Ông Kế hiá»n Toại, chết đã lâu rồi, mà trong quáºn Chợ Gạo từ già chà trẻ ai cÅ©ng còn nhá»› cái tên của ông.
Ông là m chức Kế hiá»n là chức của. Há»™i tá» trong là ng xã đặt đặng khi nà o đình miá»…u hÆ° tệ, hoặc khi nà o cúng tế thánh thần thì góp tiá»n cho dá»…, chá»› không phải ông cầm quyá»n chÃnh trị hay là ông ban đức rÆ°á»›i nhÆ¡n, nên thiên hạ cảm oai hồi, nghÄ©a, mà ghi tạc tên ông và o trÃ. Äến bây giá» ngÆ°á»i ta còn nhá»› ông là nhá»› ngÆ°á»i già u to, song sá»± già u ấy không có Ãch cho dân trong là ng trong xóm chút nà o hết, tháºm chà con trong nhà là ngÆ°á»i kế nghiệp nối dòng, mà cÅ©ng không nhỠđược. Ông sanh trưởng tại là ng Mỹ Há»™i, nhà ông ở dá»±a bên lá»™ đá Mỹ Tho xuống Chợ Gạo.
Ông là m bạn vá»›i bà Võ Thị Hiá»n sanh được hai ngÆ°á»i con, má»™t ngÆ°á»i con traỉ lá»›n tên là Trần Thượng ChÃ, vá»›i má»™t ngÆ°á»i con gái nhá» tên là Trần Thị Ngá»c, ngÆ°á»i lá»›n sanh trÆ°á»›c ngÆ°á»i nhá» ba năm.
Khi con lá»›n của ông được 15 tuổi, thì vợ ông mất. Lúc ấy, ông đã là m già u rồi, mà tuổi của ông lại trên bốn mÆ°Æ¡i, nếu ông nghÄ© công vợ, thÆ°Æ¡ng pháºn con, ông ở góa mà hưởng sá»± nghiệp nuôi con thÆ¡, thì có lẽ ông là má»™t ngÆ°á»i sung sÆ°á»›ng hÆ¡n hết trong là ng trong tổng. Không hiểu tại trá»i khiến gia tà i của ông phải tiêu tan, hay là tại ông không muốn cho hai đứa con của ông được hưởng nhá» công lao của vợ chồng ông, mà vợ má»›i chết Ãt tháng thì ông lại lo toan chấp nối. Chá»› chi ông chấp nối mà ông lá»±a chá»— hiá»n đức xứng đôi vừa lứa, thì cÅ©ng cho là phải. Ngặt vì ông nói sá»± nghiệp to mà con cháu Ãt là điá»u vô phÆ°á»›c, nên ông tÃnh chá»n ngÆ°á»i trẻ tuổi mà cÆ°á»›i đặng kiếm con thêm.
Hồi đó ai Ä‘iá»m chỉ cho ông không biết, mà ông ra Rạch Miá»…u ông cÆ°á»›i cô Lê Thị Nho má»›i có 18 tuổi, nghÄ©a là lá»›n hÆ¡n con trưởng nam của ông có 3 tuổi. Cô Lý Thị Nho vốn là con nhà hồi trÆ°á»›c cÅ©ng có ăn, nhÆ°ng vì bị kiện thÆ°a sao đó mà phải suy sụp, nên cá»±c chẳng đã, cô phải Æ°ng ngÆ°á»i lá»›n tuổi mà già u có, đặng nÆ°Æ¡ng dá»±a tấm thân. Cô đã có sắc mà lại lanh lợi, bởi váºy ông cÆ°á»›i cô vá» thì ông yêu cô vô cùng.
Cách má»™t năm, cô sanh cho ông được má»™t đứa con trai. Ông mừng húm, bèn đặt tên là Trần Thượng Tứ. Ông cà ng ngà y cà ng thÆ°Æ¡ng yêu, cà ng tin cáºy vợ má»›i, các việc trong nhà ông Ä‘á»u phú thác cho vợ hết thảy, tháºm chà chìa khóa tủ sắt ông cÅ©ng giao cho vợ giữ.
Cô Lý Thị Nho trẻ tuổi mà cao trÃ; được chồng già yêu trá»ng mà cô không Ä‘á»ng đảnh nhÆ° gái khác, cô cà ng nhá» nhẹ, cà ng cung kỉnh, cà ng lo sợ, chẳng những là cô hết lòng xem xét việc trong nhà mà thôi, mà cô lại còn săn sóc con ghẻ con ruá»™t cÅ©ng nhÆ° nhau, chồng muốn Ä‘iá»u chi thì cô là m cho chồng vừa ý hết thảy, Chừng Trần Thượng Chà khôn lá»›n, ông Kế hiá»n má»›i lo cÆ°á»›i vợ cho con. Theo thế thÆ°á»ng thì con lá»›n phải ở chung vá»›i cha, đặng hôm sá»›m lo săn sóc phụng sá»± cha, khi cha già yếu thì thay mặt cho cha mà phụng tá»± ông bà . Không hiểu cô Lý Thị Nho nói là m sao, mà cÆ°á»›i vợ cho Thượng Chà rồi, ông Kế hiá»n lại mua má»™t mẫu vÆ°á»n cÅ©ng dá»±a lá»™, song ở ấp dÆ°á»›i, rồi cất má»™t cái nhà ngói nhá» ba căn vách ván mà cho con ra riêng.
