Bộ sưu tập thực vật của tôi được trưng bày ở phòng sưu tầm thuộc thư viện nhà trường.
Cả bọn chúng tôi đứng ngắm hoài không chán mắt. Tôi, lẽ tất nhiên rồi, còn tụi thằng Hoàng, thằng Hoài thì muốn “ăn theo” để lấy le với bọn con gái. Thằng Hoàng cười nói bô bô :
- Thằng Linh làm rạng danh cho tổ mình. Bắt nó khao vài chầu. Cứ xem bộ sưu tập của lớp 8A, chẳng giống ai, lèo tèo mấy cái lá ổi, lá cam, lá lan ai mà không biết.
- Cái nọ xọ cái kia.
- Của tụi mình có chủ đề đàng hoàng. Cỏ là cỏ... đủ thứ kỳ hoa dị thảo.
- Hình như bộ sưu tập này của bạn Linh chớ đâu phải của bạn mà bạn nói nhiều quá vậy.
Giọng oanh vàng thỏ thẻ của Chi làm thằng Hoàng cụt hứng. Tự ái dồn dập, nó giở giọng cà ngẳng cố hữu của mình :
- Linh với tụi này cũng là một thôi. Bạn Linh không nói thì thôi, mắc mớ gì đến bạn?
- Thấy chuyện bất bình thì nói chớ chẳng mắc mớ gì. Ai cũng là bạn cùng lớp cả.
Thấy câu chuyện có thể xấu hơn, tôi chen vào :
- Bộ sưu tập này đâu có gì quan trọng đâu. Một mình thì cũng chẳng ra sao cả. Mình có một thằng học trò giúp.
- Học trò?
- Ừa, học trò ruột.
Chi nhẹ nhàng hỏi :
- Chắc bạn dạy kèm cho hàng xóm. Mấy đứa?
Câu chuyện chuyển hướng nhanh chóng. Cả bọn kéo nhau ra khỏi thư viện. Tụi thằng Hoàng nóng lòng cứ hỏi dồn :
- Dạy có lương không? Lớp mấy? Con trai hay con gái?
Chi tròn mắt chờ đợi, vì dù sao cô bé cũng là lớp phó lao động nên rất quan tâm về những chuyện “tốt” của đội viên. Tôi cũng muốn kể cho các bạn nghe về đứa học trò tình chờ của tôi, nhưng không lẽ lại nói rằng “đồ đệ” của mình là một thằng bé chăn trâu quê mùa. Hẳn là tụi nó sẽ cười và quan trọng hơn, “nhỏ” Chi sẽ đánh giá thế nào về ông thầy như tôi. Khoe là làm thầy giáo, nghe oai mà thiệt ra là dạy i tờ cho thằng nhỏ nhà quê. Không đời nào mình lại đần độn đến độ kể thiệt chuyện ấy ra.
- Đâu, Linh kể cho Chi nghe chuyện Linh dạy học đi.
Tôi ấp úng :
- Ơ, có gì mà kể, Linh chỉ dạy sơ sơ cho thằng nhỏ nhà hàng xóm thôi mà.
- Sao nhỏ mà rành về cây cỏ quá há.
- Có phải nó bắt ếch cho mầy phải không?
Thằng Hoàng đá một câu nghe thiệt mất tình bạn bè. Nhưng nó nói đúng. Tôi đành gật đại :
- Ừ, tao với nó...
- Xạo, mặt mày thấy con muỗi còn run huống hồ con ếch.
Chi bênh tôi :
- Hoàng nói sai rồi. Có gì đâu mà phải sợ, có lẽ Linh sợ phải giết chết nó thôi.
Tôi hể hả đưa mắt cảm ơn Chi rồi họa thêm :
- Tao chỉ thấy tội nghiệp khi tự nhiên giết chết mấy con vật nhỏ, mà giết một cách vô tội vạ. Còn những khi cần thiết phải giết thì nói làm gì.
Hoàng nóng mũi mỉa tôi :
- Phải rồi, không giết, nhưng để người khác làm cho mình hưởng điểm. Đúng là khẩu Phật tâm xà.
Chi giảng hòa :
- Mỗi người mỗi tính, mấy bạn đừng làm mất hòa khí với nhau.
