Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 145

Tại Warsawa, ở bàn ăn của hồng y giáo chủ Ratziezevski, hắn đã tuyên bố:

- Ta sẽ không để cho một chiếc thuyền nhỏ nào lọt vào sông Neva, người Moskva hãy vứt bỏ mọi hy vọng có đường thông ra biển đi. Trị xong Auguste thì việc chiếm lấy thành Petersburg đối với ta cũng chỉ đơn giản như cắn vỡ một hột anh đào rồi nhổ ra mà thôi

- Chó thật, sao mà nó ngu ngốc thế? - Alekxandr Danilovich trần truồng, ngồi trên ghế dài, đang xoa xà phòng lên đầu - Thần mà vớ được nó ở ngoài chiến trường, thần sẽ cho nó xơi hột anh đào ngay, cái thằng anh hùng rơm ấy. Hắn lại còn nói thêm: ta sẽ không để một chiếc tàu Anh nào lọt vào Arkhagensk, hàng hoá của bọn lái buôn Moskva sẽ mục ra trong kho của chúng. Ở ta, hàng hoá đâu có mục đâu, phải không, Myn Herz? Phải không?

- Một đoàn tàu Anh gồm ba mươi hai chiếc, có bốn chiến thuyền đi hộ tống, nhờ ơn Chúa đã cặp bến Arkhagensk bình yên vô sự. Họ đã mang tới cho chúng ta sắt, thép, đồng đen để đúc đại bác, thuốc lá đựng trong thùng và rất nhiều các thứ khác ta không cần đến, nhưng vẫn bắt buộc phải mua.

- Không sao, Myn Herz, ta cũng không sợ lỗ đâu. Họ cũng cần phải có lãi chứ: họ đã dũng cảm vượt biển. Bệ hạ có muốn thần gọi lấy nước kvas không? Nartov! - Alekxandr Danilovich gọi to, và lội bì bõm trên sàn gỗ mới bào, ẩm ướt, đi ra phía cửa thấp thông sang buồng ngoài. - Nartov! Đâu rồi? Mi chết ngạt rồi sao? Lấy một bình kvas, rót nhiều vào!

Piotr Alekseevich nằm trên chiếc ghế dài của buồng tắm hơi nước, sát với trần nhà. Đầu gối gầy gò co lên, nhà vua cầm cái chổi nhỏ làm bằng cành phong phe phẩy quạt. Nartov, gã hầu cận của nhà vua, đã hai lần cọ sát và vẩy nước lạnh buốt lên người nhà vua và bây giờ Sa hoàng nằm nghỉ. Ngay sau khi tới nơi, nhà vua đã đi tắm để ăn bữa tối cho thêm ngon miệng. Buồng tắm làm bằng gỗ bồ đề, thoáng đãng. Piotr Alekseevich không muốn rời khỏi buồng tắm, mặc dầu nhà vua để khách khứa ngồi đợi, mệt rũ cả người, đã hai tiếng đồng hồ trong phòng ăn của ông toàn quyền, chờ Sa hoàng ra mời họ ngồi vào bàn ăn.

Nartov mở cánh cửa nhỏ bằng đồng của cái lò đốt, vừa nhảy né sang một bên, vừa hắt cả một bình đầy kvas lên những tảng đá đã được nung nóng ở tít trong tận cùng lò. Một mùi vừa nhẹ vừa nồng, mùi bánh mì thơm, từ trong lò bốc ra, và hơi nóng phủ lấy thân thể những người đang tắm. Piotr Alekseevich khoan khoái làu nhàu và cầm cái chổi lá phong phe phẩy quạt ngực.

- Myn Herz, Gavrila Brovkin kể rằng ở Paris, chẳng hạn, người ta không hiểu tắm bằng hơi nước là thế nào, lại có thêm cả nước kvas thì họ lại càng không hiểu. Mà theo lời hắn thì dân ở đấy, người nào cũng nhỏ bé.