Vợ chồng Thượng Chà săn sóc miếng vÆ°á»n, là m và i dây ruá»™ng, tuy không là m già u được, song năm nà o cÅ©ng đủ ăn, khá»i cáºy nhá» cha. Chừng Thượng Chà đúng tuổi, là ng tổng vị con nhà già u nên cá» là m HÆ°Æ¡ng chức. Anh ta là m là ng được 6 năm, kế có việc quan trên muốn cá» má»™t vị Ban Biện để giúp vá»›i Cai tổng trong việc tuần phòng. Thượng Chà tÃnh ra tranh chức ấy, ngặt vì trong nhà không có tiá»n dÆ°, nên phải lên năn nỉ vá»›i cha mà xin 5 ngà n đồng bạc. Ông Kế hiá»n kêu vợ mà nói rằng:
Thằng Hai nó xin 5 ngà n đặng nó tranh chức Ban Biện. Má nó tÃnh sao? Bà Kế hiá»n cÆ°á»i mà đáp rằng: Ông có bạc dÆ° thì ông cho nó chá»› tôi có tiá»n bạc gì đâu mà ông há»i tôi. Mà tôi nghÄ© ở dÆ°á»›i nầy ham tranh Ä‘ua vá»›i ngÆ°á»i ta mà là m gì. Là m Ban Biện chém giết ai được hay sao mà phải vác bạc ngà n ra lo.
Ông Kế hiá»n ngồi lặng thinh má»™t hồi rồi nói vá»›i con rằng: “Tao năm nay mắc cất nhà có bạc dÆ° ở đâu. NhÆ° mầy muốn là m Ban Biện thì mầy là m sao mầy là m, chá»› tao không thế giúp được.†Thượng Chà biết cha không thiếu gì bạc mà tại mẹ ghẻ nên cha không cho. Anh ta buồn ý, nên trở vá» nhà đi vay 5 ngà n mà lo chức Ban biện. Ai cÅ©ng biết ông Kế hiá»n Toại là má»™t nhà đại phú, bởi váºy con trưởng nam của ông Ä‘i vay bạc, ai lại không cho. Thượng Chà vay bạc thiệt là dá»…, mà có bạc nhiá»u rồi tranh chức Ban biện lại cà ng dá»… hÆ¡n nữa.
Bà Kế hiá»n nghe Thượng Chà được cấp bằng Ban Biện thì bà cÆ°á»i mà nói vá»›i chồng rằng: Tôi nghe nói thằng Hai nó giáºn gay ông nên nó Ä‘i vay tiá»n mà lo chức Ban Biện đó đó. Nó không cần tiá»n của ông, nó cÅ©ng là m được. Thằng thiệt cứng cá»i quá! Nếu nó táºp cái tánh đó, tôi sợ chừng ông trăm tuổi già ông để ruá»™ng đất lại cho nó bao nhiêu, chủ nợ há» lấy hết. Ông còn sá» sỠđây mà nó dám Ä‘i vay; chừng ông chết rồi thì nó còn kể gì nữa Ông Kế hiá»n châu mà y đáp rằng; đồ khốn nạn, nó muốn mạt thây kệ nó! Thôi, để tôi lo cho thằng Tứ ăn há»c, đặng ngà y sau nó nối nghiệp cho tôi. Thằng Chà nó muốn ngá»— nghịch thì nó là m sao nó là m.
Nhà già u lá»›n, con trưởng nam xin Ãt ngà n đồng bạc đặng là m cho nở mặt nở mà y vá»›i ngÆ°á»i ta, mà ông không chịu cho, rồi lại nghe lá»i vợ nhá» thêu dệt mà tỠý ghét con nữa, bao nhiêu đó cÅ©ng đủ thấy ông thÆ°Æ¡ng vợ nhá» hÆ¡n là con dòng lá»›n, và sá»± quán suất gia đình đã vá» tay bà vợ nhá» lâu rồi. Mà ông có thêm con trai nhá», nên ông bá»›t thÆ°Æ¡ng con trai lá»›n đã Ä‘Ã nh; có má»™t Ä‘iá»u ai cÅ©ng lấy là m kỳ là ông có má»™t chút con gái, là cô Trần Thị Ngá»c, ông gả cho Hà Trung Háºu, là con của Há»™i đồng Thế ở Chợ Gạo, mà từ ngà y ông gả lấy chồng rồi, thì ông không ngó ngà n gì tá»›i nữa. Äã biết bên chồng của cô ná» già u có lá»›n cÅ©ng nhÆ° ông, nên cô chẳng há» khi nà o vá» rút rỉa nhÆ° con ngÆ°á»i ta, nhÆ°ng mà ông Ä‘Ã nh lòng là m ngÆ¡, con rể tá»›i thăm chẳng có má»™t lần nà o ông cầm má»™t đồng bạc mà cho chúng nó Ä‘i xe.
