Thép đã tôi thế đấy - Nhicalai Axtơrốpxki
Thép đã tôi thế đấy
Tác giả: Nhicalai Axtơrốpxki
Lá»i giá»›i thiệu
Thép đã tôi thế đấy không phải là má»™t tác phẩm văn há»c chỉ nhìn Ä‘á»i mà viết. Tác giả sống nó rồi má»›i viết nó. Nhân váºt trung tâm Pa-ven chÃnh là tác giả: Nhi-ca-lai A-xtÆ¡-rốp- xki. Là má»™t chiến sÄ© cách mạng tháng MÆ°á»i, ông đã sống má»™t cách nồng cháy nhất, nhÆ° nhân váºt Pa-ven của ông. CÅ©ng không phải má»™t cuốn tiểu thuyết tá»± thuáºt thÆ°á»ng vì hứng thú hay lợi Ãch cá nhân mà viết. A-xtÆ¡-rốp-xki viết Thép đã tôi thế đấy trên giÆ°á»ng bệnh, trong khi bại liệt và mù, bệnh táºt tà n phá chÃn phần mÆ°á»i cÆ¡ thể. ChÆ°a bao giá» có má»™t nhà văn sáng tác trong những Ä‘iá»u kiện gian khổ nhÆ° váºy. Trong lòng ngÆ°á»i viết phải có má»™t nhiệt Ä‘á»™ cảm hứng nồng nà n không biết bao nhiêu mà kể. Nguồn cảm hứng ấy là sức mạnh tinh thần của ngÆ°á»i chiến sÄ© cách mạng bị tà n phế, Ä‘au Ä‘á»›n đến cùng cá»±c, không chịu nằm đợi chết, không thể chịu được xa rá»i chiến đấu, do đó phấn đấu trở thà nh má»™t nhà văn và viết nên cuốn sách nà y. Cà ng yêu cuốn sách, cà ng kÃnh trá»ng nhà văn, cà ng tôn quà phẩm chất của con ngÆ°á»i cách mạng.
Thép đã tôi thế đấy có má»™t địa vị đặc biệt trong lịch sá» văn há»c Liên Xô và ná»n văn há»c tiên tiến thế giá»›i. Cách mạng tháng MÆ°á»i thắng lợi, cuá»™c chiến đấu vÄ© đại chÆ°a từng có bao giá» của nhân dân lao Ä‘á»™ng trên má»™t dải đất Liên bang Xô Viết rá»™ng lá»›n hà ng ngà y Ä‘á» ra và đòi há»i không biết bao nhiêu là anh hùng. Nhân dân Liên Xô, nhân loại tiến bá»™ chỠđợi văn há»c phản ánh và đà o sâu cho mình hình ảnh con ngÆ°á»i anh hùng má»›i ấy. Lần đầu tiên trong văn há»c, N. A- xtÆ¡-rốp-xki thu gá»n được hình ảnh con ngÆ°á»i má»›i trong nhân váºt Pa-ven Ca-rÆ¡-sa-ghin. Pa-ven không những khác hẳn vá»›i những anh hùng của các thá»i đại trÆ°á»›c. Khác hẳn vá»›i những tác phẩm văn nghệ của những nămđầu cách mạng, thÆ°á»ng ca ngợi lòng dÅ©ng cảm vô tổ chức, tả sức mạnh trà n trá», lá»›n khá»e của quần chúng nhÆ° má»™t sức mạnh bá»™t phát, tá»± nhiên. Thép đã tôi thế đấy cho ta thấy từng con ngÆ°á»i trong má»™t quần chúng rá»™ng lá»›n nẩy nở nhÆ° thế nà o, dÆ°á»›i sá»± lãnh đạo của Äảng cá»™ng sản. Thép đã tôi thế đấy ghi lại cả má»™t quá trình tôi thép, bÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng gian khổ trưởng thà nh của thế hệ thanh niên Xô viết đầu tiên.
Thép ở đây là Pa-ven, là Xê-ri-ô-gia, là Va-li-a, là Giác ky, cả má»™t lá»›p thanh niên lao Ä‘á»™ng, vừa lá»›n lên thì gặp ngay cách mạng, ý thức giai cấp và tuổi trẻ bừng lên trong bão táp của phong trà o. Lò ngà n Ä‘á»™ nóng tôi rèn há» là cuá»™c đấu tranh tháºt trÆ°á»ng kỳ gian khổ, tháºt là tá»± lá»±c cánh sinh của cách mạng tháng MÆ°á»i. NgÆ°á»i thợ vÄ© đại tôi rèn thép ấy là Äảng cá»™ng sản, ngá»n cá» và bá»™ tham mÆ°u của cách mạng. Äảng lần lượt lãnh đạo chiến tranh, đảm bảo cung cấp, tổ chức váºn tải, xây dá»±ng Ä‘Æ°á»ng sắt, trấn áp tà n dÆ° phản cách mạng, tổ chức lá»±c lượng nhân dân rá»™ng lá»›n và thiết láºp chÃnh quyá»n cách mạng vững mạnh, lãnh đạo phục hồi sản xuất và kiến thiết, dắt dẫn nhân dân Ä‘i và o má»™t xã há»™i má»›i - xã há»™i chủ nghÄ©a - chÆ°a từng có bao giá». Trong đấu tranh vÅ© trang cÅ©ng nhÆ° công tác xây dá»±ng, Äảng táºp dần thói quen cho Pa-ven chiến thắng. Pa-ven từng bÆ°á»›c má»™t trưởng thà nh, trở nên má»™t chiến sÄ© cách mạng già dặn. Bệnh táºt mÆ°á»i chết má»™t sống là tráºn thá» thách cuối cùng. Pa-ven là thép đã tôi rồi nên đã thắng, toà n thắng.
*
Cuốn sách của N. A-xtÆ¡-rốp-xki trả lá»i chúng ta: "Thế nà o là thép đã tôi?" Äồng chà Liêu Thừa Chi, chủ tịch Liên Ä‘oà n thanh niên dân chủ Trung Quốc, và o năm 1950, viết: "Vì ngá»n cá» của chúng ta mà xung phong, mà bất khuất trÆ°á»›c quân thù, những việc đó tÆ°Æ¡ng đối chÆ°a phải là hết sức khó khăn. Rất khó khăn nhÆ° Pa-ven, còn sống phút nà o cÅ©ng Ä‘á»u là quên mình, chỉ nghÄ© đến công tác, đến Äảng, đến nhân dân, đến sá»± nghiệp của giai cấp vô sản, kiên quyết phấn đấu đến cùng, đó má»›i là việc khó mà là m được thìđáng quà nhất".
Äá»c Thép đã tôi thế đấy trÆ°á»›c hết truyá»n cho chúng ta lá»ng ham sống và ham chiến đấu. Äấy là bản chất giai cấp của Pa-ven. Äấy là bản chất thanh niên của Pa-ven. Äấy là phẩm chất cách mạng mà Äảng và đấu tranh thá»±c tế đã xây dá»±ng cho anh. Không phải ngá»n lá»a rÆ¡m sốc nổi hay cái ngang tà ng rởm của chủ nghÄ©a anh hùng cá nhân. Má»™t tinh thần ham sống và ham chiến đấu có nghÄ©a lý nhất, có cÆ¡ sở nhất. Không gì mạnh bằng lòng tin tưởng của Pa-ven ở những mục Ä‘Ãch chiến đấu của mình. Pa-ven say mê Ä‘em toà n tâm, toà n ý phục vụ nhân dân, hy sinh cá nhân của mình má»™t cách nồng nhiệt lãng mạn, không bao giá» do dá»±, không há» tÃnh toán, tất cả vì sá»± nghiệp giai cấp, vì hạnh phúc nhân loại. Không hiểu mục Ä‘Ãch đấu tranh của Pa-ven, đảng tÃnh đấu tranh của Pa-ven thì chỉ cảm thấy Ä‘á»i Pa-ven Ä‘au khổ. Không, Pa-ven không cảm thấy Ä‘au khổ, Pa-ven chỉ nghÄ© đến khắc phục thống khổ. Pa-ven luôn luôn vui sÆ°á»›ng vì anh luôn luôn đấu tranh và luôn luôn thắng lợi. Äó là chủ nghÄ©a lạc quan của Pa-ven. Äó là sức mạnh, đó là hạnh phúc của Pa-ven.
Thép đã tôi thế đấy là má»™t khúc ca tÆ°Æ¡i đẹp của Ä‘á»i sống. Má»—i trang sách nhÆ° cuốn thêm máu chảy trong ngÆ°á»i Ä‘á»c, nâng cao thêm nhiệt tình cách mạng, thúc giục chiến đấu, thúc giục công tác.
