VAI TRÃ’ CỦA HẢI PHỈ TRONG CHIẾN THẮNG KỶ DẬU - Nguyá»…n Duy ChÃnh
ChÃnh sá» Việt Nam cÅ©ng nhÆ° của Trung Hoa khi chép vá» tráºn đánh mùa Xuân năm Ká»· Dáºu (1789) thÆ°á»ng chỉ miêu tả nhÆ° má»™t cuá»™c giao binh thuần tuý giữa hai quân Ä‘á»™i nhà Thanh và Äại Việt, nhấn mạnh và o tà i cầm quân, Æ°u và khuyết Ä‘iểm của hai bên. Dù yêu hay ghét nhà Tây SÆ¡n, sá»Ã» cÅ©ng chỉ nhấn mạnh đến khÃa cạnh chÃnh qui của quân Ä‘á»™i – nhiá»u chá»— huyá»n thoại hoá, khen phò mã tốt áo, phóng đại kết quả mà quên Ä‘i sá»± phức tạp của thá»i đại trên cả chÃnh trị, kinh tế, kỹ thuáºt lẫn hoà n cảnh xã há»™i.
Những chi tiết cụ thể của chiến thắng nà y đã được khá nhiá»u tác giả Việt Nam miêu tả vá»›i đầy đủ chi tiết, lên đến hà ng ngà n bà i viết và biên khảo, hà ng chục cuốn sách dà y. Ở đây chúng tôi chỉ muốn Ä‘Æ°a ra má»™t góc cạnh xÆ°a nay Ãt sá» gia Ä‘á» cáºp. Äó là vai trò của thà nh phần thÆ°Æ¡ng nhân trên mặt biển, Ä‘á»i sống gắn liá»n vá»›i đại dÆ°Æ¡ng nhÆ°ng trong nhiá»u thế ká»· bị loại ra khá»i thà nh phần xã há»™i. Vô hình chung há» biến thà nh những kẻ sống ngoà i vòng pháp luáºt, gió chiá»u nà o che chiá»u ấy, nghiêng ngả tuỳ theo cách đối xá» của nhà cầm quyá»n, có khi là kẻ thù chung của má»i triá»u đình từ Nháºt Bản xuống đến Äông Nam Ã, có khi được nuôi dưỡng để trở thà nh má»™t chÃnh quyá»n nho nhá» nhÆ° há» Trịnh ở Äà i Loan thá»i Minh mạt Thanh sÆ¡, hoặc được táºp hợp để trở thà nh má»™t cánh quân đắc lá»±c nhÆ° thá»i Tây SÆ¡n và o cuối thế ká»· thứ 18.
Vai trò của há» không những góp phần khá nhiá»u và o những biến chuyển chÃnh trị tại Việt Nam mà còn quan trá»ng trong chiến thắng đánh bại quân Thanh, trở thà nh má»™t chá»— dá»±a đáng kể để Nguyá»…n Huệ tÃnh toán những bÆ°á»›c ngoại giao sau tráºn đánh và nếu nhÆ° ông không mất sá»›m, rất có thể Việt Nam đã trở thà nh má»™t trong những cÆ°á»ng quốc trên biển cả và o đầu thế ká»· thứ 19.
|