Kỷ niệm 100 năm ngà y sinh Nguyễn Sơn 1-10-1908/1-10-2008
Nguyễn Sơn-Hồng Thủy: Lưỡng quốc tướng quân
Trong “Tá»± truyện của tôiâ€, Nguyá»…n SÆ¡n viết: “Mùa thu năm 1925, được sá»± bồi dưỡng của nhà yêu nÆ°á»›c lão thà nh Hồ Chà Minh, tôi bắt đầu tiếp thu những hiểu biết vá» khoa há»c xã há»™i, lịch sá» phát triển của xã há»™i, A.B.C vá» chủ nghÄ©a cá»™ng sản, nhất là được Hồ Chà Minh tổng kết lịch sá» phong trà o giải phóng dân tá»™c của Việt Nam, phê phán con Ä‘Æ°á»ng Ä‘i của má»™t số ngÆ°á»i đã có ảnh hưởng đến tôi rất lá»›n. Và tôi tin tưởng ở con Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ bản là phải tuyên truyá»n, tổ chức quần chúng để khởi nghÄ©a vÅ© trang và trên má»™t mức Ä‘á»™ nà o đó dá»±a và o sá»± viện trợ của cách mạng quốc tếâ€.
May mắn lá»›n nhất của VÅ© Nguyên Bác là khi bÆ°á»›c lên con Ä‘Æ°á»ng đấu tranh cách mạng đã gặp được má»™t ngÆ°á»i Thầy anh minh chỉ cho anh chân lý, mục tiêu và cách Ä‘i tá»›i mục tiêu, chân lý đó. Và , suốt cuá»™c Ä‘á»i trÆ°á»›c cái hạn không vượt qua được hà ng rà o 49 tuổi-VÅ© Nguyên Bác-Nguyá»…n SÆ¡n vẫn mãi mãi xứng đáng, không bao giá» phụ lòng của NgÆ°á»i Thầy khai tâm cách mạng cho mình.
Sách “Nguyá»…n Ãi Quốc ở Quảng Châu (1924-1927)(1) “xếp†Nguyá»…n SÆ¡n (VÅ© Nguyên Bác, Hồng Thủy) và o danh sách 42 há»c viên lá»›p chÃnh trị Quảng Châu khóa 3, khai mạc và o cuối 1926, bế mạc tháng 2-1927. Khóa nà y, có các há»c viên Phạm Văn Äồng, Lê Mạnh Trinh, Nguyá»…n SÄ© Sách, Nguyá»…n Äức Cảnh, Äá»— Ngá»c Du, Trịnh Äình Cá»u, Phùng Chà Kiên… cùng dá»± lá»›p vá»›i Nguyá»…n SÆ¡n.
Trong thá»i gian ở Quảng Châu, VÅ© Nguyên Bác được “gia nháºp†gia đình chiến sÄ© cách mạng mang há» Lý-Lý Ninh-Lê-nin theo phiên âm Trung Quốc và Lý Thụy-Nguyá»…n Ãi Quốc, cùng vá»›i các bạn Lý PhÆ°Æ¡ng Äức, Lý PhÆ°Æ¡ng Thuáºn, Lý Tống (Phạm Văn Äồng), Lý Quý (Trần Phú), Lý Tá»± Trá»ng… Từ đấy-VÅ© Nguyên Bác có tên má»›i là Lý Anh Tá»± - cÅ©ng là tên dùng sau lá»›p chÃnh trị. VÅ© Nguyên Bác được Lý Thụy cá» và o há»c trÆ°á»ng quân sá»± Hoà ng Phố. Là há»c viên xuất sắc của TrÆ°á»ng Hoà ng Phố, được tiếp nháºn những lý luáºn quân sá»±, chiến tranh má»›i do các giáo viên ngÆ°á»i Nga cung cấp, tri thức, tầm nhìn của Nguyá»…n SÆ¡n được mở rá»™ng, toà n diện.