Thép đã tôi thế đấy giải quyết cho chúng ta nhiá»u vấn Ä‘á» nhân sinh quan má»›i, dạy chúng ta biết yêu biết ghét má»™t cách chÃnh xác và sâu mạnh, khÆ¡i lên ở chúng ta những tình cảm lá»›n, xây dá»±ng cho chúng ta má»™t quan niệm vá» tình yêu trong sáng. Thép đã tôi thế đấy còn là má»™t kho báu kinh nghiệm công tác cách mạng rất thá»±c tế để nhìn cho sáng hÆ¡n nhiá»u vấn Ä‘á» má»›i mà cuá»™c sống Ä‘á» ra cho má»—i táºp thể và má»—i con ngÆ°á»i, để thá»±c hiện "nhiệm vụ nà o cÅ©ng hoà n thà nh, khó khăn nà o cÅ©ng vượt qua, kẻ thù nà o cÅ©ng đánh thắng".
*
Nhà văn Xô Viết I-ly-a Ê-ren-bua gá»i Thép đã đã tôi thế đấy là 'thánh kinh má»›i†của thanh niên Xô Viết. Bà mẹ của nữ anh hùng Dôi-a đã từng cổ vÅ© cả má»™t thế hệ thanh niên thế giá»›i chống phát xÃt trong đại chiến thế giá»›i lần thứ hai, cho biết: "Thép đã tôi thế đấy là sách gối đầu của con tôi".
Cuốn sách được nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘á»c nhất ở Liên Xô trong thá»i kỳ kháng chiến chống Äức. Rất nhiá»u chứng cá»› cụ thể tá» ra là nó đã nêu gÆ°Æ¡ng sáng cho muôn vạn Pa-ven má»›i. Giữa đại há»™i anh hùng chiến đấu Trung Quốc năm 1950, đồng chà TrÆ°Æ¡ng Minh, má»™t chiến sÄ© giải phóng quân có nhiá»u thà nh tÃch, kiêm má»™t nhà văn bá»™ Ä‘á»™i trẻ, phát biểu: "Äá»c Thép đã tôi thế đấy đã để lại má»™t ảnh hưởng sâu sắc cho Ä‘á»i cách mạng và văn nghệ của tôi. Những sách nhÆ° Thép đã tôi thế đấy nâng cao tinh thần chiến đấu và phẩm chất con ngÆ°á»i". Ở nhiá»u nÆ°á»›c dân chủ nhân dân, Thép đã tôi thế đấy được coi là má»™t tà i liệu há»c táºp của Äoà n thanh niên. Trên báo Tiá»n phong của thanh niên Pháp đã đăng Ä‘i đăng lại nhiá»u lần cuốn tiểu thuyết Pa-ven ấy. Thanh niên thế giá»›i yêu mến Pa-ven ngÆ°á»i anh Ä‘i trÆ°á»›c của tất cả chúng ta, ngÆ°á»i anh thuá»™c thế hệ cách mạng tháng MÆ°á»i, thế hệ mở Ä‘Æ°á»ng gian khổ nhất, anh dÅ©ng nhất và vẻ vang nhất.
Ở nÆ°á»›c ta, trong cuá»™c đấu tranh yêu nÆ°á»›c lâu dà i, phần lá»›n thanh niên Việt Nam đã được trải qua nhiá»u cảnh ngá»™ mà Pa-ven đã sống. Năm năm chống phát xÃt Nháºt - Pháp, chÃn năm chống xâm lược Pháp - Mỹ, má»™t thế hệ thanh niên đông đảo nhất đã chá»n con Ä‘Æ°á»ng của Pa-ven. Nhiá»u anh chị em của chúng ta đã nếm tra tấn, khủng bố của nhà tù đế quốc Trong những vùng sau lÆ°ng địch, nhiá»u đồng chà và bạn thân của chúng ta hy sinh bất khuất trÆ°á»›c quân thù nhÆ° Va-li-a. Trên các chiến trÆ°á»ng Việt Nam, biết bao Xê-ri-ô- gia đã bá» mình và hà ng vạn Giắc-ky sinh sôi nẩy nở. DÆ°á»›i sá»± lãnh đạocủa Hồ chủ tịch và Äảng lao Ä‘á»™ng Việt Nam, chúng ta sống những chiến đấu của Pa-ven, những gian khổ của Pa-ven, cùng do má»™t tình cảm cách mạng nhÆ° Pa-ven mà phấn đấu. Cả má»™t thế hệ thanh niên Cách mạng tháng 8 lá»›n lên trong kháng chiến, lá»›n lên cùng vá»›i chế Ä‘á»™ dân chủ cá»™ng hòa. Chúng ta cảm thấy Pa-ven rất gần vá»›i mình. Thép đã tôi thế đấy gợi ý cho chúng ta đòi há»i ná»n văn nghệ trẻ má»›i của nÆ°á»›c nhà phản ánh và đà o sâu nhiá»u hÆ¡n nữa hình ảnh con ngÆ°á»i anh hùng má»›i Việt Nam. Và trong khi chỠđợi, hình ảnh Pa-ven lúc nà y giúp chúng ta nhìn rõ chúng ta hÆ¡n, sống lại những kinh nghiệm đã qua, củng cố và bồi bổ bà i há»c của thá»±c tế cách mạng, sống mạnh hÆ¡n nữa cuá»™c đấu tranh vẻ vang và còn nhiá»u gian khổ ngà y nay, cà ng hăng hái, cà ng dÅ©ng cảm, tiếp tục những chiến đấu của Pa-ven, phát huy những thắng lợi của Pa-ven, là m sáng tinh thần của Pa-ven hÆ¡n nữa.
Bản dịch tác phẩm lá»›n nà y, vá» căn bản không đầy đủ, trong phÆ°Æ¡ng pháp còn nhiá»u thiết sót. Äầy lòng yêu mến và trân trá»ng vá»›i A-xtÆ¡-rốp-xki, chúng tôi tá»± lấy là m chÆ°a thá»a mãn vá» công việc mình là m. Chỉ dám mong góp phần nhá» má»n phục vụ nhu cầu Ä‘á»c sách ngà y má»™t lá»›n của bạn Ä‘á»c trẻ tuổi nÆ°á»›c nhà .
Bạn Ä‘á»c trẻ tuổi Ä‘ang giở trang sách nà y, xin giá»›i thiệu vá»›i bạn anh Pa-ven, ngÆ°á»i bạn thân, ngÆ°á»i đồng chà đi trÆ°á»›c của chúng ta.
Thép mới
Phần thứ nhất
ChÆ°Æ¡ng 1
- Những đứa nà o đến nhà tao Ä‘á»c bà i trÆ°á»›c hôm nghi lá»…, đứng dáºy!
NgÆ°á»i mặc áo dà i cố đạo lừ mắt quát há»c trò. Mặt hắn phị mỡ, cổ Ä‘eo cây tháºp tá»± to sù.
Cặp mắt ti hà mà dữ nhìn chòng chá»c và o sáu đứa trò con, bốn trai và hai gái, vừa đứng nhổm dáºy. Mấy đứa trẻ khiếp sợ ngÆ°á»›c mắt lấm lét nhìn hắn. Hắn chỉ tay vá» phÃa các trò gái, ra lệnh:
- Những con bé kia, cho ngồi xuống.
Mấy trò gái trút hơi thở dà i ngồi xuống. Cặp mắt lươn của lão cố Vát-xi-li vẫn nhìn chằm chặp và o mấy đứa trò trai còn đứng đấy:
- Lại gần cha nà o, các con ngoan của cha. Hắn xô ghế, đứng lên, sấn đến chỗ mấy đứa nhỠđang nép và o nhau.
- Bá»n mà y đứa nà o hút thuốc, hở đồ nhãi?
Cả bốn là nhà trả lá»i:
- Thưa cha, chúng con không ai hút thuốc ạ.
Lão cố Ä‘á» mặt tÃa tai.
- Không hút thuốc à , đồ khốn nạn! Váºy thì đứa nà o ném thuốc lá và o bá»™t là m bánh thánh? Không đứa nà o hút à ? Äược, để tao xem. Láºt túi ra! Mau lên ! Tao bảo: Láºt túi ra!
Ba đứa bắt đầu móc hết đồ lá» trong túi bà y ra mặt bà n. Lão cố khám từng li từng tà vải lót túi, cố tìm má»™t vết tÃch thuốc lá còn sót lại. Không thấy gì, lão quay ra há»i đứa thứ tÆ°, má»™t thằng bé mắt Ä‘en mặc áo khoác xám và quần xanh có vá ở đầu gối:
- Còn thằng nà y, tại sao mà y cứ đứng như phỗng thế hả?
Thằng bé, mắt nhìn đầy vẻ căm tức, cà u nhà u trả lá»i:
- Thưa cha, quần con không có túi.
Và tay nó sá» và o Ä‘Æ°á»ng chỉ ở nẹp quần.
- À, à mà y bảo mà y không có túi hả? Mà y ngỡ tao không biết đứa nà o tinh nghịch là m há»ng bá»™t của tao phải không? Lần nà y nữa, mà y tưởng tao vẫn cứ để cho mà y há»c ở đây đấy chắc? Không, ôn con Æ¡i, việc nà y tao không để cho mà y yên đâu. Hôm ná», mẹ mà y lạy van mãi, tao má»›i là m phúc không Ä‘uổi mà y. NhÆ°ng lần nà y thì hết cách rồi. Cút khá»i lá»›p!