Nói cho phải ông Kế hiá»n Toại bá»n sẻn vá»›i má»i ngÆ°á»i chá»› không phải hẹp vá»›i con dòng lá»›n còn rá»™ng vá»›i con vợ nhá». Chừng Thượng Tứ đúng tuổi ông gởi lên há»c trên Mỹ Tho, má»—i ngà y ông cho phép ăn bánh có 5 xu mà thôi, mà chiá»u thứ bảy Ä‘i vá» thì ông bắt Ä‘i bá»™, chá»› ông không cho tiá»n Ä‘i xe. Nếu Thượng Tứ không phiá»n, ấy là vì có mẹ đút nhét, cha cho má»—i tuần ba cắc mà mẹ lén Ä‘Æ°a thêm ba đồng bởi váºy bánh hà ng đã phủ phê mà chiá»u thứ bảy lại mÆ°á»›n xe kéo mà vá» gần tá»›i nhà rồi má»›i chịu xuống xe Ä‘i bá»™ cho cha đừng biết.
Chừng Thượng Tứ được 19 tuổi, Ä‘Æ°Æ¡ng há»c trên Sà igòn, thì ông Kế hiá»n phát bịnh, Bà Kế hiá»n thấy ông đã quá 60, mà ương yếu nhÆ° váºy thì bà lo sợ, nên bà òn ỹ khóc lóc xin ông hãy tÃnh giùm việc tÆ°Æ¡ng lai cho bà , chá»› nếu ông không tÃnh trÆ°á»›c rủi ông cỡi hạc chầu trá»i, thì chắc thầy Ban BiệnThượng Chà dùng quyá»n trưởng nam mà thâu hết sá»± nghiệp rồi mẹ con bà không có chá»— mà dung thân.
Ông Kế hiá»n lắc đầu nói rằng:
- Tôi chÆ°a chết đâu mà bà lo. Nói cùng mà nghe, và dầu tôi có chết Ä‘i nữa, bà là vợ thứ, có hôn thÆ¡ hôn thú hẳn hòi, bà ăn huê lợi mãn Ä‘á»i rồi các con má»›i có phép tÆ°Æ¡ng phân tà i sản được; thằng Chà nó nói giống gì Ä‘Æ°á»c mà bà sợ.
- Tôi là đà n bà , tôi không biết luáºt phép. Tôi sợ kiện thÆ°a lắm. Nếu ông thÆ°Æ¡ng mẹ con tôi xin ông tÃnh giùm trÆ°á»›c cho yên. Thà là có giấy trắng má»±c Ä‘en váºy cho dá»….
- Bây giỠbà muốn là m sao?
- Thương ghét cũng nhỠông, chớ tôi đâu dám muốn sự gì.
- Tôi chết rồi bà lấy chồng khác hay không?
Bà Kế hiá»n nghe ông há»i nhÆ° váºy thì bà khóc rống lên, rồi bà ngồi tấm tức tắm tá»i mà nói rằng: “Vợ clồng ở vá»›i nhau hÆ¡n 20 năm nay, bây giá» tôi má»›i biết ông không thÆ°Æ¡ng tôi. Tôi tiếc vì con tôi nó còn khá» dại quá, chá»› chi mà nó có gia thất nhÆ° ngÆ°á»i ta, thì tôi chết phứt cho rồi, sống là m chi mà chồng nghi nhÆ° vầy, thiệt xấu hổ hết sứcâ€.
Ông Kế hiá»n nói rằng:
- Không phải tôi không thÆ°Æ¡ng bà . Bà năm nay má»›i có 38 tuổi, còn trẻ quá, tôi sợ ở góa mà nuôi con không được, bởi váºy tôi phải há»i cho chắc đặng tôi có tinh chá»›.
- Nếu ông muốn tôi chết thì tôi chết liá»n bây giá» cho ông coi, đặng ông hết nghi nữa!
- Chết là m chi? Bà không hiểu ý tôi. Vì tôi lo cho pháºn con, nên tôi má»›i há»i nhÆ° tôi chết bà ở váºy mà nuôi con hay là cải giá. Tôi lo vá» sau chá»› nà o phải tôi ghen tÆ°Æ¡ng gì hay sao? Tôi chết rồi thì bà là m sao tá»± ý bà , dầu bà lấy chồng khác, tôi lại cản được hay sao mà ghen.
- Tôi thá» trên có trá»i dÆ°á»›i có đất, há»… thằng Tứ nó há»c xong, tôi cÆ°á»›i vợ cho nó rồi thì tôi chết theo ông liá»n. Tôi lo cho con, chá»› thân tôi mà kể gì. Tôi có phải nhÆ° ngÆ°á»i ta váºy đâu. Tôi ăn cÆ¡m vá»›i muối cÅ©ng được, tôi không ham việc chi hết. Tôi sợ là sợ cho thằng Tứ, chừng ông nhắm mắt theo ông theo bà rồi thân nó đói rách tá»™i nghiệp mà thôi chá»›. ChÆ°a gì mà tôi coi ý anh vá»›i chị nó hầm hầm, cha chả, chừng ông mất rồi nó chịu sao nổi.
Ông nằm thiêm thiếp không nói nữa. Bà ngồi má»™t bên thút thÃt khóc hồi. Ông thấy váºy bèn nói rằng: “Thôi, để thủng thẳng Ãt bữa rồi tôi sẽ tÃnhâ€.
