A. Một vài mục tiêu khi viết file DỊCH và PHÂN TÍCH này:
/1/ Chuyển hóa sao cho đủ ý.
/2/ Phân loại được phần nào các đối tượng bắt gặp.
/3/ Đúc rút được một chút quy luật và kinh nghiệm.
B. Công tác cụ thể:
Câu 1: (Chích Thủ Già Thiên – Chương 063 – Câu thứ nhất)
成信这个二百五撒腿就朝楼上跑, 萍儿的房间, 他和秦飞都来过, 自然是轻车熟路.
Thành tín giá cá nhị bách ngũ tát thối tựu triêu lâu thượng bào, bình nhi đích phòng gian, tha hòa tần phi đô lai quá, tự nhiên thị khinh xa thục lộ.
1. Ngắt câu Hán Việt thành các cụm đủ nghĩa (không chỉ có một phương án)
Thành tín // [giá cá nhị bách ngũ] // tát thối // tựu // triêu // [lâu thượng] // bào, // bình nhi // đích // phòng gian, // tha // hòa // tần phi // đô // [lai quá], // tự nhiên // thị // {khinh xa thục lộ}.
* Chú ý 1: Về cơ bản mình thấy QuickTranslator ngắt cụm từ để chuyển ngữ đúng, nhưng không phải lúc nào nó cũng đúng, mình cũng không đảm bảo cách ngắt các cụm của mình đúng, nhưng mình nghĩ mỗi người có một cách đọc, ngắt riêng, miễn là không khiến cho câu đó bị hiểu sai đi là được.
Quan trọng là: VietPhrase chỉ cho gợi ý phần nào về nghĩa, việc sắp xếp các thành phần trong câu như thế nào (1), và diễn đạt lại câu đã sắp xếp ấy cho tự nhiên (thuần Việt) ra sao (2) phải căn cứ trên bản Hán Việt cùng với khả năng diễn đạt của bản thân dịch giả.
2. Phân định các thành phần câu, dịch nghĩa và một vài ghi chú.
* Chú ý 2: Các phân tích, nhận định ở đây mang tính cá nhân, khi dịch mong dịch giả nên tham khảo và chọn nghĩa ít nhất là từ trong từ điển Lạc Việt có sẵn ở trong QuickTranslator, nếu dụng tâm hơn có thể search giải nghĩa của cụm từ trên mạng, theo nhiều nguồn khác nhau và đặt lại vào văn cảnh để tìm ra từ/cụm từ thích hợp nhất, còn nếu muốn dụng tâm hơn nữa nữa thì hết sức hoan nghênh!
- Thành Tín: Để nguyên - Tên nhân vật trong truyện, việc nhận diện danh từ riêng – là tên nhân vật trong truyện, tên địa danh, tên riêng,… có thể căn cứ vào tần suất xuất hiện trong truyện, nếu như xuất hiện lần đầu, vậy phải căn cứ vào các câu sau đó (thường thì căn cứ để suy luận sẽ có nội trong chương truyện đó thôi), nhưng căn cứ vào ý nghĩa của câu mà có lẽ hữu ích nhất là căn cứ vào động từ để phán đoán xem đối tượng có phải là tên riêng không cần dịch hay không.
