Lửa Đắng - Nguyễn Bắc Sơn

[ngudoc]

Chương 5

Sắp vào tiết năm, Lớp trưởng 12A thông báo: sau tiết này, các bạn ở lại, cô Chủ nhiệm nhờ chúng ta việc gì đó.

Trống tan trường. Thầy giáo dạy sử ra muộn. Tần đứng đợi ngoài hành lang. Các lớp ùa ra như ong vỡ tổ. Lớp nào phải ở lại, nhất là ở lại làm việc với giáo viên chủ nhiệm là khó chịu lắm. Nếu lúc ấy, bằng cách gì đọc được suy nghĩ trong đầu bọn trẻ thì có thể làm luận án tiến sĩ tâm lý chưa chừng. Lớp này không phải vậy. Đứa nào cũng háo hức, tò mò xem cô chủ nhiệm có việc gì mà phải "nhờ cả lớp". Mỗi ngày, chúng lại khám phá ra những điều thú vị mới ở Tần.

Chị bước vào lớp, các em vui vẻ đứng dậy chào, cùng với tiếng vỗ tay, bắt đầu từ đám con gái:

- Mời các em ngồi. Nói rồi cơ mà, đây có phải sàn diễn đâu mà vỗ tay hả?

Một đứa con gái nói hết cờ cho hả:

- Tại cô mặc đẹp quá ạ!

Chiếc sơ mi trắng muốt, bó gọn trong tấm váy xanh xám, hơi bó, buông ngang bắp chân. Chiếc khăn voan như tơ nhện phất phơ trên cổ. Đẹp lạ lùng. Mặc đẹp mà dạy chẳng ra gì, mặc đẹp mà xấu tính thì chỉ tổ cho học trò dè bỉu. Cô giáo chúng nó đã xinh, dạy hay, lại mặc đẹp thế kia, bọn con gái thích lắm. Cô giơ một tập giấy ra trước mặt:

- Có hai việc. Thứ nhất, đây là Phiếu điều tra xã hội học. Các em điền vào giúp cô. Có thể viết thêm ngoài những câu hỏi trong này cũng được. Ai ghi tên thì ghi, không thì thôi. Mai gửi lại cho cô. Việc thứ hai, phải có tiền dùng cho những việc cần thiết. Vì thế cô đề nghị…

"Bắt phụ huynh đóng góp đây". Một đứa nói nhỏ với đứa bên cạnh. Lập tức đứa kia quay sang: "Im, giỏng tai nghe đã".

- … lớp ta sẽ nhận làm một công việc, đơn giản thôi nhưng tiền công rất khá.

Ngay lúc lớp trưởng phát phiếu điều tra, chúng nó đã đọc ngay. Có hai phần:

Phần thứ nhất: Về thầy giáo chủ nhiệm:

1. Theo em, thầy giáo chủ nhiệm phải là người như thế nào?

2. Trong các đức tính sau đây của thầy giáo chủ nhiệm, đức tính gì là quan trọng nhất (xếp theo thứ tự ưu tiên): trung thực, công bằng, tận tuỵ, cao thượng.

Phần thứ hai: về lớp ta

1. Em muốn lớp mình là một tập thể như thế nào?

2. Làm thế nào để được như thế?

3. Hiến kế của em?

***

Góc sân trường, lù lù một đống ngốn ngang mấy dầm bê tông. Không ai hiểu nó là cái gì, để làm gì. Tại sao lại nằm chềnh ềnh ở đây? Nằm đấy từ bao giờ? Nghe nói từ thời chống Mỹ, trường sơ tán về tỉnh bạn, Thành uỷ lại sơ tán về đây. Người ta đào một chiếc hầm lớn, để thủ trưởng cơ quan tránh bom. Những khối bê tông này, đâu như thuộc về căn hầm đó. Hoặc dùng thừa, hay căn hầm đào dở bỏ lại. Không ai biết chính xác.

Chỉ cần cẩu mới nhấc nổi. Nhưng không có lối vào. Muốn xe cẩu vào phải phá bức tường rào nhà dân bên cạnh rồi xây trả lại. Đã thương lượng rồi. Không xong. Nhà này từng có hiềm khích với trường. Thằng con trai bị trường đuổi học, vì nhiều lần trèo sang bôi phân lên bảng, bàn giáo viên.

Thì cho không người mua bán sắt vụn vào đập lấy cốt sắt. Gọi mấy đám rồi, họ đều lắc đầu. Chả biết trong có bao nhiêu cốt sắt. Gọi đám thợ khoan cắt bê tông vào. Họ tính sẽ mất vào đấy bao nhiêu lưỡi dao cắt, mấy mũi khoan. Điện thì nhà trường lo rồi. Phiền cái là phải làm ngoài hai ca học, nhưng lại không được quá chín giờ đêm, để bà con xung quanh còn nghỉ ngơi xem phim giờ vàng. Người đứng đầu nhóm thợ báo: đập phá ngần ấy dầm bê tông cũng phải vài hàng bát máu. Mảnh nó văng tứ tung ngũ hoành, có khi vỡ cả kính, mù mắt như chơi. Cuối cùng ngã giá bảy triệu, cả công dọn dẹp, chuyên chở đi.

Vậy mà, hai chiếc máy cắt bê tông vừa rít lên, lập tức một đám đông dân bên cạnh đã kéo sang. "Chúng tôi đứt hết dây thần kinh rồi, tiếng rít chói tai nhức óc rồi". Bảo vệ gọi về nhà Hiệu trưởng. Hiệu trưởng chưa đến. đám thợ đã ba chân bốn cẳng rông luôn.

Sáng chủ nhật. Lớp 12A tập trung đông đủ trong sân trường.

- Nhiệm vụ của chúng ta là phải dọn sạch đống bê tông cốt sắt này đi.

- Thế sao cô lại cho mua toàn cuốc, xẻng, sọt ạ?

- Thế theo em, thì làm thế nào để thanh toán cái thứ vô dụng này?

- Dùng búa tạ choảng ạ!

- Thưa cô dùng máy khoan bê tông ạ…

Tất cả những cách ấy đều đã tính đến, nhưng không thực hiện được…

Tần nói lại cho bọn trẻ nghe diễn biến tình hình, rồi hỏi:

- Nếu không ai nghĩ được cách gì hơn thì hãy chấp nhận cách này của chú Kiên, chồng cô.

Bọn trẻ nhao nhao:

- Chú ấy có cách gì ạ? Có đảm bảo không ạ?

- Cách của chú ấy thế này: đào một cái rãnh sâu bên cạnh bọn rắn mặt này…

- Rồi bẩy chúng xuống phải không ạ?

- Quá đúng! Không phải đập phá, không phải vận chuyển. Chỉ phải vận chuyến đám đất thừa ra do bọn này chiếm chỗ thôi. Đúng không?

- Quá đúng cô ạ. Chôn sống tại trận. Tuyệt chiêu! Thưa cô, chú… chú Kiên làm gì mà nghĩ ra cách này ạ?

Chồng cô cũng là một cán bộ bình thường thôi. Bài toán cô đặt ra cả tuần rồi, chú ấy nghĩ mãi đấy.

Giờ chào cờ thứ hai. Cả trường ngạc nhiên thấy sân trường phẳng phiu, vuông thành sắc cạnh. Cái đống bê tông lù lù như một thách thức thẩm này bao năm nay đã biến mất. Lớp xếp hàng chỗ ấy, trước vẫn phải vẹo đi, giờ thẳng tắp.

Thầy hiệu trưởng dòng dạc biểu dương lớp 12A đã nhổ được cái khối u cho nhà trường.

Phiên họp hội đồng Giáo dục. Những công việc phổ biến, nhắc nhở trong tháng đã xong. "Còn việc gì không các đồng chí?". Ông Hoài, Hiệu trưởng, hỏi lấy lệ để bế mạc thì Phương, bà giáo sinh vật giơ tay, cùng với câu "Tôi xin có ý kiến" khá to. Mọi người quay cả lại nhìn bà ta.

Sau vụ xúc phạm Tần năm học trước, gặp bà ta, mọi người, nếu không kịp quay mặt đi thì cũng chỉ chào lấy lệ. Tái lại, mặt bà ta lại vênh lên mới lạ. Giọng khiêu khích, bà ta hỏi:

- Tôi nghe nói, lớp chị Tần vừa lấy của nhà trường năm triệu đồng, vì đã có… thành tích dọn đống phế liệu ở góc sân. Phải thế không ạ?

Ném vào cái mặt nhâng nhâng ấy một cái nhìn, rõ là chẳng thiện cảm gì, ông Hoài đáp gọn lỏn:

- Đúng vậy! - Rồi không nén được, ông hất hàm - Thế thì sao?

Mặt tỉnh bơ, giọng tỉnh bơ, kiểu nói chơi chơi:

- Có một đống phế liệu, phế thải, bất quá một buổi lao động là cùng. Thầy trò đang tâm lấy của nhà trường năm triệu đồng. Thế mà lương tâm của đồng chí nguyên Phó hiệu trưởng không cắn rứt thì chịu thật…!

Mọi người còn chưa hết ngạc nhiên trước giọng lười rắn độc thì bà ta đã tiếp:

- Mà cũng chả biết tiền vào túi ai nữa kia?

Cái mặt sát xương vênh vênh khoái trá, vì đã ra một đòn hiểm giữa mặt đối thủ. Vụ xúc phạm Tần, đưa ra chi bộ kiểm điểm, án kỷ luật sắp được quyết định, đến phút tám chín, thì bí thư chi bộ lưu ý mọi người một thực tế: nếu chi bộ có một người bị kỷ luật thì sẽ mất danh hiệu "chi bộ trong sạch vững mạnh". Thế là hoà cả làng! Được thể, bây giờ chị ta mới thách thức như thế!

Tần lặng người. Không nói được câu nào. "Sao một tâm địa như thế, lại làm nghề dạy học nhỉ? Không nhẽ anh Hiệu trưởng và bao nhiêu người tử tế lại để cho chị ta tiếp tục nhục mạ mình?

Giận tái mặt, ông Hoài từ từ đứng dậy. Ông tóm tắt để mọi người hiểu rõ đầu đuôi câu chuyện. Ông giải thích thêm là nhà trường đã ký hợp đồng với nhóm thợ khoan phá bê tông là bảy triệu đồng, chưa kể điện nhà trường phải chịu. Lớp 12A chỉ nhận năm triệu, không mất điện chạy máy khoan, máy cắt. Ông khoan từng tiếng vào tai mọi người:

- Một sự việc như thế, lại bị chị Phương cố tình bóp méo, để thoá mạ đồng chí Tần. Chuyện nửa năm trước là xúc phạm cá nhân đồng chí Tần. Lần này là xúc phạm không chỉ đồng chí Tần, mà còn là xúc phạm tập thể lớp 12A, xúc phạm chúng ta, xúc phạm cả Ban giám hiệu.

- Đúng đấy! Đúng đấy!

- Cô giáo gì mà ngọt nhạt, thớ lợ!

- Lươn lẹo, xỏ xiên nữa!

Nhà giáo vốn mô phạm, phát biểu gì cùng giơ tay, nói năng từ tốn. Mấy tiếng lao nhao, lộn xộn, chẳng ai giơ tay, không ai xin phép là phẫn nộ lắm. Ông Hoài đợi mọi người nói xong mới tiếp:

- Nếu đồng chí nào không thấy mình bị xúc phạm thì… có thể về. Chúng ta sẽ ở lại giải quyết bằng xong vụ này. Nếu không giải quyết được, với tư cách Hiệu trưởng, Chủ tịch Hội đồng Giáo dục, tôi sẽ làm theo cách của đồng chí Tần: từ chức!

Bí thư chi bộ và hai người nữa lặng lẽ ra khỏi phòng. Mọi người ngao ngán nhìn theo. Ai đó ngán ngẩm buông một câu ai oán: "Bí thư ơi là Bí thư". Một trong hai người về theo bí thư, là bà con cô bác với bà Phương. Ông Hoài quay lưng về phía cửa ra vào. Qua tấm gương lớn, thấy họ bước xuống bậc tam cấp mới quay lại:

- Xin cảm ơn các đồng chí đã ngồi lại với tôi. Sáu mươi tám trên ba, tỉ lệ này cho phép chúng ta nhân danh hội đồng Giáo dục được rồi. Hội đồng Giáo dục, không phải là hội đồng Kỷ luật. Nhưng một nghị quyết đúng đắn của nó hoàn toàn có giá trị, vì ở đây có cả Chủ tịch Công đoàn, Bí thư Đoàn và tuyệt đại đa số thành viên của nhà trường được tham gia biểu quyết. Ở đây, tính dân chủ được đảm bảo cao nhất.

Nhiều đồng chí đã tham gia quân đội như tôi đều biết Hội đồng quân nhân rồi. Hội đồng giáo dục của chúng ta cùng tương tự như vậy… Tại sao tôi kiên quyết làm bằng được vụ này ngay bây giờ? Nhức nhối lắm rồi các đồng chí ạ. Nếu chúng ta không giáo dục được nhau thì cũng không thể giáo dục được học sinh. Người ta nói, thầy giáo già, con hát trẻ. Bà giáo già này trái lại, sắp về hưu rồi, mà chuyên môn vẫn vào loại vừa non, vừa nông và nhân cách thì… dạy lớp nào cũng bị ban phụ huynh học sinh và học sinh đề nghị đổi.

Nghe ngóng tình hình, bà ta có vẻ sợ. Mặt cúi gằm, tính toán. Hiệu trưởng có vẻ cứng rắn lắm. Cánh giáo viên trẻ thì ghét bà ta ra mặt. Chỗ dựa là bí thư chi bộ không còn. Không thể làm già được nữa rồi.

Hiệu trưởng nhìn bà ta tiếp:

- Chúng ta đều có gia đình. Giờ này, lẽ ra đã được ở nhà rồi. Không có thì giờ, mà cũng không cần phân tích gì nhiều. Chị Phương là một tác nhân gây mất đoàn kết. Cộng thêm khuyết điểm trước đây vào. Tôi nói vậy có đúng không các đồng chí? Nếu các đồng chí có ý kiến gì khác thì phát biểu. Nếu đồng ý với ý kiến tôi thì ta biểu quyết hình thức kỷ luật.

- Tôi không sốt ruột đâu. Nhưng vấn đề rõ như ban ngày rồi, biểu quyết thôi!

- Chị là giáo viên cao tuổi, lại là đảng viên. Lẽ ra phải để cho chúng tôi học tập chứ?

Hai giáo viên, một nam, một nữ phát biểu xong, ông Hoài tuyên bồ:

- Có ai có ý kiến gì khác không?

- Không?

- Có ai phản đối việc chúng ta sẽ biểu quyết không?

- Không! trước khi biểu quyết chị Phương có ý kiến gì không?

Cái mặt sát xương quanh co:

- Thấy trường mình nghèo, một buổi lao động như thế mà lấy của nhà trường những năm triệu thì tôi kêu thôi.

Một anh đứng dậy giảng giải:

- Các em phải mua mấy chục chiếc cuốc bàn, cuốc chim, cả xẻng, cả mấy chiếc xà beng. Cả lớp gần năm mươi đứa làm cả ngày, ăn uống tại chỗ. Vận chuyến rất ra ngoài đường, chuyển lên xe tải, thuê chở đi đổ. Mà quan trọng nhất là người ta nghĩ ra cách chôn mấy cái của nợ ấy tại chỗ mới giải quyết được? Sao chị lại ghen ăn tức ở thế!

Giọng nhũn như con chi chi, bà ta làm ra vẻ biết điều:

- Nào tôi có ghen ghét gì đâu!

Người kia dồn tiếp:

- Không ghen ghét mà dám nói, "mà cũng không biết tiền vào túi ai" à?

- Thì tôi cũng chỉ nêu câu hỏi thế thôi. Có khẳng định chị Tần tư túi đâu.

Một cô giáo trẻ, thạc sĩ văn học, người không vào Đảng chỉ vì, "vào Đảng như chị Phương chỉ tổ làm ô danh Đảng", lập tức bốp chát:

- Đúng là chị suy bụng ta ra bụng người, vì chị đã từng xà xẻo tiền của học trò. Sao chóng quên thế?

Một chị đứng tuổi:

- Chị đừng làm mất thì giờ của chúng tôi bằng lối bài bây. Đề nghị hiệu trưởng cho biểu quyết

Ông Hoài đứng dậy:

- Nếu ngay bây giờ, chị Phương đứng dậy xin lỗi chị Tần, cả vụ trước lần vụ này, xin lỗi hội đồng Giáo dục thì chúng tôi thôi. Nếu không, chúng tôi biểu quyết.

Im lặng.

Có ai đó nói trống không:

- Dùng khí đảng viên đâu, mang ra đi!

Bà ta nặng nề đứng dậy, lý nhí:

- Tôi xin lỗi tất cả.

- Có thế chứ!

Có ai đó nói to.

***

Thảo Tần vừa đến trường, Văn phòng chuyển cho chị một bức thư. Có dấu bưu kiện hẳn hoi. Chị bóc ra xem. Thư của học sinh tổ bốn, lớp chị mời: ngày này, giờ này đến dự bữa cơm thân mật của tổ, tại số nhà này, phố này. Tần mỉm cười Chuyện như thật. Bài bản. Chuyên nghiệp.

Đúng giờ mời trong thư, chị có mặt. Bọn trẻ xếp hàng dưới hiên nhà, đồng thanh hô:

- Chào mừng cô chủ nhiệm đến dự sinh hoạt tổ.

Tần tươi cười:

- Chào các em. Rất vui mừng được dự buổi sinh hoạt tổ bốn! Hoá ra cũng biết vận dụng bài ngoại khoá đấy.

Một đứa còn tới đỡ xe cô, dắt vào góc sân.

Cẩm Nhung, tổ trưởng tuần này, cùng là chủ nhà mời Tần vào nhà, giới thiệu:

- Đây là phòng khách nhà em. - Cô gái chỉ mấy tấm ảnh: - Đây là gia đình em. Đây là bố mẹ em ngày cưới. Đây là hai anh em em hồi đi mẫu giáo. Mời cô ghé vào phòng ăn và bếp. Tí nữa chúng em mời cô xơi cơm ở đây.

Tần đưa mắt nhìn một lượt. Tủ bếp hình thước thợ, chạy sát tường phía trên. Phía dưới là chậu rửa, bếp ga chìm. Mặt đá đen lấm tấm hoa trắng, chạy dài từ bếp ga, suốt chiều dài bức tường thước thợ. Lò vi sóng, giá treo các loại dao làm bếp v.v…

Cẩm Nhung dẫn cô giáo lên gác:

- Đây là buồng ngủ của bố mẹ em. Đây là phòng làm việc của bố em. Mời cô lên thăm phòng em.

Tần nhìn quanh: tủ quần áo, giá treo quần áo, giường, giá sách, bàn học, máy vi tính. Gọn gàng, ngăn nắp. Trên tường, ngay trước bàn học treo hai tấm bản đồ: Việt Nam và thế giới. Tần hỏi:

- Hằng ngày có ngăn nắp gọn gàng thế này không?

- Thưa cô, thú thật là hôm nay, không phải chỉ phòng em mà cả nhà đều gọn gàng ngăn nắp hơn ạ. Chỉ có sạch sẽ thì vẫn như mọi ngày thôi ạ.

Thầy trò lên sân thượng. Một vườn treo, mấy chục giò phong lan dưới một giàn hoa giấy.

- Thưa cô đây là cây lộc vừng…

Trên sân thượng mà có lộc vừng gốc to bằng cả thân người, cành lá vươn cao thế kia thì nể thật.

- Bể trồng cây nặng thế này mà không sợ hỏng trần à?

- Thưa cô, bố em đã tính rồi. Một phần chậu ăn ra ngoài. Hai phần ba trên sàn, nhưng là tì lên tường chịu lực đấy ạ?

Cẩm Nhung đưa Tần xuống nhà. Tấm ảnh lộc vừng khổ lớn khoe sắc. Trăm ngàn dây hoa rực như lửa đốt lò, như dây pháo tết vui nhà, đong đưa liễu rủ quyến rũ như chuỗi hạt đá saphia đỏ tía… Tần thú thật là chưa được ngắm cây lộc vừng chín gốc ở hồ Kim Ngưu nổi tiếng bao giờ. Nhung bảo, khi nào hoa nở em mời cô tận mắt ngắm hoa lộc vừng nhà em. Cũng đẹp lắm cô ạ.

Thầy trò vào mâm. Nước ngọt, nước hoa quả cho con gái, bia cho con trai. Hơn chục cái miệng đồng thanh:

- Chúc cô giáo khoẻ!

- Chúc các em kết thúc thắng lợi năm học cuối cùng. Và ai ước nguyện gì sẽ đạt được điều ấy.

Một chùm cốc chụm lại cùng những tiếng lách các vui tai. Một cậu con trai kêu lên:

- Chết rồi, xin cô và các bạn đợi cho một tí, để em ghi lại hình ảnh tuyệt vời này.

Cẩm Nhung giới thiệu:

- Thưa cô, hôm nay chúng em mời cô một bữa cơm thuần Việt ạ: bún riêu cua, khoai môn rán, cả rô ron rán ròn ạ Bây giờ em xin phép cô, tổ các bạn tìm và hát được một bài hát có nhắc đến cả rô ron thì em có quà tặng. Mời cô và các bạn vừa ăn vừa nói chuyện.

Tiếng nhai cả rô rau ráu.

- Thưa cô, có bốn loại nước mắm: nước mắm tỏi, nước mắm tiêu, nước mắm gừng và nước mắm ớt ạ. Cô quen dùng thứ gì thì dùng thứ ấy ạ.

Tuấn Tú - cậu con trai đã hỏi lần đầu chị vào lớp: "Thưa cô, cô có nhầm không ạ"? - nhai vội vàng con cá, uống một hớp bia, mặt phừng phừng, nói như sợ mất phần:

- Thưa cô, thưa các bạn, em nhớ ra bài hát có nhắc đến cả rô ngon kinh khủng này rồi ạ.

- Thì hát đi, tên bài ấy là gì?

- Không nhớ tên bài, tên người sáng tác, tớ chỉ nhớ lời bài hát thôi. À, à… "Kia chú là chú ếch con, có hai là hai mắt tròn. Chú ngồi học bài một mình, bên hố bom kề vườn xoan".

Mấy đứa nhớ ra, buông bát, cùng bắt vào: "… Bao nhiêu chú trê con cùng bao nhiêu cả rô ron… tung tăng chiếc vây con, cùng vui dưới ánh trăng tròn…" "Vỗ tay!" Tú hò mọi người vỗ tay xong, nhìn Cẩm Nhung giục:

- Cẩm Nhung thực hiện điều kiện đi, trao quà cho tôi đi.

- Để ăn xong đã.

Tú nhìn Nhung, trịnh trọng:

- Em xin phép cô. Nếu bạn không trao ngay cho tôi thì…

- Thì sao?

Cả tổ nhao nhao. Tần không biết câu chuyện sẽ dẫn đến đâu nên lặng yên chờ đợi:

- Thì… thì… thì để tôi thơm một cái cũng được!

Bọn con trai:

- Phải đấy. Xứng đáng quá rồi còn gì?

Bọn con gái:

- Bậy quá! Hư quá cô ạ!

Cẩm Nhung đỏ mặt đứng phắt đậy:

- Này, đừng nhiều tưởng bở nhé.

Nói rồi, nó chạy đến bên tủ li, lấy ra một gói giấy, dúi vào tay Tú rồi chạy vội về chỗ. Tú bị gói quà hấp dẫn, vội vàng mở ra. Mọi người ngừng ăn, chăm chú theo dõi từng động tác của anh chàng. Một cuốn sách, bìa rực rỡ hoa đào, nổi bật hàng chữ trắng. Tú dõng dạc đọc:

"Quà tặng kỳ diệu, bí mật đưa bạn đến hạnh phúc và thành công… "

Nó giở tiếp trang bìa lót và bìa giả, đọc câu đề từ của lời giới thiệu:

"Cuộc sống không bao giờ là bế tắc thực sự nếu con người dám từ bỏ những lối mòn và dũng cảm tìm ra những giá trị mới…"

Nó ấp cuốn sách vào ngực, lặng người, giọng nhỏ lại, rưng rưng nhìn Cẩm Nhung. Cô gái cúi đầu, nhìn xuống.

- Cảm ơn bạn. Nếu tôi không rút lui lời đề nghị nãy thì thật là vô lý. Nhưng, đôi khi người ta vẫn vô lý một cách… có lý. Nghĩa là… tôi muốn cả hai. Bởi cả hai đều vô cùng ý nghĩa với tôi. Nhưng thôi… hãy tạm bằng lòng với quà tặng kỳ diệu này của bạn. Xin bạn nhớ cho là tạm bằng lòng thôi đấy.