Và lão tà n nhẫn xách tai đứa bé, tống ra ngoà i hiên.
Cả lá»›p khiếp đảm ngồi im thin thÃt. Không ai hiểu tại sao thằng Pa-ven con nhà Ca-rÆ¡-sa-ghin lại bị Ä‘uổi ra khá»i trÆ°á»ng nhÆ° thế. Chỉ có má»™t mình Xéc-gây con nhà BÆ¡-ru-giắc, bạn thân của Pa-ven, là đã trông thấy Pa-ven ném dúm thuốc má»™c và o bá»™t là m bánh thánh của lão cố, trong bếp nhà lão ta, hôm bá»n sáu trò chÆ°a thuá»™c bà i phải đến nhà lão Ä‘á»c bà i đứng đợi lão ta ở đấy.
Pa-ven bị Ä‘uổi, ngồi ở báºc cuối thá»m lá»›p há»c, vẻ mặt suy nghÄ©. Vá» nhà biết nói là m sao bây giá»? Nói thế nà o vá»›i mẹ được? Mẹ chăm lo cho từng li từng tà mẹ vất vả đầu tắt mặt tối, nấu bếp hầu hạ nhà lão thanh tra sở thuế.
Pa-ven nghẹn ngà o trong cổ há»ng.
"Là m thế nà o bây giá»? Chỉ tại lão cố trá»i đánh kia cả ! Mình không thể nà o không tÆ°Æ¡ng thuốc lá và o bá»™t của lão ta. ChÃnh Xéc-gây xui mình: "Cứ nhét và o Ä‘i cho đáng Ä‘á»i đồ súc váºt nhÆ¡ bẩn đó". Thế là mình nhét và o. Xéc-gây thì nó chẳng là m sao đâu,còn mình, chắc chắn là bị Ä‘uổi".
Từ lâu, Pa-ven ghét cay ghét đắng lão cố, mà lão ta thì trù Pa-ven ra mặt. Má»™t hôm vì đánh nhau vá»›i thằng Mi-sa Lép-súc, Pa-ven đã bị lão phạt giam ở lá»›p và không được ăn cÆ¡m chiá»u. Hôm Ä‘i phạt, vì không có ngÆ°á»i trông, sợ nó ngồi má»™t mình trong lá»›p lại nghịch, lão cố nhét Pa-ven và o lá»›p há»c trò lá»›n, ngồi ở hà ng ghế cuối lá»›p đệ nhị.
Thầy giáo lá»›p đệ nhị, ngÆ°á»i bé nhá», khô đét, mặc áo vét-tông Ä‘en, Ä‘ang giảng vá» trái đất và các vì sao trên trá»i. Pa-ven há miệng ngồi nghe, rất lấy là m lạ. Ra trái đất đã có từ hà ng triệu năm nay và các vì sao trên trá»i hóa ra cÅ©ng giống trái đất. Pa-ven thấy kỳ lạ quá, những muốn đứng lên thÆ°a vá»›i thầy: "Äiá»u thầy nói tháºt khác hẳn thánh sá»" . NhÆ°ng Pa-ven không dám há»i, sợ bị phạt.
Pa-ven vốn rất cừ vá» môn thánh sá», bao giá» cÅ©ng được lão cố cho Ä‘iểm nhất. Cáºu thuá»™c là u là u kinh truyện Sấm truyá»n cÅ© và Sấm truyá»n má»›i, nhá»› hết má»i chuyện trong kinh Sáng-thế-ká»·. Từ hôm nghe thầy giáo giảng ngược hẳn vá»›i thánh kinh, Pa-ven không yên dạ má»™t tà nà o, định bụng mang chuyện ấy há»i lại lão cố Vát-xi-li, thì gặp ngay hôm sau há»c bà i vá» kinh thánh. Lão cố vừa đặt mình xuống ghế là Pa-ven giÆ¡ tay liá»n. Äược phép nói, Pa-ven đứng dáºy:
- ThÆ°a cha, sao thầy giáo lá»›p trên nói là trái đất có hà ng triệu năm nay mà kinh thánh thì lại dạy Chúa Lá»i sinh ra trái đất nà y má»›i có năm nghìn...
Pa-ven chÆ°a kịp nói hết thì tiếng quát của lão cố đã rÃt lên ngắt lá»i:
- Mà y nói sao, thằng khốn nạn? Mà y há»c lá»i Chúa phán truyá»n nhÆ° thế đấy phải không? Và Pa-ven chÆ°a kịp mở miệng thì lão cố đã xông ngay đến, xách hai tai Pa-ven, dáºp đầu cáºu ta và o tÆ°á»ng. Má»™t phút sau cáºu bé bị đòn Ä‘au hết vÃa và bị vứt ra ngoà i hiên.
Vá» nhà , Pa-ven cÅ©ng bị mẹ đánh má»™t tráºn nên thân.
Hôm sau, mẹ đến trÆ°á»ng van nà i lão cố, xin được cho Pa-ven lại và o há»c. Từ hôm ấy, Pa-ven mang lòng căm thù lão cố hết sức. Thù và sợ. XÆ°a nay cáºu không để ai là m nhục mình. Cáºu không quên được tráºn đòn oan ức ấy. Căm giáºn uất ngÆ°á»i mà cố nén.
Cáºu đã phải chịu nhiá»u ná»—i bá»±c nữa vì lão cố Vát- xi-li: lão thÆ°á»ng kiếm cá»› rất nhá» Ä‘uổi Pa-ven ra cá»a; có khi hà ng tuần lá»… bắt Pa-ven ngồi ở góc lá»›p quay mặt và o tÆ°á»ng. Lão lại thôi không gá»i Pa-ven Ä‘á»c bà i ở lá»›p. Cho nên, trÆ°á»›c ngà y nghỉ lá»… Phục sinh vừa qua, Pa-ven má»›i phải nháºp bá»n vá»›i những trò kém đến nhà lão Ä‘á»c gá»™p tất cả bà i để lấy Ä‘iểm há»c kỳ ba tháng. Äược dịp, Pa-ven má»›i nảy ra trò tinh nghịch : ném thuốc lá và o bá»™t là m bánh thánh trong bếp nhà lão ta.
Tuy không ai nhìn thấy, nhưng lão cố vẫn đoán biết ngay đứa nà o nghịch rồi.
…Giá» ra chÆ¡i, trẻ con ùa ra sân và quây lấy Pa- ven. Pa-ven sa sầm nét mặt, cau mà y đứng yên. Xéc- gây ở lại trong lá»›p: cáºu thấy mình cÅ©ng có can dá»± đến chuyện nà y, song không là m thế nà o để cứu bạn được.
Ông đốc Ê-phÆ¡-rê-ma ngó đầu ra cá»a sổ. Giá»ng nói to của ông ta là m Pa-ven giáºt nảy mình. Ông quát lên:
- ÄÆ°a thằng Pa-ven lên đây ngay! Trống ngá»±c đánh thình thịch, Pa-ven Ä‘i lên buồng há»p của các thầy giáo.
*
Lão chủ hà ng cÆ¡m ngoà i ga, ngÆ°á»i đứng tuổi, mặt tái ngắt, mắt lợn luá»™c, liếc nhìn Pa-ven đứng nép và o bên mẹ.
- Nó lên mấy?
Bà mẹ đáp:
- Cháu mÆ°á»i hai. - Äược, để nó ở lại đây là m. Công nó thì tám rúp má»™t tháng, cá»™ng vá»›i ngà y nà o Ä‘i là m thì được cÆ¡m nuôi nữa. Cách má»™t ngà y là m má»™t ngà y, tÃnh má»—i ngà y là m hai mÆ°Æ¡i bốn tiếng liá»n. Và coi chừng nhất là nó đừng có nảy tÃnh ăn cắp.
Bà mẹ hốt hoảng trả lá»i:
- Xin ông đừng lo, cháu không có tÃnh tắt mắt đâu ạ. Tôi xin cam Ä‘oan vá»›i ông nhÆ° váºy. - Thôi được. Cho nó và o là m ngay hôm nay.
Nói rồi quay sang phÃa mụ hầu bà n đứng cạnh, đằng sau quầy rượu, lão ta bảo:
- Mụ Di-na đâu? Dẫn nó và o chá»— rá»a bát, nói vá»›i con PhÆ¡-rô-xi-a giao cho nó là m thay phần việc của con GÆ¡-ri-sa.
Mụ bán hà ng bá» con dao Ä‘ang thái giò sấy xuống, gáºt đầu ra hiệu cho Pa-ven, rồi bÆ°á»›c qua phòng, Ä‘i đến cá»a ngách và o chá»— rá»a bát. Pa-ven Ä‘i theo mụ Di-na. Mẹ Pa-ven cÅ©ng rảo bÆ°á»›c theo con, rỉ tai dặn vá»™i mấy lá»i:
- Chăm mà là m con nhé! Äừng để mẹ mang tai mang tiếng.
