Xem bài viết đơn
  #1  
Old 26-07-2008, 11:03 AM
NGHIA80's Avatar
NGHIA80 NGHIA80 is offline
Nhập Môn Tu Luyện
 
Tham gia: Mar 2008
Äến từ: hà ná»™i
Bài gởi: 60
Thá»i gian online: 65902
Xu: 0
Thanks: 0
Thanked 2 Times in 2 Posts
Post GIA HUẤN CA * Nguyễn Trãi *

Cổ Văn Việt Nam
GIA HUẤN CA



1. Äặt quyển sách, vắt tay nằm nghỉ,
Há»… làm ngÆ°á»i dạy kỹ thì nên,
Phấn son cũng phải bút nghiên,
Cũng nhân tâm ấy há thiên lý nào.

5. Nhân thong thả lựa vần quốc ngữ,
Làm bài ca dạy vợ nhủ con:
Lá»i ăn nết ở cho khôn,
Chớ nên đa quá, đa ngôn chút nào!
Ä‚n mặc chá»› mỹ miá»u chải chuốt,
10. Hình dung đừng ve vuốt ngắm trông,
Một vừa hai phải thì xong,
Giá»t dài giá»t ngắn cÅ©ng không ra gì?
Khi đứng ngồi chứ hỠlơ lẳng,
Tiếng nhục nhằn nữa nặng đến mình,
15. Hạt mưa chút phận lênh đênh,
Tấm son tạc lấy chữ trinh làm đầu.
Kìa mấy kẻ làu làu tiết ngá»c,
Äem sắc danh nguyện lúc lá»­a châm,
Con hiá»n cha mẹ an tâm,
20. Má»™t nhà khen ngợi, nghìn năm bia truyá»n.
Ná» những kẻ nÆ°á»›c nguyá»n non hẹn,
Thấy mùi hoa bướm nghển, ong chào,
Miệng Ä‘á»i dê diếu biết bao,
Äông ra quốc pháp, nhục vào gia thanh.
25. Äem ngÆ°á»i trÆ°á»›c lấy mình ngắm lại,
Khôn ba năm đừng dại má»™t giá»,
Äua chi chén rượu câu thÆ¡,
Thuốc lào ngá»t nhạt, nÆ°á»›c cá» thấp cao.
Äám dồi má» ra vào săn sóc,
30. Lại bài phu, tam cúc, đánh đinh,
Äố mÆ°á»i, chẵn lẻ, đố kinh,
Tổ tôm, kiệu chắn, sám quanh tứ chiá»u.
Äi đứng đắn, chá»› Ä‘iá»u vùng vẫy,
Khi tối tăm đèn phải phân minh,
35. Hoặc khi hội hát linh đình,
Äược lá»i dạy đến thì mình hãy ra.
Ra phải có mẹ già em nhá»,
Äừng đánh đàn, đánh lÅ© không hay,
Nói đừng chau mặt, chau mày,
40. Nghe ra ngậm đắng nuốt cay hay nào!
Của tằn tiện, chắt chiu hàn gắn,
Khách buôn tàu chưa hẳn nơi đây !
Cũng đừng vắt nước cổ chày,
Tiếp tân tế lễ là ngày nên hoang.
45. Ăn ở chớ lòng mang khoảnh khắc,
Mua bán đừng điêu trác đong đưa,
Mua đừng ráo riết quá lừa,
Bán đừng bo xiết, ích ta hại ngÆ°á»i.
Chá»› tắt mắt của ngÆ°á»i kém cá»i,
50. Äừng đảo Ä‘iên có nói làm không,
Giàu sang cũng chớ khoe ngông,
Miễn mình ấm phận chớ lòng khinh ai.
Khó khăn chớ vật nài oán hối,
Hết bĩ rồi tới buổi thái lai,
55. Cầm cân, tạo hóa đổi dá»i,
Giàu ba há», khó ba Ä‘á»i mấy ai?
Äừng há»c cách tham lá»i đặt lãi,
Lợi kẻ cho thì hại kẻ vay,
Dễ dàng nợ phải lay nhay,
60. Äến đầu Ä‘Å©a quá, e cay đắng nhiá»u.
Hoặc lỡ thiếu phải Ä‘iá»u lÄ©nh tạm,
Dù ít nhiá»u liệu sá»›m tính xong,
Chẳng nên mê mẩn hơi đồng,
Qua lần cho khá»i thì lòng má»›i nguôi.
65. Thói mách lẻo, ngồi rồi bỠhết,
Há»… Ä‘iá»u gì nói ít má»›i hay,
Lân la giắt rợ, giắt rây,
Äã hÆ° công việc, lại dày tiếng tăm.
Việc chợ búa chăm chăm chúi chúi,
70. Buổi bán xong liệu vá»™i ra vá»,
Cửa nhà trăm việc sớm khuya,
Thu va thu vén má»i bá» má»›i xong.
Phòng những kẻ có lòng gian vặt,
Nhỡ xảy ra má»™t mất mÆ°á»i ngá»,
75. Tiếc thầm đứng ngẩn, ngồi ngơ,
Äau buồn thôi lại đổ cho tại trá»i.
Từ chốn ở, nơi ngồi thay thảy,
Rác ngập Ä‘Æ°á»ng nhìn vậy chan chan,
Ai vào rác ngập ước chân,
80. Bát mâm tÆ¡i tả chiếu chăn đầy giÆ°á»ng.
