1. Lớn nhanh nhất ở tuổi nà o?
"Xin cho chúng em biết, từ nhỠđến khi thà nh ngÆ°á»i lá»›n, cÆ¡ thể phát triển nhanh nhất vá» chiá»u cao và o lúc nà o?".
ChÆ°a có thống kê lá»›n nà o ở nÆ°á»›c ta vá» vấn Ä‘á» mà các em quan tâm. Gần đây, má»™t nghiên cứu của Nháºt Bản tiến hà nh trên hÆ¡n 200 sinh viên (cả nam lẫn nữ) cho thấy: Ở con gái 8 tuổi và con trai 11 tuổi có bÆ°á»›c ngoặt vá» phát triển chiá»u cao. Äến 15 tuổi (gái) hoặc 17 tuổi (trai), tốc Ä‘á»™ giảm xuống, má»—i năm cÆ¡ thể chỉ cao thêm chÆ°a đầy 1 cm.
Số liệu trên là của nÆ°á»›c ngoà i, nhÆ°ng các em có thể tham khảo váºn dụng cho bản thân và gia đình nhằm có má»™t chế Ä‘á»™ ăn uống, rèn luyện thể lá»±c thÃch hợp trong bÆ°á»›c ngoặt quan trá»ng đó.
2. Có nên đi nghỉ mát hằng năm?
"Hai đứa con tôi ngoan và há»c giá»i. Hè nà o các cháu cÅ©ng đòi Ä‘i nghỉ mát, nhÆ°ng vợ chồng tôi quá báºn rá»™n nên không Ä‘i được. Vừa rồi bà chị ông xã ở Mỹ vá» chÆ¡i, tụi tôi bị bả mắng cho má»™t tráºn vá» chuyện đó...".
Hai bạn không bị mắng oan đâu. Các bạn đã bá» mất những dịp tốt cho các cháu được tiếp xúc vá»›i thiên nhiên, hÃt thở không khà trong là nh. Vợ chồng bạn cÅ©ng đã bá» mất những dịp tốt để củng cố thêm tình nghÄ©a giữa hai vợ chồng, giữa con cái vá»›i bố mẹ, bá» mất những dịp tốt để gần gÅ©i má»i ngÆ°á»i, từ đó củng cố thêm lòng nhân ái cho mình và cho các con .
Ngoà i má»™t số Ä‘iá»u trên, Ä‘i nghỉ mát rất có lợi cho sức khá»e. Má»™t nghiên cứu kéo dà i 9 năm tại Mỹ, tiến hà nh trên gần 13.000 ngÆ°á»i có nhiá»u nguy cÆ¡ bị bệnh tim, đã phát hiện ra rằng: ở những ngÆ°á»i Ä‘i nghỉ mát Ä‘á»u đặn hằng năm, nguy cÆ¡ tá» vong giảm 17% so vá»›i những ngÆ°á»i chỉ nghỉ ngÆ¡i tại nhà . Qua đó, các nhà khoa há»c nháºn định, Ä‘i nghỉ mát là dịp thoát ra khá»i stress, dà nh được nhiá»u thá»i gian hÆ¡n cho gia đình và bạn bè trong má»™t môi trÆ°á»ng má»›i đầy hấp dẫn.
3. Sống lâu có di truyá»n không?
"Äặc Ä‘iểm sống lâu có di truyá»n không? Ông ná»™i tôi, ba tôi Ä‘á»u thá» ngoà i 80 tuổi. Liệu anh em tôi có thừa hưởng được Ä‘iá»u đó?".
Nhiá»u thống kê khoa há»c cho thấy trong má»™t số dòng há», có những thế hệ sống lâu liên tiếp. Những thế hệ nà y gần nhÆ° cùng có các đặc Ä‘iểm là : Ä‘iá»u Ä‘á»™ vá» má»i mặt, ăn nhiá»u rau quả, không hút thuốc, không nghiện rượu, Æ°a hoạt Ä‘á»™ng, sống nÆ¡i thoáng đãng...
Các nhà khoa há»c Canada đã tìm ra má»™t gene của ngÆ°á»i mang tên gene SOSI mà há» cho là có vai trò bảo vệ cÆ¡ thể chống lại hiện tượng ôxy hóa. Há» Ä‘Æ°a gene nà y và o tế bà o thần kinh của má»™t loà i ruồi nhá» và thấy chúng sống lâu gần gấp rưỡi bình thÆ°á»ng.
Thà nghiệm trên Ä‘ang được tiếp tục, được cải tiến để má»™t ngà y nà o đó có thể ứng dụng cho con ngÆ°á»i nhằm kéo dà i tuổi thá».
Váºy là các thà nh viên trong gia đình bạn có cÆ¡ sở để hy vá»ng sống lâu, vá»›i Ä‘iá»u kiện là biết giữ gìn và đảm bảo cuá»™c sống an toà n.
4. Äi bá»™ Ä‘á»u đặn giúp sống lâu
"Ở khu phố chúng tôi có má»™t cặp vợ chồng viên chức vá» hÆ°u tuy đã trên 75 tuổi nhÆ°ng vẫn khá»e mạnh. Há» cho biết 10 năm vá» trÆ°á»›c đã bán xe đạp để Ä‘i bá»™ đến cÆ¡ quan nhằm rèn luyện thể lá»±c, và hiện há» vẫn nghiện Ä‘i bá»™. Xin cho biết Ä‘i bá»™ nhiá»u có lợi Ãch gì?".
Cách đây chừng hai chục năm, ở Hà Ná»™i và má»™t số thà nh phố khác có "phong trà o" Ä‘i bá»™ trong viên chức, nhất là lứa tuổi 45-50. Há» tÃnh toán chÃnh xác, Ä‘i bá»™ thong dong, đến cÆ¡ quan rất đúng giá», tan tầm cÅ©ng Ä‘i bá»™ vá» nhà . Có lẽ há» chỉ thấy Ä‘i bá»™ là m con ngÆ°á»i khá»e ra, hoạt bát, yêu Ä‘á»i, thế thôi. Vì khoa há»c ngà y đó chÆ°a thấy được gì hÆ¡n.
Phải đến đầu năm 1998 má»›i có kết quả nghiên cứu đầu tiên trên thế giá»›i vá» vấn Ä‘á» nà y. Trong suốt 19 năm, các nhà khoa há»c thuá»™c Äại há»c Helsinki (Phần Lan) đã theo dá»—i 16.000 anh chị em song sinh và nháºn thấy Ä‘i bá»™ có tác dụng kéo dà i tuổi thá». Ở những ngÆ°á»i Ä‘i bá»™ má»—i tháng 6 lần, má»—i lần ná»a giá» (bÆ°á»›c Ä‘á»u chân), tá»· lệ tá» vong chỉ bằng non má»™t ná»a so vá»›i ngÆ°á»i không Ä‘i bá»™. Hiện tượng nà y không phụ thuá»™c và o yếu tố di truyá»n.
Má»™t nghiên cứu thá»±c hiện trên gần 26.000 phụ nữ được các nhà khoa há»c Nauy công bố năm 1999 cho thấy, ở những chị em váºn Ä‘á»™ng thể lá»±c tối thiểu 4 giá»/tuần (dù chỉ là đi bá»™), tá»· lệ ung thÆ° vú giảm 37%. Theo má»™t nghiên cứu của Viện ung thÆ° quốc gia Mỹ, tá»· lệ nà y giảm 60% ở những chị em có váºn Ä‘á»™ng thể lá»±c.
5.Thêm má»™t lợi Ãch của Ä‘i bá»™
"Bác sÄ© khuyên những ngÆ°á»i béo nhÆ° chúng em phải ăn Ãt Ä‘i và váºn Ä‘á»™ng nhiá»u. Em không biết chÆ¡i thể thao thì tÃnh sao đây? Còn táºp thể dục thì em thấy không giảm cân được mấy. Xin cho chúng em má»™t lá»i khuyên".
Các em cần nhá»› là nếu đã rút bá»›t khẩu phần ăn thì đừng có vì đói bụng mà tăng cÆ°á»ng ăn vặt, nếu không thì chỉ hoà i công. Cần chú ý Ä‘iá»u chỉnh để không cho xuống cân quá nhanh, ảnh hưởng không tốt đến sức khá»e và kết quả há»c táºp. Má»—i tháng cứ cho xuống Ä‘á»u 1 kg là tốt rồi, không vá»™i được đâu.
Tốt nhất là em nên Ä‘i bá»™ thÆ°á»ng xuyên vá»›i cách thức nhÆ° sau: Má»—i ngà y Ä‘i bá»™ đúng 45 phút vá»›i váºn tốc đúng 6 km/giá», không được cháºm hÆ¡n (vì không tác dụng) và không được nhanh hÆ¡n (vì gây mệt nhá»c vô Ãch). Nếu không tiến hà nh được má»™t lúc thì có thể chia ra là m ba lần trong ngà y, má»—i lần 15 phút, cÅ©ng vá»›i váºn tốc trên. PhÆ°Æ¡ng pháp nà y được rút ra từ má»™t nghiên cứu má»›i đây của Mỹ, tiến hà nh trên 2.000 ngÆ°á»i béo phì, kết quả là giúp Ãt nhất 13 kg sau 1 năm.
6. Tuổi thỠtrung bình trong thế kỷ 21
"Vá»›i những thà nh tá»±u kỳ diệu của khoa há»c, có đúng là con ngÆ°á»i sẽ có nhiá»u khả năng sống trăm tuổi hÆ¡n trong thế ká»· 21?".
Khi có thà nh tÃch, con ngÆ°á»i thÆ°á»ng hay bốc đồng. Sá»± thá»±c không phải dá»… dà ng nhÆ° váºy.
Äầu năm 2001, nhà khoa há»c Mỹ Holshansky đã căn cứ và o số liệu thá»±c tế trong 10 năm (1985 - 1995) mà kết luáºn rằng: Nhân loại nếu muốn có tuổi thá» trung bình là 100 thì phải giảm được 85% số ca tá» vong thuá»™c má»i lứa tuổi ngay cả ở những nÆ°á»›c vốn có tá»· lệ tá» vong thấp. Theo ông, nếu không có má»™t cuá»™c cách mạng sinh y há»c thá»±c sá»±, tuổi thá» trung bình của nhân loại giá»i lắm chỉ đạt 85 tuổi (88 tuổi ở nữ và 82 tuổi ở nam) trong thế ká»· 21. Mức tuổi trên sẽ đạt được ở Pháp và o năm 2033, ở Nháºt năm 2035, còn ở Mỹ thì phải sang năm 2182.
Holshansky quá bi quan chăng? Năm 1990, khi ông công bố trên tạp chà Science những Ä‘iá»u tÆ°Æ¡ng tá»±, ngÆ°á»i ta đã chê trách ông. NhÆ°ng 11 năm sau, hỠđã thấy ông có lý khi nháºn thấy tốc Ä‘á»™ giảm tá» vong quá cháºm chạp.
7. HÃt thở khói thuốc lá có việc gì không?
"Khói thuốc lá có hại cho ngÆ°á»i xung quanh đến mức nà o mà cấm không được hút thuốc nÆ¡i công cá»™ng, chá»— là m việc...?".
Từ tháºp niên 1970, các bác sÄ© nhi khoa khi nghiên cứu ảnh hưởng Ä‘á»™c hại của môi trÆ°á»ng nhiá»…m khói thuốc lá đối vá»›i trẻ em đã nháºn thấy, những trẻ sống chung vá»›i ngÆ°á»i nghiện (bị xông khói thuốc triá»n miên) thÆ°á»ng mắc các bệnh Ä‘Æ°á»ng hô hấp (viêm há»ng, viêm phế quản, hen...) phải nằm viện, chức năng hô hấp suy yếu và cháºm phát triển.
Năm 1981, lần đầu tiên các nhà khoa há»c công bố kết quả nghiên cứu cho thấy, nguy cÆ¡ ung thÆ° phổi tăng ở những trẻ em phải thÆ°á»ng xuyên hÃt thở không khà nhiá»…m khói thuốc lá.
Năm 1977, tại Mỹ có má»™t vụ kiện Ä‘á»™c đáo. Má»™t công chức là m việc tại cÆ¡ quan bảo hiểm xã há»™i Baltimore thÆ°á»ng bị chảy nÆ°á»›c mắt, nôn má»a, có lần bị xung huyết phổi. Anh ta cho rằng mình nhiá»…m phải khói thuốc lá do các đồng nghiệp thÆ°á»ng xuyên phả ra nÆ¡i công sở, bèn là m Ä‘Æ¡n khiếu nại tá»›i cÆ¡ quan pháp luáºt. Ủy ban hòa giải liên bang Mỹ xác nháºn ngÆ°á»i nà y có lý và phán quyết là anh được bồi thÆ°á»ng má»—i tháng 1.400 USD.
Năm 1986, hai bản tÆ°á»ng trình tại Mỹ (má»™t của Bá»™ Y tế, má»™t của Viện Hà n lâm khoa há»c) dá»±a trên kết quả 12 công trình nghiên cứu đã kết luáºn rằng, việc thÆ°á»ng xuyên hÃt thở không khà nhiá»…m khói thuốc lá của ngÆ°á»i khác có thể dẫn đến ung thÆ° phổi ở những ngÆ°á»i không hút. Tuy nhiên, kết luáºn trên chÆ°a thá»±c sá»± có sức thuyết phục vì chỉ má»›i được thá»±c hiện trên gần 1.000 bệnh nhân.