Cả cô giáo và học trò đều miệng hoan hô, tay vỗ liên tục một hồi.

Thảo Tần đứng dậy:

- Cô rất vui vì buổi gặp mặt này. Cẩm Nhung đã làm rất tốt vai trò Tổ trưởng luân lưu. Buổi gặp mặt hôm nay tổ chức giản dị, thân mật, nhưng có ý nghĩa và rất chuyên nghiệp. Cô hy vọng đến lượt các em khác làm Tổ trưởng, sẽ hay hơn cái đã hay hôm nay. Bây giờ, Cẩm Nhung tiếp tục vai trò bốn trong một: tổ trưởng, chủ nhà, đầu bếp, và chủ trì bữa ăn đi!

Cẩm Nhung còn chưa hết xốn xang sau câu nói của Tú. Nó đưa mắt rất nhanh nhìn người bạn trai có khuôn mặt đẹp, giỏi toán nhất lớp:

- Thưa cô, bữa ăn hôm nay là một… công trình tập thể ạ. Em và bạn Thuý quyết định thực đơn và đi chợ. Bạn Thu đảm nhận món cá rô ron. Các bạn trai cạo khoai môn, nhặt rau thơm, hành, dọn bàn ghế, lau bát đĩa. Hai bạn Cúc và Nhàn làm cua. Thưa cô, các bạn ấy giã tay chứ không xay đâu ạ. Có thế gạch và thịt mới kết thành tảng được. Ăn xong hai món này, sẽ đến bún riêu ạ. Có hai loại rau sống, là rau muống chẻ và rau xà lách ạ. Mẹ em bảo, lẽ ra bún riêu phải ăn với rau diếp thái cơ ạ. Nhưng em đi khắp chợ mà không tìm được.

- Thế có mắm tôm không?

- Thưa cô, có chứ ạ! Có cả dấm và chanh ạ.

Một đứa con gái nhăn mũi:

- Ấy đừng để mắm tôm ra mâm nhớ! Để trên bàn bếp kia kìa. Ai ăn thì lấy thôi. Tớ kình lắm.

Thảo Tần nhẹ nhàng giảng giải:

- Em chớ có nói thế. Cô cũng không quen ăn mắm tôm. Nhưng, đấy là món ăn phổ biến của người Việt Nam. Phải biết ứng xử cho lịch sự. Văn hoá ẩm thực của loài người có nhiều nét rất chung, nhưng cùng có những nét riêng. Đừng bài xích, hay chê bai thói quen ẩm thực của người khác, dân tộc khác. Ngày cô thực tập ở một tỉnh miền núi, người Thái có món chấm gọi là nậm pịa, làm bằng nhiều thứ, trong đó có thức ăn đã được tiêu hoá nằm trong ruột non trâu, bò, dê, hươu, nai, tức là của những con vật nhai lại, và chỉ nó mới dùng cho nậm pịa được. Cái thứ ấy chỉ đợi cơ thể con vật hấp thụ qua thành ruột non thành máu đi nuôi cơ thể, cho nên rất bổ. Người ta chưng lên với các thứ cay như tỏi, đt, quả mắc kén (có vị thơm đặc biệt, giống như hạt tiêu), rồi thêm rau thơm, mùi. Cầu kỳ lắm. Nếu không quen sẽ thấy mùi hơi khó chịu. Nhưng với người Thái thì, không có nậm pịa, không phải là bữa cỗ sang. Ai đã ăn quen rồi thì thấy rất ngon. Thời gian thực tập không lâu, nên cô chưa tập ăn được. Nếu ở lâu, chắc cũng phải làm quen. Không thế, không thể làm công tác vận động quần chúng được.

Những bát bún riêu được bưng ra. cô giáo lấy thìa nếm thư một chút nước canh, khen:

- Vừa, ngon, không mặn, không nhạt. - Cô đưa chiếc thìa ra trước mặt. - Bạn Cẩm Nhung đã chuẩn bị một bữa ăn rất Việt Nam. Đây mới là thìa ăn bún, ăn cháo, ăn phở. Ăn chè phải dùng thìa khác. Mà uống nước giải khát lại phải là thìa khác nữa cán dài hơn, nhưng bản phải nhỏ hơn thìa ăn chè. Thực đơn hôm nay, gia vị bữa ăn hôm nay, đồ dùng cho bữa ăn hôm nay… cô thấy đúng là của một gia đình Việt Nam nền nếp. Sau này làm vợ, làm mẹ trong một gia đình, dù có là tiệc đứng, tiệc ngồi, dù có sơn hào hải vị. thì bữa cơm người vợ yêu tự tay nấu vẫn là ngon nhất. Tất cả các ông chồng đều nghiệm ra như thế. Các em nữ hãy nhớ lấy điều ấy, mà chăm chút đến bữa cơm gia đình mình. Đấy là dịp để ta trổ tài nấu nướng, trổ tài nữ công gia chánh, là lúc để mọi người chăm sóc nhau, cũng là lúc kể cho nhau nghe những chuyện vui, sau một ngày làm việc. Bữa cơm gia đình là một biểu hiện quan trọng của hạnh phúc gia đình đấy các em ạ. Sau này, làm chồng, làm cha, các em nam hãy nhớ răng, vào giờ bữa cơm gia đình, vợ mình, con mình đang chờ về ăn cùng. Nếu có phải ăn cơm khách hoặc vui bạn bè, thì ăn nửa bụng thôi, còn về ăn với vợ con và cũng đừng ngồi quá lâu, bởi vợ mình vẫn đang đợi cơm đấy. Một người đàn ông dù có thành đạt đến đâu mà đến bữa không có người vợ đợi cơm ở nhà thì không thể gọi là hạnh phúc được.

Bọn trẻ ngừng ăn, nghe cô giáo nói. Tú đứng dậy nhìn Cẩm Nhung:

- Chắc các bạn nam khác cũng như em. Em sẽ ghi nhớ lời cô dậy. Các bạn nữ ở đây, có thể kiểm chứng lời tôi nói hôm nay!

Thảo Tần gật đầu:

- Được như thế, cô rất mừng.

[ngudoc]

Chương 6

Ở thành phố Thanh Hoa này, đấy là nơi lịch sự nhất sang trọng nhất, nghiêm cẩn nhất.

Toà biệt thự cũ xây từ thời Pháp, ở ngay trung tâm thành phố, có khu vườn rộng mênh mông. Trong khuôn viên ấy, mấy chục năm trước, đã xây thêm hai toà nhà ba tầng, kiểu hộp diêm. Đấy là nơi làm việc của các ban, phòng. Khu biệt thự cũ là nơi làm việc của các cấp lãnh đạo cơ quan này. Giờ đây cả toà biệt thự cũ lẫn hai dãy nhà làm thêm đều được tân trang. Lớp vôi vữa cũ được bóc đi, đá hoa cũ được cậy lên. Tất cả được ốp lát bằng một loại đá nhân tạo, lấm tấm đỏ. Giữa bể nước hình bầu dục, một khối kỳ thạch cẩu chuyển từ Hà Giang về, nép dưới gốc lộc vừng cổ thụ. Trông thật vui mắt. Bồn hoa, cây cảnh cắt tỉa công phu, cỏ Nhật mượt nhung the. Trông thật thích mắt.

Hiếm còn cơ quan nào, cán bộ nhân viên đi làm đúng giờ, họp đúng giờ như cơ quan này. Không kể đấy là ai, tất cả đều toát lên vẻ quan trọng. Quan trọng từ công việc đến dáng đi, cứ chỉ, lời nói.

Hôm nào cùng như hôm nay, đúng 7h55 , Ngô Kim, Chánh Văn phòng Thành uỷ, chiếc cặp đen hợp kim khoá số, không bé, không to bên tay trái, tay phải hơi vung vẩy như sẵn sàng chìa ra đón tay cấp trên. Ông bước những bước trang trọng vào phòng làm việc của mình.

Cầm chiếc bì thư trên cùng, tức là chiếc bì thư quan trọng nhất theo qui định của ông. Đó là loại công văn cấp trên gửi xuống. Công văn loại này, không ai được bóc. Của cơ quan đồng cấp gửi, thì ông phó thứ nhất bóc và đề xuất cách xử lý, trình ông duyệt. Công văn cấp dưới gửi lên thì ông phó thứ hai xử lý. Cứ thế mà làm, kể từ khi ông rời ghế Vụ trưởng một ban ở Trung ương về đây.

Công văn này của Văn phòng Trung ương Đảng.

Tay cầm kéo run run. Chưa đọc, nhưng linh cảm chính trị mách bảo ông, có cái gì đó nghiêm trọng. Gần đây thành phố nổi lên nhiều vụ việc chẳng ra sao. Có cái báo chí đã xúm vào moi móc, cố bới bèo ra bọ. Có cái chưa thấy thằng nào động đến. Nhưng là người trong cuộc, ông biết, không sớm thì muộn, chúng nó cũng nhảy vào. Nhưng chả thằng nào dám động đến cơ quan ông đâu. Chả thằng nào dám động đến lãnh đạo cơ quan này. Thằng nào bạo phổi lắm, cũng chỉ bóng gió, cạnh khóe xa xôi thôi. Nhưng ông không thể không chạnh lòng, và lương tâm cũng có bị hành hạ một chút, bởi chính ông cũng đã tham mưu cho Bí thư mấy việc ấy. Linh cảm mơ hồ thế thôi, chứ cũng chả sao.

Vậy mà vừa lướt qua mấy dòng, Kim đã lạnh sống lưng.

Sao lại có chuyện thế này nhỉ? Không phải Đại hội hết nhiệm kỳ, không về thăm, nhân một sự kiện lớn. Đây là về làm việc. Tức là làm việc đột xuất. Công văn nêu rõ ràng từng đầu việc sẽ đặt ra. Lại còn ghi rõ: có thể còn thêm những vấn đề khác phát sinh. Lo lắng làm ông mất bình tĩnh. Bước ra khỏi phòng, công văn trong tay, ông định lên ngay phòng Bí thư báo cáo. Lại nghĩ, thế nào Bí thư chả hỏi, trách nhiệm của đồng chí là phải làm gì bây giờ? Thôi được chuẩn bị phương án đối phó đã, chiều sẽ báo cáo. Nhưng mà… nếu không báo cáo ngay, Bí thư lại bảo, sao không nói ngay để cùng nghĩ một thể, mình đồng chí giải quyết được à? Nghĩ thế lại đi.

Đến trước phòng bí thư, Kim khe khe gõ ba tiếng.

Đã quen tiếng gõ cửa của người cán bộ tận tuy, trung thành, Bí thư Thành uỷ ngừng viết, ngẩng lên.

- Có việc gì mà cậu có vẻ xúc động thế?

- Báo cáo anh… báo cáo anh, Văn phòng Trung ương thông báo, Tổng Bí thư sẽ về làm việc. Nội dung làm việc là…

Đến lượt Bí thư Thành uỷ cũng có vẻ không bình tĩnh lắm. Không nghe tiếp mà đưa tay ra, ngón tay trỏ theo thói quen chĩa về phía trước, giọng cứng như củi khô, ông nói trống không:

- Đưa xem nào!

Nhíu mày đọc lướt, trả công văn cho Kim, ngả người trên chiếc ghế bành có tay ngai, ông chỉ thị:

- Một, đồng chí mời Thường vụ họp đột xuất vào ngay tối nay. Hai, đồng chí chuẩn bị tài liệu về mấy vấn đề sẽ làm việc với Tổng Bí thư. Ba, đồng chí dự thảo đề cương báo cáo trình bày trước hội nghị Thường vụ, để góp ý kiến xây dựng Bản báo cáo trình Tổng Bí thư. Đồng chí có ý kiến gì không?

- Thưa Bí thư, tôi sẽ thực hiện thật tốt chỉ thị của đồng chí ạ.

Chánh Văn phòng đã phục vụ ông từ nhiệm kỳ trước, khi ông còn làm phó bí thư thường trực. Giờ đã sang nhiệm kỳ thứ hai, ông đã là Bí thư Thành uỷ. Kim biết, khi Bí thư xưng hô "đồng chí", nghĩa là công việc hệ trọng đấy, còn bình thường chỉ có hai người, ông vẫn xưng hô "cậu - mình". Phải gọi sang Uỷ ban Nhân dân Thành phố, yêu cầu cập nhật những số liệu mới nhất về các vấn đề phải báo cáo. Việc làm báo cáo thì không lo. Kim vốn là con người của văn bản, nghị quyết Nhưng, việc đón Tổng Bí thư về làm việc thì chưa làm bao giờ. Không biết nên thế nào? Phải thế nào cho phải, là một chuyện. Cho được việc, lại là chuyện khác. Mà cho trót lọt mọi chuyện, lại là chuyện rất khác.

Kim phác xong kế hoạch phân việc cho hai Phó Chánh Văn phòng, định gọi họ lên thì chuông điện thoại reo. Bí thư Thành uỷ bảo, lùi cuộc họp Thường vụ lại sáng mai, tối nay hãy mời các trưởng ban: tổ chức, kiểm tra, kinh tế, tuyên giáo, Chủ tịch và Phó chủ tịch thường trực Thành phố lên họp bàn trước đã.

Đấy là những người tâm phúc mà Bí thư tin cậy.

Bí thư Thành uỷ rà soát lại những nét lớn trong toàn bộ hoạt động của thành phố thời gian gần đây. Tốc độ tăng trưởng cao này; lượng vốn đầu tư nước ngoài, vào hàng cao trong nước này; mấy khu công nghiệp đã phủ gần kín diện tích này mấy khu đô thị mới mọc lên làm bộ mặt thành phố thay đổi hẳn này; năng lực vận chuyển hành khách của giao thông công cộng so với dân số cũng chiếm tỉ lệ vào loại cao nhất nước, xoá đói giảm nghèo đã trở thành phong trào; việc xây nhà tình nghĩa v.v… cái gì cũng khá, cũng khả quan, thành tựu là không thể không công nhận. Còn chuyện cấp đất tự làm nhà ở thì, rõ ràng là một sáng tạo, một cách xã hội hoá, một trong những việc bức xúc nhất của người làm công ăn lương, đã được giải quyết về cơ bản. Chỉ có việc riêng của mình là hơi cấn cái một tí, nhưng vẫn có cách nói trót lọt.

Các thành phần đã được Chánh Văn phòng thông báo qua điện thoại nội dung cuộc họp. Ai này đều tự trấn an, rằng mọi việc đều đã bàn bạc tập thể, ra nghị quyết hẳn hoi, chả việc gì phải sợ.

Chưa có điện mời sang làm việc, ông Huỳnh, Chủ tịch, ông Định, phó chủ tịch thường trực đã như kiến trong chảo rang rồi. Thông tin Tổng Bí thư về loang đi như tin bão cấp 12. Guồng máy công quyền thành phố, nhất là Văn phòng Thành uỷ, văn phòng Uỷ ban, các sở: Quy hoạch Kiến trúc, Tài nguyên Môi trường Nhà đất, Giao thông Công chính, Giao thông Vận tải, Công an Thành phố… cứ sôi cả lên. Dùi đến đục thì đục đến chạm. Các cơ quan không liên quan gì như Y tế, Giáo dục, Văn hoá… thì vẫn bình chân như vại. Họ chưa hay biết gì chuyện này. Mà nếu có biết, cũng chẳng liên quan gì đến họ. Những người biết lắm chuyện thì kháo nhau: phen này khối thằng vãi ra quần!

Mở đầu, Bí thư Thành uỷ nêu lý do họp, đề nghị mọi người phát biểu hiến kế, tập trung ý kiến vào việc chúng ta sử dụng quỹ đất thành phố như thế, có vấn đề gì không.

- Thưa Bí thư, thì ta cứ báo cáo đàng hoàng công việc ta làm. Tôi cho rằng đây là một chủ trương sáng suốt, là một sáng tạo của Đảng bộ ta, một việc làm quang minh chính đại, - ông Lợi, Trương ban Tuyên giáo hăng hái mở đầu, - tất nhiên trong quá trình thực hiện, cùng có chỗ này chỗ kia đơn vị này đơn vị khác có khuyết điểm. Đấy là điều tất nhiên. Chỉ có người còn nằm trong bụng mẹ và người đã nằm trong quan tài mới không có khuyết điểm thôi.

Trương ban Kinh tế:

- Báo cáo Bí thư, với lại, chỉ trừ bên quân đội là họ cắt một phần đất, không dùng vào mục đích quân sự để cán bộ tự xây nhà, nhiều cơ quan trung ương có người của mình ở Thanh Hoa đều xin thành phố cấp đất. Tôi thấy chả có gì phải lo.

Trưởng ban Tổ chức để vào:

- Thì có gì mà phải lo. Thưa Bí thư. Một là chủ trương của ta không thể sai được. Mà giá dụ có sai (lập tức mấy người cùng nói: sai là sai thế nào… ), thế mới bảo là giả dụ mà, nói dại, giả dụ có bị quy kết là sai thì, không nhẽ kỷ luật cả ban Thường vụ à?

Bí thư Thành uỷ nghe không sót câu nào. Hơn sáu mươi tuổi, lần đầu trong đời ông rơi vào tình huống bị cấp trên chơi một vố thế này. Chưa biết cuối cùng ra sao. Nhưng chỉ riêng việc Tổng Bí thư về làm việc bất thường, đã là một việc không hay rồi. Tai tiếng là cái chắc… Cái cô vợ tham lam nhà mình, rồi là lôi thôi đây.

Trưởng ban Tổ chức, rõ là con nhà tổ chức nên có con mắt rất tổ chức, có cái nhìn hết sức toàn diện, quay sang ông Kim:

- Tôi nghĩ đồng chí Kim, ngay sáng mai nên lên tranh thủ xin ý kiến đồng chí Chánh Văn phòng Trung ương, xem cũng cách đón tiếp, tổ chức buổi làm việc với Tổng Bí thư thế nào?

Chánh Văn phòng vội ghi ngay vào sổ và gạch chân ý kiến này. Trưởng ban Kinh tế nối lời:

- Anh Kim cũng nên xin ý kiến đồng chí Trợ lý Tổng Bí thư nữa. Chắc chắn sẽ rất có lợi cho công việc. Vì làm việc cả ngày, nên phải chuẩn bị tốt bữa ăn trưa. Việc hậu cần và xung quanh chuyện hậu cần không được để có gì thất thố. Tôi nói "xung quanh chuyện hậu cần" chắc đồng chí biết là chuyện gì rồi.

Mọi người đều phát biểu cả rồi, Chủ tịch là Phó Bí thư, Phó chủ tịch thường trực là Thường vụ, không thể không nói gì. Lo bần thần cả người. Ông Huỳnh:

- Tôi hoàn toàn nhất trí với các đồng chí. Chỉ có điều, chúng ta không thể nói chắc được rằng trong quá trình thực hiện không có khuyết điểm gì. Việc này anh Định cần ra soát lại toàn bộ công việc, các khu vực xem có gì cần thì "dọn dẹp" cho sạch sẽ đi.

Ông Định:

- Mọi việc đều làm đúng chức năng, quyền hạn. Chả việc gì phải lo.

Bí thư Thành uỷ kết luận:

- Điều quan trọng nhất là chúng ta thống nhất cao, trong cách đánh giá tình hình, đánh giá sự việc. Vừa qua, dư luận có phê phán chủ trương phân đất cho cá nhân tự làm nhà, các đồng chí nhớ cả chứ. Chúng ta đã thảo luận nhiều rồi, đã bàn nát nước ra, vẫn không sao giải quyết được mâu thuẫn giữa nhu cầu nhà ở của người làm công ăn lương, với khả năng đáp ứng nhu cầu ấy. Các đồng chí ra ngoài bờ sông xem, những khu nhà gỗ hai tầng làm từ đầu những năm 60, thế kỷ trước chỉ để giải quyết tạm thời trong thời gian năm bẩy năm là cùng. Vậy mà nó còn đến tận bây giờ, gấp bảy tám lần tuổi thọ nó chịu đựng được - ông hắng giọng, lấy thêm khí thế - chúng ta cần khẳng định tính đúng đắn của chủ trương này.

Nhưng với tinh thần thực sự cầu thị, chúng ta cũng phải kiểm điểm nghiêm túc việc thực hiện chủ trương ấy. Trong cuộc họp Thường vụ ngày mai, tôi sẽ yêu cầu các đồng chí, nếu có gì sai trái hoặc khuyết điểm thì phải dũng cảm nhận. Tổng Bí thư là người thẳng thắn và nghiêm khắc, không lơ mơ được đâu. Đồng chí chí Kim phải xác định được những nét chính, xương sống, xương sườn của bản báo cáo trước cuộc họp Thường vụ sáng mai, vào lúc 10 giờ.

***

Đùng một cái, tờ Thời luận giật tít to tướng ngay giữa trang một "Đâu là khu đất đẹp nhất Thành phố?"

- Tại sao Thời luận lại tung bài báo, vào đúng thời điểm nhạy cảm này? Cứ như nó thủ sẵn bài báo trong tay, chỉ rình đúng giờ phút này là tung ra cho rơi lả tả xuống đầu thiên hạ, nên ai cũng vồ lấy, tò mò ngấu nghiến đọc. Tổng Bí thư sắp tính số với Thanh Hoa về chuyện đất đai, mà nó chơi bài này thì hiểm quá. Đòn này trúng huyệt đây. Phen này khối thằng ra cám.

Một kẻ độc miệng, vừa ha há cười, vừa khoái trá bảo mấy bạn cà phê sáng như vậy.

Một tay khác quả quyết:

- Tao biết rõ vụ này.

- Thì kể đi xem nào!

- Thằng Hà, báo Tranh luận có người nhà nắm được vụ này, nhờ nó dắt đến tay Tổng biên tập. Bài đã viết xong. Đã nhờ một gia đình bên cạnh công trình này, cho leo lên tầng áp mái chống nóng, chụp ảnh trộm hiện trường. Nhưng chả hiểu thế nào, bọn kia lại biết được. Thì ra, trong toà soạn lại có một tay thân tín của phía bên kia. Được mật báo, bên kia liền làm một cuộc mật tập theo triết lý: cái gì không mua được bằng tiền, thì có thể mua được bằng rất nhiều tiền. Một cú đấm mồm thật ấn tượng, đến nỗi tay Tổng biên tập Tranh luận không đắn đo gì, OK ngay! Thế là bài bị đổ. Tổng biên tập giải thích với thằng Hà: "Động đến vụ này là động đến Chính phủ. Không chơi được. Chính phủ phê duyệt rồi mà!".

Không biết làm thế nào, chợt nó nghĩ đến Phạm Năng Triển.

Triển hỏi: "Thành uỷ thông qua chưa? "Rồi!". Hội đồng Nhân dân thông qua chưa?" "Rồi" "Chính phủ duyệt chưa?" "Rồi!" "Thế thì gay đấy, để tớ nghĩ đã".

Con người đã phải trả giá cho những bài báo tố cáo tham nhũng dùng một thủ thuật nhỏ. Hai hôm trước, anh cho đăng một bài báo ngắn: Nên sử dụng quỹ đất thành phố như thế nào? Ý kiến rất hiền lành. Như kiến nghị của một công dân có trách nhiệm. Thế thôi. Cũng chỉ nhắc đến mấy chục héc ta đất kia như một ví dụ. Không ai để ý đến ý kiến này. Thật ra trong tính toán của Triển, đó là động tác chuẩn bị, là bước dậm nhảy, tạo đã cho loạt bài phóng sự nóng bỏng của mình.

Anh trao đổi trước với mấy bạn cùng lớp đại học là các tổng biên tập mấy báo đoàn thể. Toàn những gương mặt đại diện cho tuổi trẻ. Tay Hà được Triển tư vấn đã chuyển tư liệu cho các báo kia. Một chồng tư liệu tha hồ khai thác. Triển đã giao hẹn với các bạn đồng nghiệp rồi. Khi Thời luận phát hoả thì các bạn sẽ tấn công liên tục, nổi dậy đều khắp. Tất cả đã sẵn sàng. Chỉ chờ cơ hội vàng. Nhờ một kênh thông tin riêng, Triển biết Tổng Bí thư sẽ có cuộc làm việc với Thanh Hoa. Thề là anh phát hoả.

Lãnh đạo Thanh Hoa tá hoả lên.

Phòng họp Thường vụ.

Đúng 10h. Cuộc họp bất thường.

