[donkihotexuthanh]

Từ tháng 1/1971, tình hình chính trị, xã hội tại Thổ Nhĩ Kỳ bỗng trở nên hỗn loạn khi đảng Quyền lợi Quốc gia (NOP) của người Hồi giáo khích động sinh viên bãi khóa, công nhân lãn công và dân chúng biểu tình đòi Anh và Mỹ không can thiệp vào nội tình Thổ Nhĩ Kỳ.
Cùng với việc nhiều ngân hàng, trụ sở các cơ quan chính quyền và văn phòng các công ty Anh bị cướp bóc và đập phá là việc có hai nhân viên Sứ quán Anh tại thủ đô Ankara bị bắt cóc.

Tuy nhiên, chính phủ của Thủ tướng Suleyman Demirel lại không có một động thái nào để ổn định tình hình mà còn lợi dụng sự rối ren này để gây áp lực về kinh tế và ngoại giao với các quốc gia phương Tây trong vấn đề tranh chấp đảo Chypre với Hy Lạp.

Vì vậy, tại một cuộc họp giữa Thủ tướng Anh Edward Heath và Tổng thống Mỹ Richard Nixon tổ chức tại thủ đô Washington vào cuối tháng 1/1971, Mỹ và Anh thống nhất tiến hành một cuộc lật đổ chính quyền tại Thổ Nhĩ Kỳ nhằm sớm ổn định tình hình tại quốc gia Nam Âu này. Và nhiệm vụ này được giao cho Đơn vị 40 của Cơ quan Tình báo hải ngoại Anh (MI-6).

Vào ngày 12/3/1971, dưới sự đạo diễn của Đơn vị 40, tại Thổ Nhĩ Kỳ đã xảy ra một cuộc đảo chính quân sự do tướng Memduh Tagmac, Tổng tham mưu trưởng quân đội, cầm đầu. Hai ngày sau khi xảy ra cuộc đảo chính, cùng với việc Thủ tướng Demirel bị phế truất, cấm đảng NOP hoạt động, các con tin Anh cũng lần lượt được trả tự do.

Chẳng bao lâu sau, Nihat Erim, người đứng đầu đảng Dân tộc Cộng hòa, một người thân phương Tây, được Hội đồng Quân sự bổ nhiệm chức vụ tổng thống vào ngày 19/3/1971. Vụ đảo chính thành công này có “công” của Đơn vị 40.

Đơn vị 40 (Unit 40) được thành lập trong nhiệm kỳ thứ hai (1951-1955) của vị Thủ tướng rất ưu ái tình báo là Winston Churchill. Vào những năm đầu thập niên 50, tại Trung Đông, khu vực mà Anh có nhiều thuộc địa và quyền lợi kinh tế, quân sự, xuất hiện nhiều phong trào quốc gia đòi ly khai khỏi ảnh hưởng của Anh, thậm chí còn quốc hữu hóa các quyền lợi kinh tế của Anh, nhất là đối với các công ty dầu khí.
Sự ly khai ngày càng trở nên trầm trọng khi các phong trào quốc gia này nhận được sự ủng hộ không chỉ của dân chúng mà cả từ các quốc gia XHCN, nhất là từ Liên Xô. Và để bảo vệ quyền lợi của nước Anh trong khu vực, theo đề nghị của Thủ tướng Churchill, MI-6 quyết định thành lập một bộ phận đặc biệt chuyên tổ chức lật đổ chính phủ các quốc gia chủ trương ly khai khỏi ảnh hưởng và có hành động gây thiệt hại cho các quyền lợi của nước Anh.

Bộ phận đặc biệt này được gọi là Đơn vị 40 và chính thức thành lập vào ngày 1/1/1952 và do một chỉ huy MI-6 giàu kinh nghiệm là Đại tá Gordon Cunningham chỉ huy.

Để tạo điều kiện dễ dàng cho các hoạt động lật đổ của Đơn vị 40, vào ngày 17/3/1952, Thủ tướng Churchill ký quyết định ban hành Đạo luật Bảo vệ An ninh quốc gia, trong đó cho phép quân đội và các cơ quan tình báo được triển khai các hoạt động (bao gồm tấn công quân sự và lật đổ chính quyền) ở nước ngoài để bảo vệ an ninh của nước Anh.

Mặc dù sự tồn tại của Đơn vị 40 được hoàn toàn giữ bí mật nhưng theo một phần hồ sơ về hoạt động của Đơn vị 40 ở nước ngoài trong thời kỳ Chiến tranh lạnh, được công bố rất hạn chế bởi Cục Lưu trữ quốc gia Anh vào năm 2000 thì Đơn vị 40 được phép tuyển dụng nhân sự từ các ngành ngoại giao, quốc phòng và cả những nhân vật làm việc trong bộ máy chính quyền nhiều quốc gia.

