Buổi sáng hôm nay, mùa đông Ä‘á»™t nhiên đến, không báo trÆ°á»›c. Vừa má»›i ngà y hôm qua giá»i hãy còn nắng ấm và hanh, cái nắng vá» cuối tháng mÆ°á»i là m nứt nẻ đất ruá»™ng, và là m ròn khô những chiếc lá rÆ¡i. SÆ¡n và chị chÆ¡i cá» gà ở ngoà i cánh đồng còn thấy nóng bứt, chảy mồ hôi.
Thế mà qua má»™t đêm mÆ°a rà o, trá»i bá»—ng đổi ra gió bấc, rồi cái lạnh ở đâu đến là m cho ngÆ°á»i ta tưởng Ä‘ang ở giữa mùa đông rét mÆ°á»›t. SÆ¡n tung chăn tỉnh dáºy, nhÆ°ng khôg bÆ°á»›c xuống giÆ°á»ng ngay nhÆ° má»i khi, còn ngồi thu tay và o trong bá»c, bên cạnh đứa em bévẫn nắm tay ngủ kỹ. Chị SÆ¡n và mẹ SÆ¡n đã trở dáºy, Ä‘ang ngồi quạt há»a lò để pha nÆ°á»›c chè uống. SÆ¡n nhìn thấy má»i ngÆ°á»i đã mặc áo rét cả rồi.
Nhìn ra ngoà i sân, SÆ¡n thấy đất khô trắng, luôn luôn cÆ¡n gió vi vu là m bốc lên những mà n bụi nhá», thổi lăn những cái lá khô lạo xạo. Trá»i không u ám, toà n má»™t mà u trắng đục. Những cây lan trông cháºu, lá rung Ä‘á»™ng và hình nhÆ° sắc lại vì rét.
SÆ¡n cÅ©ng thấy lạnh, vá»™i vÆ¡ lấy cái chăn trùm lên đầu rồi cất tiếng gá»i chị. Mẹ SÆ¡n nghe thấy, đặt chén nÆ°á»›c chè xuống, bảo chị Lan:
- Con và o buồng lấy thúng áo ra mẹ mặc cho em, đi.
Rồi quay lại bảo Sơn:
- Con sang đây mà ngồi cho ấm. Bước khéo để cho em bé ngủ.
SÆ¡n kéo chăn lên đắp cho em, ngồi xếp bằng bên khay nÆ°á»›c. Mẹ SÆ¡n rót cho má»™t chén, SÆ¡n cầm lấy chén chè nóng ấp và o mặt, và o má cho ấm, rồi để mặt và o miệng chén cho hÆ¡i bốc lên. Bà SÆ¡n thÆ°á»ng vẫn bảo là m thế cho tỉnh mắt.
NgÆ°á»i vú già xù xù cái áo bông cánh rách, xách siêu nÆ°á»›c từ dÆ°á»›i nhà lên, vừa xuýt xoa vừa nói:
- Rét quá! Múc nước cóng cả tay.
Vú giÆ¡ tay hÆ¡ trên há»a lò. Mẹ SÆ¡n há»i:
- Năm nay rét sá»›m hÆ¡n má»i năm vú nhỉ?
NgÆ°á»i vú già ra vẻ nhá»› lại, đáp:
- CÅ©ng chả bằng cái năm mợ Ä‘i cân gạo bên Sông. Gá»›m, má»›i rét là m sao! Sáng tôi dáºy, bà sai Ä‘i chợ, cứ run lên cầm cáºp.
Sơn cũng nhớ cái rét năm ấy rõ rệt lắm, như mới đây thôi. Buổi sớm hôm ấy, mẹ Sơn cũng ngồi uống nước chè như sáng hôm nay và cũng lấy áo rét ra mặc.
