The World Is Flat-Thomas L. Friedman
THOMAS L. FRIEDMAN
THẾ GIỚI LÀ PHẲNG
Tóm tắt Lịch sỠThế kỉ Hai mươi Mốt
Những ngÆ°á»i dịch:
Nguyễn Quang A, Cao Việt Dũng, Nguyễn Tiên Phong
LỜI GIỚI THIỆU
Bạn Ä‘á»c cầm trên tay cuốn thứ mÆ°á»i ba* của tủ sách SOS2, cuốn Thế giá»›i Phẳng của Thomas L. Freedman. Cuốn sách được in và phát hà nh lần đầu và o tháng 4-2005. Äây là cuốn sách thứ tÆ° của Freedman, cuốn thứ hai, Xe Lexus và Cây Ôliu, vừa được Nhà xuất bản Khoa Há»c Xã há»™i xuất bản bằng tiếng Việt. T. L. Freedman là nhà báo nổi tiếng của tá» New York Times, Ä‘i nhiá»u, gặp gỡ vá»›i rất nhiá»u nhân váºt nổi tiếng, vá»›i con mắt hết sức sắc sảo, ông trình bà y những vấn Ä‘á» toà n cầu hoá rất súc tÃch và sinh Ä‘á»™ng, ông trình bà y những vấn Ä‘á» khô khan, khó hiểu má»™t cách sáng sủa, dà dá»m, dùng nhiá»u ẩn dụ giúp bạn Ä‘á»c lÄ©nh há»™i vấn Ä‘á» má»™t cách dá»… dà ng.
Tôi nghÄ© cuốn sách rất bổ Ãch cho các nhà chÃnh trị, các nhà hoạch định chÃnh sách, vì nó trình bà y những thách thức của thế giá»›i phẳng đối vá»›i MÄ©, vá»›i thế giá»›i Ä‘ang phát triển, vá»›i các công ti, nên các loại Ä‘á»™c giả nà y sẽ có thể thấy thông tin và ý tưởng của Freedman gây kÃch thÃch. Các há»c giả chắc sẽ há»c được cách trình bà y Ä‘Æ¡n giản nhiá»u vấn Ä‘á» phức tạp. Tôi nhiệt thà nh khuyên giá»›i trẻ và các doanh nhân hãy Ä‘á»c cuốn sách nà y, vì nó sẽ bổ Ãch cho hỠđể xác định lại mình trong há»c táºp, khởi nghiệp, há»c và là m việc suốt Ä‘á»i. Tất nhiên cuốn sách cÅ©ng bổ Ãch cho tất cả những ai quan tâm đến tÆ°Æ¡ng lai, việc là m, công nghệ, khoa há»c, và sáng tạo.
NgÆ°á»i dịch đã cố hết sức để là m cho bản dịch được chÃnh xác và dá»… Ä‘á»c, song do hiểu biết có hạn nên khó thể tránh khá»i sai sót. Phần chỉ mục ná»™i dung, ở má»—i mục chÃnh (và cả ở mục phụ nếu chúng tôi thấy thuáºt ngữ có thể là lạ), có kèm theo thuáºt ngữ tiếng Anh để bạn Ä‘á»c tiện tham khảo; tác giả dùng nhiá»u từ má»›i, má»™t số từ được để nguyên bằng tiếng Anh, phần giải thÃch nghÄ©a có thể tìm thấy ở Chỉ mục.
Những ngÆ°á»i dịch cuốn sách nà y gồm: Cao Việt DÅ©ng (các ChÆ°Æ¡ng 9, 10, 11, 12) và Nguyá»…n Tiên Phong (ChÆ°Æ¡ng 13), phần còn lại tôi dịch và đảm Ä‘Æ°Æ¡ng việc hiệu Ä‘Ãnh chung. Tôi thà nh tháºt xin lá»—i các cá»™ng sá»± vì đã soát lại và sá»a từng câu của các chÆ°Æ¡ng đó. Là m váºy có thể mất cái hay của bản dịch ban đầu, kể cả cách viết chÃnh tả nhÆ°ng để cho bản dịch được nhất quán tôi đã sá»a rất nhiá»u, phần hay là của há», các lá»—i và thiếu sót là của tôi. Tôi chịu trách nhiệm vá» má»i lá»—i và sai sót của toà n bá»™ bản dịch.
Má»i chú thÃch của tác giả được đánh bằng số. Tất cả các chú thÃch đánh dấu sao (*) ở cuối trang là của ngÆ°á»i dịch. Trong văn bản đôi khi ngÆ°á»i dịch có Ä‘Æ°a thêm từ hay cụm từ để cho câu được rõ nghÄ©a, phần đó được đặt trong dấu [nhÆ° thế nà y]. Bản dịch chắc còn nhiá»u thiếu sót mong bạn Ä‘á»c thông cảm, lượng thứ, và chỉ bảo; xin liên hệ theo địa chỉ Tạp chà Tin há»c và Äá»i sống, 54 Hoà ng Ngá»c Phách Hà Ná»™i [25/B7 Nam Thà nh Công], hoặc qua Ä‘iện thÆ° thds@hn.vnn.vn hay nqa@netnam.vn
09-2005
Nguyá»…n Quang A
* Các quyển trước gồm:
1. J. Kornai: Con Ä‘Æ°á»ng dẫn tá»›i ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng, Há»™i Tin há»c Việt Nam 2001, Nhà Xuất bản Văn hoá Thông tin (NXB VHTT) 2002.
2. J. Kornai: Hệ thống Xã hội chủ nghĩa, NXB Văn hoá Thông tin 2002
3. J. Kornai- K. Eggleston: Chăm sóc sức khoẻ cộng đồng, NXB VHTT 2002
4. G. Soros: Giả kim thuáºt tà i chÃnh, sắp xuất bản
5. H. de Soto: Sự bà ẩn của tư bản, sắp xuất bản
6. J. E. Stiglitz: Chủ nghĩa xã hội đi vỠđâu? sắp xuất bản
7. F.A. Hayek: Con Ä‘Æ°á»ng dẫn tá»›i chế Ä‘á»™ nông nô, sắp xuất bản
8. G. Soros: Xã hội Mở, sắp xuất bản
9. K. Popper: Sá»± Khốn cùng của Chủ nghÄ©a lịch sá», sắp xuất bản.
10. K. Popper: Xã hội mở và những kẻ thù của nó, I, Plato
11. K. Popper: Xã hội mở và những kẻ thù của nó, II, Hegel và Marx
12. Thomas S. Kuhn: Cấu trúc của các cuá»™c Cách mạng Khoa há»c
Thế giới Trở thà nh Phẳng Thế nà o
MỘT
Khi Tôi Còn Äang Ngủ
Tâu các Hoảng tá», vá»›i tÆ° cách những ngÆ°á»i Công giáo CÆ¡ đốc, và các hoà ng tá» những ngÆ°á»i yêu mến và thúc đẩy niá»m tin Công giáo linh thiêng, và là những kẻ thù của há»c thuyết Mohamet, và của má»i sá»± sùng bái thần tượng và dị giáo, đã quyết định cá» tôi, Christopher Columbus, Ä‘i đến các miá»n nói trên của Ấn Äá»™, để xem các hoà ng tá», nhân dân, và các vùng đất ấy, và để tìm hiểu tÃnh khà của há» và phÆ°Æ¡ng pháp thÃch hợp nhằm cải biến há» theo niá»m tin linh thiêng của chúng ta; và hÆ¡n nữa đã chỉ dẫn rằng tôi không được Ä‘i bằng Ä‘Æ°á»ng bá»™ theo hÆ°á»›ng Äông, nhÆ° lệ thÆ°á»ng, mà bằng Ä‘Æ°á»ng phÃa Tây, theo hÆ°á»›ng mà đến nay chúng ta không có bằng chứng chắc chắn nà o rằng đã có bất cứ ai Ä‘i.
- Từ nháºt kà của Christopher Columbus vá» chuyến Ä‘i 1492 của ông
Chẳng ai đã từng chỉ hÆ°á»›ng cho tôi nhÆ° thế nà y trên má»™t sân golf trÆ°á»›c đây: “Hãy nhắm và o hoặc Microsoft hay IBMâ€. Tôi đứng ở Ä‘iểm phát bóng đầu tiên tại sân golf KGA Golf Club ở khu trung tâm thà nh phố Bangalore, miá»n nam Ấn Äá»™, khi bạn chÆ¡i của tôi trá» và o hai cao ốc bằng kÃnh-và thép bóng loáng nổi báºt lên ở đằng xa, đúng sau thảm cá» xanh đầu tiên. Cao ốc Goldman Sachs vẫn chÆ°a xong; nếu không thì anh ta đã có thể trá» và o cái đó nữa và biến nó thà nh bá»™ ba. HP và Texas Instrument có văn phòng của hỠở sau lá»— thứ chÃn, dá»c theo lá»— thứ mÆ°á»i. Äó không phải là tất cả. Các mốc phát bóng là của Epson, công ti máy in, và má»™t trong những ngÆ°á»i xách gáºy của chúng tôi Ä‘á»™i mÅ© 3M. Bên ngoà i, má»™t số biển hiệu giao thông cÅ©ng do Texas Instrument tà i trợ, và bảng quảng cáo Pizza Hut trên Ä‘Æ°á»ng trÆ°ng má»™t miếng pizza bốc hÆ¡i, dÆ°á»›i đầu đỠ“Các miếng giga đầy HÆ°Æ¡ng vị!â€
Không, đấy dứt khoát không phải Kansas. Tháºm chà không có vẻ giống Ấn Äá»™. Äấy là Thế giá»›i Má»›i, Thế giá»›i CÅ©, hay Thế giá»›i tiếp?
Tôi đã đến Bangalore, Silicon Valley của Ấn Äá»™, bằng hà nh trình khám phá của riêng tôi giống của Columbus. Columbus đã Ä‘i thuyá»n buồm vá»›i các tà u Niña, Pinta, và Santa MarÃa trong má»™t ná»— lá»±c để khám phá ra má»™t Ä‘Æ°á»ng ngắn hÆ¡n, trá»±c tiếp hÆ¡n đến Ấn Äá»™ bằng hÆ°á»›ng vá» phÃa tây, qua Äại Tây DÆ°Æ¡ng, mà ông cho là đưá»ng biển khÆ¡i đến Äông Ấn – hÆ¡n là đi xuống phÃa nam và đông vòng qua châu Phi, nhÆ° những ngÆ°á»i khai phá Bồ Äà o Nha thá»i ông đã thá» Ä‘i. Ấn Äá»™ và các Hòn đảo Gia Vị phÆ°Æ¡ng Äông nổi tiếng má»™t thá»i vá» và ng, ngá»c, đá quý, và tÆ¡ lụa của há» - má»™t nguồn váºt báu không kể xiết. Tìm Ä‘Æ°á»ng tắt qua biển nà y đến Ấn Äá»™, ở thá»i khi các thế lá»±c Hồi giáo ngà y đó đã chặn các Ä‘Æ°á»ng bá»™ từ châu Âu, đã là má»™t cách cho cả Columbus và ná»n quân chủ Tây Ban Nha trở nên già u có và hùng mạnh. Khi Columbus căng buồm, hiển nhiên ông đã cho rằng Trái đất tròn, đó là vì sao ông lại tin chắc rằng ông có thể đến Ấn Äá»™ bằng cách Ä‘i vá» phÆ°Æ¡ng tây. Tuy nhiên, ông đã tÃnh sai quãng Ä‘Æ°á»ng. Ông nghÄ© Trái Äất là má»™t quả cầu nhá» hÆ¡n. Ông cÅ©ng đã không dá»± kiến gặp má»™t vùng đất rá»™ng trÆ°á»›c khi ông đến được Äông Ấn. Tuy nhiên, ông đã gá»i các thổ dân mà ông đã gặp ở thế giá»›i má»›i là các “Indian-dân da Ä‘á»â€ [những ngÆ°á»i Ấn Äá»™]. Quay vá» nhà , tuy thế, Columbus đã có thể nói cho những ngÆ°á»i đỡ đầu ông, Vua Ferdinand và Hoà ng háºu Isabella, rằng mặc dù ông không thấy Ấn Äá»™, ông có thể xác nháºn rằng thế giá»›i quả thá»±c tròn.
Tôi bắt đầu Ä‘i Ấn Äá»™ theo đúng hÆ°á»›ng đông, qua Frankfurt. Tôi dùng Lufthansa vá»›i vé hạng thÆ°Æ¡ng gia. Tôi biết chÃnh xác hÆ°á»›ng mình Ä‘i nhá» bản đồ GPS hiện trên mà n hình thòi ra từ ngăn của ghế ngồi trên máy bay. Tôi hạ cánh an toà n và đúng giá». Tôi cÅ©ng đã gặp những ngÆ°á»i được gá»i là Indian. Tôi cÅ©ng đã Ä‘i tìm nguồn già u có của Ấn Äá»™. Columbus đã tìm phần cứng – các kim loại quý, tÆ¡ lụa, và gia vị - nguồn già u có trong thá»i ông. Tôi đã tìm phần má»m, năng lá»±c trà óc, các thuáºt giải phức tạp, các công nhân tri thức, các call center [trung tâm phục vụ khách hà ng qua Ä‘iện thoại], các giao thức truyá»n, những Ä‘á»™t phá vá» kÄ© thuáºt quang há»c – các nguồn già u có của thá»i chúng ta. Columbus đã vui sÆ°á»›ng biến những ngÆ°á»i Indian ông gặp thà nh các nô lệ, má»™t quỹ lao Ä‘á»™ng chân tay tá»± do.
Tôi chỉ muốn hiểu vì sao những ngÆ°á»i Indian tôi gặp lại lấy việc là m của chúng ta, vì sao há» trở thà nh má»™t quỹ quan trá»ng nhÆ° váºy cho outsourcing [thuê là m ngoà i] dịch vụ và việc là m công nghệ thông tin (CNTT) từ Hoa Kì và các nÆ°á»›c công nghiệp khác. Columbus có hÆ¡n má»™t trăm ngÆ°á»i trên ba tà u của ông; tôi có má»™t nhóm nhá» từ kênh Discovery Times vừa thoải mái trong hai xe tải dã chiến, vá»›i các lái xe Ấn Äá»™ Ä‘i chân trần. Khi căng buồm, ấy là nói váºy, tôi cÅ©ng đã cho rằng thế giá»›i là tròn, song cái tôi bắt gặp ở Ấn Äá»™ tháºt đã hết sức là m lung lay niá»m tin của tôi và o ý niệm đó. Columbus tình cá» gặp châu MÄ© song ông nghÄ© mình đã khám phá ra má»™t phần Ấn Äá»™. Tôi thá»±c sá»± thấy Ấn Äá»™ và nghÄ© nhiá»u ngÆ°á»i tôi gặp ở đó là những ngÆ°á»i MÄ©. Má»™t số đã thá»±c sá»± lấy tên MÄ©, và những ngÆ°á»i khác bắt chÆ°á»›c rất cừ giá»ng nói MÄ© ở các call center và các kÄ© thuáºt kinh doanh MÄ© ở các phòng thà nghiệm phần má»m.
Columbus tâu lên vua và hoà ng háºu của mình rằng thế giá»›i tròn và ông đã Ä‘i và o lịch sá» nhÆ° ngÆ°á»i đầu tiên khám phá ra Ä‘iá»u nà y. Tôi quay vá» nhà và chia sẻ sá»± phát hiện chỉ vá»›i vợ, và chỉ thì thầm.
“Em yêuâ€, tôi thủ thỉ, “anh nghÄ© thế giá»›i là phẳngâ€.
Là m sao tôi đã Ä‘i đến kết luáºn nà y? Tôi nghÄ© bạn có thể nói tất cả bắt đầu trong phòng há»p của Nadan Nilekani ở công ti Infosys Technologies Limited. Infosys là má»™t trong các báu váºt của thế giá»›i CNTT Ấn Äá»™, và Nilekani, CEO [Tổng Ä‘iá»u hà nh] của công ti, má»™t trong những thuyá»n trưởng chÃn chắn và được kÃnh trá»ng nhất của ná»n công nghiệp Ấn Äá»™. Tôi Ä‘i xe vá»›i nhóm Discovery Times đến khu Infosys, khoảng bốn mÆ°Æ¡i phút từ trung tâm Bangalore, để thăm cÆ¡ sở và phá»ng vấn Nilekani. Äến khu Infosys bằng con Ä‘Æ°á»ng sứt sẹo, vá»›i các chú bò linh thiêng, các xe ngá»±a kéo, và các xe kéo có Ä‘á»™ng cÆ¡ tất cả cùng chen lấn sát cạnh xe chúng tôi. Tuy nhiên, má»™t khi bÆ°á»›c và o cổng Infosys bạn ở trong má»™t thế giá»›i khác. Má»™t bể bÆ¡i lá»›n cỡ khu nghỉ mát nép mình gữa các tảng đá mòn và những dải cỠđược cắt tỉa, sát ká» má»™t bãi cá» khổng lồ nhÆ° má»™t sân golf nhá». Có vô số quán ăn và má»™t câu lạc bá»™ sức khoẻ tuyệt vá»i. Các cao ốc kÃnh-và -thép dÆ°á»ng nhÆ° má»c lên giống cá» dại má»—i tuần. Trong má»™t số cao ốc đó, các nhân viên Infosys Ä‘ang viết các chÆ°Æ¡ng trình phần má»m cụ thể cho các công ti MÄ© hay châu Âu; trong các cao ốc khác, há» thá»±c hiện những công việc háºu trÆ°á»ng của các công ti siêu quốc gia lá»›n đặt cÆ¡ sở ở MÄ© và châu Âu - má»i thứ từ bảo trì máy tÃnh đến các đỠán nghiên cứu cụ thể đến trả lá»i các cuá»™c gá»i của khách hà ng từ khắp nÆ¡i trên thế giá»›i. An ninh là chặt, các camera theo dõi các cá»a, và nếu anh là m việc cho American Express, anh không thể Ä‘i và o cao ốc quản là các dịch vụ và nghiên cứu cho General Electric. Các kÄ© sÆ° Ấn Äá»™ trẻ, nam và nữ, Ä‘i nhanh nhẹn từ cao ốc nà y sang cao ốc kia, lủng lẳng các thẻ ID [nháºn dạng]. Má»™t ngÆ°á»i có vẻ nhÆ° có thể lo các khoản thuế của tôi. NgÆ°á»i khác có vẻ nhÆ° cô có thể tháo rá»i máy tÃnh của tôi. Và ngÆ°á»i thứ ba có vẻ nhÆ° cô ta đã thiết kế nó!
Sau khi ngồi cho má»™t cuá»™c phá»ng vấn, Nilekani đã dẫn nhóm TV chúng tôi dạo quanh trung tâm há»™i nghị toà n cầu của Infosys- tầng zero của công nghiệp outsourcing Ấn Äá»™. Nó là má»™t phòng sâu thẳm lát ván ô gá»— nhìn giống má»™t phòng há»c được xếp thà nh dãy từ má»™t trÆ°á»ng luáºt Ivy League. Ở má»™t đầu có má»™t mà n hình đồ sá»™ cỡ bức tÆ°á»ng và ở trên cao có các camera trên trần cho há»™i nghị từ xa. “Äây là phòng há»™i nghị của chúng tôi, đây có lẽ là mà n hình lá»›n nhất châu à - gồm bốn mÆ°Æ¡i mà n hình số [gá»™p lại],†Nilekani tá»± hà o giải thÃch, chỉ lên mà n hình TV lá»›n nhất tôi đã từng thấy. Infosys, ông nói, có thể tổ chức má»™t cuá»™c há»™i nghị ảo của những ngÆ°á»i chÆ¡i chủ chốt của toà n bá»™ chuá»—i cung ứng toà n cầu của nó cho bất cứ dá»± án nà o và o bất cứ lúc nà o trên mà n hình siêu cỡ đó. NhÆ° thế các nhà thiết kế MÄ© của há» có thể nói chuyện trên mà n hình vá»›i các nhà viết phần má»m Ấn Äá»™ và các nhà sản xuất à châu của há» cùng má»™t lúc. “Chúng tôi có thể ngồi ở đây, ai đó từ New York, London, Boston, San Francisco, tất cả Ä‘á»u trá»±c tiếp [live]. Và có thể việc thá»±c hiện là ở Singapore, cho nên ngÆ°á»i ở Singapore cÅ©ng có thể trá»±c tiếp ở đây… Äó là toà n cầu hoá,†Nilekani nói. PhÃa trên mà n hình có tám chiếc đồng hồ tóm tắt rất khéo ngà y là m việc của Infosys: 24/7/365 [24 giá» má»™t ngà y; 7 ngà y má»™t tuần; 365 ngà y má»™t năm]. Các đồng hồ được gắn nhãn Tây MÄ©, Äông MÄ©, GMT, Ấn Äá»™, Singapore, Hong Kong, Nháºt Bản, Úc.