Danh sách các điệp viên của Đơn vị 40 được giữ hoàn toàn bí mật và chỉ có ba người được quyền biết đến là Thủ tướng, giám đốc MI-6 và chỉ huy Đơn vị 40. Sau hơn một năm được thành lập, Đơn vị 40 thực hiện nhiệm vụ lật đổ đầu tiên tại Iran trong một điệp vụ có mật danh “28 Mordad 1332”.

Tại Iran, một thuộc địa lâu đời của Anh, từ năm 1951, khi Mohammed Mossadegh lên làm thủ tướng đã dấy lên một phong trào bài Anh kịch liệt mà đỉnh điểm là việc Thủ tướng Mossadegh ra lệnh trục xuất nhiều nhân viên ngoại giao và chuyên viên quân sự người Anh, đóng cửa căn cứ quân sự của Anh ở miền Nam Iran và tiến hành quốc hữu hóa Công ty Dầu khí Anh -Iran (Tập đoàn British Petroleum ngày nay). Vì vậy Đơn vị 40 được lệnh triển khai lật đổ chính phủ của Thủ tướng Mossadegh.

Từ tháng 1/1953, nhiều điệp viên của Đơn vị 40 đội lốt các doanh nhân người Iraq, Syrie, Ai Cập lần lượt đến thủ đô Tehran để tìm cách móc nối với các tổ chức đối lập với Thủ tướng Mossadegh và nhất là dùng tiền bạc để mua chuộc sự hợp tác của một số sĩ quan cao cấp của quân đội.

Tiếp tay cho Đơn vị 40 là các điệp viên của Cơ quan Tình báo trung ương Mỹ (CIA). Theo kế hoạch, Đơn vị 40 sẽ dùng tiền bạc và hứa hẹn quyền lực để mua chuộc các đại biểu Quốc hội nhằm cô lập quyền hạn của Thủ tướng Mossadegh và sau đó mua chuộc tướng Fazlollah Fahedi làm binh biến lật đổ.

Trong hai ngày 18 và 19/8/1953, tại Iran đã diễn ra một cuộc đảo chính quân sự lật đổ chế độ của Thủ tướng Mossadegh. Cuộc đảo chính thành công đã đưa tướng Fahedi lên làm thủ tướng và chẳng bao lâu sau tất cả các quyền lợi của Anh tại Iran đều được khôi phục. Riêng Thủ tướng bị lật đổ Mossadegh bị tuyên phạt 3 năm tù giam và chịu quản thúc tại gia cho đến khi qua đời vào năm 1967.

Sau cuộc lật đổ thành công tại Iran vào năm 1953, Đơn vị 40 còn tiến hành lật đổ chính phủ của Thủ tướng thân Liên Xô Shukri al-Quwatli tại Syrie vào ngày 28/9/1961.

Tháng 7/1958, tại Iraq,tướng Abdul Karim Qassim làm binh biến lật đổ chế độ quân chủ của vua Faisal II và tuyên bố thành lập nhà nước cộng hòa. Tuy nhiên, chẳng bao lâu sau khi lên nắm quyền, Qassim lại tuyên bố hủy bỏ Hiệp ước tương trợ với Anh, được ký kết vào năm 1955, và quay sang nhờ Liên Xô giúp xây dựng lại đất nước. Lập tức Thủ tướng Anh Harold Macmillan ra lệnh cho MI-6 tiến hành lật đổ Qassim.

Vào ngày 26/5/1963, sau gần sáu tháng chuẩn bị, Đơn vị 40 tổ chức một cuộc binh biến tại Iraq do tướng thân phương Tây Abdul Salam Arif chỉ huy. Tuy nhiên chỉ ba năm sau đó, MI-6 đã tổ chức sát hại Arif do ông này tỏ thái độ không hợp tác với Anh và Mỹ và đưa người em tên Abdul Rahaman Arif lên làm tổng thống.

Không chỉ hoạt động lật đổ tại Trung Đông, vốn được xem là địa bàn chính, Đơn vị 40 còn được lệnh triển khai các hoạt động lật đổ chính phủ các quốc gia tại Nam Âu (điển hình là tại Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 1971) và tại châu Phi.

Cho đến nay, sự tồn tại của Đơn vị 40 vẫn còn là một bí mật quốc gia và rất ít được tiết lộ trong các hồ sơ về hoạt động tình báo của Anh được công bố theo lệnh của chính phủ

V.H. (theo CiCentre)