Hoà ng Lê nhất thống chà - Ngô gia văn phái
Hoà ng Lê nhất thống chÃ
Ngô gia văn phái
Hồi thứ nhất
Äặng Tuyên Phi được yêu dấu, đứng đầu háºu cung
VÆ°Æ¡ng Thế Tá» bị truất ngôi, ra ở nhà kÃn.
Triá»u Lê Trang tông Dụ hoà ng đế (Tức Lê Trang Tông, tên là Duy Ninh (1533-1548). Các chú thÃch từ đây trở Ä‘i Ä‘á»u của ngÆ°á»i dịch) trung hÆ°ng cÆ¡ nghiệp ở sông Tất Mã (Tức sông Mã ở Thanh Hoá). Bấy giá» Thế tổ Minh khang thái vÆ°Æ¡ng Trịnh Kiểm là m phụ chÃnh, giúp vua dẹp yên được đảng há» Mạc và trở lại kinh đô cÅ©. Rồi từ đó, há» Trịnh Ä‘á»i Ä‘á»i kế tiếp tÆ°á»›c vÆ°Æ¡ng, nắm giữ hết quyá»n bÃnh trong tay, hoà ng gia má»—i ngà y má»™t suy yếu dần.
Truyá»n đến Ä‘á»i Hiển tông VÄ©nh hoà ng đế, niên hiệu Cảnh hÆ°ng (1740-1786), thì Thánh tổ Thịnh vÆ°Æ¡ng (Tức Trịnh Sâm, má»›i lên ngôi chúa) chuyên quyá»n cáºy thế, là m oai là m phúc; vua Lê chỉ còn biết chắp tay rủ áo mà thôi.
Thịnh vÆ°Æ¡ng là ngÆ°á»i cứng rắn, thông minh, quyết Ä‘oán sáng suốt, trà tuệ hÆ¡n ngÆ°á»i, có đủ tà i vá» văn lẫn võ, đã xem khắp kinh sá», biết là m văn là m thÆ¡. Sau khi Thịnh vÆ°Æ¡ng lên nối ngôi chúa, từ ká»· cÆ°Æ¡ng trong triá»u đến chÃnh trị trong nÆ°á»›c, hết thảy Ä‘á»u được sá»a đổi; bao nhiêu tÆ°á»›ng giặc, đảng nghịch, Ä‘á»u lần lượt bị dẹp tan, Chúa có cái chà muốn là m bá chủ, nà o diệt giặc Trấn Ninh, nà o phá bá»n Công Chất [đây là hai cuá»™c khởi nghÄ©a nông dân lá»›n ở thế ká»· 18. Cuá»™c khởi nghÄ©a của Lê Duy Máºt ở vùng Thanh-Nghệ, lấy Trấn Ninh là m căn cứ, kéo dà i 32 năm (1738-1770). Cuá»™c khởi nghÄ©a của Hoà ng Công Chất ở vùng SÆ¡n Nam và Tây Bắc, kéo dà i 30 năm (1739-1769)], quân nhà chúa đã đến, không chá»— nà o là không thắng. Lúc đó bốn phÆ°Æ¡ng yên ổn, kho đụn đầy đủ, chúa dần dần sinh bụng kiêu căng, xa xỉ, phi tần thị nữ kén và o rất nhiá»u, mặc ý vui chÆ¡i thoả thÃch.
Má»™t hôm, tiệp dÆ° (Má»™t cấp bá»±c của vợ vua, dÆ°á»›i báºc phi) Trần Thị Vịnh sai nữ tỳ Äặng Thị Huệ bÆ°ng má»™t khay hoa đến trÆ°á»›c nÆ¡i chúa ngồi. ả há» Äặng nà y, quê ở là ng Phù Äổng, mắt phượng mà y ngà i, vẻ ngÆ°á»i mÆ°á»i phần xinh đẹp. Chúa nom thấy rất bằng lòng, bèn tÆ° thông vá»›i ả.
Từ đó, Thị Huệ cà ng ngà y cà ng được nhà chúa yêu quÃ, ả nói gì chúa cÅ©ng nghe và há»… có việc gì là chúa cÅ©ng bà n vá»›i ả. Rồi ả được ở chung má»™t nÆ¡i vá»›i chúa, y nhÆ° má»™t cặp vợ chồng nhà thÆ°á»ng dân. Xe kiệu, quần áo của ả cÅ©ng Ä‘á»u được sắm sá»a hệt nhÆ° đồ dùng của chúa.
Thị Huệ từ lúc được nhà chúa chiá»u chuá»™ng, hÆ¡i có vẻ lá»™ng hà nh. Há»… có chuyện gì không vừa ý, là ả xây xẩm mặt mà y, rồi kêu khóc thảm thiết để là m rối lòng chúa.
Chúa có má»™t viên ngá»c dạ quang, lấy được trong khi đánh dẹp phÆ°Æ¡ng Nam, vẫn xâu ở trên đầu khăn là m đồ trang sức. Má»™t hôm Thị Huệ lấy tay mân mê viên ngá»c. Chúa nói:
- Nhè nhẹ tay chứ, đừng là m ngá»c sây sát!
Thị Huệ bèn ném viên ngá»c xuống đất mà khóc rằng:
- Là m gì cái hạt ngá»c nà y! Chẳng qua và o Quảng Nam kiếm giả chúa hạt khác là cùng. Sao chúa nỡ trá»ng của khinh ngÆ°á»i nhÆ° váºy?
Rồi ả tá»± ý bá» ra ở cung khác, từ chối không gặp chúa nữa. Chúa phải dùng nhiá»u cách dá»— dà nh cho ả vui lòng, lúc ấy ả má»›i chịu là m là nh vá»›i chúa.