- Ngược lại, ở đấy, họ hiểu biết những cái mà chúng ta cũng rất nên hiểu biết, - Piotr Alekseevich nói. - Bọn thương gia của chúng ta thật là những đồ dã man mọi rợ. Chúng đã gây cho ta nhiều khó khăn ở Arkhagensk. Tên lái buôn nào cũng muốn bán trước những hàng hoá hư hỏng của nó. Trong ba năm trời, nó sẽ nói dối, khóc lóc thề sống thề chết tìm mọi cách đẩy cái của thối nát ấy đi cho đến khi tới lượt các thứ hàng tươi tốt cũng lại mục nốt… Ở sông Dvina miền Bắc có nhiều cá lắm, các đàn cá mòi đặc đến nỗi giả sử cắm một chiếc mái chèo xuống nước, mái chèo sẽ cứ đứng thẳng không đổ… ấy thế mà, không thể nào đi ngang qua các nhà kho được, thối quá… Ta đã nói cho chúng nghe tại Hội đồng các xã trưởng, thoạt đầu ta đã định nói ngọt với chúng nhưng rút cuộc cũng phải nổi giận.

Alekxandr Danilys buồn bực, thở dài:

- Vâng, Myn Herz, có những chuyện như thế ở ta. Biết làm thế nào, đầu óc chúng vô học… Nếu cứ để mặc chúng, bọn con buôn quỷ quái ấy rồi sẽ làm xấu hổ cả nước… Nartov, đem bia lạnh vào đây!

Piotr Alekseevich, đôi cẳng dài buông thõng, ngồi trên ghế, cúi đầu xuống; từ những món tóc nâu quăn, mồ hôi nhỏ giọt.

- Được - nhà vua nói, - được lắm… Phải, như thế đấy người bạn tâm tình của ta ơi… Không có Petersburg thì chúng ta chỉ là một cái xác không hồn.

[ngudoc]

Chương 146

Tại bàn ăn của Melsikov, trong toà lâu đài xây dựng ở biên cảnh đất Nga, bên bờ cái vịnh đã chiếm lại được tụ tập những con người mới, những con người chỉ nhờ ở tài năng của mình, - Sa hoàng Piotr đã ra lệnh "từ nay đánh giá đám quý tộc theo công lao" - mà đã ngoi ra được khỏi những túp lều ám khỏi đổi giầy gai lấy giầy có khoá, mũi vuông, làm bằng da Nga. Đáng lẽ phải ngòi mà than vãn, tự hỏi: "Lạy Chúa, tại sao Chúa bắt con phải chịu cảnh kêu gào vì đói trong căn nhà giá lạnh nầy" thì họ lại ngồi trước những đĩa thức ăn đầy như tối nay chẳng hạn, suy nghĩ và bàn luận về công việc quốc gia, dù muốn hay không cũng vậy. Có mặt anh em nhà Brovkin, các nhà đóng tàu nổi tiếng Fedorxey Xkliaev và Gavrila Melsikov đã đi theo Piotr Alekseevich từ Voronez tới tận bờ sông Xvia, nhà thầu khoán Ermolai Negomorski ở Novgorod, cặp mắt ban đêm sáng như mắt mèo, Terenti Buda, chuyên chế tạo mỏ neo, và Efrem Tarakanov nhà điêu khắc gỗ và mạ vàng nổi tiếng.

Khách khứa không phải tất cả đều là nguồn gốc hạ lưu: ngồi bên trái Sa hoàng là Roman Brux, người xứ Scotland tóc hoe hoe đỏ, dòng dõi hoàng tộc, khuôn mặt xương xẩu, môi mỏng, mím chặt một cách dữ tợn, - một nhà toán học và đọc sách không biết mệt cũng như người em ông ta là Jakov; cả hai anh em đều đẻ ở Moskva, tại xloboda Đức, họ đã đi theo Sa hoàng từ hồi nhà vua còn niên thiếu và coi sự nghiệp của nhà vua như sự nghiệp của bản thân họ. Còn có một người dáng điệu uể oải, kiêu kỳ, mắt như đại bàng, mũi thanh tú điểm một vệt ria nhỏ: đó là đại tá cận vệ Mikhail Mikhailovich Golixyn, đã từng nổi danh trong trận xung phong đánh chiếm Sluxenburg; cũng như mọi người, hắn uống rất nhiều, mặt mỗi lúc một tái mét và gõ đinh thúc ngựa choang choang dưới gầm bàn; còn có phó thuỷ sư đô đốc của hạm đội Baltic mà mọi người đều đang mong đợi, Cornelix Cruyx, một con sói biển mặt sạm sương gió, hằn những nếp nhăn sâu và nghiêm nghị, mắt màu xanh lờ lờ, trông kỳ lạ và lạnh lêo như những vực thẳm của biến cả; còn có trung tướng Samber, người chắc nịch, mặt đầy đặn, mũi khoằm khoằm, cũng là một tay lão luyện, một trong số những người tin tưởng vào vận mệnh của Sa hoàng Piotr, đã đem tất cả những gì họ có ra phục vụ nhà vua: thanh gươm của họ, lòng dũng cảm và danh dự quân nhân của họ; ở đó còn có