“Outsourcing chỉ là má»™t chiá»u của má»™t thứ cÆ¡ bản hÆ¡n nhiá»u Ä‘ang xảy ra hiện nay trên thế giá»›i,†Nilekani giải thÃch. “Cái xảy ra [và i] năm vừa qua là đã có má»™t sá»± đầu tÆ° ồ ạt và o công nghệ, đặc biệt trong thá»i đại bong bóng, khi hà ng trăm triệu dollar được đầu tÆ° để thiết láºp kết nối khắp nÆ¡i trên thế giá»›i, cáp biển, và tất cả các thứ đóâ€. Äồng thá»i, ông nói thêm, máy tÃnh đã trở nên rẻ hÆ¡n và phân tán khắp thế giá»›i, và đã có má»™t sá»± bùng nổ vá» phần má»m – e-mail, các phÆ°Æ¡ng tiện tìm kiếm nhÆ° Google, và phần má»m sở hữu riêng, có thể chẻ bất cứ công việc nà o và gá»i má»™t phần đến Boston, má»™t phần đến Bangalore, và má»™t phần đến Bắc Kinh, tạo dá»… dà ng cho bất cứ ai để phát triển từ xa. Khi tất cả các thứ nà y Ä‘á»™t nhiên xảy ra cùng lúc và o khoảng năm 2000, Nilekani nói thêm, chúng “đã tạo ra má»™t ná»n nÆ¡i việc là m tri thức, vốn trà tuệ, có thể được giao từ bất cứ đâu. Nó có thể được chia nhá», giao, phân phối, sản xuất và ráp lại cùng nhau lần nữa – và điá»u nà y đã cho cách là m việc của chúng ta má»™t Ä‘á»™ tá»± do hoà n toà n má»›i, đặc biệt việc là m có tÃnh chất trà tuệ… Và cái mà anh Ä‘ang nhìn thấy tại Bangalore ngà y nay thá»±c sá»± là đỉnh Ä‘iểm của tất cả những Ä‘iá»u trên kết hợp lại.â€
Chúng tôi ngồi trên Ä‘i văng bên ngoà i văn phòng của Nilekani, đợi Ä‘á»™i TV dá»±ng các camera. Tại má»™t Ä‘iểm, tóm tắt các ẩn ý của tất cả Ä‘iá»u nà y, Nilekani đã thốt ra má»™t cụm từ cứ lảng vảng trong đầu tôi. Ông nói vá»›i tôi, “Tom, sân chÆ¡i Ä‘ang được san phẳngâ€. à ông muốn nói là các nÆ°á»›c nhÆ° Ấn Äá»™ bây giá» có khả năng cạnh tranh vì lao Ä‘á»™ng tri thức toà n cầu nhÆ° chÆ°a từng bao giá» có - và rằng MÄ© tốt hÆ¡n hãy sẵn sà ng cho Ä‘iá»u nà y. MÄ© bị thách thức, nhÆ°ng, ông nhấn mạnh, sá»± thách thức sẽ là tốt cho MÄ© bởi vì chúng ta luôn sung sức nhất khi bị thách thức. Khi tôi rá»i khu Infosys vá» Bangalore tối hôm ấy và bị xóc suốt dá»c Ä‘Æ°á»ng ổ gà , tôi cứ ngẫm nghÄ© mãi vá» cụm từ đó: “Sân chÆ¡i Ä‘ang được san phẳngâ€.
Cái Nandan nói, tôi nghÄ©, là sân chÆ¡i Ä‘ang được san phẳng… Äược san phẳng? Äược san phẳng? Trá»i Æ¡i, ông ta nói vá»›i tôi thế giá»›i là phẳng!â€
Tôi ở đây, ở Bangalore – hÆ¡n 500 năm sau khi Columbus vượt qua Ä‘Æ°á»ng chân trá»i, dùng công nghệ hà ng hải thô sÆ¡ của thá»i ông, và trở vá» an toà n để chứng minh dứt khoát rằng thế giá»›i tròn – và má»™t trong những kÄ© sÆ° tinh nhanh nhất Ấn Äá»™, được Ä‘Ã o tạo tại há»c viện kÄ© thuáºt hà ng đầu của Ấn Äá»™ và được há»— trợ bởi công nghệ hiện đại nhất hiện nay, vá» cÆ¡ bản đã nói vá»›i tôi là thế giá»›i nà y phẳng, phẳng nhÆ° mà n hình mà trên đó ông ta có thể chủ trì cuá»™c há»p toà n bá»™ chuá»—i cung ứng toà n cầu của mình. Tháºm chà là thú hÆ¡n, ông biểu dÆ°Æ¡ng sá»± phát triển nà y nhÆ° má»™t Ä‘iá»u tốt, nhÆ° cá»™t mốc má»›i trong sá»± phát triển của loà i ngÆ°á»i và má»™t cÆ¡ há»™i lá»›n cho Ấn Äá»™ và thế giá»›i – má»™t sá»± thá»±c đã khiến thế giá»›i chúng ta phẳng!
Ngồi đằng sau chiếc xe đó, tôi đã viết vá»™i và ng bốn từ đó và o sổ tay của mình: “Thế giá»›i là phẳngâ€. Ngay khi viết chúng, tôi nháºn ra rằng đấy là thông Ä‘iệp cÆ¡ bản của má»i thứ tôi đã thấy và đã nghe ở Bangalore trong hai tuần là m phim. Sân chÆ¡i cạnh tranh toà n cầu được san bằng. Thế giá»›i được san phẳng.
Khi tôi nháºn rõ Ä‘iá»u nà y, cả hứng khởi và sá»± kinh hãi trà n đầy tôi. Nhà báo trong tôi hứng khởi khi đã tìm thấy má»™t khung khổ để hiểu kÄ© hÆ¡n các tin chÃnh buổi sáng và để giải thÃch cái xảy ra trên thế giá»›i ngà y nay. Rõ rà ng, hiện nay là có thể cho nhiá»u ngÆ°á»i hÆ¡n bao giá» hết để hợp tác và cạnh tranh trong thá»i gian thá»±c vá»›i nhiá»u ngÆ°á»i hÆ¡n vá» nhiá»u loại việc là m khác nhau hÆ¡n từ nhiá»u ngõ ngách của hà nh tinh hÆ¡n và trên cÆ¡ sở bình đẳng hÆ¡n bất cứ thá»i gian nà o trÆ°á»›c đây trong lịch sá» loà i ngÆ°á»i – dùng máy tÃnh, e-mail, mạng, há»™i nghị từ xa, và phần má»m má»›i năng Ä‘á»™ng. Äó là cái Nandan đã nói cho tôi. Äó là cái tôi đã khám phá ra trong hà nh trình của tôi đến Ấn Äá»™ và xa hÆ¡n. Và đó là cái cuốn sách nà y nói vá». Khi bạn bắt đầu nghÄ© vá» thế giá»›i nhÆ° là phẳng, rất nhiá»u thứ có ý nghÄ©a theo những cách chúng không có trÆ°á»›c đây. NhÆ°ng Ä‘Ãch thân tôi cÅ©ng hứng khởi, bởi vì sá»± san phẳng thế giá»›i có nghÄ©a là bây giá» chúng ta Ä‘ang kết nối tất cả các trung tâm tri thức trên hà nh tinh lại thà nh má»™t mạng toà n cầu Ä‘Æ¡n nhất, mà - nếu hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị và chủ nghÄ©a khủng bố không cản Ä‘Æ°á»ng – thì sẽ có thể mở ra má»™t kỉ nguyên thịnh vượng và đổi má»›i gây sá»ng sốt.
NhÆ°ng suy ngẫm thế giá»›i phẳng cÅ©ng là m tôi trà n đầy kinh hãi, vá» mặt nghá» nghiệp và cá nhân. Sá»± kinh sợ riêng của tôi xuất phát từ sá»± thá»±c hiển nhiên rằng không chỉ những ngÆ°á»i viết phần má»m và các geek [các tay cá»± phách vá»] máy tÃnh được trao quyá»n để cá»™ng tác trong công việc ở má»™t thế giá»›i phẳng. Nó cÅ©ng là al-Qaeda và các mạng lÆ°á»›i khủng bố khác. Sân chÆ¡i không được san bằng chỉ theo cách thu hút và siêu trao quyá»n má»™t nhóm hoà n toà n má»›i của những ngÆ°á»i đổi má»›i sáng tạo. Nó được san bằng theo cách lôi kéo và siêu trao quyá»n má»™t nhóm hoà n toà n má»›i của những ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông và đà n bà giáºn dữ, nản chÃ, và bị là m nhục.
Vá» nghá» nghiệp, sá»± nháºn ra thế giá»›i là phẳng là m căng thẳng thần kinh vì tôi nháºn ra rằng sá»± san bằng nà y đã xảy ra khi tôi còn Ä‘ang ngủ, và tôi đã bá» quên nó. Tôi thá»±c sá»± không ngủ, mà đã báºn việc khác. TrÆ°á»›c 11 tháng 9 (11/9), tôi đã táºp trung theo dõi toà n cầu hoá và khai thác sá»± căng thẳng giữa các lá»±c “Lexus†của sá»± há»™i nháºp kinh tế và các lá»±c “Cây Ô liu†của bản sắc và chủ nghÄ©a dân tá»™c – do đó cuốn Xe Lexus và Cây Ô liu của tôi ra Ä‘á»i 1999. Song sau 11/9, các cuá»™c chiến tranh cây ô liu đã ám ảnh tôi hoà n toà n. Tôi dà nh hầu hết thá»i gian của mình chu du trong các thế giá»›i Ả Ráºp và Hồi giáo. Và o các năm đó tôi đã mất dấu vết toà n cầu hoá.
Tôi đã lại tìm thấy vết đó trên hà nh trình của tôi đến Bangalore tháng 2 năm 2004. Má»™t khi đã tìm thấy, tôi nháºn ra rằng có cái gì đó tháºt sá»± quan trá»ng đã xảy ra trong khi tôi gắn bó vá»›i các lùm cây ô liu của Kabul và Baghdad. Toà n cầu hoá đã Ä‘i đến má»™t mức má»›i hoà n toà n. Nếu bạn đặt cuốn Xe Lexus và Cây Ô liu và cuốn sách nà y lại vá»›i nhau, bạn sẽ Ä‘i đến kết luáºn là lẽ lịch sá» khái quát là đã có ba kỉ nguyên lá»›n của toà n cầu hoá. Thá»i đại đầu kéo dà i từ 1492- khi Columbus dÆ°Æ¡ng buồm, mở ra sá»± giao thÆ°Æ¡ng giữa Thế giá»›i CÅ© và Thế giá»›i Má»›i – cho đến khoảng 1800. Tôi sẽ gá»i thá»i đại nà y là Toà n cầu hoá 1.0. Nó đã là m thế giá»›i co lại từ má»™t kÃch thÆ°á»›c lá»›n thà nh cỡ trung bình. Toà n cầu hoá 1.0 là vá» các nÆ°á»›c và sức mạnh cÆ¡ bắp. Tức là , trong Toà n cầu hoá 1.0 tác nhân then chốt của sá»± thay đổi, Ä‘á»™ng lá»±c thúc đẩy quá trình há»™i nháºp toà n cầu đã là nÆ°á»›c bạn có bao nhiêu cÆ¡ bắp – bao nhiêu sức cÆ¡ bắp, bao nghiêu sức ngá»±a, sức gió, hay, muá»™n hÆ¡n, sức hÆ¡i nÆ°á»›c – và bạn đã có thể triển khai nó sáng tạo đến thế nà o. Trong kỉ nguyên nà y, các nÆ°á»›c và các chÃnh phủ (thÆ°á»ng được tôn giáo hay chủ nghÄ©a đế quốc hay sá»± kết hợp của cả hai xúi giục) đã dẫn Ä‘Æ°á»ng phá bá» các bức tÆ°á»ng và nối chặt thế giá»›i lại vá»›i nhau, thúc đẩy sá»± há»™i nháºp toà n cầu. Trong Toà n cầu hoá 1.0, các câu há»i chủ yếu là : NÆ°á»›c tôi hợp vá»›i sá»± cạnh tranh và các cÆ¡ há»™i toà n cầu ở chá»— nà o? Là m sao tôi có thể Ä‘i toà n cầu và cá»™ng tác vá»›i những ngÆ°á»i khác thông qua nÆ°á»›c tôi?
Kỉ nguyên lá»›n thứ hai, Toà n cầu hoá 2.0, kéo dà i từ 1800 đến 2000, bị gián Ä‘oạn bởi Äại Khủng hoảng và Chiến tranh Thế giá»›i I và II. Thá»i đại nà y là m thế giá»›i co từ cỡ trung bình xuống cỡ nhá». Trong Toà n cầu hoá 2.0, nhân tố then chốt của thay đổi, Ä‘á»™ng lá»±c thúc đẩy há»™i nháºp toà n cầu, đã là các công ti Ä‘a quốc gia. Các công ti Ä‘a quốc gia nà y tiến hà nh toà n cầu hoá vì thị trÆ°á»ng và lao Ä‘á»™ng, đầu tiên do sá»± bà nh trÆ°á»›ng của các công ti cổ phần Hà Lan và Anh và Cách mạng Công nghiệp là m mÅ©i nhá»n. Trong ná»a đầu của thá»i đại nà y, há»™i nháºp toà n cầu được cấp lá»±c bởi sá»± sụt giảm chi phà chuyên chở, nhá» Ä‘á»™ng cÆ¡ hÆ¡i nÆ°á»›c và đưá»ng sắt, và trong ná»a sau bởi sá»± sụt giảm các chi phà liên lạc - nhá» sá»± phổ biến của Ä‘iện tÃn, Ä‘iện thoại, PC, vệ tinh, cáp quang, và phiên bản ban đầu của World Wide Web (WWW). ChÃnh trong thá»i đại nà y mà chúng ta thá»±c sá»± thấy sá»± ra Ä‘á»i và trưởng thà nh của má»™t ná»n kinh tế toà n cầu, theo nghÄ©a rằng đã có sá»± dịch chuyển đủ của hà ng hoá và thông tin từ lục địa nà y sang lục địa khác để ở đó có má»™t thị trÆ°á»ng toà n cầu, vá»›i sá»± chênh lệch giá vá» các sản phẩm và lao Ä‘á»™ng. Các Ä‘á»™ng lá»±c ở đằng sau kỉ nguyên toà n cầu hoá nà y là các Ä‘á»™t phá vá» phần cứng - từ tà u hÆ¡i nÆ°á»›c và đưá»ng sắt lúc ban đầu đến Ä‘iện thoại và các máy tÃnh lá»›n và o lúc cuối. Và câu há»i lá»›n trong thá»i đại nà y đã là : Công ti tôi hợp vá»›i ná»n kinh tế toà n cầu ở chá»— nà o? Nó táºn dụng các cÆ¡ há»™i thế nà o? Là m sao tôi có thể Ä‘i toà n cầu và cá»™ng tác vá»›i những ngÆ°á»i khác qua công ti của tôi? Cuốn Xe Lexus và Cây Ô liu chủ yếu là vỠđỉnh Ä‘iểm của kỉ nguyên nà y, má»™t thá»i đại khi các bức tÆ°á»ng bắt đầu sụp đổ trên khắp thế giá»›i, và sá»± há»™i nháºp, và sá»± phản ứng dữ dá»™i vá»›i nó, lên má»™t mức má»›i hoà n toà n. NhÆ°ng ngay cả khi các bức tÆ°á»ng sụp đổ, vẫn còn nhiá»u rà o cản đối vá»›i sá»± há»™i nháºp toà n cầu suôn sẻ. Hãy nhá»›, khi Bill Clinton được bầu là m tổng thống năm 1992, hầu nhÆ° không ai ngoà i chÃnh phủ và giá»›i hà n lâm có e-mail, và khi tôi viết Xe Lexus và Cây Ô liu năm 1998, Internet và thÆ°Æ¡ng mại Ä‘iện tá» vừa má»›i cất cánh.
Phải, chúng đã cất cánh – cùng vá»›i nhiá»u thứ khác nữa đã cùng đến trong khi tôi ngủ. Và đó là là do vì sao tôi là lẽ trong cuốn sách nà y rằng và o khoảng năm 2000 chúng ta đã bÆ°á»›c và o má»™t kỉ nguyên má»›i hoà n toà n: Toà n cầu hoá 3.0. Toà n cầu hoá 3.0 là m thế giá»›i co từ cỡ nhá» xuống cỡ bé tà và đồng thá»i san bằng sân chÆ¡i. Và trong khi Ä‘á»™ng lá»±c trong Toà n cầu hoá 1.0 là các nÆ°á»›c tiến hà nh toà n cầu hoá và động lá»±c trong Toà n cầu hoá 2.0 là các công ti tiến hà nh toà n cầu hoá, Ä‘á»™ng lá»±c trong Toà n cầu hoá 3.0 - thứ cho nó đặc trÆ°ng Ä‘á»™c nhất vô nhị - là năng lá»±c má»›i tìm thấy cho các cá nhân để cá»™ng tác và cạnh tranh toà n cầu. Và cái đòn bẩy cho phép các cá nhân và các nhóm Ä‘i toà n cầu dá»… đến váºy và suôn sẻ đến váºy không phải là sức ngá»±a, không phải là phần cứng, mà là phần má»m- tất cả các loại ứng dụng má»›i – cùng chung vá»›i sá»± sáng tạo ra má»™t mạng cáp quang toà n cầu biến tất cả chúng ta thà nh láng giá»ng sát vách. Bây giá» các cá nhân phải, và có thể, há»i, Tôi hợp vá»›i cạnh tranh và các cÆ¡ há»™i toà n cầu ngà y nay ở chá»— nà o, và là m sao tôi có thể, tá»± mình, cá»™ng tác vá»›i những ngÆ°á»i khác má»™t cách toà n cầu?
Song Toà n cầu hoá 3.0 không chỉ khác các kỉ nguyên trÆ°á»›c ở chá»— nó là m thế giá»›i co lại và phẳng thế nà o và nó trao quyá»n cho các cá nhân ra sao. Nó khác ở chá»— Toà n cầu hoá 1.0 và Toà n cầu hoá 2.0 chủ yếu do các cá nhân và doanh nghiệp Âu MÄ© dẫn dắt. Tuy Trung Quốc thá»±c sá»± là ná»n kinh tế lá»›n nhất thế giá»›i trong thế kỉ mÆ°á»i tám, chÃnh các nÆ°á»›c, các công ti, những ngÆ°á»i thăm dò phÆ°Æ¡ng Tây tiến hà nh phần lá»›n việc toà n cầu hoá và định hình hệ thống. NhÆ°ng vá» sau nà y, Ä‘iá»u nà y sẽ ngà y cà ng Ãt đúng hÆ¡n. Bởi vì nó là m thế giá»›i co lại và phẳng, Toà n cầu hoá 3.0 ngà y cà ng nhiá»u sẽ được dẫn dắt không chỉ bởi các cá nhân mà cÅ©ng bởi các nhóm cá nhân – phi Tây phÆ°Æ¡ng, không da trắng – Ä‘a dạng hÆ¡n nhiá»u. Các cá nhân từ má»i nÆ¡i của thế giá»›i phẳng Ä‘á»u được trao quyá»n. Toà n cầu hoá 3.0 biến thà nh có thể cho rất nhiá»u ngÆ°á»i để cắm và chÆ¡i [plug and play], và bạn sẽ thấy má»i sắc cầu vồng con ngÆ°á»i tham gia.
(Trong khi sá»± trao quyá»n cho các cá nhân để hà nh Ä‘á»™ng toà n cầu là đặc tÃnh má»›i quan trá»ng nhất của Toà n cầu hoá 3.0, các công ti- to và nhá»- cÅ©ng được trao quyá»n má»™t cách má»›i nữa trong kỉ nguyên nà y. Tôi thảo luáºn chi tiết cả hai muá»™n hÆ¡n trong cuốn sách nà y).
Không cần phải nói, tôi đã chỉ có sá»± đánh giá lá» má» nhất vá» tất cả Ä‘iá»u nà y khi tôi rá»i văn phòng của Nandan ngà y ấy ở Bangalore. NhÆ°ng khi tôi ngồi suy ngẫm những thay đổi nà y ở ban công của phòng khách sạn của tôi tối hôm đó, tôi đã biết má»™t thứ: tôi muốn bá» má»i thứ và viết má»™t cuốn sách có thể cho phép tôi hiểu quá trình là m phẳng nà y đã diá»…n ra thế nà o và các hệ luỵ của nó có thể là gì đối vá»›i các nÆ°á»›c, các công ti, và các cá nhân. Cho nên tôi nhấc Ä‘iện thoại gá»i cho vợ tôi, Ann, và bảo cô, “anh sẽ viết má»™t cuốn sách nhan Ä‘á» Thế giá»›i là Phẳngâ€. Cô vừa buồn cÆ°á»i vừa tò mò - á», có thể buồn cÆ°á»i hÆ¡n là tò mò! Cuối cùng, tôi đã có khả năng thuyết phục được cô, và tôi hi vá»ng sẽ có khả năng là m thế vá»›i bạn, bạn Ä‘á»c thân mến. Hãy để tôi Ä‘Æ°a bạn quay vá» lúc đầu của hà nh trình của tôi đến Ấn Äá»™, và các Ä‘iểm phÆ°Æ¡ng đông khác, và chia sẻ vá»›i bạn má»™t số cuá»™c gặp tình cỠđã dẫn tôi đến kết luáºn rằng thế giá»›i không còn tròn – mà phẳng.
Jaithirth “Jerry†Rao là má»™t trong những ngÆ°á»i đầu tiên tôi gặp ở Bangalore- và tôi gặp anh chÆ°a hÆ¡n và i phút ở khách sạn Leela Palace trÆ°á»›c khi anh bảo tôi rằng anh có thể xá» là các tá» khai thuế của tôi và các yêu cầu kế toán khác tôi cần - từ Bangalore. Không, cảm Æ¡n, tôi đã có má»™t kế toán viên rồi ở Chicago. Jerry chỉ mỉm cÆ°á»i. Anh ta quá lịch sá»± để nói - rằng anh ta có thể là kế toán viên của tôi rồi, hay đúng hÆ¡n kế toán viên của của kế toán viên của tôi, nhá» sá»± bùng nổ vá» outsourcing việc chuẩn bị thuế.
“Äiá»u nà y xảy ra nhÆ° chúng ta nóiâ€, Rao bảo, anh quê ở Mumbai, trÆ°á»›c là Bombay, hãng của anh, MphasiS, có má»™t Ä‘á»™i các kế toán viên Ấn Äá»™ có khả năng là m công việc kế toán được outsource từ bất cứ bang nà o của MÄ© và chÃnh phủ liên bang. “Chúng tôi liên kết vá»›i nhiá»u hãng CPA [kiểm toán viên (công) có chứng chỉ] cỡ nhá» và vừa ở MÄ©â€.