Cuối năm 1927, sÄ© quan cáºn vệ của Tôn Trung SÆ¡n, sau nà y còn là em rể (vợ Tưởng Giá»›i Thạch là em Tống Khánh Linh-Tống Khánh Linh là phu nhân Tôn Trung SÆ¡n) gây ra vụ thảm sát-thá»±c chất là đảo chÃnh cách mạng ở Thượng Hải, Ä‘Ã n áp đảng viên cá»™ng sản, trục xuất ngÆ°á»i Nga, núp danh nghÄ©a Quốc dân đảng của Tôn Trung SÆ¡n, nhÆ°ng thá»±c chất là phản bá»™i lại Tôn Trung SÆ¡n. TrÆ°á»›c tình hình đó, Lý Anh Tá»±, vá»›i tiếng Trung đã thông thạo, nói, viết Ä‘á»u giá»i, được Trần Nhất Dân, cán bá»™ Äảng Cá»™ng sản Trung Quốc giá»›i thiệu, đồng ý gia nháºp Äảng Cá»™ng sản nà y. Vá» sá»± kiện nà y, Nguyá»…n SÆ¡n bá»™c bạch: “Việc và o Äảng lúc bấy giá» hoà n toà n bị chi phối bởi không khà bạo Ä‘á»™ng; tình hình khẩn trÆ°Æ¡ng lúc đó là m cho tôi không thể nghÄ© tá»›i việc gì khác nữa. Lá»i thá» của tôi lúc đó là “Sống vì Äảng, chết vì Äảngâ€. TrÆ°á»›c sá»± khủng bố trắng của Tưởng Giá»›i Thạch không cho phép tôi suy nghÄ© gì hÆ¡n, ngoà i việc liá»u chết vá»›i chúng. Lòng căm thù đó đã thúc đẩy tôi chiến đấuâ€.
VÅ© Nguyên Bác tuân theo lá»i dạy của ngÆ°á»i Thầy-Nguyá»…n Ãi Quốc-đã coi cách mạng, quần chúng cách mạng của bạn cÅ©ng nhÆ° cách mạng của dân tá»™c, cÅ©ng nhÆ° chÃnh quần chúng cách mạng, đồng bà o của mình, nhÆ° lá»i dạy của Nguyá»…n Ãi Quốc Bốn phÆ°Æ¡ng vô sản Ä‘á»u là anh em. Äiá»u nà y khiến cho ta dá»… hiểu, vì sao các nhà nghiên cứu, các bạn nÆ°á»›c ngoà i đánh giá rất cao “tinh thần quốc tế vô sản†của Hồng Thủy-Nguyá»…n SÆ¡n-VÅ© Nguyên Bác. Nhà văn Lý Linh đã viết bà i ca ngợi “TÆ°á»›ng quân Hồng Thủy†dà y 20 trang đánh máy tiếng Trung, thay mặt nhân dân Trung Quốc nháºn xét TÆ°á»›ng quân Hồng Thủy (là ) ngÆ°á»i chiến sÄ© quốc tế kiệt xuất(2).
Là há»™i viên Há»™i Thanh niên-tiá»n thân của Äảng Cá»™ng sản Việt Nam, năm 1926, rồi đảng viên ÄCS Trung Quốc, kể từ khi trên đôi vai gánh nặng hai cuá»™c đấu tranh, VÅ© Nguyên Bác đã không ngà y nà o, tháng nà o, năm nà o, trong những giây phút cáºn ká» cái chết, trong những tủi cá»±c, hạnh phúc vẫn không bao giá» vắng Ä‘i chất “cách mạng Nguyá»…n Ãi Quốcâ€, “tinh thần quốc tế kiệt xuấtâ€.
Tháng 12 năm 1927, tham gia khởi nghÄ©a ở Quảng Châu bị lá»™, Lý Anh Tá»± được chuyển tá»›i khu du kÃch Äông Giang (phÃa tây Quảng Châu) nháºn nhiệm vụ là m chÃnh trị viên đại Ä‘á»™i Trung Ä‘oà n 74, Hồng quân Trung Hoa, đã chỉ huy Ä‘Æ¡n vị đánh quân Tưởng ở Nga Phu, XÃch Thanh, Hoà ng Xa. Trong những lần “mặt giáp mặt vá»›i kẻ thùâ€, Lý Anh Tá»± đã tá»± đổi tên mình là Hồng Thủy-dòng “nÆ°á»›c Ä‘á» hồng, mà u cách mạng, chỉ có tiến lên, trôi Ä‘i ra biển Äông mà không dừng lạiâ€.
