Ngôi nhà hai tầng giữa má»™t con phố cÅ©, nằm khu trung tâm thà nh phố, vốn của má»™t quan chức thá»i thuá»™c Pháp. Hà ng rà o sắt lá»ng, ná»a dÆ°á»›i là tÆ°á»ng gạch phủ đầy hoa tiên. Mùa đông chết khô đến táºn gốc, vừa thấy mÆ°a phùn đã lại mÆ¡n mởn, tua tủa những ngá»n và tay vịn non tÆ¡, Ä‘á» tÃa nhÆ° những tia máu. Chỉ mÆ°á»i ngà y hóng gió xuân, từ những ngá»n ấy đã phun hoa, hệt những hạt máu nhá» li ti, để mấy ngà y sau, những hạt máu li ti nở thà nh những trái tim vỡ.
Ngôi nhà vuông vắn là nh lặn, không phình trÆ°á»›c đẻ sau, không cÆ¡i ná»›i. Cổng sắt gần nhÆ° còn nguyên vẹn. Chỉ tấm sắt bÆ°ng phÃa dÆ°á»›i bị nÆ°á»›c mÆ°a ăn mòn, chứng tá» chủ nhân ngôi nhà sống nguyên tắc đến mức nà o.
Hôm nay, ông Hoè lại bị bà vợ là m cho má»™t tráºn kịch liệt:
- Quái lạ, tôi nhỠông có má»—i việc há»i há»™ các bác ấy má»™t câu mà ông lại cứ lần khân là nghÄ©a là m sao?
Ông gắt:
- Äã biết thế nà o mà há»i cÆ¡ chứ.
- ChÆ°a biết nên má»›i phải há»i - Bà nói giá»ng giảng giải - Nếu biết rồi thì còn há»i cái ná»—i gì?
- NhÆ°ng đã há»i thì phải có ná»™i dung cụ thể. Có phải cứ bâng quÆ¡ được đâu.
Trông sắc mặt, biết là bà đã điên lên rồi. Y như rằng, bà phê phán:
- Ông thì chỉ khi nà o có chỉ thị, nghị quyết thì má»›i là m thôi. Äợi đến lúc nghị quyết thà nh chÃnh sách, chÃnh sách thà nh nghị định, quyết định hay định định gì nữa thì có mà ăn cám nhá»›. Tôi đã nghe ngóng tình hình rồi. Phải lÆ°á»ng trÆ°á»›c, phải tÃnh trÆ°á»›c. Äợi nÆ°á»›c đến chân má»›i nhảy nhÆ° ông thì chỉ có trắng mắt ra mà nhìn. Việc ông, ông cứ là m. Ông quen lên lá»›p giảng nghị quyết thì cứ Ä‘i mà giảng nghị quyết. Việc nà y tôi chỉ nhá» có thế thôi, rồi ông cứ việc ngồi đấy cho tôi nhở, ông nghị quyết ạ.
Ông bị chạm ná»c. Gá»›m chÆ°a? Nó dám mang nghị quyết ra mà giá»…u ông thì hết chá»— nói.
Ông nghiêm giá»ng:
- Bà ăn nói kiểu gì thế?
Bà câng câng cái mặt, trả miếng liá»n:
- Thế ông ăn nói kiểu gì thế? Äây là há»™i trÆ°á»ng cho ông lên lá»›p đấy à ? Tôi là há»c viên cho ông cao giá»ng giảng dạy đấy à ? Nà y dạy ai thì dạy, ra ngoà i Ä‘Æ°á»ng mà dạy, chứ đừng có lên mặt dạy tôi nhá»›.
Tất cả các thá»› thịt trên gÆ°Æ¡ng mặt to, quắc thÆ°á»›c của ông Ä‘á»u căng ra. Äôi lông mà y ráºm trợn ngược lên:
- Tôi cấm bà động đến nghị quyết!
Bà cÆ°á»i nhạt. Rõ là coi sá»± cáu giáºn của ông chả là cái Ä‘inh gì.
- Tôi Ä‘á»™ng đến nghị quyết bao giá» mà ông dá»±ng chuyện lên? Äịnh vu cáo chắc? Vì ông chỉ biết có má»—i việc giảng nghị quyết nên tôi gá»i ông là "ông nghị quyết" chứ tôi Ä‘á»™ng đến nghị quyết bao giá»?
Äuối là trÆ°á»›c bà vợ Ä‘anh đá cá cầy, nên ông địu giá»ng đánh bà i chuồn.
- Thôi kệ bà , muốn là m gì thì là m, miễn không ảnh hưởng đến tôi là được rồi.
- Còn phải nói! Thì từ khi lấy tôi, ông vẫn để mặc tôi xoay xoả đấy chứ. Ông chỉ biết có nghị quyết, chứ biết gì đến nhà cá»a, vợ con…
Bà chÆ°a nói hết câu, ông đã gầm lên trong cổ há»ng:
- Câm mồm ngay!
Ông hầm hầm bá» Ä‘i, mặt Ä‘á» tÃa tai. Tháºt không là m sao chịu Ä‘á»±ng được cái mụ yêu tinh nà y.
Chồng bát nà o chả có lúc xô. Toà n những chuyện vớ vẩn, chả đâu và o đâu, rồi đâu lại và o đấy thôi. Vợ chồng nhà nà o chả thế.
Hôm sau, ông phải đèo bà trên chiếc xe ba-bét-ta đến dá»± đám cÆ°á»›i đứa cháu gái gá»i bà bằng bác. Trong câu chuyện gia đình, cô em gái khen ông anh rể hiá»n là nh, cả ngà y chả nói má»™t câu. Chả hiểu sao, giá»ng bà bá»—ng nhẹ tâng:
- Cô nháºn xét tinh đấy! Anh cô thì suốt ngà y chả nói má»™t câu tháºt, còn Ä‘Ã nh hÆ¡i sức để… - Suýt nữa thì bà buá»™t mồm nói "giảng nghị quyết", chá»t nhá»› đến câu chuyện hôm trÆ°á»›c, bà vá»™i lái Ä‘i -… để giảng bà i - Bà cÆ°á»i ná»a miệng - … NhÆ°ng chả là nh nhÆ° cô tưởng đâu.