Bà mẹ buồn rầu nhìn theo con, rồi bÆ°á»›c ra cá»a. Trong buồng rá»a bát, công việc tất tả. Trên bà n, Ä‘Ä©a chất đống, dao dÄ©a ngổn ngang. Những ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà , khăn lau vắt qua vai, lau lau chùi chùi Ä‘Ä©a và dao dÄ©a.
Má»™t đứa nhá» tóc rối bá»m xá»m, không lá»›n hÆ¡n Pa- ven mấy, Ä‘ang loay hoay Ä‘un hai ấm tÆ°á»›ng nÆ°á»›c.
Gian nhà ngùn ngụt hÆ¡i nÆ°á»›c từ cháºu nÆ°á»›c nóng rá»a bát Ä‘Ä©a tá»a lên. Thoạt và o, Pa-ven đã không thể nà o nhìn rõ được mặt từng ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà đang là m. Cáºu ngÆ¡
ngác, không biết đứng và o đâu, là m ăn ra sao. Mụ Di-na lại gần má»™t chị rá»a bát, kéo vai nói:
- PhÆ¡-rô-xi-a, đây má»™t chú bồi phụ má»›i và o, thay chân rá»a bát của con GÆ¡-ri-sa. Mà y chỉ bảo cho nó là m.
Rồi quay lại phÃa Pa-ven và chỉ và o ngÆ°á»i tên gá»i là PhÆ¡-rô-xi-a ấy, mụ Di-na nói thêm:
- Con nà y trông vá» rá»a bát, nó bảo gì mà y phải nghe theo.
Dứt lá»i, mụ Di-na quay gót trở ra ngoà i quầy hà ng.
- Vâng. Pa-ven khẽ đáp lại và đưa mắt há»i PhÆ¡-rô-xi-a. PhÆ¡-rô-xi-a lấy khà n lau mồ hôi trán, nhìn Pa-ven từ đầu đến chân nhÆ° để tÃnh xem cáºu bé là m được gì rồi vừa xắn lại má»™t bên tay ảo đã tuá»™t xuống dÆ°á»›i khuá»·u tay, vừa nói vá»›i Pa-ven, giá»ng thanh thanh, dá»… nghe:
- Việc của em chẳng có gì khó cả. Em nom thùng nÆ°á»›c nà y, em Ä‘un nhá» lá»a, trông sao cho lúc nà o thùng nÆ°á»›c cÅ©ng đầy nÆ°á»›c sôi. Em chẻ củi nữa, rồi đến nom thêm cả hai ấm nÆ°á»›c chè cÅ©ng là việc của em. Sau nà y khi nà o cần thì lau thêm dao dÄ©a và đi đổ rác. CÅ©ng khối việc, đủ là m bở hÆ¡i tai đấy, em ạ.
PhÆ¡-rô-xi-a nói giá»ng vùng Cô-stÆ¡-rôm hay kéo dà i vần a; giá»ng nói, sắc mặt Ä‘á» hây hây và cái mÅ©i cao nhá»n của cô là m Pa-ven cÅ©ng thấy vui vui. "Cô nà y ngó bá»™ cÅ©ng không dữ đâu"; - Pa-ven nghÄ© bụng thế, rồi mạnh dạn mở miệng há»i:
- Cô bảo cháu bây giỠphải là m gì trước?
Cả bếp phì cÆ°á»i. Tiếng cÆ°á»i phá lên là m át cả những lá»i cuối câu của Pa-ven.
- Ha ha ha!... PhÆ¡-rô-xi-a má»›i vá»› được cháu gá»i bằng cô.
- Ha ha! ChÃnh PhÆ¡-rô-xi-a cÆ°á»i to hÆ¡n má»i ngÆ°á»i. Thì ra hÆ¡i nÆ°á»›c bốc mù lên là m Pa-ven không trông rõ mặt cô ta. PhÆ¡-rô-xi-a má»›i xấp xỉ mÆ°á»i tám tuổi thôi.
Ngượng quá, Pa-ven quay há»i thằng bé cùng là m:
- Bây giá» mình phải là m gì trÆ°á»›c, hở cáºu?
Nó đã không trả lá»i, lại trêu Pa-ven thêm:
- Há»i cô mà y ấy, tao biết đâu đấy. Tao có ở đây đâu - Nói rồi, nó chạy ra cá»a, và o trong bếp mất.
Má»™t bà rá»a bát đã có tuổi lên tiếng:
- Mà y lại đây giúp tao má»™t tay lau dÄ©a. Các ngÆ°á»i lạ tháºt, thằng bé nó nói, có gì mà cÆ°á»i. Äây nà y, giữ lấy. Bà vừa nói vừa Ä‘Æ°a cho Pa-ven chiếc khăn lau.
- Lấy răng cắn má»™t đầu khăn, lấy tay kéo đầu kia ra cho thẳng. Tay nà y cầm dÄ©a, cá» Ä‘i cá» lại. Cốt nhất đừng để giắt bẩn ở kẽ dÄ©a. Äể giắt bẩn thì khốn đấy, không phải chuyện chÆ¡i đâu. Các ông khách ăn há» nhìn kỹ lắm, há» mà thấy dÄ©a bẩn thì vạ và o thân đấy, con ạ! Bà chủ sẽ cho mà y ra khá»i cá»a ngay láºp tức.
Pa-ven ngạc nhiên:
- Sao lại có bà chủ nữa à ? Ở đây chỉ thấy ông chủ nháºn cháu và o là m thôi cÆ¡ mà . Bà già rá»a bát phì cÆ°á»i:
- Ông chủ ở đây chỉ là một thứ bù nhìn thôi, con ạ. Bà ta mới là chủ đứng đầu trông coi ở đây. Hôm nay bà ta không đến. Mà y cứ là m rồi sẽ thấy.
Cá»a mở, ba ngÆ°á»i bồi bà n Ä‘i và o, má»—i ngÆ°á»i bê má»™t chồng Ä‘Ä©a bẩn. Má»™t lão, mặt bạnh
vuông, mắt lé, vai rộng, nói bô bô:
- Trong bếp nhanh tay lên chứ! Chuyến tà u trưa sắp đến rồi, mà sao trong nà y là m rù rỠthế.
Nhìn thấy chú bé Pa-ven, hắn há»i:
- Äứa nà o thế nà y?
- Em nó má»›i và o là m. - PhÆ¡-rô-xi-a trả lá»i.
- À ! Má»›i và o nà y - Lão bồi bà n Ä‘áºp bà n tay nặng trịch của hắn lên vai Pa-ven, ẩy cáºu vá» phÃa mấy lò Ä‘un nÆ°á»›c, lên giá»ng: - NÆ°á»›c lúc nà o cÅ©ng phải có sẵn. Thế mà mà y thá» trông xem, má»™t lò tắt ngấm, lò kia thì lá»a cÅ©ng sắp lụi. Hôm nay ông hãy tha cho mà y. Mai còn nhÆ° thế, ông tống và o miệng. Hiểu chÆ°a?
Không nói ná»a lá»i, Pa-ven quay lại lò Ä‘un nÆ°á»›c. Thế là bắt đầu cuá»™c Ä‘á»i Ä‘i là m. ChÆ°a bao giá» Pa- ven chăm việc nhÆ° ngà y đầu tiên Ä‘i là m nà y. Pa-ven đã hiểu: đây không còn nhÆ° ở nhà nữa. Ở nhà , mẹ bảo còn có thể không nghe. Chứ ở đây, lão mắt lé nó đã nói trắng ra rồi: không nghe thì nó vả cho và o mặt tháºt.
Nồi nấu nÆ°á»›c chè to phình nhÆ° cái vại, đổ bồn thùng nÆ°á»›c má»›i gá»i là đầy. Không có quạt lò, Pa-ven tháo chiếc già y ống quặp và o ống thông hÆ¡i, thổi lá»a. Tia lá»a từ các lò bay ra tung tóe. Cả ngà y cứ quanh quẩn vá»›i những xách nÆ°á»›c đổ và o nồi, đổ nÆ°á»›c rá»a bát, trông lò rồi lại tãi mấy khăn Æ°á»›t lau bát ra hÆ¡ trên ấm nÆ°á»›c nóng há»ng, là m má»i việc ngÆ°á»i ta sai. Äêm đã khuya lắm Pa-ven má»›i lần xuống bếp, ngÆ°á»i má»i nhừ.
Bà rá»a bát A-ni-xi-a nhìn ra cá»a, vừa khuất bóng Pa-ven, chép miệng nói:
- Thằng bé má»›i lạ chứ! Là m quần quáºt suốt ngà y, tất ta tất tưởi nhÆ° bị ma váºt. Còn bé thế mà đã phải Ä‘i là m chắc cÅ©ng phải vì thế nà o đây.
PhÆ¡-rô-xi-a ngắt lá»i:
- Thằng bé khá đáo để, là m ăn chẳng phải kèm gì cả.
Mụ Lu-sa bẻ lại: - Cứ để yên rồi xem, chẳng chán ngay đấy. Äứa nà o cÅ©ng thế, má»›i là m bao giá» chẳng chăm...