Tuy khó rách, giữ gìn thơm sạch,
Có hay gì chiếu lệch bụi nhơ,
Äồ ăn thức nấu cho vừa,
ThÆ°á»ng thÆ°á»ng giữ lấy muối dÆ°a ngon lành.
85. Nghá» bánh trái chiá»u thanh vẻ lịch,
CÅ©ng há»c dần thói cách ngÆ°á»i ta,
Vá may giữ nếp đàn bà,
Mũi kim nhỠnhặt mới là nữ công.
Thủa tại gia phải tòng phụ giáo,
90. Khi lấy chồng giữ đạo chính chuyên,
Lại là hiếu với tổ tiên,
Những ngày giỗ tết không nên vắng nhà.
Äồ cúng cấp hÆ°Æ¡ng trà tinh khiết,
Theo lễ nghi khép nép, khoan thai,
95. Ä‚n nhiá»u ăn ít cho rồi,
Nhá»› Ä‘iá»u ghẻ lạnh lá»… thôi lại vá».
Dù nội, ngoại hai bỠcũng vậy,
Äừng trành hanh bên ấy, bên này,
Cù lao đội đức cao dày,
100. Phải lo hiếu kính đêm ngày khăng khăng.
Bởi thương đến mới năng mắng quở,
Muốn cho ta sáng sủa hÆ¡n ngÆ°á»i,
Ân cần kẽ tóc, chân tơ,
Tấm lòng chép để mấy lá»i tạc ghi.
105. Äừng nặng nhẹ, tiếng chì tiếng bấc,
Äừng vùng vằng mặt vá»±c, mặt lÆ°ng,
Có thì sớm tiến trưa dâng,
CÆ¡m ngon canh ngá»t cho bằng chị em.
Dù chẳng có thì yên một phận,
110. NgÆ°á»i trên ta há giận ta sao!
Hoặc khi lầm lá»—i Ä‘iá»u nào,
Äánh đằng cá»­a trÆ°á»›c, chạy vào cá»­a sau.
Khi ấm lạnh ta hầu coi sóc,
Xem cháo cÆ¡m, thang thuốc má»i bá»,
115. Ra vào thăm há»i từng khi,
NgÆ°á»i đà vô sá»±, ta thì an tâm.
Việc báo hiếu phải chăm chữ hiếu,
Kiệm hay phong cũng liệu tùy ngơi,
Äừng Ä‘iá»u tranh cạnh chia bai,
120. Xấu trong làng nÆ°á»›c, để cÆ°á»i mai sau.
Äạo vợ chồng tình sâu nghÄ©a ái,
Lại chẳng nên mặt tái, mày tăm,
Chuyện đâu bỠđấy cho êm,
Äừng Ä‘em bên ấy vá» gièm bên ta.
125. Sách có chữ "nhập gia vấn húy",
Khi nói năng phải kỹ kiêng khem,
Dịu dàng tiếng thuận lá»i má»m,
Cứ lá»i chồng dạy má»›i yên cá»­a nhà.
Chớ nên cậy mình ta tài sắc,
130. Chồng nói ra nhiếc móc chê khen.
Nói càn như ở bậc trên,
ThÆ°á»ng khi Ä‘á»™ng đến tổ tiên quá lá»i.
CÆ¡n giận đến, sá»± Ä‘á»i ngang ngá»­a,
Dở dói ra nát cửa tan nhà,
135. Chữ "tùy" là phận đàn bà,
Nhu mì để dạ, chua ngoa gác ngoài.
Dù lá»—i phận gặp ngÆ°á»i tá»­u sắc,
Hay gặp ngÆ°á»i cá» bạc lÆ°u liên,
Nhá» to tiếng dịu lá»i êm,
140. Dần dà uốn mãi may má»m được chăng !
Phải chồng ngược, cắn răng chịu khổ,
Chớ nghiêng đầu, ngảnh cổ thiệt thân,
Duyên may gặp được văn nhân,
Thuộc câu "tương kính như tân" làm lòng.
145. Nghiệp đèn sách khuyên chồng sập sã,
Tiếng kê minh gióng giả đêm ngày,
Khuyên chồng nhớ đến đạo thầy,
Vật dâng lá»›n nhá» gá»i nay lá»… thÆ°á»ng.
In lấy chữ tao khang chi nghị,
150. Äừng mang câu đố kỵ chi thÆ°á»ng,
Dây bìm cho tựa cành vàng,
Trước chàng đẹp mặt, sau nàng đỡ tay.
Câu "Ä‘Æ°á»ng cái" xÆ°a nay cÅ©ng vậy,
Trai làm nên lấy bảy lấy ba,
155. Lấy vỠhầu hạ nhà ta,
Thêm hòe, nẩy quế có là con ai?
Cũng da thịt cũng tai mắt thế,
Kém ta nên phận ế hoa ôi,
Nghĩ tình ăn cạnh nằm ngoài,
160. Ấm no nên xót lấy ngÆ°á»i bÆ¡ vÆ¡.
Thế mới phải phép thỠphu tử,
Ấy mới là đạo xử hài hòa,
Chữ "Tùy" rắn khúc nghi gia,
Môn Ä‘Æ°á»ng thong thả, má»™t nhà vẻ vang.
165. Kìa những đứa mặt thÆ°á»ng cau có,
Khách đến nhà chửi chó mắng mèo,
Cất lá»i nặng cỡ đá Ä‘eo,
Äã ra thét tá»› lại vào mắng con.
Khách vỠđoạn sợ mòn mất chiếu,