Cô em vô tình cứ bênh anh rể:
- Anh em là nh thế còn gì?
Chỉ đợi có thế, bà tung đòn ra, nhÆ°ng giá»ng thì cứ tâng tâng:
- Là nh, là nh mà mà cũng biết và nh … thổi sáo đấy!
Bà nói toẹt cả cái từ cần nói ra, chứ không chỉ phát âm má»™t chữ "l…" đâu. Tất cả những ngÆ°á»i xung quanh Ä‘á»u cÆ°á»i phá lên nhìn ông. Cô em vợ cÆ°á»i to hÆ¡n cả, cÆ°á»i rÅ© rượi. Lấy cái giấy ăn chấm nÆ°á»›c mắt xong, cô quay lại mắng chị:
- Gớm cái bà nà y, ăn nói khiếp quá! Không là nh mà anh ấy chịu im thế kia à ? Phải tay chồng em thì nó cho mấy cái tát xiếc!
Thá»i chống Pháp ông là ngÆ°á»i lÃnh chiến, cấp trên bảo đánh đâu thì đánh đấy. Bây giá» là ngÆ°á»i lÃnh chÃnh trị. Äảng bảo Ä‘i phổ biến Ä‘Æ°á»ng lối chÃnh sách thi ông Ä‘i. Ông chỉ biết phục tùng, chấp hà nh. Äấy là nghÄ©a vụ cÅ©ng là quyá»n lợi. Quyá»n lợi nữa đấy. Là m sao dám mang ra mà giá»…u được?
Mấy tháng trÆ°á»›c, ông được má»i vá» phổ biến nghị quyết cho há»™i nghị cán bá»™ chủ chốt ngà nh Giáo dục Äà o tạo của thà nh phố biển Hải An. Từ khách sạn Hải Âu đến há»™i trÆ°á»ng chỉ má»™t quãng ngắn, nên ông bảo, để tá»› Ä‘i bá»™ má»™t chốc cho thoải mái. Äiá»u nà y nằm ngoà i dá»± kiến của ban tổ chức, nên đến nÆ¡i vừa vặn đến giá» là m việc. Ông nhìn đồng hồ, định lên thẳng há»™i trÆ°á»ng, thì Trần Vân, Giám đốc Sở má»i và o phòng khách, xin được báo cáo má»™t số nét vá» tình hình ngà nh, ông Ä‘Ã nh phải theo, nhÆ°ng vẫn há»i:
- Thế đồng chà bắt má»i ngÆ°á»i phải chá» Ã ?
Vân lễ phép:
- ThÆ°a anh, cÅ©ng không phải chá» lâu đâu ạ. Em cÅ©ng chỉ báo cáo vá»›i anh mÆ°á»i mÆ°á»i lăm phút. CÅ©ng là đợi cho anh em đến đông đủ, nháºn tà i liệu.
- Thế ở đây các đồng chà là m việc từ mấy gi�
- Thưa anh từ 7h30.
- Thế sao không há»p từ 7h30 nhÆ° má»™t buổi là m việc mà lại bắt đầu từ 8h?
Giám đốc giải thÃch:
- Báo cáo anh, để các đồng chà còn xỠlà công văn giấy tỠđầu giỠạ!
Ông vẫn không chịu:
- Thế tôi không phải giải quyết công văn giấy tỠhay sao?
Tay Giám đốc Ä‘Ã nh im. Ông nhìn anh ta, cố dịu giá»ng lại:
- Äã là má»™t tổ chức thì phải có ká»· luáºt. Mà ká»· luáºt đầu tiên là ká»· luáºt giá» giấc. Giá» giấc là má»™t biểu hiện của tÃnh tổ chức, tÃnh khoa há»c trong công việc - chợt thấy mình theo thói quen, lại lên lá»›p, ông ngừng lại - Bây giỠđồng chà nói ngắn gá»n cho tôi nghe những mặt yếu kém, những hạn chế của ngà nh thôi. Không cần báo cáo thà nh tÃch đâu. Thà nh tÃch thì tôi nắm được rồi, và phải chỉ ra nguyên nhân thì má»›i có được giải pháp khắc phục phù hợp - Ông lại xem đồng hồ - Thôi, tôi sẽ nắm tình hình sau váºy. Cho tôi há»i, các đồng chà đã quán triệt nghị quyết trÆ°á»›c thế nà o?
Mặt Vân bỗng tái đi, rồi lại đỠlên, hai tai nóng bừng:
- Báo cáo tháºt vá»›i anh, chúng em chÆ°a bố trà được thá»i gian há»c nghị quyết trÆ°á»›c. Công việc… - Chợt nhá»› lúc nãy, ông đã cho má»™t truỳ "thế tôi không phải giải quyết" - anh ta vá»™i im bặt.
Ông Hoè ngạc nhiên vô cùng. Cặp lông mà y lưỡi mác dÆ°á»›i lên. Äôi lông mà y lạ lùng nà y chỉ có trong sân khấu tuồng cổ, trong vai TrÆ°Æ¡ng Phi. Không hiểu sao lại đầu thai và o con ngÆ°á»i nà y. Hai lưỡi mác to, ráºm, đến cuối chân mà y lại dá»±ng ngược hẳn lên 90 Ä‘á»™. Trông tháºt dữ tÆ°á»›ng. Cái cách dồn Ä‘uổi truy kÃch đến cùng kỳ lý của ông, khi đối thoại vá»›i ngÆ°á»i trÆ°á»›c mặt, đủ là m cho những kẻ Ä‘uối lý phải đầu hà ng. Äôi lông mà y cà ng là m cho đối phÆ°Æ¡ng không dám nhìn thẳng và o mặt ông. NhÆ°ng lúc nà y, không hiểu sao, bá»™ mặt chữ Ä‘iá»n của ông không căng lên mà lại chùng xuống, mắt chá»›p chá»›p liá»n mấy cái nhÆ° Ä‘ang Ä‘uổi theo má»™t ý nghÄ© nà o đó, cố tình trốn chạy. Cứ nhÆ° thế, ông lặng Ä‘i má»™t lát, không nói không rằng, không biết Vân vẫn Ä‘ang ngồi trÆ°á»›c mặt, im lặng chịu tráºn. Chỉ tại anh ta tháºt thà . Mà không tháºt thà chắc cÅ©ng không xong vá»›i ông.