Vẫn là những chiếc cặp giả da, cặp hợp kim khoá số mọi ngày. Chỉ thêm một tờ Thời luận trong cặp mà nặng như cái cùm. Nóng hết cả gan ruột. Trong ấy, như có quả mìn chờ nổ.

Kim hẹn giờ đang nhích dần đến ngày N, giờ G.

Cái tít vô thưởng vô phạt: "Đâu là khu đất đẹp nhất Thành phố?". Nhưng sao chữ lại to thế? Chẳng phải vô cớ mà tay Tổng biên tập có sạn trong đầu lại lãng phí diện tích trang nhất mặt báo cho một chuyện không đâu? Cái ảnh kèm theo chỉ chụp sơ đồ khu đất. Người Thanh Hoa ai cũng biết. Đấy là vùng đất thiêng, vươn ra giữa hồ huyền thoại - một miền văn hoá cổ tích. Nơi lưu giữ một kho huyền sử, truyền thuyết làm nên tên gọi hồ này. Tết đến, cả một vùng đào thắm, đào phai hừng lên như má con gái. Cả một vùng rực chói vàng son những cây quất hình tháp bút.

Bài thứ hai: "Người ta sẽ làm gì với mấy chục hécta ấy". Đây là một công trình mang tên thuỷ cung Thần Tiên. Người Thanh Hoa sẽ được dạo chơi dưới thuỷ cung, ngắm đủ thứ cá biển đẹp nhất hành tinh này. Không những thế, bên cạnh còn có công viên nước. Nào máng trượt thẳng ba tầng, nào ống trượt xoắn, những người yếu bóng vía hãy chạy xa, nhưng họ lai có thể nằm ườn trên dòng sông lười. Nào bể vầy, nào hồ tạo sóng v.v… và v.v… Bài báo đặt vấn đề: nhu cầu vui chơi giải trí là đòi hỏi chính đáng trong một xã hội công nghiệp. Nhưng nên đặt nó xa hơn, có thể phía trên cầu Đông Kinh, như thành phố Hồ Chí Minh với Suối Tiên. Còn địa linh ấy, phải tĩnh lặng một miền văn hoá phục vụ đời sống cộng đồng.

Bài thứ ba: Kẻ ất ơ và công ty cổ phần Thiên Thai. Phóng sự cho bạn đọc biết công ty cổ phần Thiên Thai có vốn pháp định không đủ mua một chiếc xe ô tô thanh lý, và học vấn Giám đốc công ty mới ở đoạn giữa bậc phổ thông và đại học. Tuy nhiên anh ta vào hàng "tuyển thủ quốc gia trong môn chạy vượt rào".

Báo Sức trẻ ra bài thứ nhất: Bằng các nào Công ty cổ phần Thiên Thai có được giấy phép chủ đầu tư mấy chục hécta đẹp nhất Thanh Hoa? Nhóm phóng viên đã lần ra đường dây chạy giấy phép này, bắt đầu từ Uỷ ban Nhân dân phường, lên Quận. Đến Thành phố, nó được Phó chánh Văn phòng sốt sắng móc nối với các sở Kế hoạch Đầu tư, sở Tài nguyên Môi trường và Nhà đất, sở Tài chính Vật giá, Kho bạc v.v… để chỉ sau có năm ngày đã có tờ trình lên Uỷ ban Nhân dân Thành phố. Kỳ quặc nhất là, chính Phó chánh Văn phòng Uỷ ban đã sốt sắng thảo tờ trình cho công ty này và đạo diễn cho họ gặp ai, gặp như thế nào, việc "đầu tiên" là gì thì mới được việc.

Bài thứ hai: Sự thật về vốn pháp định của công ty cổ phần Thiên Thai. Tít nhỏ 1: Đường dây chạy vốn pháp định trên… giấy. Tít nhỏ 2: Đã có một số quan chức Thành phố hùn vốn vào Tiên Thai. Tít nhớ ba: Số tiền gom được đã dùng vào việc gi?

Báo Thanh nữ bài thứ nhất: Ý kiến bạn đọc là bà con phường Quảng Cư về dự án Thuỷ cung Thần Tiên. Bài thứ hai: Mấy chục hécta đất đẹp nhất Thanh Hoa đã được cắt một phần chia lô bán chạy như thế nào? Có cả một danh sách người mua. Lắt léo ở chỗ bên cạnh tên của những người này, đều có một cái ngoặc đơn ghi: người nhà đồng chí X, đồng chí Y, đồng chí Z v.v… Tên của các người này đều viết tắt, nhưng bạn đọc công chức đều luận ra hết. Trong khi người dân phải chờ dài cổ ra, chạy sấp chạy ngửa vẫn chưa được cấp sổ đỏ thì những người này được cấp ngay. Chả cứ gì sổ đỏ, sổ xanh trắng tím vàng muốn cùng có ngay.

Báo An ninh đưa tin: Lệnh khởi tố vụ án Thuỷ cung Thần Tiên.

***

Bất ngờ, Văn phòng Trung ương Đảng có công văn thông báo, vì công việc đột xuất, cuộc làm việc của Tổng Bí thư với Ban Thường vụ Thành uỷ Thanh Hoa phải hoãn lại. Kế hoạch làm việc tiếp, sẽ thông báo sau.

Thế là ngày N, giờ G phải lùi lại. Nhưng lùi đến bao giờ mới là chuyện căng thẳng.

Thông tin này không làm lãnh đạo Thành uỷ và Uỷ ban bớt lo. Trái lại, còn lo hơn. Họ không biết lý do đích thực của việc hoãn lại, chỉ đoán già đoán non. Nhưng điều này thì ai cũng biết: Vụ thuỷ cung Thần Tiên ro ràng là thêm một rắc rối nữa. Bí thư chỉ thị cho bên Uỷ ban và các cơ quan chức năng kiểm tra lại toàn bộ tài liệu hồ sơ về chuyện cấp đất, về dự án thuỷ cung Thần tiên. Tất cả đều phải báo cáo bằng văn bản.

Bí thư mời Giám đốc Công an Thành phố lên gặp để hỏi về việc công an đang tiến hành điều tra vụ thuỷ cung Thần tiên như thế nào. Không biết ông hỏi với mục đích gì? Giám đốc báo cáo là vụ này liên quan đến cả mấy cơ quan Trung ương, nên Bộ trực tiếp làm, Công an Thành phố chỉ phối hợp. Ông dặn, công việc đòi hỏi phải thận trọng, chính xác, đúng người, đúng tội. Phải luôn luôn theo dõi, kiểm tra, giám sát để cấp dưới quán triệt như thế.

Trưởng ban tổ chức thành uỷ gọi điện sang Trưởng ban Kiểm tra:

- Ông sang tôi uống nước. Có hộp chè Long Tỉnh, một tay đi Trung Quốc về biếu, nghe nói ngon lấm

Ông Kiểm nhận ra ngay lý do mời. Thì chính mình cùng đang muốn trao đổi với ông ta. Vào thời điểm này, không ai tâm trí đâu ngồi uống chè, nói những chuyện tào lao. Công việc dáng đi, cử chỉ, lời nói của mọi người ở cơ quan này vốn đã quan trọng, giờ là nghiêm trọng, nghiêm trọng thật sự.

Nữa là chuyện sắp nói với nhau liên quan đến họ. Ông ta nhớ lại vụ mình đã cho tay dê con ấy lên bờ xuống ruộng. Giờ vẫn đang ngồi chơi xơi nước. Bây giờ… Tổng Bí thư về. Nhỡ bị hỏi? Mà biết đâu, hắn ta chả kêu lên ban Kiểm tra Trung ương rồi. Nghĩ thế ông này nói với ông kia:

- Chắc anh nói về vụ Trần Kiên?

- Ý anh là…?

- Vâng… Xoá kỷ luật cho anh ta ngay.

- Cho đỡ rách việc.

- Ta cùng lên gặp Bí thư một thể.

***

Trụ sở Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa ở địa điểm Tòa thị chính cũ thời thuộc Pháp. Toà nhà cũ đã bị phá đi vì quá nhỏ, không phù hợp với qui mô làm ăn lớn. Nó ở giữa khu trung tâm. Mặt tiền hướng ra hồ Kim Ngưu, hai bên trái, phải là hai đường phố. Con đường trước mặt rộng rãi, cây cổ thụ sừng sững trên hè đường. Ngày trước, người Pháp xếp nó vào hàng đại lộ. Bây giờ những con đường mới mở rộng gấp năm bảy lần như thế cùng chỉ gọi là đường. Bên kia đường, phía trái trụ sở Uỷ ban là vườn hoa, có một ngôi nhà bát giác hơn trăm năm nay vẫn nguyên vẹn. Ngôi nhà gần trăm mét vuông, chỉ có tám cột gỗ lim, không tường, không cửa để chủ nhật hằng tuần, dàn kèn đồng đội quân đồn trú, chơi kèn cho dân chúng xem, gọi là Nhà kèn. Mấy năm nay Thành phố cùng định khôi phục lại nếp ấy nhưng vẫn chưa thành. Chỉ làm được mấy lần lại thôi. Lý do, có giời cãi: không có kinh phí! Chếch bên kia đường, phía phải là những cây cổ thụ mê hồn. Duy nhất nơi này có lộc vừng mọc tự nhiên. Mà lại mọc ven hồ mới tuyệt. Không ai biết, vì sao nó lại mọc như thế! Cả thảy, có mười gốc đều mọc bên mép hồ. Nhưng, một cây, như hờn dỗi bạn bè, vò vò một mình, cách xa đám cây kia. Chín cây kia túm tụm, quấn quít bên nhau. Cây đứng, cây nghiêng, cây ngả. Có cây nằm xuống, ngọn lá đã chấp chới mặt hồ xanh nước rau muống luộc. Người Thanh Hoa gọi đấy là cây lộc vừng chín gốc. Lộc vừng lực lưỡng, vạm vỡ như những tráng niên đại ngàn. Nhưng hoa lại tha thướt mềm mại như liễu rủ. Ngàn vạn dây hoa, hồng hồng, chúm chím thõng xuống, lơi lả, đong đưa, chao tình khi gió chiều nhẹ vờn lên mặt hồ vạn cổ.

Người cả nước về Thanh Hoa, đều phải đến hồ cổ kính này, đi dạo qua những gốc cây này. Ngắm cây lộc vừng cô đơn này, cây lộc vừng chín gốc này, thế nào cũng phi đưa mắt ngắm ngôi nhà Uỷ ban nhân dân Thành phố mới xây. Đồ sộ thì đồ sộ thật, nhưng dù có giàu trí tưởng tượng, cũng chẳng tìm ra dáng vẻ gì của ngôi nhà Phương Đông, ngôi nhà người Việt. Không đẹp nhưng cứ phải nhìn. Được cái khuôn viên tiền sảnh rất đẹp. Từ hai cổng phụ, cây lượn theo đường dẫn, lên phòng khanh tiết. Cây cảnh, cây thế, hoa lá xum xuê, nhưng im ắng, tịnh không lặng người. Người ra vào đều đi cổng trên hông trái. Trông ai cùng có vẻ quan trọng, tuy cái sự quan trọng có kém bên cơ quan Thành uỷ một bậc.

Vào những ngày này, không khí trụ sở Uỷ ban Nhân dân Thành phố nhìn từ cổng chính mặt tiền thì thế. Nhìn cổng phụ bên hông trái vẫn thế. Tinh ý lắm mới nhận ra nét khác thường trên mặt cán bộ, nhân viên ra vào bên cổng phải.

Thông tin từ Thành uỷ đưa sang, từ các kênh khác truyền về. Bên Thành uỷ còn là bão xa. Bên này, bão đã ập xuống rồi. Thật ra, người trong cuộc còn biết sớm hơn thế, kể từ khi người đầu tiên là Phó Chánh Văn phòng bị triệu đến cơ quan cảnh sát điều tra lấy lời khai. Rồi lệnh khởi tố vụ án. Lệnh khởi tố bị can. Lệnh bắt tạm giam. Lệnh khám nhà. Không chỉ Phó Chánh Văn phòng, mà còn một xâu trưởng phòng và chuyên viên Văn phòng Uỷ ban, sở Kế hoạch Đầu tư, ban Tổ chức Chính quyền, sở Tài chính Vật giá bị triệu tập.

***

Cuộc họp Thường vụ Đảng bộ mở rộng đến các Phó chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Thành phố.

Hình thức long trọng, nội dung quan trọng cố hữu của tất cả các cuộc họp Thường vụ trước đây biến mất trong cuộc họp sáng nay. Bí thư Thành uỷ không có những lời mở đầu trịnh trọng như mọi lần. Giọng rè rè, nằng nặng của người miền biển bắt ngay vào việc:

- Các đồng chí biết lý do cuộc họp này rồi. Chỉ riêng việc Tổng Bí thư về làm việc với Thường vụ mở rộng chúng ta, cũng nói lên tính nghiêm trọng của vấn đề… Hơn bao giờ hết, chúng ta phải phát huy truyền thống đoàn kết nhất trí của Đảng bộ ta.

Đoàn kết nhất trí trong nhận định, trong đánh giá tình hình.

Đoàn kết nhất trí trong biện pháp… - ông ngần ngừ.

Trong đầu đã hiện ra từ "đối phó". Nhưng lại gạt đi. Để có thời gian cân nhắc và tìm kiếm, ông nhắc lại:

- Chúng ta phải đoàn kết nhất trí trong biện pháp… biện pháp giải quyết - Thấy nhẹ người khi tìm ra từ thích hợp, giọng rè rè lưu loát hơn. - Chỉ có đoàn kết nhất trí, chúng ta mới có hy vọng tìm ra biện pháp giải quyết tốt nhất. Bất cứ đồng chí nào…

Mọi người đều nghe rõ cái từ kỳ cục "bất cứ". Khổ nỗi, trong thâm tâm, ông định dùng từ "kỳ" (bất kỳ) nhưng, không hiểu sao, cái từ "cứ" (bất cứ) lại nhảy ra. Lúng túng quá. Vậy là, chữ của từ này mà dấu lại của từ kia…

- Tôi nói lại, bất cứ đồng chí nào có biểu hiện đi ngược lại truyền thống ấy, đều bị coi là vi phạm kỷ luật Đảng, đều phá vỡ sự ổn định chính trị của ban tham mưu cao nhất Thành phố ta… Chúng ta không có nhiều thời gian để lựa chọn đâu. Mời các đồng chí phát biểu ý kiến.

Tất cả mọi ý kiến đều quán triệt tinh thần Bí thư. Ai cũng nhắc lại, củng nhấn mạnh truyền thống đoàn kết nhất trí, cùng nói đến yêu cầu cao nhất là phải giữ sự ổn định chính trị của Đảng bộ. Đại thể ý kiến cũng không ra ngoài nội dung cuộc họp hẹp do Bí thư triệu tập hôm trước. Dĩ nhiên các thành phần đã phát biểu hôm trước, được dịp phát biểu lại ý kiến đã nói.

[ngudoc]

Chương 7

Nếu không đi công tác xa, thì tháng, hơn tháng Đại lại đưa vợ con về thăm bà ngoại. Lần này, Đại mời cả bố mẹ và em gái đi cùng. Cũng là một lần người thành phố đi dã ngoại.

Kiên bận công việc, hẹn khi khác sẽ về thăm quê chị dâu. Đại lái xe lấy, vợ con ngồi hàng ghế trên, ngay bên cạnh.

Những gì anh quan sát được đều có thể trò chuyện với vợ con. Ông bà Hoè và Thảo Tần ngồi hàng ghế sau. Thấy con ngựa từ xa, Đại hỏi con: "Cu ơi, con có biết con gì đang kéo xe kia không?" Bố hỏi thế, mẹ Kiều Linh thì giảng giải: Con ngựa đấy. Nó có hai cái tai vểnh ngược lên đấy. Có mở tóc loà xoà trước trán đấy, cái bờm chạy dọc từ đầu đến cổ đấy. Cái đuôi dài đuổi ruồi muỗi và để kéo đàn đấy. Cu có thích cưỡi ngựa không hay ngồi xe, nó kéo nhé".

Có nhiều đoạn, chiếc MAZDA cứ nhẩn nha. Người đi đường cứ tưởng xe tập lái. Đường mới được nâng cấp, bốn làn đường, chưa kể khoáng lưu không hai bên lề. Giải phân cách là một dẻo đất dài như vô tận. Hoa trúc đào phơn phớt tím hồng, khiến con đường nhựa có nét duyên riêng. Linh nói chồng chạy chầm chậm sau chiếc xe ngựa một quãng, để thằng cu có dịp quan sát. Cu Thành nói chưa thật sõi, nhưng rất hay hỏi. Phía trước có con trâu đang cặm cụi gặm có vệ đường:

- Đố đố cu Thành, con gì kia?

Nó đã trông thấy con trâu lao giờ đâu, nên không trả lời được. Không trả lời được, nhưng nó không chịu nhận là không biết, mà hỏi lại bố: "Thế con gì đen đen, lại bân bẩn thế hả bố?"

Mẹ nó báo đấy là con trâu. Đã không biết trâu là con gì, làm sao nó trả lời được câu hỏi của mẹ Linh:

- Thế con trâu nó kêu thế nào hả cu?

Linh hỏi câu vô lý ấy, là để thứ xem con trả lời thế nào.

Thằng bé ngẫm nghĩ một tí, rồi chúm cái miệng xinh xinh:

- Con trâu nó kêu… "trâu"!

Cả nhà cùng cười. Ông Hòe cười to hơn cả. Đã có lần nó nhìn thấy hai mẹ con con bò gặm cỏ ở vệ đê. May mắn thế nào, tự nhiên lại thấy con bò mẹ kêu: "bò" Linh đọc được suy nghĩ thầm của con, nên giải thích:

- Có phải con đã thấy con bò kêu "bò" thì con trâu cũng phải kêu "trâu" không?

Cu Thành sung sướng ngửa mặt lên nhìn mẹ:

- Đúng thế nhỉ, mẹ Linh nhỉ?

- Không phải thế đâu con ạ. Rồi con sẽ được bố Đại cho đi nhiều nơi, biết được những con vật, người ta đặt tên nó, bởi nó kêu giống thế. Như con chim chích con chim cu, chim khướu, chim cuốc, con mèo v.v… Còn con trâu thì không như thế, nó lại kêu "nghé ọ" cơ!

Cu Thành cố uốn lưỡi bắt chước tiếng "nghé ọ" mẹ nó vừa kêu. Bố nó liền "nghé ọ" lại mấy lần cho nó "nghé ọ" theo.

Không ai tham gia vào câu chuyện với cu Thành. Nhưng ông Hoè thì nở từng khúc ruột. Ngày ấy mà ông quyết định sai lầm, thì làm sao bây giờ con trai có một gia đình hạnh phúc thế này? Bà Phụng mừng thầm, thấy con dâu mới, chăm con còn hơn cả cô con dâu xấu số. Thảo Tần nghĩ, cứ bảo cô gái nông thôn quê mùa nữa đi. Mà điều quan trọng nhất là chị ấy yêu chồng. Chị Thuỷ Miên không yêu anh trai mình lắm thì phải. Đại rất lạ, không biết vợ có những kiến thức ấy ở đâu. Có thể thằng bé chưa hiểu được những điều mẹ nó giảng giải. Nhưng rõ ràng là vợ anh rất hiểu tâm lý con. Cái câu Linh hỏi "con trâu kêu thế nào" theo anh là rất giỏi. Anh phải thú thật, mình không có được những cái đó. Càng ngày anh càng khám phá ra những nét mới ở vợ. Có phải vì thế mà anh thêm quý, thêm thương, thêm ơn người mẹ, đã sinh cho anh người vợ yêu thương này. Và có phải vì thế mà anh năng cho vợ con về thăm bà?

So với quê vợ, Đại rất ít về quê nội. Bởi ông Hoè không hay về. Chuyện Mận, bà vợ đầu của ông, tố điêu hồi cải cách ruộng đất khiến ông giận dữ, bỏ lửng. Lại dẫn đến chuyện Hồi, con trai ông với bà Mận chết trên đường chạy, quyết mang thành tích cho đơn vị trong ngày hội thao quân khu, nghĩ cho cùng, cùng là lỗi tại ông. Tiếp đó là chuyện ông "lấy vợ chui" ở Thanh Hoa… Toàn những chuyện chả ra sao.

Ông chỉ về vào những ngày giỗ bố mẹ hoặc tết nhất. Và cũng chỉ có mấy bố con về. Bà Phụng cố chấp, vì sợ mang tiếng cướp chồng người, chỉ về một vài lần khi các con chất vấn: "Thế không có ông bà đẻ ra bố thì mẹ lấy ai?". Quê ông Hoè vẫn làm ruộng đấy, nhưng ai mới vào làng cùng có cảm giác đi giữa phố quê. Tần nêu nhận xét với anh trai, cái gì Thanh Hoa có, thì đây có. Kể cả vàng bạc, đồ trang sức, hàng phở, hàng cơm. Mà không phải một đâu. Môi thứ vài ba quán. Đại bảo, chỉ thiếu hàng sách báo, ca ve và thuốc phiện thôi. Nhà nào cũng có ruộng, nhưng nhiều nhà đã thuê người làm, để chuyên việc chạy chợ. Chuyến đi chở hàng thủ công lên Hà Nội hoặc Thanh Hoa. Chuyến về cất hàng từ đấy về. Thời khốn khó thì đèo quạt nan, khăn mặt, khăn vằn, vải. Bởi làng có nghề dệt thủ công. Nhà nào cũng có khung cửi. Đi từ đầu làng đến cuối làng, đâu đâu cũng canh cách tiếng đánh thoi. Khi nghề dệt tàn thì nghề mộc nổi. Những bộ bàn ghế lim nặng trịch, nhất là chiếc ghế dài hơn hai mét có tựa, mặt ghế kéo ra thành giường. Vậy mà đèo trên xe đạp thì thánh thật. Chiếc xe bắt buộc phải nghiêng nghiêng trong suốt mấy chục cây số thì mới không bị đổ. Đại phục lăn.

Quê Đại có một thói quen… kinh dị. Ấy là triệt để quán triệt câu tục ngữ: Thứ nhất quận công, thứ nhì ỉa đồng. Đường ra nghĩa trang hai bên cứ trắng xoá giấy lộn. Đường hẹp, phải để xe ven làng. Đi bộ suốt hơn nữa cây số, giữa "bãi mìn" dầy đặc là một sự tra tấn khủng khiếp, nhất là đối với hai chị em Kiều Linh, Thảo Tần. Cũng có nhà vệ sinh công cộng đấy, nhưng ở ngoài đồng, phải xe đạp, xe máy mới đi được. Trong làng, giờ cũng đã có nhà làm xí bệt, xí xổm. Nhưng nhà ông Trưởng họ thì chưa. Vì thế, bố con ông Hoè không dám qua đêm ở quê.

Quê Linh thì vẫn nghèo. Cuộc đô thị hoá chưa lần đến đâu. Trò chơi điện tử, internet chưa lần đến đây. Vẫn là một làng nông nghiệp vẫn còn những luỹ tre. Cây đa đầu làng treo một quả bom thối, kẻng gọi bà con đi làm, kỷ niệm một thời hợp tác. Vui thì có vui, nhưng chỉ no cười, bởi chuyện tiếu lâm của cánh đàn ông chứ không no bụng được. Cây đa đầu làng to lắm. Có lần ông Tiết, phụ trách văn hoá xã hỏi cụ cao niên nhất làng về tuổi thọ nó. Cụ bảo, tôi đã hỏi bố tôi, bố tôi bảo, hồi bé đã hỏi ông tôi, ông tôi lại bảo, hồi bé và hỏi cụ tôi, cụ tôi bảo hồi bé đã hỏi cụ tổ, thì cụ tổ bảo, lớn lên đã thấy cây đa đứng đấy tự bao giờ". Sao làng nào cũng có cây đa. Thưa cụ, mà cây đa nào cũng mọc ở đầu làng là nghĩa làm sao? Cụ già cười bảo: "Anh nói lạ! Sao lại bảo nó mọc ở đầu làng? Nếu tự mọc, thì thích đâu mọc đấy chứ. Làng này đa mọc đầu làng, làng kia mọc ở giữa, làng nọ mọc ở cuối làng chứ. Anh văn hoá không biết thật à? Đấy là cây đa các cụ tổ làng trồng. Mà phải trồng ở đầu làng để bàn dân thiên hạ ai cũng biết, làng tôi bắt đầu từ đây. Làng nào giàu thì xây cổng làng. Cây đa ở ngay bên cổng làng. Nhiều cổng làng cùng tuổi cây đa, để báo cho người hàng xứ biết, đã đến làng tôi, đã vào làng tôi".