170. Chồng ra Ä‘Æ°á»ng chẳng kẻo mặt mo!
Hễ ngày bạn hữu giao du,
Sai ngÆ°á»i trải chiếu, sắp đồ tiếp ra.
Dù trăm giận thì ta để bụng,
Có trá»ng ngÆ°á»i má»›i trá»ng chồng ta.

175. Tùy ngÆ°á»i thết đãi rượu trà,
Nhá»› rằng: Của gá»­i chồng ta Ä‘i Ä‘Æ°á»ng!
Ấy là vẹn cÆ°Æ¡ng thÆ°á»ng bằng hữu,
Lại phải tÆ°á»ng trong đạo chị em,
Äạo em thì phải trông lên,

180. Äạo chị trông xuống cho êm đẹp chiá»u.
Miếng bùi ngá»t chia Ä‘á»u nhÆ° má»™t,
Khi nắng mưa ấm sốt đỡ tay,
Với nhau như bát nước đầy,
Lá lành đùm bá»c bóng cây rÆ°á»m rà!

185. Äạo thúc tẩu má»™t nhà minh bạch,
Lánh hiá»m nghi tăm tích rõ ràng,
Trá»™m trông bóng Ä‘uốc Vân TrÆ°á»ng,
Nức danh ba nước treo gương muôn nhà
Cả trong ngoài cùng là đàn cháu,

190. Xem như con yêu dấu chẳng sai,
Äồng quà, tấm bánh hôm mai,
Chá»› Ä‘iá»u dằn vật, chá»› lá»i gieo Ä‘anh.
Từ há» mạc, láng giá»ng, hàng xóm,
Cũng ở cho trong ấm ngoài êm,

195. Tiếng chào, tiếng há»i cho má»m,
Chẳng khinh ai cÅ©ng chẳng hiá»m oán ai.
Ấy ngôn hạnh các lá»i hằng giữ,
Lại cần Ä‘iá»u cÆ° xá»­ cho tuyá»n,
Há»… ngày sóc, vá»ng, hối, huyá»n,

200. Cùng ngày nguyệt tín phải khuyên dỗ chồng.
Khi thai sản trong phòng gìn giữ,
Há»c cổ nhân huấn tá»­ trong thai,
Dâm thanh chớ để vào tai,
Ãc ngôn chá»› chút bợn lá»i sam sÆ°a!

205. Từ xuất nhập, khởi cư, hành động,
Có lá»… nghi nghiêm trá»ng Ä‘oan trinh,
Äứng ngồi chính đại quang minh,
Cho bằng phẳng thế, chớ chênh lệch mình.
Chớ vịn cao cũng đừng mang nặng,

210. Äừng ăn đồ cay đắng canh riêu,
Äừng ăn ít, chá»› ăn nhiá»u,
Nuôi từ trong dạ khá»i Ä‘iá»u lo xa.
Khi sinh nở thai hòa vô sự,
Cẩn từ khi trong cữ ngoài tuần,

215. Chiá»u sÆ°Æ¡ng chá»› để áo quần,
Äỉnh đầu phải cúi, bÆ°á»›c chân phải dò.
Nơi bếp vách đừng cho hơ lửa,
Ngá»n đèn hoa chá»› quở quá ngôn,
Kiêng khem trăm sự vuông tròn,

220. Trước mình yên dạ, sau con ít sài.
Ngày con đã biết chơi biết chạy,
Äừng cho chÆ¡i cầm gậy, trèo cao,
Äừng cho chÆ¡i búa chÆ¡i dao,
Chơi vôi, chơi lửa, chơi ao có ngày.

225. Lau cho sạch không hay dầm nước,
Ăn cho vừa, đừng ước cao lương,
Mùa đông tháng hạ thích thÆ°á»ng,
Ä á»«ng ôm ấp quá, đừng suồng sã con.
Dạy từ thuở hãy còn trứng nước,

230. Yêu cho đòn bắt chÆ°á»›c lấy ngÆ°á»i,
Trình thưa, vâng dạ, đứng ngồi,
Gái trong kim chỉ, trai ngoài bút nghiên.
Gần mực đen, gần đèn thì sáng,
Ở bầu tròn, ở ống thì dài,

235. Lạ gì con có giống ai,
Phúc đức tại mẫu là lá»i thế gian.
Làm mẹ chớ ăn càn, nói dở,
Vá»›i con đừng chá»­i rủa quá lá»i,
Hay chi thô tục những ngÆ°á»i,

240. Hôm nay cụ cụ, ngày mai bà bà.
Gieo tiếng ra chết cây, gãy cối,
Mở miệng nào có ngá»n có ngành,
Äến tay bụt cÅ©ng không lành,
Chồng con khinh rẻ, thế tình mỉa mai!

245. Ấy những thói ở Ä‘á»i ngông dại,
Khôn thì chừa, má»›i phải giống ngÆ°á»i,
Sinh con thì dạy thì nuôi,
Biết câu phải trái lá»±a lá»i khuyên răn
Tuổi cả khôn, hôn nhân trạch phối,

250. Giàu đừng tham, khó đói chá»› ná»,
Dâu hiá»n, rể thảo tìm vá»,
Xem tông xem giống kẻo mê mà lầm.
Xá»­ vá»›i rể má»™t niá»m kính trá»ng,
Dù dở hay, đừng giá»ng mỉa mai,

255. Vá»›i dâu, dạy bảo phải lá»i,
Bắt khoan bắt nhặt, biết ai cho vừa!
GÆ°Æ¡ng giáo tá»­ nhÆ°á»ng Ä‘Æ°a mặt nhận,
Mực trì gia đặt hẳn ân uy,
Bá»t bèo là phận nô tỳ,

260. Dạy nghiêm, ở thảo hai bỠvẹn hai.
Có câu ví "Chiá»u ngÆ°á»i lấy việc",
Chẳng há nên ráo riết ngÆ°á»i ta,
Hay thì nó ở lâu ra,
Dở thì nó bước nào ta bận gì.

265. Một đôi kẻ phải khi lỡ độ,
Có thì cho chẳng có thì thôi,
Chẳng nên nhiếc mắng nhiá»u lá»i,
Cơ hàn hầu dễ có ai muốn gì.
Trong nhà vận thịnh suy có mệnh,

270. Äạo quỉ thần thì kính viá»…n chi,
Nắng mưa giải kiết có khi,
Phải chăm cơm thuốc, đừng mê cốt thầy.
Nhà chẳng quét, quét hay có rác,
Äã bói ra, bá» nhác sao đành,

275. Cao tay mấy kẻ có danh,
Bùa bèn chẳng bỠlà tinh hiện vào.
Suy cho thấu, tà nào phạm chính,
Cứ thánh kinh cảnh tỉnh dị kỳ,
Kìa như mấy kẻ tăng, ni,

280. Thôi tuần cúng Phật, lại khi vào hè.
Nam mô Phật rù rì hai chữ,
Äua nhau rằng tín nữ thiện nam,
Miệng rằng chừa độc chừa dâm,
Tay lần tràng hạt dao găm một bồ.