- Thôi ta lên há»™i trÆ°á»ng!
Giám đốc, trong bá»™ complet, cravat chỉnh tá», vá»™i đứng dáºy, thất thần Ä‘i cùng ông. Trông nét mặt lo lắng khổ sở kia, thì biết anh Ä‘ang nghÄ© gì. Rồi Thà nh uá»· sẽ biết, Bá»™ sẽ biết, cả nÆ°á»›c sẽ biết. Há»™i trÆ°á»ng Ä‘ang rà o rà o, cái âm thanh đặc trÆ°ng của đám đông chỠđợi, mặc dầu ông và ngÆ°á»i đứng đầu Ngà nh đã bÆ°á»›c và o há»™i trÆ°á»ng, Vân cố tÆ°Æ¡i cÆ°á»i để dấu bá»™ mặt chúa Giê-su chịu nạn. Anh má»i ông ngồi và o hà ng ghế đầu, trÆ°á»›c chÃnh diện sân khấu, nÆ¡i bà n có trải khăn trắng, có hoa cắm trong bát và chai nÆ°á»›c tinh khiết. Cố trấn tÄ©nh, anh bÆ°á»›c lên sân khấu. "Dẫu sao thì đã thế rồi. Mình là m mình chịu, có kêu cÅ©ng chả ai thÆ°Æ¡ng xót". Anh bÆ°á»›c những bÆ°á»›c khó khăn má»›i đến được cái bục vốn rất quen thuá»™c, vốn rất hà o hứng má»—i khi há»p cán bá»™ chủ chốt toà n ngà nh thế nà y. Mấy giây im lặng mà tưởng chừng cả giỠđã trôi qua. Cả há»™i trÆ°á»ng im phăng phắc. Ai cÅ©ng biết hôm nay được nghe má»™t cán bá»™ trung Æ°Æ¡ng vá» nói chuyện, nên các nhà giáo tá» ra rất tôn trá»ng khách.
NhÆ°ng chÆ°a bao giá» má»i ngÆ°á»i thấy bá»™ mặt Thủ trưởng ngà nh thế kia.
Chuyện gì thế mà y? Sao trông anh ấy khác thế? Hay gia đình mới có tang, hoặc có ai đó gặp tai nạn?
- Ai mà biết được? Mà y Ä‘i mà há»i anh ấy!
Hai cô giáo, má»™t bà thÆ°, má»™t hiệu trưởng trÆ°á»ng trung há»c phổ thông năng khiếu Thà nh phố thì thầm trao đổi.
- Tôi xin trân trá»ng giá»›i thiệu… đồng chà Lê Hoè, cán bá»™ cao cấp Trung Æ°Æ¡ng vá» thăm và giá»›i thiệu nghị quyết vá»›i ngà nh ta.
Cả há»™i trÆ°á»ng dáºy lên tiếng vá»— tay kéo dà i.
Gạt cái má»› bòng bong những câu há»i ngổn ngang trong đầu do sá»± việc vừa rồi gây ra, ông bÆ°á»›c từng bÆ°á»›c dà i, dứt khoát lối Ä‘i của con nhà lÃnh, đến chiếc bục.
Theo thói quen được tạo nên qua hà ng trăm lần nói chuyện trÆ°á»›c há»™i trưởng cả ngà n ngÆ°á»i, ông chỉnh lại chiếc micrô, dù nó đã được để vừa tầm. Không cao, không thấp, không xa, không gần quá, không ngẩng lên, không chúc xuống. Hình nhÆ° cứ phải nắm mấy ngón tay và o đấy má»›i lên tâm. Rồi ông gõ gõ thá», xem nó đã sẵn sà ng phục vụ mình chÆ°a. Äá»™ng tác ấy giống nhÆ° má»™t phản xạ. Nó truyá»n cho ông má»™t luồng kÃch thÃch, má»™t sá»± hÆ°ng phấn. Khi buông nó ra, hai tay chống và o hai mép bục, ưỡn ngá»±c, nghe giá»ng mình sang sảng, âm vang cả má»™t vùng trá»i: "ThÆ°a các đồng chÃ…" thì ông nhÆ° ngÆ°á»i nháºp đồng, có thể nói cả ngà y không chán, không mệt.
DÆ°á»›i kia, hà ng trăm con ngÆ°á»i Ä‘ang lắng nghe nhÆ° nuốt từng lá»i. Nếu không, sao há» chăm chú, yên lặng đến thế? Ông Hoè kết thức buổi nói chuyện bằng những lá»i lẽ hôi hổi khà thế, kiên quyết nhÆ° vị tÆ°á»›ng hạ mệnh lệnh trÆ°á»›c ba quân:
- Các đồng chÃ! Nhiệm vụ nà y, chúng ta phải quán triệt trong toà n Äảng, phải quán triệt đến tất cả các cấp uá»· trong toà n ngà nh, phải quán triệt đến từng chi bá»™, từng đảng viên.
Lá»i nói của ông mạch lạc, dứt khoát. Ông nhấn mạnh những từ, nhóm từ cần thiết khiến ngÆ°á»i nghe có cảm tưởng nhÆ° tiếng Việt cÅ©ng có trá»ng âm váºy. Miệng ông nói, tay phải ông chém và o không khÃ, nhịp vá»›i những từ nhấn mạnh. Cuối cùng ông dõng dạc há»i:
- Các đồng chà có là m được không?
Há»™i trÆ°á»ng trả lá»i lá»™n xá»™n: "Có ạ". Ông cÆ°á»i Ä‘á»™ lượng, bá» trên:
- Loạc choạc lắm! Có vẻ chÆ°a nhất trà cao! Tôi há»i lại - Giá»ng ông cao lên nhÆ° tiếng hô khẩu hiệu - Các đồng chà có là m được không?