Äến bảy giá» sáng, Pa-ven má»›i hết tá»™i khổ sai, ngÆ°á»i rã rá»i sau má»™t đêm mất ngủ và chạy Ä‘i chạy lại luôn chân. Thằng bé đến đổi ca, dáng ngÆ°á»i dong dá»ng, má bánh đúc, hai con mắt xấc, nhìn thao láo.
Ngó xem đâu và o đấy cả rồi và thấy hai nồi nÆ°á»›c vẫn Ä‘ang nóng sôi, nó thá»c tay và o túi quần, chét má»™t bãi nÆ°á»›c bá»t tÆ°á»›ng, nhổ toẹt má»™t cái, rồi trợn lòng trắng mắt lên nhìn Pa-ven, nói giá»ng trịch thượng:
- Ê thằng nhóc! Sáng mai, sáu giỠđến thay tao.
Pa-ven ngạc nhiên há»i lại:
-Sao lại sáu? Bảy giá» ngÆ°á»i ta má»›i đổi ca cÆ¡ mà ? - NgÆ°á»i ta khác, mà y khác. Tao bảo mà y đến sáu giá» thì mà y cứ đến sáu giá». Nếu mà y cãi lại tao thì tao Ä‘áºp vỡ mặt mà y ra. Liệu hồn, nhóc bá», má»›i và o mà đã đòi lên mặt.
Những chị rá»a bát đã tan tầm, chăm chú nhìn hai đứa bé cãi nhau. Giá»ng xấc xược, thái Ä‘á»™ ngang ngược của thằng bé kia là m Pa-ven tức đến táºn cổ. Cáºu tiến lại gần nó, chá»±c giã ngay, song lại ghìm được, sợ ngà y đầu Ä‘i là m đã lôi thôi thì có khi bị Ä‘uổi. Pa-ven sa sầm nét mặt, nén giáºn nói:
- Nà y, từ từ chứ, đừng chá»c và o tao mà bá»ng tay đấy, con ạ! Mai đúng bảy giá» tao má»›i
đến. Còn muốn chơi nhau, tao chẳng lép vế đâu. Muốn thỠthì tao chẳng kiêng đâu nhớ.
Thằng kia không ngá» Pa-ven cứng thế, nên chịu lép. Nó sá»ng sốt nhìn Pa-ven lúc ấy đã nổi gân mặt, rồi lùi lại phÃa cái cháºu, lẩm bẩm:
- Äược, rồi xem ai biết tay ai.
Ngà y đầu tiên Ä‘i là m thế là không xảy ra chuyện gì, Pa-ven yên trà ra vá», lòng khoan khoái nhÆ° má»™t ngÆ°á»i đã là m đầy đủ bổn pháºn, có quyá»n được nghỉ. Bây giá» Ä‘i là m rồi, không ai còn dám bảo mình là ăn không ngồi rồi nữa.
Mặt trá»i ban mai uể oải ló ra khá»i tòa nhà máy cÆ°a. Căn nhà Pa-ven lụp xụp hiện dần ra trong sÆ°Æ¡ng sá»›m. Nhà đây rồi, ngay sau biệt thá»± nhà của Lê- sinh-ski.
Miệng huýt sáo, chân bÆ°á»›c rà o, Pa-ven nghÄ© thầm: "Mẹ chắc đã dáºy rồi và mình thì Ä‘i là m vá». Thôi thì bị Ä‘uổi há»c thế cÅ©ng chẳng khổ lắm. Có được nó cho và o há»c lại thì cÅ©ng đến bị lão cố trá»i đánh là m mình Ä‘iêu đứng không sống yên được. Giá» thì ông cóc cần !"
Äang nghÄ© lan man thì đến nhà . Pa-ven mở cá»a, rồi sá»±c nhá»›: "Còn thằng bé tóc hoe kia, mà y sẽ biết tay ông, ông nhất định sẽ cho mà y vỡ quai hà m".
Mẹ Ä‘ang loay hoay Ä‘un nÆ°á»›c ở sân. Thấy bóng con, bà há»i má»™t cách lo âu:
- Sao, công việc thế nà o con, có khá không?
- Khá lắm, mẹ ạ.
Thấy mẹ nhÆ° có chuyện gì muốn báo cho mình biết, Pa-ven hiểu ngay: ngó và o cá»a sổ mở rá»™ng, cáºu đã nhìn thấy cái lÆ°ng rá»™ng của A-rÆ¡-chom.
Bối rối, Pa-ven há»i mẹ:
- Anh A-rơ-chom đã vỠđấy, hở mẹ?
- Ừ, vá» tối qua và ở hẳn nhà . Anh con sẽ vá» là m ở sở đầu máy xe lá»a.
Pa-ven mở cá»a, không còn đủ tá»± tin nữa.
Thân hình to lá»›n ngồi bên bà n, lÆ°ng quay vá» phÃa Pa-ven, bá»—ng ngoảnh lại, cặp mắt nghiêm khắc của anh, dÆ°á»›i đôi lông mà y Ä‘en ráºm, nhìn Pa-ven chằm chằm.
- À, tay nghịch thuốc lá đã vỠđấy à ! Chà o cáºu!
Nói chuyện với anh xem chừng chẳng êm ái chút nà o đâu. Pa-ven nghĩ thầm: "Anh biết tất cả rồi, ông ấy bực lên thể nà o cũng tế cho một mẻ. Có khi còn nện cho nữa".
Pa-ven vẫn hơi sợ anh.
NhÆ°ng A-rÆ¡-chom không có vẻ gì muốn đánh em cả. Ngồi trên ghế đẩu, tay tỳ lên bà n, anh chỉ nhìn em không rá»i mắt. Cái nhìn không ra vẻ nhạo mà cÅ©ng không ra vẻ ghét, Pa-ven không biết đằng nà o mà đoán.
Tiếng anh phá không khà yên lặng nặng ná»:
- Hình nhÆ° mà y đã há»c xong cả rồi thì phải, má»i thứ khoa há»c Ä‘á»u tinh thông, nên bây giá» mà y bắt đầu chuyển vá» khoa rá»a bát.
Pa-ven nhìn chằm chặp và o kẽ sà n gỗ, mắt như dán và o mũ một chiếc đinh đâm trồi lên. Nhưng A- rơ-chom đã đứng lên đi và o bếp.
"Lần nà y thì thoát nạn rồi", - Pa-ven thở dà i nhẹ nhõm.
Äến tối, ba mẹ con ngồi uống nÆ°á»›c. Anh A-rÆ¡-chom má»›i từ tốn há»i lại câu chuyện xảy ra ở lá»›p há»c. Pa- ven kể lại tất cả.
Giá»ng mẹ buồn rầu:
- Mà y còn Ãt tuổi đã ngá»— ngược thế thì lá»›n lên là m gì được, hở con? - Rồi mẹ than phiá»n: - Biết là m sao vá»›i nó được? Cả nhà nó chẳng giống tÃnh ai. Trá»i Æ¡i, con tá»™i, con nợ, nó là m khổ tôi bao nhiêu lần rồi.
Anh A-rơ-chom đẩy cái chén không ra, nói với Pa-ven:
- Nghe anh nói đây, cÆ¡ sá»± đã nhÆ° thế ta không nhắc đến nữa. NhÆ°ng từ nay em phải tháºn trá»ng, nghÄ© đến là m ăn, đừng có tÆ¡ tưởng đến trò nghịch ngợm. Chịu khó mà là m. Nếu còn lung tung bị Ä‘uổi nữa thì tao sẽ sá»a cho má»™t tráºn hết Ä‘Æ°á»ng chui. Hãy nhá»› lấy. Mà y là m tá»™i mẹ thế đã đủ rồi. Quá»· quái! Äến đâu là gây sá»± đến đấy, ở chá»— nà o cÅ©ng là m mang tai mang tiếng. Bây giá» thì phải thôi hẳn. Nếu là m ăn được, sang năm sẽ xin cho và o há»c nghá» trong sở đầu máy, không có cứ ở trong bếp hà ng cÆ¡m mãi vá»›i đống bát Ä‘Ä©a nhếch thì chẳng Ä‘á»i nà o ra hồn con ngÆ°á»i được. Phải há»c lấy má»™t nghá». Bây giá» thì còn bé quá, chÆ°a đủ tuổi, má»™t năm nữa sẽ xin cho mà y và o, chắc ngÆ°á»i ta sẽ nháºn. Còn tao đã được đổi vỠđây là m rồi. Mẹ sẽ thôi không Ä‘i là m nữa. Không để cho mẹ cứ phải cúi lÆ°ng trÆ°á»›c những quân khốn nạn ấy mãi. Còn mà y phải mở mắt ra, mà y phải thà nh ngÆ°á»i má»›i được.
Anh nói xong, đứng dáºy, vá»›i chiếc áo vắt ở lÆ°ng ghế khoác lên ngÆ°á»i và nói vá»›i mẹ:
- Con Ä‘i có việc Ä‘á»™ má»™t tiếng sẽ vá».