285. Kẻ trốn việc ở chùa cũng có,
Kẻ lá»™n chồng, trốn chúa cÅ©ng nhiá»u,
Gian ngoan rất mực làm kiêu,
Mượn danh Hòa thượng, lợi Ä‘iá»u tham dâm.
Chẳng qua lũ ngu dân hoặc thái,

290. Phúc đức đâu nghĩ lại mà coi,
TrÆ°á»›c sau có bấy nhiêu lá»i,
Bảo nhau gìn giữ nên ngÆ°á»i thÆ¡m danh.
Dù ai nấy có tình chẳng cứ,
Thói ThỠDương vẫn giữ không chừa,

295. Ngày ngày mắng sớm đòn trưa,
ThÆ°á»ng thÆ°á»ng dạy dá»— mà ra tuồng gì.
Cành kia lớn sợ khi khó nắn,
Sắt nỠmài ắt hẳn nên kim,
Diễn nôm cho tiện mà xem,

300. Dạy nhà trÆ°á»›c đã má»›i Ä‘em dạy ngÆ°á»i.
Lấy Ä‘iá»u ăn ở dạy con,
Dẫu mà gặp tiết nÆ°á»›c non chuyá»n vần.
Ở cho có đức có nhân,
Má»›i mong Ä‘á»i trị được ăn lá»™c trá»i.

305. ThÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i tất tả ngược xuôi,
ThÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i lỡ bÆ°á»›c, thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i bÆ¡ vÆ¡.
ThÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i ôm dắt trẻ thÆ¡,
ThÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i tuổi tác già nua bần hàn.
ThÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i quan quả, cô Ä‘Æ¡n,

310. ThÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i lỡ bÆ°á»›c lầm than kêu Ä‘Æ°á»ng.
Thấy ai đói rách thì thương,
Rách thÆ°á»ng cho mặc, đói thÆ°á»ng cho ăn.
ThÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i nhÆ° thể thÆ°Æ¡ng thân,
NgÆ°á»i ta phải bÆ°á»›c khó khăn đến nhà.

315. Äồng tiá»n bát gạo mang ra,
Rằng đây "cần kiệm" gá»i là làm duyên.
May ra ở chốn bình yên,
Còn ngÆ°á»i tàn phá chẳng nên cầm lòng.
Tiếng rằng: ngày đói tháng đông,

325. Ở phải có nhân có nghì,
ThÆ¡m danh vả lại làm bia miệng ngÆ°á»i.
Hiá»n lành lấy tiếng vá»›i Ä‘á»i,
Lòng ngÆ°á»i yêu dấu, là trá»i há»™ ta.
Tai Æ°Æ¡ng hoạn nạn Ä‘á»u qua,

330. Bụi trần giũ sạch thực là từ đây.
Vàng trá»i tuy chẳng trao tay,
Bình an hai chữ xem tày mấy mươi.
Mai sau bạc chín tài mÆ°á»i,
Sống lâu ăn mãi của Ä‘á»i vá» sau.
335. Kìa ngÆ°á»i ăn ở cÆ¡ cầu,
Ở thì chẳng biết vỠsau phòng mình,
Thấy ai đói rách thì khinh,
Cách nào là cách ích mình thì khen.
Hứng tay dưới với tay trên,

340. Lá»c lừa từng tí, bon chen từng đồng!
Ở thì phất giấy đan lồng,
Nói thì mở miệng như rồng như tiên.
Gan thì quá ngỡ sắt đèn,
Miệng thÆ¡n thá»›t nghÄ© rÆ¡i tiá»n bạc ra.

345. Mặt lành khéo nói thực thà,
Tưởng như xẻ cửa xẻ nhà cho nhau.
Ở nào mùi mẽ chi đâu,
Như tuồng cuội đất giấu đầu hở đuôi.
Nói lá»i lại nuốt lấy lá»i,

350. Má»™t lÆ°ng bát xáo mÆ°á»i voi chÆ°a đầy.
Cho nên mới phải lúc này:
Cửa nhà tàn phá phút rày sạch trơn.
Kẻ thì mắc phải vận nàn,
Cửa nhà một khắc lại tàn như tro.

355. Kẻ thì phải lính, phải phu,
Äem mình vào chốn quân gia trận tiá»n.
Kẻ thì mắc phải dịch ôn,
Kẻ thì thủy há»a gian nan kia là!
Thấy ngÆ°á»i mà phải lo ta,

360. SỠsỠtrước mắt thực là thương thay,
Khuyên ai chớ bắt chước rày,
Ở lòng nhân nghĩa cho đầy mới khôn.
Lá»i cha dạy bảo nỉ non,
TrÆ°á»›c sau ghi chép khuyên con nghe lá»i.

365. Nghe thì má»›i phải là ngÆ°á»i,
Chẳng nghe thì cÅ©ng là Ä‘á»i bá» Ä‘i.
Phận làm gái ở cùng cha mẹ,
Lòng phải chăm há»c khéo há»c khôn,
Một mai xuất giá hồi môn,

370. Phận bồ liá»…u giá trong nhÆ° ngá»c,
Khéo là khéo bánh trong, bánh lá»c,
Lại ngoan nghá» dệt vóc, may má»n.
Khôn là khôn lẽ phải, Ä‘Æ°á»ng tin,
Lại trá»n đạo nâng khăn sá»­a túi.

375. Khôn chẳng tưởng mưu lừa chước dối,
Khéo chẳng khoe vẻ lịch, chiá»u trai.
XÆ°a nay hầu dá»… mấy ngÆ°á»i,
Miệng khôn, tai khéo cho ai được nhá».
Phận làm gái này lá»i giáo huấn,

380. Lắng tai nghe cổ truyện mới nên,
Hãy xem xÆ°a những bậc dâu hiá»n,
Kiêm tứ đức: dung, công, ngôn, hạnh,
Công là đủ mùi xôi, thức bánh,
Nhiệm nhặt thay Ä‘Æ°á»ng chỉ mÅ©i kim.