Kịp đến khi Thị Huệ có mang, chúa liá»n sai ngÆ°á»i Ä‘i lá»… khắp trăm thần để cầu sinh con thánh. Äến kỳ, ả sinh được má»™t trai, và o năm Äinh Dáºu, niên hiệu Cảnh hÆ°ng 38 (1777). Chúa hết sức yêu mến đứa bé, lúc đầy trăm ngà y, chúa lấy tên của mình lúc nhá» là Cán mà đặt cho nó, để tá» ra nó cÅ©ng giống mình.
Khoa thi hÆ°Æ¡ng năm ấy, chúa lấy hai câu: "SÆ¡n xuyên anh dục, hà hải tú chung" (NghÄ©a là : "Khà thiêng của sông núi tụ lại, sá»± tốt đẹp của hồ biển đúc nên", ý muốn chỉ vá» Trịnh Cán), để là m Ä‘á» thi. Các quan văn võ Ä‘Æ°a đón ý chúa, cÅ©ng có nhiá»u kẻ lấy chữ: "TÃnh huy hải nhuáºn" (nghÄ©a là : "Sao sáng, biển hoà " tức là điá»m sinh ra báºc thánh) là m câu chúc mừng.
Lúc vÆ°Æ¡ng tá» Cán đầy tuổi tôi, cốt cách tÆ°á»›ng mạo khôi ngô, đẫy Ä‘Ã , khác hẳn ngÆ°á»i thÆ°á»ng. Äến khi biết nói, vÆ°Æ¡ng tá» Cán đối đáp gãy gá»n, cá» chỉ không khác gì ngÆ°á»i lá»›n. Má»—i khi các quan văn võ và o thăm, vÆ°Æ¡ng tá» tiếp đón vá»›i dáng bá»™ nghiêm chỉnh. Có ngÆ°á»i cách hà ng năm má»›i gặp, vÆ°Æ¡ng tá» cÅ©ng vẫn nhá»› rõ há», tên, kể lại chuyện cÅ© vanh vách. Chúa sai quan từ hà n là m bà i tụng 16 chữ, để viên a bảo (viên quan trông nom việc nuôi nấng, dạy dá»— con cái của vua chúa) dạy truyá»n miệng cho vÆ°Æ¡ng tá». VÆ°Æ¡ng tá» chỉ nghe qua má»™t lượt là đá»c thuá»™c liá»n. Thấy váºy chúa cà ng quà vÆ°Æ¡ng tá» Cán bá»™i phần.
CÅ©ng do đó, Thị Huệ má»›i ngầm có ý muốn cÆ°á»›p ngôi thế tá».
Lại nói, lúc ấy chúa đã có thế tá» là Trịnh Tông (sau đổi là Trịnh Khải), do thái phi há» DÆ°Æ¡ng đẻ ra. Thái phi tên là Ngá»c Hoan, ngÆ°á»i ở là ng Long Phúc, huyện Thạch Hà . Chị nà ng là cung tần của Ân vÆ°Æ¡ng (cha Thịnh vÆ°Æ¡ng, tức là Trịnh Doanh), sinh ra Thuỵ quáºn công, được Ân vÆ°Æ¡ng hết sức yêu quÃ. Nhá» chị, thái phi được kén và o là m cung tần của Thịnh vÆ°Æ¡ng. NhÆ°ng từ sau khi và o cung, nà ng vẫn ngà y đêm sống cô quạnh. Bá»—ng má»™t đêm, nà ng nằm mÆ¡ thấy vị thần Ä‘em cho tấm Ä‘oạn có vẽ đầu rồng. Nà ng không hiểu đó là điá»m gì, Ä‘em há»i viên quan hầu là Khê trung hầu. Khê trung hầu biết chắc là điá»m sinh thánh.
Hôm sau, chúa cho vá»i cung tần Ngá»c Khoan và o hầu. Khê trung hầu cố ý giả là m nghe lầm, Ä‘Æ°a ngay thái phi Ngá»c Hoan đến. Thấy nà ng, chúa có vẻ không thÃch, nhÆ°ng đã chót gá»i đến, không nỡ Ä‘uổi ra. Sau đó chúa đòi Khê trung hầu và o trách mắng. Khê trung hầu cúi đầu tạ tá»™i, Ä‘oạn thuáºt rõ đầu Ä‘uôi chuyện thái phi nằm mÆ¡ cho chúa nghe. Chúa cÅ©ng nÃn lặng không nói sao cả.
Thái phi trải qua má»™t tráºn mÆ°a móc, liá»n có thai ngay. Äến kỳ, nà ng sinh ra má»™t trai. Năm QuÃ-mùi, Cảnh hÆ°ng 24 (1763).
Chúa tá»± nghÄ© đầu rồng tuy có khà tượng là m vua, nhÆ°ng là rồng vẽ không phải rồng tháºt, mà lại chỉ có đầu không có Ä‘uôi, nhÆ° váºy chÆ°a hẳn đã là điá»m tốt cả. Vả lại ở triá»u trÆ°á»›c, Trịnh Cối, Trịnh Lệ (Trịnh Cối là con Trịnh Kiểm, Trịnh Lệ là con Trịnh Doanh. Hai ngÆ°á»i nà y Ä‘á»u mÆ°u đồ già nh ngôi chúa, nhÆ°ng Ä‘á»u thất bại) cÅ©ng do ngÆ°á»i Long Phúc đẻ ra và đá»u mÆ°u sá»± phản nghịch mà không thà nh.
Do đó, chúa có ý không vui. Các quan văn võ và o chúc mừng, chúa lấy cá»› rằng đứa con ấy không phải là vợ cả đẻ ra, từ chối không nháºn lá»i mừng.