“à anh nói giống kế toán viên của tôi?†tôi há»i. “Vâng, giống kế toán viên của anhâ€, Rao nói vá»›i má»™t nụ cÆ°á»i. Công ti của Rao đã Ä‘i tiên phong vá» má»™t phần má»m work flow [luồng công việc] vá»›i má»™t định dạng chuẩn là m cho outsourcing khai thuế rẻ và dá»…. Toà n bá»™ quá trình bắt đầu, Jerry giải thÃch, vá»›i má»™t kế toán viên ở Hoa Kì quét các tá» khai thuế năm ngoái của tôi, cá»™ng vá»›i các bản kê khai W-2, W-4, 1099, tiá»n thưởng, cổ phiếu của tôi- má»i thứ- và o má»™t máy chủ, đặt ở California hay Texas. “Bây giá» kế toán viên của anh, nếu anh ta xá» là thuế của anh ở hải ngoại, biết rằng anh thÃch không cho (ai đó ở ngoà i nÆ°á»›c) biết há» (tên) hay số An sinh Xã há»™i của anh, thì anh ta có thể chá»n giữ kÃn thông tin đóâ€, Rao nói. “Các kế toán viên ở Ấn Äá»™ [dùng máºt khẩu] gá»i tất cả thông tin thô má»™t cách trá»±c tiếp từ máy chủ ở MÄ©, và há» hoà n tất các tá» khai thuế của anh, vá»›i việc anh vẫn giấu tên. Tất cả các số liệu không ra ngoà i Hoa Kì để tuân thủ các quy chế riêng tư… Chúng tôi coi việc bảo vệ dữ liệu và sá»± riêng tÆ° rất nghiêm túc. Kế toán viên ở Ấn Äá»™ có thể nhìn thấy số liệu trên mà n hình của mình, nhÆ°ng anh ta không thể tải nó xuống hay in nó ra – chÆ°Æ¡ng trình của chúng tôi không cho phép việc đó. Nhiá»u nhất anh ta có thể là m là thá» nhá»› nó, giả nhÆ° anh ta có ý định xấu nà o đó. Các kế toán viên không được phép mang tháºm chà giấy và bút và o trong phòng khi há» là m việc trên các tá» khai thuếâ€.
Tôi bị tò mò vá» chÃnh là m thế nà o dạng tiên tiến nà y của dịch vụ outsourcing đã trở thà nh. “Chúng tôi là m nhiá»u ngà n tá» khaiâ€, Rao nói. HÆ¡n nữa, “CPA của anh ở MÄ© không cần tháºm chà ở văn phòng của há». Há» có thể ngồi trên má»™t bãi biển ở California và e-mail cho chúng tôi và nói, ‘Jerry, cáºu là m các tá» khai thuế Bang New York tháºt cừ, vì thế cáºu là m các tá» khai của Tom. Và Sonia, cáºu và đội của cáºu ở Delhi là m các tá» khai Washington và Florida’. Tiện thể, Sonia là m việc từ nhà cô ở Ấn Äá»™, [công ti không phải trả] chi phà chung. ‘Và các việc khác nà y, chúng thá»±c sá»± phức tạp, cho nên tôi tá»± là m chúng’.â€
Năm 2003, khoảng 25.000 tá» khai thuế MÄ© được là m ở Ấn Äá»™. Năm 2004 con số là 100.000. Năm 2005, dá»± kiến là 400.000. Trong má»™t tháºp niên, anh sẽ cho rằng kế toán viên của anh outsource việc chuẩn bị cÆ¡ bản của các tá» khai thuế của anh - nếu không hÆ¡n nữa.
“Anh đã và o nghá» nà y thế nà o?†tôi há»i Rao.
“Bạn tôi Jeroen Tas, má»™t ngÆ°á»i Hà Lan, và tôi Ä‘á»u đã là m cho Citigroup ở Californiaâ€, Rao giải thÃch. “Tôi là sếp của anh ta và má»™t hôm chúng tôi cùng trở vá» từ New York trên má»™t chuyến bay và tôi nói mình có kế hoạch thôi việc và anh ta bảo, ‘Tôi cÅ©ng thế’. Cả hai chúng tôi Ä‘á»u nói, ‘Vì sao chúng ta lại không khởi Ä‘á»™ng doanh nghiệp riêng của chúng ta?’ Vì thế và o năm 1997-98, chúng tôi cùng nhau Ä‘Æ°a ra má»™t kế hoạch kinh doanh để cung cấp các giải pháp Internet cao cấp cho các công ti lá»›n … Hai năm trÆ°á»›c, tuy váºy, tôi đã Ä‘i dá»± má»™t há»™i nghị công nghệ ở Las Vegas và má»™t số hãng kế toán [MÄ©] cỡ trung bình đã tiếp cáºn tôi, và há» nói rằng há» không thể đủ sức để Ä‘Æ°a ra các hoạt Ä‘á»™ng outsourcing lá»›n vá» thuế đến Ấn Äá»™, nhÆ°ng các gã [công ti] lá»›n có thể, và [những gã vừa] muốn vượt há». Vì lẽ đó chúng tôi đã phát triển má»™t sản phẩm phần má»m gá»i là VTR – Virtual Tax Room: Buồng Thuế Ảo- để cho phép các hãng kế toán cỡ vừa nà y dá»… dà ng outsource khai thuế.â€
Các hãng cỡ vừa nà y “có được má»™t sân chÆ¡i bằng phẳng hÆ¡n, mà trÆ°á»›c đây há» bị từ chối,†Jerry nói. “Äá»™t nhiên há» có thể tiếp cáºn đến cùng các lợi thế vá» quy mô mà các gã lá»›n hÆ¡n đã luôn có.â€
Có phải thông Ä‘iệp cho những ngÆ°á»i MÄ©, “Má, đừng để các con má lá»›n lên Ä‘i là m kế toán viên?†Tôi há»i.
Không tháºt váºy, Rao nói. “Cái mà chúng tôi là m là là m công việc tạp nhạp. Anh biết cần cái gì để chuẩn bị má»™t tá» khai thuế? Việc là m rất Ãt sáng tạo. Äấy là cái sẽ chuyển ra hải ngoạiâ€.
“Cái gì sẽ ở lại MÄ©?†Tôi há»i.
“Kế toán viên muốn ở lại trong nghá» tại MÄ© sẽ là ngÆ°á»i táºp trung và o nghÄ© ra các chiến lược sáng tạo phức hợp, nhÆ° tránh thuế hay né tránh thuế, quản là các quan hệ khách hà ngâ€, Rao nói. Anh hay chị ta sẽ bảo các khách hà ng của mình, ‘Tôi đã khiến công việc tạp nhạp được là m rất hiệu quả. Bây giá» hãy nói vá» là m thế nà o chúng tôi quản là tà i sản của anh và anh sẽ là m gì cho lÅ© trẻ của anh. Anh có muốn để má»™t số tiá»n nà o đó trong các quỹ quản thác [trust] của mình?’ Nó có nghÄ©a là có các thảo luáºn chất lượng-thá»i gian vá»›i các khách hà ng hÆ¡n là chạy vòng quanh giống những con gà vá»›i đầu bị cắt đứt từ tháng Hai đến tháng TÆ°, và thÆ°á»ng đệ Ä‘Æ¡n xin gia hạn đến tháng Tám, bởi vì hỠđã không có chất lượng thá»i gian vá»›i các khách hà ng.â€
Äánh giá từ má»™t tiểu luáºn trong tạp chà Accounting Today (7 tháng Bảy, 2004), quả thá»±c, Ä‘iá»u nà y có vẻ là tÆ°Æ¡ng lai. L. Gary Boomer, má»™t CPA và CEO của Boomer Consulting ở Manhattan, Kansas, đã viết, “Mùa [thuế] vừa rồi đã tạo ra hÆ¡n 100.000 tá» khai thuế [được outsource] và bây giỠđược mở rá»™ng ngoà i các tá» khai thuế cá nhân sang các quỹ quản thác, các há»™i buôn và các công ti… Là do chủ yếu khiến ngà nh kinh doanh đã có khả năng tăng quy mô nhanh nhÆ° nó đã có ba năm qua là do đầu tÆ° mà các công ti [đặt cÆ¡ sở ở nÆ°á»›c ngoà i] nà y đã tiến hà nh và o hệ thống, quy trình và đà o tạo.†Có khoảng bảy mÆ°Æ¡i ngà n ngÆ°á»i tốt nghiệp đại há»c ngà nh kế toán ở Ấn Äá»™ má»—i năm, ông nói thêm, nhiá»u trong số đó Ä‘i là m cho các hãng địa phÆ°Æ¡ng Ấn Äá»™ khởi đầu vá»›i 100 $ má»™t tháng. Vá»›i sá»± giúp đỡ của truyá»n thông tốc Ä‘á»™ cao, Ä‘Ã o tạo nghiêm ngặt, và các mẫu biểu chuẩn hoá, những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ trẻ nà y có thể được cải biến thà nh các kế toán viên phÆ°Æ¡ng Tây cÆ¡ bản khá nhanh vá»›i phần nhá» chi phÃ. Má»™t số hãng kế toán Ấn Äá»™ tháºm chà bắt đầu tiếp thị chÃnh há» cho các hãng MÄ© qua há»™i nghị từ xa và bá» qua việc Ä‘i lại. Boomer kết luáºn, “Nghá» kế toán hiện nay Ä‘ang biến đổi. Những ngÆ°á»i bấu vÃu và o quá khứ và chống lại sá»± thay đổi sẽ bị buá»™c dấn sâu hÆ¡n và o sá»± hà ng hoá hoá (commoditization). Những ngÆ°á»i có thể tạo ra giá trị thông qua sá»± lãnh đạo, các mối quan hệ và sức sáng tạo sẽ là m biến đổi ngà nh kinh doanh, cÅ©ng nhÆ° tăng cÆ°á»ng các mối quan hệ vá»›i các khách hà ng hiện có của há».â€
Cái anh Ä‘ang nói cho tôi, tôi bảo Rao, là bất kể nghá» của bạn là gì – bác sÄ©, luáºt sÆ°, kiến trúc sÆ°, kế toán viên - nếu bạn là má»™t ngÆ°á»i MÄ©, tốt hÆ¡n bạn hãy giá»i ở thứ dịch vụ nhạy cảm, bởi vì bất cứ thứ gì có thể được số hoá có thể được outsource cho nhà sản xuất hoặc khéo nhất hoặc rẻ nhất, hoặc cả hai. Rao trả lá»i, “Má»—i ngÆ°á»i phải táºp trung và o cái chÃnh xác là giá trị gia tăng của mình.â€
NhÆ°ng nếu tôi chỉ là má»™t kế toán viên trung bình thì sao? Tôi đã Ä‘i há»c ở má»™t đại há»c nhà nÆ°á»›c. Tôi có kết quả trung bình B+. Cuối cùng tôi có bằng CPA. Tôi là m việc ở má»™t hãng kế toán lá»›n, là m nhiá»u việc thông thÆ°á»ng. Tôi hiếm khi gặp khách hà ng. Há» giữ tôi ở đằng sau. NhÆ°ng đó là má»™t sinh kế tá» tế và vá» cÆ¡ bản hãng vừa lòng vá»›i tôi. Cái gì sẽ xảy ra vá»›i tôi trong hệ thống nà y?
“Äó là má»™t câu há»i hay,†Rao nói. “Chúng ta phải chân tháºt vá» nó. Chúng ta Ä‘ang ở giữa má»™t sá»± thay đổi công nghệ to lá»›n, và khi bạn sống trong má»™t xã há»™i ở đỉnh của sá»± thay đổi đó [nhÆ° MÄ©], khó để tiên Ä‘oán. Dá»… tiên Ä‘oán cho ai đó sống ở Ấn Äá»™. Trong mÆ°á»i năm chúng tôi sẽ là m nhiá»u thứ Ä‘ang được là m ở MÄ© ngà y nay. Chúng tôi có thể dá»± Ä‘oán tÆ°Æ¡ng lai của mình. NhÆ°ng chúng tôi ở sau các bạn. Các bạn xác định tÆ°Æ¡ng lai. MÄ© luôn luôn ở trên đỉnh của là n sóng sáng tạo má»›i… Cho nên là khó để nhìn và o mắt kế toán viên đó và nói đây là cái sẽ là . Chúng ta không được tầm thÆ°á»ng hoá Ä‘iá»u đó. Chúng ta phải xá» là nó và nói vá» nó má»™t cách chân tháºt … Bất cứ hoạt Ä‘á»™ng nà o mà chúng ta có thể số hoá và phân li chuá»—i giá trị, và di chuyển công việc Ä‘i đó đây, sẽ được di chuyển Ä‘i. Ai đó sẽ nói, ‘Ừ, nhÆ°ng anh không thể phục vụ tôi má»™t miếng thịt nÆ°á»›ng’. Äúng, nhÆ°ng tôi có thể là m việc đặt trÆ°á»›c bà n của anh ngồi ở bất cứ đâu trên thế giá»›i, nếu quán ăn không có má»™t ngÆ°á»i phụ trách. Chúng tôi có thể nói, ‘Vâng, ông Friedman, chúng tôi có thể dà nh cho ông má»™t bà n gần cá»a sổ’. Nói cách khác, có những phần của việc Ä‘i ăn cÆ¡m hiệu mà chúng ta có thể phân li và outsource. Nếu bạn quay lại và đá»c các sách giáo khoa kinh tế há»c cÆ¡ bản, chúng sẽ bảo: Các hà ng hoá được trao đổi, còn các dịch vụ được tiêu thụ và sản xuất ở cùng chá»—. Và bạn không thể xuất khẩu việc cắt tóc. Song chúng ta Ä‘ang đến gần việc xuất khẩu cắt tóc, phần việc hẹn. Bạn muốn cắt kiểu tóc gì? Bạn muốn thợ cắt nà o? Tất cả các thứ đó có thể và sẽ được má»™t call center ở rất xa là m.â€
Khi chúng tôi kết thúc cuá»™c nói chuyện, tôi há»i Rao tiếp theo anh sẽ là m gì. Anh ta trà n đầy sinh lá»±c. Anh bảo tôi anh đã nói chuyện vá»›i má»™t công ti Israel có những bÆ°á»›c tiến lá»›n vá» công nghệ nén cho phép truyá»n các hình quét CAT (Computer Assisted Tomography) tốt hÆ¡n và dá»… hÆ¡n qua Internet cho nên bạn có thể mau chóng có má»™t ý kiến thứ hai từ má»™t bác sÄ© cách xa ná»a vòng trái đất.
Và i tuần sau khi tôi nói chuyện vá»›i Rao, tôi nháºn được e-mail sau từ Bill Brody, hiệu trưởng Äại há»c Johns Hopkins, ngÆ°á»i tôi vừa phá»ng vấn cho cuốn sách nà y:
Tom mến, tôi nói tại má»™t cuá»™c há»™i nghị giáo dục y tế tiếp tục của trÆ°á»ng Hopkins cho các bác sÄ© xạ chẩn [radiologist] (tôi đã từng là má»™t radiologist) … Tôi chợt thấy má»™t tình hình rất hấp dẫn mà tôi nghÄ© anh có thể quan tâm. Tôi vừa được biết rằng nhiá»u bệnh viện nhá» và má»™t số bệnh viện vừa ở Hoa Kì, các radiologist Ä‘ang outsourcing việc Ä‘á»c các ảnh quét CAT cho các bác sÄ© ở Ấn Äá»™ và Úc!!! Hầu hết việc nà y xảy ra và o ban đêm (và có thể cuối tuần) khi các radiologist không có đủ nhân viên để lo việc yểm trợ trong bệnh viện. Trong khi má»™t số nhóm xạ chẩn sẽ dùng xạ chẩn từ xa [teleradiology] để chuyển các ảnh từ bệnh viện vá» nhà của há» (hay đến Vail hay Cape Cod, tôi giả sá») nhÆ° thế há» có thể diá»…n giải các ảnh và cho chẩn Ä‘oán 24/7, hiển nhiên các bệnh viện nhá» chuyển các bức ảnh quét cho các radiologist nÆ°á»›c ngoà i. Lợi thế là ban ngà y ở Úc hay Ấn Äá»™ khi ban đêm ở đây – cho nên yểm trợ ngoà i giá» trở nên dá»… là m hÆ¡n bằng chuyển các ảnh qua trái đất. Vì các ảnh CAT (và MRI-Magnetic Resonance Imaging) đã ở dạng số rồi và có sẵn để dùng trên mạng vá»›i má»™t giao thức chuẩn, không có vấn Ä‘á» gì để xem các ảnh ở bất cứ đâu trên thế giá»›i …Tôi cho rằng các radiologist ở đầu kia … phải được Ä‘Ã o tạo ở Hoa Kì và có các bằng, chứng chỉ và khả năng phù hợp… Các nhóm thá»±c hiện việc Ä‘á»c ngoà i giá» nà y được các radiologist MÄ© thuê há» gá»i là “các Cú ăn đêm – Nighthawksâ€.
Chúc tốt là nh,
Bill
Nhá» trá»i tôi là má»™t nhà báo và không phải là má»™t kế toán viên hay má»™t radiologist. Không có outsourcing nà o đối vá»›i tôi- cho dù má»™t số bạn Ä‘á»c nà o đó của tôi có thể muốn mục báo của tôi có thể chuyển Ä‘i Bắc Triá»u Tiên. Ãt nhất đó là cái tôi nghÄ©. Sau đó tôi nghe vá» hoạt Ä‘á»™ng của Reuters ở Ấn Äá»™. Tôi đã không có thá»i gian để thăm văn phòng Reuters ở Bangalore, nhÆ°ng tôi đã có khả năng nắm được Tom Glocer, CEO của Reuters, để nghe ông đã là m gì. Glocer là ngÆ°á»i Ä‘i tiên phong vá» outsourcing các yếu tố của chuá»—i cung tin thức.
Vá»›i 2.300 nhà báo quanh thế giá»›i, ở 197 văn phòng, phục vụ má»™t thị trÆ°á»ng bao gồm các nhà ngân hà ng đầu tÆ°, các nhà buôn bán các công cụ phái sinh, các nhà môi giá»›i chứng khoán, các báo, Ä‘Ã i phát thanh, truyá»n hình, và các đại là Internet, Reuters đã luôn có má»™t khán-thÃnh-Ä‘á»™c giả rất phức tạp để thoả mãn. Sau sá»± phá sản dot-com, tuy váºy, khi nhiá»u khách hà ng của nó trở nên rất có ý thức vá» chi phÃ, Reuters bắt đầu tá»± há»i mình, vì các là do cả vá» chi phà và hiệu quả: Chúng ta thá»±c sá»± cần đặt ngÆ°á»i của chúng ta và o đâu để cung ứng cho chuá»—i cung tin tức toà n cầu của chúng ta? Và chúng ta có thể thá»±c sá»± chia nhá» công việc của má»™t nhà báo và giữ má»™t phần ở London và New York và chuyển má»™t phần sang Ấn Äá»™?
Glocer bắt đầu ngó đến chức năng kiếm cÆ¡m cÆ¡ bản nhất mà Reuters cung cấp, là tin sốt dẻo vá» thu nháºp công ti và những tiến triển kinh doanh liên quan, từng giây của má»—i ngà y. “Exxon tiết lá»™ thu nháºp của nó và chúng ta cần Ä‘Æ°a Ä‘iá»u đó cà ng nhanh cà ng tốt lên các mà n hình khắp thế giá»›i: ‘Exxon kiếm được ba mÆ°Æ¡i chÃn cent quý nà y trái vá»›i ba mÆ°Æ¡i sáu cent quý trÆ°á»›c’. Năng lá»±c cốt lõi ở đó là tốc Ä‘á»™ và sá»± chÃnh xácâ€, Glocer giải thÃch. “Chúng ta không cần nhiá»u phân tÃch. Ta chỉ cần Ä‘Æ°a tin cÆ¡ bản cà ng nhanh cà ng tốt. Tin khẩn phải ra tÃnh bằng giây sau công bố của công ti, và bảng [cho thấy lịch sá» gần đây vá» thu nháºp quý] và i giây muá»™n hÆ¡nâ€.
Các loại tin đặc biệt vá» thu nháºp đó đối vá»›i kinh doanh tin là vanilla đối vá»›i kinh doanh kem - má»™t hà ng hoá cÆ¡ bản thá»±c sá»± có thể được là m ở bất cứ đâu trong thế giá»›i phẳng. Việc là m tri thức có giá trị gia tăng thá»±c xảy ra trong năm phút tiếp theo. Äó là khi anh cần má»™t nhà báo tháºt, ngÆ°á»i biết là m sao để có má»™t bình luáºn từ công ti, má»™t bình luáºn từ hai nhà phân tÃch hà ng đầu trong lÄ©nh vá»±c, và tháºm chà và i lá»i từ các đối thủ cạnh tranh để đặt báo cáo thu nháºp và o viá»…n cảnh. “Äiá»u đó cần má»™t táºp kÄ© năng báo chà cao hÆ¡n – ai đó có các quan hệ trên thị trÆ°á»ng, ngÆ°á»i biết ai là các nhà phân tÃch ngà nh giá»i nhất và đã Ä‘Æ°a đúng ngÆ°á»i Ä‘i ăn trÆ°aâ€, Glocer nói.
Sá»± phá sản dot-com và sá»± là m phẳng thế giá»›i đã buá»™c Glocer phải nghÄ© lại Reuters cung cấp tin thế nà o - liệu nó có thể chia nhá» các chức năng của má»™t nhà báo và chuyển các chức năng có giá trị gia tăng thấp sang Ấn Äá»™. Mục tiêu chÃnh của ông là để giảm sá»± chồng chéo tổng tiá»n lÆ°Æ¡ng của Reuters, trong khi bảo tồn cà ng nhiá»u việc là m báo giá»i cà ng tốt. “Cho nên việc đầu tiên chúng tôi đã là mâ€, Glocer nói, “là đi thuê sáu phóng viên ở Bangalore nhÆ° má»™t thá» nghiệm. Chúng tôi bảo, ‘Hãy bảo há» là m chỉ các tóm tắt tin đặc biệt và các bảng và bất cứ thứ gì khác có thể sai há» là m ở Bangalore’.â€
Những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ má»›i được thuê nà y có kiến thức kế toán và được Reuters huấn luyện, song hỠđược trả lÆ°Æ¡ng, ngà y nghỉ và trợ cấp y tế theo chuẩn địa phÆ°Æ¡ng. “Ấn Äá»™ là má»™t địa Ä‘iểm phong phú không thể tin nổi để tuyển ngÆ°á»i, không chỉ có kÄ© năng kÄ© thuáºt mà cả kÄ© năng tà i chÃnh,†Glocer nói. Khi má»™t công ti công bố thu nháºp của mình, má»™t trong những việc đầu tiên nó là m là trao cho các hãng Ä‘iện tÃn – Reuters, Dow Jones, và Bloomberg - để phân phát. “Chúng tôi sẽ lấy dữ liệu thô đó,†ông nói, “và rồi là má»™t cuá»™c chạy Ä‘ua xem chúng tôi có thể quay vòng nó nhanh ra sao. Bangalore là má»™t trong những nÆ¡i được nối mạng nhất trên thế giá»›i, và mặc dù có má»™t chút trá»… - má»™t giây hay Ãt hÆ¡n – để kéo thông tin sang đó, hoá ra là bạn có thể ngồi ở Bangalore và có được phiên bản Ä‘iện tá» của má»™t thông cáo báo chà và biến nó thà nh má»™t câu chuyện dá»… dà ng hệt nhÆ° bạn có thể là m ở London hay New Yorkâ€.