385. Dung là nét mặt ngá»c trang nghiêm,
Không tha thiết, không chiá»u lả tả.
Ngôn là dạy trình thưa vâng dạ,
Hạnh là Ä‘Æ°á»ng ngay thảo kính tin.
XÆ°a nay mấy kẻ dâu hiá»n,

390. Dung, công, ngôn, hạnh là tiên phàm trần.
Phận con gái ở nhà thi lễ,
Lắng mà nghe kể chuyện tam cương:
Dẫu ái ân cùng chiếu cùng giÆ°á»ng,
Äạo chồng sánh quân thân chi đạo,

395. Làm tôi con chỉ trung chỉ hiếu,
Làm dâu thì chỉ kính mới nên.
Chá»› khoe khoang mình bạc mình tiá»n,
Äừng Ä‘á»ng đảnh cậy khôn cậy khéo.
BỠthiếp phụ thuận tòng là điệu,

400. Cũng như bên thỠchúa thỠcha,
Muôn nghìn đừng thói kiêu ngoa,
Mắng ta không giận, yêu ta không nhá»n.
Quyá»n mệnh phụ là mình làm chủ,
Trong đại hôn áo mũ thân nghênh,

405. Kính ngÆ°á»i vợ phép ở Lá»… Kinh.
Chức phận phải chăm bỠtần tảo,
Trong khuê khổn giữ gìn khăn áo,
Trên từ Ä‘Æ°á»ng trăm việc trÆ¡n tru.
Từ cÆ¡m, canh, cá, thịt, má»i đồ,

410. Dẫu nhiá»u ít sá»­a cho trong sạch.
Bằng nhÆ°á»ng ấy thần minh lai cách,
Câu "hữu trai" nên tiếng để Ä‘á»i,
Hoa thơm ai nỡ bỠrơi,
NgÆ°á»i khôn ai nỡ nặng lá»i đến ai.

415. BỠnội trợ việc trong xem xét,
Siêng năng thì trăm việc Ä‘á»u nên,
Chá»› khoe khoang lắm thóc nhiá»u tiá»n,
Ngồi ăn mãi non mòn núi lở.
Việc nhà có kẻ ăn ngÆ°á»i ở,

420. Từ trong ngoài như bảo trước sau,
Äồ làm ăn, ngày để đâu đâu,
Ban tối phải thu vỠcho đủ.
Trống canh một chớ đà vội ngủ,
Siêng năng thì chăm chú việc ta.

425. Lũ nô tỳ trai gái năm ba,
Cơm chưa chín không nên khua xáo.
Äứa xay thóc, đứa thì giã gạo,
Äứa bếp thì chủ việc cÆ¡m.
Ăn đoạn rồi cho chúng nghỉ ngơi,

430. Äèn ta sẽ soi trong bếp lại.
Äừøng tin trẻ tôi đòi thÆ¡ dại,
Lá»i dạy răn: "giữ lá»­a chẳng chÆ¡i".
Cho hay đại phú bởi trá»i,
NhÆ°ng mà ở thế thì ngÆ°á»i hết chê.

435. Cầm then khóa giữ bỠthu phát,
Chắt chiu mà dè dặt mới nên,
Coi sóc từ hạt gạo đồng tiá»n,
Äừng cậy có ăn càn, tiêu dở.
Bữa thÆ°á»ng phải xem cho con ở,

440. Cũng đừng thừa, chớ thiếu làm chi.
Kẻ lân bang đến một đôi khi,
Äồ thết đãi xem cho tá»­ tế.
Trong nhà phải bảo nhau có ý,
Äừng chá»­i mèo, mắng chó mà chi.

445. Trong anh em thiên tải nhất thì.
Sang vì vợ nhưng giàu vì bạn.
Chiá»u rá»™ng hẹp tùy cÆ¡ ứng biến,
Äạo trì gia đãi khách khác màu,
Trần trần một mực nên đâu,

450. Phô loài bồ các biết đâu lẽ gì,
Phận là gái vỠlàm dâu cả,
Việc ta chăm giữ chốn từ Ä‘Æ°á»ng,
Lấy ngá»n tần, lá tảo lá»… thÆ°á»ng,
Kìa hiếu dưỡng Thành Chu gia pháp.

455. Tôn tộc đến những khi kỵ lạp,
Xem bằng nhÆ°á»ng quí khách, gia tân.
Có chữ rằng: "đạo trá»ng thân thân",
Dễ mấy thủa đông như ngày giỗ.
Lúc lá»… tất lẻn vào dá»n cá»—,

460. Hãy pha trà tiếp đãi cho xong,
Bữa thÆ°á»ng dù dÆ°a muối mặc lòng,
Khi có hỠxem cho tử tế,
NÆ°á»›c đã Ä‘oạn rượu liá»n nhân thể,
Giục tiểu hầu bưng cỗ tiếp ra.

465. Nhà dÆ°á»›i ta má»i hỠđàn bà,
Coi sóc há»i há» hàng con cháu.
Không bỠsót là tình yêu dấu,
Ai chẳng khen hiá»n đức phụ nhân,
Trá»n Ä‘á»i đẹp mặt phu nhân,

470. Vì chÆ°ng chủ phụ thân thân biết Ä‘iá»u.
BỠphụng dưỡng đôi bên cha mẹ,
Muôn một khi đá đổ bồ hôi,
Nghĩ xa lo đứng lo ngồi,
Chẳng còn tưởng đến tham công tiếc việc.

475. ÄÆ°á»ng Ä‘iá»u há»™ tiá»n không dám tiếc,
Mặc phu quân giữ việc thuốc thang,
Song ta nâng giấc giữ giàng,
Äiá»u ăn uống phải há»i han tùy thích.
Lòng ngÆ°á»i Æ°á»›c chim, gà, cá, thịt,

480. Của nên ăn dù đắt cũng mua.
Tùy ngÆ°á»i Æ°a thức ngá»t chua,
Nhưng gia vị phải mong cho đủ mùi.
Xem quần áo nên thay kẻo bẩn,
Lòng yêu thân phải cẩn từng khi,

485. Tấm lòng trá»i đất chứng tri,
Dâu hiá»n có hiếu, tiếng ghi để Ä‘á»i.
Này con gái thuộc vỠkhôn đạo,
Khôn đức nhu nết gái dịu dàng,
Má»™t đôi khi chân bÆ°á»›c ra Ä‘Æ°á»ng,

490. BỠtôn trưởng thì lòng kính nhượng.
Dù chẳng phải là ta hơi hướng,
Nghĩa hương lân phải cất tiếng chào.
Bằng thấy ngÆ°á»i đầu bạc tuổi cao,
Có mang đội trình đòi nâng đỡ.