Tuy ông nói ông tÃnh mà không nghe ông tÃnh vá»›i ai hết, chỉ có nghe bà vợ cứ òn ỹ nói dây ruá»™ng nầy tối dây ruá»™ng kia xấu, dây ruá»™ng nầy phải chia cho con mình, dây ruá»™ng kia phải trà phần dưỡng lão. Bà òn ỹ Ãt bữa rồi ông sai trẻ Ä‘i má»i HÆ°Æ¡ng chánh Dung, là ngÆ°á»i thông thạo 2 tuồng chữ, đến đặt giùm tá» chúc ngôn cho ông. Bà Kế hiá»n thấy HÆ°Æ¡ng chánh Dung đến thì bà niá»m nở tá» tế, bà lén hứa vá»›i HÆ°Æ¡ng chánh há»… đặt tá» rà nh rẽ thì bà sẽ thưởng công má»™t trăm đồng bạc.
HÆ°Æ¡ng chánh Dung nghe có lợi thì ham, không kể chi là công lý, bởi váºy ông Kế hiá»n nói sÆ¡ lược đại ý của ông cho anh ta nghe rồi anh ta đặt tá», chẳng những là đặt y theo lá»i ông dặn mà thôi, mà anh ta lại còn thêu dệt thêm chút đỉnh cho bà có lợi nữa.
Tá» chúc ngôn đặt trá»n má»™t tuần lá»… má»›i xong, đại khái nói nhÆ° vầy: “Các con tuy 2 dòng, song vốn má»™t cha sanh ra, bởi váºy dầu dòng chánh hay là dòng thứ cÅ©ng đồng con hết thảy nên hưởng gia tà i phải hưởng đồng vá»›i nhau, ông Kế hiá»n đứng bá»™ cá»™ng hết thảy được 500 mẫu Ä‘iá»n. Ông trÃch ra 50 mẫu để là m phần hÆ°Æ¡ng há»a của ông và bà vợ lá»›n, trà cho Trần Thượng Chà ăn huê lợi mà phụng tá»±. Ông trÃch ra 50 mẫu nữa để là m phần hÆ°Æ¡ng há»a cho ông bà , trà cho Trần Thượng Tứ ăn huê lợi mà phụng tá»±. Ông trÃch thêm 100 mẫu để là m phần dưỡng lão cho vợ thứ là Lý Thị Nho, há»… bà sống thì bà hưởng huê lợi, chừng nà o bà chết thì chia là m 2 phần, má»™t phần vá» Trần Thượng Tứ ăn mà cúng quảy mẹ, còn má»™t phần thì vá» hai ngÆ°á»i con dòng chánh. Còn lại 300 mẫu ông chia đồng cho ba con, trai gái má»—i đứa Ä‘á»u cÅ©ng được hưởng 100 mẫuâ€.
Tá» chúc ngôn là m nhÆ° váºy coi cÅ©ng chẳng thiệt hại hai đứa con dòng chánh cho lắm. NhÆ°ng Ä‘oạn sau ông lại biểu thêm mấy câu rằng: Cái nhà ông ở đó láºp là m nhà thá» giao cho Thượng Tứ ở mà phụng tá»±. Còn những ruá»™ng đất ông chia cho các con đó, tuy má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u được cải tên đứng bá»™ phần của mình, nhÆ°ng mà huê lợi phải để cho vợ thứ là Lý Thị Nho hưởng trá»n Ä‘á»i chừng nà o Thị Nho chết rồi, các con má»›i Ä‘Æ°á»c hưởng, nếu các con đứa nà o không tuân ý cha, chừng cha chết rồi mà sanh chuyện kiện thÆ°a, thì phải mang tá»™i bất hiếu và bị cất phần ănâ€.
Chừng tá» là m xong rồi, ông Kế hiá»n má»›i cho kêu các con vá» ký tên và má»i là ng tổng đến thị nháºn. NgÆ°á»i con gái, là Trần Thị Ngá»c, Ä‘á»c tá» rồi cô khóc lóc than phiá»n cha chia không công bình; cô nói rằng công mẹ cô cá»±c khổ má»›i gầy dá»±ng ra sá»± nghiệp, mà bây giá» anh của cô hưởng không bằng con dòng thứ. Cô lại nói mẹ ghẻ của cô còn trẻ tuổi, lá»i giao chừng nà o mẹ ghẻ qua Ä‘á»i rồi anh em cô má»›i được hưởng huê lợi, thế thì anh em cô không trông mong hưởng của cha mẹ Ä‘trợc, bởi vì cô sợ anh em cô chết hết, mà bà kế mẫu cÅ©ng chÆ°a qua Ä‘á»i. Cô là m lẫy xin cha giao hết ruá»™ng đất cho bà kế mẫu là m chủ, anh em cô không lãng là m chi.
Là ng tổng ai nghe mấy lá»i phiá»n ấy cÅ©ng cho là hữu lý, duy có má»™t mình ông Kế hiá»n ổng lại cho là lá»i ngá»— nghịch, ổng nhiếc om sòm, là m giáºn là m há»n, rồi lại rầy lây đến thầy Ban biện Thượng ChÃ, ông nói rằng thầy bà y mÆ°u cho em kháng cá»± vá»›i ông.
