Tráºn công kÃch máy bay chiến lược B52 đầu tiên của không quân Việt Nam
Chiến dịch “Äiện Biên Phủ trên khôngâ€
Äầu năm 1969, Bá»™ ChÃnh trị và Quân ủy Trung Æ°Æ¡ng giao nhiệm vụ cho Không quân nhân dân Việt Nam chuẩn bị lá»±c lượng để đánh máy bay ném bom chiến lược B52. Äây là má»™t nhiệm vụ đặc biệt má»›i mẻ và khó khăn. Tôi và má»™t số đồng chà được Ä‘iá»u vá» phi Ä‘á»™i bay đêm thuá»™c Äoà n không quân C21 để chuẩn bị và sẵn sà ng thá»±c hiện nhiệm vụ đánh B52.
Từ má»™t phi công Ä‘ang bay ngà y chuyển sang bay đêm đòi há»i trình Ä‘á»™ kỹ thuáºt cao. Nếu nhÆ° bay ngà y có thể quan sát bằng mắt thÆ°á»ng thì bay đêm phải dá»±a và o các thiết bị trong buồng lái, do đó đòi há»i phi công phải rất chuẩn xác, má»i Ä‘á»™ng tác phải thà nh thạo, nếu chỉ bay lệch Ä‘Æ°á»ng bay má»™t chút hoặc trong khi bay giữ Ä‘á»™ cao không chuẩn là có thể bị thất bại. Mặt khác, địa hình Quân khu 4 dà i và hẹp, phÃa đông là biển, phÃa tây nhiá»u núi cao nên hoạt Ä‘á»™ng của không quân ta gặp nhiá»u khó khăn. Nếu bay cao, máy bay chỉ cần tăng tốc đã vượt ra biển xa, ra-Ä‘a trên hạm tà u địch dá»… dà ng phát hiện và láºp tức phóng tên lá»a, nếu bay thấp thì lại mất an toà n.
Trong quá trình chuẩn bị đánh B52, chúng tôi phải ngà y đêm chuẩn bị rất công phu, tỉ mỉ các phÆ°Æ¡ng án. Hằng ngà y cứ 5 giá» chiá»u, phi công lại táºp cất cánh từ sân bay H , bay thấp và tháºt thấp và o bà máºt hạ cánh “ém†sẵn ở sân bay V hoặc sân bay A, sẵn sà ng chá» lệnh xuất kÃch.
Quân chủng triển khai sở chỉ huy tiá»n phÆ°Æ¡ng trên chiến trÆ°á»ng Khu 4, các trạm ra-Ä‘a thuá»™c các Ä‘oà n H90, H91, H92 và H93 của Binh chủng ra-Ä‘a nằm vùng trên các tráºn địa tiá»n phÆ°Æ¡ng, trên các Ä‘iểm cao giáp biên giá»›i, bà máºt mở máy trinh sát, phát hiện, theo dõi địch liên tục ngà y đêm và cùng các vá»ng quan sát xa bổ trợ cho việc nghiên cứu nắm địch. Nhiá»u sân bay dã chiến được bá»™ Ä‘á»™i công binh sá»a chữa kịp thá»i. Tuy váºy, vẫn còn hà ng loạt khó khăn mà chúng tôi chÆ°a lÆ°á»ng trÆ°á»›c được, bởi ở chiến trÆ°á»ng khu 4, Hạm Ä‘á»™i 7 của Mỹ ngà y đêm hoạt Ä‘á»™ng. Hằng ngà y địch dùng máy bay đánh phá và o các mục tiêu của ta nhÆ° dùng tên lá»a SÆ¡-rai khống chế các trạm, Ä‘Ã i ra-Ä‘a, dùng các loại pháo trên các hạm tà u bắn và o các sân bay mà chúng cho là có máy bay MiG của ta trá»±c chiến. Vì váºy, muốn bảo đảm bà máºt, an toà n, bá»™ Ä‘á»™i công binh phải có phÆ°Æ¡ng pháp ngụy trang nghi binh, sá»a đến đâu ngụy trang đến đấy, nhằm hạn chế thấp nhất những tổn thất có thể xảy ra.
Äể chuẩn bị đánh B52, các đồng chà cán bá»™ chỉ huy, tham mÆ°u và những phi công đánh đêm nhÆ° chúng tôi gồm các đồng chÃ: Phạm Tuân, Äinh Tôn, Hoà ng Biểu, Äặng Xây, Nguyá»…n Văn Quang và tôi đã phải vượt qua bao khó khăn, bà máºt Ä‘i ô tô và o táºn VÄ©nh Linh, Quảng Bình gần vÄ© tuyến 17 lên các Ä‘Ã i ra-Ä‘a, các trạm quan sát để nghiên cứu quy luáºt hoạt Ä‘á»™ng của máy bay chiến lược B52, từ phÆ°Æ¡ng pháp bay, Ä‘á»™i hình, Ä‘á»™ cao đến các loại nhiá»…u giả Ä‘á»™i hình B52 và phÆ°Æ¡ng thức, biện pháp bay bảo vệ của các tốp tiêm kÃch địch.