Hoàng vỗ vai tôi :
- Tụi này nói chuyện vậy đó nhưng không giận lâu đâu. Chi đừng lo. Vả lại thằng Linh nó “cốt cách” sư phụ mà. Mai mốt thành thầy thiệt tới nơi đó. Chính lỗ tai tao nghe nó thú thật với cô giáo chủ nhiệm là mai này lớn lên nó sẽ học làm thầy giáo. Bây giờ nó tập sự... là vừa.
- Các bạn đừng châm chích nhau nữa. Chi thấy việc làm của Linh tốt đó. Mấy bạn cũng nên bắt chước Linh, giúp đỡ được hàng xóm láng giềng chút nào hay chút đó. Không phải với tư cách một người thầy mà là với tư cách một học sinh, một đội viên.
Khi Chi đi khỏi, thằng Hoài bĩu môi :
- Cứ như bà già ăn trầu.
Tôi buông thõng một câu :
- Chi nói đúng đó tụi bây đừng phê bình ẩu.
Hoàng háy tôi :
- Mày binh hả? Được rồi, cứ binh đi...
Không hiểu có phải vì câu chuyện này không mà mấy ngày sau, tụi thằng Hoàng cắt đặt tôi bắt cho được mấy loại chuồn chuồn, ép khô để nộp cho cô giáo sinh vật. Nó tuyên bố :
- Kỳ trước, bắt ếch, thằng Linh không có, tao phải làm thay nó, kỳ này nó không thể né tránh được. Với lại chuồn chuồn dễ kiếm, dễ bắt nhứt, con nít còn bắt được nữa là.
Thằng Hoài cười cười :
- Thằng Linh còn có phụ tá học trò đắc lực mà. Chỉ cần vểnh râu la vài câu, đồ đệ sợ cuốn vó đi bắt cả túi chuồn chuồn cũng được nữa là có mấy con.
Tôi nói :
- Tao sẽ bắt về cho tụi bay, còn việc ướp khô, tụi bay chia nhau. Vậy tao mới làm.
Thằng Hoàng cười :
- Cũng được, mày định đổ tội cho tụi tao phải không? kẻ bắt cũng có tội như người giết con ơi.
Thế là chiều thứ năm, tôi vội vã vào trong đầm để sửa soạn cho bữa thực tập hôm sau.
Bầu trời vẫn xanh, sen vẫn tỏa mùi thơm hòa trộn với hương rạ, hương bùn, hương đất. Cảnh vật thân thuộc, khiến lòng tôi sảng khoái. Tôi đã không còn giận thằng Chuột nữa. “Kẻ bắt cũng có tội như người giết con ơi” Câu nói của thằng Hoàng làm tôi suy nghĩ. Ừ nhỉ, tôi không bắt ếch, bắt kỳ nhông, chuồn chuồn nhưng tôi lại nhờ người khác bắt rồi lại đưa cho kẻ khác giết mà chính tôi cũng biết rõ, như vậy, tôi cũng biết rõ ai là người hành hạ thực sự con vậy nhỏ bé vô tội kia. Tôi tự biện minh là mình học, nhưng thằng Chuột viện cớ... lỗi của ai đây? Rắc rối quá. Tốt nhất hãy quên đi mọi chuyện.
Tôi cố tìm khắp cánh đồng xa, cánh đồng gần cũng chẳng thấy bóng con trâu đâu cả. Như vậy, thằng Chuột không dẫn trâu ra ăn cỏ nữa. Chắc nó tưởng tôi không dạy nó học như lời mắng mỏ hôm trước. Nhưng, ngoài cánh đồng này nó còn thả trâu đi ăn ở nơi nào nữa? Tôi bứt rứt bồn chồn chờ đợi. Những bầy chuồn chuồn lặng lờ giang đôi cánh mỏng chao vòng trên mặt đầm. Hẳn tôi phải tự làm lấy mọi việc thôi. Giá như có Chuột anh. Nghĩ đến đấy bỗng dưng lòng tôi có chút xấu hổ, thì ra tôi chỉ mong gặp nó vì có chuyện muốn nhờ nó, chứ không vì để dạy nó dăm ba chữ. Cũng không hẳn vậy vì trong thâm tâm tôi vẫn muốn được làm một thầy giáo, mong được dạy cho ai đó, đúng với nghĩa dạy học cơ mà. Thằng Chuột, đứa học trò đầu tiên của tôi, đã học những vần đầu của chữ từ tôi. Bây giờ, có thể nó không học nữa và tôi thấy lòng tiêng tiếc thế nào ấy.