Thầy Ban biện lấy là m phiá»n trong lòng, nhÆ°ng vì thấy cha có bịnh, thầy không dám cãi lẽ vá»›i cha. Thầy rầy áp em, rồi thầy giáºn lẫy, nên lấy viết ký tên phứt và o tá» chúc ngôn tÆ°Æ¡ng phân cho vừa lòng cha. Hà Trung Háºu, là chồng của cô Ngá»c, sợ mang tiếng xúi vợ tranh gia tà i, lại thấy Thượng Chà đã ký tên, nên nói vá»›i vợ rằng: “Cha mẹ là trá»Ã¬ biển, mình là m con chẳng nên phiá»n trách. Cha sanh mình và nuôi mình cho nên vai nên vóc, Æ¡n ấy trá»ng quá, mình đã có là m Ä‘iá»u chi mà đá»n bồi chút đỉnh hay chÆ°a? Nay cha có bịnh sao mình lại là m cho cha buồn nhÆ° váºy? May cha có ruá»™ng đất để lại cho minh, mình chê nhiá»u chê Ãt, và nhÆ° cha nghèo để nợ lại cho mình, rồi mình nói thế nà o nữa? Tôi khuyên mình đừng có trái ý cha. Ở Ä‘á»i, già u nghèo tại ông trá»i, mình ham cho nhiá»u mà nếu ông trá»i không cho hưởng, thì mình cÅ©ng không giữ được đâu mà hamâ€.
Cô Trần Thị Ngá»c cầm viết ký tên, mà cô khóc và kêu mẹ cô nghe rất ghê gá»›m. Tổng là ng ai thấy tình cảnh nhÆ° váºy cÅ©ng Ä‘á»u Ä‘á»™ng lòng.
Tá» chúc ngôn tÆ°Æ¡ng phân Ä‘em đóng bách phân cầu chứng cải bá»™ vừa xong, thì ông Kế hiá»n Toại mất.
* * * Ông Kế hiá»n Toại kiến thức theo xÆ°a, cÆ° xá» theo xÆ°a, tháºm chà cái nhà của ông ở ông cất kiểu coi cÅ©ng xÆ°a quá. Năm trÆ°á»›c ông cất cái nhà tốn hÆ¡n mÆ°á»i ngà n đồng bạc. Hồi vỡ gá»—, ông tÃnh cất ba căn hai chái bắt vần, nhá» có bà vợ ngăn cản, nói rằng cất rá»™ng minh mông nhÆ° nhà chợ ở sao cho hết, ông má»›i tóp bá»›t cái vòng chung quanh, duy còn để ba căn vá»›i hai chái. Ná»n xây cao tá»›i má»™t thÆ°á»›c, cá»™t gõ tròn năm tay, Ä‘uôi kèo chạm bát tiên, cá»a cuốn gạch bán nguyệt. Nhà coi thì cao ráo khoản khoát, nhÆ°ng mà ở trong thì rá»™ng minh mông. PhÃa trÆ°á»›c dá»n ba bà n thá» lót ba bá»™ ván gõ, gần cá»a cái để má»™t bá»™ ghế trÆ°á»ng ká»·. PhÃa sau cÅ©ng lót ván gõ, hai cái buồng hai bên thì để hai cái giÆ°á»ng cây vá»›i cái tủ áo và má»™t cái tủ sắt lá»›n chá»› chẳng có chứng dá»n váºt chi khác.
Từ khi ông mất rồi, Thượng Tứ mắc ở há»c trên trÆ°á»ng, bà Kế hiá»n ở ná»™i, phÃa sau, còn phÃa trÆ°á»›c bà đóng cá»a hồi, bởi váºy ván ghế bụi đóng lá»›p lâu lá»›p má»›i coi mốc thÃch.
Hôm ná» Thượng Tứ gởi thÆ¡ vá» nói cho mẹ hay rằng lúc nầy chà ng sá»a soạn thi bằng cấp tốt nghiệp. Bà Kế hiá»n nằm đêm thầm vái cho con thi Ä‘áºu, đặng có tiếng tăm má»™t chút, rồi bà lo vợ cho con. Bà vái và trông gần mÆ°á»i ngà y rồi bà không được tin tức chi hết.
Má»™t buổi chiá»u, bà Kế hiá»n ăn cÆ¡m rồi, bà đương nằm trên võng Ä‘Æ°a tòn ten mà trông tin con, thình lình con Mang, là đứa ở của bà , nó chạy vô thÆ°a cho bà hay rằng cáºu TÆ° vá». Bà láºt Ä‘áºt đứng dáºy bÆ°á»›c ra cá»a sau, thiệt quả thấy Thượng Tứ ở ngồi cá»a ngõ Ä‘Æ°Æ¡ng xâm xâm Ä‘i vô, sau lÆ°ng lại có má»™t ngÆ°á»i vác rÆ°Æ¡ng Ä‘i theo. Bà cÆ°á»i ngá»n ngoẻn mà há»i rằng: “Sao con vá» con không đánh dây thép cho má hay trÆ°á»›c đặng má sai bầy trẻ lên Mỹ đón xe lá»a mà rưởc?†Thượng Tứ thấy mẹ đã không mừng, mà nghe mẹ há»i cÅ©ng không trả lá»i, cứ lầm lÅ©i Ä‘i vô nhà . Bà Kế hiá»n và đi theo con và há»i nữa rằng: “Hôm trÆ°á»›c con nói con thi, váºy mà con thi Ä‘áºu hay không, sao con không gởi thÆ¡ nữa cho má hay, để má trông dữ quáâ€. Thuợng Tứ cùng quằn đáp rằng: “Thi rá»›t rồi, gởi thÆ¡ là m giống gìâ€. Cáºu và nói và quăng cái nón lên ván, rồi chấp tay sau Ä‘Ãt Ä‘i qua Ä‘i lại, tiếng già y Tây chạm trên gạch tà u nghe lốp bốp. Bà Kế hiá»n nghe tin chẳng là nh ấy thì bà ngÆ¡ ngẩn, liá»n bÆ°á»›c lại ván ngồi lấy trầu têm ăn, mà mặt mà y buồn hiu.