495. Thì miệng lưỡi chê bai ai nỡ,
Ở trên Ä‘á»i gái ở nết na,
Con hiá»n đẹp mặt mẹ cha,
Chồng hòa yêu chuộng, hỠhòa kính chung
Dạy những kẻ đàn bà con gái,

500. Gặp phải chồng cỠbạc rượu chè,
Nay ông tơ, bà nguyệt trót xe,
Duyên phận ấy trót làm sao được.
Ở là phải tìm mưu giả chước,
Ngá»t lá»i khuyên lâu cÅ©ng phải nghe,

505. Lúc ham mê cơm rượu say nhè,
Hãy cÆ¡m cháo trá»n bá» phụ đạo.
Chớ vợ nghiến chồng, thêm trân tráo,
Như chuyện chi lửa cháy dầu thêm,
Chẳng bằng khi chăn ấm chiếu êm,

510. Hãy năn nỉ Ä‘Æ°á»ng khôn lẽ phải.
BỠân ái vợ chồng là ngãi,
Dẫu giàu ăn, khó chịu cho cam.
Hay gì yến bắc, nhạn nam,
Khăng khăng má»™t tiết cho cam sở nguyá»n.

515. Äạo vợ chồng là duyên kim cải,
Vốn trá»i sinh bể ái nguồn ân,
Kìa ai nổi trận phong vân,
CÅ©ng vì gái nhiá»u phần nhầm lá»—i.
Phận là gái ít Ä‘Æ°á»ng giao hối ,

520. Thấy chồng yêu dá»… lấy làm nhá»n,
Miệng sai ngoa nói những giá»ng càn,
Bụng kiêu ngạo một ngày một sính,
Äạo cha mẹ đã không biết kính,
Bá» anh em lại chẳng hay nhÆ°á»ng,

525. Chua chát thay những tính cÆ°Æ¡ng cÆ°á»ng.
Ai là đá ru mà chịu vậy !
ÄÆ°á»ng gia pháp không ăn lá»i dạy,
Việc giáo hình đến phải ra tay,
Hổ thân tiếng khắp đông tây,

530. Nông nỗi ấy hết đương khôn khéo.
Khuyên những các đào tơ liễu yếu,
Lấy làm gương chớ bắt chước chi,
Má»™t niá»m kính thuận vô vi,
TrÆ°á»›c là khá»i nhục, sau thì nên danh,

535. Thương những kẻ đàn bà mất dạy,
Lại gặp chồng sợ vợ như ma,
Trách chi mà chẳng thói kiêu ngoa,
Những lừa cạnh, phô sòng, làm lệ.
BỠhỠmạc không hay kính nể,

540. NghÄ© bon chen tiá»n bạc là khôn,
Ä Æ°á»ng gia tài khôn biết vén vun,
Nghĩ tha thướt áo quần là khéo,
Gà eo óc, phòng loan uốn éo,
Bầng mắt ra đã tỠvầng ô,

545. Việc trong ngoài khí dụng các đồ,
Mặc con cái gặp sao hay vậy,
BỠnội ngoại những phô loài ấy.
Phúc đức kia còn nói làm chi,
Khen cho bà nguyệt khéo xe,

550. Anh này sánh với chị kia đương vừa.
Vợ chồng ta tơ hồng vấn vít,
Nhân duyên này bà nguyệt khéo xe.
Trình anh thân thiếp vụng vá»,
Yêu thì nên tốt chớ nỠngu si.

555. Quản bao lá»—i ná», lầm kia,
Chiá»u thanh vẻ quí dám bì được đâu.
Thiếp vâng lá»i dạy trÆ°á»›c sau,
Nguyện xem then khóa, giữ hầu áo khăn.
TrÆ°á»›c là thá» phụng tiá»n nhân,

560. Sớm thăm tối viếng ân cần đỡ anh.
Bốn phương chàng hãy kinh doanh,
Dùi mài kinh sử tập tành cung tên.
Công danh mong đợi ơn trên,
Còn trong trần lụy hãy xin dấu mầu.

565. Gửi trình dễ dám khuyên đâu,
Sắc phòng thương thận, rượu hầu thương tâm,
Thiếp xin chàng chớ đăm đăm,
Những nơi cỠbạc chớ ham làm gì.
Thế gian lắm kẻ điên mê,

570. Ão quần lam lÅ© ngÆ°á»i thì nhÆ° ma.
Thiếp xin chàng lánh cho xa,
Má»™t niá»m trung hiếu để mà lập thân.
Bấy lâu những đợi long vân,
Äào thÆ¡, liá»…u yếu gá»­i thân anh hùng.

575. Xưa nay gái đội ơn chồng,
Hiển vinh bõ lúc cÆ¡m sung, cháo dá»n.
Æ n trá»i công đã được Ä‘á»n,
Chàng nên quan cả, thiếp nên hầu bà!
Nào là những kẻ há»c trò,

580. Nghe lá»i thầy dạy phải lo sá»­a mình.
Nghĩa cha sinh cùng công mẹ dưỡng,
Thá»i đêm ngày tÆ° tưởng chá»› khuây,
Hai công đức ấy nặng thay,
Xem bằng bể rá»™ng, coi tày trá»i cao!

585. Trình vâng từ tốn ngá»t ngào,
Äi vá» thÆ°a thốt, ra vào thăm lênh.
Bánh quà, cá thịt, cơm canh,
Sớm trưa thay đổi để dành hẳn hoi.
Bữa thÆ°á»ng dâng ngá»t dâng bùi,

590. Nâng niu chào há»i chẳng sai đâu là.
NghÄ© công khó nhá»c nuôi ta,
Äến ngày cả lá»›n mong cho vuông tròn,
Kể từ lúc hãy còn thai dựng,
Äến những khi nuôi nấng giữ gìn.

595. Nặng nỠchín tháng cưu mang,
Công sinh bằng vượt bể sang nÆ°á»›c ngÆ°á»i.
Äoạn thôi lúc ấy vừa rồi,
Ấp ôm bú má»›m chẳng rá»i trên tay.
Mong cho biết ngửa biết ngây,

600. Biết chuyện biết hóng chẳng khuây bao giá»,
Ngày trứng nước, thủa ngây thơ.
Bao giỠsài ghẻ bấy giỠlại lo.
Lo cho biết lẫy, biết bò,
Mong cho biết đứng, mong cho biết ngồi.