Tiếng hô đồng thanh dáºy đất:
Ông bồi thêm:
- Có quyết tâm không?
- Quyết tâm! Quyết tâm! Quyết tâm!
Tiếng hô đáp lại là m rung cả trần nhà , mái ngói.
Ông vẫn cao giá»ng nhÆ° cổ vÅ©:
- Chúc các đồng chà thà nh công!
Ông rá»i khá»i diá»…n Ä‘Ã n trong tiếng vá»— tay rà n rạt. Cảm giác bừng bừng, lâng lâng nhÆ° cưỡi trên mây Khoái hoạt kỳ lạ. NgÆ°á»i rân rân nhÆ° vừa được tiếp má»™t liá»u tăng lá»±c kỳ diệu. Ông thấy mình nhÆ° trẻ ra, khoẻ lên. Máu trong ngÆ°á»i chảy rần ráºt. Ông tá»± hà o đã thổi bùng lên không khà cách mạng tiến công trong mấy trăm con ngÆ°á»i nà y. Rồi từ há» sẽ toả ra, sẽ thà nh phản ứng dây truyá»n, đốt lên ngá»n lá»a nhiệt tình của hà ng ngà n vạn đảng viên khác, quần chúng khác. Äám lá»a nhỠđốt cháy đồng cá» rá»™ng là thế nà y đây! Nhiệm vụ của ông, của những ngÆ°á»i nhÆ° ông là thổi bùng lên tinh thần cách mạng, yêu nÆ°á»›c, yêu chủ nghÄ©a xã há»™i của má»i ngÆ°á»i. TrÆ°á»›c hết là của đảng viên. Ông không cần phải giả vá» khiêm tốn. Ông có quyá»n tá»± hà o chÃnh đáng rằng, mình đã là m được Ä‘iá»u ấy.
Tiếng rà n rạt Ä‘uổi theo ông. Tiếng rà n rạt Ä‘i và o giấc ngủ của ông đêm nay, trong nhiá»u đêm sau. Ông cảm thấy nhÆ° thế. Ông nghiện tiếng rà n rạt ấy, nhÆ° các vị giám mục nghiện tiếng cầu kinh rì rầm, và tiếng thánh thót của bà i thánh ca trong không khà âm âm nhà thá».
- Má»i anh Ä‘i ăn cÆ¡m vá»›i chúng em. Có má»™t địa Ä‘iểm hay lắm ạ.
Trần Vân thấy ông cứ xăm xăm Ä‘i, vá»™i nói váºy.
NhÆ° sá»±c tỉnh, nhá»› đến câu chuyện trÆ°á»›c lúc lên há»™i trÆ°á»ng, ông cau mà y nhÆ° cân nhắc Ä‘iá»u gì, rồi dứt khoát từ chối:
- Các cáºu cứ để tôi tá»± nhiên. Ta ăn ngay ở khách sạn thôi. Tranh thủ nghỉ trÆ°a, chiá»u tôi còn có chút việc.
Giám đốc chá»™t dạ. Chỉ có ngà nh mình má»i ông ấy xuống đâu có còn chÆ°Æ¡ng trình là m việc gì nữa đâu nhỉ? Hay là ông ấy sang Thà nh uá»·? Anh không dám nghÄ© tiếp. Bất giác Ä‘Æ°a tay ra sau gãi gãi - thói quen từ ngà y còn bé, má»—i khi có lá»—i phải đứng trÆ°á»›c ông bố dữ vá»™i bá» tay xuống, khẽ đằng hắng trong cổ há»ng:
- Báo cáo anh, em có khuyết Ä‘iểm. Em sẽ nghiêm khắc kiểm Ä‘iểm trÆ°á»›c Äảng bá»™, trÆ°á»›c Thà nh uá»·.
Quay lại, cảm thông và bao dung, đặt tay lên vai Giám đốc lúc nà y nhÆ° má»™t đứa há»c trò biết lá»—i, ngÆ°á»›c lên nhìn thầy giáo chá»— nhiệm, ông thong thả nói từng tiếng má»™t, mắt không nhìn đứa há»c trò tá»™i nghiệp, mà nhìn ra xa:
- Việc đâu có đó cáºu cứ yên tâm công tác!
Câu Ä‘á»™ng viên, hoá ra lại có tác dụng ngược lại. "Cứ yên tâm công tác", nghÄ©a là "bây giá» tao chÆ°a sỠđến mà y đâu. Cứ là m việc Ä‘i đã". Giám đốc cà ng lo lắng hÆ¡n, anh Ä‘Ã nh theo ông vá» khách sạn. Anh cho má»i ngay giám đốc khách sạn đến, nói nhá» Ä‘iá»u gì ở ngoà i hà nh lang.
Khai vị bữa ăn là món cá bá»›p Æ°á»›p gừng thái chỉ luá»™c. Má»—i ngÆ°á»i má»™t bát nhá». Má»™t bát ngao luá»™c to đùng được bÆ°ng ra ngà o ngạt hôi hổi mùi lá sả. Tôm hùm luá»™c chấm gia vị chanh á»›t. Thịt gà vÆ°á»n luá»™c rắc lá chanh. Cá chim sốt cà chua. Rau cải ngá»t trần.
Cá»a kÃnh phòng ăn VIP nà y trông ra hòn non bá»™ ngoà i sân, có cây lá»™c vừng nhÆ° má»c lên từ khe đá.
Nước chảy róc rách.
Váºy mà vẫn chả thấy mùi vị gì - Cứ nhÆ° bò nhai trấu ấy.