Gavrila Ivanovich Golovkin, nội thị của Sa hoàng, một người có đầu óc khôn ngoan và sắc sảo, tính tình lặng lẽ trợ tá của Melsikov trong công việc xây dựng thành phố và pháo đài.

Đã đến lúc khách khứa cùng nói một lúc, bô bô ầm ĩ có người cố ý gào to lên để Sa hoàng nghe thấy. Phảng phất mùi vữa ẩm trong gian phòng cao; trên tường quét vôi trắng, những cây nến đang cháy trong những chiếc đèn vách ba chạc, cọ chụp hắt ánh sáng bằng đồng; cũng có rất nhiều nến cắm vào các chai rỗng đặt trên khăn trải bàn màu sặc sỡ; giữa những đĩa bằng đất nung và bằng thiếc, bày la liệt các món ăn mà ông toàn quyền đã kiếm được để thết khách; giăm-bông, lưỡi bò, dồi xấy, ngỗng, thỏ, dưa cải bắp và tân đại căn, dưa chuột muối, tất cả những thứ đó đều la do nhà thầu khoán Negomorski biếu Melsikov.

Người ta cãi nhau, la hét, nhất là về vấn đề phân phát lương thực và cỏ ngựa: ai cũng buộc tội người khác là vơ bừa về phần mình. Thực phẩm được chuyên chở từ Novgorod, từ Tổng cục tiếp tế đến bằng thuyền vào mùa hè, qua sông Volkhov và hồ Ladoga, và mùa đông thì qua con đường mới phá xuyên qua các khu rừng rậm. Lương thực được đưa tới Sluxenburg bỏ vào kho, có những tường thành vững chãi của pháo đài bảo vệ; ở đó tại các kho, các nhân viên được lựa chọn trong số nhân viên sở thuế tin cẩn nhất, theo lệnh trưng thu, trao cho Petersburg các thực phẩm cho binh sĩ đóng tại "Thành phố trên đất liền", cho khu Vyborskaia Xtorona, cho các cơ quan hành chính điều khiển các công trình xây dựng, và cho đám nông dân bị bắt làm các công việc tạp dịch - đào đất, đốn gỗ, thợ mộc, thợ nề, thợ lợp mái - đến đây làm việc, luân phiên thay nhau ba đợt từ tháng tư đến tháng chín. Đoạn đường từ Novgorod đến Sluxenburg rất khó đi, trong vùng nầy, bị chiến tranh tàn phá, không sao kiếm ra được cái gì, lương thực dự trữ cạn rất nhanh và Brux, Samber, Cruyx, cũng như các nhân vật khác địa vị thấp hơn, dành giật nhau tất cả những gì có thể lấy được. Tối hôm đó, tại bàn ăn, họ nổi hung lên, trả miếng nhau.

Người ta dâng Piotr Alekseevich một món ăn nóng: súp nấu mì ống. Lính tráng được phái đi các ngả đã moi được một con gà trống trong một cái trại nhỏ, bên bờ sông Foltanka, tại nhà một người dân chài Phần Lan; người nầy đã thừa cơ bắt bí đòi trả con gà già ấy mười lăm kopeik. Ăn xong, Piotr Alekseevich đặt lên bàn hai cánh tay dài có những bàn tay to khỏe, mạch máu căng lên sau bữa tắm. Nhà vua nói ít và chăm chú nghe, đôi mắt lồi nghiêm nghị, trông đáng sợ nữa là khác; nhưng khi nhà vua cúi nhìn xuống để nhồi tẩu hay vì một lý do gì khác thì bộ mặt với cặp má tròn trĩnh, mũi ngắn, miệng nhỏ và tươi cười, nom lại có vẻ rất hiền hậu: hãy lại gần đây, đừng sợ, hãy chạm cốc với nhà vua: "Chúc sức khỏe Ngài pháo thủ". Và tuỳ theo người đến gặp, đối với người nầy thì nhà vua không thèm trả lời, đối với người khác thì nhà vua niềm nở hất đầu đáp lại, lắc những món tóc tơ, quăn trên trán.