Hai năm sau, năm 1931, Hồng Thủy đã được bổ nhiệm giữ chức vụ ChÃnh ủy trung Ä‘oà n 102, rồi cùng năm là m Chủ nhiệm chÃnh trị SÆ° Ä‘oà n 34, Quân Ä‘oà n 12 Hồng quân. Cán bá»™ đảng viên, chiến sÄ© của SÆ° Ä‘oà n 34, nghe tiếng Hồng Thủy đã sá»›m dạn dà y kinh nghiệm chiến đấu, già dặn trong vóc ngÆ°á»i gầy bé, không ai tin rằng chủ nhiệm của há» vừa đầy 23 tuổi! Vốn thÃch văn thÆ¡ dân gian, thuá»™c Kiá»u của Nguyá»…n Du, hâm má»™ các thi sÄ© Trung Quốc Ä‘á»i nhà ÄÆ°á»ng, sau thá»i gian là m Trưởng phòng Tuyên truyá»n văn hóa-câu lạc bá»™ nghiên cứu chủ nghÄ©a Mác-Lê-nin của TrÆ°á»ng Quân chÃnh Trung Æ°Æ¡ng Hồng quân, Hồng Thủy được lệnh thà nh láºp “Cùng nông Kịch Ä‘oà nâ€, bản thân sắm vai chÃnh trong vở kịch cách mạng “Ngá»n lá»a Thượng Hải†có thông tin cho rằng chÃnh Hồng Thủy là tác giả kịch bản. Äêm trình diá»…n vở kịch nà y tại khu căn cứ Thụy Kim trÆ°á»›c nhân dân địa phÆ°Æ¡ng, cán bá»™, chiến sÄ© Hồng Quân, có mặt cả Mao Trạch Äông, Chu Ân Lai, Chu Äức… cÅ©ng không ai nghÄ© rằng Hồng Thủy Ä‘a tà i đến thế. Khả năng vá» hoạt Ä‘á»™ng văn hóa, cái “duyên†vá»›i kịch, tuồng… nà y còn theo Nguyá»…n SÆ¡n vá» vá»›i Liên khu 4 Việt Nam, khiến cho vị tÆ°á»›ng “văn võ song toà nâ€, Ä‘a tà i nà y cÅ©ng có lúc “đa nợâ€, “chữ tà i liá»n vá»›i chữ tai má»™t vầnâ€â€¦
Năm 1934, cùng vá»›i Tốc Sỹ Äệ, ngÆ°á»i Cao Ly (Triá»u Tiên) là hai ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i duy nhất được bầu là m Ủy viên Trung Æ°Æ¡ng tại Äại há»™i Äại biểu toà n quốc nÆ°á»›c Cá»™ng hòa xô-viết Trung Hoa. Niá»m vui chÆ°a được bao lâu, cÅ©ng năm Giáp Tuất-1934 ấy, vì để mất 20 đồng ngân phiếu công nông-má»™t loại tiá»n lÆ°u hà nh trong khu căn cứ-cÅ©ng có thể bị nghi oan là tham ô-Chủ nhiệm chÃnh trị cấp sÆ° Ä‘oà n Hồng Thủy bị khai trừ ra khá»i Äảng, thuyên chuyển vá» TrÆ°á»ng Äảng là m giáo viên dÆ°á»›i quyá»n hiệu trưởng Äổng Tất VÅ©.