- [giá cá nhị bách ngũ]: cái tên ngốc này – Trước hết xin nói về ký hiệu: [], tạm dùng nó đối với các cụm mà có thể lờ mờ nhận ra quy luật, tức là có thể tìm được những cụm từ với cấu trúc tương tự (mà có thể thay một bộ phận trong cụm từ bằng một từ/cụm từ khác để được một cụm khác có ý nghĩa liên quan). Giá là một từ đứng trước một danh từ khác, nhằm chỉ định cho danh từ đó, với nghĩa là này, nó viết ở đầu và được dịch ở cuối, thường là sau cùng cụm đủ nghĩa mà bạn phân tách được. (Từ có vai trò tương tự là Na, có thể dịch là nọ, kia, đó, tùy thuộc vào văn cảnh và cách nói của nhân vật do chính bạn – dịch giả lựa chọn). Cá là từ đôi khi được sử dụng làm đơn vị để đếm số lượng (của những cái gì thì mình cũng chưa từng tổng kết, nhưng có lẽ mỗi loại sự vật đều có cách đong đếm riêng), tùy vào văn cảnh, nhưng mình thường dịch là cái, ở đây là người, nên mình dịch là cái tên. (Từ có vai trò tương tự chẳng hạn như Căn, dịch là sợi, cây, hay Bả, dịch là thanh (như thanh kiếm ấy),… còn rất nhiều, các bạn có thể để ý và tổng kết dần trong quá trình dịch, nếu gặp phải từ không thể dịch được, vậy cứ để nguyên đó nhé). Chú ý thêm là từ chỉ số lượng (lượng từ) sẽ đi các từ chỉ đơn vị trên nhé. Còn về nhị bách ngũ thì nó có nhiều nghĩa, mà ở đây mình chỉ chọn đại diện một nghĩa trong đó thôi, khi các bạn gặp một từ có nhiều nghĩa như thế này, tốt nhất là bạn nên đọc tất cả các nghĩa mà từ điển cung cấp cho bạn, sau đó căn cứ vào những gì trước đó tác giả mô tả để chọn từ truyền tải được sát nhất những gì tác giả muốn gửi gắm. Ngoài ra, cách nói như trên: Thành Tín giá cá nhị bách ngũ – bao gồm một danh từ và một cụm từ đi ngay theo sau mô tả cho danh từ đó cũng rất phổ biến và hay bị dịch nhầm về trình tự, các bạn cần chú ý vì ở đây chúng ta phải xen và đảo trật tự rất nhiều đấy. Cụm trên có thể viết lại thành Giá cá nhị bách ngũ đích Thành Tín để cho dễ hiểu, bạn nên so sánh lại khi chúng ta bàn về đích ở phía dưới nhé. Tạm thay ở đây thành cái tên ngốc Thành Tín này. Hãy chú ý vào vị trí của Thành Tín và này nhé.
- tát thối: ba chân bốn cẳng – Từ này không có nhận xét gì nhiều, xử lý nó cũng tương tự như nhị bách ngũ ở trên, từ nay trở đi đối với những từ loại này mình sẽ không có nhận xét gì khi không cần thiết. Đối với các bạn thích tìm tòi, để ý một chút thì có thể lưu giữ các từ quen thuộc, ít biến đổi về nghĩa như thế này vào để tăng cường khả năng đọc bằng Hán Việt của bản thân.
- tựu: ngay – Bản thân từ này khá là khó dịch vì nó có rất nhiều nghĩa, thường thì có thể dịch nó là liền (hành động diễn ra ngay sau đó), ngay (hành động diễn ra lúc đang nói), hay đã (hành động đã hoàn thành khi nói), cá nhân mình cảm thấy khá khó khăn khi phải đối diện với từ này, nói khó rất khó, nhưng nói dễ cũng rất dễ. Hy vọng các bạn sớm có phương án của riêng mình.
- triêu: /hướng/ - Từ này có một ấn tượng rất mạnh đối với mình, đó là “tránh nó ra”, bởi một trong các lỗi VietPhrase mà cho tới tận bây giờ mình vẫn mắc phải (dù được sửa cho rất nhiều lần) đó là bê nguyên hướng vào để dịch. Đại khái là thế này, bạn phải linh hoạt trong việc diễn đạt mỗi khi xuất hiện từ này, bởi đó là khi tác giả đang mô tả một chuyển động, cụ thể trong trường hợp này là // triêu // lâu thượng // bào. Trước hết mình phân tích như sau (cấm cười nếu ngu ngốc nhá, mình muốn giữ việc giải thích cho các từ phía sau ở đằng sau): Bỏ mặc các từ phía sau (về phương diện ngữ nghĩa) thì có thể diễn đạt lại như sau: // hướng (về phía) // lâu thượng // bào. Như vậy lâu thượng là đích đến của hành động ở đây, ý nghĩa cụ thể ta sẽ xét sau và tra vào. Mà hành động ở đây là bào. Vậy nếu diễn đạt lại trong tiếng Việt sẽ phải là bào về phía lâu thượng. Cơ nhưng mà không phải lúc nào cũng sẽ giữ nguyên cái motive ở phía trên, mà bạn cần linh hoạt, ví dụ như ở trên sẽ phải là chạy lên lầu, chứ không phải là chạy – về phía – trên lầu. Mình nghĩ nói như vậy cũng đủ để các bạn hiểu và liên hệ về sau rồi hén.