"Chúc mừng thần Baccux!" nhà vua nói, giọng trầm trầm, rồi hất cốc rượu vào mồm theo kiểu bọn hoa tiêu và thuỷ thủ đã dạy nhà vua ở Hà Lan.

Hôm đó, Piotr Alekseevich rất lấy làm hài lòng là Danilys đã cất được ngay mũi bọn Thuỵ Điển, một toà nhà đẹp như thế nầy, trên có dựng tượng vua Thuỷ tề và một tiên nữ của biển khơi; nhà vua vui vẻ nghĩ rằng, tất cả đám khách khứa ngồi bên cạnh đều là người của mình, đang sôi nổi bàn cãi về một công cuộc lớn lao, không hề bận tâm đến nguy hiểm, cũng không hề cân nhắc về khả năng thành công. Nhưng cái làm nhà vua sung sướng hơn hết là thấy tất cả những điều nhà vua đã ghi chép nguệch ngoạc để khỏi quên vào một cuốn sổ tay dày bỏ trong túi cùng với một mẩu bút chì gậm nham nhở, cái tẩu và túi đựng thuốc lá, tất cả những điều đó đã được thực hiện tại chốn nầy, nơi kết thúc những mơ ước xa xăm và những dự định táo bạo của mình. Phải, giấc mơ xưa kia đã trở thành hiện thực; gió lay động lá cờ treo trên pháo đài của toà thành, bờ sông lầy tua tủa mái chèo; khắp nơi, ai nấy đều hối hả, mải mê với những lo nghĩ và công việc của họ, và thành phố đã vươn lên, tuy hiện nay còn chưa lấy gì làm to lớn lắm, nhưng cũng đã có một nhịp sống đều đều hàng ngày.

Piotr Alekseevich nhấm nhấm cái tẩu bằng hố phách, lơ đãng nghe Brux tính hay cáu kỉnh đang càu nhàu với nhà vua về vấn đề cỏ mốc và Samber, say mèm, đang hét ầm lên và cố chạm cốc của hắn vào cốc của Sa hoàng… Ra là đây, mảnh đất thân yêu, mảnh đất xiết bao mong ước. Tất nhiên, đi trên biển Azop nước ấm và bàng bạc, phải mất bao nhiêu nỗ lực gian khổ mới chinh phục được, cũng thú vị: đi trên Bạch Hải, sóng nước lạnh lẽo, bập bềnh dưới màn sương mù dày nặng, cũng thú vị nhưng không gì có thể so sánh được với biển Baltic, con đường rộng thênh thang dẫn tới các thành phố kỳ diệu, những vùng trù phú. Ở đây ngay cả đến trái tim cũng đập khác, tư tưởng mở rộng đôi cánh và sức lực như tăng lên gấp bội

Alekxandr Danilovich thỉnh thoảng lại liếc nhìn Myn Herz hắn thấy lỗ mũi nhà vua mỗi lúc càng nở to thêm, và khói thuốc từ tẩu bay ra mỗi lúc một thêm dày đặc.

- Thôi đủ rồi! - hắn bỗng hét lên với khách khứa. - Lúa mạch, kê, lúa, mạch, kê, các ngài chỉ biết nói mãi có thế! Ngài pháo thủ tới đây không phải để nghe nói về lúa mạch và kê.

Và Melsikov, nháy mắt một cái làm cả một bên má nhăn lại, ra hiệu cho một gã béo phị, mặc áo ngắn, tà áo loe rộng, đang mỉm cười ngọt sớt:

- Fenten, rót rượu đi rượu sông Ranh, cái thứ nhà ngươi biết đấy!

Rồi hắn quay về phía Piotr Alekseevich và chờ đợi. Cũng như mọi lần, Melsikov đã đoán được, đã nhìn thấy trong cặp mắt tối sầm lại của Sa hoàng là đã đến lúc tất cả những gì vốn từ lâu âm ỉ, sôi sục trong lòng Piotr Alekseevich, tất cả những gì từ lâu vẫn day dứt nhà vua, đã kết hợp lại với nhau bằng đủ mọi cách trong đầu óc nhà vua, và hiện rõ dần thành một ý chí dứt khoát, không gì lay chuyển nổi. Từ lúc đó trở đi thì không còn bàn cãi gì được nữa, không còn có thể ngăn trở ý chí của nhà vua được nữa.