Từ đó, đã có hÆ¡n 16 công trình nghiên cứu tiến hà nh trên gần 3.000 bệnh nhân nữa được công bố. Qua đó, ngÆ°á»i ta thấy rằng nháºn định năm 1986 của các nhà khoa há»c là đúng.
ChÃnh quyá»n Mỹ hiện đã chÃnh thức xác định rằng, không khà nhiá»…m khói thuốc lá tại nÆ¡i là m việc là nguyên nhân gây ung thÆ° phổi cho những ngÆ°á»i không hút thuốc phải hoạt Ä‘á»™ng trong môi trÆ°á»ng đó. Vá» sau, tại phÆ°Æ¡ng Tây đã diá»…n ra má»™t số vụ kiện lá»›n vá» thuốc lá:
- Năm 1991, má»™t số hãng thuốc lá lá»›n của Mỹ bị 60.000 tiếp viên hà ng không kiện táºp thể, đòi bồi thÆ°á»ng 5 tá»· USD, vì tuy há» không hút nhÆ°ng phải thÆ°á»ng xuyên hÃt thở khói thuốc lá của các hãng nà y trong khi là m nhiệm vụ nên bị ảnh hưởng đến sức khá»e. Äến năm 1997, các hãng bị kiện phải bồi thÆ°á»ng 300 triệu USD.
- Trong năm 1997, má»™t vụ kiện táºp thể khác do 500.000 ngÆ°á»i nghiện tiến hà nh, đòi các nhà sản xuất thuốc lá bồi thÆ°á»ng 200 tá»· USD. Tòa án thà nh phố Miami, bang Florida, vẫn Ä‘ang xem xét.
Má»™t cuá»™c Ä‘iá»u tra tiến hà nh trong 5 năm trên 5.000 ngÆ°á»i hÆ¡n 48 tuổi (công bố năm 1998) cho thấy, không chỉ những ngÆ°á»i nghiện mà cả ở những ngÆ°á»i phải thÆ°á»ng xuyên hÃt thở không khà chứa khói thuốc lá, nguy cÆ¡ giảm thÃnh lá»±c (tai bị nghá»…nh ngãng) tăng 70%.
Äầu năm 1999, má»™t hãng thuốc lá nổi tiếng ở phÆ°Æ¡ng Tây!đã phải bồi thÆ°á»ng 80 triệu USD cho gia đình má»™t bệnh nhân chết vì ung thÆ° phổi sau khi hút thuốc lá của hãng nà y trong 40 năm liá»n.
Trong thÆ° các bạn không thấy nói đến không khà nhiá»…m khói thuốc lá trong các gia đình do má»™t và i thà nh viên nghiện hút phả ra cho ngÆ°á»i thân hÃt thở Ä‘á»u Ä‘á»u! Phải chăng vì đây là gia đình, nÆ¡i không cần chấp hà nh lệnh "cấm hút thuốc lá nÆ¡i công cá»™ng"? Có lẽ vì các bạn chÆ°a biết rằng:
- Trong số 16 công trình nghiên cứu bổ sung nói trên, đã có 10 công trình chuyên theo dõi những trÆ°á»ng hợp phụ nữ không hút nhÆ°ng chồng há» lại nghiện thuốc lá. Kết quả là nguy cÆ¡ ung thÆ° ở ngÆ°á»i vợ bằng 1/3 ngÆ°á»i chồng.
- Má»™t nghiên cứu của Australia công bố tháng 5/1999 cho thấy, những ngÆ°á»i không nghiện nhÆ°ng thÆ°á»ng xuyên phải hÃt thở khói thuốc lá của ngÆ°á»i khác (nÆ¡i là m việc, trong gia đình, nhất là giữa vợ chồng) có nguy cÆ¡ Ä‘á»™t quỵ cao gấp đôi ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng.
8. Thuốc lá đối với thanh thiếu niên
"Anh Hai em là há»c sinh xuất sắc lá»›p 11, các thầy cô tin rằng ảnh sau nà y sẽ thà nh đạt. NhÆ°ng em rất lo vì ảnh xà i má»—i ngà y tá»›i hÆ¡n má»™t gói thuốc lá. Em phải là m gì bây giá»?".
TrÆ°á»›c tiên, em hãy bảo anh là hút thuốc lá dá»… dẫn đến ung thÆ° (phổi, thá»±c quản, tụy, bà ng quang, tháºn, cổ tá» cung...) và bệnh tim mạch, viêm Ä‘á»™ng mạch, viêm phế quản mạn tÃnh.
Nếu anh xì má»™t cái và nói: "Biết rồi, khổ lắm, nói mãi. Ung thÆ° hay bệnh tim cÅ©ng phải và i chục năm nữa, còn hút bây giá» vẫn khá»e vô tÆ°", thì em hãy cho anh ấy biết thông tin sốt dẻo sau đây vừa được đăng trên tạp chà của Hiệp há»™i y há»c Mỹ:
Sau khi tiến hà nh nghiên cứu trên 700 thiếu niên má»›i bÆ°á»›c sang tuổi thanh niên, các nhà khoa há»c nháºn thấy, những em nghiện thuốc lá nặng từ nhá» Ä‘á»u hay bị chứng âu lo, tinh thần bất ổn, sợ hãi vô cá»› và ngại tiếp xúc vá»›i đám đông, tháºm chà bị chứng trầm cảm. Nguyên nhân là chất nicotin tác Ä‘á»™ng tiêu cá»±c lên hệ thần kinh trung Æ°Æ¡ng.
Nghe váºy, chắc anh ấy sẽ suy nghÄ©, bởi vì nếu bị chứng trầm cảm thì là m sao há»c hà nh tốt được. Hằng ngà y nếu cứ lo âu, sợ hãi thì còn gì là thoải mái; nếu ngại tiếp xúc thì còn đâu những lần Ä‘i pÃcnic thú vị...
Nếu anh vẫn không nghe, em hãy tuyên bố không mua giùm thuốc lá nữa.
Nếu anh tá»± Ä‘i mua, em hãy mách ba mẹ. Mất lòng trÆ°á»›c, được lòng sau, anh có thể giáºn em nhÆ°ng rồi sẽ biết Æ¡n em. Còn nếu em cứ "đồng lõa" nhÆ° hiện giá» là là m hại sá»± nghiệp của mình.
9. Thai phụ hút thuốc lá gây hại gì cho con?
"Chị dâu cháu còn trẻ nhưng nghiện thuốc lá nặng từ lâu. Phụ nữ nghiện thuốc lá sinh con có bị gì không?".
Con cái ngÆ°á»i phụ nữ đó sẽ phải hÃt thở thứ không khà pha khói thuốc lá trong gia đình từ lúc lá»t lòng. Sau đó nó sẽ bắt chÆ°á»›c mẹ, cÅ©ng phì phèo thuốc lá, để rồi cùng vá»›i mẹ chỠđón nguy cÆ¡ bị ung thÆ° phổi và bệnh tim mạch. Má»™t vấn Ä‘á» nghiêm trá»ng hÆ¡n vẫn Ä‘ang được các nhà khoa há»c tiếp tục là m sáng tá» là : Liệu ngÆ°á»i mẹ nghiện thuốc lá có đẻ ra được những đứa con bình thÆ°á»ng nhÆ° má»i ngÆ°á»i?
Má»™t nghiên cứu năm 1992 trên gần 6.000 nam giá»›i tại Phần Lan cho thấy, trong số những ngÆ°á»i hay vi phạm pháp luáºt, manh Ä‘á»™ng và thiếu khả năng táºp trung tÆ° tưởng, nhiá»u ngÆ°á»i có mẹ hút thuốc lá trong những tháng cuối của thai kỳ.
Các nhà nghiên cứu Äan Mạch cÅ©ng đã tiến hà nh khảo sát trên 4.200 nam giá»›i sinh từ năm 1959 đến năm 1961, từng "có vấn Ä‘á»" vá»›i cảnh sát. Há» nháºn thấy, ở những ngÆ°á»i có mẹ hút 20 Ä‘iếu thuốc/ngà y trong 3 tháng trÆ°á»›c khi sinh ra há», tá»· lệ bị bắt vì những tá»™i nhẹ cao gấp 1,6 lần, vì tá»™i bạo hà nh gấp 2 lần so vá»›i những ngÆ°á»i mà mẹ không hút thuốc.
Trong hai nghiên cứu lá»›n tiến hà nh Ä‘á»™c láºp tại hai quốc gia khác nhau trên đây, ngÆ°á»i ta không thấy tác Ä‘á»™ng của các yếu tố già u nghèo, tuổi Ä‘á»i, sức khá»e ngÆ°á»i cha...
Nếu chị dâu của cháu chưa nghe ra, thì có lẽ và i số liệu sau đây có thể giúp chị sớm tỉnh ngộ:
- Cuối năm 1998, Mỹ đã công bố kết quả của má»™t công trình nghiên cứu trên 50 trẻ sÆ¡ sinh: Nếu thai phụ hút thuốc lá trong thá»i gian mang thai, tá»· lệ chất nicotin trong nÆ°á»›c tiểu đầu tiên của đứa con cÅ©ng y hệt nhÆ° của mẹ.
- Tháng 5/1999, má»™t thống kê ở Pháp cho thấy, phụ nữ nghiện thuốc lá thÆ°á»ng gặp rắc rối khi thai nghén, dá»… bị ung thÆ° cổ tá» cung và bệnh tim mạch.
- Cuối năm 2000, má»™t thống kê thá»±c hiện trên 4 triệu hồ sÆ¡ ở Mỹ cho thấy: Thai phụ hút thuốc lá thÆ°á»ng sinh con bị hở hà m ếch (sứt môi) dù hằng ngà y chỉ hút từ 1 đến 10 Ä‘iếu.
- Tháng 5/2001, má»™t nghiên cứu ở Anh phát hiện ra rằng, ở ngÆ°á»i nghiện thuốc lá, gene NMP-1 (phụ trách việc tổng hợp ra loại men chuyên phá hủy collagen - chất tạo tÃnh chun giãn cho da) bị kÃch hoạt mạnh mẽ, kể cả khi không phÆ¡i nắng. Do NMP-1 bị kÃch hoạt, da ngÆ°á»i nghiện thuốc lá sá»›m nhăn nheo vì biểu bì và chân bì bị lão hóa trÆ°á»›c tuổi.
10. Trong thuốc lá có những chất gì?
"Cháu Ä‘ang há»c lá»›p 12, nghiện thuốc lá từ nhá» nhÆ°ng đã thôi hẳn được hÆ¡n 3 năm nay. Gần đây, cháu nghe ngÆ°á»i ta bà n tán chuyện các hãng sản xuất thuốc lá Mỹ bị tố cáo là lâu nay đã bà máºt cho và o thuốc lá tá»›i 600 chất Ä‘á»™c hại. Cháu lạnh toát cả ngÆ°á»i".
Gần đây, các nhà sản xuất thuốc lá Mỹ lại bị tố cáo má»™t lần nữa. ICRF, tổ chức chống ung thÆ° có uy tÃn của Mỹ, Hiệp há»™i chống thuốc lá Anh và chÃnh quyá»n bang Massachusetts đã soạn thảo và công bố má»™t bản báo cáo cho thấy: Trong vòng 30 năm nay, từ khi có quy định bắt buá»™c phải lắp bá»™ lá»c và o đầu Ä‘iếu thuốc lá (để giảm lượng nicotin được ngÆ°á»i hút hấp thu), các nhà sản xuất thuốc lá lo sợ rằng lượng nicotin thấp sẽ không đủ để là m cho ngÆ°á»i nghiện lệ thuá»™c và o chất Ä‘á»™c nà y nhÆ° trÆ°á»›c. Lợi dụng quy định cho phép thêm và o thuốc lá má»™t số chất để là m "dịu vị", hỠđã dùng má»™t số chất là m cho nicotin khuếch tán nhanh và o não và tác Ä‘á»™ng ngay lên các tế bà o thần kinh.
Há» thêm các muối ammonium, lấy cá»› là để Ä‘iếu thuốc lá có vị dịu hÆ¡n. NhÆ°ng trên thá»±c tế, tác dụng chÃnh của muối ammonium là biến nicotin thà nh nicotin kiá»m, má»™t dạng dá»… bay hÆ¡i hÆ¡n, có thể lên tá»›i não chỉ sau và i giây.
Việc thêm Ä‘Æ°á»ng và o thuốc lá cÅ©ng được chấp nháºn, coi nhÆ° để bù và o chá»— thiếu hụt chất thÆ¡m do lá»c bá»›t hắc Ãn. NhÆ°ng trên thá»±c tế, chất acetaldehyde (dẫn xuất phát sinh từ việc đốt cháy chất Ä‘Æ°á»ng) là m cho ngÆ°á»i nghiện trở thà nh lệ thuá»™c hÆ¡n và o nicotin.
Cacao được thêm và o với lý do là m dịu vị chát của khói thuốc lá; nhưng thực ra chất nà y là m giãn phế quản, giúp cho nicotin đi và o phổi dễ hơn.