605. Äoạn rồi lại lo khi xảy đậu,
Công, dại, ngây, thơ ấu, u ơ.
Ba năm nhũ bộ còn thơ,
Kể công cha mẹ biết cơ ngần nào?
Chữ rằng "sinh ngã cù lao",

610. Bể sâu khôn ví, trá»i cao khôn bì.
Nhưng mà gặp buổi bình thì,
Tiá»n trăm, bạc chục việc gì mà lo!
Hay là gặp cửa nhà giàu,
Của chìm của nổi dễ hầu lo chi!

615. Song ta vốn đã hàn vi,
Lại sinh ra gặp phải thì can qua.
Äòi khi kém đói thiết tha,
Bán buôn tần tảo cho qua lúc này.
Việc nhà việc cửa chuyên tay,

620. Khi đêm quên ngủ, khi ngày quên ăn.
Ngược xuôi gánh vác nhá»c nhằn,
Chân le, chân vịt nào phần khoan thai.
Hình dung ăn mặc lôi thôi,
Ão thá»i xốc xếch, khố thá»i Ä‘uôi nheo.

625. Gian nan đòi đoạn ngặt nghèo,
Mà cho con há»c có chiá»u bao dong.
Thế gian mấy kẻ có lòng,
Có công trá»i hẳn dành công để chá».
Bây giỠloạn lạc bơ vơ,

630. CÆ¡ trá»i bÄ© thái nắng mÆ°a là thÆ°á»ng.
Khuyên con há»c lấy văn chÆ°Æ¡ng,
Có bên nghÄ©a lý, có Ä‘Æ°á»ng hiển vinh .
Loạn rồi lại có khi bình,
Khi bình ta hãy cá kình giương vây.

635. Say sưa kinh sử chớ khuây,
Sắt mài ắt hẳn có ngày nên kim.
Mãi Thần kia mới là gan,
Trèo non kiếm củi, đốt than dãi dầu.
Bể thánh sâu, cố gia công lội,

640. Rừng nho gai, thẳng lối xông pha,
Ba năm chợt đổi khôi khoa,
Sân rồng ruổi ngá»±a, Ä‘Æ°á»ng hoa giong cá».
Trần Bình nhà bạc cửa thưa,
Äói no chẳng quản, muối dÆ°a chẳng ná».

645. Äá»c sách là chí nam nhi,
Giúp Lưu trót đã lục kỳ nên công.
Lá»ng giÆ°Æ¡ng, ngá»±a cưỡi, xe giong,
Bể sâu cá nhảy vẫy vùng bõ khi.
Ấy là thuở trước nam nhi,

650. Bây giỠđèn sách sớm khuya thế nào?
Chữ rằng: " loạn độc thư cao",
Khi nên cÅ©ng thế, khác nào ngÆ°á»i xÆ°a.
Nắng lâu cũng có khi mưa,
Trồng dưa thì lại được dưa nệ gì.

655. Mai ngày treo biển tên Ä‘á»,
Khôi khoa lại được gặp kỳ thánh minh.
Lá»™c trá»i, tÆ°á»›c nÆ°á»›c hiển vinh,
Báo Ä‘á»n đôi đức dưỡng sinh bấy chầy.
BỠkhi nghèo khổ chua cay,

660. BỠkhi đèn sách, bõ ngày gian truân.
Bệ rồng gang tấc chín lần,
Trong triá»u má»±c thÆ°á»›c, ngoài dân quyá»n hành.
Má»™t triá»u là má»™t thanh danh,
Bởi chÆ°ng có chí há»c hành thì nên.

665. Bao nhiêu là gái thuyá»n quyên,
Lưng ong má phấn cũng chen chân vào.
Äã má Ä‘á», lại má đào,
Thơm tho mùi xạ ngạt ngào mùi hương.
Äủ mùi những thức cao lÆ°Æ¡ng,

670. SÆ¡n hào hải vị bữa thÆ°á»ng đổi trao.
Lợn quay, xôi gấc, chè tàu,
Ai ai là chẳng đến hầu làm tôi.
Quạt lông, gối xếp, thảnh thơi,
Má»™t lá»i dạy đến, trăm ngÆ°á»i dạ vâng.

675. Tiếng đàn, tiếng địch, tưng bừng,
Câu thơ, câu phú lại dâng chén quỳnh.
Trong ngoài quan khách linh đình,
Treo chông ná»™i thất, truyá»n sênh công Ä‘Æ°á»ng.
Phấn trần, tranh cánh, giá gương.

680. Khi buông màn vóc, khi giÆ°á»ng chiếu hoa.
NgÆ°á»i hầu, ngÆ°á»i hạ, nhởn nhÆ¡,
Thắm chen vẻ tía, vàng pha màu hồng.
Nhà ngang dãy dá»c trùng trùng,
Hầu non: con mới, tiểu đông: thằng tranh.

685. Trai khoe lịch, gái khoe thanh,
Ra vào hài hán, chung quanh dập dìu !
Giàu sang khác vẻ trăm chiá»u,
Vì Æ¡n cha mẹ lắm Ä‘iá»u vì ta.
Nghĩa thứ ba là trong thầy tớ,

690. Dạy mấy lá»i phải nhá»› Ä‘inh ninh.
Nghĩa dưỡng sinh hiếu trung là thế
ÄÆ°á»ng công danh có chí thì nên.
TrÆ°á»›c cá»­a Khổng cung tÆ°á»ng chín chắn.
BÆ°á»›c lên Ä‘Æ°á»ng vào cá»­a ung dung,

695. Trăm quan, tôn miếu, lạ lùng,
Há»c hành cho biết thủy chung tá» tÆ°á»ng.
Bẩm phi thÆ°á»ng khác hÆ¡n má»i vật,
Ắt làm ngÆ°á»i thá»i chẳng hÆ° sinh.
Phú cho tai mắt thông minh,

700. Tính tình gồm đủ kiếp sinh vẹn tuyá»n.
Bá»±c thánh hiá»n ấy không dám ví,
Song làm ngÆ°á»i có chí thì nên,
Khai tâm từ thủa thiếu niên,
Hiếu kinh tiểu há»c trÆ°á»›c liá»n cho thông.