Nghe tiếng Hồng Thủy đã lâu, Hiệu trưởng “rất ngạc nhiên†trÆ°á»›c cái “án†oan nghiệt, nặng ná» nà y của Hồng Thủy. Tuy nhiên, ông lại thấy Hồng Thủy vẫn lạc quan, tin tưởng và cho rằng đây là dịp để rèn luyện, để rút kinh nghiệm… Cuối năm ấy, Hồng Thủy được phục hồi đảng tịch, nháºn nhiệm vụ tại Trung Ä‘oà n cán bá»™ do Trần Canh chỉ huy, khởi đầu cuá»™c vạn lý trÆ°á»ng chinh cùng 30 vạn Hồng quân Trung Hoa rá»i khu Xô-viết Giang Tây, lên Tây Bắc. Trên con Ä‘Æ°á»ng hà nh quân cá»±c kỳ gian khổ, vượt đầm lầy, núi tuyết chÆ°a có chân ngÆ°á»i qua, lao mình trên cầu sắt Äại Äá»™ Lô Äịnh, vừa chạy vừa đánh, vừa đổi hÆ°á»›ng hà nh tiến đánh lạc đối phÆ°Æ¡ng, đói, rét quá sức chịu Ä‘á»±ng của thân xác con ngÆ°á»i, Ä‘i 30 vạn, đến nÆ¡i còn 3 vạn. Và Hồng Thủy lần nữa là ngÆ°á»i chiến thắng, tồn tại trong số 30/300 ngà n anh hùng “TrÆ°á»ng Chinh†ấy.
Äói khát, rét lạnh, bệnh táºt… trên 25 ngà n dặm TrÆ°á»ng Chinh đã không lay chuyển được ý chà sắt thép, thân sắt, mình đồng của Hồng Thủy. Và má»™t cuá»™c “táºp kÃch tinh thần†vu cáo Hồng Thủy là gián Ä‘iệp quốc tế, âm mÆ°u ám sát Hồng Thủy và o năm 1935, trên con Ä‘Æ°á»ng gian khổ tá»™t cùng, bị khai trừ Äảng lần thứ 2 trong gần 2 năm. Äiá»u nà y cÅ©ng không là m nao núng được quyết tâm sắt đá vì cách mạng của ngÆ°á»i con yêu của đất Kiêu Kỵ - nÆ¡i quê hÆ°Æ¡ng ông ngÆ°á»i ta lấy búa, để và ng trên Ä‘e mà đáºp, trăm lần, ngà n lần để có má»™t “quỳ†vuông vức (nhÆ° câu chữ “Hạnh dục phÆ°Æ¡ng†cái nết phải ngay thẳng mà Chủ tịch Hồ Chà Minh tặng Thiếu tÆ°á»›ng Nguyá»…n SÆ¡n năm 1948)… Äầu năm 1936, trái, phải, ân, oán, thiện, ác đã rõ rà ng khi 3 vạn anh hùng TrÆ°á»ng Chinh vỠđến Diên An chẳng tìm ra được “tang chứng, váºt chứng†gì mà TrÆ°Æ¡ng Quốc Äà o gán cho-thá»±c chất là do Hồng Thủy phản đối TrÆ°Æ¡ng Quốc Äà o ủng há»™ chủ trÆ°Æ¡ng của Chu Äức, LÆ°u Bá Thừa, nên tÆ° lệnh tả quân há» TrÆ°Æ¡ng bẽ mặt, hèn hạ trả thù mà thôi. TrÆ°Æ¡ng Quốc Äà o, sau nà y lại chÃnh thức phản bá»™i, phá hoại Äảng, là m gián Ä‘iệp cho Tưởng!
Sau nà y, Nguyá»…n SÆ¡n viết: “Trong quá trình TrÆ°á»ng Chinh tôi được thá» thách má»™t vấn Ä‘á»: Chà hÆ°á»›ng vững chắc từ đầu chà cuối, không há» có ý dao Ä‘á»™ng, đó là điá»u chủ yếu nhấtâ€, “không dao Ä‘á»™ng†cả vá» váºt chất, vá» tinh thần, ý chÃ, bản lÄ©nh. Xem ra, nhÆ° váºy ông đã “huyá»n thoại†từ bấy giá» rồi!
Äứng chân trên khu Xô-viết Trung Æ°Æ¡ng, Hồng Thủy đã qua các công tác ở Cục ChÃnh trị Bát lá»™ quân vá»›i các thủ trưởng Nhiệm Báºt Thôi, Äặng Tiểu Bình, rồi là m báo “Kháng địch†của quân Ä‘oà n Tấn Sát Ký.