- [lâu thượng]: trên lầu - Ở đây lâu là một danh từ, nhớ nhé, nó là một danh từ, và phía sau danh từ này thêm một chữ thượng, dịch ngược lại là trên lầu. Sở dĩ mình nhấn mạnh là bởi vì bạn sẽ gặp các kết cấu tương tự đối với các từ trung (trong, giữa), hạ (dưới), lý (bên trong), và có thể còn nữa nhưng hiện giờ mình không nhớ được. Mình nghĩ cái này khá quan trọng, nhất là đối với những người mới bắt đầu, khi mình mới bắt đầu mình cũng thường hay ngộ nhận những thứ này thành một cụm danh từ riêng, đặc biệt là nhầm về lý. Hy vọng các bạn không mắc phải.
- bào: chạy đi
------------------Kết thúc dấu phẩy thứ nhất – Tạm thời tổng kết-----------------
* Chú ý 3: Thường thì theo mình thấy giữa hai dấu phẩy luôn là một cụm dài đủ ý, để dễ dàng cho việc dịch thì các bạn có thể dịch từng cụm một giữa hai dấu phẩy, và sau đó sắp xếp lại trong tổng thể của cả câu lớn, mình nghĩ sẽ dễ dàng hơn. Nhưng cẩn thận, có khi phải 2, thậm chí 3 dấu phẩy mới đủ cho một ý hoàn chỉnh!
- Ta có gì: Cái tên ngốc Thành Tín này // ba chân bốn cẳng // ngay // chạy lên lầu
- Sắp xếp lại: Cái tên ngốc Thành Tín này // ba chân bốn cẳng // chạy ngay lên lầu
* Chú ý 4: Trường hợp như trên rất hay gặp, bạn có thể thấy “ngay chạy” đổi thành “chạy ngay” và hiểu được ngay ở đây bổ nghĩa cho động từ chạy. Đôi khi không phải dịch đủ các cụm xong ta chỉ việc sắp xếp lại thứ tự các cụm từ, mà còn cần phải xen kẽ, thậm chí diễn đạt lại sự kết hợp của một vài cụm trong câu mới có thể có được một câu dịch thô đủ ý.
- Vấn đề còn lại là để nguyên hay chém cho câu trên nó hoa mỹ hơn mà không thừa thãi thôi, cái này tùy vào từng dịch giả, và riêng mình thì xếp nó sang công việc của người biên tập. Việc mà dịch giả nên tập trung vào là dịch cho sát nghĩa và đủ ý.
Kết quả 1: Cái tên ngốc Thành Tín này ba chân bốn cẳng chạy ngay lên lầu
-------------------------------Chuyển sang dấu phẩy thứ hai---------------------------
- Bình Nhi: Để nguyên
- đích: /của/ - Cực kỳ hay gặp nên cực kỳ hữu ích đấy chính là từ đích này đây, mặc dù tới hiện giờ đôi khi mình vẫn gặp phải những chỗ khó dịch liên quan tới từ này nhưng nhìn chung là từ này hữu ích nhiều hơn. Nó có thể hiểu theo một số cách tương ứng tùy vào vị trí trong câu, nhưng ở đây, trong dạng DANH TỪ đích DANH TỪ thì nó có nghĩa là của, nhưng tùy vào hoàn cảnh xem có thể ngầm hiểu được hay không mà bạn lựa chọn không dịch hoặc có dịch. N1 đích N2 thì có thể hiểu là N2 của N1 (dịch ngược, đảo lại). Chúng ta sẽ còn gặp lại đích trong vài trường hợp nữa khi có cơ hội.
- phòng gian: gian phòng – Bình thường thì từ này không có gì để bàn, nhưng nếu các bạn vẫn chưa quên thượng, trung, hạ, lý ở phía trên, thì ở đây xuất hiện thêm một từ tương tự, cũng khá hay gặp, đó là gian, có thể dịch là bên trong, ở giữa. Ở chỗ này, bản thân mình cũng không biết nên dịch là gian phòng hay trong phòng nữa, nếu chỉ có một cụm là Bình Nhi đích phòng gian đơn độc một mình, nhưng dựa theo các ý ở phía trước thì chỗ này dịch là gian phòng là chuẩn rồi, mà thêm nữa khi các bạn gặp cụm từ kiểu như phòng gian lý, thì cũng đừng có hoảng nhé, ở đây chính xác chỉ có một cách hiểu, đó là bên trong gian phòng thôi.