Khi thế tá» Tông đã lá»›n, dung mạo rất khôi ngô mà chúa cÅ©ng chẳng yêu chiá»u gì mấy.
TÃnh thế tá» ham võ nghệ, không thÃch há»c hà nh. Năm lên bảy tuổi, chúa sai Nguyá»…n Khản (Nguyá»…n Khản là con Nguyá»…n Nghiá»…m, ngÆ°á»i huyện Nghi Xuân Nghệ TÄ©nh có sách chép là Nguyá»…n Lệ) tiến sÄ© khoa Canh-thìn (1760), là m tả tÆ° giảng, và Trần Thản, tiến sÄ© khoa Ká»·-sá»u (1769), là m hữu tÆ° giảng để rèn táºp cho thế tá». NhÆ°ng chẳng bao lâu, Thản chết. Còn Khản thì Ä‘ang được chúa tin dùng, phải quán xuyến má»i công việc trong ngoà i, nên cÅ©ng không mấy khi đến được chốn "mà n giảng", chỉ có năm sáu viên tuỳ giảng bảo ban việc há»c cho thế tá» theo nhÆ° nếp cÅ© mà thôi. Chuyện đó chúa cÅ©ng có biết phần nà o, nên lại cà ng không bằng lòng.
Theo lệ cÅ©, ngÆ°á»i con trai nối ngôi chúa há»… đến mÆ°á»i hai tuổi thì phải ra ở Äông cung. Bấy giá» các quan cÅ©ng có tâu trình việc ấy; song chúa không cho, bắt thế tá» phải đến ở tại nhà riêng của quan a bảo là Hân quáºn công (Nguyá»…n ÄÄ©nh). NhÆ° váºy, ngôi đông cung vẫn bá» trống, nhÆ° có ý chỠđợi ngÆ°á»i khác.
Äến năm thế tá» mÆ°á»i lăm tuổi, thì con nhá» là vÆ°Æ¡ng tá» Cán ra Ä‘á»i, chúa hết sức yêu dấu đứa con nhỠđó. Ba năm sau, thế tỠđúng mÆ°á»i tám tuổi. Theo lệ cÅ©, thế tỠđáng được mở phủ riêng; nhÆ°ng bấy giá» các quan chẳng ai dám tâu bà y, mà chúa cÅ©ng không há» nhắc tá»›i việc ấy.
NhÆ° thế là ngÆ°á»i nối ngôi vẫn chÆ°a định, nên lòng ngÆ°á»i rất phân vân. Há»… ai thuá»™c vá» thế tá» Tông thì hùa theo thế tá» Tông, ai thuá»™c đảng Thị Huệ thì và o phe vÆ°Æ¡ng tá» Cán. Trong phủ chúa dần dần sinh ra bè ná» cánh kia.
Thị Huệ cho rằng thế tỠTông đã khôn lớn, lông cánh đã đủ; mà con mình hãy còn trứng nước, nên cà ng mưu mô để gây thêm thế lực.
Khi ấy Huy quáºn công Hoà ng Tố Lý (nguyên trÆ°á»›c là Hoà ng Äăng Bảo) Ä‘ang có danh vá»ng lá»›n, thÆ°á»ng dá»±a và o sá»± giúp đỡ của Thị Huệ; mà Thị Huệ thÆ°á»ng cÅ©ng lấy quáºn Huy là m chá»— nhá» cáºy bên ngoà i. Quáºn Huy ngÆ°á»i là ng Phụng Công, là cháu Bình Nam thượng tÆ°á»›ng quân Việp quáºn công là Hoà ng NgÅ© Phúc, vẻ ngÆ°á»i thanh dáºt, là tay văn võ toà n tà i. Khoa thi hÆ°Æ¡ng năm ất-dáºu (1765), Huy Ä‘i thi được trúng cách; đến khoa thi võ năm BÃnh-tuất (1766) Huy lại Ä‘á»— luôn tạo sÄ©. Hồi ấy Ân vÆ°Æ¡ng còn Ä‘ang trá»ng dụng quáºn Việp, má»›i gả con gái thứ cho quáºn Huy.
Uy quyá»n quáºn Việp má»—i ngà y má»™t lá»›n. Có ngÆ°á»i ngá» sẽ xảy ra Ä‘iá»u gì bất trắc, hoặc cÅ©ng có kẻ bảo quáºn Việp sắp lấy thiên hạ để truyá»n cho quáºn Huy. Căn cứ và o lá»i sấm hồi ấy có câu: "Nhất thỉ trục quần dÆ°Æ¡ng". (Má»™t con lợn Ä‘uổi Ä‘Ã n dê); có kẻ tán rằng: Thỉ tức là quáºn Huy, bởi vì quáºn Huy tuổi hợi (thuá»™c lợn), mà dÆ°Æ¡ng đây chỉ và o chúa và thế tá», vì cả hai Ä‘á»u tuổi mùi (thuá»™c dê). Rồi những kẻ hiếu sá»± lại còn đặt ra câu sấm: "Thảo nhất Ä‘iá»n bát" (Cá» má»™t, ruá»™ng tám) để chỉ và o chữ Hoà ng (thảo nhất Ä‘iá»n bát chắp lại thà nh chữ Hoà ng chỉ Hoà ng NgÅ© Phúc). Có kẻ lại nói: "Thổ sất vân gian nguyệt, hoà ng hoa ánh nháºt hÆ°Æ¡ng". (Mảnh đất sánh trăng trong mây; hoa cúc ánh hÆ°Æ¡ng mặt trá»i). Thổ, sất, nguyệt là chữ tế (chữ tế nghÄ©a là con rể, chỉ quáºn Huy). Hoà ng, hoa, nháºt là chữ Việp (Chữ Việp gồm chữ hoa và chữ nhất, còn chữ Hoà ng là há» Hoà ng), chỉ quáºn Việp. Thêm nữa, tên cÅ© của quáºn Huy là Äăng Bảo (Có nghÄ©a là : lên ngôi báu) ngÆ°á»i ta cÅ©ng lấy đó để dị nghị. Vì váºy quáºn Việp muốn tránh sá»± hiá»m nghi ấy má»›i bảo quáºn Huy đổi tên Äăng Bảo ra Tố Lý.
