Ở phố tôi, đã từ lâu, có má»™t cây khô. Cách đó không xa là cá»a hiệu nhá» của ông thợ sá»a già y. Hà ng ngà y, ông thÆ°á»ng mở cá»a hiệu từ rất sá»›m; và khi mặt trá»i lặn, ông đóng và khóa cá»a bằng chiếc khóa to tÆ°á»›ng. Trong phố còn có hai gã vô công rồi nghá». Tôi không biết tại sao há» không có việc là m, nhÆ°ng suốt ngà y há» tuyệt nhiên không là m gì khác, ngoà i việc ngồi tán gẫu trong hiệu già y, cứ hệt nhÆ° há» là má»™t phần đồ đạc trong cá»a hiệu. Má»™t hôm Ä‘i ngang qua hiệu già y, tôi thấy ông chủ hiệu không được vui vẻ và nhanh nhảu nhÆ° má»i ngà y. Ông ngồi gục đầu, nhÆ° chìm trong suy nghÄ©. Hai gã rá»—i hÆ¡i ná» trông cÅ©ng buồn rầu, ngồi gục đầu ra dáng suy nghÄ©. Tôi chợt nghÄ©, có lẽ há» Ä‘ang bắt chÆ°á»›c ông thợ già y trong cái dáng mà ngÆ°á»i ta gá»i là “tá»a thiá»n" ngu ngốc. Tôi nghÄ© chắc xảy ra chuyện không hay, nên tá»›i cá»a hiệu và nói vá»›i ông thợ già y:
“Có chuyện gì thế ông?" - Tôi há»i.
Ông từ từ ngá»ng đầu nhìn tôi. ThÆ°á»ng thì mắt ông ánh lên vẻ vui nhá»™n; nhÆ°ng lúc nà y tôi chỉ thấy trong đôi mắt ấy thấp thoáng ná»—i buồn câm lặng. Cả hai gã ná» cÅ©ng nhìn tôi vá»›i vẻ mặt ngây ngô:
“Con diá»u hâu tôi thÆ°á»ng nuôi bằng chim sẻ ấy, nó bay mất rồi", - ông ta nói.
Nghe ông ta nói thế, lòng tôi trà n ngáºp niá»m vui.
“Là m sao nó bay mất?“ - Tôi há»i, cảm thấy vui hÆ¡n khi nghÄ© con chim đã được tá»± do. Chắc ông ta cÅ©ng thấy là tôi khoái chÃ, vì Ä‘á»™t nhiên ông ta cÆ°á»i sằng sặc. Hai gã rá»—i mồm láºp tức cÆ°á»i theo. Trong cách ông cÆ°á»i, có cái gì đó đầy thù háºn.
“Sao ông lại cÆ°á»i?" - Tôi há»i.
“Bởi vì, cái con diá»u chết tiệt ấy chẳng mấy ná»—i sẽ chết", -ô ng ta nói.
“Tại sao nó chết?" - Tôi há»i.
“Vì chân nó còn buá»™c má»™t sợi dây dà i", - ông ta nói, và cái ánh tinh quái lại trở lại mắt ông: - "Nó mà đáºu xuống cây nà o, sợi dây sẽ cuốn ngay và o cà nh; thế là con chim sẽ bị cá»™t chặt và o đó cho tá»›i lúc chết". - Ông ta lại cÆ°á»i sặc sụa và nói thêm:
“Sợi dây ấy chắc lắm. Chim nà o mà kéo đứt nổi?" Nỗi vui mừng trong tim tôi tắt ngấm. Lòng tôi đầy nỗi lo âu. Hai gã nỠcứ nhắc đi nhắc lại mãi câu của ông thợ già y:
“Dây ấy chắc lắm... Chim nà o mà kéo đứt nổi... Chim nà o mà kéo đứt nổi..."
“Nó đã bay đi, mang theo cái chết", - ông thợ già y nói.
“Ông tháºt là độc ác", - tôi nói. Äôi mắt ông ta sáng lên:
“Tôi thÆ°á»ng nuôi nó bằng chim sẻ còn sống", - ông ta bảo. -
"Nó giết và ăn chúng má»™t cách ngon là nh. Giá» nó bay mất. Tôi..." Tôi bá» Ä‘i, không đợi nghe hết câu ông nói. Những lá»i ông ta nói cứ vang mãi trong tai tôi: “Bởi vì chân nó còn buá»™c má»™t sợi dây dà i.