Mọi người im bặt. Chỉ nghe thấy tiếng rượu từ một cái vò chảy ồng ộc vào các cốc. Piotr Alekseevich, hai bàn tay vẫn đặt trên mặt bàn ngả người vào lưng ghế thếp vàng.

- Vua Charles can đảm nhưng kém thông minh, mà lại rất kiêu ngạo, tự phụ, - nhà vua nói, kéo dài từng lời theo lối nói của Moskva - Năm 1700, hắn đã bỏ lỡ mất vận động. Nếu như hắn biết nắm lấy thời cơ đó, thì chúng ta đã chẳng còn được ngồi đây mà uống rượu sông Ranh nữa. Trận thua ở Narva đối với chúng ta rất có ích. Càng rèn, sắt càng cứng và con người ta cũng dày dạn lên. Chúng ta đã học được nhiều điều mà trước kia chúng ta thậm chí cũng không hề nghĩ tới. Các tướng lĩnh của chúng ta, cùng với Bois Petrovich Seremetiev và Anikita Ivanovich Repnin, đã chứng tỏ cho toàn thế giới thấy rằng không có câu chuyện thần kỳ Thuỵ Điển, rằng bọn Thuỵ Điển, ta có thể đánh bại được chúng ở đồng bằng cũng như trên các chiến luỹ của một thành trì. Các ngươi, mà ta rất quý mến, các ngươi đã chinh phục và xây dựng cái nơi tốt lành nầy. Thần Thuỷ tề, người vỗ sóng của biển cả, đã nằm trên mái nhà của chủ nhân đây chở đợi những chiến thuyền mà chúng ta đang đóng đến thành chai tay. Nhưng sau khi đã bám chắc được Petersburg, mà lại cứ phải không ngừng đẩy lui những cuộc đột kích của bọn Thuỵ Điển trên sông Xextra và trên đảo Kotlin thì như thế có hợp lý không? Chẳng lẽ ta cứ ngồi chờ vua Charles chán cảnh chinh chiến với những mộng mị và mơ tưởng của hắn, rút quân ở châu Âu về đề quay lại đánh ta sao? Khi ấy thì có lẽ ngay chính thần Thuỷ tề cũng chẳng cứu nổi chúng ta. Đây là trái tim của chúng ta, và chính tại biên cương xa xôi, trong những pháo dài hùng mạnh, chúng ta sẽ phải đương đầu chọi nhau với vua Charles. Chúng ta cần phải liều mà nắm lấy thế tấn công. Ngay sau khi băng đã tan hết, cần phải tiến đánh Kexhom, chiếm lấy của bọn Thuỵ Điển, để cho hồ Ladoga thuộc hẳn về ta như xưa kia, và hạm đội của ta có thể chạy từ phía Bắc xuống mà không phải e ngại gì hết. Cần phải vượt qua sông Narova và chiếm lấy Narva, lần nầy thì chúng ta sẽ không để bị đánh bại. Các bạn, chúng ta phải chuẩn bị cho chiến dịch nầy ngay tức khắc. Mọi chậm trễ đều có nghĩa là chết!

[ngudoc]

Chương 147

Qua cửa sổ, qua làn khói từ các tẩu toả ra, Piotr Alekseevich nhìn thấy vầng trăng khuyết từ nãy vẫn chạy hoài giữa những mảng mây mù, lúc nầy đã dừng lại lơ lửng trên trời.

- Danilys, cứ ngồi yên đấy, không cần phải đưa ta ra, ta đi hóng gió một lát rồi ta sẽ trở lại.

Nhà vua đứng dậy và bước ra ngoài thềm, đứng dưới tượng thần Thuỷ tề và cô tiên nữ vú to tựa tay trên cái bình thếp vàng. Một làn gió mát vật vờ, nồng nồng, sộc vào lỗ mũi nhà vua. Piotr Alekseevich đút tẩu vào túi.

Từ sau cái cột, một người rời bức tường tiến ra, đầu trần, mặc áo vải thô, chân đi giầy gai: người đó quỳ xuống, hai tay nâng một tờ giấy lên quá đầu:

- Mi muốn gì? - Piotr Alekseevich hỏi - Mi là ai? Đứng dậy, mi không biết lệnh của ta sao?