Bữa ăn diá»…n ra gượng gạo. Câu chuyện diá»…n ra cÅ©ng gượng gạo. Thái Ä‘á»™ cả chủ lẫn khách Ä‘á»u gượng gạo. Không ai Ä‘á»™ng đến việc, mà cả hai Ä‘á»u Ä‘ang nghÄ© đến, Ä‘ang báºn tâm vá» nó. Trần Vân thì cứ luẩn quẩn vá»›i ý nghÄ©, mình tháºt chả ra là m sao. Dám bá» cả má»™t đợt há»c nghị quyết thì cÅ©ng liá»u tháºt. Thôi thì Ä‘Ã nh nháºn ká»· luáºt váºy. Cách chức bà thÆ° là cùng, chứ không thể khai trừ được. Ông thì nhìn giám đốc, tá»± há»i: "Anh ta và o Äảng từ bao giá» nhỉ? Bố mẹ có là đảng viên không? Quá trình phấn đấu thế nà o? Vì sao cấp uá»· ở đây lại giao trá»ng trách lãnh đạo má»™t ngà nh quan trá»ng nhÆ° thế nà y và o tay anh ta nhỉ?"
Ä‚n xong, há» ra bà n trà . Thấy câu chuyện chả đâu và o đâu, Vân má»i thầy trò Ä‘i nghỉ. Ông Hoè bảo:
- Thôi ngồi nghỉ ở phòng lễ tân một lát cũng được.
- Ai lại thế ạ. Phải đảm bảo sức khoẻ thủ trưởng chứ ạ!
Chỉ có hai ngÆ°á»i, nhÆ°ng vẫn phải má»—i ngÆ°á»i má»™t phòng. Không thể để thủ trưởng ngủ cùng vá»›i lái xe được. Mà cÅ©ng chỉ nghỉ tiếng rưỡi, hai tiếng là cùng. NhÆ°ng theo quy định, khách sạn vẫn cứ tÃnh má»™t ngà y.
Vân chỉ muốn thoát khá»i cái ông nà y, cà ng nhanh cà ng tốt. Suốt từ bấy đến giá», anh luôn ở trong tâm trạng lo lắng bá»±c dá»c, bất an. Chỉ muốn được ngồi má»™t mình. Còn ngổn ngang bao nhiêu việc phải giải quyết, tá»± nhiên lại mắc và o cái chuyện vá»› vẩn nà y. Chỉ tại cái thằng cha Thanh (trưởng phòng hà nh chÃnh tổng hợp) cứ đòi má»i cán bá»™ Trung Æ°Æ¡ng vá» nói cho khà thế, cho oai cÆ¡. Oai cái con khỉ. Bây giá» má»›i rách việc đây… Vì thế, tiá»…n ông Hoè lên phòng, anh bắt tay xin phép được vá» cÆ¡ quan. Không ai nói câu "hẹn gặp lại".
HÆ¡n hai giá» chiá»u, Lê Hoè dáºy. Giấc ngủ sau má»™t buổi là m việc hứng khá»i, má»™t bữa ăn vừa lạ miệng vừa ngon là m ông sảng khoái. Sang gõ cá»a phòng lái xe, cáºu ta đã nhanh nhảu:
- Lên Ä‘Æ°á»ng ngay chứ ạ!
- Không phải vá»™i, cáºu cứ tắm cho thoải mái, rồi ta sang bên Thà nh uá»· má»™t lát.
CÅ©ng đã gặp nhau trong nhiá»u cuá»™c há»p quán triệt nghị quyết Trung Æ°Æ¡ng nên sau câu chà o há»i xã giao, ông Hoè há»i ngay Hoà ng Quyết, trưởng ban Tuyên giáo.
- Thế thà nh phố ta thÆ°á»ng triển khai há»c táºp nghị quyết nhÆ° thế nà o?
- Thì, chúng em má»i tất cả các cán bá»™ chủ chốt của các ban, ngà nh, Ä‘oà n thể thà nh phố lên quán triệt.
- Thế đến lượt các ban, ngà nh, đoà n thể thì hỠlà m thế nà o?
- Thì hỠtự triển khai ạ!
- Các đồng chà có trực tiếp giảng không?
- Dạ, có chứ ạ!
- Tất cả à ? à tôi nói là các đồng chà lần lượt đi giảng ở tất cả các ban ngà nh, đoà n thể à ?
- Báo cáo anh, nhiá»u nÆ¡i má»i bá»n em. ThÆ°á»ng là thế. Có khi há» tá»± là m lấy vì có tà i liệu rồi mà . CÅ©ng có những trÆ°á»ng hợp do các mối quan hệ nà o đấy, há» má»i cán bá»™ trung Æ°Æ¡ng vá», nhÆ° trÆ°á»ng hợp há» má»i anh chẳng hạn.
- Thế các đồng chà có kiểm tra việc há»c táºp của há» không?
- Có kiểm tra, nhÆ°ng cÅ©ng không xuể đâu ạ. Ban chúng em Ãt ngÆ°á»i lắm, lại chia là m nhiá»u tổ, má»—i tổ má»™t mảng công việc…
- Vâng, vì báºn quá nên các đồng chà không há» biết, bên ngà nh giáo dục Ä‘Ã o tạo chÆ°a há» há»c nghị quyết trÆ°á»›c chứ gì?
- Thôi chết! Có chuyện ấy tháºt hả anh?
- Không lẽ tôi bịa ra? NhÆ°ng theo đánh giá của các đồng chÃ, công tác chuyên môn của ngà nh, há» là m có tốt không?
- ThÆ°a anh, há» là m rất tốt ạ. Äấy là đánh giá cuối năm của Bá»™, bằng cá» thưởng thi Ä‘ua xuất sắc mấy năm liá»n, bằng số há»c sinh thi há»c sinh giá»i quốc gia, quốc tế và tá»· lệ và o đại há»c. Bằng số trÆ°á»ng của thà nh phố đạt chuẩn quốc gia… chứ không phải chỉ đánh giá chung chung, đại khái đâu ạ.
Ông Hoè chăm chú nghe. Cà ng nghe cà ng không hiểu. Ông vặn:
- Không triển khai nghị quyết mà lại là m tốt công tác ngà nh, thì hoá ra nghị quyết là thừa à ? Có cÅ©ng được mà không cÅ©ng được à ? Äồng chà có ý định thủ tiêu vai trò lãnh đạo của Äảng không đấy?
