[♥huytuandc♥]

Nguyễn Khuyến
Ðôi dòng tiểu sử:

* Nguyễn Khuyến tên thật là Nguyễn Văn Thắng, hiệu Quế Sơn, tự Miễn Chi, sinh ngày 15 tháng 2 năm 1835 tại quê ngoại -- làng Văn Khê, xã Hoàng Xá, huyện í Yên, tỉnh Nam Hà.
* Quê nội của cụ ở làng Và, xã Yên Ðổ, huyện Bình Lục, tỉnh Nam Hà.
* Cha là Nguyễn Tông Khởi (1796-1853), thường gọi cụ Mền Khởi, đỗ ba khóa tú tài, dạy học.
* Mẹ là Trần Thị Thoan (1799-1874), con cụ Trần Công Trạc, từng đỗ sinh đồ (tú tài) thời Lê Mạt.
* Thuở nhỏ, ông cùng Trần Bích San (người làng Vị Xuyên, đỗ Tam Nguyên năm 1864-1865) là bạn học ở trường cụ Hoàng Giáp Phạm Văn Nghị. Năm 1864, Nguyễn Khuyến đỗ đầu cử nhân (tức Hương Nguyên) trường Hà Nội. Năm sau ông trượt thi Hội, thi Ðình nên phẩn chí ở lại kinh đô học trường Quốc Tử Giám. Ðến năm 1871, ông mới đỗ Hội Nguyên và Ðình Nguyên. Từ đó Nguyễn Khuyến thường được gọi là Tam Nguyên Yên Ðổ.
* Năm 1873, ông được bổ làm Ðốc Học, rồi thăng án Sát tỉnh Thanh Hóa. Năm 1877, ông thăng Bố Chính tỉnh Quảng Ngãi. Sang năm sau, ông bị giáng chức và điều về Huế, giữ một chức quan nhỏ với nhiệm vụ toản tu Quốc Sử Quán.
* Nguyễn Khuyến cáo quan về Yên Ðổ vào mùa thu 1884 và qua đời tại đấy ngày 5 tháng 2 năm 1909.
* Ông để lại các tập thơ văn Quế Sơn thi tập, Yên Ðổ thi tập, Bách Liêu thi văn tập, Cẩm Ngữ và nhiều bài ca, hát ả đào, văn tế, câu đối... truyền miệng.
* Nguyễn Khuyến có biệt tài về thơ văn chữ Nôm. Ông viết nhiều, bao gồm nhiều thể loại khác nhau. Ông thích tự vịnh, tự trào, phong cách thường ung dung, phóng khoáng, nhuốm đậm tư tưởng Lão Trang và triết lý Ðông Phương. Một số lớn thơ văn ông cũng có khuynh hướng trào phúng, giễu cợt thế thái nhân tình và những thói hư tật xấu của người đời.

Tác phẩm chọn lọc:
Thu Vịnh -- Thu Ðiếu -- Thu ẩm
Xuân Nhật Thị Chư Nhi
Về Hay
Tự Trào -- Tự Thuật
Duyên Nợ
Lên Lão
Ông Phỗng Ðá
Giả Cách Ðiếc
Mẹ Mốc
Vịnh Tiến Sĩ Giấy
Khóc Bạn
Ðêm Mùa Hạ
Hội Tây
Vịnh Kiều
Văn Tế Ngạc-Nhi
Bạn Ðến Chơi Nhà
Nước Lụt Hỏi Thăm Bạn
Quốc Kêu Cảm Hứng
Chơi Núi An Lão
Các câu đối

Tài liệu tham khảo

* Thơ Nguyễn Khuyến, Kiều Văn & Nam Tuấn tuyển chọn.
* Thi Hào Nguyễn Khuyến, Ðời Và Thơ, Nguyễn Huệ Chi chủ biên.
* A Vietnamese Scholar in Anguish -- Nguyễn Khuyến and the Decline of the Confucian Order, 1884-1909, Trần Mỹ Vân.
* Việt Văn Ðộc Bản, Ðàm Xuân Thiều & Trần Trọng San.
* Việt Nam Thi Văn Giảng Luận, Hà Như Chi.
* Việt Nam Ca Trù Biên Khảo, Ðỗ Bằng Ðoàn & Ðỗ Trọng Huề.
* Nghệ Thuật Trào Phúng Và Nụ Cười Trong Thi Văn Việt Nam, Hoàng Trọng Thược.
* Văn Học Việt Nam Nửa Cuối Thế Kỷ XIX, Nguyễn Lộc.
* Việt Nam Văn Học Sử Yếu, Dương Quảng Hàm.