705. Äá»c cho đến Trung dung, Äại há»c,
Tứ thÆ° rồi lại Ä‘á»c ngÅ© Kinh,
Thi, ThÆ°, Dịch, Lá»…, Ä‘á»u tinh,
Xuân thu nghĩa cả cho minh nghiệp nhà.
Xem cho đến Bách gia, Chư tử,

710. Bảy mÆ°Æ¡i pho sá»­ Ä‘á»u thông,
Sớm khuya ở chốn văn phòng,
Bút nghiên, giấy mực bạn cùng chân tay.
Bài kinh nghĩa cùng bài văn sách,
Tinh phú, thÆ¡, má»i vẻ văn chÆ°Æ¡ng.

715. Má»™t đèn, má»™t sách, má»™t giÆ°á»ng,
Có công mài sắt có ngày nên kim.
Há»c trò giữ chính tâm làm trÆ°á»›c,
Vá»›i tu, tá», bình, trị Ä‘á»u yên,
CÆ°Æ¡ng thÆ°á»ng giữ hiếu làm nên,

720. Từ Ä‘oan, ngÅ© giáo cho tuyá»n công sinh.
BỠđạo đức, gia đình phải giảng,
Phủ thiên quân quang đãng tinh vi.
Lý cho cách vật, trí tri,
Trong thì dưỡng đức, ngoài thì tu thân.

725. Nghiệp tứ dân nhất rằng chữ sĩ,
NghỠnông, thương, công cổ khôn sơ,
Äạo thầy thứ nhất là Nho,
Toán, y, lý, số dám so sánh bài.
Khắp triá»u đình trong ngoài lá»›n nhá»,

730. Những là ngÆ°á»i áo mÅ© Ä‘ai cân,
Äá»i nào cÅ©ng chuá»™ng nghá» văn,
MÆ°u mô dẹp loạn, kinh luân mở ná»n.
Pho kinh sá»­ làu chuyên nghá» há»c,
Chốn thÆ° Ä‘Æ°á»ng từng Ä‘á»c hôm mai,

735. Quan sang chẳng có riêng ai,
Äạo trá»i nào phụ những ngÆ°á»i Ä‘á»™c thÆ°.
Kìa trước hết văn nho sĩ tử,
Dẫu khó khăn kinh sử càng chuyên,
Làm nên trá»ng chức cao quyá»n,

740. Trong ngoài ai chẳng ngợi khen bậc hiá»n.
Nhặt lấy cá» bồ biên mà Ä‘á»c,
NgÆ°á»i Ôn ThÆ° chí há»c má»›i cao.
Chàng Hoằng không sách biết sao.
Mượn kinh mà há»c viết vào mảnh tre.

745. Dùi đâm vế kẻo khi buồn ngủ,
NgÆ°Æ¡i Tô Tần chí thú Ä‘á»c kinh,
Tóc treo giÆ°á»ng ấy, Tô sinh,
Äể cho dá»… thức há»c hành canh khuya.
Thủa dầu hết đèn hoe bóng tuyết,

750. Chàng Tôn Khang chịu rét đêm đông,
NỠngươi Trác Dận dầu không,
Túi bao đom đóm bạn cùng thư trai.
Vai gánh củi há»c thá»i luôn miệng,
Chu Mãi Thần nên tiếng danh nho,

755. Lý Sinh chẳng quản công phu,
Chăn trâu treo sách một pho trên sừng.
Ấy những ngÆ°á»i trÆ°á»›c từng khó nhá»c,
Sau làm nên tước lộc quan sang,
Làm trai chí khí hiên ngang,

760. Chớ rằng nguy khổ trễ tràng làm chi!
Oanh bé nhỠtuổi thì lên tám,
Việc Ä‘á»c thÆ¡ sá»›m đủ tinh thông,
Lão Tuyá»n tuổi cả gia công,
Hai mươi bảy tuổi dốc lòng nghỠnho.

765. ÄÆ°á»ng LÆ°u Ãn tuổi vừa lên bảy,
Äá»— thần đồng tiếng dậy gần xa.
Ông Lương đã đến tuổi già,
Tám mươi hai tuổi đỗ khoa đại đình.
ÄÆ°á»ng vân trình dù sau dù trÆ°á»›c,

770. Chữ công danh ai khác chi ai,
Há»… ngÆ°á»i có chí có tài,
Gió rung mặc gió khôn rá»i khôn lay.
Chẳng sợ kẻ lắm thầy nhiá»u tá»›,
Thấy ta nghèo ra sự rẻ khinh,

775. Thư trung lắm kẻ hiển vinh,
Dập dìu hầu hạ, linh đình ngựa xe.
Chẳng sợ kẻ lắm tiá»n, nhiá»u lúa,
Nghĩ mình rằng có của thì hơn,
ThÆ° trung Kim ngá»c vô vàn,

780. Äầy khè chung đỉnh, chứa chan bạc vàng.
Chẳng sợ lắm kẻ thê nhiá»u thiếp,
Äã hẳn rằng tốt đẹp hÆ¡n ai ?
ThÆ° trung có gái tuyệt vá»i,
Những ngÆ°á»i mặt ngá»c là ngÆ°á»i vẻ vang.

785. Chẳng sợ kẻ tòa ngang dãy dá»c,
Khinh nhau rằng hàn ốc thê lương.
ThÆ° trung tuấn vÅ© Ä‘iêu tÆ°á»ng.
Lầu hồng gác phượng cá»™t giÆ°á»ng liá»n mây
Ai có chí đêm ngày luyện tập,

790. Theo ngÆ°á»i xÆ°a cho kịp má»›i nên.
Há»c cho hy thánh hy hiá»n,
Việc gì thông biết chẳng phiá»n lụy ai.
Chốn lâm tẩu, hoài tài bảo đức,
Khắp bốn phÆ°Æ¡ng đồn nức thá»i danh

795. Chiếu nêu cao giá ngá»c lành,
Xe loan có thủa công danh có ngày.

HẾT
Tài sản của NGHIA80


Last edited by NGHIA80; 26-07-2008 at 11:10 AM.
Trả Lá»i Vá»›i Trích Dẫn