Sau quáºn Việp lấy cá»› mắc bệnh Ä‘au mắt để xin từ chức, chuyện ấy chẳng nhắc là m gì nữa.
Lại nói năm Giáp-ngá» (1774), quáºn Việp phụng mệnh kéo quân và o đánh trong Nam, có Ä‘em quáºn Huy Ä‘i theo. Quáºn Huy vốn đã há»c được phép dùng binh gia truyá»n của quáºn Việp, nên được các tÆ°á»›ng tá rất sợ phục. Huy lại khéo cắt đặt nhân tà i, nên các tay hà o kiệt Ä‘á»u vui lòng chịu sai khiến. Huy có công luôn luôn phá được quân địch, tiếng tăm má»—i ngà y má»™t lẫy lừng. Khi dẹp yên được xứ Thuáºn Hoá thì quáºn Việp qua Ä‘á»i. Chúa bèn giao luôn cho quáºn Huy quản lÄ©nh số quân của quáºn Việp, và cho là m trấn thủ Nghệ An.
Äóng ở trấn Nghệ An. Huy ra sức tiêu diệt trá»™m cÆ°á»›p, cấm đổi tiá»n (đổi tiá»n đẹp để tÃch trữ, là m cho tiá»n khan hiếm), trấn áp cÆ°á»ng hà o, ngăn chặn việc kiện cáo, là m cho trong hạt rất thịnh vượng, Huy lại thu dụng những kẻ anh tà i, đặt ra nhiá»u chức liêu thuá»™c. DÆ°á»›i trÆ°á»›ng ông ta có những tên nhÆ° tả, hữu tham quân chẳng hạn. Thế là thiên hạ lại ồn à o lên, đồn rằng quáºn Huy sắp sá»a là m phản.
Chúa nghe tiếng, ngà y ngà y cùng viên triá»u thần tin cẩn là Nguyá»…n Khản và quan thế tá» a bảo Hân quáºn công Nguyá»…n ÄÄ©nh bà n cách giết Huy. Trong lúc bà n bạc, ba ngÆ°á»i vẫn dùng tiếng lóng "chữ tháºp" để chỉ quáºn Huy. Vì chữ tháºp cÅ©ng na ná chữ nghệ (chữ tháºp xoay chéo thà nh chữ nghệ viết tắt) là trấn Nghệ An, nÆ¡i quáºn Huy đóng quân.
Há» thÆ°á»ng Ä‘uổi má»i ngÆ°á»i Ä‘i để bà máºt bà n bạc, chỉ có Thị Huệ là biết được.
Công chúa vợ quáºn Huy, ngà y đêm ra và o trong phủ luồn lá»t Thị Huệ; Thị Huệ má»›i Ä‘em việc kÃn nói cho công chúa nghe. Quáºn Huy trong dạ không yên, dâng thÆ° xin vá» triá»u. Chúa cho phép ngay.
Huy nghÄ© rằng Thị Huệ tuy được chúa yêu, nhÆ°ng con trai của Thị Huệ còn nhá», trong khi đó thế tỠđã lá»›n rồi, hùa theo Thị Huệ e không phải là kế lâu bá»n. Vì váºy, sau khi đã và o hầu chúa, Huy liá»n lấy châu báu đút lót cho những kẻ chân tay của thế tá», để xin nÆ°Æ¡ng tá»±a và o thế tá». Rồi Huy lại Ä‘em má»™t trăm lạng và ng và mÆ°á»i tấm Ä‘oạn Nam Kinh là m lá»… yết kiến, để xin và o ra mắt thế tá». NhÆ°ng thế tá» không nháºn đồ lá»…, cÅ©ng không cho và o gặp, nói riêng vá»›i bá»n hầu cáºn rằng:
Thằng giặc ấy sao không ở trấn là m phản, mà lại vá»™i vá» triá»u? Rồi đây ta sẽ tịch thu hết cả gia sản nhà nó, cần gì đồ lá»… của nó bây giá»!
Quáºn Huy biết thế tá» không dung mình, bèn quyết ý hùa theo Thị Huệ và âm thầm có chà phế láºp.
Huy Ä‘em dâng ngôi nhà cÅ© của quáºn Việp cho vÆ°Æ¡ng tá» Cán là m dinh thá»±. Từ đó, Huy thà nh ra ngÆ°á»i riêng của Thị Huệ. Mà trÆ°á»›c mặt chúa, Thị Huệ cÅ©ng hết sức bao che cho Huy. Do đó, quáºn Huy được và o chÃnh phủ (phủ của chúa Trịnh để phân biệt vá»›i triá»u đình của vua Lê) mở dinh quân Trung nhuệ, coi việc trong phủ, đồng thá»i kiêm lÄ©nh chức trấn thủ trấn SÆ¡n Nam (địa bà n của SÆ¡n Nam thá»i Lê gồm: Hà Äông, Hà Nam, HÆ°ng Yên, Nam Äịnh, Thái Bình), Quáºn Huy và Thị Huệ, trong ngoà i liên kết vá»›i nhau, thế lá»±c nghiêng cả thiên hạ. Các viên quan võ nhÆ° chức cai cÆ¡, trấn thủ, Ä‘á»u do cá»a của há» mà ra. Lúc ấy, duy chỉ có Hồng lÄ©nh hầu Nguyá»…n Khản, trấn thủ SÆ¡n Tây hiện Ä‘ang là m tả tÆ° giảng cho thế tá», và Tuân sinh hầu Nguyá»…n Khắc Tuân, trấn thủ Kinh Bắc tức con nuôi của Hân quáºn công, hiện Ä‘ang là m a bảo cho thế tá», là còn dám có ý kia khác vá»›i quáºn Huy mà thôi. NhÆ° váºy là cái thế bè đảng đã thà nh rồi.