-------------------Kết thúc dấu phẩy thứ hai – Tạm thời tổng kết------------------
- Ta có gì: Bình Nhi // /của/ // gian phòng
- Sắp xếp lại: gian phòng // của // Bình Nhi
Kết quả 2: phòng Bình Nhi
-------------------------------Chuyển sang dấu phẩy thứ ba----------------------------
- tha: hắn – Chú ý là trong tiếng Trung có hai từ tha dùng để xưng hô, một cho nữ, một cho nam, khi là nam thì ở sẽ gọi là hắn, chàng,… còn khi là nữ thì sẽ gọi là cô, nàng,… Cách viết của chúng khác nhau, nên thường sẽ không nhầm được, nhưng mình vẫn phải cảnh báo chỗ này bởi đôi khi bản đả tự tiếng Trung bị đánh nhầm sẽ đổi giới tính của nhân vật trong cách xưng hô, dịch giả cần căn cứ vào các thông tin xung quanh để tự điều chỉnh lại cho phù hợp.
- hòa: và – Từ nối hai danh từ, dịch là cùng với hoặc và, thường hai danh từ sẽ cùng thực hiện một hành động hoặc có chung một đặc điểm nào đó.
- Tần Phi: Để nguyên
- đô: đều – Suy nghĩ rộng ra một chút từ này cũng tựa như tựu ở phía trên, về phương diện bổ trợ cho động từ ở phía sau. Dĩ nhiên từ đô ở đây đích xác dùng để nêu ra điểm chung cho những danh từ phía trước nó, nhưng mình vẫn thích cách liên tưởng như vậy. Động từ chính phía sau là lai.
- [lai quá]: từng (đi) tới - Ở đây mình muốn nhấn mạnh vào từ quá nhưng quả thật là chưa từng tổng kết được nó thành cái gì cho ra hồn cả. Tạm diễn giải thế này: quá là đã từng, có nghĩa là hành động đứng trước từ quá đã được thực hiện ít nhất một lần trước đó. Lai thì tùy hoàn cảnh mà dịch, nhưng theo ý nghĩa chữ Hán của nó, thì bạn cần biết, lai có thể được dùng trong hai hoàn cảnh: (1) Có hành động/người nào đó đang hướng về phía bạn (2) Đích đến của một hành động nào đó. Đọc qua nghe có vẻ trùng nhau, nhưng không phải đâu nhé. Mình cũng không biết phải giải thích thế nào nhưng đối với mình thì hai trường hợp vẫn có sự khác biệt.
-------------------Kết thúc dấu phẩy thứ ba – Tạm thời tổng kết------------------
- Ta có gì: hắn // và // Tần Phi // đều // từng (đi) tới
- Sắp xếp lại: hắn // và // Tần Phi đều từng tới
Kết quả 3: cả hắn và Tần Phi đều đã từng đến
-------------------------------Chuyển sang dấu phẩy thứ tư----------------------------
- tự nhiên: đương nhiên
- thị: là
- {khinh xa thục lộ}: xe nhẹ đường quen – Mình sử dụng ký hiệu {} cho những cụm từ mang tính thành ngữ, tục ngữ, điển cố, có những cụm từ không thể dựa vào việc dịch từng từ cũng như kết hợp các từ đó mà có thể hiểu được. Rất may, cụm từ này không nằm trong số đó. Mỗi khi bắt gặp thành ngữ, tục ngữ chính là chỗ để cho khả năng liên tưởng của các dịch giả phát huy, nói không ngoa thì đây chính là nơi thể hiện rõ rệt nhất khả năng truyền đạt lại của dịch giả, bởi bạn phải hiểu tác giả muốn truyền đạt ý tưởng gì, lục tìm trong vốn kiến thức của bạn và tìm cách diễn đạt lại ý tưởng đó một cách sâu sát nhất, và tốt nhất là trong hạn chế là giữ nguyên hình thức của cách diễn đạt của tác giả: tác giả sử dụng thành ngữ, bạn phải tìm thành ngữ tương ứng. Haiz, đây là một việc đau đầu, nhưng nếu làm được thì bạn sẽ cảm thấy có một thành công nho nhỏ đấy. Một lựa chọn khác là các bạn có thể để nguyên và chú thích cách hiểu, nói thật là làm như vậy vẫn được khuyến khích hơn là dịch bừa mà sai ý. Ở đây thì mình nghĩ mình sẽ dịch từ thành xe nhẹ đường quen, sau đó chú giải với câu gốc như sau: Gốc: Khinh xa thục lộ, chỉ việc thực hiện hành động một cách dễ dàng, nhẹ nhàng do đã có kinh nghiệm từ trước.
