Hỏi: Xin cho biết thêm về chủ trương và hoạt động của Nữ lưu Thơ quán Gò Công do nữ sĩ Phan Thị Bạch Vân sáng lập? (Ông Phạm Đăng Bường - Tiền Giang)
Trả lời: Trong bài viết Nữ sĩ Việt Nam đăng trên báo Phụ nữ Tân văn số 230 ngày 4.1.1934, Thiếu Sơn có giới thiệu đoạn “Tuyên ngôn” về chủ trương của Nữ lưu Thơ quán (NLTQ) do nữ sĩ Phan Thị Bạch Vân lập tại Gò Công.
“Nữ lưu Thơ quán sẽ trứ tác, dịch thuật và lãnh xuất bản những cảo văn có giá trị về chính trị, lịch sử,, tiểu thuyết, truyện ký, phụ nữ vấn đề, nữ công, văn học, khoa học, thương mại và thiệt nghiệp. Những sách nhảm nhí, thuộc về ái tình dâm phong, hoặc theo những lối quái dị trái hẳn với thể thống nước nhà thì bao giờ cũng cự tuyệt. Cái mục đích của Nữ lưu Thơ quán là lo làm saođường đức dục trí dục của chị em được mau tấn tới để mau kịp đến cái địa vị cao quí chị em phải có mà chưa được có…”
Về hoạt động của NLTQ, Thiếu Sơn chỉ ghi vắn tắt theo lời của nữ sĩ họ Phan nói với ông: “NLTQ in trước sau được 39 quyển, bị cấm một phần ba, chủ nhân bị hầu Bồi thẩm đoàn bốn lần, ra tòa hai lần, suýt chút nữa bị giam”. Tài liệu Phụ Nữ Miền Nam (Bà Lê Tuyết Thanh, giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ chủ biên, TPHCM,1993) đã ghi rõ: “Tháng 5.1928, tại thị xã Gò Công (Tiền Giang), một phụ nữ miền Nam đầu tiên đã sáng lập nhà in và xuất bản mang tên Nữ lưu thư quán…”. “Bà đã tập hợp một số văn nhân cựu học lẫn tân học phiên dịch cho Nữ lưu thư quán xuất bản những tác phẩm nỗi tiếng trong và ngoài nước như Nữ Anh tài, Truyền kỳ mạn lục, Kim tú cầu, Hồng phấn tương tri, Chinh phụ ngâm…, dịch những tiểu thuyết đặc sắc của những đại văn hào phương Tây như: Victor Hugo, Balzac, Anatole Frane, Alexandre Dumas, Romain Rolland…”. “Ngày 10.12.1930, bà Bạch Vân bị ra tòa. Tòa án Mỹ Tho xử bà phải nộp 2,50 franc tiền phạt và bắt đóng cửa thư quán về tội phá rối trị an trong xứ bằng văn chương tư tưởng…”. (Sđd trg 44-45)
Trong những sách NLTQ xuất bản, Thiếu Sơn đã giới thiệu ba quyển do nữ sĩ Bạch Vân trứ tác: “Truyện Roland và Thu Cận nữ sĩ là truyện thiệt, thuật ra để nêu gương nữ kiệt cho phụ nữ Việt Nam. Truyện Nữ anh tài là truyện đặt, viết để khuyến khích chị em bắt chước những nhân vật của mình mà hành động cho sự thạnh vượng của gia đình, xã hội. Trong truyện ấy, có bàn đến những vấn đề “Phụ nữ chức nghiệp” và “Nữ công gia học hội” là những việc mà bạn gái đã tiếp tục thiệt hành” (PNTV, số 231, ngày 11.1.1934).
Nữ sĩ Bạch Vân rất nhiệt tâm hoạt động văn hóa xã hội và là một trong những phụ nữ tiên phong viết tiểu thuyết chữ quốc ngữ. Thế nhưng ngày nay không tìm được một tác phẩm nào của bà, không biết bà sinh và mất năm nào, tại đâu; thậm chí có sách ghi bà họ Phạm chứ không phải họ Phan (Huỳnh Minh, Gò Công xưa và nay, Sài Gòn, 1969, tr.206). Mong rằng những người đồng hương của nữ sĩ sẽ tìm hiểu thêm để bổ cứu những thiếu sót đáng tiếc trên (1).
(KTNN số 654, ngày 10.10.2008)
-------------------------
Ghi chú của Goldfish:
Các bạn có thể tìm thấy khá nhiều thông tin “bổ cứu những thiếu sót đáng tiếc trên” qua hai bài hiện lưu hành trên mạng sau đây:
- Một nhà văn nữ tranh đấu cho nữ quyền vào đầu thế kỷ XX của Võ Văn Nhơn (http://www.tuoitre.com.vn/tianyon/In...5&ChannelID=61)
- Phan Thị Bạch Vân và tinh thần phụ nữ của Lê Thị Thanh Tâm (http://rds.yahoo.com/_ylt=A0oGkxdsYu...1006044434.doc)
|