A ra thế. Cây đa đầu làng là cột mốc, cột toạ độ của làng. Đa cũng được trong bên cạnh làng. Người ta gọi nó là cây đa cạnh làng, để phân biệt với cây đa đầu làng. Đa có rễ phụ nên sống lâu lắm. Rễ phụ như những đứa con, cùng cha mẹ chèo chống ngôi nhà. Nhiều cây, gốc chính bị sâu đục, mỗi ngày một mục rỗng. Nhờ những rễ phụ, mà vẫn chống chọi được giông bão, can qua. Cây đa làng Linh từng bị gãy một cành rất to, bởi bom Mỹ. Cành đa cụt sùi ra như một quả đấm thẳng, vẫn chìa ra kia.

Chả phải chỉ vì Đại yêu vợ mà thích quê vợ. Anh thích cái làng quê nguyên sơ này. Không biết, khi một cơ sở công nghiệp nào mọc lên gân cây, khi cờ bạc hút xách về đây, nó sẽ biến dạng thế nào. Còn bây giờ, mỗi lần đưa vợ con về quê, anh thấy lòng thanh thản. Mọi lo toan công việc của công ty lùi xa. Con anh được khám phá một thế giới, rất khác những gì nó biết ở nhà. Cần một quê hương cho tâm hồn nó tung tẩy, không bên nội thì bên ngoại. Có sao. Linh thì còn phải nói. Mỗi lần về quê là một lần được gặp mẹ, được sống lại tuổi thơ.

Bao giờ cũng thế, Đại đánh xe ra thẳng nghĩa trang liệt sĩ. Linh sắp đồ lễ mang theo, đặt lên mộ bố. Nắm nhang cháy đỏ nghi ngút được chia ra làm hai. Đại cầm một nữa, đi cắm ở bát hương lớn đặt dưới chân ngôi tháp, nơi ghi tên tất cả các liệt sĩ xã từ thời hoạt động bí mật, chống Pháp, chống Mỹ, ở biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc. Hàng chữ "Tổ quốc ghi công" khắc trên đá đó. Đoạn anh qua xuyên đường, xuống nhà đặt bát hương của từng liệt sĩ, cắm hương vào bát hương của bố vợ và hai người anh họ vợ.

Ông Hoè tha thẩn bên mộ các liệt sĩ chống Pháp. Đọc tên đồng đội. Không có cái tên nào ông quen. Nhưng vẫn thấy gần gũi thân thiết. Mùi hương khói đánh thức cảm giác tâm linh phụ nữ, làm mẹ con bà Phụng, Tần cũng thấy rưng rưng thương cảm. Ngoài kia, Linh cũng đã thắp hương cho bố, hai người anh họ và các mộ khác xung quanh.

Cu Thành đứng giữa, hai vợ chồng hai bên, bà Phụng ông Hoè đứng bên con trai, Tần đứng cạnh chị dâu. Ngôi mộ liệt sĩ vô tình nối họ gần thêm, cùng chắp tay lầm rầm khấn khứa. Cu Thành ngoáy ngoáy tay mấy cái chiếu lệ rồi chạy loăng quăng trong sân nghĩa trang. Linh cầu khấn bố phù hộ cho vợ chồng, con cái hạnh phúc, cu Thành hay ăn chóng lớn. Đại thầm ơn những người đã hy sinh cho vợ chồng anh có ngày hôm nay. Lúc thu đồ lễ ra về, Linh nói với chồng:

- Dưới nấm mồ bố, không có gì đâu anh ạ.

- Sao lại thế được?

- Thì đã tìm được hài cốt bố đâu.

Đại ân hận quá. Sao lại vô tâm thế được. Chưa bao giờ anh hỏi tỉ mỉ về cái chết của bố vợ.

Xe vào tận sân nhà. Hai tiếng còi ngắn như tiếng chim khách báo "nhà có khách". Bà An chạy ra. Hai bên thông gia chào nhau. Cu Thành chào bà ngoại. Trong khi hai bà cháu quấn quít nhau thì hai vợ chồng Linh khuân vào nhà đủ thứ lỉnh kỉnh cho mẹ. Đại không chỉ một lần nhắc vợ, lần nào về cũng phải mua biếu mẹ một thứ gì đấy mà em cho là mẹ cần như quạt hoặc lò sưởi. Bây giờ có cả quạt ắc quy rồi đấy, đề phòng mất điện. Em nhớ mua cái nồi cơm điện cá nhân, để lúc nào mẹ cũng có cơm nóng… Những thứ mới ấy đưa tận tay mẹ. Còn những thứ dùng rồi thì cứ cất đâu đó, lúc nào mẹ cần thì lấy. Cái gì phải dặn dò thì mới nói với mẹ. Đại sợ bà cho là đồ thừa, cũ tống về nên dặn vợ hơi kỹ.

Bà An cứ muốn bế cháu. Mà cháu thì chỉ thích chạy chơi. Nó ngồi cạnh cái bu gà ở gác sân. Con gà mái mơ nghênh nghênh cái đầu nhìn nó. "Gà ơi mày làm gì đấy? Sao không đi chơi đi?" Con gà thấy nó đưa tay sờ bu thì sợ, chạy cuống cuồng. "Gà, mày thích đi chơi chứ gì?" Nó lấy chân đá, cái bu đổ kềnh.

Con gà ù té chạy. Bà ngoại kêu:

- Sao cu thả gà ra thế? Để bà làm thịt mời ông bà nội đấy mà!

Lập tức thằng bé lon ton chạy ra vườn, nơi con gà mái mơ ban này đang túm tụm với đám bạn bè chúng. "Cu bắt gà cho bà! Cu bắt gà cho bà". Bà ngoại vội chạy theo bế bổng cháu lên: "Ngã bẩn áo quần, mẹ Linh đánh đấy. Để bà lấy nắm thóc dụ nó nhé". Đại bảo:

- Ăn gì chà được. Ngoài ấy cũng sẵn gà mà bà!

- Nhưng đây là gà tôi nuôi, gà vườn cơ mà!

- Thôi, bà kiếm đâu mở cua, con hái nắm rau vườn là hay nhất. Nhà có cà pháo nén phải không bà?

Trong khi bà An đi đâu đó, thì Tần theo bố đi dạo trong làng. "Lần này về phải xây lại mộ cho mẹ con nó". Người vợ xấu số bị ông Hoè bỏ lửng vẫn cứ ám ảnh. Bà Phụng vốn nhìn đời bằng con mắt mậu dịch viên thời bao cấp, nên trong thâm tâm cũng không nể trọng thông gia lắm. Khi Đại dẫn Linh về, bà đã bảo cô là con yêu tinh làm hại nhà này…

Nhưng rồi bà thấy, con trai bà rất yêu "con yêu tinh" ấy. "Con yêu tinh" lại đẻ cho bà một đứa cháu khôi ngô. Nó biết chăm bẵm cháu bà. Rất biết nuôi dạy cháu bà. Chứng kiến cảnh vợ chồng con cái nó quây quần bên nhau thế này, bà thấy yên lòng. Xem nết ăn ở của con dâu, bà biết nó cũng được mẹ dạy dỗ tử tế, chứ không phải như bà nghĩ ban đầu.

Đại cầm rổ ra vườn. Anh tuốt lá mấy khóm rau ngót, cấu ngọn cho nó đẻ nhánh. Những ngọn mồng tơi nguềnh ngoàng trên bờ giậu bị Đại hái sạch. Rau rền đỏ, rau rền trắng tốt ngang gối. Cả đám rau rền cơm loà xoà mặt đất trong vườn cũng bị anh tỉ mẩn ngắt từng ngọn nhỏ. Sang đám rau đay đỏ tía, anh cũng kiếm được một chét tay. Mấy chùm hoa và một quá mướp hương hơn gang tay cũng được anh vặt xuống. Đúng là rau tập tàng đây. Hồi còn trong quân ngũ, bòn được nắm rau thế này là quý lắm. Mà lạ, canh cua rau tập tàng có cái vị rất riêng. Ngon lạ lùng.

Bà An về với giỏ của, con cá quá to vẫn còn đang cong mình giẫy giụa và một mớ ốc. Đủ cả ốc bươu, ốc nhồi, ốc vặn. Loại này luộc mới ngon. Tay vẫn xách con cá, bà An hỏi bà Phụng:

- Tôi định rán và nấu riêu. Không biết bà thích riêu me hay giấm bỗng, hoặc dọc, khế?

Bà Phụng được hỏi, hả dạ lắm:

- Bà chu đáo quá. Kể ra thì nấu mẻ ngon hơn. Sợ không có.

- Bà không lo, chợ quê bây giờ cũng sẵn, chả kém thành phố đâu bà ạ.

Đại ra góc vườn, đào lấy một củ gừng, hái cả đám lá gừng, vặt mấy cái lá chanh nữa. Anh hỏi vọng vào:

- Nhà còn giấm không bà?

- Thì chai giấm vợ anh mang về tháng trước vẫn còn đấy Nhà quê không hay ăn thứ ấy.

Kiều Linh pha nước chấm, đưa cho Tần nếm thứ, rồi múc ra bát con cho từng người. Xoong ốc luộc mang ra. Bà ngoại nhể cho cháu. Thằng bé không thích món này. Bà phải luộc cho nó quả trứng gà ăn tạm. Cái gai bồ kết dài nghêu, Linh xin bên hàng xóm, khêu ốc mới thích. Chưa bao giờ Đại, Tần ăn một bữa ốc luộc ngon thế.

Ngày bé, Linh ở nhà với mẹ, cũng có những xoong ốc luộc thế này, nhưng không có giấm, nước mắm cũng chả ra sao. Ốc luộc, hơn nhau ở cái anh nước chấm. Bây giờ lại ăn trong cảnh mẹ con, bà cháu, vợ chồng thế này - ngon quá!

Ông Hoè ăn mấy con lấy lệ. Bà Phụng có vẻ giữ ý với thông gia. Nhưng thấy không khí cởi mở thân tình, chị em Linh, Tần có vẻ hợp nhau đang sì sụp chấm chấm, mút mút nên cũng ăn nhiều. Đàn bà, con gái, mấy người chê ốc luộc. Đã có lần bà được mời ốc hấp thuốc bắc. Cũng lạ miệng. Nhưng ăn cái gì quen miệng, như món nước chấm hôm nay vẫn hợp khẩu vị hơn.

Đến bữa trưa, bà An cho Linh đi mời ông anh chồng sang tiếp khách cùng mình.

Mỗi khi về thăm mẹ, bao giờ Linh cũng đưa chồng con sang thăm bác và dì, em ruột mẹ. Nhà nào cũng một túi quà, số lượng quà bánh cũng có khác nhau, tuỳ theo "nhân khẩu" nhiều hay ít. Và bao giờ các bậc cao niên cũng có những loại quà riêng, chứ không nhai kẹo cứng như bọn trẻ được. Với hàng xóm xung quanh thì Linh thường tạt sang một mình. Đại bảo, đi đâu em nên dắt con đi, nếu cần trong các mối quan hệ thì kéo cả anh đi, không nhất thiết là với ai cũng phải kéo cả nhà đi, nhưng với ông trẻ và các bác thì anh phải đi cùng.

Điều này thì Linh hiểu. Ý ăn không bằng ý ở. Cô lớn lên không phải chỉ nhờ cha sinh mẹ dưỡng, mà còn nhờ tình làng nghĩa xóm, nhờ cái không khí ấm áp làng quê này, cái khung cảnh đẹp tuyệt trần làng quê này.

Mẹ ở nhà làm cơm, Linh đưa bố mẹ chồng và em chồng ra thăm Chùa. Chùa không tên, cứ gọi là Chùa làng thôi. Cũng không bề thế danh tiếng gì. Nhưng tuổi thơ cô gắn liền với nó. Dạo hợp tác xã, tượng Phật bị xếp đống lại một góc, hai gian làm lớp học cấp 1, một phần làm kho thóc. Sân Chùa thành nơi trục lúa ban tối, sân phơi ban ngày. Sư thầy dạt đi đâu không biết. Chùa chỉ còn các vãi qua lại chăm sóc.

Nhưng có một người đàn bà vẫn ở đấy, không biết từ bao giờ, cho đến bây giờ. Hồi bé, Linh vẫn chơi với cô ấy. Cô ấy vẫn ôm Linh vào lòng. Hình như cô khen Linh xinh đẹp, xinh như Linh sẽ nhiều con, hình như mẹ Linh sẽ được nhờ cô con gái rượu này. Những lúc ra chơi thế nào Linh cũng chạy vào với cô một tí, rồi mới ra nhảy dây với đám bạn. Linh vẫn mang cho cô khi thì củ khoai lang béo đỏ như con lợn bột, khi thì mấy củ dong đao, có khi một bát rượu nếp. Thỉnh thoảng cô vẫn vào xin mẹ Linh nắm chè lá. Nhiều đứa cũng hay theo Linh ra chơi với cô. Nhưng không đứa nào thân với cô như Linh. Mà Linh lại chả biết gì về cô. Không biết gì, không hiểu gì, không chia sẻ được gì, nhưng vẫn thân mới lạ. Bao nhiêu năm rồi, bây giờ cô vẫn là cô của bé Linh ngày nào, tuy cô còn nhiều tuổi hơn cả mẹ Linh.

Vừa thấy Linh cô đã chạy ra. Mừng như gặp người ruột thịt. Linh đưa túi quà cho cô. Cô ẩy lại. Linh ấn vào tay lần nữa cô mới chịu cầm. Cô ngồi thụp xuống trước mặt cu Thành, định ôm thằng bé vào lòng như ngày xưa vân ôm mẹ nó. Thằng bé sợ hai ôm chặt chân mẹ. Linh không thể giải thích cho con, đành bế con lên. Sau phút mừng rỡ cô mới chỉ vào ông Hoè bà Phụng, hai ngón trỏ đặt úp chéo vào nhau, rồi chỉ vào Đại, vào Tần ra ý hoi đấy là bố mẹ chồng Linh phải không?

Hình như cô bảo Đại bẻ lái ô tô về, như cô bảo Linh đẻ thêm con gái để tóc nó cũng dài chấm gót như mẹ nó ngày đi học. Linh cười, gật đầu nhìn Đại và "dịch" cho anh.

Cu Thành nhoài người, đòi mẹ thả xuống. Chân vừa chấm đất, nó đã chạy ra gốc muỗm. Cô đưa tay cài lại chiếc khuy áo ngực Linh bị tuột vì cu Thành vừa tụt xuống. Đại chạy theo con. Linh bóp chặt cánh tay cô trước khi đến chỗ con.

Tiếng cô đuổi theo Linh.

Đã bao nhiêu năm nay, môi lần ra chơi với cô, lúc về tiếng cô vẫn đuổi theo Linh như thế. Đấy là tiếng thân thương của Linh, là tiếng kêu ai oán số phận một kiếp người, không nói được tiếng lòng mình như mọi người, nhưng vẫn tại lòng mình với người mình quý.

***

Bà An biết người thành phố có thói quen ngủ trưa, nên vừa dọn mâm đi, đã giục khách ngả lưng. Ông Hoè, Đại một giường. Bà Phụng, Tần một giường. Mẹ con Lỉnh ngủ với bà ngoại. Giường nào cũng có quạt cây. Linh đã bỏ chiếu cũ ra, trải chiếc chiếu sạch vào. Không biết có phải Linh từng nghĩ đến có lần sẽ đón bồ mẹ về không, mà cô đã sắm đến bảy tám chiếc gối dự trữ, cả gối bông, gối mây. Khách đã lên giường, Linh ôm con dỗ nó ngủ. Mẹ Linh bỏ mấy tấm mành xuống cho đỡ sáng, rồi mới đi rửa bát.

Ông Hoè không chắc mình đã ngủ được, nhưng vẫn nhắm mắt nằm im.

… Có tiếng "bung bung!" rất vui gọi, Hoè chạy ra ngõ. Một tay cầm xâu hạt bưởi, mẹ đã tỉ mẩn bóc từng hạt xiên lại phơi khô. Xiên hạt bưởi cháy sáng, soi rõ khuôn mặt với đôi lông mày lưỡi mác vểnh ngược. Tay kia cầm chiếc đèn ông sao năm cánh bố hì hụi vót nan, làm khung, phết phết, dán dán. Tiếng trống vẫn "bung, bung" giục giã… Tre con tụ tập ở sân đình, hò reo, tiếng trống "bung, bung" đánh thức những lá cờ ngũ sắc, cuốn kỹ ngủ li bì trong góc đình, vươn vai, vươn ngực, hùng dũng đứng quanh sân đình. Cơ man nào là người tứ xứ kéo về. Lấp loá áo đỏ, áo xanh thiếu nữ. Yếm sồi nâu non thanh nữ thấp thoáng trong vạt áo tứ thân. Xông xênh váy chùng các bà. Chỉnh tề khăn xếp, áo the cánh đàn ông.

"Bung, bung, bung!" Tiếng trống làm cả làng nhớn nhác vét cho đủ suất sưu. "Tùng, tùng! Tùng, tùng, tùng!" Tiếng trống ngũ liên báo đê trực vỡ. "Tùng! Tùng!" Tiếng trống trường gọi cu Hoè, tóc trái đào, lần đầu cắp sách đi học… "Bùng, binh" tiếng trống đưa mẹ ta ra đồng…

Tiếng trống "bung! bung!" chập chờn trong giấc ngủ lơ mơ lạ giường, làm ông Hoè chợt tỉnh. Mẹ Linh mời ông đi rửa mặt.

Mẹ con bà Phụng cũng dậy. Đại ngủ ngon. Anh hay đi xa nên không có chuyện lạ giường. Mẹ con Linh vẫn ôm nhau ngủ. Thằng cu nằm gọn lỏn trong lòng, đầu gối lên cánh tay mẹ, trông mới thích làm sao.

Ông Hoè như sực nhớ ra điều gì, hỏi bà thông gia:

- Lúc này, hình như tôi nghe tiếng trống, có phải không bà?

- Vâng, thì làng tôi có nghề làm trống mà bác. Nếu bác muốn đi xem, tôi nói bác cháu dẫn đi. Bác cháu làm cán bộ văn hoá xã nên tường chuyện này lắm.

Hoá ra, ông Tiết là người rất am tường về trống, về nghề làm trống. Ba bố con ông Hoè, Đại, Tần theo chân ông đi khắp làng. Ông Tiết hỏi ông Hoè:

- Tôi hỏi khí không phải, ông có biết cái trống nguyên sơ nó ra đời thế nào không?

- Thì bác nói cho nghe, tôi không rành chuyện này đâu.

- Con người sớm biết lột da động vật, căng ra phơi để dùng. Một sự ngẫu nhiên nào đó, người ta phát hiện ra rằng, một tấm da căng trên mặt phẳng một vật nào đó, có khoảng không ở dưới, khi đánh vào sẽ được một âm thanh hay hay. Nó sẽ là cái trống đấy. Thì hồi bé, ta lột lấy da ếch, căng lên ống tre hay ống sữa bò, phơi khô, chả thành trống là gì phải không ông? Bây giờ vẫn gọi trống của trẻ con là trống ếch đó thôi.

Thấy cha con ông Hoè chăm chú nghe, ông Tiết càng say sưa:

- Tôi đố ông biết, có những loại trống gì nào?

Ông Hoè nhớ lòm bõm:

- Có trống đình này, trống cơm này, trống…

- Nhiều thứ lắm ông ạ. Trong sinh hoạt cộng đồng thì việc nào trống ấy, to nhó, lớn bé khác nhau. Trống trận phải khác trống đình. Trống đình phải khác trống đám ma chứ. Trống cho trẻ con chơi tết Trung thu, phải khác trống bỏi của mấy cụ đi hát cô đầu. Còn trên chiếu chèo, chiếu tuồng thì trò nào trống ấy. Trống chèo khác trống tuồng đấy ông ạ. Trống chiếu, còn gọi là trống ban hay trống ngũ lôi là trống của riêng tuồng. Trống đế là của riêng chèo. Còn trống chầu (trống cái), trống bản (trống rờn, còn gọi là trống rước), trống khẩu (trong gọi), trống lệnh, trống mảnh, trống bóc (còn gọi là trống bát âm), trống bồng (trống cơm) thì dùng chung cho cả chèo và trống… Tôi hỏi khí không phải, ông có biết vì sao gọi là trống cơm không ạ?

Ông Hoè chịu. Đại và Tần, từ này đến giờ đều lạ lẫm trước những câu hỏi của ông Tiết, cứ giỏng tai lên nghe. Ông giảng giải:

- Gọi là trống cơm, không phải là đánh trống gọi nhau đi ăn cơm như đánh kẻng hồi hợp tác đâu. Người ta dùng cơm nóng, dẻo miết lên mặt trống để làm cho âm thanh thêm trầm. Cùng một loại trống, nhưng to nho, dày mỏng khác nhau sẽ cho âm thanh khác nhau. Cùng một chiếc trống, nhưng tuỳ theo hoàn cảnh khác nhau mà lối đánh cùng khác nhau, và dùng các loại dùi khác nhau. Trống nào dùi ấy là thế mà ông. Trống ngũ liên giục người lính ra trận, trống hộ đê, trống hội vật cổ vu đô vật quyết hạ đối thủ lấm lưng ngửa bụng, tất nhiên là khác trống chèo. Lúc diễn viên ngân nga luyến láy không được mùi mẫn lắm, người cầm trống phải đế vào đúng lúc, cho câu hát khỏi gẫy, thậm chí còn phải nổi dồn dập để khoả lấp một câu hát đuối, một lời thoại vụng. Thế mới có câu vụng chèo khéo trống, hoặc đánh trống lấp đấy ông ạ. Bây giờ trống không chỉ cầm trịch dàn nhạc, lúc bản nhạc đến cao to. Các loại trống của dàn nhạc hiện đại còn biểu diễn hẳn một tiết mục riêng, độc tấu trống mới ghê. Thế ông có nghe nói đến liên hoan trống quốc tế chưa? Việt Nam đã tham gia cái Festival trống gồm bẩy nước đấy. Mà ông và hai cháu biết cho: chính trống người làng tôi tham gia đấy.

Họ đến trước một ngôi đền không to lắm dưới chân núi.

Hai gốc đại cổ thụ trấn ngự hai bên. Ông Tiết kể, ngày xưa, một người ăn mày sa cơ lơ vận dạt đến làng này. Được bà con cưu mang, rồi ở lại làm ăn. Ông có một con trâu rất khoẻ ngày cày nửa mẫu ruộng như chơi. Đã một lần, với con trâu ấy, ông cày thi với vua Dinh Tiên Hoàng, khi Người từ kinh đô Hoa Lư ra đây cày thi với lực điền làng tôi. Bây giờ, gọi thế là nhà Vua khuyến nông đấy ông nhỉ. Khi con trâu già yếu, không kéo cầy được nữa, ông làm thịt biếu bà con mỗi nhà một miếng. Ông nói: "Tôi sẽ biếu làng một vật dụng, làm từ con trâu đã làm bạn, nuôi sống tôi bao nhiêu năm nay". Cả làng xúm xít quanh ông nhiều ngày. Chiếc trống ra đời. Chưa bao giờ dân làng tôi được nghe một âm thanh lạ lùng đến thế, vang vọng đến thế. Người nông dân ấy là ông tổ nghề làm trống làng tôi đấy. Cụ vẫn nằm đây, phù hộ cho nghề làm trống làng tôi phát đạt.

- Thế ông và hai cháu có muốn xem làm trống không?

Mọi vật dụng xung quanh, ta dùng nó, quen thuộc nó, nhưng không dễ gì biết nó cũng có một lịch sử một cuộc đời và làm ra nó, biết bao khó nhọc, công phu. Vì thế, bố con Tần tỏ ra rất thích thú được ông Tiết dẫn đi xem làm trống.

Tần cứ nghĩ, da làm trống là da thuộc, bởi cũng đã có nhà báo viết thế. Ai ngờ, là da sống. Mọi người đứng quanh một thanh niên, với con dao cực sắc có hai chuôi để cầm được cả hai tay, anh bào dần từng lớp phía trong lớp da trâu, cho "con da" mỏng dần. Cái phụ phẩm này sẽ được chế biến thành keo da trâu. Cái tư thế bào mới lạ chứ: "con da" được đặt cho căng trên một chiếc giá gỗ phẳng, nghiêng. Người bào, từ phía trên gập người, hai tay đưa lưỡi dao nạo từng lớp từ trên xuống dưới. Anh ta ngừng bào, dùng tay phải bẹo, xem đã mỏng đến độ cần thiết chưa. "Con da" sẽ làm trống lớn phải tính toán làm sao cho vùng sẽ là tâm mặt trống, có độ dầy lớn hơn cả, rồi mỏng dần theo những vòng tròn đồng tâm trên mặt trống, ra tới tận tang trống. Có như thế mặt trống mới bền, tiếng trống mới vang. Dầy quá, tiếng bì bì, mỏng quá tiếng vang nhưng chóng thủng. Con trâu sẽ làm trống, cũng phải mô xẻ theo một yêu cầu riêng, để diện tích mặt trống là lớn nhất.