Sá»± khác biệt, tuy váºy, là lÆ°Æ¡ng và tiá»n thuê nhà ở Bangalore Ãt hÆ¡n má»™t phần năm so vá»›i ở các thủ đô phÆ°Æ¡ng Tây đó.
Trong khi kinh tế há»c và sá»± là m phẳng thế giá»›i đã đẩy Reuters xuống con Ä‘Æ°á»ng nà y, Glocer đã cố vui vẻ là m vì đằng nà o cÅ©ng phải là m. “Chúng tôi nghÄ© chúng tôi có thể trút gánh nặng báo cáo đã bị hà ng hoá hoá và khiến việc đó được là m má»™t cách có hiệu quả ở nÆ¡i khác trên thế giá»›i,†ông nói, và rồi tạo cÆ¡ há»™i cho các nhà báo Reuters theo quy Æ°á»›c để táºp trung và o việc là m báo và phân tÃch có giá trị gia tăng cao và thoả mãn cá nhân hÆ¡n nhiá»u. “Hãy giả nhÆ° anh là má»™t nhà báo Reuters ở New York. Anh đạt sá»± thoả mãn cuá»™c sống của mình bằng chuyển các công bố báo chà thà nh các há»™p trên các mà n hình hay là m việc phân tÃch?†Glocer há»i. Tất nhiên, là việc sau. Outsourcing các thông báo tin tức cho Ấn Äá»™ cÅ©ng cho phép Reuters mở rá»™ng bá» ngang của việc là m phóng sá»± của nó tá»›i nhiá»u công ti có vốn nhá» hÆ¡n, các công ti đã không có hiệu quả vá» chi phà đối vá»›i Reuters để theo dõi trÆ°á»›c đây vá»›i các nhà báo được trả lÆ°Æ¡ng cao hÆ¡n ở New York. NhÆ°ng vá»›i các phóng viên Ấn Äá»™ có lÆ°Æ¡ng thấp, có thể thuê nhiá»u ngÆ°á»i vá»›i chi phà của má»™t phóng viên ở New York, bây giá» có thể là m việc đó từ Bangalore. Mùa hè 2004, Reuters đã tăng hoạt Ä‘á»™ng ná»™i dung Bangalore của nó lên ba trăm nhân viên, nhắm cuối cùng đến tổng số má»™t ngà n rưởi. Má»™t và i trong số đó là các phóng viên Reuters kì cá»±u được cá» sang để huấn luyện các Ä‘á»™i Ấn Äá»™, má»™t số là các phóng viên là m các tin thu nháºp đặc biệt, nhÆ°ng hầu hết là các nhà báo là m phân tÃch dữ liệu chuyên biệt hÆ¡n má»™t chút – nghiá»n số [number crunching: tÃnh toán số liệu]- cho chà o bán chứng khoán.
“Rất nhiá»u khách hà ng của chúng tôi Ä‘ang là m cùng việc,†Glocer nói. “Nghiên cứu đầu tÆ° đã bóc toạc số lượng chi phà khổng lồ, vì thế rất nhiá»u hãng dùng là m ca ở Bangalore để là m việc kiếm cÆ¡m phân tÃch công tiâ€. Cho đến gần đây các hãng lá»›n ở Wall Street đã tiến hà nh nghiên cứu đầu tÆ° bằng tiêu hà ng triệu dollar cho các nhà phân tÃch ngôi sao và sau đó tÃnh má»™t phần chi phà lÆ°Æ¡ng của há» cho các phòng môi giá»›i chứng khoán của há», chúng chia sẻ kết quả phân tÃch vá»›i các khách hà ng tốt nhất của há», và tÃnh má»™t phần chi phà cho kinh doanh ngân hà ng đầu tÆ° của há», thÆ°á»ng dùng các phân tÃch tô hồng của má»™t công ti để nhá» việc kinh doanh ngân hà ng của nó. Theo sau các vụ Ä‘iá»u tra của Eliot Spitzer Tổng Chưởng là Bang New York vá» các táºp quán Wall Street, tiếp theo nhiá»u vụ bê bối, hoạt Ä‘á»™ng ngân hà ng đầu tÆ° và môi giá»›i chứng khoán đã phải tách bạch rõ rà ng – sao cho các nhà phân tÃch sẽ ngừng thổi phồng các công ti nhằm nháºn được hoạt Ä‘á»™ng ngân hà ng đầu tÆ° của há». NhÆ°ng nhÆ° má»™t kết quả, các hãng đầu tÆ° lá»›n ở Wall Street đã phải cắt giảm mạnh chi phà nghiên cứu thị trÆ°á»ng của há», tất cả bây giá» do riêng các phòng môi giá»›i chứng khoán chi trả. Và điá»u nà y tạo má»™t khuyến khÃch lá»›n đối vá»›i hỠđể outsource má»™t số công việc giải tÃch cho các nÆ¡i nhÆ° Bangalore. Bên cạnh việc có khả năng trả má»™t nhà phân tÃch ở Bangalore khoảng 15.000 $ tổng Ä‘á»n bù, trái vá»›i 80.000 $ ở New York hay London, Reuters đã thấy rằng các nhân viên Ấn Äá»™ của nó cÅ©ng thÆ°á»ng hay có há»c vá» tà i chÃnh và táºn tuỵ do có Ä‘á»™ng cÆ¡ cao nữa. Má»›i đây Reuters cÅ©ng đã mở má»™t trung tâm phát triển phần má»m ở Bangkok vì hoá ra là má»™t chá»— tốt để tuyển các nhà phát triển phần má»m những ngÆ°á»i mà tất cả các công ti phÆ°Æ¡ng Tây ganh Ä‘ua vì tà i năng ở Bangalore đã không để ý tá»›i.
Bản thân tôi bị xu hÆ°á»›ng nà y giằng xé. Sau khi bắt đầu sá»± nghiệp của mình nhÆ° má»™t phóng viên Ä‘iện tÃn vá»›i hãng UPI-United Press International, tôi có đồng cảm lá»›n lao vá»›i các phóng viên Ä‘iện tÃn và vá»›i các áp lá»±c, cả chuyên môn và tà i chÃnh, mà dÆ°á»›i đó há» là m việc cáºt lá»±c. Song UPI có thể vẫn phát đạt ngà y nay nhÆ° má»™t hãng Ä‘iện tÃn, mà nó không là , nếu giả nhÆ° nó đã có khả năng outsource việc kinh doanh cấp thấp hÆ¡n của nó khi tôi bắt đầu vá»›i tÆ° cách má»™t phóng viên ở London hai mÆ°Æ¡i lăm năm trÆ°á»›c.
“Khó xá» vá»›i nhân viên,†Glocer nói, ngÆ°á»i đã cắt gần má»™t phần tÆ° toà n bá»™ nhân viên Reuters, mà không có những tổn thÆ°Æ¡ng sâu sắc giữa các phóng viên. Ông nói, nhân viên Reuters hiểu rằng việc nà y phải là m sao cho công ti có thể sống sót và rồi thịnh vượng lại. Äồng thá»i, Glocer nói, “đấy là những ngÆ°á»i sà nh Ä‘iệu là m phóng sá»±. Há» thấy các khách hà ng của chúng tôi là m chÃnh xác cùng việc. Há» nắm được cốt truyện … Quan trá»ng là phải chân tháºt vá»›i con ngÆ°á»i vá» cái chúng ta là m và vì sao và không tô vẽ thông Ä‘iệp. Tôi tin vững chắc và o bà i há»c của các nhà kinh tế cổ Ä‘iển vá» di chuyển công việc đến nÆ¡i nó có thể được là m tốt nhất. Tuy nhiên, ta không được bá» qua rằng trong má»™t số trÆ°á»ng hợp, cá nhân những ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng sẽ không dá»… tìm việc là m má»›i. Äối vá»›i há», việc giữ lại và má»™t mạng lÆ°á»›i an sinh xã há»™i thÃch đáng là cần thiếtâ€.
Trong má»™t ná»— lá»±c để giải quyết trá»±c tiếp vá»›i nhân viên Reuters, David Schlesinger đứng đầu Reuters MÄ©, đã gá»i cho tất cả các nhân viên biên táºp má»™t thÆ° báo, chứa Ä‘oạn trÃch sau:
OFF-SHORING VỚI NGHĨA VỤ Tôi lá»›n lên ở New London, Connecticut, trong thế kỉ mÆ°á»i chÃn đã là má»™t trung tâm săn cá voi lá»›n. Trong các năm 1960 và 70 cá voi đã hết từ lâu và các nhà sá» dụng lao Ä‘á»™ng chÃnh ở vùng Ä‘á»u gắn vá»›i quân Ä‘á»™i – không là má»™t Ä‘iá»u ngạc nhiên trong kỉ nguyên Việt Nam. Bố mẹ bạn há»c của tôi đã là m việc tại Electric Boat, Tổ chức Hải quân và Tuần Duyên hải. Cổ tức hoà bình lại là m thay đổi vùng nà y má»™t lần nữa, và bây giá» nó nổi tiếng nhất vì các casino cá» bạc lá»›n của Mohegan Sun và Foxwoods và vì các nhà nghiên cứu dược của Pfizer. Các việc là m mất Ä‘i; các việc là m được tạo ra. Các kÄ© năng không còn được sá» dụng; cần đến các kÄ© năng má»›i. Vùng đã thay đổi, ngÆ°á»i dân đã thay đổi. New London, tất nhiên, đã không là độc nhất. Bao nhiêu thị trấn xay xát đã thấy các cối xay của mình đóng cá»a; bao nhiêu thà nh thị là m già y đã thấy ngà nh già y di Ä‘i nÆ¡i khác; bao nhiêu thị trấn má»™t thá»i đã rất mạnh vá» dệt may bây giá» mua tất cả đồ vải lanh từ Trung Quốc? Sá»± thay đổi là khắc nghiệt. Sá»± thay đổi là khắc nghiệt nhất vá»›i những ngÆ°á»i bị bất ngá» giáng xuống. Sá»± thay đổi cÅ©ng khắc nghiệt nhất đối vá»›i những ngÆ°á»i có khó khăn thay đổi. Song sá»± thay đổi là tá»± nhiên; sá»± thay đổi không phải là má»›i; sá»± thay đổi là quan trá»ng. Cuá»™c tranh cãi hiện thá»i vá» off-shoring là gay gắt má»™t cách nguy hiểm. Song tranh cãi vá» công việc di sang Ấn Äá»™, Trung Quốc và Mexico thá»±c sá»± không khác cuá»™c tranh luáºn má»™t thá»i vá» việc là m tà u ngầm bá» New London hay việc là m già y bá» Massachusetts hay việc là m dệt may bá» Bắc Carolina. Công việc được là m ở nÆ¡i nó có thể được là m có kết quả và hiệu quả nhất. Äiá»u đó cuối cùng giúp các New London, New Bedford, và các New York của thế giá»›i nà y tháºm chà nhiá»u hÆ¡n các Bangalore hay Thẩm Khuyến. Nó giúp bởi vì nó giải phóng con ngÆ°á»i và vốn để là m công việc khác, tinh xảo hÆ¡n, và nó giúp bởi vì nó tạo cÆ¡ há»™i để sản xuất sản phẩm cuối cùng rẻ hÆ¡n, là m lợi cho các khách hà ng ngang nhÆ° nó giúp công ti. Chắc chắn khó đối vá»›i các cá nhân để nghÄ© vá» công việc “của há»â€ rá»i Ä‘i, được là m xa hà ng ngà n dặm bởi ai đó kiếm Ãt hÆ¡n hà ng ngà n dollar má»™t năm. NhÆ°ng đây là lúc để nghÄ© vá» cÆ¡ há»™i cÅ©ng nhÆ° vá» ná»—i Ä‘au, đúng nhÆ° là lúc để nghÄ© vá» các nghÄ©a vụ của off-shoring cÅ©ng nhÆ° vá» các cÆ¡ há»™i … Má»—i ngÆ°á»i, hệt nhÆ° má»—i công ti, phải chăm lo váºn mệnh kinh tế riêng của mình, hệt nhÆ° cha ông chúng ta trong các cối xay, các hiệu và nhà máy già y đã chăm lo.
“MÀN HÃŒNH ÄANG CHÃY?â€
Anh có biết má»™t call center Ấn Äá»™ nghe giống thế nà o?
Trong khi là m phim tà i liệu vá» outsourcing, Ä‘á»™i TV và tôi đã ở má»™t buổi tối tại call center “24/7 Customer†do ngÆ°á»i Ấn Äá»™ sở hữu ở Bangalore. Call center nà y là má»™t thứ lai tạp giữa má»™t kà túc xá đại há»c dà nh cho cả nam lẫn nữ và má»™t ngân hà ng Ä‘iện thoại huy Ä‘á»™ng tiá»n cho Ä‘Ã i TV công cá»™ng địa phÆ°Æ¡ng. Có nhiá»u tầng vá»›i các phòng đầy khoảng hai mÆ°Æ¡i mấy ngÆ°á»i là m việc vá»›i Ä‘iện thoại - tổng cá»™ng khoảng hai ngà n rưởi ngÆ°á»i. Má»™t số được biết nhÆ° các nhân viên “outbound-từ bên ngoà iâ€, bán má»i thứ từ thẻ tÃn dụng đến số phút Ä‘iện thoại. Những ngÆ°á»i khác xá» là các cuá»™c gá»i “inbound-vá»â€ - má»i thứ từ tìm hà nh là thất lạc cho các khách hà ng của các hãng hà ng không MÄ© và châu Âu đến giải quyết các vấn Ä‘á» máy tÃnh cho những ngÆ°á»i tiêu dùng MÄ© bị lẫn lá»™n. Các cuá»™c gá»i được chuyển đến đây bằng vệ tinh và cáp quang dÆ°á»›i biển. Má»—i tầng mênh mông của call center gồm các cụm những ngăn khối nhá». Những ngÆ°á»i trẻ là m việc trong các Ä‘á»™i nhá» dÆ°á»›i ngá»n cá» của công ti mà há» cung cấp há»— trợ Ä‘iện thoại. NhÆ° thế má»™t góc có thể là nhóm Dell, góc khác có thể là cá» bay của Microsoft. Äiá»u kiện là m việc của há» nhìn giống nhÆ° ở công ti bảo hiểm trung bình của bạn. Tuy tôi chắc là có các call center hoạt Ä‘á»™ng nhÆ° các cÆ¡ sở bóc lá»™t công nhân tà n tệ, 24/7 không phải là má»™t trong số đó.
Hầu hết thanh niên tôi đã phá»ng vấn Ä‘á»u Ä‘Æ°a tất cả hay má»™t phần lÆ°Æ¡ng của há» cho bố mẹ há». Thá»±c ra, nhiá»u trong số há» có lÆ°Æ¡ng khởi Ä‘iểm cao hÆ¡n lÆ°Æ¡ng hÆ°u của bố mẹ. Äối vá»›i việc là m mức má»›i và o ná»n kinh tế toà n cầu, đấy là khoảng gần nhÆ° nó nháºn được.
Tôi lang thang quanh khu Microsoft khoảng sáu giá» chiá»u theo giá» Bangalore, khi hầu hết các bạn trẻ nà y bắt đầu ngà y là m việc của hỠđể trùng vá»›i rạng sáng ở MÄ©, khi tôi há»i má»™t chuyên gia máy tÃnh trẻ ngÆ°á»i Ấn Äá»™ ở đó má»™t câu há»i Ä‘Æ¡n giản: Trên tầng nà y kỉ lục vá» cuá»™c gá»i dà i nhất để giúp ngÆ°á»i MÄ© nà o đó bị lạc trong mê cung phần má»m của mình là bao nhiêu?
“MÆ°á»i má»™t giá»,†anh ta trả lá»i ngay tức khắc.
“MÆ°á»i má»™t giá»?†tôi la lên.
“MÆ°á»i má»™t giá»,†anh ta nói.
Tôi chẳng có cách nà o để kiểm tra liệu Ä‘iá»u nà y có đúng không, nhÆ°ng bạn có nghe các mẩu của các cuá»™c nói chuyện quen thuá»™c kì quặc khi bạn lang thang trên sà n ở 24/7 và chỉ nghe qua vai của các nhân viên khác nhau của call center khi há» là m việc. Äây là má»™t mẫu nhá» của cái chúng tôi đã nghe tối đó khi chúng tôi quay phim cho Discovery Times. Nó phải được Ä‘á»c, nếu bạn có thể tưởng tượng Ä‘iá»u nà y, theo giá»ng của ai đó vá»›i giá»ng Ấn Äá»™ cố bắt chÆ°á»›c giá»ng MÄ© hay Anh. CÅ©ng tưởng tượng rằng bất kể các giá»ng nói ở đầu bên kia có thô lá»—, buồn rầu, cáu kỉnh, hay xấu tÃnh đến thế nà o, những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ trẻ nà y không ngừng và lúc nà o cÅ©ng lịch sá»±.
Nhân viên call center nữ: “Chà o [buổi chiá»u], tôi có thể nói chuyện vá»›i …?†(Ai đó ở đầu bên kia vừa dáºp Ä‘iện thoại xuống).
Nhân viên call center nam: “Dịch vụ buôn bán đây, tôi là Jerry, tôi có thể giúp?†(Các nhân viên call center Ấn Äá»™ lấy tên phÆ°Æ¡ng Tây do há» tá»± chá»n. à tưởng, tất nhiên, là để khiến các khách hà ng MÄ© hay châu Âu cảm thấy thoải mái hÆ¡n. Hầu hết các thanh niên Ấn Äá»™ mà tôi nói vá» chuyện nà y đã không bá»±c mình mà coi nó nhÆ° má»™t cÆ¡ há»™i để có má»™t chút vui đùa. Trong khi má»™t và i ngÆ°á»i chỉ chá»n Susan hay Bob, má»™t số thá»±c sá»± sáng tạo).
Nhân viên nữ ở Bangalore nói vá»›i má»™t ngÆ°á»i MÄ©: “Tôi tên là Ivy Timberwoods và tôi gá»i ngà i …â€
Nhân viên nữ ở Bangalore nháºn diện má»™t ngÆ°á»i MÄ©: “Có thể cho tôi bốn số cuối của số Anh sinh Xã há»™i của anh?â€
Nhân viên nữ ở Bangalore cho lá»i chỉ dẫn cứ nhÆ° cô ở Manhattan và nhìn ra cá»a sổ phòng cô: “Vâng, chúng tôi có má»™t chi nhánh ở ÄÆ°á»ng Bảy MÆ°Æ¡i TÆ° và Thứ Hai, má»™t chi nhánh ở [ÄÆ°á»ng] Năm MÆ°Æ¡i TÆ° và Lexington …â€
Nhân viên nam ở Bangalore bán thẻ tÃn dụng mà anh chẳng bao giá» có thể mua cho bản thân mình: “Thẻ nà y là thẻ có phà suất tÃn dụng hà ng năm APR [Annual Percentage Rate] thấp nhất…â€
Nhân viên nữ ở Bangalore giải thÃch cho má»™t bà MÄ© xá» là tà i khoản séc của mình thế nà o: “Séc số sáu-sáu-năm là tám mÆ°Æ¡i mốt dollar và năm mÆ°Æ¡i lăm cent. Bà vẫn còn má»™t khoản phải trả ba mÆ°Æ¡i dollar. Bà hiểu rõ tôi không?â€
Nhân viên nữ ở Bangalore sau khi dẫn má»™t ngÆ°á»i MÄ© qua má»™t trục trặc máy tÃnh: “Không có vấn Ä‘á» gì, ông Jassup. Cảm Æ¡n ông đã dà nh thá»i gian. Cẩn tháºn nhé. Bye-byeâ€.
Nhân viên nữ ở Bangalore sau khi ai đó vừa chỉ trÃch gay gắt cô trên Ä‘iện thoại: “Alô? Alô?â€
Nhân viên nữ ở Bangalore xin lá»—i vì gá»i ai đó ở MÄ© quá sá»›m: “Äây chỉ là má»™t cuá»™c gá»i xã giao, tôi sẽ gá»i lại muá»™n hÆ¡n và o buổi tối …â€
Nhân viên nam ở Bangalore rất muốn thá» bán má»™t thẻ tÃn dụng hà ng không cho ai đó ở MÄ© ngÆ°á»i có vẻ không muốn: “Có phải vì bà có quá nhiá»u thẻ tÃn dụng, hay bà không thÃch Ä‘i máy bay, bà Bell?â€
Nhân viên nữ ở Bangalore thá» nói chuyện vá»›i má»™t ngÆ°á»i MÄ© vì máy tÃnh của bà ta bị há»ng: “Bắt đầu chuyển giữa merory OK và memory test …â€
Nhân viên nam ở Bangalore là m cùng việc: “Tốt, sau đó, hãy gõ và o ba và ấn nút Enter …â€
Nhân viên nữ ở Bangalore thá» giúp má»™t ngÆ°á»i MÄ© không thể nán thêm má»™t giây nữa trên Ä‘Æ°á»ng dây trợ giúp: “Vâng, cô ạ, tôi hiểu là cô Ä‘ang vá»™i đúng lúc nà y. Tôi chỉ thá» giúp cô ra …â€
Nhân viên nữ ở Bangalore bị má»™t chỉ trÃch gay gắt khác: “Vâng, ôi, thế khi nà o sẽ …â€
CÅ©ng nhân viên ấy ở Bangalore bị má»™t chỉ trÃch gay gắt khác: “Vì sao, Bà Kent, đó không phải là …â€
CÅ©ng nhân viên ấy ở Bangalore bị má»™t chỉ trÃch gay gắt khác: “NhÆ° má»™t bản [sao] an toà n … Alô?â€
CÅ©ng nhân viên ấy ở Bangalore ngÆ°á»›c lên từ Ä‘iện thoại của mình: “Tôi hẳn có má»™t ngà y xui xẻo!â€
Nhân viên nữ ở Bangalore thá» giúp má»™t bà ngÆ°á»i MÄ© vá»›i má»™t sá»± cố máy tÃnh mà cô chÆ°a bao giá» nghe thấy trÆ°á»›c đây: “Có vấn Ä‘á» gì vá»›i chiếc máy nà y, thÆ°a bà ? mà n hình Ä‘ang cháy à ?â€
Hiện tại có khoảng 245.000 ngÆ°á»i Ấn Äá»™ trả lá»i các cuá»™c gá»i Ä‘iện thoại đến từ má»i nÆ¡i trên thế giá»›i hay quay số ra để khẩn khoản chà o má»i ngÆ°á»i ta mua thẻ tÃn dụng hay Ä‘iện thoại di Ä‘á»™ng hay hối phiếu quá hạn. Những việc là m call center nà y là các việc là m lÆ°Æ¡ng thấp, uy tÃn thấp ở MÄ©, nhÆ°ng khi chuyển qua Ấn Äá»™ chúng trở thà nh những việc là m có lÆ°Æ¡ng cao, uy tÃn cao. Tinh thần đồng Ä‘á»™i ở 24/7 và các call center khác mà chúng tôi đã đến thăm có vẻ khá cao, và những ngÆ°á»i trẻ nà y hoà n toà n háo hức để chia sẻ má»™t số cuá»™c nói chuyện Ä‘iện thoại kì quái mà hỠđã có vá»›i những ngÆ°á»i MÄ© đã quay số 1-800-HELP, nghÄ© nhÆ° há» kết thúc nói chuyện vá»›i ai đó quanh khối [nhà ], chứ không phải quanh thế giá»›i.