Lại nói, từ khi vÆ°Æ¡ng tá» Cán sinh ra, thế tá» Tông có ý rất tức bá»±c, chỉ sợ mình không được láºp là m chúa. Thế tá» cùng vá»›i bá»n gia thần là mấy tên hầu Thế Thá», Thẩm Thá»... nho sinh Äà m Xuân Thụ và tên xuất thân tạp lÆ°u (là hạng thÆ° lại không Ä‘á»— đạt gì, không do chÃnh ngạch mà ra) VÄ©nh VÅ©, ngà y đêm bà n mÆ°u, lo lắng không biết nên là m thế nà o.
Vừa lúc đó, chứng bệnh cÅ© của chúa lại phát, bệnh tình rất nguy kịch. Má»™t đêm thế tá» bá»—ng mÆ¡ thấy mình mặc áo chầu chà m, Ä‘á»™i mÅ© chữ Ä‘inh, đứng ở phủ Ä‘Æ°á»ng. Sáng mai thế tá» kể lại vá»›i bá»n gia thần và nói:
- Ta mÆ¡ nhÆ° váºy là điá»m có tang, trong cung nay mai chắc sẽ có biến; ta phải sá»›m lo liệu trÆ°á»›c má»›i được.
Bá»n tôi tá»› ấy liá»n khuyên thế tá» nên ngấm ngầm sắm sá»a binh khÃ, chiêu má»™ dÅ©ng sÄ©; má»™t mai trong cung xảy ra chuyện chẳng là nh, thì cứ việc đóng chặt cổng thà nh, giết quáºn Huy, và bắt giữ cả hai mẹ con Thị Huệ, khiến vÆ°Æ¡ng tá» Cán không thể lên ngôi chúa. Mặt khác báo cho hai trấn Tây, Bắc (SÆ¡n Tây, Kinh Bắc) Ä‘em quân và o kinh, bắt ép các đại thần để dá»±ng thế tá» lên ngôi chúa.
Thế tá» nghe theo và phao lên rằng mình sắp được lệnh Ä‘em quân và o đánh miá»n Nam. Rồi thế tá» lại sai ngÆ°á»i báo ngầm cho Khê trung hầu, giao má»™t ngà n lạng bạc cho nho sinh Äà m Xuân Thụ để Thụ phân phát cho bá»n tay chân Ä‘i mua sắm vÅ© khÃ. Tiếp đó, thế tá» máºt báo cho các viên trấn thủ ở hai trấn Tây, Bắc, chiêu táºp dÅ©ng sÄ©.
Thế tá» cắt đặt xong thì bệnh của chúa cÅ©ng vừa khá»i, việc ấy bị tiết lá»™. Hồi đó, có Nguyá»…n Huy Bá ngÆ°á»i ở Gia Lâm (là ng Phú Thị, huyện Gia Lâm) tÃnh tình nham hiểm, giảo hoạt, thÆ°á»ng vẫn quen thói tố giác kẻ khác để kiếm quan chức. Năm trÆ°á»›c, chÃnh vì Bá đã tố cáo âm mÆ°u nổi loạn của Nguyá»…n Huy CÆ¡ và Thuỵ quáºn công (Thuỵ quáºn công tức Trịnh Lệ con Trịnh Doanh, định già nh ngôi chúa vá»›i Trịnh Sâm) mà y được là m chức tham nghị ở trấn SÆ¡n Nam, dần dà , y ngoi lên chức tiến triá»u (những ngÆ°á»i không Ä‘á»— tiến sÄ© mà được là m quan ở sáu bá»™ thì gá»i là tiến triá»u), rồi lại thăng tá»›i chức đốc đồng ở trấn Thái Nguyên. Lúc nà y vì có lá»—i bị cách chức, y Ä‘ang nóng lòng mong lại được ra là m quan. Y bèn sai con dâu cả và o là m Ä‘Ã y tá»› cho Thị Huệ; rồi thÆ°á»ng nhặt nhạnh những chuyện chÆ¡i bá»i đùa nghịch của Tông, xui con dâu kể lại cho Thị Huệ để nịnh ná»t, lấy lòng. Mặt khác, y lại ngầm sai ngÆ°á»i nhà tin cáºy tá»›i là m bá»™ hạ của hai viên trấn quan Tây, Bắc để dò xét tình hình. Äến lúc ấy, y đã nắm được phần nà o sá»± việc của bá»n nà y, liá»n và o báo vá»›i Thị Huệ.
Thị Huệ Ä‘em việc đó bà n vá»›i quáºn Huy. Huy bảo Huy Bá viết bức thÆ° kÃn, rồi Huy tá»± bá» và o trong tay áo, Ä‘i đến phủ chúa, Ä‘uổi hết những ngÆ°á»i chung quanh, Ä‘em thÆ° ra trình chúa.
Chúa xem xong, cả giáºn, định sai ngÆ°á»i giao xuống trị tá»™i tức khắc. Quáºn Huy can rằng:
- Thế tá» quả là có lá»—i, nhÆ°ng sở dÄ© thế tá» dám là m chuyện to lá»›n nhÆ° thế chÃnh là do hai viên trấn thủ Tây, Bắc chủ mÆ°u. Nay hai viên ấy hãy còn cầm quyá»n ở ngoà i, nếu vá»™i vã trừng trị thế tá», e sẽ có biến khác. Chẳng thà trÆ°á»›c hết hãy gá»i hai viên ấy vá» triá»u, giam cả ở trong phủ, rồi bấy giá» hãy tuyên bố tá»™i trạng và trừng trị má»™t thể.