Đại thắc mắc:

- Thưa bác, thế da trâu nào cùng làm trống được chứ ạ?

- Da nào cùng làm được. Nhưng trâu càng già, da càng tốt. Trâu càng to, da càng tốt. Những chiếc trống lớn phải dùng da trâu cái, vì khi chửa bụng nó phình to ra, đẻ xong lại co lại do đàn hồi nhờ thế mới cao.

- Thế người ta phân loại trống thế nào ạ? Ý cháu muốn hỏi về độ lớn.

- Có chứ. Từ sáu mươi đến tám mươi phân là trống cái (trống chầu). Từ tám mươi phân đến mét rưỡi là trống đại. Mét rưỡi trở lên là trống sấm.

- Cháu chưa thấy trống sấm bao giờ.

- Tí nữa anh sẽ thấy. Niềm tự hào của làng tôi đấy. Anh sẽ có vinh dự được đánh mấy tiếng trống sấm ấy!

- Cháu có được đánh không ạ?

Ý Tần hỏi là, có kiêng đàn bà không. Ông Tiết cười tự hào:

- Làng bác không phân biệt nam nữ đâu. Cháu cũng được đánh thử.

Khách đến một nhà đang căng da phơi. Giầu có đến đâu thì nhà làm da cũng phải để sân đất. Bởi chỉ sân đất mới căng được da phơi. Người ta dùng những chiếc cọc tre, chọc thủng gần mép "con da", luồn cọc vào. Cắm nghiêng từ trong ra ngoài, cho đầu nhọn cọc ăn vào mặt đất một khoảng chừng bốn, năm phân. Kéo cho cọc đứng thẳng lên, cũng tức là con da bị kéo căng ra bốn năm phân nữa, sau đó mới đóng cọc, cố định con da ở trạng thái ấy dưới nắng nóng. Mỗi con da phải có vài chục chiếc cọc căng ra như thế. Vài cơn nắng là da chín, không hôi hám gì

Ông Tiết dẫn khách thăm một nhà chuyên làm tang trống. Đại quen phóng xe trên những con đường phẳng lì, thênh thang, bỗng cảm thấy con đường làng quanh co theo thế đất, vườn, nhà, điểm những cây lưu niên cổ thụ đẹp quá.

Lâu lắm anh mới có được phút thảnh thơi thế này. Đại cứ nghiêng nghiêng, ngó ngó. Nhà nào cũng muốn vào, chỉ để nhìn ngắm hàng cau phía trước, đám chuối phía sau. Một cây cau bung chùm hoa như đám sao sa trên trời. Dìu dịu hương cau quanh quất ngõ xóm. Tự nhiên Đại nghĩ nếu không có người vợ này thì mình sẽ chẳng có một vùng quê thế này để bố con gắn bó, đi về.

Còn cách một quãng, nhà làm tang trống đã rực lên màu hoa mướp. Gỗ giàng giàng, gỗ vàng tâm và gỗ mít đều màu vàng, dựng đứng phơi quanh nhà, quanh những gốc cây, đống rơm. Không quá nặng như đinh, lim, sến, táu, lại không mồi mọt, không cong vênh, không nứt nẻ… Gỗ tang trống kén ba loại gỗ ấy. Tốt nhất là mít - cây nhà Phật: lá đóng oản, quả cúng Phật, gỗ làm tượng Phật.

Làm tang trống phải có kỹ thuật riêng. Phải dọc gỗ bằng lưỡi cưa lượn thì mới được thanh gỗ cong cong. Hai cạnh bên của thành tang trống lại phải cùng nghiêng một độ nào đó, thì khi ghép lại, mới khít và làm thành đường tròn. Chỉ cần xếp những thanh tang trống sít nhau, trong ba hoặc bốn (từ trống cái trở lên) chiếc đai (đánh bằng tre cũng được, tốt phải là mây, song sẽ được một chiếc tang trống. Lấy sơn ta, trộn *** mọt gỗ, chít vào những khe hở, trải một lớp vải màn, lại một lớp sơn ta. Hai mươi lần như thế, bộ tang trống sẽ kín như bưng. Bưng mặt da hai đầu, cố định bằng đinh tre già, chỉ bằng đinh tre mới không bị han gỉ.

Bao nhiêu năm trước cho đến tận bây giờ, người làng này vẫn làm trống như thế.

Đình làng đây rồi! Ngôi đình cồ kính với chiếc hồ bán nguyệt phía trước thả sen, ngoài kia là con ngòi dẫn nước từ sông vào đồng. Qua cây sấu đá cong cong như chiếc lược sừng là đường làng. Cây muỗm cổ thụ làm nên ve cổ kính, thanh bình, dù tán lá chỉ che mát nữa sân đình.

Ông Tiết dang thẳng cánh, đánh một hồi. Tiếng trống vang như sấm rền. Không gian run rẩy. Bụi ngói rơi lá tả. Tiếng trống vượt qua mái đình, bay ra cánh đồng tản vào không trung. Đường gân thớ thịt mấy người đứng xung quanh rung rung rất lâu. Ông Hoè, rồi Đại, Tần, mỗi người được đánh mấy tiếng. Có thể thôi, mà người như lớn hẳn lên.

Không phải ai đến thăm làng cũng được hưởng vinh dự ấy. Nhờ ông bác Linh làm "quan văn hoá", cha con mới được đặc ân này.

- Đây gọi là trống sấm chưa hả bác?

Đại tò mò hỏi, tì chiếc trống đặt trên một cái giá to, chắc. Anh ước chiều cao phải bằng mình, đường kính thì bằng cô em gái. Ông Tiết kể:

- Đây là trống sấm do một cụ người làng cung tiến. Chiếc này đường kính suýt soát mét rưỡi. Làng Chờ, Bác Ninh có chiếc trống mét sáu tám cơ. Ở Fertival trống quốc tế Hàn Quốc, hai cường quốc trống quốc tế là nước chủ nhà và Nhật Bản cũng chỉ có trống nhỉnh hơn trống làng Chờ tí tẹo - mét bảy. Chiếc trồng sấm Thăng Long của thủ đô Hà Nội mới đáng mặt vô địch thế giới chứ!

- Đường kính nó bao nhiêu mà bác bảo là vô địch ạ.

- Nói vô địch là vô địch. Cả ba bố con anh, cả tôi chui vào còn rộng chán. Nó cao những 2,5 mét, đường kính lưng trống tới 2,8 mét cơ mà, đường kính mặt trống những 2 mét. Chả vô địch là gì. Mà anh nên nhớ rằng, tất cả những chiếc trống sấm, phi tay người làng tôi, không làm được đâu nhé.

Tần nhìn ông Tiết. Mặt ông lộ rõ vẻ hả hê, sung sướng.

Chưa hết. Ông còn giải thích:

- Chiếc trống sấm Thăng Long là tập trung sản vật của mọi miền nước ta đây. Lò mổ Đồng Năm, Thái Bình góp hai con da trâu cực đại. Tang trống xe ra từ một gốc mít hơn ba trăm tuổi ở gần Đàn Nam Giao, cố đô Huế. Đất tổ Hùng Vương cho thứ sơn ta kỳ diệu. Rừng núi Tây Bắc đưa về những cây song vô song để đánh đai. Người làng tôi góp bao nhiêu thế hệ tay nghề. Ông bảo không oai à?

"Đoàn tham quan" về lại nơi xuất phát. Mấy bố con ông Hoè có cảm giác mình vừa khám phá bí ẩn một miền quê mà lâu nay chỉ thấy nó phẳng lặng, chẳng có gì phải để ý.

Cu Thành chạy ra đón bố. Bà mẹ Linh bưng ra một mâm chè. Ông Hoè nhìn ông Tiết vẻ kính nể. Hai tay ông bưng bát chè mời ông Tiết:

- Từ bé đến giờ mới được bác vỡ lòng về trồng đấy. Cũng nhiều chuyện hay thật

Ông Tiết đáp lại bằng một lời xã giao:

- Không dám, ông cứ nói quá lên thế. Thế tôi hỏi khí không phải: ông và các cháu đã vào Văn Miếu - Quốc Tử Giám ở Thủ đô chưa?

Cha con ông Hoè nhìn nhau. Ông Tiết cười đắc ý:

- Ấy đấy ông và các cháu nên vào đấy tham quan: Nào tám mươi hai bia tiến sĩ, nào Khuê Văn Các, nào nhà Thái học, nào Thiên Quang tỉnh có từ hơn chín trăm năm nay. Các nguyên thủ quốc gia đến Việt Nam thường đến thăm. Chính Tổng thống Mỹ Clintơn vào đấy cũng phải trầm trồ kính phục trước biểu tượng ngàn năm văn hiến nước ta. Mà thế giới người ta nói rồi, Việt Nam thắng Mỹ bởi có mấy nghìn năm văn hiến đấy. Nghe đâu ông Clintơn có sờ tay vào chính chiếc trống sấm Thăng Long do làng tôi làm, đặt trong một toà tháp đẹp xây dựng riêng cho nó đấy.

- Vâng, ông đã giới thiệu thế nào bố con tôi cũng vào thăm.

Lúc đã yên vị trên xe, Tần bảo Linh:

- Chuyến đi thú vị thật, tiếc quá, nhà em không về được. Lần sau em với nhà em về thăm bác nhé.

[ngudoc]

Chương 8

Từ ngày Thanh Diệu li thân sau khi vợ chồng xung đột quyết liệt, Vũ Sán chồng chị, Trưởng phòng Quy hoạch sở Quy hoạch Kiến trúc bỗng nhiên xoay sang chuyện học hành mới lạ. Anh ta đang thực hiện kế hoạch của Người lơ lớ. Nhà đầu tư nước ngoài này cần một tay trong chắc chắn, tin cậy để dễ dàng làm các thủ tục xin thuê đất lập khu công nghiệp.

Ngay cái chức Trưởng phòng Quy hoạch, cũng phải nhờ "đầu tư chiều sâu" của ông ta Sán mới có được. Ông ta yêu cầu Sán phải có cái bằng tiến sĩ thì mới có cơ hội leo lên nữa. Mốt bây giờ nó thế. Phải có tí học vị mới nặng đồng cân khi người ta đặt lên bàn cân cân nhắc.

Vũ Sán chuẩn bị bảo vệ luận án tiến sĩ với đề tài: "Bảo tồn phố cổ Thanh Hoa".

Người lơ lớ yêu cầu Sán, không tiếc tay chi trong vụ này. Chuẩn bị tốt là thành công một nửa. Viết luận án, tất nhiên, Sán không thể làm được rồi. Người lơ lớbảo:

- Không có việc gì khó, chỉ sợ tiền không nhiều. Mà tiền thì anh không phải lo. Anh tìm lấy một người. Bây giờ người viết thuê luận án không thiếu. Có hẳn một công nghệ làm thuê luận văn tốt nghiệp, đồ án tốt nghiệp, luận văn thạc sĩ, luận án tiến sĩ cơ mà.

- Thế lúc bảo vệ? - Sán lo lắng hỏi. Người lơ lớ làm lơ.

Người Việt đi cùng ông ta, vốn là giám đốc một nhà máy quốc doanh đã nghỉ hưu trả lời thay chủ:

- Thuê trọn gói cơ mà. Họ sẽ làm bán báo cáo tóm tắt cho anh. Anh chỉ phải đọc.

- Nhưng phải có thầy hướng dẫn?

- Cái đó khó gì. Các thầy chỉ ngại phải hướng dẫn đi hướng dẫn lại nghiên cứu sinh mới viết xong. Chứ còn luận án của anh, người viết thuê hoàn chỉnh cho anh rồi, thầy rất nhàn.

- Nhưng chấm luận án là cả một hội đồng đấy?

- Hội đồng là cả bàn dân thiên hạ mới sợ, chứ năm, bẩy người thì lo được tất!

- Nhưng mà… Tôi lo nhất các thầy phản biện kín.

Trợ lý người Việt bí không trả lời được, Người lơ lớ ngẫm nghĩ một tí rồi quả quyết:

- Chỗ này thì khó thật… đành phải cậy đến Người ngoài hành tinh vậy. Ông ấy không biết hai người phản biện kín. Nhưng ông ấy biết cấp trên cái người sẽ chỉ định hai người phản biện kín. Được chưa?

- Thế còn lúc báo vệ ở hội đồng cơ sở? Lại còn chứng chỉ ngoại ngữ nữa chứ?

Người lơ lớ có vẻ bực mình, cảm thấy sán lo sợ quá mức, liền nói một thôi một hồi:

- Cả hội đồng cơ sở lẫn hội đồng chính thức. Cả phản biện kín lần phản biện hở, cả ngoại ngữ lẫn nội ngữ, đều có thể giải quyết được bằng tiền. Làm được cái gì thì làm, không thì thuê. Chứa đẻ còn thuê được, huống hồ là cái luận án. Không nhẽ ông không đọc được bản báo cáo tóm tắt luận án bằng tiếng Việt? Người ta có bắt đọc bằng tiếng nước ngoài đâu mà lo?

***

Mọi việc diễn ra đúng như Người lơ lớ bảo.

Hôm Sán bảo vệ luận án, các phòng khác đã được cán bộ nhân viên Phòng Quy hoạch mách nhỏ, dự lễ bảo vệ luận án của Trưởng phòng này sẽ "phải" ở lại dự tiệc đứng và nhận phong bì nặng ký đấy. Vì thế nhân viên nhiều phòng đến. Khối vẫn phòng đến gần hết. Một đống hoa xếp đầy chiếc bàn dài đặt ngoài hành lang.

Thanh Diệu nổi bật giữa đám phụ nữ có mặt. Sắc đẹp, vẻ duyên dáng, lịch lãm của một quan chức vừa quý phái, vừa kiều diễm đang ở độ chín thật đằm thắm. Chị mặc giản dị đến không thể gián dị hơn: váy bó, lửng dưới gối, xẻ hai bên, bằng thứ hàng chảy không nhăn. Áo cánh không cổ ôm khít lấy tấm thân thon gọn, không ngắn như bọn trẻ, cũng không dài như các bà đứng tuổi. Và mầu thì giản dị đến mức không gọi là mầu. Áo trắng tinh, vải đen tuyền. Dưới vạt, bên bắp chân phải, điểm xuyết mươi hạt cườm, ngỡ như mấy ngôi sao lấp lánh giữa trời đêm huyền diệu.

Nếu Diệu không dứt chuyện với cánh đàn ông, cứ huyên thuyên mọi chuyện để được đứng gần chị thì đã bị đám phụ nữ, con gái cơ quan Sán bình phẩm, cố tìm những khiếm khuyết của chị mà đàm tiếu. Và nếu không thể tìm thấy khiếm khuyết gì, họ sẽ mang chuyện gia đình chị, chồng chị ra đàm tiếu. Hình như rất biết điều ấy, chị cứ quanh quẩn giữa đám nữ giới, hết hỏi chuyện người này, lại trả lời người kia, khiến ai cũng có cảm giác thân mật, gần gũi.

Sán trình bày lưu loát bài tóm tắt luận án của mình. Các phản biện, các uỷ viên hội đồng Chấm luận án nêu câu hỏi.

Nghiên cứu sinh trả lời rành mạch, gãy gọn. Đã tưởng sang phần Hội đồng đánh giá và cho điểm thì có một người xin phát biểu.

Người này nêu câu hỏi:

- Xin ông cho biết, thế nào là phố?

Giáo sư hướng dẫn biết ngay câu hỏi này chỉ là tiền đề, nó sẽ dẫn đến câu hỏi nữa. Và câu hỏi này mới là đòn hiểm.

Biết vậy, nhưng không thể cứu học trò mình, bởi, chính ông cũng thấy, thật ra luận án này không vững chân.

Mọi chuyện diễn ra đúng như vậy. Sán đành trả lời rằng, phố là những căn nhà liên tiếp, hai bên hay một bên đường, trên đó người ta buôn bán một thứ hàng hay nhiều thứ hàng nào đó. Thế mới có phố Hàng Lụa, Hàng Giầy, Hàng Giấy, Hàng Nồi v.v…

Người kia vặn:

- Theo ý kiến ông thì, nhiều hoặc toàn nhà hàng bán giấy mới gọi là Hàng Giấy được. Cũng tưởng tự, mới có phố Hàng Giầy, Hàng Nồi, Hàng Bát v.v… Thế có phố nào ở Thanh Hoa có đến ba bốn nhà cổ trong cả mấy trăm nhà hai bên số chẵn, số lẻ không, mà luận án của ông lại ghi là phố cổ Thanh Hoa. Đã không có phố cổ thì làm gì có việc bảo tồn nó. Vậy là… xin lỗi ông, luận án của ông không dựa trên một cơ sở thực tiễn nào.

Người phản biện tự do này là một quân nhân nghỉ hưu. Ông mặc bộ quân phục đã cũ. Diệu thấy ông ta hỏi rất có lý, lập luận chắc chắn, khó mà bắt bẻ được. Hỏi ra mới biết, gần như tất cả những cuộc bảo vệ luận án ở Học viện này ông ta đều có mặt, đều chăm chú lắng nghe. Nhiều câu hỏi về các đề tài chính trị, xã hội ông ta nêu ra không phải chỉ nghiên cứu sinh tắc, mà đến thầy nghiên cứu sinh cũng tắc nốt.

Căn phòng căng lên chờ câu trả lời. Thầy buông xuôi, "phen này thì không cứu được". Diệu biết sức đọc, sức học, sức nghĩ của Sán đến đâu. Chị thở dài. Ngượng thay cho chồng.

Chủ tịch hội đồng Chấm luận án không có cách gì khác đành giục:

- Mời nghiên cứu sinh Vũ Sán trả lời!

Không ai ngờ, Sán thông minh đột xuất thế này:

- Chúng ta làm việc trên cơ sở hiến pháp và pháp luật.

- Phố cổ Thanh Hoa đã được Nhà nước ra quyết định công nhận là Di tích lịch sử, kiến trúc Quốc gia. Đấy là cơ sở pháp lý để chúng tôi thực hiện bản luận án của mình.

Người kia đâu có chịu. Ông ta đứng lên:

- Tôi không thấy bản luận án có một phụ lục nào thống kê xem, trong cái mà ông gọi là "phố cổ" có bao nhiêu nhà cổ. Việc bộ Văn hoá Thông tin công nhận, trên cơ sở thực tế như vậy, chắc gì đã xác đáng thưa ông? Thế là một luận án khoa học mà không xuất phát từ những khái niệm khoa học thì làm sao có tính khoa học được. Đã không có tính khoa học thì làm sao có giá trị thực tiễn được?

Sán:

- Giá trị thực tiễn chính là các giải pháp báo vệ những ngôi nhà cổ ấy.

- Ấy đấy thế là ông đã thừa nhận là chỉ có những ngôi nhà cổ chứ không có phố cổ rồi nhé. Thế thì luận án của ông phải sửa lại là Báo tồn những ngôi nhà cổ… mới phù hợp.

- Tôi không sửa, để nhất quán với văn bản Nhà nước.

Đến đây thì Chủ tịch Hội đồng can thiệp:

- Lập luận của quý ông đây - vừa nói, bàn tay trái vừa ngửa ra, hướng về phía công dân phản biện tự do - không phải là không có ý nghĩa thực tiễn. Rất hoan nghênh phát hiện này. Có điều… về pháp lý, Nhà nước đã khẳng định đó là phố cổ thì tác giả luận án phải theo, cũng là điều hợp lý. Bây giờ xin phép, để Hội đồng cho điểm bằng phiếu kín.

"Quý ông" kia nói trống không:

- Thì đâu có bao nhiêu luận án không khoa học thế này, chứ có phải của một tiến sĩ giấy này đâu.

Ai cũng nghe rõ mười mươi câu này. Nói xong, ông ta đứng dậy, đi thẳng.

***

Việt với Thuỵ Miên đang lâng lâng trong hạnh phúc không cùng thì chiếc xe máy chồm lên, hất họ xuống vực. Việt tỉnh dậy. Mình mẩy đau ê ấm. Chỗ nào cũng đau. Đầu, toàn thân và chân tay như không phải của mình. Bó chặt như bị trói cứng. Thử cựa quậy lần lượt: đầu, tay phải, tay trái rồi chân phải, chân trái, thấy vẫn nhúc nhích. "Được!" Không biết mặt mũi thế nào mà ngọ ngoạy đầu, không có cảm giác da thịt chạm vào vải - thế là bị băng bó tất cả à? Chỉ biết, mắt vẫn nhìn thấy ngọn đèn ống sáng loá. Thứ nhắm từng bên, vẫn nhìn được. Mồm vẫn mấp máy được. Thử gọi xem sao: "Thuỵ Miên!" Không thấy đáp lại. Cô ấy đâu nhỉ? Quái lạ! Bỏ người ta nằm đây một mình là nghĩa làm sao? Đau quá! Chỗ nào cùng đau. Nhưng cái chân phải có vẻ đau nhất. Thử co lại, không được! Sao chân trái vẫn hơi co được? Thử một lần nữa. Vãn không được. Thôi chết! Gẫy rồi, bó bột rồi. Không biết là đùi hay cẳng chân? Không biết có tập tễnh không? Trời ơi, chân héo chân tươi thì còn ra cái gì!

- Anh tỉnh rồi đấy à? Đau lắm phải không?

- Chị cho tôi mượn cái gương.

- Yên chí. Cái mặt đẹp trai chỉ xây sát một bên má thôi. Đầu thì trọc lông lốc rồi, bị khâu mấy chục mũi kia mà, may xương sọ không việc gì. Nói chung bị toàn phần mềm. Chỉ gẫy xương đùi. Nhưng không gẫy hở nên không phải mổ. Chỉ phải bó bột.

- Thế người phụ nữ đi cùng tôi đâu?

- Anh không biết à? Chị ấy mất ngay lúc hai người rơi xuống vực rồi.

Cái đau này, hơn cả cái đau trên toàn thân thể. Nó khoan vào ngực trái anh một nhát sâu, xuyên qua người, làm thành một lỗ thủng. Gió lùa vào buốt xé ruột. Anh rơi vào lỗ thủng ấy, rơi mãi, rơi mãi, mỗi lúc một nhanh. Lỗ thủng không đáy. Rồi thốt nhiên, cái đáy hiện ra. Toàn thân Việt đập xuống, bắn tung lên, thành ngàn vẫn mảnh vụn. Máu bắn tung toé, đỏ lòm cả một vùng đất đá, cây lá.

Anh cứ mê mê tỉnh tỉnh. Mà ngay lúc tỉnh cũng vẫn trông thấy người tình xương thịt hiển hiện trước mắt. Cái dáng đi nhanh nhẹn như con gái cứ thoăn thoắt trước một quãng như gọi anh đi nhanh cho kịp.

Vợ Việt theo chương trình cao học ở nước ngoài. Con gái theo mẹ học phổ thông trung học để có dịp củng cố tiếng Anh. Việt hút hồn Miên bởi cái hóm hỉnh và trí tuệ của một nhân cách. Đã mấy lần anh làm tay Giám đốc Sở và tay Trưởng phòng Tổ chức (có cái mác phó tiến sĩ hữu nghị ở Nga mà lúc nào cũng khẳng định tôi là một nhà khoa học) phải mất mặt vì bị lật tẩy trước cuộc họp giao ban đầu tuần. Miên lúc nào cũng hừng hực sống, mà Đại, chồng chị lại là bộ đội, vài tháng mới về một lần. Thật ra, họ mới là hai nửa của nhau, cả về thể xác lẫn tâm hồn.

Không biết họ sẽ đi với nhau đến đâu, nếu không gặp tai nạn trên đường đi, trong một lần đi lẻ pícních mê muội.

***

Trước hôm ra viện, Việt xin phép đi già một buổi.

Anh gọi "xe ôm", đến nơi Thuỵ Miên nằm.

Đã thành một con người khác. Anh sợ ngồi xe máy. Sợ tốc độ. Hai tay cứ nắm chặt thắt lưng người lái xe, luôn mồm bảo đi chậm lại. Có lẽ quen với tốc độ của mình, lúc nào quên, anh ta lại tăng tốc. Việt quát: "Đã bảo đi chậm cơ mà. Tôi trả thêm tiền cho anh đi chậm. Rõ chưa?"