11. Ảo tưởng vỠthuốc lá không nicotin
"Nghe nói ngÆ°á»i ta đã sản xuất được thuốc lá không nicotin, có đúng không? Äược váºy, dân ghiá»n chúng tôi đỡ lo bệnh táºt biết mấy!".
Hãng sản xuất thuốc lá Vector Group của Mỹ vừa được cấp giấy phép bán má»™t loại thuốc lá đã biến đổi gene mang tên Omini-Free, được giá»›i thiệu là hầu nhÆ° không chứa nicotin, không là m ngÆ°á»i hút phụ thuá»™c và o chất nà y. Má»›i nghe, tưởng là má»™t cuá»™c cách mạng là m cho dân nghiện thuốc lá phấn chấn không còn lo chết non, còn những ai Ä‘ang "táºp tá»e" hút thì yên trà đốt tiá»n mà không sợ nghiện vì... "bá» hút dá»… ợt!"
NhÆ°ng thá»±c tế không Ä‘Æ¡n giản nhÆ° váºy. Trong tháºp niên 1950, thuốc lá không nicotin (xá» lý bằng cách nhúng và o ammoniac để tẩy rá»a) đã từng xuất hiện mà đại diện là thuốc lá Ä‘iá»u Gauloises mà u xanh của Pháp. NhÆ°ng chỉ Ãt lâu sau, loại thuốc nà y đã rÆ¡i và o quên lãng vì hút và o chỉ thấy có hÆ¡i nóng và mùi rÆ¡m khô, không mê nổi.
Trong Ä‘iếu thuốc lá ngà y nay, các nhà sản xuất thêm và o nhiá»u phụ gia khác. Do đó, ngoà i chất nicotin, ngÆ°á»i ghiá»n còn phụ thuá»™c và o các phụ gia tạo mùi vị nà y, và rất khó bá».
Thuốc lá chuyển gene chứa Ãt nicotin thì ngÆ°á»i phụ thuá»™c chất nà y phải hút nhiá»u hÆ¡n má»›i "đã", sẽ tốn thêm nhiá»u tiá»n, và nguy cÆ¡ mắc bệnh sẽ cao hÆ¡n!
Vì sao váºy? Vì thuốc lá không nicotin vẫn tá»a khói, vẫn chứa oxyt carbon và các chất hắc Ãn nhÆ° thuốc lá thÆ°á»ng, nghÄ©a là vẫn chứa đầy đủ các nguy cÆ¡ gây ung thÆ°.
12. Liệu có cai được thuốc lá không?
"Ba em có sức khá»e, là m nghá» thợ má»™c kiếm được khá tiá»n, nhÆ°ng lại hút thuốc lá dữ quá, đã cai mấy lần nhÆ°ng rồi nghiện lại. Có cách gì giúp ba em cai thuốc lá không?".
Nhiá»u ngÆ°á»i nghiện biết thuốc lá nguy hại nên cÅ©ng cố cai và i ba lần, nhÆ°ng cuối cùng vẫn hút lại. Ở phÆ°Æ¡ng Tây có các thuốc cai thuốc lá dạng uống, dạng cao dán cho thuốc ngấm qua da, nhằm là m cho ngÆ°á»i cai nghiện không có cảm giác khó chịu. Thá»±c tế đó cÅ©ng chỉ là chất nicotin mà thôi.
Nếu tiến hà nh cai nghiện, ngÆ°á»i hút thuốc sẽ phải trải qua hai giai Ä‘oạn tiếp nối nhau.
- Giai Ä‘oạn má»›i bá» hút (khoảng 3-4 tháng), ngÆ°á»i cai nghiện bị ảnh hưởng mạnh vá» thể chất, do đó cần đến sá»± há»— trợ của nicotin. ChÃnh trong giai Ä‘oạn nà y, ngÆ°á»i nà o quyết tâm cao sẽ có Ä‘iá»u kiện tìm ra những hoạt Ä‘á»™ng có lợi để bá» hẳn hút.
- Giai Ä‘oạn củng cố: NgÆ°á»i cai không còn lệ thuá»™c thuốc, nhÆ°ng vẫn cần có ý chà để xa lánh những cám dá»— có thể là m nghiện lại.
Má»›i đây, các nhà khoa há»c đã khám phá ra tác dụng cai nghiện của má»™t loại thuốc lâu nay vẫn dùng để trị chứng trầm cảm, đó là chất Bupropion (tên thÆ°Æ¡ng mại: Zyban). Bupropion ngăn chặn hiện tượng tái hấp thu dopamin (nguồn gốc của sá»± lệ thuá»™c và o nicotin). Khi phối hợp Bupropion vá»›i chất nicotin, kết quả cai nghiện tăng gấp rưỡi so vá»›i dùng nicotin Ä‘Æ¡n thuần. Australia và Mỹ Ä‘ang cho sá» dụng rá»™ng rãi biện pháp phối hợp nà y. Tuy nhiên, hiệu quả của nó cÅ©ng chỉ là 60% (40% còn lại là những ngÆ°á»i thiếu nghị lá»±c).
Nếu ba em có quyết tâm, thì hãy thá» lại má»™t lần nữa vá»›i biện pháp nà o trÆ°á»›c đây đã giúp mình "sắp bỠđược" thuốc lá. Lần nà y hãy cÆ°Æ¡ng quyết xa lánh những môi trÆ°á»ng hút hÃt. Mẹ em nên là m má»™t Ãt mứt gừng tháºt ngon để ông nhấm nháp khi buồn miệng. Em nên nhắc thêm ba rằng, nhiá»u ngÆ°á»i nghiện lâu năm đã bá» hẳn được thuốc lá mà không tốn má»™t xu, vì há» có quyết tâm cao.
13. Táºp võ, táºp xiếc có hại gì không?
"Có phải việc táºp võ hay táºp xiếc sẽ ảnh hưởng đến buồng trứng, tinh hoà n, gây vô sinh?".
Bản thân em hoặc bạn trai của em muốn há»c võ hay chá»n ngà nh xiếc? Xin cứ yên trÃ. Nhiá»u gia đình nghệ sÄ© xiếc hoặc võ sÆ° đã và đang phải hết sức "kế hoạch hóa gia đình" đấy.
Chỉ cần chú ý khi đánh võ, nam giá»›i đừng để cho đấu thủ nện trúng "của quý". Khi luyện các tiết mục xiếc, cả nam lẫn nữ Ä‘á»u phải tuân thủ các quy tắc an toà n, không để xảy ra Ä‘iá»u gì nguy hiểm cho tÃnh mạng nói chung và cho bá»™ máy sinh sản nói riêng.
14. Có nhất thiết phải khởi Ä‘á»™ng trÆ°á»›c khi táºp thể thao?
"Trước khi là m các động tác thể dục thể thao, có nhất thiết phải khởi động không (em không khởi động mà chẳng việc gì)?".
Chắc em chỉ là m những Ä‘á»™ng tác không nặng lắm, nếu không thì đã bị tổn thÆ°Æ¡ng dây chằng hoặc cÆ¡ bắp. Có váºn Ä‘á»™ng viên chÆ¡i tennis, chỉ má»™t lần vá»™i và ng không khởi Ä‘á»™ng nên ngay cú nhảy đầu tiên để vụt bóng, anh ta đã bị chảy máu bên trong cẳng chân (do tổn thÆ°Æ¡ng má»™t số thá»› cÆ¡), không bÆ°á»›c được nữa. Anh ta phải chữa chạy đủ cách suốt mấy tháng trá»i má»›i đỡ Ä‘au và đỡ sÆ°ng ná». Em chá»› chủ quan, nếu không thì "Ä‘i đêm có ngà y gặp ma".
Ngoà i việc là m cho các cÆ¡ và dây chằng từ chá»— Ä‘ang nghỉ ngÆ¡i quen dần vá»›i cÆ°á»ng Ä‘á»™ hoạt Ä‘á»™ng cao, các Ä‘á»™ng tác khởi Ä‘á»™ng còn giúp cho hệ hô hấp và hệ tuần hoà n quen dần vá»›i mức đáp ứng cao vá» sau, không bị Ä‘á»™t ngá»™t (nhịp thở và nhịp tim tăng).
Em cÅ©ng cần nhá»›, ngay sau khi táºp xong, không được đứng lại hoặc ngồi, trái lại phải bÆ°á»›c Ä‘i, khi nhịp thở trở lại bình thÆ°á»ng má»›i ngồi nghỉ và nếu khát thì uống từ từ má»™t lượng nÆ°á»›c vừa phải.
15. Tại sao nhÆ° váºy?
"Tại sao sau khi ngồi xổm để là m việc gì đó, lúc đứng lên em hay bị chóng mặt, sau và i giây thì hết? Em Ä‘i khám thì ông thầy lang cho biết bị bệnh tháºn. Có đúng váºy không, cách chữa ra sao?".
Hãy quan sát ngÆ°á»i phÆ°Æ¡ng Tây khi há» có việc gì đó phải ngồi xuống đất: Bao giá» há» cÅ©ng thẳng lÆ°ng, giữ tÆ° thế má»™t chân co má»™t chân duá»—i thay phiên nhau, hoặc hai gót chân cùng nhón lên giữ cho hai đầu gối hÆ¡i "nhấp nhổm" nhÆ° lò xo, nghÄ©a là vẫn váºn Ä‘á»™ng, máu vẫn lÆ°u thông. Tuy nhiên, Ãt khi há» dùng tÆ° thế gò bó đó.
Còn tÆ° thế ngồi xổm của ta (bó gối bất Ä‘á»™ng trÆ°á»›c ngá»±c, cong lÆ°ng lại) gây cản trở lÆ°u thông máu từ hai chi dÆ°á»›i trở vá» tim. Hiện tượng chóng mặt trong "và i giây" của em có thể giải thÃch nhÆ° sau: Trong tÆ° thế ngồi xổm, tuy tổng lượng máu lÆ°u thông bị giảm (do máu ứ lại ở hai chi dÆ°á»›i), nhÆ°ng tim vẫn đảm bảo được đủ máu cho não, vì áp lá»±c cá»™t máu đã giảm do giảm chiá»u cao. NhÆ°ng lúc ta Ä‘á»™t ngá»™t đứng lên, áp lá»±c cá»™t máu tăng vá»t Ä‘á»™t ngá»™t, tim chÆ°a kịp đối phó, không kịp cung cấp đủ máu ngay cho não, khiến não rÆ¡i và o tình trạng thiếu máu nhẹ nhất thá»i (biểu hiện là chóng mặt, xây xẩm mặt mà y, tháºm chà ngÆ°á»i chao đảo muốn ngã). Ngay sau đó, nhanh hay cháºm tùy trÆ°á»ng hợp, tim lại thÃch ứng được và coi nhÆ° không có chuyện gì xảy ra.
(Em có thể kiểm chứng giải thÃch trên đây bằng cách ngồi xổm trên giÆ°á»ng má»™t lúc, rồi không đứng lên mà nằm duá»—i chân; em sẽ không thấy chóng mặt, do áp lá»±c cá»™t máu chẳng những không tăng mà còn giảm xuống khi nằm).
NhÆ° váºy, ta thấy tÆ° thế ngồi xổm tuy "cổ truyá»n" tháºt nhÆ°ng lại thiếu khoa há»c và có hại. Em có thể bắt chÆ°á»›c ngÆ°á»i phÆ°Æ¡ng Tây trong tÆ° thế nà y. Tốt hÆ¡n hết là dùng ghế thấp để khá»i bị các ông lang vÆ°á»n phán là "bệnh tháºn".
16. Khiêng vác nặng hại cột sống
"Cháu là con trai, 17 tuổi. Bố mẹ, anh chị cháu và cả cháu thÆ°á»ng xuyên phải khiêng những bao hà ng nặng từ 50 đến 75 kg. Hiện cả nhà cháu ai cÅ©ng kêu Ä‘au lÆ°ng. Cháu Ä‘i khám thì bác sÄ© nghi là có bệnh tháºn. Xin cho biết có đúng là việc khiêng vác nặng nhÆ° váºy dá»… gây bệnh tháºn không?".
Việc khiêng vác nặng rất có hại cho cột sống và khối cơ ở vùng lưng, nhất là đối với tuổi đang lớn như cháu. Gia đình cháu nên bà n nhau tự tạo ra hoặc sắm một dụng cụ chuyên chở tại chỗ (như kiểu của hà nh khách tại sân bay), không tốn kém mấy đâu.
Chắc chắn tình trạng Ä‘au lÆ°ng của gia đình cháu là do mang vác nặng gây nên. Chẩn Ä‘oán "bị bệnh tháºn" ở cháu là thiếu cÆ¡ sở. Không thấy cháu nói là có các triệu chứng bệnh của bá»™ máy tiết niệu, cho nên tháºn của cháu chắc không việc gì đâu (nếu bị sá»i tháºn hoặc sá»i niệu quản thì phim X-quang hay siêu âm sẽ cho thấy hình sá»i; nếu bị viêm cầu tháºn thì trong nÆ°á»›c tiểu sẽ có trụ hình hạt).
17. Chỉ có thổi ngạt và xoa bóp tim
"Chúng em sắp được đi trại hè vùng biển, phần đông không biết bơi. Nếu chẳng may có ai bị chết đuối thì xỠtrà ra sao?".