- Muôn tâu hoàng thượng cao minh, - người lạ mặt nói với một giọng nhẹ nhàng, thấm thía, - dưới chân hoàng thượng đây là kẻ hạ thần hèn mọn của hoàng thượng. Andriuska Golikov, nghèo và mang công mắc nợ, chẳng có ai là chủ mà cũng chẳng có ai che chở… Muôn tâu Sa hoàng cao cả hãy rủ lòng thương kẻ hạ thần đang chết, không sao chịu nổi được nữa!

Piotr Alekseevich giận dữ, khịt khịt mũi; nhà vua giận dữ cầm lấy lá đơn thỉnh cầu, rồi lại ra lệnh cho hắn đứng dậy.

- Mi sợ làm việc ư? Hay là mi ốm? Họ có phát vodka nấu bằng quả thông cho mi như ta đã ra lệnh không?

- Muôn tâu Sa hoàng cao cả, kẻ hạ thần vẫn khỏe mạnh, không có lười nhác gì trong công việc, kẻ hạ thần đào đất, đẩy xe chở đá hộc, cưa các xà gỗ… Nhưng trong người kẻ hạ thần có một sức mạnh kỳ diệu đang mai một đi… Kẻ hạ thần là một nghệ sĩ thuộc dòng họ Golikov, những người vẽ tranh thánh ở Palekh. Kẻ hạ thần biết vẽ chân dung, mặt trông như người sống, không già đi mà cũng không thể chết được vì trong đó đã có cái thần vĩnh cửu… Kẻ hạ thần có thể vẽ sóng biển, có chiến thuyền ở trên, các cánh buồm rộng mở, khói súng đại bác bao phủ, rất khéo.

Piotr Alekseevich lại thở, nhưng lần nầy không giận dữ nữa:

- Mi biết vẽ chiến thuyền à? Nhưng có gì chứng minh là mi không dối ta?

- Kẻ hạ thần lẽ ra có thể chạy đi lấy các bức tranh của kẻ hạ thần đã vẽ đề trình lên hoàng thượng xem, nhưng khốn nỗi tranh lại vẽ lên tường, lên vách đất, không phải vẽ bằng màu mà chỉ vẽ bằng than… Kẻ hạ thần không có bút lông, không có thuốc màu. Đêm đêm, kẻ hạ thần luôn luôn mơ thấy những cái đó… Chỉ cần vài lọ màu thôi, dù chỉ nhỏ bằng một cái bao ngón tay để khâu và vài cái bút lông thì, muôn tâu Sa hoàng cao cả, kẻ hạ thần xin đem hết tâm huyết phục vụ hoàng thượng, sẵn sàng nhảy vào lửa

Lần thứ ba, cái mũi ngắn của Piotr Alekseevich lại khụt khịt:

- Theo ta!

Và ngẩng mặt nhìn vầng trăng soi sáng những vũng nước phủ một lượt băng mỏng vỡ lạo xạo dưới gót ủng, nhà vua theo thói quen, phóng đi rất nhanh. Andrey Golikov chạy gần theo sau: mắt liếc nhìn bóng Sa Hoàng, dài một cách lạ thường, hắn cố chú ý không dẫm chân lên trên.

Họ qua quảng trường, đi vào dưới những rặng thông thưa thớt và tới bờ sông Nepka lớn; ở đó những lều đất thấp lè tè, lợp cỏ của thợ làm nhà sắp thành từng dẫy.

Golikov hết sức xúc động, dừng lại trước một căn nhà; vừa cúi chào, vừa ấp úng, hắn mở cánh cửa làm bằng ván bìa. Piotr Alekseevich cúi xuống, bước vào. Có chừng hai chục người nằm trên những phản gỗ; những cẳng chân để trần thò ra dưới những chiếc chiếu gai và những tấm da cừu dùng làm chăn cho những người đang ngủ. Một người râu xổm, cởi trần, ngồi vá áo trên ghế đẩu trước cái giá cắm một mảnh gỗ vụn đang cháy.

Không hề ngạc nhiên khi trông thấy Sa hoàng Piotr, người đó cắm kim vào áo, đặt áo xuống, đứng dậy và thong thả cúi chào như chào bộ mặt tối sầm của một bức tranh thánh ở nhà thờ.