Không hương, không hoa quá, bánh trái. Anh thì thầm với chị:

"Chúng mình đã sống như chưa bao giờ được sống phải không em? Thế sao chúng mình lại không được đi cùng nhau? Trời bắt anh sống để trừng phạt đây. Để anh phải tự dằn vặt giày vò mình đến chết đây? Có đau lắm không em? Anh không được nhìn em lần cuối. Không được vuốt mắt em. Em có dặn anh gì không? Thuỵ Miên ơi, có lạnh lắm không? Anh không sưởi ấm cho em được nữa rồi! Anh phải làm gì để trừng phạt sự bất cẩn của mình? Anh nhớ hôm ấy chúng mình hạnh phúc lắm phải không em? Em còn đọc thơ cho anh nghe cơ mà. Nếu trời nhè lúc ấy, để trừng phạt chúng mình thì anh nguyền rủa ông ta. Ngàn đời nguyền rủa ông ta trớ trêu quái ác".

Từ hôm về, Việt không dám đến nhà thắp hương cho người tình, nên cũng không hiểu gia đình Thuỵ Miên nhìn nhận chuyện ấy thề nào. Thằng con trai Thuỵ Miên thì chắc biết chuyện. Thái độ thế nào? Tốt nhất là tránh gặp nó. Qua một hai người bạn thân cơ quan, anh biết có không ít lời xì xào về chuyến đi ấy của hai người. Nhưng Miên đã chết. Đại, chồng chị cũng đang công tác ở Nga. Việt nằm bệnh viện mấy tuần. Vợ con anh lại ở cả nước ngoài. Bao nhiêu việc, cơ quan phải lo xung quanh vụ ấy. Chưa kể công việc chuyên môn phòng Kế hoạch, mà vắng anh, cứ như rắn mất đầu.

Ngày đầu tiên trở lại cơ quan, Việt gặp Miên ngay ở chiếu nghỉ cầu thang tầng hai đang đi xuống. Bốn mắt quấn quít, nồng nàn, âu yếm. Lúc hai người đi ngang nhau, tay họ vẫn buông thõng, nhưng cũng kịp tìm gặp nhau trong mấy giây Việt đi ngang qua phòng họp giao ban, đã thấy Miên đang hát… "gió hãy nói rằng em yêu anh, gió hãy nói rằng ta yêu nhau! Thế thôi…!" Anh xuống phòng Tài vụ lĩnh lương đã thấy chị ở đấy, nhí nhảnh trò chuyện. Chị nhanh nhảu: "Anh ký trước đi!" Việt đến phòng giám đốc, đã thấy chị đi trước vài bước, quay đầu lại cười cười, nháy mắt với anh, rồi mới ngoặt về phòng mình.

Anh cảm ơn cơ quan đã trông nom chăm sóc mình trong vụ tai nạn và thời gian nằm bệnh viện. Giám đốc đang nói những câu thăm hỏi xã giao, thì Việt cảm ơn lần nữa rồi nói:

- Có lẽ tôi không làm việc ở cơ quan mình nữa.

Làm bộ giật mình trước tin dữ, Giám đốc hỏi:

- Sao thế. Cơ quan rất cần anh, một người có năng lực chuyên môn giỏi.

Nói thế, nhưng trong bụng ông ta mừng lắm. Mày làm kế hoạch giỏi thì tao công nhận. Nhưng mày là thằng kiêu ngạo, một thằng cứng đầu cứng cổ. Một thằng khôn ngoan ma mãnh. Mày đã chơi tao một vố mất mặt trước cả cơ quan. Mày đã làm hỏng kế hoạch nhân sự của tao. Thôi, mày biến đi cho tao nhờ. Rồi tao sẽ kiếm được thằng khác. Nó có thể không bằng mày, nhưng tao sẽ không còn bị cái gai nhọn lúc nào cũng chọc vào mắt…

- Anh đi, không phải vì Sở có điều gì làm anh không bằng lòng đấy chứ?

Việt đi không phải vì họ muốn đẩy đi. Mà có đẩy, anh không đi cũng chả làm gì được. Khổ cái đi khắp cơ quan, chỗ nào cũng gặp Miên. Đang đi bỗng người lảo đảo, vội nhắm nghiền mắt lại, tựa lưng vào tường cho khỏi ngã. Bỗng thấy người mình nóng ran lên. Lưỡi Miên lùa vào miệng anh. Việt choàng tay ôm chặt người tình, thấy toàn thân Miên đẫm máu. Anh đưa tay xuống eo lưng chị, xương cốt tua tủa, mảnh xương sắc đâm vào tay buốt nhói…

Việt lần về phòng mình. Mọi người chạy ra đón. Mấy cô gái nhìn kỹ gương mặt, đầu tóc anh. Mái tóc mới mọc có vẻ ương ngạnh không chịu khuất phục cái gì. Đám sẹo hồng hồng ăn từ mang tai tới má, như dấu ấn trời khắc trên mặt kẻ tội đồ.

- Sếp nằm bệnh viện, mọi việc vẫn đâu vào đấy. Chỉ có việc…

- Để sếp nghỉ đã. Muộn thì cũng muộn rồi.

Phải xa những nhân viên như thế này, thật tiếc. Họ là những người thạo việc và quý mến Việt như chú, như anh. Nếu mình đi, thế nào tay Giám đốc cũng điều thằng bỏ mẹ ấy về. Nhưng hắn cũng biết, giỏi ra cũng chỉ có thể làm phó, khi mình làm trưởng phòng. Không có tao thì tài thánh mày cũng chẳng múa được. Chung chung thì rất chung chung, những chỉ tiêu, khối lượng, chất lượng công việc, thời gian lại là những số liệu cụ thể… Thôi kệ nó, anh nhắm mắt, lặng người.

Miên hỏi: Trưa nay ta ăn gì hả anh? - Làm bữa cơm niêu cá trê om lá gừng, cà pháo và canh cua nấu cải, được không? Chị khẽ gật. - Em ra cổng trước đi…

- Trưa nay phòng ta ăn mừng Sếp ra viện.

Tối về, Việt gọi điện cho người bạn Phó giám đốc sở Quy hoạch và Kiến trúc phụ trách chuyên môn, trả lời đồng ý chuyển sang đấy làm việc.

***

Khách sạn Bàn tay vàng.

Căn phòng VIP kiểu Nhật Bản cái tiến: bàn ăn đứng giữa phòng. Xung quanh lát kín thành giường. Thõng chân thoải mái. Ngả ngớn thoải mái. Rượu ngà ngà, nằm vật ra, gối sẵn, điều hoà mát rượi. Ngáy thoải mái.

Người lơ lớ chìa tay ra:

- Chào ông tiến sĩ. Chúc mừng! Nào, trăm phần trăm! Rượu này tôi mang đến. Ngũ lương dịch ngâm thuốc bổ gia truyền. Chồng uống, vợ khen hoặc người tình khen, tuỳ ông!

Vũ Sán hí hửng ra mặt:

- Tôi biết ơn lắm. Ông tính nước đi như thần.

Đấy mới là nước thứ hai. Còn nhiều nước nữa phải đi tiếp.

Hầu bàn bưng hai bát súp vây cá mập vào. Người lơ lớ gật gù:

- Nên bớt ăn thịt. Hôm nay tôi mời ông món lẩu nấm. Chỉ có nấm với đầu cả hồi và rau. Phải nghĩ đến sức khỏe nhiều nữa mới được. Chừng nào chỗ ông đại hội?

Lần này ông ta hỏi, Sán cũng giật mình:

- Tôi chưa nghe nói gì!

Chết thật. Đợi chuyện ấy đến tai thì xoay sao kịp. Nhiều nơi bắt đầu đại hội cơ sở rồi. Hình như ông không theo dõi báo chí thì phải.

Đây là lần thứ bao nhiêu rồi, Sán bị ông ta bắt thóp. Ông ta đưa ra lời phán truyền:

- Để ngồi vào ghế Phó giám đốc, ông phải trúng Đảng uỷ.

Lo lắng ra mặt, Sán nhát gừng:

- Khó lắm. Đại hội bao nhiêu là người. Lại có một tay Trưởng phòng mới về, rất giới chuyên môn.

Nồi lẩu sôi một lúc. Hầu bàn bưng vào một khay nấm, vừa cho từng loại vào nồi vừa giới thiệu: "Thưa, đây là các loại: nấm bụng dê, nấm tùng nhung, nấm kê sùng, nấm vuốt hổ đen, nấm đầu khỉ, nấm bụng lợn, nấm tiên, nấm mỡ gà, nấm trâm vàng, nấm gan bò đen, nấm gan bò sữa, nấm gan bò mỹ vị, nấm bạch linh, nấm hành đó, nấm hành trắng, nấm bắc phong, nấm kiều diệu, nấm măng, nấm đông cô, nấm hương tươi. Thưa… nấm là tinh tuý của trời và đất đấy ạ. Cái quý nhất của nó là bố mà không béo ạ".

Đợi người hầu bàn đậy vung lại, lui ra, ông ta tiếp:

- Khi không thể tác động vào cả một đám đông, thì hãy tác động vào người đứng đầu đám đông đó. Đám đông chỉ là một dãy số 0 liên tiếp. Nó chỉ có ý nghĩa, khi có một con số đứng đầu. Ông tác động vào con số đứng đầu, là tốt nhất, hiệu quả nhất!

Đã thành bạn cố tri, câu chuyện giữa hai người chả có gì phải úp mở, vòng vo. Mà xem ra tính cách người này cũng thẳng thắn. Mục đích làm ăn rõ ràng. Toàn chơi bài ngửa. Ông ta đầu tư cho Sán khá nhiều. Vụ đại hội này, lại phải đầu tư tiếp và vẫn còn tiếp. Bù lại, ông ta đã được Sán tạo điều kiện và giúp đỡ để có được quyền sử dụng cả một khu công nghiệp rộng lớn trong nửa thế kỷ. Các nhà đầu tư nước khác phải thuê lại của ông ta. Hiện đã lấp gần đầy khu công nghiệp này. Để lập hãng sản xuất và lắp ráp ô tô, ông ta đang đề nghị Sán giới thiệu cho một khu nữa. Ông ta còn sang tỉnh liền kề, có trục đường quốc lộ chạy qua, trước khi dẫn vào Thanh Hoa, thăm dò tiếp tình hình

Ông ta rút ra kết luận, ngày xưa buôn vua là lãi nhất. Ngày nay, buôn đất là lãi nhất. Chẳng dại gì buôn vũ khí, buôn heroin. Cứ bám lấy đất mà sống. Ở cái đất nước đang chuyển hẳn sang kinh tế thị trường này, đất là thị trường béo bở nhất. Đất Thanh Hoa vào loại đắt ngang Hà Nội, mà đất Hà Nội thì đắt vào loại nhất thế giới. Luật Đất đai Việt Nam lại chưa có khả năng thực thi trên thị trường mà cũng chưa thật hoàn chỉnh. Thế mới có cơ hội làm ăn chứ. Xong hai khu công nghiệp nữa là có thể kê cao gối, ngủ dài dài…

Chính vì thế mà ông ta nhằm vào Sán. Nhưng Sán chỉ là một con bài thôi. Sán lờ mờ biết, trên đất này, ông ta còn có những mối quan hệ khác trên Sán, trên cả trên Sán. Ông ta báo: tôi chỉ cần Thành phố này OK, chuyển hồ sơ lên trên. Những người ký ruồi ở trên kia thì ông đã khai thông cho tôi rồi. Còn những vị ký đại thì không lo. Chả đã có lần, ông ta để lộ ra một con bài cỡ bự mà ông ta gọi bóng gió là Người ngoài hành tinh là gì. Chính tại khách sạn này, cái lần bị công an ập vào, lúc Sán sắp hành sự với cô Loan 09, nếu không có cú điện thoại của ông ta gọi đi, nhờ ai đó can thiệp thì đời Sán đã ra tóp rồi.

Người lơ lớ lắc chuông gọi nhà hàng rồi bảo Sán:

- Lên cân bằng âm dương đi ông.

Người hầu bàn mở cửa lùa, thò đầu vào vì đã biết trước nội dung chuông gọi:

- Mời hai đại gia xem qua dàn nhân viên để chọn trước khi lên phòng một và hai ạ.

***

Phải nói Sán cũng là người sáng ý. Chỉ cần gợi ý thế là anh ta biết phải "đánh" vào đối tượng nào. Và anh ta còn sáng tạo ra nhiều chiêu hiệu quả trong cuộc vận động trước kì đại hội.

Trần Đương - phó giám đốc kiêm Bí thư Đáng uỷ, vốn là cánh hẩu với Sán. Thấy anh ta đến chơi, biết ngay không phải là chơi suông. Lần nào đến chơi cũng để lại những món quà tình cảm rất trọng lượng, nên Sán mới hiện ra trước cửa, ông Đương đã hồ hởi:

- Vào đây, lâu lâu không đến chơi. Có việc gì phải không?

- Sở mình bao giờ đại hội anh? Em thấy các nơi đang rục rịch, cũng có nơi làm rồi!

Đang chuẩn bị báo cáo. Cũng phải giữa tháng sau mới làm được.

- Thế đại hội toàn thể hay đại hội đại biểu hả anh?

Đương không biết Sán thăm dò việc này để tính chuyện "đầu tư".

- Thì vẫn đại hội toàn thể đấy thôi. Cả khối văn phòng và các đơn vị cấp hai cũng chỉ có hơn trăm đảng viên thôi mà.

- Liệu em có trúng đảng uỷ không anh?

- Kể ra…

Thấy cấp trên ngần ngừ, Sán vội nói ngay:

- Tất nhiên phải có kịch bản của anh, đạo diễn của anh rồi.

Làm như không nghe thấy câu ấy, ông Đương vẫn giữ lối thủng thẳng, vừa nói vừa nghĩ:

- Kể ra thì… cũng khó. Nó tuỳ thuộc vào sự tín nhiệm của mọi người.

Sán khôn ngoan săn đón:

- Tín nhiệm của mọi người, chẳng bằng tín nhiệm của anh. Chỉ cần Ban Chấp hành cũ giới thiệu. Lại nhấn mạnh khối Văn phòng, khối Nghiệp vụ cần có mặt trong Đảng uỷ chẳng hạn… Anh cứ cho em vào cơ cấu đi. Được quá đi chứ? Riêng cái khoản em có cái mác tiến sĩ chả hơn người à?

- Được, để xem đã.

- Em trông cậy tất cả vào anh đấy. A anh cho em hỏi, cái tay Việt mới về làm Trưởng phòng Kế hoạch chuyến đảng tịch về chưa? Nghe nói, chuyên môn thằng cha này giỏi lắm. Em sợ… Anh có kế gì loại nó ra khỏi cuộc đua ngay từ vòng ngoài thì em sẽ bớt hẳn đi một đối thủ đáng gờm.

- Để nghĩ đã, một chuyện như thế làm sao mà trả lời ngay được, để mai bàn tiếp.

Sán chào, bắt tay ra về. Anh ta không hề nhắc đến túi quà đặt ở ngăn dưới bàn nước từ lúc đến. Đã thành lệ, sau khi đóng cửa, ông Đương quay vào, thò tay xuống ngăn bàn, cầm túi quà lên. Mấy quả xoài to tướng, loại xoài Thái mới nhập. Một chiếc phong bì. Ông ta mở ra, nhấp nước bọt đếm… Loại tiền xanh lá mạ này rất mỏng. Đương cười một mình. Đắc ý vì đã không hớ ngay quái chiêu của mình. Để mai, nó phải đến lần nữa. Và dĩ nhiên, không thể đến tay không rồi.

Hôm sau, cuộc tiếp đón, đại thể cũng diễn ra như thế.

Nhưng câu chuyện thì khấc. Khác thế nào? Không biết. Chỉ thấy Sán vươn người sang để ông Đương nói nhỏ vào ai điều gì.

Nghe xong, mặt mũi Sán hoạt hẳn lên. Khách quay ra.

Chủ quay vào. Lại thò tay xuống ngăn dưới bàn nước, cầm túi quà lên. Lần này là một túi thanh long. Những tờ bạc trên tay người nhấm nước bọt đem, vẫn màu xanh lá mạ.

***

Nguyễn Việt đã làm việc bên cơ quan mới được hai tháng trời. Anh đang đọc lại các bản kế hoạch của năm trước, và sáu tháng trước. Đó là cách nắm công việc nhanh nhất.

Chuông điện thoại bàn gắt lên. Đầu dây bên kia, Phó bí thư thường trực Đảng uỷ giục anh nộp hồ sơ sinh hoạt Đảng, để còn làm thủ tục nhập, mới được sinh hoạt bên này. Đại hội đến nơi rồi!

Việt nhấc mấy chồng tài liệu lên, tìm túi hồ sơ Đảng mới nhận từ Đảng uỷ quận về. Ơ, đâu nhỉ? Rõ ràng mình để trên chồng tài liệu này cơ mà. Hay để lẫn trong đống báo?

Anh lật giờ từng tờ báo Nhân dân, Nhật báo Thanh Hoa, Thời luận lên. Tờ ruột lộn ra ngoài, có tờ chỉ còn tờ ngoài. Lục cả một mở lung tung, lộn tùng phèo cũng chả thấy đâu.

Bực mình quá! Hay để nhà? Chả có lý. Hôm ấy, từ Đảng uỷ về thẳng đây cơ mà. Ai mang hồ sơ Đảng về nhà làm gì? Chiếc bàn trưởng phòng to hơn hẳn các bàn nhân viên, lại mới hai tháng trời làm việc. Có ngốn ngang, lộn xộn, nhưng chưa thành một đống lù lù. Vậy mà chả thấy nó đâu là nghĩa làm sao. Anh mở toang hai cánh tủ. Lần lượt xem lại từng ngăn. Ngộ nhỡ, cẩn thận lại cất vào đấy thì sao? Không có. Hay mình nộp rồi nhỉ?

Hỏi thì Văn phòng Đảng uỷ Sở trả lời chưa nộp. Ngó cả gậm bàn, lùa tay vào ngăn kéo bàn cũng chẳng thấy. Việt đành trả lời đại là đang làm thủ tục chuyển, tuần sau sẽ nộp. Nếu mất? Nhưng làm sao mất được. Nó chỉ loanh quanh đâu đó trong phòng này thôi. Mày ở đâu? Ra ngay! Có ai lấy không? Lấy làm gì? Có ai còn nó, ngoài mình mà bảo mất trộm. Nó lấy tiền chứ lấy cái ấy về tế bố nó à?

Hôm sau, Việt về cơ quan cũ hỏi nước đôi: nếu hồ sơ lý lịch bị thất lạc thì giải quyết thế nào? "Sao lại mất được? Chính tay anh nhận từ Đảng uỷ quận về cơ mà?" "Thì tôi nói "nếu" mà". "Nếu" cái gì, lôi thôi lắm đấy".

***

Sán ngồi trước một tờ giấy trắng. Anh ta ghi tên từng bí thư chi bộ, địa chỉ, điện thoại. Khối văn phòng Sở thì đơn giản, chỉ có ba chi bộ cả thấy. Khối các đơn vị trực thuộc thì phải hỏi qua Văn phòng Đảng uỷ. Cả thảy, bẩy chi bộ. Theo lý thuyết của Người lơ lớ, Sán tác động vào bí thư, để bí thư vận động hộ các đảng viên trong chi bộ của họ. Gặp bí thư nào, Sán cũng tái bản kịch bản này: khi giới thiệu người vào ban chấp hành, cậu giới thiệu tớ, về nhân thân của tớ, vợ tớ, nói tốt cho tớ, phân tích kỹ về cơ cấu, rằng việc tớ bảo vệ luận án tiến sĩ chính là nằm trong quy hoạch đào tạo cán bộ nguồn của Thành phố đấy.

Kể ra, nếu "quà" của mình đến tay từng đảng viên thì tốt nhất. Nhưng Sán thấy, thế thì lộ quá, đông quá, làm không xuể.

Anh ta chỉ nói, để làm quà cho chi bộ làm bữa bia nhân buổi đại hội chi bộ cho rôm rả. Sán thừa biết rằng, cũng chả biết "quà" của mình sẽ được sử dụng thế nào. Có khi, tay bí thư xơi hết cũng nên. Một tay bí thư, vốn chả thấy Sán có gì đáng nể, sau hôm anh ta mang quà đến, hỏi một tay bí thư khác: "Hôm qua cậu có khách phải không? Có "lộc" phải không? "Sao hỏi thế?" "Vì tớ có, nên đoán cậu cũng có, mà các bí thư khác cũng có", "ý cậu thế nào? "Chả tội gì không nhận. Nhưng nhận thì nhận, mà vẫn không giới thiệu, vẫn không bầu".

Chính cái tay nói thế, gần chục năm trước, trong đám cưới Sán, khi nhìn thấy chú rể đã nói một câu ghê răng: "Con Diệu thế kia mà lấy thằng này, thật phí cả l…"

Ông Đương chỉ đạo công việc chuẩn bị đại hội. Nhưng cũng không quên chỉ đạo tiến độ chạy đại hội của Sán. Đột nhiên, như nhớ ra điều gì, ông gọi điện cho Sán:

- Có một việc vô cùng quan trọng mà anh quên. Quên việc này thì hỏng bét. Tối đến nhé!

Chủ nhà chưa mời, khách tự ngồi xuống ghế xalông bọc da, hàng Đài Loan. Lặng lẽ luồn túi quà xuống ngăn dưới bàn nước. Chủ nhà bao giờ cũng coi như không nhìn thấy, bình thản ngồi xuống ghế đối diện, khẽ hất hàm:

- Đến đâu rồi?

- Báo cáo anh, em đã gặp tất cả các bí thư chi bộ. Cũng đã gặp các đảng uỷ viên cũ.

- Được rồi, nhưng còn một việc, mà nếu không tác động vào thì… nước lã ra sông.

Nhổm người lên, Sán hau háu nhìn vào mồm Sếp chờ đợi.

- Cái gì hả anh?

- Kiểm phiếu!

Giật thót người. Sán kêu như đang gặp nạn, bỗng nhiên thánh thần hiện ra trước mặt:

- Ối giời! Anh đúng là đấng cứu thế. Chết thật. Anh mà không nhìn xa trông rộng thì… Nhưng mà anh ơi, vào đại hội mới bầu ban kiểm phiếu cơ mà?

- Sao mày ngu lâu thế? Dự bao kỳ đại hội mà không biết thế lệ à? Ban Chấp hành cũ phải giới thiệu cả Chủ tịch đoàn, cả Thư ký đoàn. Đến lúc bầu, lại phải giới thiệu người vào ban Kiểm phiếu chứ. Đại hội chỉ có việc… vỗ tay thôi phải không? Bây giờ tao nói cho mày biết, thằng nào sẽ làm Trưởng ban kiểm phiếu. Mày ghi vào, mà tao cũng ghi vào sổ. Không quên mẹ nó đi, lại chỉ định thằng khác thì xôi hỏng bỏng không.

Sán ghi ngay. Anh ta không nghĩ được việc lớn, nhưng việc nhỏ thì… có khi lại thông minh đột xuất. Nhăn trán một lúc thì hắn nặn ra được ý này.

- Anh ạ, để cho chắc ăn, anh chỉ định luôn cả mấy người trong ban Kiểm phiếu đi, hoặc ít ra thì cũng được một hai người. Cái thằng đánh dấu thì chỉ biết đánh dấu, rồi cộng, rồi đếm. Cứ mỗi ô vuông thêm một gạch chéo là năm phiếu. Ăn nhau là ở thằng đọc phiếu. Nó đọc thế nào mà chẳng được. Đúng không anh?

Bí thư Đương gật, vẻ đại lượng:

- Được thì tao cho mày thêm hai thằng nữa cho chắc ăn.

- Nhưng ngộ nhỡ nó lại phân cả vào chân ghi chứ không phải chân đọc thì cũng hỏng ăn.

- Thì em sẽ gặp tay Trưởng ban, cũng nhờ nó xác định rõ hai người của anh vào chân đọc chứ không ghi. Được không anh?

- Ư được đấy, thôi về đi!

Đóng của lại, ông Đương ngồi vào đúng chỗ nãy Sán đã ngồi. Lại lùa tay xuống ngăn dưới bàn nước, lôi ra một túi quà. Cho dù trai cây gì, thì những đồng tiền ông ta nhấp nước bọt đếm vẫn màu xanh lá mạ.

***

Quang cảnh Đại hội Đảng bộ sở Quy hoạch Kiến trúc thành phố Thanh Hoa thật tưng bừng, rộn rã.

Cờ và hoa.

Khẩu hiệu chạy dài trên băng rôn.

Pano đặt trịnh trọng, la liệt.

