Hà n Diệu Kì là hội viên của Hiệp hội các nhà văn Trung Quốc. Ông sinh tháng 6 năm 1951 tại thị trấn Công Chủ Linh.
Năm 1975 tốt nghiệp khoa trung văn Há»c viện SÆ° phạm Tây Bình. Ông đã từng là thà nh phần trà thức, thÆ°Æ¡ng gia, sáng tác gia, biên táºp viên, phóng viên, thÆ° ký của Bà thÆ° Ủy ban nhân dân thà nh phố, nhÆ°ng ông hoạt Ä‘á»™ng chủ yếu trong lÄ©nh vá»±c sáng tác những tác phẩm văn há»c mang tÃnh ghi chép lại sá»± thá»±c. Những tác phẩm nổi tiếng: tiểu thuyết “NÆ¡i xa xÆ°aâ€, những tác phẩm chuyên ngà nh “Diện mạo Mãn tá»™c Ä‘á»i Thanhâ€. Hiện nay ông giữ chức Phó chủ nhiệm Trung tâm sáng tác văn há»c tỉnh Cát Lâm, kiêm Tổng thÆ° ký Há»™i liên hiệp hữu nghị thÆ°Æ¡ng – tác gia tỉnh Cát Lâm.
LỜI NÓI ÄẦU
Khi chúng ta dùng ngòi bút của mình để phủi Ä‘i những lá»›p bụi lịch sá» trên con ngÆ°á»i Lã Bất Vi thì chúng ta không những bị thu hút bởi những biến cố thăng trầm rung Ä‘á»™ng lòng ngÆ°á»i mà con ngÆ°á»i nà y đã trải qua, bởi má»™t tình yêu sâu Ä‘áºm mà còn bị những tÆ° tưởng má»›i vượt xa hÆ¡n ngÆ°á»i của ông ta lôi và o vòng cuốn. Và nhÆ° Lã Bất Vi có khà phách của ngÆ°á»i anh hùng dám Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i sóng gió. Ông ta và phụ thân của mình Ä‘á»u là thÆ°Æ¡ng nhân của nÆ°á»›c Vệ. Có lần Lã Bất Vi há»i cha: â€Là m ruá»™ng thì số lá»i sẽ thu là bao nhiêu?â€, cha ông ta trả lá»i : “Má»™t trăm lầnâ€; ông ta lại há»i tiếp: “Láºp má»™t quốc vÆ°Æ¡ng thì có thể thu lợi là bao nhiêu?â€. Lần nà y cha ông không biết trả lá»i sao. Ông ta nói vá»›i cha mình rằng : “Láºp má»™t quốc vÆ°Æ¡ng thì món lá»i đó sẽ không thể tÃnh đượcâ€. Váºy mà trong cuá»™c chém giết nhau trên chiến trÆ°á»ng và tranh già nh nÆ¡i triá»u chÃnh, tháºm chà đôi lúc mạo hiểm cả tÃnh mạng; nhÆ°ng Lã Bất Vi vẫn không há» tá» ra run sợ, ông ta sẵn sà ng Ä‘Æ°Æ¡ng đầu đón nháºn những nguy hiểm đó. Và sau những ná»— lá»±c, gian khổ, cuối cùng ông ta đã thà nh công. Và nhÆ° tÆ° tưởng thiên hạ chi công của Lã Bất Vi trong cuốn “Lã Thị Xuân Thu. Qúy Công†có viết: “Thiên hạ giả, phi nhất nhân chi thiên hạ, thiên hạ chi thiên hạ dã. Âm dÆ°Æ¡ng chi hòa, bất tưởng nhất loại, cam lá»™ thá»i vÅ©, bất tÆ° nhất váºt; vạn dân chi chủ, bất a nhất nhânâ€. Câu nói nà y tháºt hay biết bao. Nó có nghÄ©a là : Thiên hạ không phải là thiên hạ của riêng ai, mà là thiên hạ của má»i ngÆ°á»i; khi âm dÆ°Æ¡ng kết hợp vá»›i nhau má»™t cách tá»± nhiên thì những váºt phẩm được sinh ra từ sá»± kết hợp đó sẽ không phải chỉ có duy nhất má»™t loại; khà háºu mÆ°a thuáºn gió hòa thì những sinh váºt được hưởng những Æ°u đãi nà y cÅ©ng không phải chỉ có má»™t loà i: chủ của muôn dân cÅ©ng không phải chỉ có má»™t ngÆ°á»i.
Lại và nhÆ° chủ trÆ°Æ¡ng mai táng của Lã Bất Vi.Ông ta bảo: “Ngà y xÆ°a vua Nghiêu sau khi mất đã được chôn cất tại Cốc Lâm, trên má»™ trồng vô số cây: Vua Thuấn sau khi mất thì được chôn tại Kỉ Thị và vẫn cho má»i ngÆ°á»i buôn bán, há»p chợ tại nÆ¡i đó ; vua VÅ© thì được chôn tại Há»™i Kê, cÅ©ng không phải sá» dụng đến nhân lá»±c, vì váºy tiên vÆ°Æ¡ng cÅ©ng phải tiết kiệm trong việc chôn cất (Xem Lã Thị Xuân Thu. An Tá»).