Nếu ban tổ chức trại hè quản lý tốt, có đủ các biện pháp dá»± phòng và các em biết vâng lá»i thì chắc chắn sẽ không xảy ra chuyện chết Ä‘uối. NhÆ°ng các em cÅ©ng cần nắm được phÆ°Æ¡ng pháp cứu chữa để phòng xa. Ngay sau khi ngÆ°á»i chết Ä‘uối được vá»›t lên, ta phải hết sức nhanh chóng là m mấy thao tác sau đây:
- Dốc ngược đầu và xóc mạnh, vỗ mạnh và o lưng, giúp cho nước trong phổi ộc hết ra.
- Ngay sau đó, đặt nạn nhân lên má»™t ná»n cứng (ván thuyá»n, sân, ná»n nhà ...), đầu nghiêng hẳn sang má»™t bên (để ngăn không cho gốc lưỡi tụt vá» phÃa sau là m tắc Ä‘Æ°á»ng thở), lau nhanh cát hoặc dãi trong mÅ©i miệng, lấy răng giả ra nếu có (để khá»i rÆ¡i và o khà quản), và thá»±c hiện hai Ä‘á»™ng tác căn bản: thổi ngạt (thổi thá»±c sá»± chứ không phải chỉ "hà hÆ¡i") và xoa bóp tim ngoà i lồng ngá»±c.
Tùy theo số ngÆ°á»i tham gia cứu chữa mà cách tiến hà nh có khác chút Ãt:
1. Chỉ có 1 ngÆ°á»i cứu chữa
- Quỳ phÃa đầu của nạn nhân, hai bà n tay chồng lên nhau (để đủ khá»e), đè tháºt mạnh lên cuối xÆ°Æ¡ng ức, là m sao cho xÆ°Æ¡ng ức lún xuống dÆ°á»›i tay mình, xong nhấc tay lên ngay. Vùng nà y nằm trÆ°á»›c tim, xÆ°Æ¡ng sÆ°á»n toà n bằng sụn, nên khi nó lún xuống thì tim bị bóp và sẽ đẩy máu Ä‘i; khi ta nhấc tay, tim lại nở ra và thu nháºn máu, chá» tay ta đè tiếp. Là m 10 lần liá»n, vá»›i tần số khoảng 90 lần/phút.
- Ngay sau đó, ráng hÃt và o hết sức (để cho phổi mình chứa má»™t lượng không khà gấp đôi bình thÆ°á»ng), vẫn giữ cho đầu nạn nhân nghiêng sang bên, lấy tay bóp cho miệng nạn nhân khép lại và ngáºm lấy mÅ©i, thổi tháºt sâu, tháºt mạnh (kinh nghiệm cho thấy ngáºm và o mÅ©i để thổi dá»… hÆ¡n là ngáºm và o miệng), sao cho ngá»±c nạn nhân phồng lên hạ xuống. Thổi xong thì để miệng nạn nhân há ra, lưỡi kéo ra ngoà i cho không khà tá»± Ä‘á»™ng trở ra. Thao tác nhÆ° váºy 5 lần liên tiếp, vá»›i tần số khoảng 25 lần/phút, và lần nà o cÅ©ng phải ráng hÃt và o tháºt sâu. (TrÆ°á»ng hợp nạn nhân bé hÆ¡n mình nhiá»u, có thể bịt mÅ©i nạn nhân lại để thổi và o mồm).
Khẩn trÆ°Æ¡ng xen kẽ hai thao tác nà y, không ngÆ°ng nghỉ. Nếu thấy có dãi, phải nhanh chóng lau sạch trÆ°á»›c má»—i lần thổi để Ä‘Æ°á»ng thở được thông, nhÆ°ng không để mất thá»i gian. Vì bá»™ não chỉ thiếu ôxy trong 5-6 phút là chết vÄ©nh viá»…n, nạn nhân sẽ không còn tri giác.
2. Có 2 ngÆ°á»i cứu chữa
- Má»™t ngÆ°á»i quỳ bên trái, đối mặt vá»›i nạn nhân, xoa bóp tim.
- Má»™t ngÆ°á»i quỳ ở phÃa đầu, tiến hà nh thổi ngạt.
3. Có 3 ngÆ°á»i trở lên cứu chữa
- NgÆ°á»i thứ ba nâng cao hai chi dÆ°á»›i, để giúp cho máu dá»… dà ng trở vá» tim.
- NgÆ°á»i thứ tÆ° giúp mở miệng nạn nhân và kéo lưỡi ra ngoà i và o lúc thở ra.
- Những ngÆ°á»i khác quan sát cách là m để sẵn sà ng thay thế.
Việc cứu chữa phải kiên trì, liên tục ngay cả trong khi váºn chuyển nạn nhân tá»›i trung tâm hồi sức. NgÆ°á»i bị ngạt nÆ°á»›c quá 5-6 phút vẫn có hy vá»ng cứu sống, vì nhiệt Ä‘á»™ thấp của nÆ°á»›c đã giúp kéo dà i thêm thá»i gian chịu Ä‘á»±ng của vá» não. Äặc biệt, vá»›i trẻ nhá», do có phản xạ khép kÃn dây thanh Ä‘á»›i nên nÆ°á»›c không trà n và o phổi; nạn nhân không chết Ä‘uối mà chỉ bị ngạt thở. Não tuổi nà y lại có khả năng thÃch ứng cao. Nhá» váºy, đã có trÆ°á»ng hợp trẻ bị chìm trong nÆ°á»›c suối 2 giá» mà vẫn được cứu sống và sau đó phát triển bình thÆ°á»ng.
18. Muỗi đốt
"Tại sao mùa xuân lắm muá»—i? Khi bị muá»—i đốt, cháu thấy nổi lên má»™t nốt bằng hạt bưởi Ä‘á» lừ, khoảng và i giá» sau thì tan. NhÆ° váºy da có bị ảnh hưởng không?".
Không cứ gì mùa xuân. Há»… tiết trá»i hết lạnh là loà i muá»—i sinh sản nhanh và hoạt Ä‘á»™ng mạnh.
Khi muá»—i đốt, nó phóng ra chất là m giãn mạch và là m cho máu cháºm đông. Chá»— đốt bị sÆ°ng, ngứa là do huyết tÆ°Æ¡ng thoát khá»i thà nh mạch, thâm nháºp và o các mô ở vùng đó. Phải má»™t thá»i gian sau, các mô nà y má»›i xá» lý hết háºu quả, và nói chung không còn dấu vết gì. Nếu muá»—i mang vi khuẩn Ä‘á»™c, bệnh nhân sẽ có hiện tượng nhiá»…m khuẩn cấp (sÆ°ng ná» tại chá»—, sốt, tháºm chà mÆ°ng mủ ở vết đốt).
Muá»—i vằn còn truyá»n bệnh sốt xuất huyết, viêm não Nháºt Bản B; muá»—i anophen truyá»n bệnh sốt rét. Vì váºy, vỠđêm, trong khi ăn cÆ¡m, xem tivi, nghe Ä‘Ã i, há»c hà nh..., cả gia đình nên dùng hÆ°Æ¡ng muá»—i hoặc bôi kem chống muá»—i lên những vùng da để ngá» (mặt, cổ, tai, bà n chân...). Khi dùng kem, nhá»› đừng bá» sót má»™t vùng nhá» nà o, bởi vì bá»n muá»—i sẽ tranh nhau đổ bá»™ và o vùng an toà n. Nếu cháu thÆ°á»ng xuyên há»c khuya thì nên thu xếp ngồi trong mà n.
Äể bá»›t muá»—i, nhà ở phải có nhiá»u ánh sáng; loại bá» bá»›t những váºt dụng ở gầm giÆ°á»ng, gầm bà n. Vá» chiá»u, cần mở toang tất cả cá»a (muá»—i Ä‘á»±c và muá»—i cái thÆ°á»ng giao hoan và o lúc nhá nhem tối) và lên đèn muá»™n, sau khi đã đóng kÃn cá»a hoặc hạ các mà nh xuống (mà nh chống muá»—i rất tốt). Cần phát quang cây bụi xung quanh nhà .
19. Nên cởi trần hay mặc áo?
"Trá»i nóng, em nên ở trần hay mặc quần cá»™c, áo lót?".
Má»™t số khá đông ngÆ°á»i có thói quen ở trần thÆ°á»ng xuyên và o mùa hè. Má»™t số khác, dù trá»i nóng đến đâu, cÅ©ng quần áo chỉnh tá». Äó là do thói quen. NhÆ°ng nếu phân tÃch khoa há»c, em sẽ thấy bên nà o lợi hÆ¡n:
- Cà ng ngà y, nhân loại cà ng sợ tác dụng có hại của tia tá» ngoại trong ánh sáng mặt trá»i, trÆ°á»›c hết là đối vá»›i là n da. ChÆ°a nói đến chuyện phồng rá»™p do phÆ¡i nắng nhiá»u, nếu cứ ra nắng thÆ°á»ng xuyên, các tế bà o da sẽ chóng già lão. Ở nhiá»u thà nh phố, phần đông ngÆ°á»i đẹp khi ra Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»u trùm mặt bằng đủ thứ mạng và đeo găng dà i lên giữa cánh tay. Há» phải là m nhÆ° váºy để trốn ông mặt trá»i, má»›i mong trẻ được lâu.
- Nếu mặc quần áo (nhất là bằng vải bông), mồ hôi thấm ướt sẽ bay hơi từ từ, là m cho nhiệt độ tại chỗ hạ xuống, tạo mát. Quần áo che chắn ánh sáng, côn trùng, bụi bặm (kể cả bụi hóa chất)...
- Mặc quần áo thì có Ä‘iá»u phiá»n là phải năng tắm giặt, không nhà n bằng những ngÆ°á»i "mặc áo da"; nhÆ°ng khi có ai đến nhà thì khá»i phải chạy vá»™i Ä‘i mặc hoặc cứ xuá» xòa ở trần, phÆ¡i cả rốn ra mà tiếp khách!
20. Kem chống nắng không bảo vệ được da
"Chúng tôi cÅ©ng biết tia nắng có hại, nhÆ°ng vẫn thÃch phÆ¡i nắng tháºt nhiá»u khi Ä‘i tắm biển. Gia đình tôi ở nÆ°á»›c ngoà i vừa gá»i cho mấy loại kem chống nắng, nói là loại tốt nhất. Chúng tôi có nên bôi kem Ä‘á»u và tắm nắng cho "đã" không?".
TrÆ°á»›c đây, nhiá»u ngÆ°á»i cÅ©ng đặt niá»m tin tuyệt đối và o các loại kem chống nắng vẫn được quảng cáo rầm rá»™. Năm 1995, nhà nghiên cứu H. Luther thuá»™c đại há»c tổng hợp Ruhr (Äức) đã thu được những bằng chứng vá» sá»± vô hiệu của kem chống nắng, kể cả những loại được quảng cáo là hiệu quả nhất. NhÆ°ng bà đã phải giữ im lặng, mãi đến năm 1998 má»›i công bố trong má»™t há»™i thảo quốc tế. Tại há»™i thảo nà y, Marianne Berwick (Trung tâm ung thÆ° S-K tại New York) cÅ©ng Ä‘Æ°a ra những cứ liệu vững chắc bác bá» huyá»n thoại "hữu hiệu", "an toà n"... của tất cả các loại kem chống nắng. Luáºn Ä‘iểm của bà được nhiá»u nhà khoa há»c các nÆ°á»›c ủng há»™: Các loại kem chống nắng Ä‘ang lÆ°u hà nh không có chút tác dụng bảo vệ da nà o; và số liệu thà nghiệm mà các hãng bà o chế trÆ°ng ra trÆ°á»›c đây chỉ là kết quả trong ống nghiệm, chứ không phải kết quả thu được trên cÆ¡ thể sống. Äã thế, kem chống nắng còn có hại khiến ngÆ°á»i ta phÆ¡i nắng "vô tÆ°" để rồi gánh chịu những liá»u tia tá» ngoại rất lá»›n.
Má»™t nghiên cứu dà i ngà y trên 631 trẻ em cho thấy, ở những em thÆ°á»ng xuyên bôi kem chống nắng, nguy cÆ¡ mắc u hắc tố ác tÃnh cao gấp đôi những em không bôi và vẫn ra nắng ở mức Ä‘á»™ bình thÆ°á»ng.
Äến đây, chắc các bạn cÅ©ng thấy má»i huyá»n thoại vá» "kem chống nắng" đã vÄ©nh viá»…n chấm dứt, và sẽ lo bảo vệ da của mình tốt hÆ¡n. Bởi vì trong ánh nắng mặt trá»i có ba loại tia gây hại: Tia tá» ngoại B (UVB) đánh thẳng và o rốn di truyá»n của các tế bà o; tia tá» ngoại A (UVA) Ä‘i sâu và o các lá»›p trong của da và gián tiếp là m tổn thÆ°Æ¡ng ADN của tế bà o; còn tia hồng ngoại thì là m gia tăng sức phá hoại của các tia tá» ngoại. Ngoà i ra, các tia tá» ngoại còn là m cho hệ thống miá»…n dịch của da bị suy yếu rõ rệt: chỉ cần phÆ¡i nắng má»™t lần, da sẽ phải mất Ãt nhất 3 tuần để phục hồi sức Ä‘á» kháng của nó. Vì váºy, và o mùa hè, ta thÆ°á»ng hay bị chốc lở, mụn rá»™p.