Sá»± Ä‘á»i Ãt khi có quá tam ba báºn. NhÆ°ng số pháºn cay đắng của Hồng Thủy lại phải chịu đủ 3 báºn quá tam… Năm 1938, năm láºp gia đình vá»›i cô há»™i trưởng phụ nữ huyện NgÅ© Äà i, Hồng Thủy bị Diêm TÃch SÆ¡n lãnh chúa ở SÆ¡n Tây tham gia Mặt tráºn thống nhất Trung Quốc vu cáo, lại bị đảng bá»™ NgÅ© Äà i SÆ¡n khai trừ Äảng. Äến cuối năm ấy, Hồng Thủy má»›i được khôi phục đảng tịch.
Năm 1945, để lại Trung Quốc ngÆ°á»i vợ và 2 con trai, ông nóng lòng vá» Việt Nam gặp Nguyá»…n Ãi Quốc-Lý Thụy năm xÆ°a. Tại quê mẹ Tổ quốc, ông đã được giao nhiá»u nhiệm vụ quan trá»ng: Chủ tịch Ủy ban kháng chiến miá»n Nam, Tham mÆ°u trưởng Bá»™ Quốc phòng, Liên khu trưởng khu 4… Ông đã “trấn ải†Thanh-Nghệ-TÄ©nh là m khu tá»± do cho Trung Bá»™, háºu phÆ°Æ¡ng cho Bình-Trị-Thiên và cả nÆ°á»›c khiến quân Pháp không dám “bén mảng†đến vùng nà y. Ông cÅ©ng đã viết nhiá»u sách, dịch nhiá»u tà i liệu quân sá»± nÆ°á»›c ngoà i vá» chiến tranh, huấn luyện và đã thá»±c hiện trong lá»±c lượng vÅ© trang khu 4. Nguyá»…n SÆ¡n còn là vị “Mạnh ThÆ°á»ng Quân†của các văn nghệ sÄ© là ông “TÆ°á»›ng văn hóa†của Liên khu 4.
Mất tin tức vá»›i gia đình ở Trung Quốc, cuối năm 1948 Nguyá»…n SÆ¡n láºp gia đình má»›i ở Việt Nam...
Sách viết vá» danh nhân Nguyá»…n SÆ¡n có nhiá»u trang Ä‘á» cáºp tá»›i việc Nguyá»…n SÆ¡n chÆ°a “vui†khi được phong cấp Thiếu tÆ°á»›ng trong quân Ä‘á»™i Việt Nam và bức thiếp thÆ° 4 câu 12 chữ của Bác Hồ gá»i “ngÆ°á»i em là Nguyá»…n SÆ¡n†khuyên bảo nhẹ nhà ng khiến vị tÆ°á»›ng đánh đủ trăm tráºn nà y phải “tâm phục, khẩu phục†nháºn cấp thụ phong.
Do sức khá»e, sá»›m có dấu hiệu bệnh hiểm nghèo, năm 1950 Nguyá»…n SÆ¡n trở lại Trung Quốc công tác tại Bá»™ Tổng tham mÆ°u Quân giải phóng. Và o những năm ấy, tất cả các cố vấn Trung Quốc được cá» sang giúp Việt Nam Ä‘á»u được Nguyá»…n SÆ¡n giá»›i thiệu tình hình, trao đổi kinh nghiệm. “TrÆ°á»›c khi thi hà nh nhiệm vụ, các cố vấn Trung Quốc phải tham dá»± má»™t khóa hÆ°á»›ng dẫn ở Bắc Kinh vỠđịa hình, địa váºt và tình hình chiến sá»± ở Việt Nam do Hồng Thủy, Võ Nguyên Bắc-má»™t sÄ© quan cấp tÆ°á»›ng trong quân Ä‘á»™i Trung Quốc phụ trách (3).