Trong phần giới thiệu khách mời cấp trên và thành phần tham gia đại hội, ban tổ chức có nhắc đến Nguyễn Việt, tân trưởng phòng kế hoạch, chỉ với tư cách là người dự thính, vì chưa làm thủ tục chuyển sinh hoạt Đảng về Sở.

Sau một buổi làm việc ấy, đến phần bầu cử. Bầu xong thì nghỉ ăn trưa tại chỗ. Nước suối, nước ngọt tha hồ. Tiếp đó đến phần tham luận. Đoàn Chủ tịch hướng ý kiến vào phần xây dựng kế hoạch công tác Đảng bộ nhiệm kỳ mới.

Họp bao giờ chả mệt hơn làm việc. Lại vừa ăn xong. Thói quen ăn xong phải ngủ làm ai cũng rã rượi. Chả ai còn biết trên kia người ta tham luận những gì. Trong khi ấy, Ban Kiểm phiếu chúi đầu vào công việc của mình với tất cả sự cần mẫn và trách nhiệm không chê vào đâu được…

Những người vừa được đại hội uỷ thác làm một việc vô cùng hệ trọng và nghiêm túc đã kéo ra hội trường. Cả đại hội dồn mắt về phía anh Trưởng ban. Dù biết tên những người trúng cứ không hiện trên mặt mũi, tay chân, quần áo người này, vậy mà vẫn cứ nhìn về phía anh ta mới lạ. Đấy là dấu hiệu cho thấy, việc duy nhất mà mọi người quan tâm đã xong.

Ban tổ chức đợi người đang tham luận dở dang nói xong, kết thúc luôn phần này. Mấy người muốn nói, không phải góp ý kiến cho chương trình hành động khoá tới, mà là phê phán những yếu kém, bất lực của Đảng uỷ khoá trước. Nhưng, thấy chẳng ai còn bụng dạ nào nghe, khi Trưởng ban kiểm phiếu đã đứng kia. Thế là họ rút lui tất, gửi tham luận cho Ban tổ chức, chuyển lại cho Ban chấp hành mới nghiên cứu.

Ban Chấp hành mới ra mắt.

Hớn hớ!

Hoan hỉ!

Hoan hô!

Vỗ tay!

Người điều khiển chương trình vỗ tay mồi. Cả hội trường vỗ theo.

Người đầu tiên bước lên sân khấu: Tiến sĩ Vũ Sán.

Hội trường chỉ còn già nửa số người đợi được đến lúc này.

Nguyễn Việt không thể ngờ rằng, hồ sơ lý lịch Đảng của mình đã bị lấy cắp, bởi cô nhân viên tạp vụ quét dọn phòng, dưới bàn tay điều khiến của người đầu tiên bước lên sân khấu kia.

***

Dáng vẻ bề ngoài ngôi biệt thự này chỉ thiếu vẻ rêu phong cố kính là thành những ngôi biệt thự của các công chức đầu ngành xứ Đông Dương thuộc Pháp đầu thế kỷ hai mươi ở Hà Nội. Nhưng thật ra, nó khác nhiều. Người Pháp xây tường dầy ba mươi phân, trần cao hơn bốn mét, có lò sưởi, ống khói, chỉ có quạt trần, chủ yếu là thông gió tự nhiên.

Nhà ông Đương nhìn bề ngoài là kiểu cũ, còn tất cả đều hiện đại. Trần chỉ cao ba mét hai. Vì phòng nào cũng có điều hoà. Cửa sổ và cửa thông ra ngoài trời đều là Eurowindow, khung kính hợp kim bọc nhựa khít khịt. Cách âm. Cách nhiệt. Tuyệt vời? Mành lá điều chỉnh, che kín cũng được, nhìn thông thống cũng được. Tầng trệt đủ sức đậu hai ô tô con, dăm bẩy xe máy.

Vườn phía sau có bể bơi, chừng hai nhăm mét chiều dài, năm mét chiều ngang, uốn lượn tạo hình vui mắt. Ghế đá, ghế đu đôi. Bốn tượng thằng cu, tay chống nạnh, tay cầm chim ưỡn bụng, tè xuống bể cá cảnh. Hòn non bộ là loại đá thấm nước, rễ si quấn quít. Tiều phu vác củi xuống núi, Lã Vọng ngồi câu cá. Nhưng trong bể không nuôi cả mà có dăm bảy con rùa núi. Tượng ấy, vật nuôi ấy như tự thú, lũ con toàn "vịt giời".

Cây lộc vừng cổ thụ cao hơn hai chục mét, cẩu chuyển từ đẩu đâu về càng tạo nên vẻ cổ kính. Gốc hoa giấy ba màu tím đỏ, vàng, trắng um tủm như con rồng lượn trên giàn ống thép bọc kẽm. Qua sân trước, cầu thang ngoài trời, đưa khách lên tầng hai cũng được, mà qua nhà xe, đến phòng khách tạm, lên cầu thang trong nhà, vào các phòng cũng được. Trừ cầu thang ngoài trời bằng đá xanh, cầu thang trong nhà và toàn bộ cửa thông giữa các phòng đều bằng gồ sồi. Riêng sàn nhà lát bằng gỗ ván sàn Thuỵ Điển.

Mặt trước là đường phố, một cạnh bên là đường vào ngõ. Mặt sau và mặt bên còn lại là tường bao cao hai mét, cách tường nhà ba mét chăng dây thép gai. Cây vảy ốc leo kín tường, bám lơ lửng vào dây thép gai. Phòng khách lớn treo mấy bức tranh giá tiền ngất ngưởng, dù chẳng ai hiểu vẽ gì.

Theo mốt thời thượng, cũng có mấy bức đại tự của một nhà thư pháp tên tuổi. Bộ ghế xô pha bọc da đặt bên Tàu đóng kiện chở về. Một chiếc máy thu hình Plasma siêu mỏng treo tường, xem đá bóng cực khoái. Phòng ngủ nào cũng giường Mỹ, đệm Mỹ, "ga" gối Hàn Quốc. Phòng ngủ nào cũng có buồng vệ sinh, bể sục mát xa, nước phun có nhạc.

Đấy là toà nhà để ở hằng ngày. Cuối tuần cả nhà leo lên xe nhà, đi câu cá ở trang trại cách Thanh Hoa già nửa giờ xe.

Hai căn hộ chung cư cao cấp, mỗi cái hơn trăm mét vuông đứng tên hai đứa cháu họ, đang cho thuê.

Bãi đáp như thế, hạ cánh được rồi!

Ông Đương sắp về hưu thật!

Ông mời Sán đến, hỏi ngay sau khi đẩy chén nước về phía khách:

- Cậu biết tôi sắp nghỉ chứ?

Sán làm bộ ngạc nhiên, lo lắng:

- Ơ, thế ạ? Anh sắp nghỉ rồi cơ ạ?

- Đến hẹn lại về, không hạ cánh mà được à? Thế theo cậu thì ai sẽ lên thay tôi?

Sán không trả lời. Nhưng lại nói một câu rất láu:

- Anh cho ai thì người ấy lên chứ ạ!

- Cậu này nói lạ. Nào Đảng uỷ giới thiệu, nào bỏ phiếu tín nhiệm, nào Thường vụ Thành uỷ ra nghị quyết. Nào Uỷ ban Nhân dân Thành phố ra quyết định. Cậu thì có ưu thế ở cái mác tiến sĩ, lại Đảng uỷ viên, nhưng uy tín thì không bằng tay Việt đâu. Chắc cậu biết điều ấy…

Sán thừ người lo lắng. Mặt đần ra. Vẻ láu lỉnh biến mất.

Phải hỏi Người lơ lớ xem. Thế nào ông ta cũng có cách. Đang không biết tính thế nào thì ông Đương ném ra câu này:

- Tay Việt kém cậu một điểm rất cơ bản, có tính quyết định ấy là nó không chịu chạy.

[ngudoc]

Chương 9

"Bao nhiêu năm nay em nằm mơ thấy anh. Sao chẳng về với mẹ con em? Giặc tan hết rồi. Các con anh đã đi lấy chồng, anh đã có thêm một cháu ngoại. Anh có thấy thằng cu Thành mỗi khi về vẫn chắp hai tay nhỏ xíu vái ông không? Nó khấn ông phù hộ cho nó, hay ăn chóng lớn, đi làm nuôi bà ngoại đấy anh ạ.

Con rể út anh cũng là quân nhân đấy. Mãi tháng trước con gái anh mới nói cho nó biết là anh chưa về với em. Thế là sáng mai, mấy mẹ con em đi tìm anh đấy. Anh sống khôn chết thiêng, chỉ cho mẹ con em chỗ nằm nhé. Mẹ con em sẽ đưa anh về, để được gần cận dân làng, với các đồng đội anh về trước rồi.

Anh không về, là để em nhẹ gánh đi bước nữa. Sao không nghe anh? Hoá ra anh gan không bằng em. Anh chịu thua em rồi… Mẹ con cứ đi đi, anh đợi mẹ con ở chính nơi anh đã nằm xuống đấy"

Người đàn ông có khuôn mặt rắn rỏi, gan lì nói vậy. Bà An tỉnh hẳn.

Mấy hôm trước, bà An đã sang ông Tiết - ông anh chồng và ông Sùng hàng xóm, người cùng nhập ngũ với chồng mình một ngày, nhờ đi tìm mộ chồng. Suốt ngày hôm qua bà cứ quanh ra quẩn vào, chẳng làm được việc gì, ngoài việc lau đi lau lại bàn thờ và quét nhà. Thỉnh thoảng bà lại nhìn ông. Lạ cái bà đi chỗ nào, ông theo chỗ ấy. Từ cửa buồng nhìn lên tấm ảnh trên bàn thờ, cũng thấy ông đang nhìn. Từ ngoài sân bước vào, ngước lên cũng thấy ông chăm chăm nhìn. Cái nhìn thăm thẳm, xót xa, tiếc nuối.

Chồng mất mấy năm, có một ông, trước làm Trưởng ban Tuyên giáo, rồi lên Phó chủ tịch huyện, chẳng hiểu vì sao bỏ vợ (hay vợ bỏ), nhăm nhe… Xe ô tô đỗ ngoài ngõ như để ngầm giới thiệu địa vị của mình với làng xã. Không hiểu sao bà An không thể trò chuyện được với con người này. Bà còn nhớ, ông ta nói như đinh đóng cột: "Tôi là đảng viên, trong cấp uỷ huyện. Em cũng là đảng viên. Nhất định chúng ta sẽ có một cuộc sống gia đình hạnh phúc".

Bà An vừa đặt đồ cúng lên bàn thờ, thì vợ chồng Đại đánh xe về. Ông Tiết, ông Sùng, mỗi người xách một túi quần áo và mũ sang. Ông Sùng mặc quân phục còn mới, mũ kê pi gắn ngôi sao quân hiệu, ngực lấp lánh huân chương. Mỗi người thắp một nén hương lên bàn thờ rồi mới vào mâm.

Cơm nếp đỗ xanh bà An thổi chẳng khác xôi đồ chõ. Một đĩa gà luộc, một đĩa đường trắng. Hôm qua, khi điện về hẹn giờ đi, bà An bảo chuẩn bị cơm nắm, thịt kho đi ăn đường. Đại giải thích, trên đường đi, cái ăn rất dễ, khỏi phải cách rách. Anh dặn vợ bỏ mấy chai nước sôi để nguội, loại hai lít vào trong ngăn đá. Từ Thanh Hoa về đá vẫn là đá, mới nóng chảy một ít xung quanh. Đi đường trường, uống thứ nước nhà đun để lạnh thế này mới thích

Ông Sùng ngồi hàng ghế trước với Đại. Mẹ con Linh ngồi hàng ghế sau với ông Tiết.

Câu chuyện về trống của ông bác vợ hôm nào vẫn làm Đại hứng thú. Nhưng anh băn khoăn về cách thức làm ăn. Hỏi thêm ông Tiết, Đại biết, tuy đã được chuyên môn hoá (nhà chuyên làm tang trống, nhà chuyên làm da, nhà chuyên bưng trống. Còn da sống và gỗ thì người ta tự mang đến), nhưng vẫn là những gia đình cá thể, riêng rẽ. Giả dụ, đặt cả trăm chiếc thì ký hợp đồng với ai. Một người thôi chứ! Phải có người đại diện chung, không lẽ ký với từng người một. Phải có một tổ chức, có tư cách pháp nhân hẳn hoi. Chẳng nhẽ đến từng nhà thu mua à? Đại cũng có nghĩ đến Uỷ ban xã. Nhưng anh gạt ngay ý định ấy. Không ai lạ gì mấy ông xã. Trì trệ lắm. Trách nhiệm chẳng rõ ràng. Rồi đồng đổ cho tướng, tướng đổ cho đồng, chả ai gánh chịu khi việc không thành. Ấy là chưa nói đến chuyện, thêm một khâu trung gian là thêm một chi phí, thêm một sự chậm trễ, ách tắc, thêm một sự phiền hà mất thì giờ. Không phải tất cả ý nghĩ ấy, Đại đều nói ra với ông Tiết. Anh chỉ hỏi:

- Bác thấy có cách gì để các hộ làm trống hợp tác, liên kết với nhau trong một tổ chức nào không? Gọi là doanh nghiệp cũng được, công ty cũng được, mà trở lại mô hình hợp tác xã thủ công cùng hay. Làm ăn thời buổi này phải danh chính ngôn thuận. Thậm chí phải đăng ký thương hiệu nữa

Ông Tiết thấy anh cháu rể, rõ là một người hiểu biết và có thiện ý thì bảo:

- Anh nói chí phải. Đề tôi nói chuyện với các bác ấy xem. Chắc phải thế thôi. Sản phẩm nhà nào, mang kí hiệu nhà ấy. Chỉ nhãn hàng là chung thôi. Nếu có phải trả lại cũng dễ xử.

- Cháu nhờ bác nói chuyện với các bác ấy giúp. Hợp đồng của cháu, chỉ là đầu tiên thôi, muốn làm ăn lớn phải tổ chức lại sản xuất bác ạ.

Từ ngày phục viên, ông Sùng chưa có chuyến đi nào xa thế nào. Cái chân héo chân tươi là chuyện để ông nại ra thôi. Thật ra là bí đồng ra đồng vào. Với trăm nghìn với người thành phố, chẳng phải tính đếm, chứ với người nông dân là một món to rồi. Một tí trợ cấp thương tật, chả bõ bèn gì. Hôm nay đúng là nhà quê ra tỉnh ấy.

Thế làm sao người ta phải vẽ ra đường thế kia hả anh Đại? Cả mấy ngàn cây số từ Bắc vào Nam đều vẽ mấy đường trắng toát thế kia à? A này, hễ sắp đến Nam Định, anh bảo tôi nhé

- Có việc gì ạ? Bác định gặp người quen à? Để lúc về có được không ạ?

- Khốn nạn! Nào có quen ai ở tận đấy. Chả là ngày tôi với bố vợ anh, đi tàu vào Thanh Hoá, mới đến gần ga Nam Định, thì buổi chiều nhà ga bị bom đánh tan hoang rồi, phải xuống cuốc bộ, theo đường tắt sang Ninh Bình, qua cái nông trường gì nhiều bò lắm, vượt quèn Voi sang đất Thanh Hoá. Ông ấy ít tuổi hơn tôi, nhưng đã qua lính nghĩa vụ rồi, còn tôi là lính mới tò te nên phải huấn luyện tân binh mấy tháng ở Thạch Thành. Ông ấy được tiểu đoàn rút lên huấn luyện riêng. Sau về giữ đại liên trợ chiến đại đội tôi.

Linh mời mọi người uống nước. Đại không biết là cả ông Sùng và bà An đều không quen uống nước đá. Anh phải để một chai lên cốp xe cho nắng dọi thẳng vào. Nhưng vẫn chả bớt lạnh được mấy tí. Anh phải tạt vào quán, mua một chai. Chỉ có bác Tiết với vợ chồng cô là tu nước đá ngon lành.

Sợ mọi người chưa quen đi xa, Đại dừng xe ở Thanh Hoá ăn cơm. Ông Sùng hỏi giá tiền từng món ăn, rồi kêu:

- Thế thì bán hàng ăn lãi thật bà An ạ. Mâm cơm này, quê mình vào tay bà làm, chỉ hết non nửa tiền.

Lúc lên xe đi tiếp, ông Sùng bỗng kêu:

- Sao cái ghế tôi ngồi, tự nhiên lại… ưỡn ra thế này?

Cá Linh và Đại cùng cười, nhưng không dám cười thành tiếng. Đại giải thích:

- Cháu bẻ ra cho bác ngả lưng, để có thể ngủ được đấy mà. Nếu bác không thích thì cháu gập lại như cũ.

- Anh cứ để như cũ. Nhà quê có ngủ trưa như người thành phố đâu mà lo.

Nói thế, nhưng chỉ lúc sau, ông đã ngoẹo sau ngủ. Bà An, ông Tiết đều gà gật. Đại cho xe chạy chậm lại, từ từ tạt vào lề đường. Mở cửa xe phía ông Sùng, tay tôi đỡ cái tựa, tay phải điều chỉnh cho chiếc ghế ngả ra. Ông Sùng không hay biết gì, vẫn ngủ ngon lành. Linh dựa vào mẹ ngủ như đứa trẻ.

Chiếc xe lại mải miết lao đi.

***

Trung tâm Đón tiếp thân nhân liệt sĩ tỉnh, nghe Đại và ông Sùng trình bày thì, việc đầu tiên là mời cả toàn nghỉ tại nhà khách của sở Lao động Thương binh Xã hội, ăn ở hoàn toàn miễn phí. Hai mẹ con bà An, Linh một phòng hai giường. Ba người đàn ông ở phòng ba giường. Phòng nào cũng có ti vi, quạt trần, phích nước nóng, ấm chén, trà, công trình phụ khép kín. Trung tâm có xe đưa gia đình lên nghĩa trang liệt sĩ. Ông Sùng không thể tưởng tượng được, sao họ lại tốt với mình thế.

Đại và ông Sùng được mời sang phòng lưu trữ. Một cô gái trẻ măng, tóc ép duỗi, làm vài thao tác trên máy tính. Lập tức các liệt sĩ có tên bắt đầu bằng con chữ T hiện ra. Hàng chữ trôi mãi, trôi mãi. Trong danh mục của bất kỳ danh sách nào, mục từ T cùng dài nhất. Đại ngồi một bên, ông Sùng một bên, cùng dán mắt vào màn hình.

Đột nhiên ông Sùng hét toáng lên:

- Dừng lại, đúng ông ấy đây rồi, bố vợ anh đây rồi. Lê Hồng Thiệu - Đình Cao, Phù Cừ, Hưng Yên, nhập ngũ ngày… hy sinh ngày… an táng tại nghĩa trang… khu vực tỉnh Hưng Yên, mộ số…

Đại chạy ra gọi bác Tiết và mẹ vợ vào.

- Đúng chú ấy đây rồi thím ơi!

Bà An, Linh không nhìn thấy gì. Hai mẹ con không làm sao cầm được nước mắt. Đại nhờ cô gái in hộ ra giấy. Bà An cầm mảnh giấy mà như được cầm một vật thân thiết của chồng.

Đêm lặng như tờ, Linh giở ảnh bố ra ngắm. Cô cố tìm trên gương mặt bố, nét thân thuộc của mình. Linh không biết mặt bố. Mẹ báo, ngày bố được thưởng phép sau đợt huấn luyện, mẹ mới mang thai cò. Rồi bố đi mãi. Hôm nay bố con mới gặp nhau đây. Tối qua cô báo mẹ nghỉ để mình đi mua đồ cúng. Đại trù tính, hơn bốn chục cây số đường tốt, cũng phải trừ hao mất một giờ. Tối qua anh đã đổ xăng sau khi thả vợ ở gần chợ.

Việc bốc hài cốt phải diễn ra trước lúc mặt trời mọc. Hài cốt ở nghĩa trang thì bốc nhanh thôi. Không như bốc mộ ở quê, phải đào một khối lượng lớn đất, lại còn rửa sạch đất cát, xếp lại…

Nhận điện từ tối qua nên xe đến đã thấy cổng nghĩa trang mở. Người quản trang, cũng là bộ đội phục viên, cùng hai người nữa mang xà beng theo.

Đêm miền núi tối đặc, cả đoàn đi theo ánh đèn ắc quy người quản trang. Lần đầu tiên Linh đi giữa nghĩa trang vào giờ khắc này. Cô không thấy sợ vì có chồng đi bên, vì cô đến với cha cô cơ mà. Người quản trang dừng lại, rọi đèn vào đúng tấm bia mộ mang tên bố cô: hàng thứ ba từ tường sau nghĩa trang, ngôi thứ ba mươi bảy, tính từ trái sang, chiếu đúng sau đài tưởng niệm. Bà An dang hai tay, cố ôm hết nấm mộ vào lòng.

- Anh nằm bấy nhiêu năm ở đây, mà em không biết có khổ em không anh ơi! Anh gan lắm mà. Anh Sùng bảo, nếu anh rút ngay khi có lệnh thì đã chả nên nông nỗi này. Anh cứ bắn cố, bảo còn cản đường cho anh em rút hết, nên mới trúng đạn chúng nó. Từ nay em có anh ở bên rồi. Bữa cơm ăn đỡ nhạt hơn. Anh trò chuyện hàng ngày cho em đỡ cô quạnh hơn. Anh trò chuyện hàng ngày cho em đỡ tủi…

Linh, nước mắt ròng ròng, chia đồ lễ ra làm hai, phần nhỏ hơn, đặt trên bàn thờ chung, phần to hơn đặt trên phần mộ bố. Bó hương cháy đỏ trên tay Đại. Anh chia mỗi người một nắm. Ngồi xuống bên bà An, sẽ lay vai bà:

- Mẹ thắp hương khấn bố đi, để anh em còn làm, không trời sáng mất.

- Anh ơi hôm nay em cùng các con, bác Tiết, bác Sùng đưa anh về quê cha đất tổ. Anh nằm mãi nơi đất khách quê người rồi. Đã đành, còn có bao nhiêu đồng đội, nhưng đồng đội chỉ thân thiết trong lúc đánh nhau thôi chứ. Bây giờ là lúc phải về với vợ con, để em cơm nước bằng ngày cho anh, giặt giũ áo quần cho anh… Dậy đi nào anh, em sẽ ôm chặt anh, suốt từ đây về nhà. Để bù lại những ngày anh lạnh giá giá một mình giữa rừng xanh núi đỏ này…

Những nấm mộ xây hàng loạt này, được thi công theo lối đúc sẵn, ghép lại gồm hai phần. Sau khi đặt tiểu đựng hài cốt liệt sĩ xuống, đúng theo hàng ngang lối dọc, người ta úp một khối bê tông có lỗ vuông phía trên lên chiếc tiểu. Đấy là phần nấm mộ. Lỗ vuông trên nấm, chính là chỗ cắm hương, cũng là đường thông thiên địa. Dựng một tấm bê tông ở đầu mộ, phía trên hình vòng cung. Miết xi măng vào các mạch, trát phủ vữa bên ngoài. Gắn mộ chí vào tấm bê tông đầu mộ. Xong.

Bây giờ, dỡ ra, tức là làm ngược với quy trình lắp vào, vì thế rất nhanh. Khối bê tông đã được bẩy lên, để cách xa cho rộng chỗ. Mọi người xúm cả lại. Bà An sắp được gặp chồng. Linh sắp được gặp bố. Ông Tiết sắp được gặp đứa em trai. Ông Sùng sắp được gặp người đồng đội hàng xóm. Đúng là, vào thì sống mà ra thì chết. Đại cũng hồi hộp không kém. Anh sắp được gặp bố vợ và sắp làm xong một việc có ý nghĩa với vợ và mẹ vợ. Ngọn đèn ắc quy từ tay người quản trang rọi vào chính giữa chiếc tiểu sành. Hai công nhân thận trọng, từ từ nhấc nắp tiểu ra. Mọi cặp mắt đổ dồn vào lòng tiểu.

Trống không! Không có gì! Không xương sọ. Không xương sống. Không xương sườn, xương tay, xương chân… Không có gì sất!

Mọi người thất kinh. Ông Sùng hô:

- Chuyển đèn sang bên này, xem chỗ khuất sáng có gì không? Chả có xương là gì kia? Cầm lên xem nào!

Người công nhân đưa bàn tay chai sạn xuống, cầm lên mấy chiếc xương. Ông Sùng hét:

- Đưa đây xem nào!