Chị Lan từ trong buồng Ä‘i ra, khệ nệ ôm cái thúng quần áo đặt lên đầu phản. Mẹ SÆ¡n đặt cái vỉ buồm lục đống quần áo rét. SÆ¡n nháºn ra cÅ©ng những cái áo SÆ¡n đã mặc năm ngoái, năm kia: má»™t cái áo vệ sinh mà u nâu sẫm vá»›i má»™t cái áo dạ khâu chỉ Ä‘á». SÆ¡n cầm giÆ¡ những cái áo lên, thấy mát lạnh cả tay. Từ bá»™ quần áo thoảng ra hÆ¡i mốc của vải gấp lâu trong hòm, là m SÆ¡n nhá»› lại những buổi đầu mùa rét từ bao giá», lâu lắm, ngà y SÆ¡n còn nhá».
Mẹ Sơn giơ lên một cái áo bông cánh đã cũ nhưng còn là nh lặn, nói:
- Äây là áo của cô Duyên đây.
Duyên là đứa em gái bé của SÆ¡n, chết từ năm lên bốn tuổi. Mẹ SÆ¡n nhắc đến là m SÆ¡n nhá»› em, cảm Ä‘á»™ng và thÆ°Æ¡ng em quá. Vú già là ngÆ°á»i đã nuôi Duyên từ lúc má»›i đẻ, vá»›i lấy cái áo láºt Ä‘i láºt lại ngắm nghÃa,tay mân mê các Ä‘Æ°á»ng chỉ:
- Giá bây giỠem nó có còn cũng chả mặc được.
Mẹ Sơn yên lặng không nói gì. Nhưng đến lúc nói với Sơn lại để mặc áo, Sơn thấy mẹhơi rơm rớm nước mắt.
SÆ¡n đã mặc xong áo ấm áp: cả cái áo dạ chỉ Ä‘á» lẫn áo vệ sinh, ngoà i lại mặc phủ cái áo vải thâm dà i. SÆ¡n đứng trên giÆ°á»ng trÆ°á»›c mặt mẹ, đã quay Ä‘i quay lại ba, bốn lần để mẹ SÆ¡n ngắm áo. Sau cùng, mẹ SÆ¡n vuốt các tà áo cho phẳng phiu, rồi đẩy SÆ¡n ra, bảo:
- Thôi, con đi chơi.
SÆ¡n xúng xÃnh rủ chị ra chợ chÆ¡i. Nhà SÆ¡n ở quay lÆ°ng và o chợ, cạnh má»™t dãy nhà lá của những ngÆ°á»i nghèo khổ mà SÆ¡n quen biết cả vì há» vẫn và o vay mượn ở nhà SÆ¡n. SÆ¡n biết lÅ© trẻ con các gia đình ấy chắc bây giá» Ä‘Æ°Æ¡ng đợi mình ở cuối chợ để đánh khăng, đánh đáo.
Không phải ngà y phiên, nên chợ vắng không. Mấy cái quán chÆ¡ vÆ¡ lá»™ng gió, rác bẩn rải rác lẫn vá»›i lá rụng của cây Ä‘á». Gió thổi mạnh là m SÆ¡n thấy lạnh, và cay mắt. NhÆ°ng chân trá»i trong hÆ¡n má»i hôm, những là ng ở xa SÆ¡n thấy rõ nhÆ° ở gần. Mặt đất răn lại, và nức nẻ những Ä‘Æ°á»ng nho nhá», kêu vang lên lanh tanh dÆ°á»›i nhịp guốc của hai chị em.
Äến cuối chợ đã thấy lÅ© trẻ Ä‘ang quây quần chÆ¡i nghịch. Chúng nó thấy chị em SÆ¡n đến Ä‘á»u lá»™ vẻ vui mừng, nhÆ°ng chúng vẫn đứng xa, không dám vồ váºp. chúng nhÆ° biết cái pháºn nghèo hèn của chúng váºy, tuy SÆ¡n và chị vẫn thân máºt chÆ¡i đùa vá»›i, chứ không kiêu kỳ và khinh khỉnh nhÆ° các em há» của SÆ¡n.