Tháng 9 năm 1955, ChÃnh phủ Trung Quốc trao quân hà m “Thiếu tÆ°á»›ng cho Hồng Thủy, Xã trưởng kiêm Tổng biên táºp tạp chà Huấn luyện chiến đấuâ€. Cấp là Thiếu tÆ°á»›ng sÆ° Ä‘oà n nhÆ°ng sau đó Mao Trạch Äông đã chỉ thị bổ sung “Thiếu tÆ°á»›ng cấp quân Ä‘oà nâ€.
Äầu năm 1956, biết rõ bệnh tình của mình, Nguyá»…n SÆ¡n xin vá» nÆ°á»›c. Ngà y 27 tháng 9 năm ấy, Nguyá»…n SÆ¡n được Mao Trạch Äông, Chu Ân Lai, Diệp Kiếm Anh, Bà nh Äức Hoà i tiếp đón, lÆ°u luyến tiá»…n chân, bố trà xe há»a riêng, có bác sÄ© Ä‘i kèm. Nguyá»…n SÆ¡n đã vá» tá»›i Hà Ná»™i ngà y 30 cùng tháng. Ngay hôm ấy Bác Hồ nhắc “Ngà y mai Bác muốn gặp chú SÆ¡nâ€.
Ngà y 9 tháng 10 năm 1956, Nguyá»…n SÆ¡n và o Bệnh viện Việt-Xô. 15 giá» 30 phút ngà y 21 tháng 10, ngÆ°á»i con yêu quý của Kiêu Kỵ, của Việt Nam, ngÆ°á»i há»c trò kiên trung, bất khuất của Hồ Chà Minh, ngÆ°á»i đồng chà quốc tế kiệt xuất của nhân dân Trung Quốc đã ra Ä‘i. Tin Ä‘au thÆ°Æ¡ng truyá»n lan ra cả nÆ°á»›c, ở miá»n Bắc và ở miá»n Nam-nÆ¡i ông còn cô con gái không táºp kết được ra Bắc-nÆ¡i ông đã từng là Chủ tịch Ủy ban Nam Bá»™. Và ở Trung Quốc, Tổ quốc thứ hai của ông, nÆ¡i ấy ông có các bạn bè là những chiến sÄ© cùng TrÆ°á»ng Chinh, cán bá»™ cao cấp của Äảng, Nhà nÆ°á»›c, nÆ¡i còn có ba mẹ con Trần Kiếm Qua, ngÆ°á»i vợ và hai con trai của ông…
Và ở Thanh Hóa, nÆ¡i ông đã “đóng†Liên khu bá»™ Liên khu 4, má»™t nhà thÆ¡, má»™t chiến sÄ© của ông-Hữu Loan-đã bất ngá», báºt khóc và viết trong nÆ°á»›c mắt “Vị tÆ°á»›ng và nhà thÆ¡â€:
“… Một đám tang đã diễu hà nh
Một đám tang
CỠđỠliệm quan tà i
Nấc lên mà u huyết
Một đám tang đi
Không
bao
giá»
tá»›i huyệt…â€.
NGUYỄN VĂN KHOAN
1. Viện Hồ Chà Minh, Há»c viện ChÃnh trị quốc gia Hồ Chà Minh, NXB CTQG, 4,1998, tr204.
2. Nguyá»…n Thanh Hà , Nguyá»…n Văn Khoan, Hồng Hạnh “Nguyá»…n SÆ¡n, lưỡng quốc TÆ°á»›ng quânâ€, NXB Thông Tấn, 2006, tr327.
3. Lê Xuân Khôi (quốc tịch Mỹ, gốc Việt), “Việt Nam 1945-1995â€, NXB Tiên Rồng, Hoa Kỳ, 2004, trang 216 (bản tiếng Việt): “Trong sách viết tiếng Anh, không có dấu nên không biết Ä‘Ãch xác tên vị tÆ°á»›ng há» Võ nà y nhÆ° thế nà o. Võ Nguyên Bắc chắc không phải là bà con của Võ Nguyên Giáp (!) vì không thấy phÃa Việt Nam nhắc đến nhân váºt nà y (Võ Nguyên Bắc) bao giá»â€(!).
|