C. M. Meghna, má»™t nhân viên nữ của 24/7 call center, nói vá»›i tôi, “tôi có rất nhiá»u khách hà ng gá»i đến [vá»›i các câu há»i] tháºm chà không liên quan gì đến sản phẩm mà chúng tôi buôn bán. Há» gá»i đến bởi vì há» bị mất và của há» hay chỉ để nói chuyện vá»›i ai đó. Tôi nói chẳng hạn, ‘OK, được thôi, có thể chị phải ngó ở gầm giÆ°á»ng [để tìm chiếc vÃ] hay ngó nÆ¡i chị thÆ°á»ng để nó,’ và chị ta nói giống nhÆ°, ‘OK, cảm Æ¡n rất nhiá»u vì sá»± giúp đỡ’.â€
Nitu Somaiah: “Má»™t trong những khách hà ng há»i tôi lấy ông ta.â€
Sophie Sunder là m việc cho phòng hà nh là thất lạc của hãng Delta: “Tôi nhá»› bà nà y gá»i từ Texas,†cô nói, “và bà ta, giống nhÆ° khóc trên Ä‘iện thoại. Bà đã bay hai chuyến nối tiếp nhau và bà mất túi xách của mình, trong túi xách có áo cÆ°á»›i và nhẫn cÆ°á»›i của con gái bà và tôi cảm thấy rất buồn cho bà và tôi chẳng có thể là m gì. Tôi đã không có thông tin nà oâ€.
“Hầu hết khách hà ng Ä‘á»u giáºn dữ,†Sunder nói. “Việc đầu tiên há» nói là , ‘Túi của tôi đâu? Tôi muốn túi của mình bây giá»!’ Chúng tôi chẳng hạn phải nói, ‘Xin lá»—i, có thể cho tôi biết há» và tên?’ ‘NhÆ°ng túi của tôi đâu!’ Má»™t số ngÆ°á»i há»i tôi là ngÆ°á»i nÆ°á»›c nà o? Chúng tôi được bảo phải nói tháºt, [nên] chúng tôi bảo hỠẤn Äá»™. Má»™t số ngÆ°á»i nghÄ© là Indiana. Tôi bảo đó là nÆ°á»›c cạnh Pakistanâ€.
Tuy tuyệt đại Ä‘a số cuá»™c gá»i là khá thông thÆ°á»ng và nhà m chán, cạnh tranh vì các việc là m nà y là mãnh liệt – không chỉ vì há» trả lÆ°Æ¡ng khá, mà vì bạn có thể là m việc ban đêm và đi há»c trong má»™t phần ban ngà y, cho nên chúng là bà n đạp đến má»™t cuá»™c sống có tiêu chuẩn cao hÆ¡n. P. V. Kannan, CEO và đồng sáng láºp của 24/7, đã giải thÃch cho tôi tất cả hoạt Ä‘á»™ng thế nà o: “Ngà y nay chúng tôi có hÆ¡n bốn ngà n cá»™ng tác viên trải ra ở Bangalore, Hyderabad, và Chennai. Các cá»™ng tác viên của chúng tôi khởi đầu vá»›i lÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°a vá» nhà khoảng 200 $ má»™t tháng, rồi lên 300 $ đến 400 $ má»™t tháng sau sáu tháng. Chúng tôi cÅ©ng cấp (vé) tà u xe, bữa trÆ°a, và bữa tối mà không phải trả thêm đồng nà o. Chúng tôi cung cấp bảo hiểm nhân thá», bảo hiểm y tế cho toà n bá»™ gia đình và các phúc lợi khácâ€.
Vì thế, toà n bá»™ chi phà cho má»—i nhân viên call center thá»±c sá»± là khoảng 500 $ má»™t tháng khi há» khởi đầu và gần 600 $ đến 700 $ má»™t tháng sau sáu tháng. Má»—i ngÆ°á»i cÅ©ng được hưởng các phần thưởng theo thà nh tÃch cho phép há» kiếm được, trong các trÆ°á»ng hợp nhất định, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i 100 phần trăm lÆ°Æ¡ng cÆ¡ bản của há». “Khoảng 10 đến 20 phần trăm các cá»™ng tác viên của chúng tôi theo Ä‘uổi bằng cấp vá» kinh doanh hay khoa há»c máy tÃnh trong các giá» ban ngà y,†Kannan nói, thêm và o đó hÆ¡n má»™t phần ba tham gia loại huấn luyện thêm nà o đó vá» máy tÃnh hay kinh doanh, cho dù không nhằm đạt bằng cấp. “Khá thÆ°á»ng xuyên ở Ấn Äá»™ đối vá»›i ngÆ°á»i dân theo Ä‘uổi giáo dục suốt các năm tuổi hai mÆ°Æ¡i - tá»± cải thiện là má»™t chủ Ä‘á» lá»›n và được cha mẹ và các công ti khuyến khÃch má»™t cách tÃch cá»±c. Chúng tôi tà i trợ má»™t chÆ°Æ¡ng trình MBA cho những ngÆ°á»i là m kiên định vá»›i các lá»›p cả ngà y và o cuối tuần. Má»i ngÆ°á»i là m tám giá» má»™t ngà y, năm ngà y má»™t tuần, vá»›i hai đợt giải lao [má»—i đợt] mÆ°á»i lăm phút và má»™t giỠăn trÆ°a hay ăn tốiâ€.
Không ngạc nhiên, trung tâm dịch vụ khách hà ng 24/7 nháºn được khoảng bảy trăm Ä‘Æ¡n xin việc má»™t ngà y, nhÆ°ng chỉ 6 phần trăm ngÆ°á»i xin việc được thuê. Äây là má»™t mẩu từ buổi tuyển nhân viên call center ở má»™t trÆ°á»ng chuyên nghiệp nữ ở Bangalore:
Tuyển má»™ viên 1: “Chà o các emâ€.
Cả lá»›p đồng thanh: “Chà o cô ạâ€.
Tuyển má»™ viên 1: “Chúng tôi được má»™t số công ti Ä‘a quốc gia ở đây thuê là m việc tuyển ngÆ°á»i cho há». Khách hà ng chÃnh mà chúng tôi tuyển [cho] hôm nay là Honeywell. Và cả cho America Onlineâ€.
Các nữ thanh niên - nhiá»u trong số há» - sau đó sắp hà ng vá»›i Ä‘Æ¡n xin việc và đợi để được tuyển má»™ viên phá»ng vấn ở má»™t bà n gá»—. Äây là thà dụ má»™t số cuá»™c phá»ng vấn nghe giống thế nà o:
Tuyển má»™ viên 1: “Em kiếm loại việc là m nà o?â€
NgÆ°á»i xin việc 1: “Nó phải dá»±a và o đánh giá, rồi, ở đâu em có thể phát triển, em có thể thăng tiến trong sá»± nghiệp của emâ€.
Tuyển má»™ viên 1: “Em phải tá»± tin hÆ¡n vá» mình khi nói. Em rất bồn chồn. Chị muốn em lo má»™t chút vá» việc đó và rồi liên hệ vá»›i chúng tôiâ€.
Tuyển má»™ viên 2 vá»›i má»™t ứng viên khác: “Nói cho chị má»™t chút vá» bản thân emâ€.
NgÆ°á»i xin việc 2: “Em đã qua [kì thi] SSC vá»›i kết quả xuất sắc. P đệ nhị cÅ©ng vá»›i Ä‘iểm Æ°u tú. Và em cÅ©ng có 70 phần trăm tổng hợp trong hai năm trÆ°á»›câ€. (Äây là biệt ngữ Ấn Äá»™ tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i Ä‘iểm trung bình GPA [Grade Point Average] và điểm trắc nghiệm SAT [Scholastic Aptitude Test]).
Tuyển má»™ viên 2: “Cháºm hÆ¡n má»™t chút. Äừng căng thẳng. Hãy bình tÄ©nhâ€.
BÆ°á»›c tiếp theo cho các ứng viên được thuê ở má»™t call center là chÆ°Æ¡ng trình huấn luyện, mà hỠđược trả tiá»n để tham dá»±. Nó kết hợp việc há»c là m thế nà o để giải quyết các quá trình đặc thù cho công ti mà các cuá»™c gá»i của nó há» sẽ phải nháºn hay gá»i, và tham dá»± cái gá»i là “lá»›p trung hoà giá»ng nóiâ€. Äấy là các buổi há»c suốt ngà y vá»›i má»™t thà y giáo ngữ văn chuẩn bị cho những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ má»›i được thuê che giấu giá»ng đặc sệt Ấn Äá»™ của há» khi nói tiếng Anh và thay chúng bằng giá»ng MÄ©, Canada, hay Anh - tuỳ thuá»™c và o phần nà o của thế giá»›i há» sẽ nói chuyện vá»›i. Tháºt khá kì lạ để xem. Lá»›p mà tôi dá»± Ä‘ang huấn luyện để nói giá»ng trung láºp miá»n giữa nÆ°á»›c MÄ©. Các há»c sinh được yêu cầu Ä‘á»c Ä‘i Ä‘á»c lại má»™t Ä‘oạn ngữ âm Ä‘Æ¡n nhất được thiết kế để dạy há» là m thế nà o để là m má»m âm t của há» và rung âm r của há».
Cô giáo của há», má»™t thiếu phụ duyên dáng có chá»a tám tháng mặc sari Ấn Äá»™ truyá»n thống, chuyển suôn sẻ giữa giá»ng Anh, MÄ©, và Canada khi cô Ä‘á»c minh hoạ má»™t Ä‘oạn được nghÄ© ra để nhấn mạnh ngữ âm. Cô nói vá»›i lá»›p, “Hãy nhá»› ngà y đầu cô đã nói vá»›i các em rằng ngÆ°á»i MÄ© báºt âm ‘tuh’? Các em biết, nó nghe giống hầu nhÆ° âm ‘duh’ – không giòn và sắc nhÆ° âm của ngÆ°á»i Anh. Cho nên cô sẽ không nói†- ở đây cô nói giòn và sắc – “‘Betty bought a bit of better butter’ hay ‘Insert a quarter in the metter.’ Mà cô sẽ nói - ở đây giá»ng cô rất bằng – “‘Insert a quarter in the meter’ hay ‘Betty bought a bit of better butter’. Vì thế cô sẽ chỉ Ä‘á»c cho các em má»™t lần, và sau đó chúng ta cùng Ä‘á»c. Äược không? ‘Thirty little turtles in a bottle of bottled water. A bottle of bottled water held thirty little turtles. It didn’t matter that each turtle had to rattle a metal ladle in order to get a little bit of noodles.’
“Äược rồi, ai sẽ Ä‘á»c đầu tiên?†cô giáo há»i. Rồi má»—i thà nh viên của lá»›p lần lượt thá» nói câu khó Ä‘á»c nà y theo giá»ng MÄ©. Má»™t và i trong số hỠđã đạt trong lần thỠđầu tiên, và những ngÆ°á»i khác, ừ, hãy nói tháºt rằng bạn sẽ không nghÄ© rằng hỠở Kansas City nếu há» trả lá»i cuá»™c gá»i của bạn gá»i đến số hà nh là thất lạc của hãng Delta.
Sau khi nghe há» vấp bà i ngữ âm nà y má»™t ná»a giá», tôi há»i cô giáo nếu cô có muốn tôi cho há» má»™t phiên bản Ä‘Ãch thá»±c – vì tôi xuất thân từ Minnesota, ngay giữa miá»n Trung-Tây, và vẫn nói giống nhÆ° ai đó từ phim Fargo. Tất nhiên, cô nói. Thế là tôi Ä‘á»c Ä‘oạn sau: “A bottle of bottled water held thirty little turtles. It didn’t matter that each turtle had to rattle a metal ladle in order to get a little bit of noodles, a total turtle delicacy … The problem was that there were many turtle battles for less than oodles of noodles. Every time they thought about grappling with the haggler turtles their little turtle minds boggled and they only caught a little bit of noodles.â€
Lá»›p há»c đáp lại nồng nhiệt. Äấy là lần đầu tiên từ trÆ°á»›c đến giá» tôi được hoan hô vì Ä‘á»c giá»ng Minesota. Trên bá» mặt, có cái gì đó không hấp dẫn vỠý tưởng khiến ngÆ°á»i khác là m phẳng giá»ng của hỠđể cạnh tranh trên má»™t thế giá»›i phẳng. NhÆ°ng trÆ°á»›c khi bạn miệt thị nó, bạn phải nếm trải những đứa trẻ nà y khao khát đến thế nà o để thoát khá»i mức thấp của tầng lá»›p trung lÆ°u và tiến lên. Nếu sá»a đổi giá»ng má»™t chút là cái giá há» phải trả để nhảy má»™t báºc của chiếc thang, thì Ä‘Ã nh váºy thôi - há» nói.
“Äây là má»™t môi trÆ°á»ng stress cao,†Nilekani CEO của Infosys nói, ngÆ°á»i cÅ©ng Ä‘iá»u hà nh má»™t call center lá»›n. “Hai mÆ°Æ¡i bốn [giá»/ngà y] trên bảy [ngà y/tuần]. Bạn là m việc ban ngà y, rồi ban đêm, rồi sáng hôm sauâ€. NhÆ°ng môi trÆ°á»ng là m việc, ông nhấn mạnh, “không phải là sá»± căng thẳng gây xa lánh. Nó là sá»± căng thẳng của sá»± thà nh công. HỠđối đầu vá»›i các thách thức vá» thà nh công, vá» Ä‘á»i sống áp lá»±c cao. Nó không phải là thách thức của ná»—i lo lắng vá» liệu há» có má»™t thách thức hay khôngâ€.
Äó chắc chắn là cảm giác tôi có được từ nói chuyện vá»›i nhiá»u nhân viên call center ở trên sà n. Giống nhÆ° bất cứ sá»± bùng nổ hiện đại nà o, outsourcing thách thức các chuẩn má»±c và cách sống truyá»n thống. NhÆ°ng những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ có giáo dục đã bị ngăn lại bao nhiêu năm bởi cả sá»± nghèo đói và bá»™ máy quan liêu xã há»™i chủ nghÄ©a đến mức nhiá»u trong số há» có vẻ sẵn sà ng hÆ¡n để chịu Ä‘á»±ng giá» là m. Và chẳng cần nói, dá»… hÆ¡n và thoả mãn hÆ¡n nhiá»u đối vá»›i hỠđể là m việc chăm chỉ ở Bangalore hÆ¡n là thôi và là m má»™t khởi đầu má»›i ở MÄ©. Trong thế giá»›i phẳng há» có thể ở lại Ấn Äá»™, kiếm đồng lÆ°Æ¡ng tá» tế, và không phải xa gia đình, bạn bè, thức ăn, và văn hoá. Sau khi cân nhắc kÄ© lưỡng, các việc là m má»›i nà y thá»±c sá»± cho phép há» là Ấn Äá»™ hÆ¡n. Anney Unnikrishnan, má»™t giám đốc nhân sá»± ở 24/7, nói, “Tôi đã hoà n thà nh MBA và tôi nhá»› viết bà i thi GMAT (Graduate Management Admission Test) và và o Äại há»c Purdue. Song tôi đã không thể Ä‘i vì tôi không đủ sức. Tôi đã không có tiá»n cho việc đó. Bây giá» tôi có thể, [song] tôi thấy cả lô ngà nh công nghiệp MÄ© đã đến Bangalore và thá»±c sá»± tôi không cần sang đó. Tôi có thể là m việc cho má»™t công ti Ä‘a quốc gia ở ngay đây. NhÆ° thế tôi vẫn có thể ăn cÆ¡m và sambar [má»™t món ăn Ấn Äá»™ truyá»n thống]. Anh biết, tôi không cần há»c để ăn xà lách trá»™n và thịt bò nguá»™i. Tôi vẫn tiếp tục vá»›i thức ăn Ấn Äá»™ của mình và vẫn là m việc cho má»™t công ti Ä‘a quốc gia. Vì sao tôi phải Ä‘i MÄ©?â€
Mức sống tÆ°Æ¡ng đối cao mà bây giá» cô có thể hưởng - đủ cho má»™t căn há»™ nhá» và má»™t xe hÆ¡i ở Bangalore – là tốt cho cả MÄ© nữa. Khi ngó quanh call center của 24/7, bạn thấy tất cả các máy tÃnh Ä‘á»u chạy Microsoft Windows. Các chip do Intel thiết kế. Äiện thoại thì từ Lucent. Máy Ä‘iá»u hoà nhiệt Ä‘á»™ của Carrier, và ngay cả nÆ°á»›c đóng chai là của Coke. Ngoà i ra, 90 phần trăm cổ phần trong 24/7 là do các nhà đầu tÆ° Hoa Kì sở hữu. Äiá»u nà y giải thÃch vì sao, tuy Hoa Kì đã mất má»™t số việc là m dịch vụ cho Ấn Äá»™ trong các năm vừa qua, tổng xuất khẩu từ các công ti có cÆ¡ sở ở MÄ© – hà ng hoá và dịch vụ - sang Ấn Äá»™ đã tăng từ 2,5 tỉ $ năm 1990 lên 5 tỉ $ năm 2003. NhÆ° thế ngay cả vá»›i outsourcing má»™t số việc là m dịch vụ từ Hoa Kì sang Ấn Äá»™, ná»n kinh tế tăng lên của Ấn Äá»™ tạo ra cầu cho nhiá»u hà ng hoá và dịch vụ MÄ© hÆ¡n.
Cái đi vòng, sẽ quay trở lại.
ChÃn năm trÆ°á»›c, khi Nháºt Bản vượt MÄ© trong ngà nh ôtô, tôi đã viết má»™t cá»™t báo vá» chÆ¡i trò chÆ¡i máy tÃnh vỠđịa là Carmen Sandiego ở Äâu trên Thế giá»›i? vá»›i con gái chÃn tuổi của tôi, Orly. Tôi đã thá» giúp nó bằng cho nó má»™t manh mối bằng gợi ý rằng Carmen đã sang Detroit, vì thế tôi há»i nó, “Ôtô được sản xuất ở đâu?†Và ngay láºp tức nó trả lá»i, “Nháºt Bảnâ€.
á»i!
Thế đấy, tôi đã nhá»› lại câu chuyện đó trong khi thăm Global Edge, má»™t hãng thiết kế phần má»m Ấn Äá»™ ở Bangalore. Giám đốc tiếp thị của công ti, Rajesh Rao, bảo tôi ông vừa có má»™t cuá»™c gá»i lạnh nhạt đến Phó Tổng giám đốc kÄ© thuáºt của má»™t công ti MÄ©, thỠđánh trống khua chiêng việc kinh doanh. Ngay sau khi ông Rao tá»± giá»›i thiệu mình nhÆ° gá»i từ má»™t hãng phần má»m Ấn Äá»™, ngÆ°á»i Ä‘iá»u hà nh MÄ© nói vá»›i ông, “Namasteâ€, lá»i chà o phổ biến tiếng Hindi. Ông Rao nói, “Và i năm trÆ°á»›c chẳng ai ở MÄ© muốn nói chuyện vá»›i chúng tôi. Bây giá» há» háo hứcâ€. Và má»™t và i ngÆ°á»i tháºm chà còn biết chà o thế nà o theo kiểu Hindu. Cho nên bây giá» tôi tá»± há»i: Nếu má»™t ngà y nà o đó tôi có má»™t đứa cháu gái, và bảo nó tôi Ä‘i Ấn Äá»™, nó sẽ bảo, “Ông Æ¡i, có phải đó là nÆ¡i phần má»m bắt nguồn?â€
Không, vẫn chÆ°a phải, cháu yêu. Má»i sản phẩm má»›i - từ phần má»m đến đồ dùng - trải qua má»™t chu kì bắt đầu vá»›i nghiên cứu cÆ¡ bản, rồi nghiên cứu ứng dụng, rồi thá»i kì ấp ủ, rồi phát triển, rồi thá» nghiệm, rồi sản xuất, rồi triển khai, rồi há»— trợ, rồi đến mở rá»™ng kÄ© thuáºt để cải tiến. Má»—i trong các pha nà y được chuyên môn hoá và đơn nhất, và cả Ấn Äá»™ và Trung Quốc lẫn Nga Ä‘á»u không có khối lượng tá»›i hạn vá» tà i năng có thể quản là toà n bá»™ chu kì sản phẩm cho má»™t công ti Ä‘a quốc gia MÄ© lá»›n. Song các nÆ°á»›c nà y Ä‘ang phát triển Ä‘á»u đặn năng lá»±c nghiên cứu và phát triển của hỠđể quản là ngà y cà ng nhiá»u các pha nà y. Khi Ä‘iá»u đó tiếp tục, chúng ta thá»±c sá»± sẽ thấy phần đầu của cái mà Satyam Cherukuri của Sarnoff, má»™t hãng nghiên cứu và phát triển MÄ©, đã gá»i là “sá»± toà n cầu hoá vỠđổi má»›i†và sá»± kết thúc của mô hình cÅ© của má»™t công ti Ä‘a quốc gia MÄ© hay châu Âu Ä‘Æ¡n Ä‘á»™c giải quyết má»i yếu tố của chu kì phát triển sản phẩm từ nguồn lá»±c riêng của nó. Ngà y cà ng nhiá»u công ti MÄ© và châu Âu outsourcing đáng kể các nhiệm vụ nghiên cứu và phát triển cho Ấn Äá»™, Nga, và Trung Quốc.