Qua nhiá»u lần nghiên cứu và trá»±c tiếp nhìn táºn mắt các tốp máy bay B52 đánh phá các mục tiêu trên đèo Mụ Giạ, các chân hà ng, những Ä‘iểm chúng cho là lá»±c lượng quân ta táºp kết, chúng tôi đã nắm chắc quy luáºt hoạt Ä‘á»™ng của máy bay chiến lược B52. Từ đó, các cÆ¡ quan nghiên cứu của ta đã cùng các phi công Ä‘á» ra những phÆ°Æ¡ng án chiến đấu tối Æ°u, là m sao có thể tiếp cáºn được B52. Chúng tôi tiến hà nh huấn luyện bay theo phÆ°Æ¡ng án chiến đấu sát vá»›i thá»±c tế của chiến trÆ°á»ng, đồng thá»i bảo đảm yếu tố bà máºt, bất ngá» tiếp cáºn địch.
Giữa năm 1970, Bá»™ TÆ° lệnh Quân chủng chỉ thị Binh chủng không quân cho chúng tôi cÆ¡ Ä‘á»™ng từ sân bay Ná»™i Bà i và o “ém†sẵn ở các sân bay theo phÆ°Æ¡ng án, bà máºt phục kÃch đánh “Pháo Ä‘Ã i bayâ€. Nhiá»u lần biên Ä‘á»™i của chúng tôi bay lên song Ä‘á»u chÆ°a thà nh công. Sau má»™t thá»i gian luyện táºp, đúc rút kinh nghiệm, các phi công trá»±c tiếp đánh B52 của ta đã tìm ra phÆ°Æ¡ng pháp tối Æ°u.
Khác vá»›i quy luáºt hoạt Ä‘á»™ng thông thÆ°á»ng trÆ°á»›c đây, má»—i lần xuất kÃch ta chỉ sá» dụng má»™t MiG-21. Tráºn đánh đêm 20-11-1971 là thứ Bảy, Bá»™ TÆ° lệnh giao nhiệm vụ theo phÆ°Æ¡ng án chiến đấu “đặc biệtâ€, sá» dụng hai máy bay MiG-21 sẵn sà ng là m nhiệm vụ. Từ 17 giá», phi công Hoà ng Biểu cất cánh từ sân bay Ná»™i Bà i, bay ở Ä‘á»™ cao cá»±c thấp và o trá»±c chiến ở sân bay V, còn tôi được lệnh của sở chỉ huy, bà máºt bay và o trá»±c chiến ở sân bay A. Äợt đầu tiên ra-Ä‘a C41 phát hiện có B52 hoạt Ä‘á»™ng, Sở chỉ huy tiá»n phÆ°Æ¡ng ra lệnh cho đồng chà Hoà ng Biểu xuất kÃch. Máy bay cất cánh, được sá»± dẫn dắt, cảnh giá»›i phát hiện, bám sát của các trạm ra-Ä‘a dẫn Ä‘Æ°á»ng và các sÄ© quan chỉ huy dẫn dắt Ä‘Æ°a phi công bay và o tiếp cáºn mục tiêu, song do địch “ngá»i hÆ¡i†thấy MiG của ta nên đã chuồn ngay, vì váºy không quân ta buá»™c phải quay vá». Tráºn đánh không thà nh. Sở chỉ huy cho phi công Hoà ng Biểu bay vá» sân bay Sao Và ng hạ cánh an toà n.
Phi Ä‘á»™i đánh đêm thuá»™c Ä‘oà n không quân Sao Äá» năm 1971. Từ phải qua trái: Phạm Tuân, Trần Sâm, Äinh Tôn, VÅ© Äình Rạng, Nguyá»…n Văn Quang. Ảnh: Bảo tà ng Phòng không-Không quân
Äến 20 giá» 10 phút, các Ä‘Ã i ra-Ä‘a và trạm quan sát của các Ä‘Æ¡n vị ra-Ä‘a H90, H91, H93 phát hiện có máy bay B52 bay từ hÆ°á»›ng tây sang. Theo nháºn định của chỉ huy có thể tốp máy bay B52 nà y và o đánh mục tiêu trên tuyến quốc lá»™ 20. Sở chỉ huy ra lệnh cho tôi và o cấp 1 và xuất kÃch. Tôi bay theo phÆ°Æ¡ng án, được các trạm ra-Ä‘a dẫn Ä‘Æ°á»ng của các Ä‘Æ¡n vị H90, H91, H93 liên tục theo dõi, bám sát và dẫn dắt, các sÄ© quan dẫn Ä‘Æ°á»ng liên tục thông báo cho tôi các tin tức, tình huống mục tiêu địch từ sở chỉ huy: Tốp máy bay B52 bay thẳng đến mục tiêu trên tuyến quốc lá»™ 20. Lúc nà y địch chủ quan cho là không còn máy bay MiG hoạt Ä‘á»™ng nữa, vì những năm trÆ°á»›c, ta chỉ hoạt Ä‘á»™ng má»™t đợt, nếu không tiếp cáºn được địch thì không thể tổ chức hoạt Ä‘á»™ng tiếp theo.