Đảo mắt quanh cánh đồng trống một lần nữa, tôi lấy cái bao nylông ra và cố để tâm vào cái việc bắt chuồn chuồn. Bắt chuồn chuồn không khó, chuyện ấy con nít cũng làm được, nhưng phân loại và tìm kiếm cho đủ mặt chuồn chuồn thì một người không làm xuể, nhứt là lũ chuồn chuồn cứ chọn những đài sen hoặc những búp sen non giữa đầm làm bãi đáp.
- Nghé ọ... nghé ọ.. ọ...
Tiếng kêu quen thuộc, gần gũi như tiếng gọi mừng. Tôi thiếu điều muốn nhảy cẫng lên vì vui mừng. Cái gánh nặng trên vai bỗng nhẹ hẫng.
- Bắt chuồn chuồn hả? Để học phải không?
Thằng Chuột hỏi trỏng nhưng gương mặt nó thì tươi cười vô tư như chưa có chuyện gì xảy ra giữa hai đứa. Tôi gật gật đầu :
- Phải bắt được nhiều loại, nhiều thứ chuồn chuồn khác nhau.
Chuột anh nhảy khỏi lưng trâu, vuốt ve cái bụng lép của con vật. Cái liềm trên tay, nó phạt một ít rạ ngon rải rác trên cánh đồng gom thành một đống nhỏ, vừa làm nó vừa giải thích :
- Nó mới đẻ, phải ăn no mới có sữa.
Lúc bấy giờ tôi mới để ý đến một con vật nhỏ, sống động, dễ thương, nâu hồng lẩn quất dưới chân con trâu mẹ.
- Hèn chi con trâu mẹ to quá trời làm tao cứ tưởng nó mập, ai dè nó sắp đẻ.
- Ừa, đẻ ban đêm, tui phải thức canh với ông Ninh. Chút nữa bắt chuồn chuồn xong, tui kể lại cho nghe, vui lắm.
Tuy tò mò, nhưng mặt trời đã ngả xế, trời bớt nóng và chuồn chuồn bay ra mỗi lúc một nhiều, tôi và thằng Chuột rập rình theo mấy cánh chuồn chuồn mỏi đang nghỉ ngơi trên những cành lá.
- Con này là chuồn chuồn kim nè, nó yếu lắm, coi chừng nó đứt cánh, gãy đuôi. Phải để riêng, đừng cho chung với chuồn chuồn voi, con này dữ như bà chằn. Còn con này chuồn chuồn lửa, đẹp lắm nhưng cắn đau.
Tôi túm đôi cánh nhám của con chuồn chuồn màu vàng cam rực rỡ. Nó cong đuôi vùng vẫy mạnh bạo cố thoát khỏi đôi ngón tay. Mấy ngón chân chụm lại giẫy đạp. Cặp cánh rung lên bất lực.
Tiếng thằng Chuột kêu to bên bờ đầm :
- Có lấy chuồn chuồn nước không?
- Đâu, con nào? Lấy mỗi thứ một con.
Thằng Chuột chỉ tôi ngóng theo những con chuồn chuồn đang la đà sát mặt nước, cái đuôi lẹt đẹt như muốn vẽ trên mặt hồ in những đường vẽ thẳng tắp. Chuột anh chắt lưỡi :
- Nó đang đẻ đó, có bắt không?
Tôi ngạc nhiên :
- Sao biết nó đẻ?
Chuột anh nhe răng cười thản nhiên :
- Chuyện đó ai mà không biết. Cũng như biết con chuồn ngô chuyên môn bắt ruồi ăn thịt. Tụi nó dữ lắm chứ không hiền đâu.
Chả mấy chốc trong chiếc bao nylông đã đầy chuồn chuồn đủ loại, đủ màu. Khi cùng ngồi xuống thảm cỏ quen thuộc bên bờ đầm, thằng Chuột bất chợt hỏi :
- Bữa nay mình học tiếp phải không?
- Ừa ôn lại xem thử mầy có quên không?
Chuột anh cười hãnh diện :
- Không, không quên đâu, mấy ngày không có thầy tôi vẫn tập đánh vần đó chớ. Thầy có còn giận tui không?
Tôi lắc đầu :
- Không, nhưng mình đừng bao giờ giết chết mấy con vật đó một cách vô tội vạ nghe.
Tôi nói với Chuột anh mà như muốn nhắn nhủ với cả mình.