Theo cục IT chÃnh phủ bang Karnataka, mà Bangalore ở đó, các Ä‘Æ¡n vị Ấn Äá»™ của Cisco Systems, Intel, IBM, Texas Instruments và GE đã đệ 1.000 Ä‘Æ¡n xin cấp bằng sáng chế vá»›i Cục Sáng chế MÄ©. Riêng Texas Instruments được cấp 225 bằng sáng chế MÄ© cho hoạt Ä‘á»™ng Ấn Äá»™ của nó. “Äá»™i Intel ở Bangalore Ä‘ang phát triển các chip vi xá» là cho công nghệ không dây dải rá»™ng tốc Ä‘á»™ cao, để tung ra năm 2006,†cục IT Karnataka nói, trong má»™t tuyên bố Ä‘Æ°a ra cuối năm 2004, và “ở Trung tâm Công nghệ John F. Welch của GE ở Bangalore, các kÄ© sÆ° Ä‘ang phát triển các ý tưởng má»›i cho Ä‘á»™ng cÆ¡ máy bay, các hệ thống giao thông và ngà nh nhá»±a.†Thá»±c váºy, qua nhiá»u năm GE đã thÆ°á»ng xuyên chuyển các kÄ© sÆ° Ấn Äá»™ là m việc cho nó ở MÄ© quay lại Ấn Äá»™ để tÃch hợp toà n bá»™ ná»— lá»±c nghiên cứu toà n cầu của nó. Bây giá» GE tháºm chà cá» những ngÆ°á»i phi Ấn Äá»™ đến Bangalore. Vivek Paul là tổng giám đốc Wipro Technologies, má»™t công ti khác của các công ti công nghệ tinh tuý của Ấn Äá»™, song ông đặt cÆ¡ sở ở Silicon Valley cho gần các khách hà ng MÄ© của Wipro. TrÆ°á»›c khi đến Wipro, Paul đã quản là kinh doanh máy quét CT của GE ở Milwaukee. Lúc đó ông có má»™t đồng nghiệp Pháp quản là kinh doanh máy phát Ä‘iện của GE cho các máy quét ở Pháp.
“Tôi gặp anh ta trên máy bay má»›i đây,†Paul nói, “và anh ta bảo tôi anh ta đã chuyển sang Ấn Äá»™ để cầm đầu việc nghiên cứu năng lượng cao của GE ở đóâ€.
Tôi bảo Vitek rằng tôi thÃch nghe má»™t ngÆ°á»i Ấn Äá»™ đã từng cầm đầu việc kinh doanh CT của GE ở Milwaukee nhÆ°ng bây giá» Ä‘iá»u hà nh kinh doanh tÆ° vấn của Wipro ở Silicon Valley nói cho tôi vá» má»™t cá»±u đồng nghiệp Pháp đã chuyển sang Bangalore để là m việc cho GE. Äó là má»™t thế giá»›i phẳng.
Má»—i khi tôi nghÄ© mình đã tìm thấy việc là m cuối cùng, khó hiểu nhất có thể được outsource cho Bangalore, tôi phát hiện ra má»™t việc là m má»›i. Bạn tôi Vivek Kulkarni đã từng cầm đầu má»™t cÆ¡ quan chÃnh phủ ở Bangalore chịu trách nhiệm vá» thu hút đầu tÆ° toà n cầu công nghệ cao. Sau khi rá»i chức vụ đó năm 2003, ông khởi Ä‘á»™ng má»™t công ti gá»i là B2K, vá»›i má»™t bá»™ pháºn gá»i là Brickwork [Xây Gạch], nó chà o cho các nhà điá»u hà nh toà n cầu báºn rá»™n trợ là cá nhân riêng của hỠở Ấn Äá»™. Giả sá» bạn Ä‘iá»u hà nh má»™t công ti và được má»i nói chuyện và trình bà y bằng PowerPoint hai ngà y nữa. “Trợ là điá»u hà nh từ xa†của bạn ở Ấn Äá»™, do Brickwork cung cấp, sẽ là m má»i việc tìm kiếm cho bạn, soạn bà i trình bà y PowerPoint, và e-mail toà n bá»™ cho bạn và o ban đêm sao cho nó ở trên bà n bạn ngà y bạn phải trình bà y.
“Bạn có thể giao việc cho trợ là điá»u hà nh từ xa của mình khi bạn rá»i cÆ¡ quan và o cuối ngà y ở Thà nh phố New York, và việc sẽ sẵn sà ng cho bạn sáng hôm sau,†Kulkarni giải thÃch. “Bởi vì thá»i gian chênh lệch vá»›i Ấn Äá»™, há» có thể là m việc được giao khi bạn ngủ và đưa lại cho bạn và o buổi sángâ€. Kulkarni gợi ý tôi thuê má»™t trợ là từ xa ở Ấn Äá»™ để là m tất cả việc tìm kiếm cho cuốn sách nà y. “Anh hay chị ta cÅ©ng giúp anh theo kịp vá»›i cái anh muốn Ä‘á»c. Khi anh thức dáºy, anh sẽ thấy tóm tắt đầy đủ trong in-box của anhâ€. (Tôi bảo ông ta không ai có thể giá»i hÆ¡n trợ là lâu Ä‘á»i của tôi, Maya Gorman, ngÆ°á»i ngồi cách xa mÆ°á»i bÆ°á»›c!).
Có má»™t trợ là điá»u hà nh từ xa tốn khoảng 1.500 đến 2.000 $ má»™t tháng, và căn cứ và quỹ những ngÆ°á»i tốt nghiệp đại há»c Ấn Äá»™ mà từ đó Brickwork có thể tuyển, năng lá»±c trà tuệ mà bạn có thể thuê dollar lấy dollar là đáng kể. NhÆ° tà i liệu quảng cáo của Brickwork nói, “Quỹ tà i năng của Ấn Äá»™ tạo cho các công ti tiếp cáºn đến má»™t dải phổ rá»™ng của những ngÆ°á»i có trình Ä‘á»™ cao. Bên cạnh những ngÆ°á»i má»›i tốt nghiệp đại há»c, khoảng 2,5 triệu má»—i năm, nhiá»u ngÆ°á»i ná»™i trợ có trình Ä‘á»™ cÅ©ng tham gia thị trÆ°á»ng việc là mâ€. Các trÆ°á»ng kinh doanh Ấn Äá»™, nó nói thêm, tạo ra khoảng tám mÆ°Æ¡i chÃn ngà n MBA má»—i năm.
“Chúng tôi có sá»± đáp ứng tuyệt vá»i,†Kulkarni nói, từ các khách hà ng đến từ hai lÄ©nh vá»±c chÃnh. Má»™t là các nhà tÆ° vấn chăm sóc sức khoẻ MÄ©, thÆ°á»ng cần tÃnh toán rất nhiá»u số liệu và thảo các trình bà y PowerPoint. Thứ hai, ông nói, là các ngân hà ng đầu tÆ° và các công ti dịch vụ tà i chÃnh MÄ©, thÆ°á»ng cần chuẩn bị các sách má»ng bóng loáng vá»›i các đồ thị minh hoạ lợi Ãch của má»™t IPO (ra niêm yết trên thị trÆ°á»ng chứng khoán) hay má»™t Ä‘á» xuất sát nháºp. Trong trÆ°á»ng hợp sát nháºp, Brickwork sẽ chuẩn bị các Ä‘oạn của báo cáo Ä‘á» cáºp đến các Ä‘iá»u kiện và xu hÆ°á»›ng thị trÆ°á»ng chung, nÆ¡i phần lá»›n nghiên cứu có thể lượm lặt được từ Web và tóm tắt ở má»™t dạng chuẩn. “Äánh giá vỠđịnh giá thÆ°Æ¡ng vụ ra sao là việc của bản thân các nhà ngân hà ng đầu tÆ°.†Kulkarni nói. “Chúng tôi là m công việc chất lượng thấp, và há» sẽ là m các việc cần sá»± đánh giá phê phán và kinh nghiệm, sát vá»›i thị trÆ°á»ng.†Äá»™i của ông tham gia cà ng nhiá»u dá»± án, há» tÃch được cà ng nhiá»u tri thức. Kulkarni nói, há» cÅ©ng đầy khát vá»ng để giải vấn Ä‘á» cao hÆ¡n. “à tưởng là há»c liên tục. Bạn luôn tham gia má»™t kì thi. Không có kết thúc đối vá»›i việc há»c … Không có giá»›i hạn thá»±c sá»± đối vá»›i cái có thể được là m bởi ai đó.â€
Không giống Columbus, tôi đã không dừng vá»›i Ấn Äá»™. Sau khi vá» nhà , tôi quyết định tiếp tục thám hiểm phÆ°Æ¡ng Äông tìm nhiá»u dấu hiệu hÆ¡n vá» thế giá»›i là phẳng. Vì thế sau Ấn Äá»™, tôi mau chóng Ä‘i Tokyo, nÆ¡i tôi đã có cÆ¡ há»™i phá»ng vấn Kenichi Ohmae, nguyên là nhà tÆ° vấn huyá»n thoại của McKinsey & Company ở Nháºt Bản. Ohmae đã rá»i McKinsey và láºp ra doanh nghiệp riêng của mình, Ohmae & Associates. Và há» là m gì? Không còn là m tÆ° vấn nữa, Ohmae giải thÃch. Bây giỠông Ä‘i tiên phong trong ná»— lá»±c để outsource các việc là m chất lượng thấp cho các call center và các nhà cung cấp dịch vụ nói tiếng Nháºt ở Trung Quốc. “Ông nói gì?†tôi há»i. “Sang Trung Quốc? Chẳng phải má»™t thá»i ngÆ°á»i Nháºt đã thuá»™c địa hoá Trung Quốc, để lại vị rất khó chịu trong miệng ngÆ°á»i Trung Quốc?â€
Thế đấy, phải, Ohmae nói, nhÆ°ng ông giải thÃch rằng ngÆ°á»i Nháºt cÅ©ng để lại má»™t số đông ngÆ°á»i nói tiếng Nháºt những ngÆ°á»i đã duy trì má»™t phần văn hoá Nháºt, từ sushi đến karaoke, ở bắc Trung Quốc, đặc biệt quanh thà nh phố cảng đông bắc Äại Liên. Äối vá»›i Nháºt Bản Äại Liên đã trở thà nh cái mà Bangalore đã trở thà nh đối vá»›i MÄ© và các nÆ°á»›c nói tiếng Anh khác: trung tâm outsourcing. NgÆ°á»i Trung Quốc có thể không bao giá» tha thứ cho Nháºt Bản vì cái nó đã là m đối vá»›i Trung Quốc trong thế kỉ trÆ°á»›c, nhÆ°ng ngÆ°á»i Trung Quốc hết sức táºp trung và o việc lãnh đạo thế giá»›i trong thế kỉ tiếp đến mức há» sẵn sà ng xem lại tiếng Nháºt của há» và đảm nháºn má»i việc Nháºt Bản có thể outsource.
“Việc tuyển má»™ là khá dá»…,†Ohmae nói đầu năm 2004. “Khoảng má»™t phần ba dân số ở vùng nà y [quanh Äại Liên] đã há»c tiếng Nháºt nhÆ° sinh ngữ thứ hai ở trÆ°á»ng trung há»c. Cho nên tất cả các công ti Nháºt nà y Ä‘á»u tham giaâ€. Công ti của Ohmae chủ yếu và o số liệu ở Trung Quốc, nÆ¡i các công nhân Trung Quốc lấy các tÆ° liệu viết tay tiếng Nháºt, được quét, fax, hay được e-mail từ Nháºt Bản sang Äại Liên, và sau đó gõ chúng và o má»™t cÆ¡ sở dữ liệu số bằng kà tá»± Nháºt. Công ti của Ohmae đã phát triển má»™t phần má»m lấy dữ liệu phải nháºp và bẻ nó thà nh các gói. Các gói nà y sau đó có thể được chuyển quanh Trung Quốc hay Nháºt Bản để đánh máy, tuỳ thuá»™c và o chuyên môn cần phải có, và sau đó được ghép lại ở cÆ¡ sở dữ liệu của công ti tại há»™i sở của nó ở Tokyo. “Chúng tôi có khả năng phân công việc là m cho cá nhân ngÆ°á»i am hiểu vá» lÄ©nh vá»±c giá»i nhấtâ€. Công ti của Ohmae tháºm chà còn có hợp đồng vá»›i hÆ¡n bảy mÆ°Æ¡i ngà n bà ná»™i trợ, má»™t số trong số há» là chuyên gia vá» các thuáºt ngữ y há»c hay luáºt, để và o số liệu ở nhà . Hãng má»›i đây đã mở rá»™ng sang thiết kế vá»›i sá»± trợ giúp của máy tÃnh cho má»™t công ti nhà ở Nháºt Bản. “Khi bạn thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i khách hà ng ở Nháºt Bản để xây má»™t căn nhà â€, ông giải thÃch, “bạn sẽ phác hoạ sÆ¡ đồ mặt bằng - hầu hết các công ti nà y không dùng máy tÃnhâ€. Cho nên các sÆ¡ đồ vẽ tay được chuyển bằng Ä‘iện tá» sang Trung Quốc, nÆ¡i chúng được biến đổi thà nh các bản thiết kế số, sau đó được e-mail lại cho hãng xây dá»±ng Nháºt, biến chúng thà nh các bản kế hoạch xây dá»±ng. “Chúng tôi kiếm các nhà nháºp liệu Trung Quốc có thà nh tÃch tốt nhấtâ€, Ohmae nói, “và bây giá» há» xá» là nhiá»u nhà má»™t ngà yâ€.
NgÆ°á»i Trung Quốc là m đồ hoạ máy tÃnh cho các căn nhà Nháºt, gần bảy mÆ°Æ¡i năm sau khi quân Ä‘á»™i Nháºt tham tà n chiếm đóng Trung Quốc, phá trụi nhiá»u nhà đang xây. Có lẽ có hi vá»ng cho thế giá»›i phẳng nà y …
Tôi phải trá»±c tiếp xem Äại Liên, Bangalore nà y của Trung Quốc, cho nên tôi tiếp tục Ä‘i quanh phÆ°Æ¡ng Äông. Äại Liên uy nghi không chỉ cho má»™t thà nh phố Trung Quốc. Vá»›i các đại lá»™ rá»™ng rãi, không gian xanh tÆ°Æ¡i đẹp, và mối liên hệ của các trÆ°á»ng đại há»c, các cao đẳng kÄ© thuáºt, và công viên phần má»m đồ sá»™ của nó, Äại Liên có thể nổi báºt ở Silicon Valley. Tôi đã ở đây năm 1998, nhÆ°ng đã có rất nhiá»u cao ốc má»›i từ khi đó khiến tôi không nháºn ra vị trÃ. Äại Liên, nằm ở đông bắc cách Bắc Kinh khoảng má»™t giá» bay, tượng trÆ°ng cho hầu hết các thà nh phố hiện đại của Trung Quốc – và vẫn còn rất nhiá»u thà nh phố khốn khổ, lạc háºu- chá»™p lấy việc kinh doanh nhÆ° các trung tâm tri thức nhanh thế nà o, chứ không chỉ nhÆ° các trung tâm sản xuất. Các bảng hiệu trên các cao ốc nói toà n bá»™ câu chuyện: GE, Microsoft, Dell, SAP, HP, Sony, và Accenture - tất cả Ä‘á»u có công việc háºu trÆ°á»ng là m ở đây để há»— trợ hoạt Ä‘á»™ng à châu của há», cÅ©ng nhÆ° nghiên cứu và phát triển phần má»m má»›i.
Vì gần Nháºt Bản và Hà n Quốc, cách má»—i nÆ°á»›c chỉ khoảng má»™t giá» bay, số lượng lá»›n ngÆ°á»i nói tiếng Nháºt, băng thông Internet dÆ° dả, và nhiá»u bãi Ä‘á»— xe và má»™t sân golf tầm cỡ thế giá»›i của nó (tất cả Ä‘á»u hấp dẫn các lao Ä‘á»™ng tri thức), Äại Liên đã trở thà nh nÆ¡i hấp dẫn outsourcing Nháºt. Các hãng Nháºt có thể thuê ba kÄ© sÆ° phần má»m Trung Quốc vá»›i giá của má»™t ở Nháºt Bản và vẫn còn tiá»n lẻ để trả cả phòng đầy nhân viên call center (lÆ°Æ¡ng khởi Ä‘iểm 90 $ má»™t tháng). Không ngạc nhiên rằng khoảng hai ngà n bảy trăm công ti Nháºt đã có hoạt Ä‘á»™ng ở đây hay kết hợp vá»›i các đối tác Trung Quốc.
“Tôi đã Ä‘Æ°a nhiá»u ngÆ°á»i MÄ© đến Äại Liên, và há» Ä‘á»u kinh ngạc vá» ná»n kinh tế Trung Quốc phát triển nhanh ra sao trong lÄ©nh vá»±c công nghệ cao nà yâ€, Win Liu, giám đốc dá»± án U.S./EU cho DHC, má»™t trong các hãng phần má»m cây nhà lá vÆ°á»n lá»›n nhất của Äại Liên, mở rá»™ng từ ba mÆ°Æ¡i lên má»™t ngà n hai trăm nhân viên trong sáu năm, nói váºy. “NgÆ°á»i MÄ© không nháºn ra thách thức ở mức há» phải [nháºn ra] â€.
Thị trưởng năng Ä‘á»™ng của Äại Liên, Xia Deren, bốn mÆ°Æ¡i chÃn tuổi, nguyên hiệu trưởng má»™t trÆ°á»ng cao đẳng. (Äối vá»›i má»™t hệ thống Cá»™ng sản Ä‘á»™c Ä‘oán, Trung Quốc đã là m má»™t việc rất tốt vá» cất nhắc ngÆ°á»i theo công trạng. Văn hoá Quan lại trá»ng dụng tà i năng [Mandarin meritocratic] vẫn ăn rất sâu ở đây). Xong bữa ăn tối mÆ°á»i món truyá»n thống ở má»™t khách sạn địa phÆ°Æ¡ng, thị trưởng bảo tôi Äại Liên đã tiến xa thế nà o và ông muốn dẫn nó tá»›i đâu. “Chúng tôi có hai mÆ°Æ¡i hai trÆ°á»ng đại há»c và cao đẳng vá»›i hÆ¡n hai trăm ngà n sinh viên ở Äại Liên,†ông giải thÃch. HÆ¡n ná»a số sinh viên đó tốt nghiệp có bằng kÄ© thuáºt hay khoa há»c, và ngay cả những ngÆ°á»i không [có bằng đó], những ngÆ°á»i há»c lịch sá» hay văn há»c, vẫn được bảo há»c má»™t năm tiếng Nháºt hay tiếng Anh, cá»™ng vá»›i khoa há»c máy tÃnh, sao cho há» có thể dùng được. Thị trưởng Æ°á»›c lượng hÆ¡n ná»a dân cÆ° Äại Liên có truy cáºp Internet ở cÆ¡ quan, ở nhà , hay ở trÆ°á»ng.
“Ban đầu các công ti Nháºt Bản khởi Ä‘á»™ng má»™t số ngà nh xá» là dữ liệu ở đây,†thị trưởng nói thêm, “và vá»›i việc nà y nhÆ° cÆ¡ sở bây giá» há» chuyển sang R & D và phát triển phần má»m … Trong má»™t hay hai năm qua, các công ti phần má»m MÄ© cÅ©ng có ná»— lá»±c nà o đó để chuyển outsourcing phần má»m từ Hoa Kì sang thà nh phố chúng tôi… Chúng tôi tiến gần và bắt kịp những ngÆ°á»i Ấn Äá»™. Xuất khẩu phần má»m [từ Äại Liên] đã tăng 50 phần trăm má»—i năm. Và Trung Quốc hiện nay trở thà nh nÆ°á»›c tạo ra số lượng ngÆ°á»i tốt nghiệp đại há»c lá»›n nhất. Tuy nhìn chung tiếng Anh của chúng tôi không được thông thạo nhÆ° của ngÆ°á»i Ấn Äá»™, chúng tôi có dân số lá»›n hÆ¡n, [vì thế] chúng tôi có thể chá»n ra các sinh viên thông minh nhất những ngÆ°á»i có thể nói tiếng Anh giá»i nhấtâ€.
NgÆ°á»i dân Äại Liên có khó chịu không khi là m việc cho ngÆ°á»i Nháºt, mà chÃnh phủ của há» vẫn chÆ°a bao giá» xin lá»—i chÃnh thức vá» cái chÃnh phủ Nháºt Bản thá»i chiến tranh đã là m vá»›i Trung Quốc?
“Chúng tôi sẽ không bao giá» quên rằng má»™t cuá»™c chiến tranh lịch sỠđã xảy ra giữa hai quốc gia,†ông trả lá»i, “nhÆ°ng khi nói vá» lÄ©nh vá»±c kinh tế, chúng tôi chỉ táºp trung và o các vấn Ä‘á» kinh tế- đặc biệt nếu chúng tôi nói vá» kinh doanh outsourcing phần má»m. Nếu các công ti MÄ© và Nháºt là m sản phẩm của hỠở thà nh phố chúng tôi, chúng tôi coi đó là má»™t việc tốt. Những đứa trẻ của chúng tôi cố há»c tiếng Nháºt, để là m chủ công cụ nà y sao cho há» có thể cạnh tranh vá»›i các đối tác Nháºt Bản của hỠđể già nh được các vị trà lÆ°Æ¡ng cao cho bản thân há» trong tÆ°Æ¡ng laiâ€.