Đỡ mấy chiếc xương, bằng cả hai tay, lập tức ông kêu lên:

- Xương lợn! Trăm phần trăm là xương lợn! Cam đoan là xương lợn. - Đưa mắt nhìn mọi người, dừng lại ở Đại, ông bảo: - Tôi vẫn đi mổ lợn thuê mà.

Ông quản trang tái mặt. Hai công nhân mặt cúi gầm. Bà An ngã lăn ra đất. Linh choáng người, lảo đảo chực ngất. Ông Tiết gầm lên: "Thế này là thế nào hả? Hả?" Đại vội xốc mẹ vợ lên, Linh chạy lại, đỡ hai chân mẹ đang kéo lê trên đất.

Trời chưa sáng. Thình lình trên đầu một tiếng sấm vang óc. Trận mưa quái, hắt nước ràn rạt. Không ai nghĩ đến chuyện chạy mưa. Mà chạy làm sao thoát?

***

Đại đánh xe quay về thị xã. Sanh, Giám đốc Trung tâm chạy ra đón. Nhìn mặt mọi người, ông ta chưng hửng. Không hẳn là buồn. Không hẳn là thất vọng. Không hẳn là uất giận. Không hẳn là khinh bỉ. Nó là tất cả những cái đó cộng lại.

Ông ta không dám hỏi gì.

Đã từng có bà mẹ đập vỡ phích. Nước nóng lênh láng khắp nhà. Đôi chân trần nứt nẻ của bà, bị nước nóng bò tới tấn công Bà nhẩy như con choi choi, càng điên lên, bà bê cả bộ ấm chén ném luôn ra cửa sổ. Đây là lần thứ hai bà cất công đi mấy trăm cây số vào đây lại về không. Bà không tìm thấy mộ con. Hẳn như thế còn chịu được. Đằng này… Cả bấy nhiêu bộ mặt lặng câm, khó đăm đăm, u uất. Không ai nói nửa lời. Người nào người ấy, áo quần ướt như chuột lội.

Chắc vừa có việc gì ghê gớm xảy ra. Quay ngoắt lại như chạy trốn, Sanh tạt vào Văn phòng, nhấc máy gọi người quản trang:

- Xảy ra chuyện gì thế?

- Báo cáo anh…

- Chuyện gì. Nói mau! - ông ta gầm lên.

- Sao im lặng thế? Mồm để đâu rồi.

- Thưa… Em xin lên báo cáo trực tiếp ạ.

- Không cần lên. Tao xuống ngay bây giờ. Ngồi im đấy đợi! Cấm ra khỏi nhà!

Chiếc xe gầm cao chồm lên, phóng như hoá rồ.

Mọi người lên phòng, tắm rửa qua loa. Có tiếng gõ cửa.

- Cứ vào!

Một cô gái thò đầu vào, lễ phép:

- Mời gia đình xuống nhà khách xơi cơm ạ!

Không ai động đậy. Ông Tiết đứng lên, đến gần:

- Cháu này. Nói thật là… không bụng dạ nào ăn cho được. Mà thật tình… lúc này các bác không muốn… gặp ai.

Đúng ra là "không muốn nhìn mặt ai ở đây" nhưng ông đã kịp thay đổi. Cô gái này đã nghe Giám đốc quát tháo trong máy điện thoại lúc nãy, không biết chuyện gì, nhưng cảm thấy là chuyện chẳng lành, nên cố lựa lời:

- Các bác cố ăn, kẻo ốm thì khổ. Đê cháu mang cơm lên phòng, gia đình ăn lúc nào cũng được ạ!

Ông Tiết không nói có, cũng chả nói không. Cô gái quay xuống, cùng với một người nữa bưng mâm cơm lên. Lặng lẽ khép cửa xuống nhà. Đại nói với ông Tiết, ông Sùng:

- Chuyện đi thế này, ta phải tìm cách khác. Bây giờ cháu mời mẹ cháu sang ăn cơm đã, rồi ta bàn tiếp. Có được không ạ?

Hai ông không nói gì. Có nghĩa là ừ rồi. Đại sang mời mẹ vợ và vợ sang ăn cơm.

Ai cũng đói, mà cứ như bò nhai trấu. Đại hỏi ông Sùng:

- Cháu nghe nhà cháu kể là, chính tay bác chôn cất phần còn lại của thi thể bố cháu cơ mà.

- Chứ sao!

- Thế bác còn nhớ vùng đất ấy không?

- Nhớ mang máng thôi. Ban ngày thì nằm hầm, nơi ém quân. Chập tồi, trinh sát mới dẫn vào chiếm lĩnh trận địa, đào hố cá nhân. Gần sáng mới nổ súng. Có phải ban ngày ban mặt đâu mà nhớ quang cánh xung quanh. Nhưng mà cứ đi. Hỏi thăm thêm vậy.

Bà An kế:

- Bác Tiết, bác Sùng ạ. Đêm qua nhà em báo mộng là cứ tìm ở chính chỗ ông ấy ngã xuống sẽ thấy.

Ông Sùng giật mình, buông bát:

- Thế hả bà? Thì đúng thế mà! Tôi chỉ sợ vật đổi sao dời không còn nhận ra địa hình địa vật thôi.

Đại quả quyết:

- Thế thì được rồi. Bây giờ mẹ với hỏi bác đi nghỉ. Cố ngủ lấy sức, mai ta đi sớm.

Thấy vợ có vẻ băn khoăn, Đại hỏi thì Linh trả lời:

- Em định rửa bát, nhưng cơm canh còn nhiều quá, không biết đổ vào đâu.

- Anh với em bê xuống nhà ăn, để họ xử lý vậy.

Chiều muộn. Bà An dậy đã thấy Linh đi rồi. Vợ chồng Đại đi mua đồ cúng và thức ăn đồ uống cho ngày mai. Anh đồ rằng, công việc tìm kiếm không dễ dàng gì. Sẽ nhỡ bữa. Anh đã có phương án dự phòng từ nhà.

Ông Sanh từ nghĩa trang về. Hỏi dò nhân viên xem gia đình liệt sĩ có phản ứng gì không. Thấy chiếc xe không còn ở đấy, đoán Đại đi giải quyết việc gì. Ông ta ngồi ở Văn phòng đợi. Kinh nghiệm cho thấy, những chuyện như thế này, nói với người già khó hơn với người trẻ nhiều. Lúc mới gặp, ông đã biết chút ít nhân thân Đại nên bây giờ, chọn Đại thăm dò.

- Chuyện này, xin anh bỏ quá cho. Anh nói với các bác hộ tôi, quân tôi nó đốn thế đấy. Tôi sẽ giềng chúng nó một trận. Tôi đã báo cáo Giám đốc Sở rồi. Ngày mai đồng chí ấy sẽ trực tiếp gặp gia đình xin lỗi.

Đại hỏi:

- Đây là trường hợp đầu tiên à?

- Vâng, báo cáo anh, trường hợp đầu tiên ạ.

- Nhưng tôi chắc, không phải là trường hợp duy nhất. Không phải chỉ một cái mộ này, các anh lấy xương súc vật đặt vào để lấy tiền Nhà nước. Anh cho kiểm tra lại đi. Gia đình khác vào mà lại gặp chuyện này thì… thì công luận chôn sống các anh đấy

Ông Sanh toát mồ hôi hột, mặt xanh đít nhái. Ông ta vội đưa cả hai tay ra nắm chặt tay Đại cầu khẩn:

- Xin anh thương cho. Anh đừng kể cho ai nghe chuyện này. Cánh nhà báo mà moi ra thì bọn tôi chết cả lũ. Thế thưa anh, anh và các bác định liệu thế nào ạ?

Đại thấy ngán ngẩm con người này. Anh buông xõng:

- Thôi anh cứ lo chuyện của các anh. Gia đình tôi tự giải quyết

Ông ta cố nài nỉ:

- Thưa anh, anh giải quyết thế nào ạ?

- Thì lên trận địa cũ tìm chứ sao.

- Vâng, có nhẽ phải thế thật ạ. Tôi sẽ cho một xe hộ tống, với mấy công nhân, cuốc, xẻng, xà beng mang theo. Bác gì… bạn đồng ngũ với ông cụ nhà anh chỉ đâu, họ sẽ đào đấy ạ. Chứ lên đấy, lạ nước lạ cái, nhờ đồng bào dân tộc giúp cũng kép công lắm ạ. Làng bản lại rất xa, đường khó đi, xe không vào được.

Chả biết, nếu không có việc kia, liệu họ có nhiệt tình giúp đờ thế không. Để ông ta đỡ mặc cảm tội lỗi, Đại báo:

- Có phiền các anh lắm không. Gia đình có phương án rồi!

Ông Sanh rối rít:

- Không ạ, đấy là trách nhiệm của chúng tôi mà. Thế mấy giờ xuất phát ạ?

Đại gọi Linh xuống, hai vợ chồng lại ra phố mua thêm đồ ăn thức uống, hoa quả. Lúc nãy chỉ tính người nhà. Giờ phải chuẩn bị thêm cho cả "xe hộ tống".

Gọi là "xe hộ tống", nhưng nó đi trước dẫn đường.

Ngày xưa, theo đường mòn Hồ Chí Minh vào, rồi rẽ ngang, rẽ dọc, rồi tạt phải tạt trái, giao liên dẫn đi, trinh sát dẫn vào trận. Vùng núi này, ngày ấy chưa bị chất độc hoá học phát trụi nên còn rậm rạp lắm. Bây giờ chỉ còn lơ thơ cây bụi.

Không thể nhạn ra đâu là nơi mình đa đi qua, cũng không thể nhận ra đâu là trận địa cũ. Mấy người của Trung tâm, dẫn cả đoàn đến một địa điểm, mà họ nói là đã xảy ra một trận đánh dữ dội.

- Sao biết?

- Thì chúng tôi đã đi cùng mấy ông chỉ huy trung đoàn, tiểu đoàn đánh trận ấy mà. Họ cũng đi tìm hài cốt lính đơn vị họ.

Ông Sùng bần thần một hồi, nhìn rất lâu vạt núi trước mặt, đột nhiên quay phắt lại, nhìn xuống khe sâu. Ông lắc đầu mấy cái như hồ nghi, rồi lại nheo mắt nhìn ra xa, sang ngọn đồi trước mặt:

- Thế các anh đào thấy mấy bộ hài cốt ở chỗ nào?

- Dạ, ngay mé dưới kia, cách chỗ này một đoạn ạ!

- Bao nhiêu bộ?

- Bẩy bộ gần nhau ạ.

- Đúng người tiểu đội tôi rồi. Hai hố, một hố bốn người, một hố ba người, phải không?

- Đúng đấy ạ. Chúng em có vẽ lại sơ đồ cẩn thận.

- Cẩn thận cái tiên sư các anh! Chỉ được cái dẻo mỏ - ông Sùng chửi thầm cái gã luôn mồm vâng dạ. Đại thấy miệng ông Sùng cứ lẩm nhẩm, lẩm nhẩm điều gì. Ông đưa mắt như muốn ước lượng khoảng cách chỗ này, chỗ kia, lục trong trí nhớ, tìm những sự việc, hình ảnh quá khứ. Ông chắp nối từng đoạn rời rạc như một đoạn phim quay chậm.

- Đúng chỗ này rồi. - ông tập tễnh, bước thấp bước cao đến chỗ những bụi sim, mua thấp hơn so với xung quanh. Nghĩa là đất chỗ đó hõm vào sườn núi một khoảng - Chính nó, cái hầm hàm ếch khoét vào sườn núi. Khẩu đại liên của Thiệu, bố vợ anh đặt đấy. Nếu không có khẩu đại liên ấy bắn cản đường, thì đại đội tôi không còn mống nào sống sót. Sau trận pháo cấp tập của địch, chúng tôi còn đang tối tăm mặt mũi, chưa kịp rũ đất cát đầy đầu cổ, người bị thương chưa kịp băng bó, liệt sĩ chưa kịp kéo về phía sau, bộ binh nó đã ào lên. Thương vong nhiều quá! - ông Sùng lắc đầu, quay lại nói với Đại, vẫn bám theo từng bước, sẵn sàng đỡ, nếu ông sẩy chân. - Chưa đến tầm bắn có hiệu quả của AK, nên chúng tôi tranh thủ củng cố công sự cá nhân bị sạt lở. Khẩu đại liên của ông Thiệu và khẩu bên cánh trái, từ này đã vãi đạn vào đội hình địch. Tổ tôi nằm chỗ kia, cách khẩu đại liên ông Thiệu ba bước chân. Tôi ngoái nhìn rất nhanh về phía ấy. Máu đỏ lòm bên má trái ông ấy, suốt từ thái dương xuống cổ. Từ bả vai, máu ướt cả cánh tay, xuống cả bàn tay, cứ như ông ấy vừa nhúng tay vào thùng máu ấy. Cằm ông ấy bạnh ra, cổ rụt lại, người cúi lom khom, hết đảo bên này lại đảo bên kia, theo báng súng, rê nòng nhằm chỗ địch đông nhất. Đến lượt bọn tôi đồng loạt siết cò. Chúng nó đổ cũng nhiều, nhưng vẫn xông lên. Ức nhất là lũ máy bay quần thảo, nã rốc két yếm trợ cho bộ binh.

Thấy không thê cầm cự được, Đại đội trưởng lệnh rút lui. Tưởng ông ấy không nghe thấy mệnh lệnh, tôi lom khom đến bên hét thật to, tay ra hiệu chỉ về phía sau. Ông ấy vẫn siết cò, miệng hét "rút trước đi, tôi cản hậu". Khẩu đại liên trong tay bố vợ anh khạc lửa vào đội hình địch. Thình lình, một quả rốc két phóng cạnh ông ấy, phía tay phải. Mới rút được mấy bước, ba chiến sĩ cạnh tôi còn hy sinh nữa là ông ấy Tôi ở xa hơn một chút, được các đồng đội hứng bớt mảnh đạn nên chỉ bị gẫy xương đùi.

Hai ngày sau, khi ta tổ chức phản công, giành lại trận địa đã mất, thì chỉ còn tìm được hai chân ông ấy, từ khoảng giữa đùi trở xuống. Người trợ thủ cho ông ấy thì chỉ còn nữa người. Anh em chôn họ ở ngay chỗ tìm thấy.

- Tức là ngay chỗ đất hõm vào?

- Cũng không hẳn như thế. Hình như tìm thấy chân ông ấy cách hàm ếch một đoạn. Nhưng không biết về hướng nào, không biết cách bao xa.

Đại lấy điện thoại di động ra.

- Thầy ạ. Tôi đang đứng đúng ở trận địa bố vợ tôi hy sinh. Xin thầy chỉ dẫn cho.

Anh quay về phía mặt trời mọc đi. Bên trái anh, cách chừng năm mét có một bụi cây, cao hơn hẳn các bụi cây xung quanh. Có đúng không? Bên phải là sườn dốc ngọn đồi. Có đúng không? Anh cho đào cách bụi cây cao ấy chừng ba bước chân, về phía mặt trời mọc, khắc thấy.

Lập tức mấy công nhân vào cuộc.

- Thấy cho biết, đào sâu bao nhiêu, rộng bao nhiêu ạ?

Các tay cuốc, hai người một kíp, đã năm bấy lần thay nhau đào bới. Đất đồi rắn như đá. Nắng đố lửa. Mấy chiếc ô Linh mua mang theo chỉ che được nắng, không chắn được óng tứ phía vây bọc. Công nhân, mỗi lần tu hết nửa chai. Uống bao nhiêu mồ hôi tháo ra bấy nhiêu.

- Thưa thầy, đã đào như thầy chỉ dẫn, vẫn không thấy gì ạ.

- Phải kiên nhẫn, nhất là phải tin sẽ thấy thì mới thấy. Bây giờ đào chếch sang phía đông, độ một bước. Đào đi!

Lại thay nhau đào. Xà beng, cuốc chim mỗi nhát chỉ nậy được một cục đất bằng nắm tay. Lại thêm dăm lần nghỉ đổi ca. Lại bấy nhiêu lần nạp nước và quýt, táo, bánh mì kẹp thịt xay. Tốp công nhân, hình như được Giám đốc xác định tư tưởng trước, nên tỏ vẻ có trách nhiệm. Người nào cũng hùng hục làm. Đại sợ bà An và Linh say nắng nên bảo xuống chân đồi Dưới ấy có một rừng keo lá tràm, đỡ nắng hơn. Nhưng mẹ con Linh không nghe. Linh bảo "Em đợi bố dậy!".

Đại cũng không mấy tin vào sự điều khiển từ xa của ông thầy ngoại cảm. Nhưng nhiều người nhờ thấy mà tìm được.

Anh biết "Trung tâm nghiên cứu tiềm năng con người" đã mời một số nhà ngoại cảm đến để thực nghiệm. Vẫn chưa thế kết luận là có cơ sở khoa học, bởi vẫn chưa thế kiểm chứng được Nhiều người cho rằng ngẫu nhiên, hú hoạ thôi. Nhưng cũng không thể bác được, vì tỉ lệ tìm thấy hài cốt không phải là thấp. Vì thế, khi đi, Đại cũng đã cẩn thận làm một cái lễ xin thấy chỉ bảo.

Loay hoay từ sáng đến giờ, anh cũng thấy nản. Khi nói chuyện qua điện thoại, nghe miêu tả, Đại cảm thấy như thấy nhìn rõ từng chi tiết, cảnh vật nơi này, thậm chí nhìn thấy cả những vật chôn trong lòng đất. Cứ như thầy có máy viễn thám mặt trên vệ tinh ấy. Nhưng, đến lúc này thì hy vọng, vốn đã mong manh, chỉ còn là cầu may, là an ủi, là liệu pháp tâm lý, cũng tan biến như mồ hôi rơi xuống những hòn đất lổn nhổn nóng rẫy kia.

Đại ngồi ngay trên miệng hố. Mắt dõi theo từng nhát bổ cuốc chim, từng nhát lao xà beng. Chỉ sợ, nhỡ nó động vào xương cốt bố vợ mình. Áo sơ mi anh sũng mồ hôi. Đến cả cạp quần ka ki cũng đã thấm đẫm mồ hôi. Anh luôn tay chuyển những chai nước cho tốp công nhân. Một hộp mấy chục chai mang đi theo không uổng. Đại vừa đưa mắt nhìn rặng núi xa xa, quay lại nhìn xuống đáy hố, thấy một cái gì đen đen. Anh bước một chân xuống, nhặt cái vật ấy lên, nó mủn ra khi anh đụng đến:

- Đào rộng ra. Cẩn thận đấy

Ông Sùng vội đến chỗ Đại, bước cái "chân tươi" xuống hố trước, "chân héo" xuống sau, lấy ngón tay sờ một chỗ khác.

- Đúng là vải mưa của lính rồi!

Mọi người tỉnh táo trở lại. Ai cũng xúm quanh hố, mắt đổ dồn theo từng nhát đào. Đã nhận ra một lớp ni lông xanh lá cây dài hơn nữa mét. Linh tính bảo ông Sùng, đây chính là phần thi thể còn lại của người đồng đội dũng cảm, người hàng xóm gan lì. Lớp đất xung quanh được xắn đi.

- Đúng chú ấy đây rồi bà An ơi. Linh ơi, bố cháu đây rồi!

Ông Sùng thận trọng gạt lớp ni lông trên mặt. Động đến đâu, ni lông vụn ra đến đấy. Tự tay ông lấy xà beng xắn sâu xung quanh gói xương, thành một cái rãnh, cẩn thận lấy bay nậy hết đất trên mặt, xung quanh xương. Cuối cùng mới khẽ bẩy dần nó lên. Mẹ con bà An, kệ cho nước mắt ròng ròng, giơ từng khúc xương cho vào túi ni lông. Người trợ thủ bị mảnh đạn phạt ngang người nên gói xương của anh có thêm nửa bộ xương sườn, xương sống trở xuống.

Bà An thắp một bó nhang, tạ ơn mảnh đất đã cất giữ chút hình hài chồng. Bà bảo Đại bấm máy cho ông thầy, ở mãi đâu đó để bà cảm ơn.

Chiếc xe gầm cao của Trung tâm về trước báo tin, nên ông Sanh ra cổng đứng đợi. Thấy xe từ xa, ông đã đưa tay lên hua hua chào mừng. Đại cũng hua tay đáp lại. Xe vào sân, Đại chưa kịp mở cửa xe, ông đã mở giúp.

- Mừng quá! Chúc mừng gia đình. Trời đất phù hộ, liệt sĩ anh linh phù hộ. Mời gia đình lên phòng tắm rửa, thay quần áo rồi xuống dùng cơm.

Ông bắt tay từng người. Cái bắt tay nào cũng chặt, chia sẻ. Phải nói thật là, nếu không có tốp công nhân thì không biết sẽ xoay xở thế nào. Bởi, đường đến chỗ có dân xa lắm, xe con chẳng thể leo được. Mọi mệt nhọc quên hết. Không ai nói với ai câu gì, nhưng mặt ông Tiết, Đại và nhất là ông Sùng đều thoả màn, hể hả. Bà An và Linh có cái ngậm ngùi rất khó tả ban nãy, Đại bảo cứ để bọc xương trong cốp xe thì bà không chịu, cứ mang lên phòng. Bà để nó dưới sàn, cạnh đầu giường mình. Bà dặn Linh, chiều đi mua bằng được nước vang về "để mẹ tắm rửa cho bố".

Đại bàn giao cho ông Sanh gói hài cốt người đồng đội của bố vợ để cho vào tiểu của ông ấy mà anh tin rằng, trong ấy cũng chỉ có nắm xương lợn như trong tiểu của bố mình thôi.

Có tiếng gõ cửa. Không như tiếng gõ rụt rè trưa qua.

Tiếng gõ to, bạo dạn. Ông Sanh tự tin bước vào, mời mọi người xuống xơi cơm và báo tin:

- Đích thân đồng chí Giám đốc Sở mời cơm gia đình.

Mọi người lục tục xuống. Giám đốc Sở đón ở chân cầu thang. Bắt tay từng người. Khi mọi người đã yên vị, ông đứng dậy trịnh trọng:

- Tôi xin thay mặt lãnh đạo Sở, góp một niềm vui với bác An, chị Linh, anh Đại, bác Tiết, các thân nhân liệt sĩ Lê Hồng Thiệu, xin góp một niềm vui với bác Sùng, người đồng đội, đồng hương, đã cất công vào đây, cùng gia đình tìm bằng được hài cối liệt sĩ, thoả ước nguyện của gia đình. Cho tôi được dâng nén tâm hương lên vong linh liệt sĩ Lê Hồng Thiệu, đã ngã xuống cho sự nghiệp giải phóng đất nước, để quê hương chúng tôi có được ngày hôm nay. Để tỏ lòng biết ơn liệt sĩ và gia đình liệt sĩ, sở Lao động Thương binh Xã hội Tỉnh có chút quà, kính đề nghị bác An thay mặt chúng tôi, thắp nén tâm hương, dâng lên bàn thờ liệt sĩ, trong lễ truy điệu sẽ tổ chức tại quê nhà trong những ngày tới.

Nói đến đấy, ông Giám đốc đến chỗ bà An ngồi. Bà An vội đứng lên. Ông ta đặt vào tay bà một chiếc phong bì khá dầy. Bà không biết nên thế nào. Trả lại thì có vẻ không phải. Mà nhận thì chả ra làm sao. Không biết các gia đình khác có được đối xử như thế này không? Hay chỉ gia đình bà, do có chuyện không hay kia. Ý nghĩ ấy không chỉ lởn vởn trong đầu bà, mà trong cả Đại, ông Tiết, ông Sùng và Linh.

Mấy giây im lặng nặng nề trôi qua. Giám đốc Sở và ông Sanh lo ra mặt. Nếu gia đình không nhận thì gay go to. Cuối cùng Đại giục mẹ:

- Thôi, mẹ thay mặt gia đình cảm ơn đi!

Nghe câu ấy, mặt hai ông Giám đốc giãn hẳn ra:

- Còn chuyện xảy ra ở nghĩa trang, lãnh đạo Sở và Trung tâm thành thật xin lỗi gia đình. Chúng tôi sẽ cho kiểm tra lại tất cả. Sẽ nghiêm khắc rút kinh nghiệm và có hình thức kỷ luật thích đáng những kẻ vô lương tâm, làm bậy trên xương máu các liệt sĩ…

Ông dừng lại một tí, như suy nghĩ rồi nói tiếp:

- Cũng xin gia đình, không nói lại chuyện đáng tiếc này với ai. Được thế, chúng tôi biết ơn vạn bội. Xin mời các bác, các anh chị dùng bữa cơm thân mật với anh em chúng tôi.

Thực đơn bữa này, rõ là tiệc chiêu đãi.