Trưởng ban Tuyên giáo còn trẻ, vốn là Bà thÆ° Äoà n Thanh niên Cá»™ng sản thà nh phố chuyển sang. Là m phó trưởng ban được hai năm thì được Ä‘á» bạt trưởng ban thay đồng chà trưởng ban được bầu và o chức phó chủ tịch Uá»· ban Nhân dân thà nh phố, phụ trách khối văn xã. Ngồi trÆ°á»›c đồng chà cán bá»™ Trung Æ°Æ¡ng, anh không tá»± tin lắm. Nghe ông Hoè đặt câu há»i ấy anh giáºt mình, sao bố nà y lại suy diá»…n thế nhỉ?
- Ấy chết, báo cáo anh, anh hiểu sai, xin lỗi, anh hiểu không đúng, à , chưa đúng, à không, anh chưa nắm được. Em xin lỗi, tại em chưa báo cáo đầy đủ tình hình để anh nắm.
- Äồng chà sang là m việc vá»›i bên ấy Ä‘i rồi báo cáo vá»›i ThÆ°á»ng vụ, để ThÆ°á»ng vụ xem xét xá» lý. Mà phải xá» lý đấy! Không lÆ¡ tÆ¡ mÆ¡ được đâu. Ká»· luáºt không nghiêm thì không thể giữ được thống nhất, không giữ được thống nhất thì không thể có được sức mạnh… Thôi tôi phải vá» rồi. Chà o đồng chÃ.
Hoà ng Quyết xuất thân là giáo viên cấp 3, là m công tác Äoà n má»™t trÆ°á»ng cấp 3, rồi được rút lên Thà nh Äoà n. Ba năm trÆ°á»›c, khi đã lên phó ban được mấy năm anh đã váºn Ä‘á»™ng được tổ chức Thà nh uá»· Ä‘Æ°a trở lại ngà nh cÅ©, và o ghế giám đốc Sở Giáo dục - Äà o tạo. NhÆ°ng không đẩy Vân Ä‘i được… Tay ấy thuá»™c cánh bà thÆ° nên chắc chân lắm. Vai trưởng ban của anh, theo cÆ¡ cấu bao giá» cÅ©ng có chân trong ThÆ°á»ng vụ. Oai thì oai tháºt nhÆ°ng chẳng việc gì ra việc gì, dù việc gì cÅ©ng phải nhúng và o má»›i xong và nói cho cùng, chả xÆ¡ múi được bao nhiêu.
VỠđến Thanh Hoa, thấy cáºu lái xe xách cái gì đó và o nhà mình, ông Hoè há»i thì cáºu ta thÆ°a, đấy là quà quê biển - má»™t chục con cù kỳ, khách sạn biếu thủ trưởng. Ông tá» vẻ ngạc nhiên, có vẻ thÃch thú nữa.
- Cáºu bảo con gì? Cù kỳ là cái con gì, nghe lạ quá, nó rất gần vá»›i từ kỳ cục. Quả tình lần đầu tiên tôi nghe thấy đấy!
- Báo cáo thủ trưởng, cÅ©ng là há» nhà cua biển thôi, nhÆ°ng đây, thủ trưởng xem. Chân ngắn nhÆ°ng tháºt to, đặc những thịt là thịt đấy. Còn hai gá»ng kìm lại Ä‘en nhánh nhÆ° than đá ấy má»›i kỳ. Phải chá»c và o mắt cho nó chết đã rồi má»›i hấp, không thì cà ng nó rụng, nÆ°á»›c ngá»t chảy ra ngoà i hết. Thủ trưởng cho chai bia và o, mấy nhánh xả nữa. Phải Ä‘áºp cho dáºp cà ng ra má»›i gỡ được thịt nó đấy thủ trưởng nhá»›.
Ông Ä‘i biển, không thể nhá»› được đã bao nhiêu lần, chÆ°a nghe thấy cái con kỳ cục, à cù kỳ nà y bao giá», chứ chÆ°a nói được ăn. NghÄ©a là vô cùng hiếm đấy.
- A còn cái nà y - anh lái xe Ä‘Æ°a cho ông cái phong bì - Äồng chà giám đốc Sở nói là thù lao bà i giảng của thủ trưởng.
- Ờ, thế nhưng mà , sao cái đám cù kỳ nà y lại của khách sạn biếu là thế nà o? Mình là khách trỠcơ mà . HỠlại biếu là nghĩa là m sao?
- Thì em thấy nhân viên khách sạn đưa mà . Vâng, có lẽ là do bên Sở hỠnhỠkhách sạn mua thôi ạ.
- Nà y cáºu có biết câu "há miệng mắc quai" không? Bình thÆ°á»ng không có chuyện gì, và chỉ giá»›i hạn là quà biếu đặc sản địa phÆ°Æ¡ng thôi thì không sao. NhÆ°ng chỉ quá Ä‘i má»™t tà là thà nh hối lá»™ đấy.
Ông vội rút cái phong bì đã đút và o túi quần ra:
- Äể xem nó thù lao bao nhiêu nhé. Má»™t triệu mà y ạ. Kể ra, chất xám tá»› bá» ra trong má»™t buổi nói chuyện nhÆ° thế cÅ©ng xứng đáng. Mà cÅ©ng có biểu giá gì đâu, thế nà y chÆ°a thể gá»i là hối lá»™ được.
Chỉ có Ä‘iá»u, ông không biết rằng, chả có tà i chÃnh nà o duyệt hÆ¡n hai giá» nói chuyện mà chi những má»™t triệu. Ông cÅ©ng không biết rằng, má»™t chục con cù kỳ, má»—i con hÆ¡n năm lạng ấy gần bằng ná»a giá trị chiếc phong bì trong túi. NhÆ° chợt nhá»› ra, ông gá»i cáºu lái xe:
- Nà y cáºu mang mấy con vá», cho bá»n trẻ nó biết thế nà o là con cù kỳ, cù kỳ.