Thân hình cao lá»›n, anh Ä‘i qua cá»a phải cúi đầu xuống. Ra đến sân, anh nói vá»ng và o:
- Tao có mang vỠcho mà y con dao và đôi già y. Nói mẹ đưa cho.
Hà ng cÆ¡m nhà ga dá»n hà ng suốt ngà y đêm, không lúc nà o nghỉ.
Ga nà y có Ä‘Æ°á»ng xe lá»a Ä‘i sáu ngả. Nhà ga lúc nà o cÅ©ng cháºt nÃch ngÆ°á»i, chỉ yên tÄ©nh Ä‘á»™ hai, ba tiếng ban đêm, giữa hai chuyến tà u. Hà ng trăm chuyến tà u quân sá»± tránhnhau ở đây, từ mặt tráºn vá», hoặc Ä‘i ra mặt tráºn. Từ ngoà i ấy, tà u chở vá» những con ngÆ°á»i tà n phế, thÆ°Æ¡ng táºt đầy mình. Ra mặt tráºn, thì nó lại Ä‘Æ°a Ä‘i lá»›p lá»›p thịt tÆ°Æ¡i mặc binh phục xám, những ngÆ°á»i lÃnh không tên không tuổi.
Pa-ven là m ở hà ng cÆ¡m nà y đã hai năm ròng. Xó bếp và chá»— rá»a bát, đó là tất cả những gì Pa-ven đã thấy trong hai năm trá»i nay. Trong hầm rá»™ng nà y, hÆ¡n hai chục ngÆ°á»i là m lụng báºn tÃu tÃt cả ngà y. MÆ°Æ¡i ngÆ°á»i bồi bà n chạy Ä‘i chạy lại từ ngoà i hà ng và o bếp.
LÆ°Æ¡ng Pa-ven bây giá» không phải là tám rúp nữa, mà lên mÆ°á»i rúp rồi. Hai năm Ä‘i là m, ngÆ°á»i lá»›n lên, chắc ra, và nếm mùi đủ thứ công việc. Là m chân phụ bếp, ngÆ°á»i bị khói hun ná»a năm trá»i, rồi lại bị tống ra là m chân rá»a bát. Lão bếp chủ Ä‘uổi Pa-ven ra. Lão ta rất có quyá»n thế, chẳng Æ°a gì thằng bé cứng đầu cứng cổ mà lão cho là nó có thể lấy dao ghè và o răng lão, nếu lão Ä‘á»™ng đến ngÆ°á»i nó. Pa-ven chỉ được cái dai sức là m quần quáºt, chứ không cÅ©ng bị tống ra cá»a từ lâu rồi. Pa-ven là m không biết mệt, vá» mặt là m ăn chịu khó thì không ai bì kịp được.
Äến giá» khách ăn đông thì Pa-ven là m hăng ra trò. Hà ng chồng khay bát Ä‘Ä©a trên tay, cứ ba chân bốn cẳng nhảy hà ng bốn, năm báºc thang má»™t, từ dÆ°á»›i chá»— rá»a bát lên bếp, rồi lại từ bếp xuống chá»— rá»a bát.
Äêm đến, khách ăn vãn, bá»n bồi bà n tụ táºp nhau ở dÆ°á»›i nhà , và o gian buồng xép cạnh bếp. Chúng thò cá»— bà i ra, chÆ¡i canh bạc lá»›n, sát phạt nhau chà tá». Nhiá»u lần Pa-ven trông thấy chúng xỉa ra hà ng đống giấy bạc. Pa-ven trông thấy chúng có nhiá»u tiá»n nhÆ° thế chẳng lấy là m lạ. Pa-ven biết má»—i tên bồi bà n ấy vá»› được má»—i ngà y ba bốn chục bạc "tiá»n diêm thuốc" khách cho, ngÆ°á»i dăm hà o, kẻ má»™t đồng. Có tiá»n là chúng rượu, chè, cá» bạc. Pa-ven thấy rất ghét bá»n chúng. Cáºu nghÄ©: "Quân khốn nạn! Anh A-rÆ¡-chom mình, thợ nguá»™i hạng nhất, mà cÅ©ng chỉ có bốn mÆ°Æ¡i tám rúp má»™t tháng; mình thì mÆ°á»irúp. Äồ chó chỉ có việc bà y bà n mà vá»› bở thế! Sẵn tiá»n lại nốc rượu hay nÆ°á»›ng và o bà i bạc".
Pa-ven xem bá»n bồi bà n cÅ©ng nhÆ° bá»n chủ hà ng, là lÅ© ngÆ°á»i xa lạ đáng ghét. "Bá»n chó má ấy ở đây thì là m đầy tá»›, cúi luồn thiên hạ, nhÆ°ng vợ con chúng nó ra phố thì phè phỡn nhÆ° bá»n nhà già u?". Äôi khi chúng dắt vợ con đến, con chúng nó diện đồng phục há»c trò trung há»c, vợ chúng nó béo phị mỡ. Pa-ven nghÄ© thầm: "Mấy thằng sắp bà n cho ngÆ°á»i ta ăn, có khi còn nhiá»u tiá»n hÆ¡n khách hà ng chúng hầu đấy!". Pa-ven cÅ©ng chẳng lạ gì nữa, cả những chuyện thÆ°á»ng xảy ra ban đêm trong các xó bếp, và các buồng xép hà ng cÆ¡m. Không ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà rá»a bát, hay Ä‘Æ¡m món ăn nà o còn là m lâu được, nếu dám từ chối không chịu bán thân lấy và i đồng rúp cho bất cứ kẻ nà o có quyá»n thế ở đây.
Pa-ven đã nhìn sâu và o cặn đáy cuá»™c Ä‘á»i. Cáºu thấy nhÆ° mình nhìn và o má»™t cái hố bẩn, mùi bùn Ä‘en cặn bã bốc lên trong khi cáºu Ä‘ang tuổi khao khát những chuyện má»›i lạ, những chuyện chÆ°a từng biết đến. A- rÆ¡-chom không là m thế nà o xin cho Pa-ven và o há»c việc trong sở đầu máy xe lá»a được. NgÆ°á»i ta không lấy trẻ dÆ°á»›i mÆ°á»i lăm tuổi. Pa-ven thì chá» mong ngà y thoát khá»i hà ng cÆ¡m. Tòa nhà đồ sá»™ của sở đầu máy bằng đá ám khói tháºt có sức hấp dẫn đối vá»›i Pa-ven.
Pa-ven thÆ°á»ng theo anh Ä‘i kiểm tra các toa tà u. Cáºu cố tìm ra việc là m giúp anh.
Từ khi PhÆ¡-rô-xi-a bị Ä‘uổi Ä‘i, cuá»™c Ä‘á»i cà ng buồn tẻ. Vắng mặt ngÆ°á»i con gái lúc nà o cÅ©ng vui cÅ©ng cÆ°á»i, Pa-ven cà ng cảm thấy sâu sắc thêm tình thân giữa cáºu và PhÆ¡-rô-xi-a khăng khÃt biết nhÆ°á»ng nà o. Má»—i sáng, và o buồng rá»a bát, không thấy PhÆ¡-rô-xi- a, mà chỉ nghe toà n những lá»i la, tiếng chá»i của những mụ tản cÆ° má»›i và o là m, Pa-ven cảm thấy sao mà trống trải, cô Ä‘Æ¡n quá.
Và o giá» vãn việc lúc đêm khuya, Pa-ven xếp nốt củi và o lò và ngồi xổm trÆ°á»›c cá»a bếp, chá»›p mắt nhìn ngá»n lá»a, hÆ¡i ấm dá»… chịu. Trong buồng rá»a bát chẳng còn ai. Bất giác Pa-ven lại nghÄ© đến chuyện PhÆ¡-rô- xi-a. Cái cảnh trông thấy hôm trÆ°á»›c, hôm nay nhá»› lại rõ mồn má»™t.
Hôm ấy cÅ©ng và o giá» nà y. Äêm khuya, Pa-ven lần cầu thang xuống bếp. Äến chá»— ngoặt, Pa-ven tò mò leo lên đống củi để ngó và o buồng xép xem bá»n đánh bạc. Canh bạc Ä‘ang gay go. Dê-li-va-nốp ngồi cầm cái, Ä‘ang cay cú, mặt Ä‘á» nhừ.
Có tiếng chân ngÆ°á»i ở cầu thang. Pa-ven quay lại, lão bồi bà n mắt lé PÆ¡-rô-khô-sÆ¡-ca từ trên Ä‘i xuống. Pa ven vá»™i và ng chui xuống gầm cầu thang chá» cho lão Ä‘i khuất và o bếp.
PÆ¡-rô-khô-sÆ¡-ca đã Ä‘i khá»i chá»— ngoặt, Pa-ven nhìn thấy rõ cái lÆ°ng rá»™ng và cái đầu to của hắn. Trên cầu thang còn có tiếng chân nhẹ của ai chạy gấp, tiếng ai quen quen:
- Bác PÆ¡-rô-khô-sÆ¡-ca, cho tôi há»i tÃ!