Thị trưởng sau đó nói thêm và o, “Cảm giác riêng của tôi là lÅ© trẻ Trung Quốc có tham vá»ng hÆ¡n thanh niên Nháºt hay MÄ© trong các năm gần đây, song tôi không nghÄ© há» có tham vá»ng đủ, vì há» không có khát vá»ng nhÆ° thế hệ chúng tôi. Vì thế hệ chúng tôi, trÆ°á»›c khi và o đại há»c hay cao đẳng, bị Ä‘Æ°a Ä‘i các vùng nông thôn xa xôi và các nhà máy và các Ä‘á»™i quân sá»±, và trải qua má»™t thá»i kì rất khắc nghiệt, nên vá» mặt tinh thần khắc phục và đối mặt vá»›i khó khăn, [thế hệ chúng tôi phải có nhiá»u khát vá»ng] hÆ¡n lÅ© trẻ bây giá»â€.
Thị trưởng Xia có má»™t cách trá»±c tiếp quyến rÅ© để mô tả thế giá»›i, và tuy má»™t số Ä‘iá»u ông nói bị thất lạc do phiên dịch, ông hiểu nó – và ngÆ°á»i MÄ© cÅ©ng phải [hiểu]: “Quy tắc của ná»n kinh tế thị trÆ°á»ng,†quan chức Cá»™ng sản nà y giải thÃch cho tôi, “là nếu ở đâu đó có nguồn nhân lá»±c phong phú nhất và lao Ä‘á»™ng rẻ nhất, tất nhiên các doanh nghiệp và các hãng sẽ tá»± nhiên Ä‘i đến đóâ€. Vá» sản xuất, ông chỉ ra, đầu tiên ngÆ°á»i Trung Quốc đã là ngÆ°á»i là m công và là m cho các nhà sản xuất lá»›n nÆ°á»›c ngoà i, sau nhiá»u năm, sau khi chúng tôi đã há»c được tất cả các quy trình và các bÆ°á»›c, chúng tôi có thể khởi Ä‘á»™ng các hãng riêng của mình. Phần má»m sẽ theo cùng Ä‘Æ°á»ng … Äầu tiên chúng tôi sẽ phải để những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i thuê các thanh niên của chúng tôi, và sau đó chúng tôi sẽ khởi Ä‘á»™ng các công ti riêng của mình. Giống nhÆ° xây dá»±ng má»™t cao ốc. Ngà y nay, Hoa Kì, các bạn là những ngÆ°á»i thiết kế, các kiến trúc sÆ°, và các nÆ°á»›c Ä‘ang phát triển là các thợ ná» cho các cao ốc. NhÆ°ng má»™t ngà y nà o đó tôi hi vá»ng chúng tôi sẽ là các kiến trúc sÆ°â€.
Tôi vừa má»›i tiếp tục khám phá – đông và tây. Và o mùa hè 2004, tôi Ä‘i nghỉ ở Colorado. Tôi đã nghe vá» hãng hà ng không giá rẻ nà y được gá»i là JetBlue, khai trÆ°Æ¡ng năm 1999. Tôi không có ý tưởng nà o vá» há» hoạt Ä‘á»™ng ở đâu, nhÆ°ng tôi cần bay giữa Washington và Atlanta, và không thể hoà n toà n có được giá» bay tôi muốn, cho nên tôi quyết định gá»i JetBlue và xem chÃnh xác há» bay ở đâu. Tôi thú nháºn mình đã có má»™t Ä‘á»™ng cÆ¡ khác. Tôi nghe là JetBlue đã outsource toà n bá»™ hệ thống giữ chá»— của nó cho các bà ná»™i trợ ở Utah, và tôi muốn kiểm tra việc nà y. Cho nên tôi đã gá»i hệ thống giữ chá»— của JetBlue và có đối thoại sau vá»›i ngÆ°á»i đại lÃ:
“Alô, đây là Dolly, tôi có thể giúp ông?†má»™t giá»ng nhÆ° của bà trả lá»i cho cháu.
“Vâng, tôi muốn bay từ Washington Ä‘i Atlantaâ€, tôi nói. “Hãng có bay Ä‘Æ°á»ng ấy không ạ?â€
“Không, tôi rất tiếc chúng tôi không. Chúng tôi bay từ Washington Ä‘i Ft. Lauderdaleâ€, Dolly nói.
“Thế còn Washington Ä‘i New York City?†tôi há»i.
“Không, tôi rất tiếc chúng tôi không bay Ä‘Æ°á»ng đó. Chúng tôi có bay từ Washington đến Oakland và Long Beachâ€, Dolly nói.
“Bà ơi, tôi có thể há»i bà việc nà y? Tháºt sá»± bà ở nhà à ? Tôi Ä‘á»c thấy các đại là của JetBlue chỉ là m việc ở nhà â€.
“Vâng, đúng váºy,†Dolly nói vá»›i giá»ng vui vẻ nhất. (Muá»™n hÆ¡n tôi xác minh vá»›i JetBlue rằng há» tên đầy đủ của bà là Dolly Baker). “Tôi ngồi trong văn phòng của mình ở lầu trên trong nhà của tôi, nhìn ra cá»a sổ thấy trá»i nắng đẹp. Äúng năm phút trÆ°á»›c ai đó đã gá»i và há»i tôi cùng câu há»i ấy và tôi bảo há» và há» nói, “Tốt, tôi nghÄ© bà sẽ bảo tôi là bà ở New Delhiâ€.
“Bà sống ở đâu?†tôi há»i.
“Salt Lake City, Utah,†Dolly nói. “Chúng tôi có ngôi nhà hai tầng, và tôi thÃch là m việc ở đây, đặc biệt và o mùa đông khi tuyết xoáy tÃt và tôi ở trên nà y trong văn phòng ở nhà â€.
“Là m thế nà o bà có má»™t việc là m nhÆ° váºy?†tôi há»i.
“Anh biết đấy, há» không quảng cáo,†Dolly nói vá»›i giá»ng ngá»t ngà o nhất có thể. “Tất cả là do truyá»n miệng. Tôi đã là m việc cho chÃnh phủ bang và tôi đã vá» hÆ°u, và [sau má»™t thá»i gian] tôi nghÄ© tôi phải là m việc gì đó khác và đúng tôi thÃch nóâ€.
David Neeleman, ngÆ°á»i sáng láºp và CEO của JetBlue Airways Corp., nổi tiếng vá» tất cả việc nà y. Ông gá»i nó là “homesourcing-thuê là m ở nhà â€. JetBlue bây giá» có bốn trăm đại là giữ chá»—, giống Dolly, là m việc ở nhà ở vùng Salt Lake City, lấy việc đặt chá»— - giữa chừng trông trẻ con, táºp luyện, viết tiểu thuyết, và nấu ăn tối.
Và i tháng sau tôi đến thăm Needleman tại há»™i sở của JetBlue ở New York, và ông đã giải thÃch cho tôi những Æ°u Ä‘iểm của homesourcing, mà ông thá»±c sá»± khởi đầu ở Morris Air, việc đầu tÆ° mạo hiểm đầu tiên của ông và o kinh doanh hà ng không. (Nó được Sothwest mua lại). “Chúng tôi có 250 ngÆ°á»i ở nhà của há» là m việc giữ chá»— tại Morris Air,†Needleman nói. “Há» có năng suất hÆ¡n 30 phần trăm - há» bán vé được nhiá»u hÆ¡n 30 phần trăm, chÃnh do há» thấy hạnh phúc hÆ¡n. Há» trung thà nh hÆ¡n và Ãt mệt má»i hÆ¡n. Cho nên khi tôi khởi Ä‘á»™ng JetBlue, tôi nói, “Chúng ta sẽ có 100 phần trăm giữ chá»— ở nhà â€.
Needleman có má»™t là do cá nhân để muốn là m việc nà y. Ông là ngÆ°á»i [theo giáo phái] Mormon và tin rằng xã há»™i sẽ khấm khá hÆ¡n nếu nhiá»u bà mẹ hÆ¡n có thể ở nhà vá»›i các con trẻ của mình nhÆ°ng đồng thá»i có cÆ¡ há»™i là ngÆ°á»i ăn lÆ°Æ¡ng. Cho nên ông đặt cÆ¡ sở hệ thống giữ chá»— tại gia của ông ở Salt Lake City, nÆ¡i tuyệt đại Ä‘a số phụ nữ theo phái Mormon và nhiá»u ngÆ°á»i là các bà mẹ ở nhà . Những ngÆ°á»i giữ chá»— tại gia là m việc hai mÆ°Æ¡i lăm giá» má»™t tuần và phải và o văn phòng khu vá»±c của JetBlue ở Salt Lake City bốn giá» má»™t tháng để há»c các kÄ© năng má»›i và để được cáºp nháºt vá» cái gì xảy ra ở bên trong công ti.
“Chúng tôi sẽ không bao giá» outsource sang Ấn Äá»™,†Needleman nói. “Chất lượng mà chúng tôi có thể có được ở đây là tốt hÆ¡n rất nhiá»u … [Những ngÆ°á»i sá» dụng lao Ä‘á»™ng] muốn outsource sang Ấn Äá»™ hÆ¡n là cho các gia đình của chÃnh há», và tôi không thể hiểu Ä‘iá»u đó. Không hiểu sao há» lại nghÄ© rằng cần phải đặt ngÆ°á»i ta ngồi trÆ°á»›c há» hay sếp nà o đó mà hỠđã bổ nhiệm. Năng suất chúng tôi có ở đây nhiá»u hÆ¡n thà nh phần cho nhân tố [lÆ°Æ¡ng] Ấn Äá»™â€.
Má»™t bà i báo của Los Angeles Times vá» JetBlue (9-5-2004) lÆ°u ý rằng “năm 1997, 11,6 triệu nhân viên của các công ti MÄ© là m việc từ nhà Ãt nhất má»™t phần thá»i gian. Ngà y nay con số nà y đã tăng vá»t lên 23,5 triệu – 16% lá»±c lượng lao Ä‘á»™ng MÄ©. (Trong lúc đó, Ä‘á»™i ngÅ© của những ngÆ°á»i tá»± là m chủ, những ngÆ°á»i thÆ°á»ng là m việc ở nhà , đã phình lên 23,4 triệu từ 18 triệu trong cùng thá»i kì). Trong con mắt của má»™t số ngÆ°á»i, homesourcing và outsourcing không phải là các chiến lược cạnh tranh nhau mà chúng là những biểu lá»™ của cùng thứ: má»™t sá»± thúc đẩy tà n nhẫn bởi corporate America [nÆ°á»›c MÄ© nhÆ° má»™t công ti] để giảm chi phà và tăng hiệu quả, bất cứ ở đâu Ä‘iá»u đó có thể dẫn đếnâ€.
Äó chÃnh xác là cái tôi đã há»c được trong các chuyến du hà nh của tôi: Homesourcing sang Salt Lake City và outsourcing sang Bangalore chỉ là các mặt của cùng đồng xu – sourcing. Và thứ má»›i, má»›i, tôi cÅ©ng há»c được, là mức Ä‘á»™ theo đó ngà y nay là có thể cho các công ti và các cá nhân để source việc là m ở bất cứ đâu.
Tôi cứ tiếp tục di chuyển. Mùa thu 2004, tôi Ä‘i theo chủ tịch Bá»™ Tổng Tham mÆ°u Liên quân, TÆ°á»›ng Richard Myers, trong má»™t cuá»™c kinh là các Ä‘iểm nóng ở Iraq. Chúng tôi thăm Baghdad, tổng hà nh dinh quân sá»± MÄ© ở Fallujah, và ÄÆ¡n vị Viá»…n Chinh LÃnh Thuá»· đánh Bá»™ (MEU) thứ 24 bên ngoà i Babil, ở trung tâm của cái gá»i là Tam giác Sunni của Iraq. Căn cứ MEU thứ 24 tạm thá»i là má»™t loại Công sá»± [của ngÆ°á»i] Apache, ở giữa dân cÆ° Hồi giáo Sunni Iraq khá thù địch. Trong khi TÆ°á»›ng Myers Ä‘ang gặp các sÄ© quan và các binh nhì ở đó, tôi được tá»± do lang thang quanh căn cứ, và cuối cùng tôi thÆ¡ thẩn và o trung tâm chỉ huy, nÆ¡i mắt tôi chợt thấy má»™t mà n hình TV phẳng. Trên mà n hình được truyá»n trá»±c tiếp cái có vẻ nhÆ° đến từ loại camera nà o đó ở trên cao. Nó cho thấy má»™t số ngÆ°á»i di chuyển quanh sau má»™t căn nhà . CÅ©ng trên mà n hình, dá»c bên phải, là má»™t chat room thông Ä‘iệp tức thá»i [instant-messaging ] tÃch cá»±c, có vẻ nhÆ° thảo luáºn cảnh trên TV.
“Cái gì đó?†tôi há»i anh lÃnh theo dõi cẩn tháºn tất cả các ảnh từ má»™t máy xách tay. Anh ta giải thÃch rằng má»™t Predator drone MÄ© - má»™t máy bay không ngÆ°á»i lái nhá» vá»›i camera TV công suất cao – Ä‘ang bay trên má»™t là ng Iraq, trong khu vá»±c hoạt Ä‘á»™ng của MEU thứ 24, và truyá»n các ảnh tình báo thá»i gian thá»±c vá» máy xách tay của anh ta và vá» mà n hình phẳng nà y. Máy bay không ngÆ°á»i lái nà y thá»±c sá»± “bay†và được Ä‘iá»u khiển bởi má»™t chuyên gia ngồi ở Căn Cứ Không Quân Nellis ở Las Vegas, Nevada. Äúng thế, máy bay không ngÆ°á»i lái trên [bầu trá»i] Iraq thá»±c sá»± được Ä‘iá»u khiển từ xa từ Las Vegas. Trong khi đó, các ảnh video mà nó phát vỠđược MEU thứ 24, tổng hà nh dinh Chỉ huy Trung Tâm Hoa Kì ở Tampa, tổng hà nh dinh khu vá»±c CentCom ở Quatar, Lầu Năm Góc, và có lẽ CIA, theo dõi đồng thá»i. Các nhà phân tÃch khác nhau quanh thế giá»›i đã tiến hà nh chat trá»±c tuyến vá» diá»…n giải thế nà o cái Ä‘ang xảy ra và phải là m gì vá»›i nó. ChÃnh cuá»™c nói chuyện của há» là cái cuá»™n xuống ở bên phải mà n hình.
TrÆ°á»›c khi tôi có thể tháºm chà biểu lá»™ sá»± kinh ngạc của mình, má»™t sÄ© quan khác Ä‘i cùng chúng tôi đã là m tôi sá»ng sốt khi nói rằng công nghệ nà y đã “là m phẳng†hệ thống thứ báºc quân sá»± - bằng cho nhiá»u thông tin đến váºy cho sÄ© quan cấp thấp, hay tháºm chà cho binh nhì, ngÆ°á»i Ä‘ang cho máy tÃnh hoạt Ä‘á»™ng, và trao quyá»n cho anh ta để ra các quyết định vá» thông tin anh ta thu tháºp. Trong khi tôi tin chắc rằng không trung uý nà o sẽ được phép khai hoả mà không há»i ý kiến cấp trên, ngà y mà chỉ có các sÄ© quan cấp cao có bức tranh lá»›n đã qua rồi. Sân chÆ¡i quân sá»± được là m bằng.
Tôi kể chuyện nà y cho bạn tôi Nick Burns, đại sứ Hoa Kì ở NATO và má»™t thà nh viên trung thà nh của Red Sox Nation [câu lạc bá»™ ngÆ°á»i hâm má»™ há»™i bóng chà y Red Sox- Tất Äá»]. Nick bảo tôi anh ta đã ở tổng hà nh dinh CentCom ở Quatar tháng TÆ° 2004, được TÆ°á»›ng John Abizaid và ban tham mÆ°u của ông chỉ dẫn. Äá»™i của Abizaid ngồi ở bên kia bà n từ Nick vá»›i bốn mà n hình phẳng TV ở đằng sau há». Ba chiếc đầu tiên có các ảnh từ cao do các máy bay không ngÆ°á»i lái Predator truyá»n tiếp vá» từ các quân khu khác nhau của Iraq trong thá»i gian thá»±c. Mà n hình cuối, mà Nick táºp trung và o, Ä‘ang chiếu má»™t tráºn Yankees-Red Sox.
Trên má»™t mà n hình là Pedro Martinez đối lại Derek Jeter, và trên ba mà n hình khác là các tay Jihadist đối lại SÆ° Ä‘oà n CÆ¡ Äá»™ng số Má»™t (First Cavalry).
MÓN THỊT BĂM PHẲNG VÀ THỊT CHIÊN
Tôi cứ di chuyển - suốt lá»™ trình quay lại nhà mình ở Bethesda, Maryland. Và o lúc tôi ngồi thoải mái ở nhà mình sau hà nh trình nà y đến rìa trái đất, đầu tôi quay cuồng. NhÆ°ng ngay khi tôi vá» nhà nhiá»u dấu hiệu vá» sá»± là m phẳng đến gõ cá»a tôi hÆ¡n. Má»™t số đến ở dạng các tin chÃnh gây căng thẳng cho bất cứ cha mẹ nà o lo lắng vá» con cái ở tuổi trung há»c của há» sẽ hợp và o đâu. Thà dụ, Forrester Research, Inc., đã tiên Ä‘oán hÆ¡n 3 triệu việc là m dịch vụ và chuyên môn sẽ di chuyển khá»i đất nÆ°á»›c và o năm 2015. NhÆ°ng tôi thá»±c sá»± há hốc mồm kinh ngạc khi Ä‘á»c má»™t bà i báo từ International Herald Tribune ngà y 19-7-2004 có đầu Ä‘á»: “Muốn Các món Thịt Chiên Vá»›i Outsourcing?â€
“Äi xa khá»i ÄÆ°á»ng Cao Tốc 55 Giữa các bang Hoa Kì gần Cape Girardeau, Missouri, và rẽ và o là n lái-thẳng [để mua (vé, hà ng) mà không cần xuống xe] của má»™t quán McDonald’s sát Ä‘Æ°á»ng cao tốc và bạn có dịch vụ nhanh, thân thiện, cho dù ngÆ°á»i lấy Ä‘Æ¡n hà ng của bạn không ở trong quán ăn – hay tháºm chà ở Missouri,†bà i báo viết. “NgÆ°á»i lấy Ä‘Æ¡n hà ng là má»™t call center ở Colorado Springs, cách xa hÆ¡n 900 dặm, hay 1.450 kilomet, được nối vá»›i khách hà ng và vá»›i những ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng chuẩn bị thức ăn bằng các Ä‘Æ°á»ng dữ liệu tốc Ä‘á»™ cao. Ngay cả má»™t số việc là m nhà hà ng ăn, có vẻ, không miá»…n khá»i outsourcingâ€.
“Chủ tiệm ăn ở Cape Girardeau, Shannon Davis, đã kết nối nó và ba trong 12 quán đặc quyá»n kinh tiêu McDonald’s của ông vá»›i call center ở Colorado, được váºn hà nh bởi má»™t ngÆ°á»i được đặc quyá»n kinh tiêu khác của McDonald’s, Steven Bigari. Và ông đã là m việc đó vì cùng các là do mà các chủ doanh nghiệp khác nắm lấy các call center: các chi phà thấp hÆ¡n, tốc Ä‘á»™ nhanh hÆ¡n và Ãt sai sót hÆ¡nâ€.
“Các Ä‘Æ°á»ng truyá»n thông rẻ, nhanh và tin cáºy cho phép những ngÆ°á»i nháºn thá»±c Ä‘Æ¡n ở Colorado Springs trò chuyện vá»›i các khách hà ng ở Missouri, chụp má»™t ảnh Ä‘iện tá» nhanh vá» há», hiển thị thá»±c Ä‘Æ¡n của há» trên má»™t mà n hình nhằm đảm bảo rằng nó đúng, rồi gá»i Ä‘Æ¡n hà ng và ảnh đến bếp của tiệm ăn. Ảnh được huá»· ngay khi thá»±c Ä‘Æ¡n được hoà n tất, Bigari nói. NgÆ°á»i dân mua món thịt băm của mình chẳng bao giá» biết Ä‘Æ¡n hà ng của há» Ä‘i ngang hai bang và báºt lại trÆ°á»›c khi há» có thể tháºm chà lái xe đến cá»a sổ để lấy thức ănâ€.
“Davis nói rằng anh đã mÆ¡ là m cái gì đó giống thế nà y trong hÆ¡n má»™t tháºp niên. ‘Chúng tôi không thể đợi để Ä‘i theo nó’, anh nói thêm. Bigari, ngÆ°á»i đã láºp ra call center cho các tiệm ăn riêng của mình, vui vẻ giúp đỡ – lấy má»™t khoản phà nhá» cho má»—i giao dịchâ€.
Bà i báo lÆ°u ý là Công ti McDonald’s nói thấy ý tưởng call center là đủ là thú để khởi Ä‘á»™ng má»™t thá» nghiệm vá»›i ba cá»a hà ng gần tổng hà nh dinh ở Oak Brook, Illinois, vá»›i phần má»m khác vá»›i phần má»m Bigari dùng. “Jim Sappington, má»™t phó chủ tịch của McDonald’s vá» IT, nói rằng còn ‘quá, quá sá»›m’ để nói nếu ý tưởng call center có thể hoạt Ä‘á»™ng chéo qua mÆ°á»i ba ngà n tiệm ăn McDonald’s ở Hoa Kì… Tuy nhiên, những ngÆ°á»i được kinh tiêu của hai tiệm ăn McDonald’s khác, ngoà i của Davis, đã outsource việc lấy Ä‘Æ¡n hà ng lái-thẳng của há» cho Bigari ở Colorado Springs. (Hai tiệm khác ở Brainerd, Minnesota, và Norwood, Massachusetts). Cái chÃnh cho thà nh công của hệ thống, Bigari nói, là cách nó sóng đôi ảnh của khách hà ng vá»›i Ä‘Æ¡n hà ng của há»; bằng tăng sá»± chÃnh xác, hệ thống cắt giảm số các khiếu nại và vì thế khiến việc phục vụ nhanh hÆ¡n. Trong kinh doanh thức ăn nhanh, thá»i gian thá»±c sá»± là tiá»n: cắt tháºm chà năm giây khá»i thá»i gian xá» là má»™t Ä‘Æ¡n hà ng là đáng kể,†bà i báo lÆ°u ý. “Bigari nói anh đã cắt ngắn thá»i gian đặt hà ng trong các cá»a hiệu hai là n lái-thẳng của anh hÆ¡n 30 giây má»™t chút, xuống trung bình còn khoảng 1 phút 5 giây. Ãt hÆ¡n má»™t ná»a thá»i gian trung bình 2 phút 36 giây, cho tất cả các tiệm McDonald’s, giữa các tiệm nhanh nhất ở trong nÆ°á»›c, theo QSRweb.com, trang theo dõi những việc nhÆ° váºy. Các tiệm lái-thẳng của anh hiện nay phục vụ 260 xe má»™t giá», Bigari nói, 30 phần trăm nhiá»u hÆ¡n chúng đạt trÆ°á»›c khi anh khởi Ä‘á»™ng call center … Tuy các nhà điá»u hà nh của anh kiếm, trung bình, được 40 cent má»™t giá» cao hÆ¡n các nhân viên tuyến của anh, anh đã cắt tổng chi phà lao Ä‘á»™ng của mình được má»™t Ä‘iểm phần trăm, ngay cả khi lượng bán hà ng lái-thẳng tăng lên … Các trắc nghiệm được tiến hà nh bên ngoà i các công ti cho thấy các tiệm lái-thẳng của Bigari hiện nay có lá»—i Ãt hÆ¡n 2 phần trăm của tất cả các Ä‘Æ¡n hà ng, xuống từ khoảng 4 phần trăm trÆ°á»›c khi anh bắt đầu sá» dụng các call center, Bigari nóiâ€.