Äêm ấy ông ghi và o cuốn sổ công tác: "Công tác Äảng ở đây thế nà o? Sá»± lãnh đạo của Äảng ở đây thế nà o? Nghị quyết Trung Æ°Æ¡ng mà không quán triệt đến từng cấp uá»· từng chi bá»™, từng đảng viên thì là m ăn thế nà o? Äấy là đưá»ng lối, là phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng. Mất phÆ°Æ¡ng hÆ°á»›ng thì nhÆ° thằng mù rồi còn gì. Váºy mà ở đây "chúng nó" xếp xó có chết không cÆ¡ chứ. Thế thì ở đây, ngÆ°á»i ta lãnh đạo thế nà o? Cấp uá»· là m gì? NgÆ°á»i ta Ä‘iá»u hà nh công việc ra sao? Chi bá»™ có há»p không? Hay cÅ©ng thôi nốt?"
Phiên há»p ThÆ°á»ng vụ Thà nh uá»· Hải An sau đó, vụ Trần Vân bị Ä‘Æ°a ra. NgÆ°á»i báo cáo trÆ°á»›c cuá»™c há»p là Quyết. Anh báo cáo tóm tắt sá»± việc, Ä‘á»c bản kiểm Ä‘iểm của Vân. Vân nháºn khuyết Ä‘iểm và xin nháºn má»™t hình thức ká»· luáºt tÆ°Æ¡ng xứng. Phát biểu ý kiến của mình, Quyết phê phán quyết liệt thái Ä‘á»™ không coi trá»ng nguyên tắc Äảng của ngÆ°á»i đứng đầu ngà nh Giáo dục Äà o tạo Hải An, là m mất uy tÃn của lãnh đạo Äảng bá»™.
Tiếng xấu dá»™i vá» táºn Trung Æ°Æ¡ng. Anh và má»™t số nữa Ä‘á» nghị ká»· luáºt cảnh cáo. Nghe phát biểu thì thấy ý kiến chia là m hai phe, phe cảnh cáo và phe khiển trách ngang nhau. Má»™t số không có ý kiến gì. Ông giám đốc Công an Thà nh phố quay sang ông chánh Văn phòng Thà nh uá»·:
- Thằng cha quá dại, là m thế nà o chả được… Nhưng không là m là chết mất ngáp.
Äến lúc ấy bà thÆ° má»›i phát biểu:
- Äiá»u quan trá»ng nhất là khuyết Ä‘iểm của đồng chà Vân không gây háºu quả gì. Công tác chuyên môn của ngà nh vẫn là m tốt.
Cán cân láºp tức lệch hẳn. Thấy thế, trưởng ban Tuyên giáo láºp tức tán thà nh chỉ khiển trách. NhÆ°ng… để đồng chà Vân có Ä‘iá»u kiện táºp trung và o công tác lãnh đạo chuyên môn, Ä‘á» nghị để đồng chà Vân thôi kiêm chức trưởng ban cán sá»± Äảng.
Dù chỉ bị khiển trách, nghÄ©a là không bị ghi và o là lịch Äảng, nhÆ°ng dÆ° luáºn trong ngà nh bà n tán râm ran suất mấy tháng trá»i. NgÆ°á»i ta thêu dệt. NgÆ°á»i ta đồn đại NgÆ°á»i ta Ä‘oán già đoán non đủ thứ chuyện khi công bố ká»· luáºt giám đốc Sở. NgÆ°á»i ta coi việc Vân bị mất chức trưởng ban cán sá»± Äảng nhÆ° là tÆ°á»›c quyá»n lá»±c của anh Ä‘i. Mà cái quyá»n lá»±c nà y, đến tay ngÆ°á»i khác thì ra vấn đỠđấy!
***
Ông Hoè có được biết việc xá» lý ấy. Ông không báºn tâm, tháºm chà còn cho thế là nhẹ. NhÆ°ng trong thâm tâm, ông vẫn không hiểu vì sao lại có chuyện nà y.
Má»™t ngÆ°á»i lÃnh nhÆ° ông, má»™t ngÆ°á»i cán bá»™ Äảng nhÆ° ông thì việc chấp hà nh má»i quy định, má»i nghị quyết là sống còn, là máu thịt. Không thể nà o tùy tiện nhÆ° thế được Sá»± việc đã qua rồi, ông muốn có lần nà o đó, gặp lại cáºu ta, há»i tháºt xem nguyên do gì lại là m nhÆ° thế. Ãt lâu sau ông trở lại Hải An trong má»™t chuyến á»› là m việc táºp trÆ°ng má»™t tuần tham gia soạn thảo má»™t văn kiện.
Xong việc, ông Hoè ghé và o Sở. Lúc nghe Ä‘iện thoại, Trần Vân vừa ngạc nhiên vừa khó chịu. NhÆ°ng anh gạt ngay tâm trạng ấy Ä‘i. Không phải vì ông ta mà mình bị lôi thôi. Ông Hoè giải thÃch, rằng mình chỉ há»i chuyện bình thÆ°á»ng thôi chứ không phải là công việc, vì thế trong xÆ°ng hô, ông cứ cáºu tá»› nhÆ° bạn bè:
- Mình muốn há»i thêm cáºu vá» cái chuyện hôm trÆ°á»›c. Muốn nghe cáºu nói tháºt thoải mái, cởi mở suy nghÄ© của mình. Cáºu nghÄ© thế nà o mà không triển khai, quán triệt nghị quyết Trung Æ°Æ¡ng trong toà n ngà nh? Nó không đúng à ? Hay nó không cần thiết? Hay vì má»™t là do nà o khác?