Chúa cho là phải. Hôm sau chúa đòi thế tá» và o cung, vá» quở mắng vá» việc xao nhãng há»c hà nh, rồi bắt thế tá» phải đến ở trong má»™t ngôi nhà ba gian trong Trạch các. Lại sai tiến sÄ© khoa BÃnh-tuất (1766) là Nguyá»…n Quýnh là m tả tÆ° giảng, và tiến sÄ© khoa Máºu-tuất (1778) là Nguyá»…n ÄÃch là m hữu tÆ° giảng. Rồi sau đó chúa cho đòi hai viên trấn thủ Tây, Bắc vá» triá»u; bữa ấy nhằm ngà y 15 tháng 8 năm Canh tý niên hiệu Cảnh hÆ°ng (1780).
Lại nói, lúc ấy ở trấn Kinh Bắc (địa bà n Kinh Bắc gồm: Bắc Ninh, Bắc Giang, Phúc Yên) có viên đốc đồng là Ngô Thì Nháºm (ngÆ°á»i là ng Tả Thanh Oai, huyện Thanh Oai, tỉnh Hà Äông, con Ngô Thì Sỹ, sau là m quan vá»›i Tây SÆ¡n), tiến sÄ© khoa ất-mùi (1775) vốn là gia thần và tuỳ-giảng của thế tá», thÆ°á»ng vẫn rất ăn ý vá»›i trấn thủ Tuân sinh hầu (Nguyá»…n Khắc Tuân). Vá» phÃa Tuân, không việc gì là không bà n vá»›i Nháºm, duy chỉ có việc âm mÆ°u của thế tá» là Tuân không há» nói đến. TrÆ°á»›c đó mấy ngà y, SÆ¡n Thá» (có sách chép Hà NhÆ° SÆ¡n) là gia thần của thế tá», lại từng là há»c trò của Nháºm, được thế tá» sai đến kể rõ mÆ°u mô của thế tá» cho Nháºm biết; rồi lại ngầm ra lệnh cho Nháºm phái ngÆ°á»i cất lẻn lên vùng Lạng SÆ¡n mua ngá»±a tốt để dùng và o việc binh. Thì Nháºm hoảng sợ nói:
- Thế tá» là ngÆ°á»i sẽ nối ngôi chúa, mà nÆ°á»›c là nÆ°á»›c của thế tá», lo gì mất ngôi mà phải láºp mÆ°u ấy? Äây ắt lại do bá»n tôi tá»› xúi giục. Thế tá» trẻ ngÆ°á»i hăng máu, suy nghÄ© chÆ°a chÃn chắn, nên má»›i nghe theo há». Chúa thượng là ngÆ°á»i xét Ä‘oán sáng suốt, há lại che giấu được ngà i Æ°? E rằng tai hoạ sẽ xảy ra lúc nà o không biết, bá»n gia thần của thế tá» rồi không còn đất gá»i thân đâu.
Äoạn Thì Nháºm vá»™i vã sang kể hết tình đầu cho Khắc Tuân nghe, và khuyên Tuân phải hoả tốc vá» kinh, can ngăn thế tỠđừng là m việc đó, để tránh tai vạ sau nà y.
Khắc Tuân không nghe, nói rằng:
- Tiểu chức nà y vá»›i quan lá»›n, chỉ biết việc tuần phòng khám xét; ngoà i ra những việc không dÃnh lÃu đến ta, thì không nên hé răng.
Thì Nháºm thở dà i mà vá».
Mấy ngà y sau, quả nhiên có lệnh đòi Khắc Tuân và Thì Nháºm. Hai ngÆ°á»i vá»™i và ng cùng Ä‘i. Tá»›i kinh, há» thấy trấn thủ SÆ¡n Tây (Hồng lÄ©nh hầu Nguyá»…n Khản) và a bảo Hân quáºn công (Nguyá»…n ÄÄ©nh) Ä‘á»u đã bị triệu vá», còn Ä‘ang ngồi đợi tá»™i ở nhà Tả-xuyên. Khắc Tuân xin và o Ä‘iếm Quyển-bồng gặp chúa, nhÆ°ng chúa không cho và o, sai viên quan hầu là Quyến trung hầu ra trách Khắc Tuân rằng:
- Cáºu và thằng Tông đã muốn là m giặc thì cáºu cứ việc ra mà sắp sẵn binh mã, đây ta đã có các tÆ°á»›ng mạnh để đối địch vá»›i cáºu!
Khắc Tuân quay ra, gặp Thì Nháºm ở Ä‘iếm Tiểu-bút, Tuân cầm tay Nháºm than:
- Tôi thá» chúa từ khi lá»t lòng đến giá», nay chúa gá»i tôi là giặc. Hôm ná» quan lá»›n nói chuyện tôi cứ cho là m thÆ°á»ng, nay việc đã nhÆ° thế, tÃnh sao bây giá»?
Thì Nháºm cÅ©ng hoảng hốt chẳng biết trả lá»i thế nà o.
Khắc Tuân liá»n là m tá» khải, cung khai hết những việc trÆ°á»›c rồi nhá» Quyến trung hầu Ä‘Æ°a và o dâng chúa. NhÆ°ng chúa Ä‘ang giáºn, không xem, lại sai Quyến trung hầu Ä‘em tá» khải ra xé trÆ°á»›c mặt Khắc Tuân.