Theo phÆ°Æ¡ng án đã hiệp đồng, tôi bà máºt bay ở Ä‘á»™ cao 1.000m trên địa hình núi non hiểm trở để tránh sá»± phát hiện của ra-Ä‘a địch. Sở chỉ huy tiá»n phÆ°Æ¡ng và các trạm quan sát theo dõi, bám sát và thông báo liên tục tốp máy bay B52. Mục tiêu và o gần, khi còn cách 70km, rồi 60km, Sở chỉ huy lệnh cho tôi bá» thùng dầu phụ và tăng tốc Ä‘á»™ 950km/h.
Và o lúc 20 giá» 54 phút, Sở chỉ huy lệnh cho tôi báºt tăng lá»±c kéo lên Ä‘á»™ cao 10.000 mét. Cá»± ly rút ngắn dần, sÄ© quan dẫn Ä‘Æ°á»ng Lê Thiết Hùng liên tục thông báo cho tôi, địch cách 50km, 30km rồi 15km. Tôi báo cáo đã sẵn sà ng, láºp tức mở ra-Ä‘a và phát hiện ngay má»™t tốp 3 chiếc B52 bay Ä‘á»™i hình báºc thang, chiếc gần nhất đã ở cách tôi 5km, chiếc xa nhất 11km. Trên mà n hình ra-Ä‘a không có nhiá»…u và mục tiêu rất to, rõ. Tôi báo cáo ngay vá» sở chỉ huy và quyết định bám sát, và o công kÃch chiếc B52 số 1. Lúc đó máy bay của tôi Ä‘ang ở Ä‘á»™ cao thấp hÆ¡n mục tiêu 500m. Äể có thêm thá»i gian tôi vừa bám sát, vừa chỉnh Ä‘iểm ngắm, vừa chỉnh Ä‘á»™ cao và tăng tốc Ä‘á»™ lên 1.400km/h, lấy Ä‘Æ°á»ng ngắm chiếc máy bay B52 bay đầu. Cá»± ly còn 5km, các Ä‘iá»u kiện xạ kÃch cho phép phóng tên lá»a, tôi báo cáo sở chỉ huy cho tiêu diệt, rồi nhanh chóng ấn nút bám sát “3AXBATâ€. Cá»± ly 3km, rồi 2,5km… và dÆ°á»›i 2km, tôi láºp tức ấn nút phóng, quả tên lá»a rá»i khá»i bệ, lao vút và o “siêu pháo Ä‘Ã i bayâ€. Chiếc máy bay chiến lược B52 nhÆ° bị Ä‘iên dại, chệnh choạng rồi mất hút. Theo lệnh của sở chỉ huy, tôi thoát ly tăng cao để quan sát và cÆ¡ Ä‘á»™ng, sau đó bay vá» căn cứ hạ cánh an toà n.
Äịch bị MiG 21 của ta bất ngá» xuất hiện tấn công ngay trên lÆ°ng B52 trong khi chúng được bảo vệ chặt chẽ bởi những hà ng rà o máy bay tiêm kÃch dà y đặc. Sau tráºn đánh đêm 20-11-1971, cả mặt tráºn 559 và trên tuyến Ä‘Æ°á»ng TrÆ°á»ng SÆ¡n truyá»n Ä‘i tin vui “MiG của ta đã cưỡi trên lÆ°ng máy bay chiến lược B52 nhả đạnâ€. Äịch bị thất bại, cay cú không dám hoạt Ä‘á»™ng, má»™t tuần liá»n không há» thấy bóng dáng tốp “B†nà o bén mảng tá»›i đây. Lá»±c lượng không quân Mỹ láºp tức phải dừng hoạt Ä‘á»™ng trong má»™t thá»i gian dà i để lấy lại tinh thần, rút kinh nghiệm và tìm cách đối phó má»›i vá»›i không quân của ta.
Tráºn đánh đêm 20-11-1971 là tráºn đánh đầu tiên của Không quân nhân dân Việt Nam dùng máy bay MiG-21 đánh máy bay chiến lược B52 mà các nhà quân sá»± không lá»±c Hoa Kỳ cho là bất khả xâm phạm. Chiến công trong tráºn đánh B52 đầu tiên đã là m không lá»±c Hoa Kỳ phải hoảng sợ trÆ°á»›c đòn đánh của không quân Việt Nam. Tráºn đánh đã tạo Ä‘iá»u kiện để hà ng nghìn ô tô của ta từ các binh trạm ung dung lăn bánh chở hà ng và váºn chuyển vÅ© khÃ, đạn dược, lÆ°Æ¡ng thá»±c và lá»±c lượng và o chi viện cho mặt tráºn miá»n Nam, mở các chiến dịch già nh thắng lợi to lá»›n. Tráºn đánh nà y góp nhiá»u kinh nghiệm rất quan trá»ng cho không quân ta đánh B52 trong chiến dịch 12 ngà y đêm bảo vệ Thủ đô Hà Ná»™i và thà nh phố cảng Hải Phòng cuối năm 1972.
Thượng tá VŨ ÄÃŒNH RẠNG kể- Äại tá, TS TRẦN NAM CHUÂN (ghi)
|