21. Chất bảo vệ răng tuyệt vá»i
"Äể Ä‘á» phòng sâu răng, chỉ đánh răng nhiá»u lần tháºt sạch bằng bà n chải mà không cần kem đánh răng, có được không? Tại sao lại phải pha chất fluor và o kem đánh răng?".
Äánh răng ngay sau má»—i bữa ăn hoặc đánh răng và o buổi sáng và tối Ä‘á»u rất tốt. Äá»™ng tác nà y ngăn thức ăn còn sót tạo thà nh má»™t mà ng má»ng trên răng, là m môi trÆ°á»ng phát triển của vi khuẩn. HÆ¡n nữa, trong khi ta ngủ, do không có Ä‘á»™ng tác nhổ ra hoặc nuốt nÆ°á»›c bá»t xuống ruá»™t nên vi khuẩn có Ä‘iá»u kiện táºp trung hÆ¡n (đây là lý do tại sao phải đánh răng trÆ°á»›c khi Ä‘i ngủ). Việc đánh răng Ä‘á»u đặn cÅ©ng giúp ngăn chặn sá»± hình thà nh cao răng, tránh gây tổn thÆ°Æ¡ng cho lợi.
Kem đánh răng giúp cho việc "kì cá»" nà y hữu hiệu hÆ¡n. TrÆ°á»›c đây, ngÆ°á»i ta cho rằng nếu đánh răng tháºt tỉ mỉ thì không cần kem đánh răng nữa. Lúc đó, tác dụng bảo vệ răng tuyệt vá»i của chất fluor chÆ°a được phát hiện; chất nà y cÅ©ng chÆ°a được trá»™n và o kem đánh răng nhÆ° hiện nay. Fluor là chất duy nhất có khả năng là m cho men răng (lá»›p ngoà i cùng, phủ lên ngà răng) không bị hòa tan trong môi trÆ°á»ng axit. Men răng là chất cứng nhất của cÆ¡ thể, chủ yếu gồm các apatite. Fluor khi ngấm và o men răng sẽ biến các apatite thà nh fluoroapatite, là m cho men răng cứng thêm.
Má»›i đây, các nha sÄ© của Anh đã sáng tạo má»™t phÆ°Æ¡ng pháp má»›i ngừa sâu răng: dùng má»™t viên nhá» bằng hạt gạo gắn và o má»™t răng hà m của trẻ; viên nà y thÆ°á»ng xuyên giải phóng chất fluor trong hai năm liá»n, kết quả là tá»· lệ sâu răng giảm 76%.
Các bạn nên nhắc nhở và kiểm tra con em trong nhà , kể cả các cháu nhá» chỉ má»›i có răng sữa, đánh răng tháºt kỹ, nhất là buổi tối, và chỉ dùng kem đánh răng có fluor.
22. Huyết áp cao hay không
"Bố tôi gần 70 tuổi nhÆ°ng còn sung sức, lao Ä‘á»™ng tốt, ăn ngủ bình thÆ°á»ng. Vừa rồi cụ Ä‘o huyết áp, chỉ số là 140/100; có ngÆ°á»i nói cao, có ngÆ°á»i cho là bình thÆ°á»ng. Cách Ä‘o hiện nay không giống nhau. Váºy cách Ä‘o nà o tốt nhất, và chỉ số của ngÆ°á»i cao huyết áp là bao nhiêu?".
Vá»›i ngÆ°á»i cao tuổi nhÆ° cụ nhà , chúng tôi xin giá»›i thiệu má»™t cách tÃnh mức huyết áp bình thÆ°á»ng Ä‘Æ¡n giản theo từ Ä‘iển y há»c Flammarion năm 1994 của Pháp: Huyết áp tối Ä‘a = Số hà ng chục của tuổi + 10, Huyết áp tối thiểu = Huyết áp tối Ä‘a + 01.
CÅ©ng theo từ Ä‘iển nà y, cao huyết áp là khi ở trạng thái nghỉ ngÆ¡i mà huyết áp tối Ä‘a (lúc tim co bóp, gá»i là tâm thu) bằng hoặc trên 17 cm Hg, và huyết áp tối thiểu (lúc tim nghỉ ngÆ¡i, gá»i là tâm trÆ°Æ¡ng) bằng hoặc trên 10 cm Hg. Theo đó thì chỉ số huyết áp lý thuyết của cụ nhà (70 tuổi) là : Huyết áp tối Ä‘a = 7 + 10 = 17 cm Hg (170); Huyết áp tối thiểu = 17 + 01 = 9,5 cm Hg (95).
Bạn nói huyết áp của cụ là 140/100. Chúng ta kiểm tra lại má»™t lần nữa cho chắc chắn: Äể cụ nằm ngá»a thoải mái trên giÆ°á»ng (không lấy huyết áp khi ngồi). Nên Ä‘o và o má»™t thá»i Ä‘iểm nhất định trong ngà y để có được những Ä‘iá»u kiện tÆ°Æ¡ng tá»±.
Bóp bóng cho lên cao trên 200 rồi bắt đầu nghe từ đó (không nghe từ 150-140 để loại trừ hiện tượng nghe được huyết áp tối đa lúc khởi đầu, nhưng ngay sau đó bị ngắt quãng; nếu chỉ lấy từ mức cao hơn thì dễ tưởng nhầm số đo nà y là của huyết áp tối đa).
Vá»›i huyết áp tối thiểu, ta theo dõi cho đến khi không còn nghe được nữa hoặc nghe âm sắc của tiếng Ä‘áºp thay đổi hẳn (để loại trừ khoảng im ắng ngay phÃa trên huyết áp tối thiểu, là m ta tưởng nhầm đó là số Ä‘o của huyết áp tối thiểu.
Nếu kết quả kiểm tra lại vẫn thế thì, đối chiếu vá»›i tà i liệu nói trên, huyết áp tối thiểu của cụ tăng chút Ãt (đáng lẽ là 95 thì ở đây là 100). Trong khi đó, huyết áp tối Ä‘a của cụ không khác gì ở ngÆ°á»i 40 tuổi (ở các váºn Ä‘á»™ng viên, những ngÆ°á»i luôn thÆ° giãn và hoạt Ä‘á»™ng, không hút thuốc lá, sống trong môi trÆ°á»ng là nh mạnh... cÅ©ng có hiện tượng tÆ°Æ¡ng tá»±). Bạn không có gì phải lo lắng đặc biệt, chỉ cần nhắc cụ giữ sức khi lao Ä‘á»™ng, khi thay đổi thá»i tiết, và khuyến khÃch cụ dùng dầu thá»±c váºt hoặc ăn chay.
Theo số liệu JNC năm 1998 của Mỹ, chỉ gá»™i là cao huyết áp khi huyết áp tối Ä‘a trên 140 hoặc huyết áp tối thiểu trên 90. Ở Việt Nam, trong khi chÆ°a có số liệu thống kê lá»›n, có thể tùy theo tuổi tác mà váºn dụng linh hoạt các số liệu của hai nÆ°á»›c nói trên.
23. Phát dục sớm
"Xin cho biết rõ bệnh phát dục sớm là gì, nguyên nhân và tác hại của bệnh ấy?".
Phát dục sá»›m không phải là bệnh, mà là má»™t hiện tượng sinh lý gần nhÆ° bình thÆ°á»ng, chỉ khác má»™t Ä‘iá»u: tuổi dáºy thì xuất hiện quả sá»›m so vá»›i thông thÆ°á»ng.
Ở con gái, thÆ°á»ng từ tuổi 13-14, ngá»±c bắt đầu nở; lông mu má»c (ở phÃa trên bá»™ pháºn sinh dục ngoà i); có kinh nguyệt (ban đầu có thể chÆ°a Ä‘á»u đặn), đùi và mông to ra; có lúc thấy Ä‘au nhói má»™t số nÆ¡i; giá»ng nói bá»›t thanh, tháºm chà trầm hẳn xuống, nhÆ°ng sẽ có ngà y thanh trở lại; hay hồi há»™p, bồn chồn vô cá»›, tháºm chà hay giáºn há»n, thấy thÃch bạn trai...
Ở con trai, thÆ°á»ng từ tuổi 15-16, giá»ng nói trầm xuống và sẽ vÄ©nh viện trầm; lông mu và ria mép xuất hiện; đêm ngủ có thể xuất tinh trong giấc mÆ¡; tÃnh hay quên, mÆ¡ má»™ng, thấy thÃch bạn gái...
Gá»i là phát dục sá»›m nếu các dấu hiệu dáºy thì xuất hiện trÆ°á»›c các lứa tuổi trên, tháºm chà rất sá»›m, có thể là m bố, là m mẹ ngay cả khi còn ở tuổi vị thà nh niên. Cụ thể là : vú to ra trÆ°á»›c 8 tuổi, lông nách và lông mu má»c trÆ°á»›c 9 tuổi, cứng và đen nhánh; kinh nguyệt có trÆ°á»›c 10 tuổi; âm váºt hay dÆ°Æ¡ng váºt to lên quá cỡ so vá»›i tuổi. Ngoà i ra, các dấu hiệu dáºy thì khác nhÆ° vỡ giá»ng, má»c ria mép, trứng cá, núm vú và cÆ¡ quan sinh dục bắt đầu thâm Ä‘en... xuất hiện trÆ°á»›c 10 tuổi.
Vá»›i những trÆ°á»ng hợp phát dục sá»›m, các báºc phụ huynh phải chú ý giúp đỡ, Ä‘á»™ng viên các cháu vượt qua các rối loạn tâm sinh lý để tiếp tục há»c táºp tốt, đồng thá»i tỉnh táo trông nom và quản lý các cháu để khá»i bị những kẻ xấu lợi dụng vá» tình dục.
24. Äánh giá mức Ä‘á»™ béo
"Xin cho biết cách đánh giá mức Ä‘á»™ béo của từng ngÆ°á»i".
Ở nÆ°á»›c ta chÆ°a có thống kê lá»›n cho phép xác định mức Ä‘á»™ béo của ngÆ°á»i Việt Nam. Xin giá»›i thiệu má»™t trong những cách đánh giá chỉ số khối lượng cÆ¡ thể BMI (Body Mass Index) của quốc tế:
Lấy thể trá»ng (tÃnh bằng kg) chia cho bình phÆ°Æ¡ng chiá»u cao (tÃnh bằng mét). Vá»›i ngÆ°á»i trưởng thà nh, chỉ số BMI bình thÆ°á»ng ở nữ là 19-24, nam 20-25; trên 25 là bị béo phì; 25-30 có thể coi là béo phì Ä‘á»™ 1, cứ tăng 5 Ä‘Æ¡n vị là thêm má»™t Ä‘á»™ béo phì.
25. Nguyên nhân béo phì
"Vì đâu mà béo phì? Có gene gây béo phì không? Cách chữa?".
Béo phì là háºu quả của sá»± mất cân bằng giữa số calo thu nháºn được bằng ăn uống và năng lượng tiêu hao. CÆ¡ thể có má»™t hệ thống cá»±c kỳ tinh vi cho phép Ä‘iá»u khiển việc dá»± trữ mỡ và cân bằng năng lượng; sá»± trục trặc của nó sẽ dẫn tá»›i đến béo phì.
Nguyên nhân béo phì có thể do lối sống và môi trÆ°á»ng sinh hoạt (ăn uống vô Ä‘á»™, ngủ quá nhiá»u, Ãt váºn Ä‘á»™ng...). TrÆ°á»ng hợp nà y có thể chữa khá»i hoặc đỡ nhiá»u chủ yếu bằng chế Ä‘á»™ ăn uống, táºp luyện và sinh hoạt, kết hợp vá»›i các phÆ°Æ¡ng pháp chữa bệnh không dùng thuốc (châm cứu, khà công, nhân Ä‘iện...).
Má»™t nguyên nhân quan trá»ng nữa là di truyá»n, không chỉ của má»™t gene mà của má»™t hệ thống khá phức tạp gồm nhiá»u gene. Qua thà nghiệm trên Ä‘á»™ng váºt, ngÆ°á»i ta đã phát hiện các gene có vai trò trong việc "cân bằng thu chi" nói trên: ob, agouti, pat, db, tub... và gene của thụ thể 3-adrenergic. Vì váºy, phải bằng cách nà o đó tác Ä‘á»™ng lên toà n bá»™ các gene nà y thì má»›i giải quyết được vấn Ä‘á».
26. Ai suy giảm trà tuệ nhanh hơn
"Chúng em thấy hình nhÆ° số cụ ông bị suy giảm trà nhá»› đông hÆ¡n các cụ bà , có phải váºy không, và nguyên nhân do đâu?".
Các em nháºn xét đúng đấy, số cụ ông bị suy giảm trà tuệ đông hÆ¡n các cụ bà nhiá»u. Nguyên nhân chủ yếu là do mức Ä‘á»™ thay đổi của não ở ngÆ°á»i già khác nhau theo giá»›i tÃnh.