NgÆ°á»i vác cái rÆ°Æ¡ng bÆ°á»›c rồi lum khum để dá»±a cá»a. Thượng Tứ không thèm ngó tá»›i, để anh nỠđứng xá»› rá»› má»™t hồi lâu rồi má»›i nói rằng: “Má cho má»™t đồng bạc đặng trả tiá»n xe chút máâ€. Bà Kế hiá»n Ä‘i mở tủ lấy bạc mà trao cho con. Thượng Tứ cho ngÆ°á»i vác rÆ°Æ¡ng tiá»n rồi ngÆ°á»i ấy xá mà lui ra.
Thượng Tứ ăn cÆ¡m rồi leo lên võng mà nằm. Bà Kế hiá»n nằm trên bá»™ ván gần đó, chắc là trong trà bà lo lung lắm, nên bà gát tay qua trán mà ngó ngá»n đèn, bà không nói chuyện chi hết. Mấy đứa ở dá»n dẹp xong rồi, bèn coi đóng cá»a trÆ°á»›c cá»a sau chặt chịa đặng Ä‘i ngủ.
Chẳng hiểu bà Kế hiá»n lo tÃnh là m sao, mà cách má»™t hồi lâu bà vùng ngồi dáºy và nói rằng:
- Thôi, nếu con không chịu há»c nữa, con muốn cÆ°á»›i vợ, thì để má kiếm vợ cho.
- Má kiếm ở đâu? Nè, tôi nói trước cho má biết, tôi không thèm thứ con gái ở đồng đa má. Má phải cưới con gái ở chợ, biết nói chuyện, thông chữ nghĩa, tôi mới chịu. Con gái đồng quê mùa quá, ai chịu cho nổi.
- Mình ở đồng thì cưới con gái ở đồng, chớ kiếm đồ ở chợ vỠrồi nó biết là m giống gì.
- Má tÃnh cÆ°á»›i vợ cho tôi đặng má bắt trèo cau hay là phát cá» hay sao?
- Ai mà tÃnh kỳ cục nhÆ° váºy. Mà đá»u mình ở ruá»™ng ở vÆ°á»n, mình phải kiếm đứa biết công việc theo ruá»™ng vÆ°á»n, đặng nó coi sóc việc nhà , chá»› cÆ°á»›i đứa ở chợ, nó biết đánh bóng sá»a dáng, có biết việc gì đâu mà coi sóc. Má nghe nói ông Há»™i đồng Thưởng ở trên chợ Ông Văn còn má»™t đứa con gái út năm nay mÆ°á»i tám tuổi mà chÆ°a có chồng. Äể má mượn thầy coi tuổi, nhÆ° tốt thì má Ä‘i coi rồi má cáºy mai nói mà cÆ°á»›i cho con.
- Má thấy con đó hay chưa?
- Má nghe há» nói chá»› chÆ°a ngó thấy. Há» nói con nhỠđó giá»i dắn khéo léo lắm.
- Không được đâu má. Con gái vÆ°á»n quê mùa khó chịu lắm. Tôi muốn má nói con ông Phán HÆ°Æ¡ng má cÆ°á»›i cho tôi. Cô ấy ngá»™ mà dá»… thÆ°Æ¡ng lắm.
- Ông Phản Hương nà o ở đâu? Sao con biết?
- á»”ng ở trên Xóm Gà , phÃa trong Bà Chiểu má»™t chút. Tôi có má»™t đứa anh em bạn há»c, nó ở gần nhà ổng. Chúa nhá»±t tôi hay vô nhà nó tôi chÆ¡i nên tôi thấy con của ông Phán.
- Ông Phán đó già u hay nghèo?
- Má há»i chuyện đó là m chi không biết! Già u là m chi, mà nghèo rồi sao? Hồi trÆ°á»›c ổng là m việc sở TrÆ°á»ng tiá»n. Bây giỠổng hÆ°u trà rồi vỠở Xóm Gà . Tôi thấy ổng ở má»™t cái nhà lá ba căn, vách ván sạch sẽ, thấy váºy thì hay váºy, chá»› ai coi trong tủ ổng được mà biết ổng già u hay nghèo.
- Con là con nhà già u có, con phải lá»±a chá»— cho xứng đáng mà cÆ°á»›i vợ. Má nghe nói ông Há»™i đồng Thưởng già u hÆ¡n mình nhiá»u lắm, mà ổng không có con trai, có hai đứa con gái, đứa lá»›n gả lấy chồng rồi, nó vỠở theo bên chồng nó, còn đứa nhá», vợ chồng ổng cÆ°ng lắm, tÃnh gả bắt rể, nếu con sa và o đó con no lắm.