Khắc Tuân lượm lấy tá» khải bị xé ấy mà ra, nhÆ°ng sợ hãi luống cuống chẳng biết Ä‘i Ä‘Æ°á»ng nà o.
Viên trấn thủ SÆ¡n Tây lúc ấy cÅ©ng rất lo sợ, có Ä‘iá»u muốn nói mà không dám tá»± bà y tá». Ông ta bèn cùng Khắc Tuân nói vá»›i Thì Nháºm:
Bá»n tôi ở ngôi trá»ng yếu mà bị lá»i gièm pha nặng ná», bây giá» dù có nói gì, chúa cÅ©ng chẳng tin. Ngà i nên Ä‘em những Ä‘iá»u nghe thấy viết má»™t tá» khải, đổ tá»™i cho lÅ© tôi tá»›, nhÆ° váºy may ra bá»n tôi má»›i khá»i bị oan, mà thế tá» cÅ©ng sẽ được an toà n không việc gì.
Thì Nháºm bất đắc dÄ© phải là m theo ý hai ngÆ°á»i. Chẳng ngá» chúa nháºn được tá» khải, lại cà ng giáºn dữ nói:
- Quả nhÆ° lá»i nói của ngÆ°á»i ta không sai!
Rồi chúa sai Thì Nháºm và bá»n quan hầu là Ngạn triêu hầu, ÄÆ°á»ng trung hầu, án trung hầu cùng tra xét vụ án đó.
Thì Nháºm cùng bá»n quan hầu định tìm cách gỡ tá»™i cho Khắc Tuân và viên trấn thủ SÆ¡n Tây, nhÆ°ng vì nhà có tang Nháºm phải bá» việc quan mà vá» [Nháºm vá» chịu tang cha là Ngô Thì SÄ©. Theo Việt sá» thông giám cÆ°Æ¡ng mục (sau đây gá»i tắt là CÆ°Æ¡ng mục) thì chÃnh Nháºm hợp mÆ°u cùng Huy Bá để tố cáo việc của Tông và Khắc Tuân. Ngô Thì SÄ© đã cố sức can mà nháºm vẫn không nghe. Sau khi nghe tin Nháºm đã phát giác việc ấy, SÄ© buồn bá»±c, bèn uống thuốc Ä‘á»™c tá»± tá». Nháºm vì có công tố giác, được thăng hữu thị lang bá»™ Công. Do đó, ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i có câu rằng: "Sát tứ phụ nhi thị lang" giết 4ngÆ°á»i cha để là m thị lang). Bốn cha là : SÄ©, thân phụ; Tông, quân phụ; Khắc Tuân, và Xuân Hán, phụ chấp (bạn của bố). Có thuyết lại nói tứ phụ là Sỹ và Nguyá»…n Khản, PhÆ°Æ¡ng Äịnh, Khắc Tuân ba ngÆ°á»i bạn của bố].
Chúa bèn giao cho viên đồng tham tụng là NghÄ©a phái hầu Lê Quà Äôn, bảng nhãn khoa Nhâm-thân (1752) là m thay việc tra xét. Cuối cùng, nắm được hết tình hình tá»™i trạng, chúa liá»n gá»i các chÃnh thần và o cung vừa khóc vừa nói:
- Quả nhân không may gặp phải thằng con bất hiếu, lÅ© bầy tôi bất trung, chúng ngầm mÆ°u việc phản nghịch; hình tÃch cÅ©ng giống nhÆ° vụ Thừa Kiá»n, nhÆ°ng tâm địa thì tệ hÆ¡n nhiá»u. Việc bá» con cả láºp con thứ là bất đắc dÄ©. Các ngÆ°Æ¡i cÅ©ng nên hiểu rõ bụng ta, cứ theo phép nÆ°á»›c mà định tá»™i chúng nó Ä‘i!
Các quan trong triá»u bà n rằng: mấy tên phạm tá»™i Ä‘á»u nên xá» tá», còn riêng vá» thế tá» thì không dám bà n.
Lá»i bà n đó dâng lên, chúa cầm bút phê rằng:
"Cứ xét theo nghÄ©a của kinh Xuân-thu thì phải trị tá»™i tên Tông tháºt nặng. NhÆ°ng nghÄ© tình cha con ruá»™t thịt không nỡ nhÆ° thế, váºy nên truất nó xuống là m con út, trá»n Ä‘á»i giữ đạo là m tôi. Còn bá»n các quan, thì viên trấn thủ SÆ¡n Tây và Khê trung hầu, vốn đã theo hầu ta từ lúc chÆ°a lên ngôi, cÅ©ng có công lao, đặc ân cho được tá»± liệu lấy. Riêng a bảo Hân quáºn công là ngÆ°á»i tháºt thà không tham dá»± và mÆ°u đó cÅ©ng được tha tá»™i chết, nhÆ°ng phải cách chức xuống là m dân thÆ°á»ng".
Mệnh lệnh ban xuống, Khê trung hầu và Tuân sinh hầu Ä‘á»u uống thuốc Ä‘á»™c tá»± tá».
Dưới trướng Tuân sinh hầu có viên văn thư là Nguyễn Quốc Trấn cũng bị tội lây với chủ, phải ghép án tỠhình. Lúc sắp bị chém, Quốc Trấn quát lớn:
- Trá»i không có mắt, triá»u đình không có quan, nỡ để Quốc Trấn mắc oan.
Rồi Trấn dặn ngÆ°á»i thân thuá»™c để giấy bút và o tay áo mình và nói thêm:
- Sống đã không bà y tỠnỗi oan được, chết phải kiện ở âm phủ.
Má»i ngÆ°á»i nghe câu nói đó, ai cÅ©ng thÆ°Æ¡ng xót cảm Ä‘á»™ng.