Kết quả chụp quét não bằng phÆ°Æ¡ng pháp cá»™ng hưởng từ (IRM) trên 330 ngÆ°á»i hÆ¡n 65 tuổi ở Mỹ cho thấy, khi vá» già , theo năm tháng, não Ä‘Ã n ông thoái hóa nhanh hÆ¡n não Ä‘Ã n bà . Khi não giảm thể tÃch, lượng dịch não tủy tăng. Ở nam, dịch não tủy xung quanh vá» não tăng trung bình 32%, trong khi ở nữ chỉ tăng 1% (não các cụ bà giảm thể tÃch Ãt hÆ¡n rất nhiá»u).
Ở nam, dịch não tủy tÃch tụ nhiá»u hÆ¡n trong thùy trán và thùy thái dÆ°Æ¡ng, những khu vá»±c kiểm tra các chức năng tÆ° duy, trà nhá»› và khả năng tổ chức.
Ngoà i ra, cũng theo các nhà nghiên cứu nói trên, việc sản sinh oestrogene có tác dụng bảo vệ não của nữ và hạ thấp nguy cơ suy giảm trà tuệ ở nữ.
Tháng 6/2001, má»™t nghiên cứu của Mỹ trên khỉ cái mãn kinh cho thấy, trong mô não của khỉ ăn nhiá»u Ä‘áºu nà nh, tá»· lệ protein tau (loại protein cần thiết cho hoạt Ä‘á»™ng của tế bà o thần kinh) vẫn nguyên vẹn, còn ở những con không ăn Ä‘áºu nà nh thì tá»· lệ nà y thay đổi. NhÆ° váºy, Ä‘áºu nà nh có tác dụng chống ôxy hóa, việc ăn Ä‘áºu nà nh Ä‘á»u đặn để giúp phòng ngừa bệnh Alzheimer.
27. Bệnh Alzheimer có di truyá»n?
"Bệnh Alzheimer có lây nhiá»…m hay di truyá»n không mà trong gia đình má»™t ngÆ°á»i bạn của ông ná»™i em có đến ba ngÆ°á»i cùng bị?".
Bệnh Alzheimer (suy giảm trà tuệ, xảy ra ở ngÆ°á»i có tuổi, được Giáo sÆ° Alois Alzheimer phát hiện và o cuối thể ká»· 19) không phải là má»™t bệnh lây, mà xuất hiện do sá»± tÃch tụ protein amyloid-beta trong các tế bà o thần kinh của não (bình thÆ°á»ng thì chất nà y bị cÆ¡ thể thải ra ngoà i). Hiện tại, tá»· lệ bị bệnh nà y ở Ä‘á»™ tuổi ngoà i 65 là 10%, ngoà i 85 là 50%.
Lâu nay, do thấy trong má»™t số gia đình có nhiá»u ngÆ°á»i mắc bệnh nà y nên ngÆ°á»i ta nghi ngá» có yếu tố di truyá»n. NhÆ°ng Ä‘iá»u nà y chÆ°a thể khẳng định vì thiếu bằng chứng khoa há»c..
Cuối năm 1998, khi nghiên cứu các thà nh viên trong má»™t số gia đình có Ãt nhất 2 ngÆ°á»i bị Alzheimer, các nhà khoa há»c tại Bệnh viện Massachusetts (Mỹ) đã phân láºp được má»™t gene, gá»i là A2M, có vai trò Ä‘iá»u chỉnh protein amyloid-beta. Khi gene A2M gặp trục trặc thì protein nà y không bị Ä‘Ã o thải nhÆ° thÆ°á»ng lệ mà tÃch tụ trong các tế bà o thần kinh của não thà nh các mảng bám. Từ đó, các nhà nghiên cứu dá»± kiến sẽ hiệu chỉnh được má»™t loại thuốc bắt chÆ°á»›c tác Ä‘á»™ng tÃch cá»±c của gene A2M là nh mạnh, ngăn chặn sá»± tÃch tụ protein amyloid-bêta.
Viện Nghiên cứu Lý sinh Dusseldorf của Äức cÅ©ng tìm ra được phÆ°Æ¡ng cách phát hiện protein amyloid-bêta trong dịch não tủy, tạo thuáºn lợi cho việc chẩn Ä‘oán sá»›m bệnh Alzheimer. Năm 1999, các nhà nghiên cứu Ailen cho biết hỠđã chế tạo thà nh công má»™t vacxin mang tên AN.1972 có tác dụng ngăn ngừa và chữa trị bệnh Alzheimer trên chuá»™t, hy vá»ng sẽ có thể dùng thá» trên ngÆ°á»i.
Ngoà i ra, ngÆ°á»i ta đã sản xuất được vacxin để tiêm phòng bệnh Alzheimer. Vacxin nà y Ä‘ang được thá» nghiệm trên ngÆ°á»i tại Mỹ, Pháp và nhiá»u nÆ°á»›c khác trong Liên minh châu Âu,
28. Tá»± tá» có di truyá»n không
"Tá»± tá» có di truyá»n không mà em thấy trong má»™t dòng há» lần lượt có mấy ngÆ°á»i tá»± tá»?".
Má»™t số bệnh tâm thần thÆ°á»ng hay xảy ra trong má»™t dòng há». Có lẽ vì váºy mà các cụ ngà y xÆ°a khuyên con cháu "lấy vợ chá»n tông, lấy chồng chá»n giống". NgÆ°á»i bị bệnh tâm thần dá»… rÆ¡i và o tình trạng không là m chủ được bản thân, dẫn tá»›i những hà nh Ä‘á»™ng xâm phạm đến ngÆ°á»i khác (gây gổ, giết ngÆ°á»i...) hoặc gây hại cho mình (tá»± vẫn) mà không ý thức được.
Má»›i đây, các nhà khoa há»c Canada đã phát hiện ra hiện tượng Ä‘á»™t biến ở gene của cÆ¡ quan thụ cảm truyá»n tÃn hiệu thần kinh mang tên 5-HT2A. Bình thÆ°á»ng, 5-HT2A vẫn truyá»n các tÃn hiệu từ chất serotonin (do não tiết ra, có tác dụng ức chế những hà nh vi bốc đồng nÆ¡i con ngÆ°á»i). Khi bị Ä‘á»™t biến, cÆ¡ quan thụ cảm nà y hoạt Ä‘á»™ng chuệch choạc, không kiá»m chế được những hà nh vi đó, là m cho nguy cÆ¡ tá»± tá» tăng gấp đôi.
Vấn Ä‘á» là xét xem hiện tượng Ä‘á»™t biến nói trên có di truyá»n hay không. Chỉ biết rằng tá»· lệ ngÆ°á»i tá»± tỠở nam cao gấp 4 lần ở nữ.
29. Gene chống ung thư
"Báo chà nói há»… nghiện thuốc lá là mắc ung thÆ° phổi, nhÆ°ng tại sao có ngÆ°á»i nghiện nặng mấy chục năm vẫn bình yên?".
Khoa há»c không há» tuyên bố "há»… nghiện thuốc lá là mắc ung thÆ° phổi" mà chỉ nói "nghiện thuốc lá là m tăng nguy cÆ¡ ung thÆ° phổi; lượng thuốc hút cà ng lá»›n, nguy cÆ¡ cà ng cao". Khoa há»c cÅ©ng chÆ°a hiểu nhỠđâu mà má»™t số ngÆ°á»i tuy nghiện nặng lâu vẫn không há» hấn gì.
Má»›i đây, các nhà khoa há»c đã phát hiện ra trên chuá»™t má»™t enzyme tên là glutathion S-transferase có tác dụng phá hủy các chất gây ung thÆ°. Nếu gây Ä‘á»™t biến cho gene chịu trách nhiệm vá» việc sản sinh enzyme nà y, chuá»™t rất dá»… bị ung thÆ° do khói thuốc lá.
Các chà ng nghiện lâu năm có thể hy vá»ng là may ra mình thuá»™c và o danh sách "được tá» thần cháºm gá»i vá» chầu trá»i". Còn nhân loại nói chung thì thá»±c sá»± vui mừng vá» kết quả nghiên cứu nà y, vì nó mở ra triển vá»ng dùng tác Ä‘á»™ng gene để chữa trị các loại ung thÆ° do chất Ä‘á»™c gây ra, kể cả do hút thuốc lá.
30. Sụn cá máºp có chữa được ung thÆ°?
"Nghe nói sụn cá máºp chữa được ung thÆ°, có đúng không?".
Má»™t nghiên cứu trên các bệnh nhân ung thÆ° giai Ä‘oạn muá»™n được công bố tháng 3/2001 cho thấy, chất chiết từ sụn cá máºp giúp kìm hãm quá trình phát triển bệnh bằng cách ngăn chặn sá»± hình thà nh các mạch máu nhá» nuôi khối u, là m cho khối u "chết đói". Má»™t tà i liệu khác lại cho rằng chÃnh cá máºp cÅ©ng bị ung thÆ° (kể cả ở sụn của nó). Xin hãy ráng chá» kết quả cuối cùng.
31. Vá» bệnh đái tháo Ä‘Æ°á»ng (tiểu Ä‘Æ°á»ng)
"Báo chà nói bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng có 2 type. Xin nói rõ hÆ¡n cho chúng em để có thể phân biệt dá»… dà ng".
Tuyến tụy tiết ra chất insulin, má»™t ná»™i tiết tố gồm 51 axit amin giữ vai trò Ä‘iá»u chỉnh tá»· lệ Ä‘Æ°á»ng glucose trong máu (75-115 mg/100 ml). Há»… Ä‘Æ°á»ng huyết tăng quá mức đó, tụy láºp tức tiết insulin, giúp cho Ä‘Æ°á»ng nhanh chóng Ä‘i và o các tế bà o cÆ¡ bắp, tế bà o mỡ và bạch cầu. Insulin cÅ©ng kìm hãm việc biến glycogene của gan thà nh glu-cose.
NgÆ°á»i ta phân chia bệnh đái tháo Ä‘Æ°á»ng (tiểu Ä‘Æ°á»ng) thà nh type 1 (phụ thuá»™c insulin) và 2 (không phụ thuá»™c insulin).
- Type 1: Chiếm 10%, phát sinh từ tuổi nhá» do rối loạn chức năng của hệ miá»…n dịch. Cách chữa duy nhất là hằng ngà y tiêm má»™t liá»u insulin tổng hợp. Nguyên nhân bệnh chÆ°a rõ là do di truyá»n hay do bị nhiá»…m virus.
- Type 2: Xảy ra ở lứa tuổi trên 40. CÆ¡ thể có tiết insulin nhÆ°ng ở mức rất thấp; các bá»™ pháºn thụ cảm của tế bà o đối vá»›i insulin quá kém. Hầu hết bệnh nhân bị béo phì. Chữa trị bằng chế Ä‘á»™ dinh dưỡng hợp lý và váºn Ä‘á»™ng thể lá»±c.
32. Ghép tụy chữa bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng
"Xin cho biết vá» việc ghép tụy để chữa bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng".
Lúc đầu, ngÆ°á»i ta ghép tụy trên chó. Những con được ghép ở cổ Ä‘á»u chết vì thiếu men tiêu hóa. Những con được thay tụy (cắt bá» tụy và thay tụy khác và o) cÅ©ng chết vì mảnh ghép bị loại trừ.
Chỉ có 20% mô tụy (gồm các tiểu đảo Langerhans) đảm Ä‘Æ°Æ¡ng nhiệm vụ ná»™i tiết (tế bà o A tiết glucagon là m tăng Ä‘Æ°á»ng huyết, tế bà o B tiết insulin là m giảm Ä‘Æ°á»ng huyết). Má»™t số tác giả đã tìm cách lấy riêng rẽ các tiểu đảo Langerhans để ghép. Ban đầu, há» ghép và o tụy nhÆ°ng rồi phải bá» vì rất khó thá»±c hiện. Sau đó, ngÆ°á»i ta ghép và o thà nh bụng, và o lách, và o tuyến thượng tháºn. Cuối cùng, má»™t số tác giả đã tiêm và o tÄ©nh mạch cá»a: lấy 350 tiểu đảo Langerhans của chuá»™t bình thÆ°á»ng tiêm cho 1 chuá»™t đã được gây bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng. Kết quả là chuá»™t khá»i bệnh. Vá»›i khỉ và lợn, kết quả cÅ©ng tốt.
Nhằm tránh việc mổ bụng để tiêm và o tÄ©nh mạch cá»a (nằm dÆ°á»›i gan), ngÆ°á»i ta dùng kim tiêm thẳng các tiểu đảo Langerhans và o gan của chuá»™t; chuá»™t khá»i bệnh. Các tế bà o tụy nằm trong gan vẫn sống và tiết insulin bình thÆ°á»ng. Má»™t số tác giả tiến hà nh nuôi cấy các tiểu đảo Langerhans của lợn trong phòng thà nghiệm nhằm hai mục Ä‘Ãch: sản xuất insulin má»™t cách công nghiệp và nghiên cứu khả năng dùng các tiểu đảo nà y tiêm và o gan ngÆ°á»i.