Pơ-rô-khô-sơ-ca dừng chân, quay lại, ngước mắt lên, miệng cà u nhà u:
- Há»i gì?
Tiếng chân trên cầu thang bÆ°á»›c xuống nữa, Pa- ven nháºn ra PhÆ¡-rô-xi-a.
PhÆ¡-rô-xi-a nắm lấy tay áo lão bồi bà n, giá»ng thất thanh, hổn hển:
- Bác PÆ¡-rô-khô-sÆ¡-ca, tiá»n lão quan hai Ä‘Æ°a cho bác đâu cả rồi?
PÆ¡-rô-khô-sÆ¡-ca giáºt tay lại, sừng sá»™:
- Cái gì? Tiá»n à ? Thế tao không Ä‘Æ°a cho mà y là gì?
- Nhưng hắn đưa cho bác những ba trăm cơ mà ?
PhÆ¡-rô-xi-a, nghẹn ngà o, giá»ng nói run lên bần báºt. PÆ¡-rô-khô-sÆ¡-ca cÆ°á»i gằn:
- Mà y nói sao, ba trăm à ? ThÆ°a bà , thế bà định xÆ¡i cả ba trăm sao? Bà không thấy là đồ rá»a bát mà đòi cả ba trăm thì hÆ¡i đắt má»™t tà hay sao? Tao cho mà y năm chục là phúc rồi. Mà y tưởng ngủ vá»›i mà y khoái lắm đấy. Lắm bà lá»›n lịch sá»± hÆ¡n mà y nhiá»u, lại có há»c hẳn hoi cÅ©ng chẳng dám đòi bằng ấy. Mà y phải cảm Æ¡n tao má»›i phải, ngủ má»™t đêm vá»›i ngÆ°á»i ta mà lại còn được xÆ¡i năm chục nữa. Äừng tưởng tao là thằng ngốc. Thôi, tao thà cho thêm Ä‘á»™ hai chục nữa. Chỉ có thế thôi, con ạ ! Nếu mà y không là đồ ngốc, thì cứ thế mà là m ăn, tao sẽ che chở cho.
Nói xong, lão bồi bà n quay phắt đi, chuồn và o bếp.
- Äồ ba que, đồ khốn nạn! - PhÆ¡-rô-xi-a chá»i và o mặt nó, và gục đầu lên đống củi khóc nức nở.
Tâm hồn Pa-ven bà ng hoà ng, xáo Ä‘á»™ng không sao tả xiết. Äứng trong bóng tối nghe hết câu chuyện, và thấy PhÆ¡-rô-xi-a khóc nấc, đầu Ä‘áºp và o thanh củi, tay ghì chặt lấy cá»™t thang sắt, Pa-ven không để lá»™ ra mình đứng ở đó. Má»™t ý nghÄ© rất rõ nảy ra trong óc Pa-ven: "Cả PhÆ¡-rô-xi-a nữa cÅ©ng bị chúng bắt là m tiá»n, bá»n khốn nạn! PhÆ¡-rô-xi-a ! PhÆ¡-rô-xi-a Æ¡i !". Từ đấy lòng căm ghét của Pa-ven đối vá»›i lão bồi bà n cà ng lắng sâu xuống mãnh liệt thêm, mà chung quanh cà ng trở nên ghê tởm, đáng thù ghét: "Mình khá»e thì mình nện chết thằng súc sinh ấy ngay. Tiếc thay mình không to khá»e nhÆ° anh A-rÆ¡-chom?".
Tia lá»a trong lò bốc lên và tắt Ä‘i, láºp lòe, cuồn cuá»™n thà nh hình xoáy ốc xanh lÆ¡, ngá»n lá»a rung rung lóe Ä‘á» lên; nhìn lá»a, Pa-ven cảm thấy nhÆ° có ai thè lưỡi ra chế nhạo mình.
Gian nhà yên lặng, chỉ có tiếng củi nổ lép bép và tiếng rá» giá»t Ä‘á»u Ä‘á»u ở vòi nÆ°á»›c.
Bếp vắng ngắt, không má»™t ai; bếp chủ và các bếp phụ đã và o buồng móc áo nằm ngủ rồi. Yên tÄ©nh được ba tiếng đồng hồ. Và o giá» nà y, chú phụ bếp CÆ¡-lim- ca thÆ°á»ng lên chÆ¡i vá»›i Pa-ven. Nó treo cái xoong cuối cùng đã đánh bóng nhoáng, rồi chùi tay, nhảy lên vá»›i Pa-ven. Äến nÆ¡i, nó thấy Pa-ven Ä‘ang ngồi xổm trÆ°á»›c lò để ngá». Bóng CÆ¡-lim-ca lù lù trên tÆ°á»ng. Pa- ven nháºn ra ngay cái bóng ngÆ°á»i đầu rối bù nà y. Cáºu không ngoảnh lại, nói vá»›i CÆ¡-lim-ca:
- Ngồi xuống đây, Cơ-lim-ca !
CÆ¡-lim-ca leo lên đống củi nằm, nhìn Pa-ven Ä‘ang lặng lẽ ngồi, vừa nói vừa cÆ°á»i:
- Cáºu là m phù thủy gá»i lá»a lên đấy à ?
CÆ¡ lim-ca thôi cÆ°á»i ngay, vì thấy đôi mắt sáng to của bạn buồn rầu rá»i đống lá»a quay ra nhìn mình. Trong đôi mắt bạn, lần đầu tiên CÆ¡-lim-ca thấy chứa Ä‘á»±ng má»™t ná»—i buồn u uất. - Pa-ven Æ¡i! Hôm nay trông cáºu thế nà o ấy...
Lặng má»™t lát, CÆ¡-lim-ca há»i tiếp:
- Có chuyện gì thế, hở Pa-ven?
Pa-ven đứng dáºy, lại ngồi bên bạn, giá»ng nói khe khẽ:
- Chẳng có chuyện gì cả. Mình chỉ thấy chán ngấy cuá»™c Ä‘á»i nà y lắm, CÆ¡-lim-ca ạ !
Äôi bà n tay Pa-ven vẫn để thõng trên đầu gối bá»—ng nắm chặt lại. CÆ¡-lim-ca chống khuá»·u tay nhổm lên há»i tiếp:
- Hôm nay cáºu gặp chuyện gì mà sinh ra chán váºy?
- Nà o phải mãi đến nay má»›i sinh ra chán đâu! Ngay từ hôm má»›i và o là m là mình đãchán rồi. Cáºu thá» nghÄ© xem. Mình còng lÆ°ng là m nhÆ° lạc Ä‘Ã , mà đứa nà o thÃch miệng, thÃch tay cÅ©ng mắng vá»›i vả và o răng mình được.. Bị đánh, bị mắng, chẳng ai bênh mình. Bá»n chủ thuê tá»› và cáºu đến đây là m, thế mà bất cứ đứa nà o có thế lá»±c ở đây cÅ©ng có quyá»n đánh chúng mình. Mình chạy ba chân bốn cẳng, là m bở hÆ¡i tai rồi, mà không thể nà o vừa ý tất cả má»i đứa được. Mình đã cố là m để không ai kêu được, váºy mà vẫn có lúc cháºm chân chÆ°a kịp hầu đứa nà o, thì bị nó nện cho ngay…
Cơ lim-ca sợ quá, can bạn:
- Nói khẽ chứ mà y, khẽ chứ không lỡ có đứa nà o và o nghe thấy.
Pa-ven chồm lên:
- Nghe thấy thì đã sao? Äứa nà o có nghe thấy tao cÅ©ng cóc sợ, đằng nà o tao cÅ©ng Ä‘i khá»i đây cÆ¡ mà , thà đi quét tuyết ngoà i Ä‘Æ°á»ng sắt, còn hÆ¡n chúi đầu trong xó nhà mồ nà y ăn ở vá»›i quân đểu giả. Thằng nà o túi cÅ©ng đẫy bạc. Chúng nó coi chúng mình nhÆ° trâu, nhÆ° chó. Con gái ở đây thì chúng muốn là m gì cÅ©ng được. Nếu gặp ngÆ°á»i nà o tá» tế cưỡng lại thì chúng nó tống ngay ra cá»a. Mà há» ra cá»a thì mà y bảo há» biết Ä‘i đâu được? Bá»n chúng nó tÃnh thâm tháºt: khi cho Ä‘Ã n bà và o là m, chúng chá»n toà n ngÆ°á»i tản cÆ°, không cá»a không nhà , chết đói đến nÆ¡i cả. Há» và o là m cốt kiếm lấy mẩu bánh qua ngà y, Ở đây, Ãt ra cÅ©ng còn có ăn. Cho nên chúng nó bắt há» là m gì há» cÅ©ng phải là m…
Pa-ven nói, giá»ng đầy phẫn ná»™ đến ná»—i là m CÆ¡- lim-ca sợ có ngÆ°á»i nghe hết chuyện, phải nhảy xuống đóng cá»a lại. Pa-ven vẫn nói nhÆ° trút hết ná»—i uất ức trong lòng:
- Còn đằng ấy, CÆ¡-lim-ca ạ, chúng nó nện cáºu mà cáºu cứ im thin thÃt. Tá»› không hiểu sao cáºu lại im được nhÆ° thế.
