Bán một quốc gia như thế nào? (kỳ 3)
(tiếp theo TTCT ngày 5-8-2007)
Bị treo cổ trong ngày lễ phục sinh
TTCT - Larry Devlin rời Congo tháng 6-1963, trở về tổng hành dinh CIA để phụ trách Phân bộ Đông Phi. Hai năm sau, ngày 1-7-1965, ông quay trở lại. Từ lúc ông ta ra đi, người ta không tìm được ai thay thế.
Và rồi Mobutu lại cần đến ông. Lên cấp tướng và vẫn là tổng tham mưu trưởng, Mobutu càng ngày càng lộ rõ tham vọng tổng thống của mình. Ông ta kết giao với các bằng hữu trong CIA. Nhưng Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ vẫn thích duy trì cặp bài trùng Kasavubu - Tshombe, và không muốn có đảo chính nữa.
Trái với tin đồn đãi nghĩa là không hề có sự ủng hộ trước của Washington, Mobutu cướp chính quyền vào đêm 24 rạng 25-11-1965. Nhưng CIA thích ứng rất nhanh với tình thế. Larry Devlin bay ngay đến doanh trại quân đảo chính, lao vào phòng Mobutu và đòi giao danh sách thành viên chính phủ mới. Ông ta xóa hai tên và thở phào nhẹ nhõm khi thấy Bomboko, Nendaka và Joseph Ndele (thống đốc Ngân hàng trung ương) được điền vào thay thế. Rồi ông ta dùng điện thoại riêng của Mobutu để gọi về Langley báo cáo tình hình. Đặt CIA trước sự việc đã rồi, ông chủ mới của Congo đã thành công một vố ngoạn mục: ngay giữa thời kỳ chiến tranh lạnh, đã biến Mỹ thành “con tin” cho số phận của ông ta.
Việc cách chức Joseph Kasavubu hay việc buộc Joseph Tsombe lưu vong tại Tây Ban Nha hôm đó khiến chính quyền Lyndon B. Johnson khó chịu. Giữa Mobutu và CIA bây giờ là “cùng sống cùng chết” với nhau. Tháng 4-1966, nhờ một điệp viên “nằm vùng”, Larry Devlin đã kịp báo cho Mobutu một âm mưu ám sát nữa. Một bộ trưởng và ba thượng nghị sĩ tham gia. Bốn người bị bắt lập tức, đưa ra tòa và... tử hình. Devlin đã từng làm việc với ba người trong họ, xin ân xá. Mobutu hứa hẹn nhưng cuối cùng đổi ý. Phải làm gương. Tất cả bị treo cổ vào ngày lễ Phục sinh. Người dân Congo vẫn còn bị ám ảnh lâu dài về chuyện này.
Tiền bạc, rượu, gái
CIA án binh bất động: Mobutu giờ đang là con bài quí giá trong tay Mỹ nên Mỹ làm lơ cho thói ăn chơi đàng điếm của Mobutu. Tiền bạc đổ vào như thác lũ. Rượu uống liên miên và đàn bà vây kín. Một hôm, người ta mật báo là ông đại sứ Mỹ Mac Godley chế giễu bà vợ bé của mình giữa buổi dạ tiệc, Mobutu yêu cầu Devilin trục xuất ngay ông ta: “Tôi muốn ông ta ra đi trong vòng 48 giờ. Làm sao tôi có thể làm việc với một tên xỏ lá như vậy?”. Godley cố lì lợm thêm mấy tháng nữa nhưng do thái độ Mobutu hoàn toàn lạnh nhạt, nên đành phải cuốn gói ra đi.
Bị truy đuổi như một tên cướp cạn!
Cho đến khi vĩnh viễn rời khỏi Congo với tư cách trùm CIA, tháng 6-1967, Larry Devlin vẫn là một nhân vật then chốt của đất nước này. Liên hiệp Hầm mỏ Bỉ lo sợ trước viễn cảnh quốc hữu hóa các khu mỏ tại Katanga, đã tìm cách hối lộ ông để can thiệp với Mobutu. Giá: 3 triệu USD gửi vào trương mục Thụy Sĩ. Devlin từ chối, và cuối cùng tất cả đều bị quốc hữu hóa. Ông nói đùa: “Dù sao đó cũng là một thị trường bịp bợm. Nếu tôi ký tên vào một tờ giấy nào có liên can đến trương mục Thụy Sĩ, họ sẽ túm cổ ngay”.
Mấy giờ trước khi ra phi trường, lúc đang thu xếp hành lý, trùm CIA này được Mobutu đích thân đến tìm. Viên tướng, sau này lên thống chế, tặng cho vợ và cô con gái ông mấy chiếc vòng bằng ngà voi và một bức chân dung khổng lồ của mình với dòng chữ: “Tặng ông bạn già tuyệt hảo của tôi, L. Devlin, vì tất cả những gì lãnh tụ và đất nước Congo mang nợ ông”. Chẳng còn gì rõ ràng hơn nữa...
Larry Devlin rời CIA bảy năm sau đó, sau khi phục vụ tại Lào và chiến tranh VN. Nhưng mối quan hệ với xứ Zaire (Congo) vẫn còn khăng khít đến mức năm 1975, ông quay lại đó. Ở Kinshasa, ông cầm đầu Công ty Cainves Zaire, vốn của người Mỹ 100% để khai thác hầm mỏ. Thường xuyên gặp lại Mobutu, nay đã ngồi vững chắc trên ngai vàng, và thỉnh thoảng làm cố vấn. Dần dần bọn nịnh thần vây quanh quá đông, tham nhũng tràn lan, hoang phí bừa bãi. Một hôm, nổi giận vì bài báo nói gia sản mình lên đến 5 tỉ USD, Mobutu thề trước mặt người nói chuyện với mình: chỉ có trong túi... 50 triệu USD!
Không hề biết đến công quĩ, ông ta lẫn lộn tiền của nhà nước với tiền của cá nhân mình. Bất chấp sức khỏe, Mobutu từ chối mổ tuyến tiền liệt bị phát hiện từ năm 1989 cho đến khi quá muộn. Ông ta sụp đổ vào tháng 5-1997, bị truy đuổi như một tên cướp cạn và chết sau đó bốn tháng khi đang sống lưu vong tại Morocco. Từ lâu, nước Mỹ và CIA đã bỏ ông ta như một đôi giày rách cũ. Kẻ mà vào năm 1960 là “đúng người, đúng chỗ và đúng thời” đã trở thành thừa thãi sau khi chấm dứt chiến tranh lạnh. Tệ hơn nữa còn là một vật cản...
ĐINH CÔNG THÀNH (Theo La Revue 7&8-2007)