Sợi dây sẽ cuốn và o cà nh và thế là con chim sẽ bị cá»™t ở đó cho đến lúc chết. Sợi dây ấy chắc lắm. Chim nà o dứt đứt nổi!" Má»™t đêm tháºt nặng ná». Tôi không sao chợp mắt nổi. Mà n đêm u ám đè nặng trên ngá»±c. Qua cá»a sổ, tôi thấy Ä‘Æ°á»ng phố đã yên ngủ. Äêm tối chỉ Ä‘em đến phiá»n muá»™n mà thôi! Tôi lại cố nhắm mắt. Äâu đó trong tôi, má»™t ý nghÄ© cứ lá»›n dần. Tôi cố xem ý nghÄ© đó là gì, nhÆ°ng dù tôi cố gắng tá»›i đâu Ä‘i nữa, nó vẫn không định hình được. Má»™t sức mạnh nà o đó Ä‘ang kìm giữ và che giấu nó. ý nghÄ© ấy tiếp tục váºt lá»™n để tá»± giải thoát. Äêm dần qua. NgÆ°á»i tôi hầm háºp vì cÆ¡n sốt khó hiểu. Rồi đêm tối bắt đầu tan. Trong trạng thái ná»a thức, ná»a ngủ, tôi bá»—ng thấy thế giá»›i nà y đầy dây dợ. Dây dà i có, dây ngắn có. Cái phố tôi ở cÅ©ng chằng chịt dây dợ. Dây to, dây nhỠđủ cả. Có Ä‘iá»u tất cả những dây ấy Ä‘á»u rất chắc, không thể dứt được. Äá»™t nhiên tôi thấy má»—i sợi dây Ä‘á»u buá»™c và o chân má»™t ngÆ°á»i. Chân cẳng ai cÅ©ng có dây buá»™c. Chân tôi cÅ©ng váºy. Tôi tỉnh dáºy, ngÆ°á»i run lẩy bẩy. Trá»i đã sáng. Tiếng ngÆ°á»i la hét từ phố vá»ng và o. Tôi ra ngoà i thì trông thấy đám đông tụ táºp dÆ°á»›i gốc cây khô gần hiệu sá»a già y. Ông thợ già y Ä‘ang khoa chân múa tay, la hét ầm Ä©. Thấy tôi, ông nhún nhảy đến gần, hét tÆ°á»›ng lên:
“Thấy chưa? Tôi đã nói rồi mà !".
“Ông nói gì cÆ¡?" - Tôi há»i.
“Thôi được, cứ đến đây", - ông ta nói. Túm tay tôi, ông ta lôi đến chá»— cây khô, chỉ lên cây và bảo: “Äấy! Nhìn xem!".
Con diá»u hâu Ä‘ang treo trên cà nh.
Sợi dây ở chân nó cá»™t chặt và o cà nh. Trên mặt đất vÆ°á»›ng đầy những sợi lông con chim là m rụng trong cÆ¡n váºt vã vá»›i cái chết. Nó đã chết cứng. Cái đầu rÅ© xuống, hai con mắt không còn sinh khà nhìn tôi trừng trừng. Tôi nhÆ° nghe nó nói những lá»i cay đắng:
“Äến đây cùng Ä‘Æ°á»ng rồi".
“Thấy chÆ°a?" - ông thợ già y nói - "Tôi chẳng đã bảo cáºu rồi nó sẽ chết Æ°?".
Äám đông tiếp tục hò hét, chỉ trá» con chim đã chết. Mắt há» sáng lên niá»m vui và thá»a mãn ngu ngốc. Tôi nghÄ© chắc hỠđắc chà lắm.
“Hay quá, con chim chứ không phải mình chết treo ở đó". Tôi nhìn xuống chân há». Tất cả Ä‘á»u có dây buá»™c. Những sợi dây rất chắc. Ông thợ già y chân cÅ©ng có dây. Những sợi dây được tạo bởi những mắt xÃch tròn, má»—i mắt xÃch là má»™t từ. Từ đó lÃ
“Vị ká»·". Tôi cÆ°á»i phá lên.
“Sao cáºu cÆ°á»i?“ - Há» há»i tôi.
Thay vì trả lá»i há», tôi cà ng cÆ°á»i to hÆ¡n, cho đến khi tiếng cÆ°á»i của tôi dÆ°á»ng nhÆ° trà n ngáºp Ä‘Æ°á»ng phố.
“Sao cáºu cÆ°á»i?" - ông thợ già y hét, giá»ng bá»±c tức.
“Tất cả chân của các ông Ä‘á»u bị buá»™c dây", - tôi trả lá»i. Há» sợ hãi nhìn xuống chân, rồi há»i:
“Äâu? Có dây nà o đâu?"
NhÆ°ng tôi không trả lá»i. Tôi nhìn xuống chân mình: nó cÅ©ng bị buá»™c má»™t sợi dây, mà má»—i mắt xÃch nhá» là má»™t từ “Vị ká»·"...
“Vị kỷ"...
“Vị ká»·". Thì ra ý nghÄ© bị cầm tù trong tiá»m thức của tôi cuối cùng rồi cÅ©ng thoát ra được và bá»™c lá»™ mình. Cái thế giá»›i nà y Ä‘á»™t nhiên trở nên buồn cÆ°á»i, và thế là tôi lại rÅ© ra cÆ°á»i. Rồi thì tất cả chúng tôi Ä‘á»u Ä‘ang bị treo trên cái cây khô ấy, chân má»—i ngÆ°á»i bị cá»™t chặt và o cà nh. Ông thợ già y treo ngay cạnh tôi, mặt giáp mặt - má»™t khuôn mặt buồn rầu nhÆ° Ä‘ang nói:
“Äến đây là cùng Ä‘Æ°á»ng rồi!" Hai gã vô công rồi nghá» cÅ©ng Ä‘ang bị treo lÆ¡ lá»ng gần đó; hai khuôn mặt mang vẻ buồn rầu tÆ°Æ¡ng tá»± - má»™t sá»± bắt chÆ°á»›c ngu xuẩn. Tôi chợt nhìn thấy con chim Ä‘ang treo trên má»™t cà nh cây khác:
“Tại sao nó lại quay vá» nhỉ?" - Tôi tá»± há»i. NhÆ°ng rồi tôi nhìn thấy má»™t sợi dây thứ hai buá»™c ở chân của nó. Sợi dây nà y kéo dà i tá»›i táºn cá»a hiệu sá»a già y. Và , sợi dây được là m bằng những con chim sẻ còn sống!