-------------------Kết thúc dấu phẩy thứ tư – Tạm thời tổng kết------------------
- Ta có gì: đương nhiên // là // xe nhẹ đường quen
- Sắp xếp lại: đương nhiên // là // xe nhẹ đường quen
Kết quả 4: đương nhiên là như xe nhẹ đường quen (vì quen thuộc nên rất dễ dàng)
---------------------Tổng kết cả câu và sắp xếp lại một lần nữa----------------------
- Ta có gì:
o Tổng hợp sắp xếp: Cái tên ngốc Thành Tín này // ba chân bốn cẳng // chạy ngay lên lầu, // gian phòng // của // Bình Nhi, // hắn // và // Tần Phi đều từng tới, //đương nhiên // là // xe nhẹ đường quen
o Tổng hợp kết quả: Cái tên ngốc Thành Tín này ba chân bốn cẳng chạy ngay lên lầu, phòng Bình Nhi, cả hắn và Tần Phi đều đã từng đến, đương nhiên là như xe nhẹ đường quen (vì quen thuộc nên rất dễ dàng)
- Kết luận cuối cùng: Cái tên ngốc Thành Tín này ba chân bốn cẳng chạy ngay lên lầu, cả hắn và Tần Phi đều đã từng đến phòng Bình Nhi nên đương nhiên (việc này tựa) như xe nhẹ trên đường quen (vì quen thuộc nên rất dễ dàng).
* Chú ý 5: Các bạn có thể thấy, sau khi dịch các cụm ngắn, để sắp xếp vào cụm dài vẫn cần phải sắp xếp lại một lần nữa hệt như khi dịch cụm ngắn giữa hai dấu phẩy.
Thêm nữa, đây mới chỉ là bản dịch thô, chỉnh sửa thế nào thì tùy thuộc vào biên tập. Mình chỉ mong định hướng dịch sao cho chuẩn xác và đủ ý nhất trong khả năng có thể thôi.
Tổng kết kinh nghiệm: Chỉ cần qua một câu dịch thử, nhưng nếu như quan sát kỹ lưỡng các bạn cũng có thể rút được ra nhiều điều, việc còn lại là các bạn bắt tay vào làm thử, thử và sai, sai và học hỏi, học hỏi để hiểu được cái đúng, thêm nữa mình và các dịch giả khác có thể tổng kết thêm kinh nghiệm ở nơi này về các vấn đề khác nhưng nhìn chung lại dù hướng dẫn ở đây có nhiều bao nhiêu cũng không bao giờ sánh được một góc nhỏ kiến thức và kinh nghiệm mà các bạn tích lũy, bởi đứng từ phương diện của các bạn mà nói, chúng là của riêng các bạn, các bạn quen thuộc nhất đối với chúng và biết cách sử dụng chúng như thế nào cho hợp lý nhất, bộ não luôn có câu trả lời cho mọi vấn đề mà các bạn thắc mắc, và đôi khi thứ các bạn thiếu chỉ là một lời gợi ý, một chút linh quang mà thôi. Mình mượn câu kết của lần chia sẻ này để gửi gắm tới các bạn: KHINH XA THỤC LỘ, quen việc sẽ dễ làm, mong các bạn tham gia chung sức cùng với bọn mình, dần dần tích lũy kinh nghiệm, các bạn sẽ thấy dễ hay khó chỉ khác nhau ở hai câu trả lời là biết hay không mà thôi!