Bigari “say mê ý tưởng call center đến mức,†bà i báo nháºn xét, “anh đã mở rá»™ng nó quá cá»a sổ lái-thẳng ở bảy tiệm ăn của anh có dùng hệ thống. Trong khi anh vẫn chà o dịch vụ quầy ở các tiệm ăn đó, hầu hết khách hà ng bây giỠđặt hà ng qua call center, dùng Ä‘iện thoại vá»›i máy Ä‘á»c thẻ tÃn dụng ở trên các bà n trong khu vá»±c ngồiâ€.
Má»™t số dấu hiệu vá» là m phẳng mà tôi bắt gặp ở nhà , tuy váºy, chẳng liên quan gì đến kinh tế há»c. Ngà y 3-10-2004, tôi xuất hiện trên chÆ°Æ¡ng trình buổi sáng Tin Chủ nháºt của CBS, Äối mặt vá»›i Quốc gia, do phóng viên kì cá»±u của CBS Bob Schieffer dẫn. CBS đã lên tin rất nhiá»u trong các tuần trÆ°á»›c bởi vì phóng sá»± 60 Phút của Dan Rather vá» sá»± phục vụ ở cục Vệ binh Quốc gia Không quân của Tổng thống George W. Bush hoá ra là dá»±a và o các tà i liệu giả. Sau chÆ°Æ¡ng trình Chủ nháºt đó, Schieffer kể rằng thứ lì quặc nhất xảy ra vá»›i ông ta và o tuần trÆ°á»›c. Khi ông bÆ°á»›c ra khá»i studio của CBS, má»™t phóng viên trẻ đã đợi ông ở vỉa hè. Äấy không há» lạ thÆ°á»ng, bởi vì nhÆ° vá»›i tất cả các chÆ°Æ¡ng trình sáng Chủ nháºt, các mạng tin lá»›n – CBS, NBC, ABC, CNN, và Fox – luôn cá» ngÆ°á»i đến các studio của nhau để chá»™p các cuá»™c phá»ng vấn vá»›i các khách má»i. NhÆ°ng gã trẻ nà y, Schieffer giải thÃch, đã không từ má»™t mạng chÃnh nà o. Anh ta lịch sá»± giá»›i thiệu mình là phóng viên của má»™t Web site gá»i là InDC Journal và há»i liệu anh ta có thể há»i Schieffer và i câu há»i. Schieffer, do là má»™t tay lịch sá»±, nói chắc chắn. Gã trẻ phá»ng vấn ông ta vá»›i má»™t dụng cụ mà Schieffer không nháºn ra và sau đó há»i nếu anh ta có thể chụp ảnh ông. Ảnh à ? Schieffer thấy gã trẻ không có máy ảnh. Anh ta chẳng cần máy ảnh. Anh ta quay máy Ä‘iện thoại di Ä‘á»™ng của mình và nháy má»™t ảnh của Schieffer.
“Vì thế sáng hôm sau tôi đến và ngó và o trang Web site nà y và ảnh của tôi ở đó vá»›i bà i phá»ng vấn và đã có rồi ba trăm bình luáºn vá» nó,†Schieffer nói, ông, tuy biết rất kÄ© nghá» báo trá»±c tuyến, tuy thế vẫn sá»ng sốt vá» cách nhanh không thể tin nổi, rẻ tiá»n, và đơn Ä‘á»™c mà gã trẻ nà y đã là m cho mình được biết đến [Ä‘Æ°a mình lên ánh sáng].
Câu chuyện nà y là m tôi tò mò, cho nên tôi lần ra gã trẻ nà y từ InDC Journal. Tên anh ta là Bill Ardolino, và anh là gã rất chu đáo. Tôi tiến hà nh phá»ng vấn riêng của mình vá»›i anh ta trá»±c tuyến – là m sao khác được? – và bắt đầu bằng há»i vá» thiết bị anh dùng vá»›i tÆ° cách má»™t mạng/báo má»™t-ngÆ°á»i.
“Tôi dùng má»™t máy chÆ¡i MP3/ghi âm nhá» xÃu (ba inch rưỡi và hai inch [~8,9 x 5 cm]) để ghi âm, và má»™t máy ảnh Ä‘iện thoại số nhá» riêng để chụp ảnh ông ta,†Ardolino nói. “Không hoà n toà n gợi tình nhÆ° chiếc máy má»™t-trong-tất-cả Ä‘iện thoại/máy ảnh/máy ghi âm (hiện có bán), nhÆ°ng dẫu sao Ä‘i nữa là má»™t sá»± bà y tá» vá» tÃnh phổ biến khắp nÆ¡i và sá»± thu nhá» của công nghệ. Tôi mang thiết bị nà y Ä‘i khắp D.C. má»i lúc bởi vì, nà y, ai biết được. Cái có lẽ gây hoảng hốt hÆ¡n là Mr. Schieffer đã quyết định trả lá»i nhanh thế nà o, sau khi bị ngÆ°á»i lạ nà o đó nhảy bổ và o vá»›i các câu há»i phá»ng vấn. Ông là m tôi rất ngạc nhiên thÃch thú.â€
Ardolino nói máy chÆ¡i MP3 tốn khoảng 125 $. “Nó chủ yếu được thiết kế để chÆ¡i nhạc,†anh giải thÃch, song cÅ©ng “được đóng gói sẵn nhÆ° má»™t máy ghi âm số tạo các file âm thanh WAV có thể tải được lên máy tÃnh …Vá» cÆ¡ bản, tôi có thể nói rằng hà ng rà o để bÆ°á»›c và o là m báo cần thiết bị cầm tay, ghi âm đặc biệt, [bây giá»] khoảng 100-200 $ đến 300 $ nếu anh muốn thêm má»™t máy ảnh, 400 $ đến 500 $ cho má»™t chiếc máy ghi âm rất xinh và má»™t máy ảnh tháºt xinh. [NhÆ°ng] 200 $ là tất cả cái anh cần để là m việcâ€.
Cái gì thúc đẩy anh ta để trở thà nh mạng tin tức của riêng mình?
“Là m má»™t nhà báo Ä‘á»™c láºp là má»™t thú riêng xuất phát từ sá»± thất vá»ng của tôi vá» thông tin thiên lệch, không đầy đủ, được chá»n lá»c, và /hoặc kém cá»i do phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông chủ đạo thu tháºpâ€, Ardolino giải thÃch, anh diá»…n đạt mình nhÆ° má»™t “ngÆ°á»i tá»± do trung-hữuâ€. “Nghá» là m báo tá»± do và ngÆ°á»i bà con của nó, blogging*, là biểu lá»™ của các lá»±c lượng thị trÆ°á»ng- má»™t nhu cầu không được các nguồn thông tin hiện tại thoả mãn. Tôi bắt đầu chụp ảnh và lấy phá»ng vấn vá» các cuá»™c mÃt ting lá»›n chống chiến tranh ở D.C., vì các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông đã bóp méo thô thiển bản chất của các nhóm tổ chức các cuá»™c tụ há»p - [nhÆ°] những ngÆ°á»i Marxist ngoan cố, những kẻ ủng há»™ khủng bố rõ rà ng hay ngấm ngầm, v.v. Tôi lúc đầu chá»n dùng hà i hÆ°á»›c nhÆ° má»™t công cụ, nhÆ°ng từ đó tôi đã chuyển hÆ°á»›ng. Vâng, tôi có nhiá»u quyá»n lá»±c hÆ¡n, quyá»n lá»±c để Ä‘Æ°a thông Ä‘iệp của tôi ra. Bà i phá»ng vấn Schieffer thá»±c tế thu được hai mÆ°Æ¡i lăm ngà n ngÆ°á»i thăm trong hai mÆ°Æ¡i bốn giá». Ngà y cao Ä‘iểm của tôi kể từ khi tôi bắt đầu là năm mÆ°Æ¡i lăm ngà n khi tôi giúp phá đổ ‘Rathergate’ …Tôi phá»ng vấn chuyên gia pháp y hà ng đầu trong câu chuyện Vệ binh Quốc gia của Dan Rather, và đặc biệt sau đó The Whashington Post, Chicago Sun-Times, Globe, NYT, v.v đã kiếm được ông, trong vòng bốn mÆ°Æ¡i tám giá».
“Nhịp Ä‘á»™ thu tháºp và sá»a thông tin trong câu chuyện thÆ° báo giả ở CBS gây sá»ng sốt,†anh ta tiếp tục. “Nó không chỉ là CBS News ‘đã gây bế tắc’ sau sá»± tháºt, có thể cho rằng hỠđã không thể theo kịp má»™t Ä‘á»™i quân những ngÆ°á»i kiểm tra sá»± thá»±c táºn tuỵ. Tốc Ä‘á»™ và sá»± cởi mở của phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông là cái gì đó vượt xa quy trình cÅ© …Tôi là má»™t giám đốc tiếp thị hai mÆ°Æ¡i chÃn tuổi [ngÆ°á»i] luôn muốn viết để kiếm sống nhÆ°ng căm ghét sách dạy phong cách AP. NhÆ° Glenn Raynolds [má»™t] überblogger* thÃch nói, các blog đã cho ngÆ°á»i dân má»™t cÆ¡ há»™i để ngừng la hét và o TV của há» và có má»™t tiếng nói trong quá trình. Tôi nghÄ© là chúng được dùng nhÆ° loại của má»™t ‘đẳng cấp thứ năm’ hoạt Ä‘á»™ng cùng vá»›i các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông chủ đạo (thÆ°á»ng để mắt đến chúng hay cấp cho chúng thông tin thô) và hoạt Ä‘á»™ng tiá»m tà ng nhÆ° má»™t hệ thống trang trại viết báo và bình luáºn cung cấp má»™t phÆ°Æ¡ng tiện má»›i để đạt thà nh côngâ€.
“Giống nhiá»u mặt của Ä‘á» tà i mà anh nói trong cuốn sách của anh, có các khÃa cạnh tốt và xấu của sá»± phát triển. Sá»± vỡ ra từng mảnh của các phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông gây ra nhiá»u sá»± không mạch lạc hay nháºn thức chá»n lá»c (hãy xem sá»± phân cá»±c của nÆ°á»›c ta), nhÆ°ng nó cÅ©ng phi táºp trung hoá quyá»n lá»±c và tạo má»™t đảm bảo tốt hÆ¡n rằng sá»± tháºt trá»n vẹn là ở đó … ở đâu đó… trong các mảnhâ€.
Trong bất cứ ngà y cho trÆ°á»›c nà o ta có thể bắt gặp bất cứ số lượng nà o của các câu chuyện, nhÆ° sá»± bắt gặp giữa Bob Schieffer và Bill Ardolino, nói cho chúng ta rằng các hệ thống thứ báºc cÅ© Ä‘ang được san phẳng và sân chÆ¡i được san bằng. NhÆ° Micah L. Sifry diá»…n đạt má»™t cách tinh tế trong tạp chà The Nation (22-11-2004): “Thá»i đại của hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị từ trên xuống – nÆ¡i các cuá»™c váºn Ä‘á»™ng, các định chế và nghá» là m báo đã là các cá»™ng đồng tách biệt khá»i xã há»™i được chạy bằng tÆ° bản [vốn] khó tÃch luỹ - đã qua rồi. Cái gì đó hoang dã hÆ¡n, hấp dẫn hÆ¡n và vô cùng thoả mãn hÆ¡n đối vá»›i cá nhân những ngÆ°á»i tham gia Ä‘ang xuất hiện kế bên tráºt tá»± cÅ©â€.
Tôi Ä‘Æ°a ra sá»± bắt gặp Schieffer-Ardolino chỉ nhÆ° má»™t thà dụ vá» sá»± là m phẳng thế giá»›i đã xảy ra nhanh hÆ¡n đến thế nà o và đã là m thay đổi các quy tắc, các vai trò, và các quan hệ nhanh hÆ¡n chúng ta có thể hình dung. Và tuy tôi biết là má»™t lá»i sáo rá»—ng, dù sao Ä‘i nữa tôi phải nói: Bạn vẫn chÆ°a thấy gì cả. NhÆ° tôi trình bà y tỉ mỉ ở chÆ°Æ¡ng tiếp, chúng ta bÆ°á»›c và o má»™t pha nÆ¡i chúng ta sẽ thấy sá»± số hoá, ảo hoá, và tá»± Ä‘á»™ng hoá má»i thứ. Những lợi Ãch vá» năng suất sẽ là đáng kinh ngạc đối vá»›i các nÆ°á»›c, các công ti, và các cá nhân có thể hấp thu các công cụ công nghệ má»›i. Và chúng ta Ä‘ang bÆ°á»›c và o má»™t pha nÆ¡i nhiá»u ngÆ°á»i hÆ¡n chÆ°a từng bao giá» có trÆ°á»›c đây trong lịch sá» thế giá»›i sẽ có khả năng tiếp cáºn đến các công cụ nà y - vá»›i tÆ° cách các nhà đổi má»›i sáng tạo, những ngÆ°á»i cá»™ng tác, và , than ôi, cả vá»›i tÆ° cách những kẻ khủng bố. Bạn nói bạn muốn má»™t cuá»™c cách mạng? Thế đấy, cách mạng thông tin thá»±c sá»± sắp bắt đầu. Tôi gá»i pha má»›i nà y là Toà n cầu hoá 3.0 bởi vì nó tiếp theo Toà n cầu hoá 2.0, song tôi nghÄ© kỉ nguyên toà n cầu hoá má»›i nà y sẽ tá» ra là má»™t sá»± khác biệt vá» mức Ä‘á»™ sẽ được thấy, theo thá»i gian, nhÆ° má»™t sá»± khác biệt vá» loại. Äó là là do vì sao tôi đã Ä‘Æ°a ra ý tưởng rằng thế giá»›i đã biến từ tròn thà nh phẳng. Ở má»i nÆ¡i bạn hÆ°á»›ng vá», các hệ thống thứ báºc bị thách thức từ bên dÆ°á»›i hay tá»± biến đổi từ các cấu trúc trên xuống [top-down] sang các cấu trúc ngang và cá»™ng tác hÆ¡n.
“Toà n cầu hoá là từ chúng ta tìm ra để mô tả quan hệ thay đổi giữa các chÃnh phủ và các doanh nghiệp lá»›n,†David Rothkopf, má»™t cá»±u quan chức cấp cao của Bá»™ ThÆ°Æ¡ng mại trong chÃnh quyá»n Clinton và bây giá» là má»™t nhà tÆ° vấn chiến lược tÆ° nhân, đã nói. “NhÆ°ng cái Ä‘ang xảy ra ngà y nay là má»™t hiện tượng rá»™ng hÆ¡n nhiá»u, sâu sắc hÆ¡n nhiá»uâ€. Nó không Ä‘Æ¡n giản là vá» các chÃnh phủ, các doanh nghiệp, và ngÆ°á»i dân giao thiệp ra sao, không chỉ vá» các tổ chức tÆ°Æ¡ng tác thế nà o, mà là vá» sá»± nổi lên của các mô hình xã há»™i, chÃnh trị, và kinh doanh hoà n toà n má»›i. “Nó là vá» các thứ tác Ä‘á»™ng đến các khÃa cạnh sâu sắc nhất, thâm căn cố đế nhất của xã há»™i thẳng đến bản chất của khế Æ°á»›c xã há»™i,†Rothkopf nói thêm. “Cái gì xảy ra nếu thá»±c thể chÃnh trị mà bạn ở đó không còn tÆ°Æ¡ng ứng vá»›i má»™t công việc xảy ra trên không gian Ä‘iá»u khiển [không gian ảo: cyberspace], hay không còn thá»±c sá»± bao gồm những ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng cá»™ng tác vá»›i những ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng khác ở các xó khác nhau của địa cầu, hay không còn thá»±c sá»± lấy được các sản phẩm được sản xuất ở nhiá»u chá»— cùng má»™t lúc? Ai Ä‘i Ä‘iá»u tiết công việc? Ai đánh thuế nó? Ai phải được lợi từ các khoản thuế đó?â€
Nếu tôi đúng vá» sá»± là m phẳng thế giá»›i, nó sẽ được nghi nhá»› nhÆ° má»™t trong những thay đổi căn bản - giống nhÆ° sá»± nổi lên của các nhà nÆ°á»›c-quốc gia [nation-state] hay Cách mạng Công nghiệp - má»—i trong số đó, ở thá»i nó, Rothkopf lÆ°u ý, đã tạo ra những thay đổi vá» vai trò của các cá nhân, vai trò và hình thức của các chÃnh phủ, cách thức chúng ta đổi má»›i, cách chúng ta tiến hà nh kinh doanh, vai trò của phụ nữ, cách chúng ta tiến hà nh chiến tranh, cách chúng ta giáo dục bản thân mình, cách tôn giáo phản ứng lại, cách nghệ thuáºt biểu lá»™, cách khoa há»c và nghiên cứu được tiến hà nh, không nhắc đến các nhãn chÃnh trị mà chúng ta gán cho chÃnh mình và cho các đối thủ của chúng ta. “Có các Ä‘iểm chốt nhất định hay các bÆ°á»›c ngoặt trong lịch sá» lá»›n hÆ¡n các Ä‘iểm khác bởi vì những thay đổi chúng tạo ra là cá»±c kì sâu rá»™ng, nhiá»u khÃa cạnh, và khó tiên Ä‘oán và o lúc nà o đó,†Rothkopf nói.
Nếu viá»…n cảnh vá» sá»± là m phẳng nà y – và tất cả áp lá»±c, trục trặc, và các cÆ¡ há»™i Ä‘i cùng nó- khiến cho bạn lo lắng vá» tÆ°Æ¡ng lai, bạn chẳng phải má»™t mình và cÅ©ng không sai. Má»—i khi ná»n văn minh trải qua má»™t trong những cuá»™c cách mạng công nghệ tà n phá, gây trục trặc nà y – nhÆ° việc Ä‘Æ°a ra máy in của Gutenberg – toà n bá»™ thế giá»›i đã thay đổi theo những cách sâu sắc. NhÆ°ng có cái gì đó vá» sá»± là m phẳng thế giá»›i sẽ là khác vá» mặt chất vá»›i những thay đổi sâu sắc khác nhÆ° váºy: tốc Ä‘á»™ và bá» rá»™ng mà nó nắm giữ. Việc Ä‘Æ°a máy in và o đã xảy ra trong má»™t giai Ä‘oạn hà ng tháºp kỉ và trong thá»i gian dà i chỉ ảnh hưởng đến má»™t phần nhá» của hà nh tinh. Cách mạng Công nghiệp cÅ©ng thế. Quá trình là m phẳng nà y Ä‘ang xảy ra vá»›i tốc Ä‘á»™ thiên lệch [warp] và trá»±c tiếp hay gián tiếp đụng chạm đến rất nhiá»u ngÆ°á»i trên hà nh tinh ngay láºp tức. Sá»± chuyển đổi sang kỉ nguyên má»›i nà y cà ng nhanh và cà ng rá»™ng, thì cà ng có khả năng cho sá»± há»—n loạn, trái vá»›i má»™t sá»± chuyển giao quyá»n lá»±c có tráºt tá»± từ những ngÆ°á»i thắng cÅ© sang cho những ngÆ°á»i thắng má»›i.
Diá»…n đạt theo cách khác, những kinh nghiệm của các công ti công nghệ cao trong và i tháºp niên vừa qua các công ti đã thất bại để lèo lái qua những thay đổi nhanh do các loại lá»±c lượng nà y gây ra trên thÆ°Æ¡ng trÆ°á»ng của chúng có thể là má»™t lá»i cảnh cáo cho tất cả các doanh nghiệp, các định chế, các nhà nÆ°á»›c quốc gia hiện giá» Ä‘ang đối mặt vá»›i những thay đổi không thể tránh được, tháºm chà có thể tiên Ä‘oán được nà y, nhÆ°ng thiếu sá»± lãnh đạo, tÃnh uyển chuyển và trà tưởng tượng để thÃch nghi – không phải bởi vì há» không thông minh hay không ý thức được, mà bởi vì tốc Ä‘á»™ thay đổi Ä‘Æ¡n giản là m há» choáng ngợp không chống lại được.
Và đó là vì sao thách thức to lá»›n đối vá»›i thá»i đại chúng ta sẽ là hấp thu những thay đổi nà y theo cách sao cho không đè bẹp ngÆ°á»i dân mà cÅ©ng không để há» lại đằng sau. Chẳng cái nà o trong những cái nà y sẽ là dá»…. NhÆ°ng đó là nhiệm vụ của chúng ta. Nó chắc chắn xảy ra và không thể tránh được. ChÃnh tham vá»ng của cuốn sách nà y là đỠxuất má»™t khung khổ để suy nghÄ© thế nà o vá» nó và điá»u khiển nó cho lợi Ãch tối Ä‘a của chúng ta.
Tôi đã chia sẻ với bạn trong chương nà y là m thế nà o cá nhân tôi đã phát hiện ra rằng thế giới là phẳng. Chương tiếp trình bà y tỉ mỉ là m sao nó đi theo hướng đó.
|