33. Äã ghép tụy thà nh công trên ngÆ°á»i
"Chú em Ä‘ang Ä‘iá»u trị bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng type 1. TrÆ°á»›c đây, báo chà có nói đến ghép tụy trên Ä‘á»™ng váºt nhằm áp dụng cho ngÆ°á»i. Xin cho biết việc đó kết quả ra sao? Bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng type 1 là gì, có nặng lắm không?".
Sau khi thất bại trong việc ghép toà n bá»™ tụy trên Ä‘á»™ng váºt để chữa tiểu Ä‘Æ°á»ng, ngÆ°á»i ta chỉ cấy ghép các tiểu đảo Langerhans (chiếm 20% mô tụy). Và kết quả là đã có thể lấy các tiểu đảo Langerhans (TÄL) của ngÆ°á»i khá»e mạnh Ä‘em tiêm và o gan bệnh nhân tiểu Ä‘Æ°á»ng type 1 vá»›i Ä‘iá»u kiện phải suốt Ä‘á»i dùng thuốc chống miá»…n dịch để tránh hiện tượng thải loại mảnh ghép. Äiá»u trở ngại là đa số bệnh nhân không chịu Ä‘á»±ng được thuốc chống miá»…n dịch, nên gần 95% ngÆ°á»i được cấy ghép các TÄL đã phải tiêm lại insulin sau và i ba tháng là m thủ thuáºt nà y.
Năm 2000, má»™t nghiên cứu của Canada đã thá»±c hiện thà nh công 7 ca cấy ghép TÄL kết hợp vá»›i sá» dụng chất chống miá»…n dịch má»›i (dẫn xuất của cyclosporin). Äã má»™t năm nay, 7 ngÆ°á»i nà y ngÆ°ng tiêm insulin mà mức Ä‘Æ°á»ng huyết vẫn bình thÆ°á»ng.
Äây là tin vui là m nức lòng các bệnh nhân bị bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng type1. NhÆ°ng vẫn tồn tại hai vấn Ä‘á»: Thá»i gian 1 năm vẫn chÆ°a đủ khẳng định bệnh có tái phát hay không; số lượng 1 triệu TÄL dùng cho 1 bệnh nhân (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i 2-3 tuyến tụy nguyên vẹn) là quá lá»›n, khó đáp ứng nổi nhu cầu, vì số ngÆ°á»i cho không nhiá»u.
Má»™t phÆ°Æ¡ng pháp má»›i rất có triển vá»ng đã được Ä‘á» xuất và đang hiệu chỉnh: Dùng các tế bà o gốc (chÆ°a thà nh thục) lấy từ tuyến tụy của con ngÆ°á»i Ä‘em nuôi cấy trong phòng thà nghiệm, cho đến khi chúng biệt hóa thà nh các TÄL thì Ä‘em cấy ghép.
Bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng type 1 (phụ thuá»™c insulin) gây ra do các bất thÆ°á»ng vá» gene, biểu hiện bằng sá»± phá hủy tuần tá»± các TÄL. Vì khoa há»c chÆ°a tìm ra phÆ°Æ¡ng pháp ngăn chặn tiến trình bệnh lý nà y nên bệnh nhân phải Ä‘o mức Ä‘Æ°á»ng huyết hằng ngà y nhằm xá» trà kịp thá»i khi chỉ số nà y lên quá cao (tối Ä‘a cho phép là 1,2 g/lÃt).
Trong khi đó, bệnh nhân tiểu Ä‘Æ°á»ng type 2 (không phụ thuá»™c insulin) do béo phì gây ra, có thể tá»± chữa bằng má»™t chế Ä‘á»™ ăn uống và sinh hoạt hợp lý.
34. Má»™t vị thuốc nam chữa tiểu Ä‘Æ°á»ng
"Mẹ em hÆ¡n 60 tuổi, ngÆ°á»i khá máºp, vừa bị cao huyết áp vừa bị bệnh tiểu Ä‘Æ°á»ng, thÆ°á»ng xuyên phải dùng mấy loại thuốc tây nhÆ°ng không đỡ mấy. Xin cho mẹ em má»™t lá»i khuyên".
Em nhắc mẹ Ä‘iá»u chỉnh chế Ä‘á»™ ăn cho hợp lý và váºn Ä‘á»™ng thể lá»±c nếu Ä‘iá»u kiện sức khá»e cho phép.
Mẹ em có thể váºn dụng cách chữa của dân gian Ä‘Æ¡n giản mà hữu hiệu sau đây: Nhắm trong vÆ°á»n nhà hay vÆ°á»n của ai đó mấy cây chuối há»™t đã lá»›n. Và o lúc sáng sá»›m, dùng dao sạch cắt ngang thân cây rồi khoét má»™t hốc ở thân sâu chừng 10cm; lấy tá» nylon bao kÃn lại, đợi khoảng ná»a giá» thì mở ra, dùng ống hút uống hết chá»— nÆ°á»›c mà cây đã tiết ra.
Nếu thấy cây chuối tiết nÆ°á»›c kém thì dùng cây khác. Uống khoảng 30-40 ngà y sẽ hy vá»ng thà nh công.
Khi đỡ hay khá»i vẫn phải duy trì chế Ä‘á»™ ăn uống và váºn Ä‘á»™ng.
35. Tác hại tại nhà của trÆ°á»ng Ä‘iện từ
"Chúng em Ä‘ang há»c cấp 3, lâu nay thấy báo chà nói đến tác hại của trÆ°á»ng Ä‘iện từ đối vá»›i sức khá»e. Váºy mà vì nhà cháºt, chúng em phải ngủ cạnh tủ lạnh, ngồi há»c thì quay lÆ°ng lại sát máy thu hình (phải mở để cho cả nhà xem), nhÆ° váºy có hại gì không?"
Giải đáp nà y có thể là m các em không vui vì gia đình mình (cÅ©ng nhÆ° gia đình nhiá»u bạn khác) sẽ khó khắc phục. Chỉ mong các em nắm được vấn đỠđể phấn đấu dần trong hoà n cảnh cụ thể.
Từ lâu, các nhà khoa há»c đã lo lắng vá» tác hại của trÆ°á»ng Ä‘iện từ (TÄT) đối vá»›i sức khá»e con ngÆ°á»i. Gần đây, hỠđã thu được những bằng chứng đầu tiên trên Ä‘á»™ng váºt.
Các nhà khoa há»c Äức đã tiến hà nh nghiên cứu trên 120 chuá»™t cái đã được tiêm chất gây ung thÆ° vú, được đặt và o những TÄT có mức Ä‘á»™ khác nhau. Sau 3 tháng, há» nháºn thấy:
- Ở mức TÄT = 1mG (milligauss) - mức trung bình trong các gia đình - số chuá»™t mắc ung thÆ° rất vừa phải.
- TÄT = 100 mG, số chuá»™t mắc ung thÆ° tăng 10%.
- TÄT = 500mG: tăng 25%.
- TÄT = 1000 mG: tăng 50%.
Các nhà nghiên cứu khẳng định rằng TÄT là m giảm tiết chất melatonine, má»™t hoóc môn do não giải phóng và o ban đêm, có tác dụng bảo vệ cÆ¡ thể chống ung thÆ° vú. TÄT phát ra từ các máy Ä‘iện gia dụng là m thay đổi sá»± sản sinh má»™t số hoóc môn và là m rối loạn phÆ°Æ¡ng thức tác Ä‘á»™ng bảo vệ cÆ¡ thể của chúng trÆ°á»›c sá»± tấn công của ung thÆ°.
Má»™t số nghiên cứu còn cho thấy, TÄT là m cho cÆ¡ thể phụ nữ tăng tiết chất oestrogene, có thể gây ung thÆ° vú. Còn ở Ä‘Ã n ông, TÄT là m giảm tiết chất testostorone, tăng nguy cÆ¡ bị ung thÆ° tuyến tiá»n liệt hoặc ung thÆ° tinh hoà n.
36. Khi muốn là m tiếp viên hà ng không
"Cháu muốn trở thà nh nữ tiếp viên hà ng không nhÆ°ng nghe nói bay trên cao dá»… bị nhiá»…m phóng xạ. Xin giải thÃch rõ Ä‘iá»u nà y và những vấn Ä‘á» khác liên quan đến sức khá»e trong các chuyến bay xa".
Má»—i ngÆ°á»i sống trên mặt đất hằng năm hấp thu má»™t liá»u phóng xạ khoảng 1 milisiviert (1 mSv) do phải thÆ°á»ng xuyên tiếp xúc vá»›i các bức xạ ion hóa từ vÅ© trụ, từ các đồng vị phóng xạ hiện hữu trong không khÃ, nÆ°á»›c, đất...(trong đó, phần từ vÅ© trụ chiếm hÆ¡n 1/4).
Cà ng lên cao, bức xạ cà ng lá»›n. Ở Ä‘á»™ cao 6.000-8.000 m, bức xạ tăng tá»›i 55-70 lần. Do đó, cà ng bay cao, bay lâu, con ngÆ°á»i cà ng phải hấp thu liá»u phòng xạ lá»›n hÆ¡n. Chỉ trên má»™t chuyến bay trong 12 giá» từ Paris Ä‘i Tokyo, má»—i hà nh khách đã phải hấp thu 0,20-0,25 mSv. Theo Tổ chức phòng vệ phóng xạ thế giá»›i, liá»u hấp thu phóng xạ cho phép hằng năm của ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng là 1 mSv, của ngÆ°á»i là m nghá» có liên quan đến phóng xạ là 20 mSv.
Má»™t công trình nghiên cứu tại Äức cho thấy, các phi công và tiếp viên hà ng không thâm niên của nÆ°á»›c nà y có hiện tượng biến đổi bất thÆ°á»ng ở nhiá»…m sắc thể, giống nhÆ° ở ngÆ°á»i nhiá»…m xạ. So vá»›i những ngÆ°á»i là m việc trong nhà máy Ä‘iện nguyên tá», há» hấp thu má»™t liá»u bức xạ cao gấp 5 lần.
CÅ©ng theo công trình trên, khi xem xét 23 triệu hà nh khách của Hãng hà ng không Lufthansa, các nhà nghiên cứu thấy trung bình má»—i năm có khoảng 140 ngÆ°á»i chết vì ung thÆ° do nhiá»…m xạ, má»™t con số cao hÆ¡n tá» vong vì tai nạn máy bay.
NhÆ° váºy, không chỉ phi công và tiếp viên hà ng không mà cả những khách hà ng thÆ°á»ng xuyên của các hãng hà ng không cÅ©ng phải hấp thu má»™t liá»u bức xạ lá»›n hÆ¡n nhiá»u so vá»›i khi ở trên mặt đất.
Äó là chÆ°a kể đến trÆ°á»ng hợp hấp thu phóng xạ khi tiến hà nh kiểm tra hà nh lý bằng tia X, sá» dụng các nguồn bức xạ gamma do yêu cầu của thiết bị kỹ thuáºt, hay váºn chuyển trái phép các nguồn phóng xạ... Hà ng không, vì váºy, không phải là má»™t ngà nh "dá»… chịu" nhÆ° ta vẫn tưởng khi chỉ nhìn bá»™ cánh hấp dẫn của tiếp viên, trang phục sáng ngá»i của phi công, khi hình dung ra cảnh phiêu diêu trên chÃn tầng mây và số tiá»n lÆ°Æ¡ng kha khá.
Khi phải qua nhiá»u múi giá», cÆ¡ thể ngÆ°á»i Ä‘i máy bay trải qua những thay đổi vỠđồng hồ sinh há»c, là m ảnh hưởng đến não. Giữa năm 2001, má»™t nghiên cứu của Anh trên tiếp viên những chuyến bay qua hÆ¡n 7 múi giá» cho thấy, ở nhóm chỉ được nghỉ 5 ngà y giữa hai chuyến bay, thùy thái dÆ°Æ¡ng phải của não bị teo nhá», kèm theo rối loạn ghi nhá»› và tiếp nháºn; còn nhóm nghỉ 14 ngà y vẫn bình thÆ°á»ng.
Ngoà i ra, khi bay Ä‘Æ°á»ng dà i, những ai ngồi quá lâu má»™t chá»— mà không váºn Ä‘á»™ng sẽ dá»… bị viêm tắc tÄ©nh mạch chi dÆ°á»›i, có thể dẫn đến nguy cÆ¡ tắc huyết, gây tá» vong.
37. Báo động vỠđiện thoại di động
"Chồng em giao thiệp rá»™ng, định sắm thêm má»™t máy Ä‘iện thoại di Ä‘á»™ng. Em Ä‘á»c báo thấy nói việc sá» dụng máy nà y nhiá»u có thể gây ung thÆ° não, nên chÆ°a muốn cho anh ấy mua. Xin cho chúng em má»™t lá»i khuyên".
Sau khi máy Ä‘iện thoại di Ä‘á»™ng (ÄTDÄ) ra Ä‘á»i Ãt lâu, các nhà khoa há»c đã nghi ngá» vá» sá»± nguy hiểm của nó, vì nó phát ra các tần số radio không lợi cho cÆ¡ thể.
Giữa năm 1977, qua thá»±c nghiệm trên chuá»™t, ngÆ°á»i ta phát hiện ra tÃnh dá»… gây ung thÆ° bạch huyết của ÄTDÄ, nhÆ°ng chÆ°a thấy biểu hiện ở ngÆ°á»i.