- Mi phàn nàn cái gì? - Piotr hỏi, sẵn giọng. - Thức ăn tồi ư?

- Tồi ạ, tâu Sa hoàng. - người kia bình thản trả lời.

- Quần áo bọn mi được phát đủ không?

- Mùa thu vừa rồi, chúng thần có được phát quần áo nhưng như bệ hạ thấy đấy, chúng thần dùng đã hỏng cả trong mùa đông rồi.

- Có ai ốm không?

- Rất nhiều người ốm, tâu Sa hoàng, ở đây khí hậu độc lắm.

- Ở nhà thuốc người ta có chữa chạy cho bọn mi không?

- Chúng thần cũng có nghe thấy nói đến nhà thuốc, có thế thật.

- Bọn mi không tin ở nhà thuốc sao?

- Biết nói thế nào với bệ hạ? Có lẽ chúng thần cứ tự khắc khỏi thôi.

- Mi từ đâu tới? Mi đến đây đợt nào?

- Thần thuộc đợt thứ ba, đợt mùa thu… Thần quê ở thành phố Kerensk, khu nhà buôn. Vả lại, ở đó, ai ai cũng là người tự do cả.

- Tại sao mi lại ở đây mùa đông?

- Về nhà vào mùa rét thần ngán lắm, cũng vậy thôi, có về thì cũng đến nằm trên bếp lò mà gào lên vì đói. Cho nên thần đã xin chân đánh xe chở gỗ, được Nhà nước nuôi. Nhưng bệ hạ hãy xem bánh mì người ta phát cho chúng thần đây.

Người đó móc trong tấm da cừu ra một mẩu bánh đen, dùng ngón tay cứng nhắc bóp và bẻ mẩu bánh.

- Mốc xì hết. Thế nầy thì nhà thuốc làm gì được.

Andrey Golikov lặng lẽ cắm một mảnh vỏ bào gỗ thông mới vào giá đèn: căn phòng thấp, tường trát đất sét và chỉ quét vôi loang lổ từng chỗ, sáng hơn lên. Mấy người nằm dưới chiếu gai ngóc đầu dậy

Piotr Alekseevich ngồi lên mép phản và hai tay ôm lấy một đầu gối, cặp mắt sắc sảo nhìn thẳng vào mặt người râu xồm:

- Thế nào Kerensk mi làm gì?

- Thần bán rượu mật ong pha gia vị. Nhưng bây giờ mọi người ít uống lắm, hồi nầy chẳng ai có tiền cả.

- Lỗi tại ta, ta đã lột hết của mọi người, có phải không?

Người râu xồm nhún đôi vai để trần lên rồi lại hạ xuống, đồng thời cây thập tự đồng đeo trên bộ ngực giơ xương của hắn cũng nhô lên, rơi xuống; rồi người đó lắc đầu cười gằn:

- Bệ hạ muốn moi thần nói sự thật ra ư? Chúng thần không sợ nói sự thật đâu, chúng thần đã từng trải qua nhiều cảnh ngộ rồi… Tất nhiên thời trước, đời sống nhân dân có dễ chịu hơn. Không phải đóng nhiều thuế má như bây giờ… Còn như ngày nay, chúng thần chỉ có móc túi xì tiền ra hoài… Xưa kia, phải đóng thuế nhà, thuế bếp, thuế cày, nhưng thường thường bằng cách tương trợ bảo lãnh cho nhau, người ta vẫn có cách thoả thuận với nhau, miễn cho nhau một vài khoản thuế, được điều kiện đóng thuế dễ dàng… Ngày nay, bệ hạ đã ra lệnh bắt đóng thuế thân ở khắp nơi, ghi tên tất cả dân chúng vào sổ thuế và người nào cũng có ông cò ông thu thuế lượn quanh ra lệnh: "Nộp thuế đi!". Hơn nữa, những năm gần đây, lại phải gửi đến cho bệ hạ, đến Petersburg nầy, ba kíp thợ trong mùa hè. Bốn mươi ngàn con người, bệ hạ tưởng dễ kiếm đấy chắc! Ở nơi chúng thần, cứ mười hộ tuyển một người, đem theo rìu, tràng hoặc xẻng và một cái cưa vạn năng. Chín hộ kia, mỗi hộ phải đóng bốn mươi mốt kopeik để nuôi người đó… Nhưng số tiền đó thì cũng còn phải kiếm đâu ra cho có chứ… Thế là người ta ra chờ gào đến khản cổ: "Rượu mật ong nóng đây!" Kể ra cũng nhiều người muốn uống đấy, nhưng túi tiền của họ lại chỉ đựng có qui ở trong. Bệ hạ đã bắt các con trai thần vào long kỵ binh. Ở nhà chỉ còn có mụ vợ già của thần với bốn đứa con gái, những đứa trẻ ranh, cao chỉ bằng ngần nầy thôi… Chắc hẳn, bệ hạ là Sa hoàng, ở địa vị bệ hạ nhìn sự việc bao quát hơn.