Thế tá» Tông bị truất rồi, chúa bắt cứ phải ở trong ngôi nhà ba gian, cho ngÆ°á»i giám sát chặt chẽ; phà m những việc ăn uống Tông Ä‘á»u không được tá»± do. Bá»n gia thần của Tông cÅ©ng không được phép ra và o thăm há»i. Do đó, phe đảng của thế tá», má»—i ngÆ°á»i lẩn trốn Ä‘i má»—i nÆ¡i.
Còn phe cánh của Thị Huệ thì má»—i ngà y má»™t mạnh. Các quan lá»›n nhá» không ai là không nịnh ná»t, hùa theo, mà nhà chúa cÅ©ng cà ng trá»ng ả hÆ¡n trÆ°á»›c.
Thừa dịp ấy, Thị Huệ bèn há»i con gái chúa là công chúa Ngá»c Lan cho em trai mình là Äặng Máºu Lân.
Công chúa nà y tên chữ là Ngá»c Thuyên, là cô con gái yêu quý nhất của chúa. Nguyên chÃnh phi há» Hoà ng sinh được hai nà ng công chúa. Cô lá»›n là công chúa Ngá»c Anh, tên chữ là Ngá»c Loan, đã gả cho ÄÆ°Æ¡ng trung hầu Bùi Thế Toại, con trai cả của Äoan quáºn công Bùi Danh Äạt là m trấn thủ Nghệ An trÆ°á»›c kia. Còn Ngá»c Lan là cô thứ hai, chÆ°a có chồng, được chúa rất yêu chiá»u.
Ngá»c Lan vóc ngÆ°á»i yếu Ä‘uối, từ nhá» vẫn ở trong cung thuá»· tinh, kiêng nắng, kiêng gió. NÆ¡i Ngá»c Lan ở, chúa bắt thị tỳ phải nói năng sẽ sà ng để cho nà ng khá»i giáºt mình. Khi Ngá»c Lan đã lá»›n, má»—i lần và o thăm chúa, chúa Ä‘á»u cho phép cùng ngồi vá»›i mình nhÆ° lúc nà ng còn bé. Phà m những Ä‘iá»u Ngá»c Lan cầu xin chúa, không có lá»i nà o là không đắt. Các quan và o hà ng công thần, quà tá»™c, nhiá»u ngÆ°á»i đã tá»›i cầu hôn, nhÆ°ng chúa chÆ°a hứa gả cho ai. Äã có lần chúa hạ chiếu chỉ cho các quan văn võ, cùng con cháu các dòng há» công thần và o phủ để cho công chúa tá»± kén chá»n. Chúa bảo công chúa há»… chá»n được ai vừa ý thì chúa sẽ gả cho ngÆ°á»i đó. NhÆ°ng Ngá»c Lan vẫn chÆ°a kén được ai vừa lòng.
Äến nay, Thị Huệ cầu hôn cho em trai, chúa sợ mất lòng ả ta, bất đắc dÄ© mà phải gượng nháºn lá»i.
Lại nói, Äặng Máºu Lân nà y vốn là má»™t tên hung bạo; từ khi Thị Huệ được chúa yêu dấu Lân lại cà ng á»· và o thế chị để là m những việc cà n rỡ. Hết thảy áo quần, xe kiệu của y, nhất nhất Ä‘á»u ráºp kiểu theo đúng nhÆ° của vua chúa. ThÆ°á»ng ngà y, Lân vẫn Ä‘em theo và i chục tên tay sai, cầm gÆ°Æ¡m vác giáo Ä‘i nghênh ngang khắp kinh ấp. Há»… gặp xe kiệu, bất kỳ là của đám quan quân nà o, Lân cÅ©ng Ä‘á»u cà khịa đánh nhau là m cho há» nhục nhã, rồi lấy thế là m thÃch thú. Gặp Ä‘Ã n bà con gái giữa Ä‘Æ°á»ng, há»… ngÆ°á»i nà o trông vừa mắt, tức thì Lân sai tay chân quây mà n trÆ°á»›ng ngay tại chá»—, rồi lôi ngÆ°á»i ấy và o hiếp liá»n. Ai không chịu, Lân xẻo luôn đầu vú. Chồng hoặc cha kẻ bị nạn, nếu dám hé răng kêu ca, láºp tức Lân sai quân vặn gãy răng, hoặc cÅ©ng có ngÆ°á»i bị đánh đến chết. NgÆ°á»i thiên hạ sợ Lân hÆ¡n sợ beo sói.
Chúa cÅ©ng biết thế, nên tuy đã trót nháºn lá»i gả công chúa cho Lân mà trong bụng vẫn còn có ý thÆ°Æ¡ng tiếc. Vả lại chúa nghÄ©, công chúa ngÆ°á»i yếu á»›t, mảnh khảnh, không thể chịu nổi má»™t tên Ä‘Ã n ông cÆ°á»ng bạo nhÆ° thế. Nến đến ngà y vá» nhà Lân, chúa lấy cá»› rằng công chúa chÆ°a từng lên Ä‘áºu lên sởi, để không cho phép Lân hợp cẩn (Theo lá»… xÆ°a, đêm tân hôn vợ chồng uống chung má»™t chén rượu, gá»i là hợp cẩn). Rồi chúa sai quan a bảo cùng nhiá»u thị nữ Ä‘i theo để há»™ vệ công chúa. Tiếp đó, chúa lại phái thêm cả viên ná»™i sai là Sá» trung hầu đến là m giám chế, không cho Lân xâm phạm tá»›i công chúa.
Tháºt là :
ái ân, cô gái không e sợ
Hoan hỉ, chà ng trai lại dở dang.
Chưa biết việc tới thế nà o? Hãy xem hồi sau phân giải.
|