- Anh cần, tui mới bắt. Khi nào nhà tui thích ăn ếch, ăn chim ba tui mới cho bắn giàn thun. Nhưng sao tui thấy có vẻ quan trọng vấn đề quá. Trong xóm tui, tự nhiên là vậy...
Tôi nhìn bao chuồn chuồn, lòng hơi buồn buồn tự nhủ :
- Con nào không cần mình sẽ thả ra.
Mãi đến khi ra về tôi mới chợt nhớ mình quên chưa hỏi Chuột anh chuyện con trâu đen vừa mới có thêm một chú nghé.
Bộ sưu tập chuồn chuồn của tôi làm cho các bạn cùng lớp lé mắt. Thằng Hoàng cười toe toét khoe mẽ khắp nơi. Đích than cô giáo đến tận chỗ ngồi khen tôi :
- Em khá lắm. Suốt từ đầu niên học tới nay em tiến bộ thấy rõ, nhất là môn sinh vật, nếu em bạo gan một chút... không... cô nói là can đảm hơn đừng e ngại gì trong các buổi thực tập thì em mới là học sinh giỏi đó.
Tôi đỏ mặt vì vui sướng.
- Cô ơi, nó có học trò phụ tá mà cô.
- Học trò?
Thằng Hoàng xí xọn :
- Linh đang tập sự làm thầy giáo đó cô.
Cô giáo mỉm cười :
- Chuyện đó tốt thôi. Nhưng đã có ý định đó thì Linh phải cố gắng nhiều lắm. Chăm chỉ, trung thực, tốt bụng, kiên nhẫn, ham học hỏi, khiêm nhường, đấy là những đức tính mà các em phải đạt đến, ngay từ khi còn bé và càng quan trọng hơn đối với những ai thích theo nghề dạy học.
Tôi cúi đầu dạ nhỏ. Lúc cô giáo bước ra ngoài tôi vung tay hù thằng Hoài :
- Mày lẻo mép vừa chứ. Ai mượn hở?
- Ơ, quên lời cô dặn rồi hả? Thầy giáo?
- Tao nghi thằng này xạo chứ học trò gì. Chắc mầy thuê hàng xóm bắt giùm chuồn chuồn phải không?
- Tội nghiệp, chắc nhịn quà sáng, hèn gì dạo này tao thấy mày gầy đi thấy rõ.
Tôi giận quá đâm hết giận. Thây kệ chúng, hơi đâu mà cãi. Vả lại nhóm của Chi đang đi đến chỗ tôi chắc là xem bộ sưu tập chuồn chuồn.
- Linh cho Chi với mấy bạn xem một chút được không?
Thằng Hoàng đưa tay cản :
- Bộ này của cả tổ, Chi muốn xem phải hỏi hết bốn đứa tụi này sao chỉ hỏi mình Linh?
Chi cười ranh mãnh hướng về phía Hoàng :
- Vậy các bạn cho phép nhóm Chi “thưởng lãm” tài ép gói phơi khô của các bạn được không?
Thằng Hoài gật đầu cười toe mãi đến khi cả nhóm Chi phá ra cười, nó mới thộn mặt nhăn nhó chịu trận :
- Linh kiếm được ở đâu ra lắm thế?
- Nhà Linh ở giáp ranh một cái đầm lớn... nên nhiều lắm.
- Thích quá nhỉ? Chả bù tụi Chi đứa nào cũng ở kế chợ chẳng có vườn cây gì cả, canh cả ngày bắt gỏi lắm chỉ được hai con là cùng.
- Thì khi nào cần. Linh sẽ dẫn các bạn đến đó, tha hồ sưu tầm đủ loại.
- Thật không?
Chi reo, Thủy, Tiên, Nga cũng rối rít hỏi. Tôi chắc chắn :
- Dễ thôi, Linh sẵn sàng.
- Ê, có tụi tao nữa đó nghe.
Thằng Hoàng hét toáng lên :
- Dĩ nhiên, mắc mớ gì phải xin xỏ hở thằng ngu.
Tiếng kẻng báo giờ ra chơi đã hết. Các bạn tản mát về chỗ mình. Tôi xếp bộ sưu tập lại mà trong lòng vẫn còn nguyên nỗi hân hoan về thắng lợi của mình. Tôi nhủ thầm trong bụng chiều nay sẽ kiếm cho Chuột anh một quyển tập tranh thật đẹp. Lời hứa của một thầy giáo phải giữ đúng. Tôi khẳng định với mình như vậy.