Pa-ven mệt quá, ngồi phịch xuống ghế đẩu bên bà n, hai tay ôm lấy đầu, dáng Ä‘iệu mệt lả. CÆ¡-lim- ca đùn củi và o lò và cÅ©ng ngồi lại gần bà n. Cáºu há»i Pa-ven:
- Äêm nay ta không Ä‘á»c gì à ?
Pa-ven trả lá»i:
- Không có sách. Hà ng sách đóng cá»a rồi.
Cơ lim-ca ngạc nhiên:
- Sao? Hôm nay là ngà y lễ à ?
Pa-ven đáp: - Cảnh sát đã tóm ngÆ°á»i bán sách Ä‘i rồi. Nghe đâu bá»n chúng tìm thấy có cái gì ở nhà ông ta.
- Chúng bắt ông ta rồi à ? Vì sao váºy?
- Tá»› nghe ngÆ°á»i ta nói ông ta bị bắt vì chuyện chÃnh trị.
Cà ng sá»ng sốt, CÆ¡-lim-ca nhìn Pa-ven:
- ChÃnh trị nghÄ©a là gì hở cáºu? Pa-ven nhún vai nói: - Trá»i biết được! Nghe ngÆ°á»i ta nói hình nhÆ° ai chống Nga hoà ng thì gá»i là chÃnh trị thì phải.
CÆ¡-lim-ca giáºt nảy mình sợ sệt:
- Thế có ngÆ°á»i dám chống Nga hoà ng cÆ¡ à ?
Pa-ven đáp:
- Mình chẳng biết nữa.
Hai ngÆ°á»i Ä‘ang nói chuyện thì cá»a mở, mụ GÆ¡-la- sa, mặt còn ngái ngủ, bÆ°á»›c và obuồng rá»a bát:
- LÅ© nhóc chúng mà y sao chÆ°a Ä‘i ngủ? Tà u chÆ°a đến, có thể nhắm mắt được má»™t tiếng đấy. Pa-ven, Ä‘i ngủ thôi, để tao trông lá»a cho.
Chuyện bất ngá» xảy ra, kết thúc quãng Ä‘á»i Ä‘i là m ở hà ng cÆ¡m của Pa-ven sá»›m hÆ¡n cáºu ta đã tưởng.
Và o má»™t ngà y tháng Giêng giá rét, Pa-ven vừa tan tầm đã định vá», nhÆ°ng thằng bé là m thay vẫn chÆ°a chịu đến cho. Pa-ven đến trình mụ chủ xin vá», nhÆ°ng mụ ta không cho vá». Mặc dù mệt lá», Pa-ven vẫn phải là m liá»n hôm nữa thay cho thằng bé kia. Tối đến thì đã kiệt sức. Trong lúc nghỉ đêm, Pa-ven còn phải xách nÆ°á»›c đổ đầy mấy nồi và đun sôi cho kịp chuyến tà u ba giá» sáng.
Pa-ven mở vòi, nước tắc không chảy. Rồi quên không khóa máy lại, Pa-ven ngả lưng trên đống củi, và ngủ thiếp đi lúc nà o không biết.
Mấy phút sau, nÆ°á»›c lên ùng ục trong vòi, nÆ°á»›c chảy đầy cả mặt thùng chứa nÆ°á»›c, trà n ra sà n buồng rá»a bát và o lúc nà y thÆ°á»ng rất vắng vẻ không có ai. NÆ°á»›c cứ chảy mãi, lênh láng, ngáºp sà n, rồi theo kẽ cá»a rỉ ra ngoà i các phòng khác. NÆ°á»›c nhÆ° suối chảy ngầm dÆ°á»›i những bá»c hà ng và va-li của hà nh khách lúc ấy Ä‘ang ngủ. Không ai biết, mãi đến lúc nÆ°á»›c là m Æ°á»›t sÅ©ng má»™t ngÆ°á»i khách ngủ dÆ°á»›i đất, ngÆ°á»i nà y choà ng tỉnh dáºy, la lên. Má»i ngÆ°á»i thức dáºy, ngÆ°á»i nà o ngÆ°á»i ấy nháo nhà o chạy bổ đến chá»— hà nh lý của mình. Nhốn nháo cả lên.
NÆ°á»›c vẫn cứ chảy áºp và o.
PÆ¡-rô-khô-sÆ¡-ca Ä‘ang dá»n bà n ăn bên phòng thứ hai, thấy khách kêu náo Ä‘á»™ng, vá»™i nhảy qua những vÅ©ng nÆ°á»›c, ba chân bốn cẳng chạy ra, đùng đùng mở toang cá»a. NÆ°á»›c từ lâu bị cá»a chắn ứ lại được dịp chảy ồ và o phòng nhÆ° thác lÅ©.
Tiếng kêu la nổi lên cà ng dữ dá»™i. Các bồi bà n trá»±c nháºt chạy ùa và o buồng rá»a bát. PÆ¡-rô-khô-sÆ¡-ca nhảy bổ tá»›i Pa-ven còn Ä‘ang ngủ say. Hắn đấm đá nhÆ° mÆ°a lên đầu thằng bé; Pa-ven tối mà y tối mặt, ngÆ°á»i Ä‘au nhừ.
Bị đòn giữa lúc còn Ä‘ang ngái ngủ. Pa-ven không hiểu đầu Ä‘uôi ra sao. Mắt nảy Ä‘om đóm, ngÆ°á»i nhừ đòn Ä‘au nhức nhối, cáºu thất thểu lê gót vá» nhà .
Sáng hôm sau, A-rÆ¡-chÆ¡m Ä‘i là m vá» thấy em Ä‘au, anh sa sầm nét mặt và cau mà y, há»i Pa-ven vá» câu chuyện đêm qua. Pa-ven kể lại tất cả, A-rÆ¡-chom há»i:
- Äứa nà o đánh mà y?
- Lão Pơ-rô-khô-sơ-ca.
- Thôi được. Nằm yên đấy.
A-rÆ¡-chom lấy áo da khoác lên ngÆ°á»i, chẳng nói chẳng rằng Ä‘i ra khá»i nhà .
*
Má»™t ngÆ°á»i thợ lạ mặt đến hà ng cÆ¡m nhà ga há»i mụ GÆ¡-la-sa:
- Tôi muốn gặp bác bồi bà n Pơ-rô-khô-sơ-ca.
Mụ trả lá»i:
- Ông đợi bác ấy má»™t tÃ, bác ấy sắp vỠđấy.
NgÆ°á»i lạ mặt to lá»›n đứng dá»±a lÆ°ng ngáng lấy khung cá»a:
- Äược tôi đứng đợi đây.
PÆ¡-rô-khô-sÆ¡-ca bê má»™t chồng bát Ä‘Ä©a cao ngất, lấy chân ẩy cá»a bÆ°á»›c và o buồng rá»a
bát.
- Kìa, bác ta vỠkia!
A-rÆ¡-chom tiến đến, bà n tay nặng nhÆ° chì của anh túm lấy vai lão bồi bà n, nhìn thẳng và o mắt hắn, há»i:
- Tại sao mà y lại đánh thằng Pa-ven em tao?
Lão bồi bà n cố gỡ tay A-rÆ¡-chom ra, nhÆ°ng má»™t quả đấm trá»i giáng đánh hắn ngã lăn xuống sà n nhà .
Hắn lóp ngóp định bò dáºy thì má»™t quả đấm nữa, ghê hÆ¡n, là m hắn nằm chết gà nhÆ° đóng Ä‘inh xuống sà n. Các mụ rá»a bát hốt hoảng, vá»™i lánh xa.
A-rÆ¡-chom quay gót, thản nhiên bÆ°á»›c ra cá»a, PÆ¡- rô-khô-sÆ¡-ca mặt đầm đìa máu, Ä‘au quá, nằm giãy trên sà n. Tối hôm ấy, ở nhà chá» mãi không thấy A-rÆ¡-chom Ä‘i là m vá». Mẹ Ä‘i há»i thăm: thì ra A-rÆ¡-chom bị bắt giam ở bóp rồi.
Sáu ngà y sau, A-rÆ¡-chom được tha vá» nhà . Lúc ấy, mẹ đã ngủ rồi, A-rÆ¡-chom đến bên giÆ°á»ng Pa-ven nằm và trìu mến há»i:
- Em có đỡ không?
Nói rồi, anh ngồi xuống cạnh Pa-ven: "Em đừng buồn, ở Ä‘á»i còn nhiá»u ná»—i cay cá»±c hÆ¡n thế nữa cÆ¡, em ạ !". Im lặng má»™t lát, A-rÆ¡-chom nói thêm: "Không sao cả em sẽ Ä‘i là m ở nhà máy Ä‘iện. Anh đã xin cho em. Em và o đấy là m há»c lấy má»™t nghá»".
Hai bà n tay Pa-ven siết chặt lấy bà n tay to tướng của anh.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 04:18 PM.
|