Thằng Cúc, con Xuân, con Tý, con Túc sán gần giÆ°Æ¡ng đôi mắt ngắm bá»™ quần áo má»›i của SÆ¡n. SÆ¡n nháºn thấy chúng ăn mặc không khác ngà y thÆ°á»ng, vẫn những bá»™ quần áo nâu bạc đã rách vá nhiá»u chá»—. NhÆ°ng hôm nay, môi chúng nó tÃm lại, và qua những chá»— áo rách, da thịt thâm Ä‘i. Má»—i cÆ¡n gió đến, chúng lại run lên, hà m răng Ä‘áºp và o nhau.
Thằng Xuân đến mó và o chiếc áo của SÆ¡n, nó chÆ°a thấy cái áo nhÆ° thế bao giá». SÆ¡n láºt vạt áo thâm, chìa áo vệ sinh và áo dạ cho cả bá»n xem. Má»™t đứa tắc lưỡi, nói:
- Cái áo nà y mặc thì nóng lắm. Chắc mua phải đến má»™t đồng bạc chứ không Ãt, chúng mà y nhỉ.
Äứa khác nói:
- Ngà y trước thầy tao cũng có một cái áo như thế, vỠsau bán cho ông lý mất.
Con Túc ngây ngô giÆ°Æ¡ng đôi mắt lên há»i SÆ¡n:
- Cái nà y cáºu mua táºn Hà Ná»™i phải không?
Sơn ưỡn ngực đáp:
- Ở Hà Ná»™i, chứ ở đây là m gì có. Mẹ tôi còn hẹn mua cho tôi má»™t cái áo len nhiá»u tiá»n hÆ¡n nữa kia.
Chị Lan bá»—ng giÆ¡ tay vẫy má»™t con bé, từ nãy vẫn đứng dá»±a và o cá»™t quán, gá»i:
- Sao không lại đây, Hiên? Lại đây chơi với tôi.
Hiên là đứa con gái bên hà ng xóm, bạn vá»›i Lan và Duyên. SÆ¡n thấy chị gá»i nó không lại, bÆ°á»›c gần đến trông thấy con bé co ro đứng bên cá»™t quán, chỉ mặc có manh áo rách tả tÆ¡i, hở cả lÆ°ng và tay. Chị Lan cÅ©ng đến há»i:
- Sao áo của mà y rách thế Hiên, áo là nh đâu không mặc? Con bé bịu xịu nói:
Hết áo rồi, chỉ còn cái nà y.
- Sao không bảo u mà y may cho?
SÆ¡n bây giá» má»›i chợt nhá»› ra là mẹ cái Hiên rất nghèo, chỉ có nghá» Ä‘i mò cua bắt ốc thì còn lấy đâu ra tiá»n mà sắm áo cho con nữa. SÆ¡n thấy Ä‘á»™ng lòng thÆ°Æ¡ng, cÅ©ng nhÆ° ban sáng SÆ¡n đã nhá»› thÆ°Æ¡ng đến em Duyên ngà y trÆ°á»›c vẫn cùng nói vá»›i Hiên đùa nghịch ở vÆ°á»n nhà . Má»™t ý nghÄ© tốt bá»—ng thoáng qua trong trÃ, SÆ¡n lại gần chị thì thầm:
- Hay là chúng ta đem cho nó cái áo bông cũ, chị ạ.
- Ừ, phải đấy. Äể chị vá» lấy.
Với lòng ngây thơ của tuổi trẻ, chị Lan hăm hở chạy vỠnhà lấy áo. Sơn đứng lặng yên đợi, trong lòng tự nhiên thấy ấm áp vui vui.
NhÆ°ng cái vui của SÆ¡n không được bao lâu. Bữa cÆ¡m vá» tá»›i nhà , SÆ¡n không thấy mẹ đâu cả, há»i vú già :
- Mợ tôi đi đâu hở vú?
- Chị Lan và cáºu cứ ăn cÆ¡m trÆ°á»›c Ä‘i. Mợ còn Ä‘i ăn giá»— đến trÆ°a má»›i vá».
Rồi vú già nhìn rõ và o mặt SÆ¡n, há»i:
- Có phải cáºu Ä‘em cho con Hiên cái áo bông cÅ© phải không?