Có thể nói má»™t cách không khoa trÆ°Æ¡ng rằng những tÆ° tưởng tiến bá»™ của dân tá»™c Trung Hoa từ thá»i xa xÆ°a Ä‘á»u có thể tìm thấy trong quỹ đạo khởi đầu trong thế giá»›i tinh thần của Lã Bất Vi.
TÃnh cách chÃnh là váºn mệnh. Năm 246 trÆ°á»›c CN, Tần Thủy Hoà ng má»›i chỉ có mÆ°á»i tuổi đã lên kế vị. Lã Bất Vi nhiếp chÃnh vá»›i danh nghÄ©a “Trá»ng phụ†và tÆ°á»›ng quốc, và đã trở thà nh ngÆ°á»i cầm quyá»n sinh sát chÃnh thức của nÆ°á»›c Tần. Lúc nà y cÅ©ng chÃnh là lúc nÆ°á»›c Tần cầm quân Ä‘i thôn tÃnh sáu nÆ°á»›c và già nh được thắng lợi liên tiếp. Trên má»™t góc Ä‘á»™ nà o đó, thì chÃnh Lã Bất Vi là ngÆ°á»i đã đặt ná»n móng cho sá»± thống nhất thiên hạ của nÆ°á»›c Tần.
MÆ°á»i má»™t năm sau đó, Tần Thủy Hoà ng chÃnh thức lên nắm quyá»n. Lã Bất Vi bị cách chức, cuối cùng trên Ä‘Æ°á»ng cùng uống thuốc Ä‘á»™c tá»± kết liá»…u Ä‘á»i mình. Kết cục bị thảm của Lã Bất Vi là do hai mâu thuẫn gây ra. Thứ nhất là mâu thuẫn giữa cái tôi trong tÃnh cách của ông ta. Mâu thuẫn giữa ông ta và Tần Thủy Hoà ng là đối láºp nhau. Trong cuốn “mÆ°á»i Ä‘iá»u phê phán của Quách Mạt Nhược đã nêu ra mÆ°á»i ná»™i dung: chú trá»ng việc dùng đức để trị hay dung hình phạt để trị? Quan thiên hạ hay gia thiên hạ, quân chủ chiêu hiá»n hay là quân chủ cá»±c quyá»n, tôn sá»± trá»ng Nho giáo hay là đốt sách bà i Nho v.v… Tần Thủy Hoà ng không thể tha thứ cho những ai có ý chống đối vá»›i mình, mặc dù ngÆ°á»i đó là Lã Bất Vi – ngÆ°á»i cùng dòng máu vá»›i mình, ngÆ°á»i đã giúp ông ta xây dá»±ng cÆ¡ nghiệp. Những mâu thuẫn: tiến thủ và trốn tránh, bác ái và nhá» nhen, khôn khéo và thẳng thắn trong tÃnh cách của Lã Bất Vi. Và nhÆ°, ông ta phải ghìm long để dâng ngÆ°á»i thiếp yêu của mình là Triệu CÆ¡ cho Dị Nhân trở thà nh vua NÆ°á»›c Tần, nhÆ°ng tình yêu của Triệu CÆ¡ đối vá»›i Lã Bất Vi vẫn còn nguyên vẹn. Sau khi hai ngÆ°á»i lén lút gặp nhau thì cái chủ trÆ°Æ¡ng kiá»m chế và tâm lý phòng nguy hiểm đã khiến Lã Bất Vi phải rá»i xa chốn buồng the nÆ¡i háºu cung và tìm Lao Ãi – tên giả hoạn quan để thay thế mình. Hà nh Ä‘á»™ng rút lui đó của Lã Bất Vi không chỉ tạo ra má»™t khoảng trống trong tâm hồn của VÆ°Æ¡ng háºu mà còn tạo ra không gian quyá»n lá»±c, rất nhanh Lao Ãi đã tạo dá»±ng cho mình thế lá»±c chÃnh trị trogn cung. Bị vây chặt giữa hai thế lá»±c là Tần Thủy Hoà ng và Lao Ãi, Lã Bất Vi không còn sức chống chá»i nữa. Con ngÆ°á»i nếu rÆ¡i và o cái mâu thuẫn ná»™i tại của chÃnh bản thân mình thì có thể coi nhÆ° vô tá»™i, đồng thá»i vá»›i việc tạo dá»±ng và phân tÃch con ngÆ°á»i Lã Bất Vi, chúng ta có lý do để thông cảm vá»›i nhân váºt đầy tÃnh bi kịch nà y.
HÀN DIỆU KÌ
TrÆ°á»ng Xuân tháng 12-2000