- Tôi nghèo cực gì mà phải chui đầu theo bên vợ đặng ăn chực? Tôi không thèm đâu.
- Con đừng có nói dại. Con già u mà được vợ già u lớn nữa thì cà ng quà chớ.
- Ông Há»™i đồng đó gả con mà muốn bát rể, váºy chá»› ổng đủ sức nuôi tôi hôn?
- Sao lại không đủ sức! á»”ng già u lá»›n lắm mà ; ngÆ°á»i ta nói ổng già u bằng ba mình láºn.
- Tôi xà i lớn lắm đa má à . Tôi sợ ổng chịu không nổi chớ.
- Nếu con xà i lá»›n, mà sao con lại đòi cÆ°á»›i con ông Phán nà o đó, ổng nghèo rồi tiá»n bạc đâu có cho con xà i.
- Thà là cÆ°á»›i con ông phán nghèo, thì tôi xà i tiá»n của tôi, chá»› cÆ°á»›i con ông Há»™i đồng già u, mà ổng lại già nh phần nuôi rể nữa, thì ổng phải bao hết thảy chá»›.
- Äược mà . Má nghe nói vợ chồng ông Há»™i đồng cÆ°ng con nhỠđó lắm, giao hết chìa khoá cho nó cầm, xuất phát trong nhà má»™t tay nó hết thảy. Nếu cÆ°á»›i rồi mà con là m cho vợ chồng ông Há»™i đồng thÆ°Æ¡ng con, thì tiá»n bạc thiếu gì mà con lo. Con ăn ở cho khôn khéo thì ngÆ°á»i ta mua ruá»™ng đất để cho vợ chồng con đứng bá»™ riêng nữa a.
- Tôi có vợ mà tôi ở theo bên vợ thì má ở nhà một mình rồi má là m sao?
- Äây qua Ông Văn mà xa xắc gì. Con chạy qua chạy lại dá»… ợt, có sao đâu mà lo.
- Sao hồi nãy má nói má tÃnh cÆ°á»›i vợ cho tôi đặng nó coi sóc việc nhà ? Nếu cÆ°á»›i mà để nó ở bên nhà nó, thì có coi sóc việc gì được?
- Nói thì phải nói nhÆ° váºy, chá»› việc nhà mình cần gì phải nó coi. Cần cho nó coi việc nhà bên nó đó, thì cÅ©ng nhÆ° nó coi vìệc nhà của mình; bởi vì nó không có anh em trai, gia tà i của cha rnẹ nó đó tức thị gia tà i của nó vá»›i của con.
- Tôi hiểu rồi. Má muốn cưới gia tà i của ông Hội đồng Thưởng cho tôi.
- Hễ con có vợ già u thì tự nhiên con được hưởng nhỠchớ sao.
- Má ham già u quả!
- Già u mà không ham, chớ ham giống gì?
- Có tiá»n đủ xà i chÆ¡i cho sÆ°á»›ng thân thì thôi, già u mà là m gì!
- Thì phải già u má»›i có tiá»n đủ mà xà i chá»›!
- Váºy chá»› mình không có tiá»n hay sao? Cha chết cha để ruá»™ng đất cho má hưởng huê lợi má»—i năm góp mÆ°á»i lăm mÆ°á»i bảy ngà n giạ lúa thiếu gì tiá»n mà phải ham nữa.
- Mình có chút đỉnh, nếu có thêm nữa thì cà ng tốt chớ sao con.
- Có nhiá»u rồi mà còn muốn có thêm nữa, còn những kẻ nghèo kia há» má»›i là m sao?
- Há» là m sao há» là m, hÆ¡i đâu mà lo cho há».
Thượng Tứ nằm lặng thinh má»™t hồi rồi má»›i nói rằng: “Tôi thấy há» nghèo tôi thÆ°Æ¡ng quá, nhÆ° há»c ở trên trÆ°á»ng có thằng Khả, con của ai ở Gò Công không biết, cha mẹ nó nghèo nên nó há»c mà coi bá»™ khổ không biết chừng nà o. Nó báºn áo vải quần vải mà rách rồi phải vá miếng nà o miếng nấy bằng bà n tay. Từ đầu năm đến bãi trÆ°á»ng không khi nà o thấy nó cầm má»™t miếng bánh mà ăn. Chúa nhá»±t cả trÆ°á»ng ai cÅ©ng ra Ä‘i chÆ¡i, nó cứ ở lục thục trong truá»ng mà há»c, không dám Ä‘i đâu hết, có tiá»n đâu mà đi. Hôm thi rồi, nó được Ä‘áºu mà nó không vui. Tôi thấy váºy tôi há»i nó thì nó nói nó không có tiá»n nên không biết là m sao mà vá», còn gởi thÆ¡ xin cha mẹ thì không biết cha mẹ có mà gởi lên cho hay không nên không dám xin. Tôi nghe nó than nhÆ° váºy tôi Ä‘á»™ng lòng, nên tôi còn tám đồng bạc tôi chia là m haì cho nó phân ná»a. Nó cám Æ¡n tôi quá mà nó lấy có hai đồng, nói rằng bao nhiêu đó thì đủ cho nó vá» tá»›i nhà rồi, không cần nhiá»u hÆ¡n nữa. Không biết chừng tại cha mẹ thằng Khả nghèo, nên nó má»›i thi Ä‘áºu đó Ä‘a má aâ€.