Cách xÆ°ng hô thân máºt bổ bã ấy, phần nà o tạo được không khà cởi mở:
- Nếu anh cho nói tháºt thì em xin thÆ°a thế nà y. HÆ¡n hai chục tuổi Äảng, chÆ°a bao giá» em mắc khuyết đếm nà y. Em là cán bá»™ từ trÆ°á»ng lên, cÅ©ng đã nhiá»u khoá nằm trong cấp uá»·. Äã há»c không biết bao nhiêu nghị quyết. Không thể nhá»› hết được. Em chỉ nhá»› những nghị quyết liên quan trá»±c tiếp hay gần gÅ©i vá»›i ngà nh mình thôi. Mấy năm nay, em vừa là m giám đốc, vừa là m trưởng ban Cán sá»± Äảng. Công việc cứ cuốn Ä‘i nhÆ° má»™t dòng chảy không ngừng. Cứ nấn ná, cứ lùi lại, định xong việc nà y sẽ triển khai. Äùng má»™t cái, đã thấy Thà nh uá»· quán triệt há»c nghị quyết má»›i. Lại có bao nhiêu vấn Ä‘á» phải váºn dụng, phải quán triệt và o thá»±c tiá»…n ngà nh. Mà những chỉ thị bên chuyên môn má»›i lắm chứ. Năm nà o cÅ©ng có những chỉ thị và nhiệm vụ năm há»c, cÅ©ng đòi há»i lãnh đạo chúng em phải táºp trung trà tuệ công sức, thá»i gian và o đấy…
- Nghe nói, bên cáºu mấy năm qua, đạt được nhiá»u thà nh tÃch khả quan lắm.
- Báo cáo anh, cÅ©ng là m được má»™t số việc, được Bá»™ và Thà nh phố đánh giá tốt. Äược dÆ° luáºn há»c sinh và phụ huynh há»c sinh, dÆ° luáºn toà n ngà nh trong cả nÆ°á»›c (căn cứ và o tiêu chà đánh giá, có kiểm tra nà y ná»â€¦) xếp và o má»™t trong ba Ä‘Æ¡n vị dẫn đầu cả nÆ°á»›c. Có cái bá»n em còn nhỉnh hÆ¡n Ä‘Æ¡n vị đứng thứ nhất, và nhÆ° cÆ¡ sở váºt chất.
- Thế không quán triệt nghị quyết đến từng chi bộ, từng đảng viên thì là m sao hỠlà m tốt được?
- Em thì khuyết Ä‘iểm rồi, đã chịu ká»· luáºt đảng rồi. NhÆ°ng em nghÄ©, việc váºn dụng nghị quyết Äảng và o thá»±c tiá»…n ngà nh là việc của Ban cán sá»± Äảng chúng em, của Ban giám đốc chúng em chứ anh chị em ở cÆ¡ sở thì… há» chỉ là m theo chức trách chuyên môn của công chức. Là m sao phân biệt được đâu là chức trách chuyên môn công chức, đâu là nhiệm vụ đảng viên? Là m tốt cái thứ nhất cÅ©ng là là m tốt cái thứ hai. Vì thế… thú tháºt vá»›i anh, trong thâm tâm, em nghÄ©, bá»n em quán triệt nghị quyết cụ thể hoá và o nhiệm vụ của toà n ngà nh, của từng ngà nh há»c, cấp há»c: mầm non, tiểu há»c, phổ thông cÆ¡ sở, phổ thông trung há»c, trÆ°ng há»c kỹ thuáºt, dạy nghá» là được rồi. Anh chị em ở cÆ¡ sở, là m thế nà o thá»±c hiện cho tốt, sáng tạo thì cà ng hay. Có lẽ không yêu cầu há» há»c cÅ©ng được. Vì thế, chúng em táºp trung tất cả công sức, trà tuệ và o việc xây dá»±ng nhiệm vụ năm há»c của ngà nh, và chúng em đã thá»±c hiện Æ°Æ¡ng đối tốt nhiệm vụ ấy. Nói tháºt vá»›i anh, nếu chỉ há»c lấy được, há»c đối phó, gá»i là có há»c để báo cáo thì em cÅ©ng là m được. NhÆ°ng em không là m thế, lại tháºt thà báo cáo vá»›i anh…
Nghe cáºu ta nói mấy lần "thú tháºt vá»›i anh", mà nó nói tháºt, chứ không biện há»™, quanh co, ông suy nghÄ© rất nhiá»u. Nó nói thẳng. nói tháºt và điá»u quan trá»ng nhất là nó nói đúng. Thá»±c tế chứng minh là nó nói đúng. Thá»±c tiá»…n là thÆ°á»›c Ä‘o chân lý cÆ¡ mà ! Mấy năm nay nó Ä‘á»u trong tốp ba Ä‘Æ¡n vị á»› đầu cả nÆ°á»›c. Lẽ nà o không đủ kiểm chứng?
- Cáºu là m giám đốc mấy năm rồi?
Báo cáo anh, cũng được gần chục năm rồi!
- Thế cáºu Ä‘á»u quán triệt các nghị quyết Äảng theo kiểu vừa nói đấy à ?
- Không ạ, lúc nãy em đã thưa với anh, em chỉ là m có một lần cái vụ nghị quyết trước thôi. Còn các năm khác cũng vẫn là m như các nơi khác. Nghĩa là là m để báo cáo ấy mà , anh.
- Thế bên Thà nh uỷ không kiểm tra, không phát hiện ra à ?
- Các anh bên Tuyên giáo, chắc cÅ©ng biết, nhÆ°ng thấy bá»n em là m tốt công tác ngà nh nên cÅ©ng cho qua. Mà bá»n em có giấu đâu ạ.
Sau nà y ông còn tìm hiểu không chÃnh thức nhiá»u cán bá»™ là m công tác Äảng ở nhiá»u ná»›i khác, thấy những Ä‘á»u Vân bá»™c lá»™ cÅ©ng có lý.
Äêm ấy ông ghi và o tổ công tác: "Äấy là kẻ vô nguyên tắc, hay là ngÆ°á»i đã mở mắt cho mình?"
Sau nà y ông còn tìm hiểu không chÃnh thức nhiá»u cán bá»™ là m công tác Äảng ở nhiá»u nÆ¡i khác, cÅ©ng thấy không Ãt trÆ°á»ng hợp nhÆ° thế. Ông viết má»™t bản báo cáo nhan Ä‘á» "Thá» bà n vá» việc quán triệt nghị quyết Äảng ở cấp cÆ¡ sở" được đánh giá là phát hiện có ý nghÄ©a nhất định giúp các đồng chà có trách nhiệm nghiên cứu tiếp.