Sơn ngạc nhiên đáp:
- Phải. Nhưng sao vú biết?
- Con Sinh nó nói vá»›i tôi đấy Sinh là đứa em há» của SÆ¡n, vẫn hay nói há»—n vá»›i vú già , nên vú ấy ghét. Nó lại còn bảo há»… mợ vá» nó sẽ sang mách vá»›i mợ cho cáºu phải đòn.
SÆ¡n lo quá, sắp ăn, bá» Ä‘Å©a đứng dáºy, van:
- Thế bây giỠlà m thế nà o, hở vú? Mợ tôi biết thì chết.
- Ai bảo cáºu dại dá»™t Ä‘em cho áo nó? Bây giá» cáºu sang bảo cái Hiên trả lại thì không việc gì.
SÆ¡n vá»™i và ng ra chợ tìm cái Hiên nhÆ°ng không thấy con bé ở đó. Äến nhà cÅ©ng không thấy ai, mẹ nó cÅ©ng không có nhà . Hai chị em lo sợ, Ä‘i ra cánh đồng tìm cÅ©ng không gặp. Gần đến buổi chiá»u, SÆ¡n và chị chÆ°a đòi được áo. Lan trách em:
- Sao em lại nghĩ đem cho nó cái áo ấy, có phải bây giỠme mắng chết không.
- Ai bảo chị vỠlấy? Nếu chị không vỠlấy thì em biết đâu.
Chị Lan đấu dịu:
- Thôi, bây giá» phải vá» nhà váºy chứ biết là m thế nà o.
- Nhưng mà em sợ lắm.
Chị Lan thở dà i, nắm chặt lấy tay em, an ủi:
- Äằng nà o cÅ©ng phải vá» cÆ¡ mà . May r a có lẽ me không mắng đâu.
Hai chị em lo lắng dắt nhau lẻn vá» nhà . Äến cá»a, SÆ¡n nghe thấy tiếng mẹ nói ở trong vá»›i tiếng má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà khác nữa, nghe quen quen. Lan dắt tay SÆ¡n khép nép bÆ°á»›c và o, hai chị em ngạc nhiên đứng sững ra khi thấy mẹ con Hiên Ä‘ang ngồi ở cái ghế con trên đất trÆ°á»›c mặt mẹ, tay cầm cái áo bông cÅ©.
Thấy hai con vá», mẹ SÆ¡n ngá»ng lên nhìn rồi nghiêm nghị bảo:
- Kìa, hai cô cáºu đã vá» kia. Thế áo bông của tôi đâu mà tá»± tiện Ä‘em cho đấy?
SÆ¡n sợ hãi, cúi đầu lặng im, nép và o sau lÆ°ng chị. Bác Hiên vừa cÆ°á»i vừa nói:
- Tôi vá» thấy cháu nó mặc cái áo bông tôi há»i ngay. Nó bảo của cáºu SÆ¡n cho nó. Tôi biết cáºu ở đây đùa, nên tôi phải vá»™i và ng Ä‘em lại đây trả mợ. Thôi, bây giá», xin phép mợ tôi vá».
Mẹ SÆ¡n há»i:
- Con Hiên không có cái áo à ?
- Bẩm nhà cháu độ nà y khổ lắm, Chẳng để dà nh được đồng nà o may áo cho con cả. Thà nh thỠvẫn cái áo từ năm ngoái nó mặc mãi.
Mẹ SÆ¡n vá»›i cái âu đồng, lấy tiá»n Ä‘Æ°a cho bác Hiên:
- Äây, tôi cho mượn năm hà o cầm vá» mà may áo cho con.
Khi bác Hiên bÆ°á»›c ra khá»i cá»a, mẹ SÆ¡n vẫy hai con lại gần, rồi âu yếm ôm và o lòng mà bảo :
- Hai con tôi quý quá, dám tá»± do lấy áo Ä‘em cho ngÆ°á»i ta không sợ mẹ mắng Æ°?