Má»™t nghiên cứu ở Australia năm 1998 cho thấy, từ năm 1982, tá»· lệ ung thÆ° não tăng 50% ở nam và 63% ở nữ, nguyên nhân có thể là do sá» dụng ÄTDÄ. NÆ°á»›c nà y buá»™c phải triển khai việc nghiên cứu vấn Ä‘á» ÄTDÄ vá»›i Pháp, Italy, Anh, Canada và các nÆ°á»›c Bắc Âu.
Cuối năm 1998, Anh công bố má»™t nghiên cứu cho thấy, ÄTDÄ là m giảm trà nhá»›, gây trở ngại cho việc táºp trung tÆ° tưởng và cảm nháºn không gian, do tác Ä‘á»™ng của trÆ°á»ng Ä‘iện từ mà ÄTDÄ phát ra. Äầu năm 1999, ở Äức, các nhà khoa há»c phát hiện ÄTDÄ tác Ä‘á»™ng lên huyết áp của ngÆ°á»i sá» dụng 5 lần/24 giá», má»—i lần 35 phút liên tục.
Theo má»™t nghiên cứu ở Pháp, cùng vá»›i sá»± gia tăng số ngÆ°á»i sá» dụng ÄTDÄ, có má»™t sá»± gia tăng tá»· lệ ung thÆ° não: năm 1975 có 2.300 trÆ°á»ng hợp, năm 1995 lên tá»›i 4.700. Các nhà khoa há»c Pháp còn đặt vấn Ä‘á» liệu có nên ghi trên ÄTDÄ dòng chữ cảnh báo "Tác hại nghiêm trá»ng đến sức khá»e" hay không. Giữa năm 2001, Bá»™ y tế Pháp Ä‘Æ°a Ä‘Æ¡n ra khuyến cáo nên tháºn trá»ng khi sá» dụng ÄTDÄ:
- Không nói chuyện lâu khi máy nghe không rõ (sức thu kém, do đó máy phải tăng công suất).
- SỠdụng loại máy có che tai (để bớt năng lượng hấp thu qua da).
- Không đặt máy và o những vùng nhạy cảm (thiếu niên hay nhét máy và o túi quần, thai phụ thì nhét trước bụng, gần cơ quan sinh dục).
- Hạn chế trẻ em dùng ÄTDÄ.
Má»™t thá»±c tế hiển nhiên là , do lợi nhuáºn đặc biệt cao, các nhà sản xuất ÄTDÄ Ä‘Ã£ vá»™i vã tung các sản phẩm má»›i ra thị trÆ°á»ng mà chÆ°a nghiên cứu tháºt kỹ cà ng để phát hiện mặt nguy hại của nó.
Mặc dù cho đến nay, khoa há»c vẫn chÆ°a khẳng định được ÄTDÄ có gây ung thÆ° hay không, nhÆ°ng trÆ°á»›c những lá»i cảnh báo của các nhà nghiên cứu, ngÆ°á»i ta đã chế tạo những ÄTDÄ có tai nghe để tránh tác Ä‘á»™ng lên não.
Còn chuyện gia đình các em cụ thể ra sao, tá»± các em phải xá» lý cho đúng mức. Hy vá»ng rằng những số liệu khoa há»c nêu trên có thể giúp cho đầu óc con ngÆ°á»i tỉnh táo ra, để tránh việc lạm dụng ÄTDÄ.
39. Lây bệnh viêm gan từ bác sĩ mổ
"Phẫu thuáºt viên bị viêm gan B có thể lây bệnh của mình sang những bệnh nhân được ông ta mổ không?".
Từ lâu, ngÆ°á»i ta đã biết rằng các phẫu thuáºt viên rất dá»… bị lây bệnh viêm gan B (VGB) từ bệnh nhân mà há» tiến hà nh phẫu thuáºt, vá»›i má»™t tá»· lệ rất cao, và lây bệnh viêm gan C (VGC) vá»›i má»™t tá»· lệ thấp hÆ¡n. Nguyên nhân là dao kéo hay kim tiêm là m rách da tay của ngÆ°á»i mổ trong quá trình phẫu thuáºt (cho những ngÆ°á»i có bệnh viêm gan kèm theo).
Còn việc lây ngược VGB từ phẫu thuáºt viên sang bệnh nhân Ãt được Ä‘á» cáºp nên tưởng chừng nhÆ° không xảy ra. Váºy mà có đấy! Má»™t tạp chà thá»±c hà nh y há»c của Pháp thống kê được 11 trÆ°á»ng hợp đã công bố. Trong đó, có 5 bác sÄ© nha khoa, 3 bác sÄ© phụ sản và 3 bác sÄ© khoa phẫu thuáºt lồng ngá»±c. Khi nhổ răng, tay phẫu thuáºt viên có thể bị thÆ°Æ¡ng do răng bệnh nhân hay dụng cụ nha khoa, và virus từ máu của bác sÄ© nhiá»…m và o vết nhổ răng của ngÆ°á»i bệnh. Bác sÄ© phụ sản có thể bị mÅ©i kim đâm trúng khi tiến hà nh thủ thuáºt thăm dò; còn bác sÄ© phẫu thuáºt lồng ngá»±c có thể bị thÆ°Æ¡ng ở tay khi đục xÆ°Æ¡ng ức. Äiá»u đặc biệt là :
- Cả 11 phẫu thuáºt viên gây tai há»a nói trên trÆ°á»›c đó Ä‘á»u không được tiêm chủng vacxin phòng VGB.
- Có 2 ngÆ°á»i bị VGB cấp tÃnh; 9 mang virus B mạn tÃnh.
Các công trình nghiên cứu nói trên cà ng cho thấy sá»± cần thiết phải tiêm phòng bệnh VGB cho các phẫu thuáºt viên, không những để bảo vệ bản thân há» mà còn đảm bảo không lây VGB từ há» (nếu có) sang bệnh nhân. Vacxin chống VGB phải được tiêm nhắc lại Ä‘á»u đặn 5 năm má»™t lần, nhÆ°ng nhiá»u ngÆ°á»i quên mất Ä‘iá»u đó.
Tuy nhiên, việc tiêm vacxin cÅ©ng không giải quyết được vấn Ä‘á» má»™t cách trá»n vẹn. Những ngÆ°á»i trên 40 tuổi thÆ°á»ng Ãt đáp ứng miá»…n dịch, nên việc tiêm phòng VGB ở Ä‘á»™ tuổi nà y cho kết quả không cao. Ngoà i ra, nếu trÆ°á»›c khi được tiêm phòng, bệnh nhân đã mang virus B mạn tÃnh thì cÅ©ng không có tác dụng.
Äể tránh lây viêm gan cho bệnh nhân, nhân viên y tế cần nhá»›:
- Khi định hÆ°á»›ng nghiệp theo ngoại khoa, hãy Ä‘i thá» máu tìm kháng thể viêm VGB. Những ngÆ°á»i mang virus VGB mạn tÃnh không nên và o ngoại khoa.
- Má»™t phẫu thuáºt viên nếu không may bị VGB cấp tÃnh hoặc VGC trong giai Ä‘oạn tái lại, phải đình chỉ ngay việc mổ xẻ và các thủ thuáºt (soi ổ bụng, chá»c hút mà ng bụng, mà ng phổi...), nghÄ©a là tránh má»i nguy cÆ¡ để máu mình giây sang máu bệnh nhân.
Có thể xem xét việc tiếp tục hà nh nghá» ngoại khoa và o giai Ä‘oạn không tái lại của VGB mạn tÃnh; tuy nhiên, không có gì đảm bảo rằng những phẫu thuáºt viên nà y sẽ không để lây VGB sang bệnh nhân do há» mổ. Tốt nhất là nghỉ hẳn việc phẫu thuáºt cÅ©ng nhÆ° các thủ thuáºt trên bệnh nhân.
Tạp chà y há»c nói trên cÅ©ng cho biết, đã phát hiện được 1 trÆ°á»ng hợp lây VGC từ má»™t chuyên gia mổ tim sang bệnh nhân của ông. Các nhà nghiên cứu thấy rằng, sau khi được tiêm bằng kim có giây máu của ngÆ°á»i bị VGB, nguy cÆ¡ lây bệnh sẽ là 30%, còn nếu là VGC thì tá»· lệ nà y chỉ có 3%. CÅ©ng may, bởi vì cho đến nay ngÆ°á»i ta vẫn chÆ°a chế tạo được vacxin để tiêm phòng VGC.
39. Có thể dùng thuốc chữa ung thư tại chỗ không?
"Mẹ tôi bị ung thÆ° đại trà ng đã mổ, sau đó vẫn phải dùng tiếp hóa chất để chống tái phát và di căn nên xanh xao, ăn uống kém. Y há»c đã có cách gì Ä‘Æ°a thuốc trá»±c tiếp và o để diệt tế bà o ung thÆ° ngay tại chá»— chÆ°a?".
Mong Æ°á»›c của bạn, các nhà nghiên cứu y há»c cÅ©ng đã nung nấu từ lâu, nhÆ°ng "lá»±c bất tòng tâm", chÆ°a thá»±c hiện được. Tuy nhiên, há» vẫn không bá» cuá»™c mà vẫn ngà y đêm tìm tòi, bÆ°á»›c đầu đã thu được má»™t số thà nh tá»±u trên Ä‘á»™ng váºt, chuẩn bị cho việc ứng dụng trên ngÆ°á»i:
- Sản xuất má»™t số dạng nang thuốc có cấu trúc đặc biệt, để khi và o đến bá»™ pháºn bị bệnh thì má»›i giải phóng thuốc ra, tránh hÆ° hao trong quá trình chuyển váºn, do đó giảm được liá»u dùng và tăng hiệu quả.
- Dá»±a và o thà nh tá»±u của công nghệ nano, ngÆ°á»i ta dá»± kiến chế tạo những bóng rá»—ng siêu nhá» (Ä‘Æ°á»ng kÃnh 2-3 micron) bằng chất polymer, mặt ngoà i được gắn má»™t enzyme, bên trong mang má»™t lượng thuốc cá»±c nhá». Các kháng thể hoặc kháng nguyên giúp nó hÆ°á»›ng đúng và o vị trà mong muốn. Khi máy siêu âm xác định bóng đã đến đúng chá»—, ngÆ°á»i ta tăng công suất máy để rung lắc cho thà nh bóng vỡ ra, giải phóng chất thuốc để chữa trị cho các tế bà o bị bệnh.
CÅ©ng theo hÆ°á»›ng nà y, ngÆ°á»i ta sẽ chế tạo các bóng chứa đầy ôxy rồi Ä‘Æ°a và o máu, để cung cấp ôxy thÆ°á»ng xuyên cho những vùng thiếu máu của tim.
- Vá» dụng cụ y há»c, cÅ©ng nhá» công nghệ nano, Mỹ đã chế tạo thà nh công loại Ä‘á»™ng cÆ¡ Ä‘iện có hệ thống bánh răng cá»±c nhá» dùng cho các máy bÆ¡m Ä‘iện được luồn và o cÆ¡ thể. Há» cÅ©ng chế tạo được những đầu dò có Ä‘Æ°á»ng kÃnh bằng 1/1.000 của sợi tóc, sẽ được Ä‘Æ°a và o táºn từng khu vá»±c nhá» bị bệnh.... Australia cÅ©ng đã là m giảm được bệnh Ä‘iếc bằng cách gắn những Ä‘iện cá»±c nhá» xÃu và o các dây thần kinh thÃnh giác.
Hy vá»ng cụ thân sinh nhà ta, nhá» kiên trì dùng hóa trị liệu, sẽ có cÆ¡ may được hưởng những thà nh tá»±u khoa há»c tuyệt vá»i nà y.
40. Có thể bị nhiễm khuẩn khi bốc mộ
"Nhân dân ta có táºp quán cải táng. Nếu lúc sinh thá»i, ngÆ°á»i quá cố bị má»™t bệnh gì đó do vi khuẩn thì bệnh có lây sang những ngÆ°á»i tiến hà nh cải táng không, và sau bao nhiêu lâu thì không còn lây được nữa?".
Nói chung, vi khuẩn có loại hiếu khà ( sống và phát triển trong môi trÆ°á»ng có không khÃ) và yếm khà (sống và phát triển trong môi trÆ°á»ng không có không khÃ).
Theo táºp quán tại má»™t số địa phÆ°Æ¡ng, ba năm sau khi chôn cất ngÆ°á»i chết, ngÆ°á»i ta tiến hà nh cải táng (bốc má»™, thay áo). Lúc bấy giá», vi khuẩn yếm khà vẫn sống đã Ä‘Ã nh mà cả vi khuẩn hiếu khà cÅ©ng chÆ°a chết hết. Vì váºy, khi tiến hà nh thủ tục nà y, con cháu phải chú ý đừng để da dẻ mình bị sây sát. Nếu bị, phải bôi ngay thuốc diệt khuẩn, tiêm phòng uốn ván và dùng thêm thuốc kháng sinh nếu cần.
Vá» thá»i hạn để vi khuẩn không còn hoạt Ä‘á»™ng thì tháºt khó nói, vì các nhà khoa há»c đã phục hồi được má»™t số vi khuẩn bị chôn vùi trong lòng đất cách đây hà ng triệu năm.