Bà Kế hiá»n thở ra mà đáp rằng:
- Con biết thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i ta, sao con không bắt chÆ°á»›c ngÆ°á»i ta? NgÆ°á»i ta nghèo cá»±c mà ngÆ°á»i ta còn há»c được, còn con há»c tốn hao của cha mẹ không biết bao nhiêu, mà sao con há»c không nên?
- Tại má a.
- Sao mà tại má?
- Tại má có tiá»n nhiá»u quá, má cho tôi hoà i nên tôi mắc lo ăn xà i, có há»c hà nh gì được.
- Thôi, từ rà y sắp lên má không cho con đồng nà o nữa hết, cho con tiá»n thì con hÆ° chá»› có Ãch gì.
- Ã, sao được! Từ hồi nà o tá»›i bây giá» tôi xà i quen rồi, má không cho nữa sao được. Mà bây giá» cha mất rồi, tiá»n bạc vá» má»™t tay má trÆ°á»›c sau gì má cÅ©ng phải để cho tôi chá»› để cho ai, chuyện gì mà hà tiện không cho tôi xà i. Má mua cho tôi má»™t cái xe hÆ¡i Ä‘i chÆ¡i má, mua xe nhá» nhá», chừng và i ba ngà n. Có xe đặng tôi táºp cầm bánh rồi chiá»u chiá»u tôi chở má lên Mỹ chÆ¡i chá»›.
- È! Mua xe cộ là m gì nà .
- Ủa, có tiá»n thì xà i cho sungg sÆ°á»›ng tấm thân, chá»› hà tiện rồi chừng chết Ä‘em theo được hay sao?
- Sợ xà i hết tiá»n rồi mà cÅ©ng chÆ°a chết má»›i khổ chá»›.
- Thuở nay tôi tÃnh trong trà tôi hoà i, há»… ngà y nà o tôi hết tiá»n tôi chết liá»n, chá»› sống mà nghèo khổ thì sống là m chi.
- Con khéo nói báºy! Con đừng có se sua ăn xà i lắm, ngÆ°á»i ta nói.
- Ai nói? Nói cái gì?
- Con xà i phà se sua lắm rồi anh Hai với chị Ba con nó phân bì chớ.
- Của tôi thì tôi xà i, chớ tôi xà i của ảnh chỉ hay sao mà ảnh chỉ nói?
- Của thì là của chung, nhá» cha con thÆ°Æ¡ng mẹ con mình, để cho má ăn huê lợi mãn Ä‘á»i mà nuôi con, nếu mình là m quá anh chị con nó phiá»n biết hôn?
- Má cho ảnh chỉ xà i chung vá»›i thì có phiá»n gì được.
- Cha chả! Ai có sức đâu mà bao cùng hết váºy cho nổi.
- Tiá»n bạc của cha là m ra, anh Hai vá»›i chị Ba cÅ©ng là con, thì phải cho ảnh chỉ hưởng chút đỉnh chá»›.
- Nói chÆ° con váºy sao được. Váºy chá»› tá» di chúc của cha con đó, con không thấy hay sao? Chừng nà o má chết rồi, ai muốn là m sao thì là m, chá»› má còn sống thì má góp huê lợi, má không cho ai hết.
- Má là m nhÆ° váºy thì anh Hai con ảnh lấy gì ảnh xà i?
- Nó là m sao nó là m, má biết đâu. Äể mãn tang rồi má giao 50 mẫu đất hÆ°Æ¡ng há»a cho nó. Nó ăn cái đó má»—i năm cÅ©ng được gần và i ngà n giạ lúa, còn gì nữa.
- Còn phần hÆ°Æ¡ng há»a của tôi, má giao cho tôi không?
- Không được. Con ở chung với má thì để má góp lúa đặng cúng quảy ông bà , giao cho con là m gì?
- Má nói để má cÆ°á»›i vợ cho tôi rồi Ä‘á»… tôi theo ở bên vợ. Váºy thì tôi có ở nhà đâu mà cúng quảy ông bà ?
- Hễ tới đám giỗ thì vợ chồng con vỠcúng.
- Thì má phải để cho tôi góp lúa ruá»™ng phần hÆ°Æ¡ng há»a, tôi cúng má»›i được chá»›. Nếu má không cho tôi ăn phần đó thì tôi lấy giống gì tôi xà i.
- Con ở bên vợ thì con xà i tiá»n bên vợ chá»›.
- Coi kỳ lắm nà . Má không cho tôi thì tôi không thèm cưới vợ đâu. Mà không thôi phải cưới con, ông Phán Hương cho tôi thì tôi mới chịu, chớ tôi không ưng con ông Hội đồng.
- Ờ, thôi để má cÆ°á»›i vợ cho con rồi má sẽ cho con ăn phần hÆ°Æ¡ng há»a.
- Äuợc nhÆ° váºy thì tôi má»›i chịu.
Hai mẹ con nói chuyện vớị nhau tới khuya rồi mới đi ngủ.