- Đúng thế, ở địa vị ta nhìn sự việc bao quát hơn? - Piotr Alekseevich gay gắt nói. - Đưa ta mẩu bánh mì.

Nhà vua cầm lấy miếng bánh mì mốc, bẻ ra, ngửi rồi đút miếng bánh vào túi.

- Ngay sau khi sông Neva tan hết băng, ta sẽ đem đến cho bọn mi quần áo mới, giầy gai, bột mì. Sẽ cho làm bánh mì ngay tại đây.

Nhà vua đi ra cửa, quên bẵng mất Golikov, nhưng Golikov lao lại một cách tuyệt vọng, mắt nhìn nhà vua khẩn khoản đến nỗi Piotr Alekseevich đổi ý và khẽ nhếch mép cười, nói:

- Thế nào! Gã vẽ tranh, chỉ cho ta xem nào.

Giữa các tấm phản gỗ, có một mảnh tường được cạo thật phẳng và quét vôi trắng cẩn thận, trên phủ một manh chiếu gai. Golikov thận trọng bỏ manh chiếu xuống, gí sát cái giá đèn trên có mảnh vỏ bào đang cháy, đốt thêm một mảnh nữa và tay run run cầm cái giá đèn nặng, hắn nói the thé, đều đều như tụng kinh;

- Trận chiến thắng rất mực vẻ vang trên mặt biển tại cửa sông Neva ngày 10-5-1703: chiến thuyền địch Axtren mang mười bốn khẩu đại bác và chiếc kỳ hạm Gedan mang mười khẩu đại bác đã đầu hàng ngài pháo thủ Piotr Alekseevich và trung uý Melsikov.

Trên bức tường đất có vẽ hai chiến thuyền Thuỵ Điển trên mặt sóng ngầu bọt, phủ kín trong khói súng đại bác, thuyền quân Nga xúm xít vây quanh, lính Nga đang nhảy sang thuyền địch; nét vẽ bằng than rất tinh vi nghệ thuật. Bên trên các chiến thuyền, từ trong một đám mây thò ra hai bàn tay cầm một dải băng dài trên có ghi những dòng chữ đã được nói lên trên đây.

Piotr Alekseevich ngồi thụp xuống: "Chà chà, chà!" Nhà vua lẩm bẩm. Mọi chi tiết đều rất chính xác, từ dây dợ, trục cột cho đến cánh buồm căng phồng, cờ xí. Nhà vua còn nhận ra cả Alexaska đang leo thang xung phong, tay cầm gươm và súng lục và nhận ra cả mình, quần áo quá lộng lẫy nhưng đứng ở mũi một chiếc thuyền, đúng như hôm đó nhà vua đã đứng, ngay dưới đuôi một chiến thuyền địch, miệng hò hét, tay ném thủ pháo.

"Chà, chà, chà? Tại sao mi lại biết được trận chiến thắng nầy?".

- Tâu bệ hạ, khi đó hạ thần chèo thuyền của bệ hạ.

Piotr Alekseevich lấy ngón tay quệt vào bức vẽ: quả đúng là vẽ bằng than thực. Sau lưng nhà vua, Golikov khe khẽ rên rỉ.

- Nếu vậy, có lẽ ta sẽ cử mi sang Hà Lan học. Nhưng mi sẽ không đem tài năng dìm vào trong rượu đấy chứ? Là vì ta biết bọn mi lắm, đồ chết tiệt?

Piotr Alekseevich trở về nhà ông toàn quyền và ngồi vào chiếc ghế thếp vàng. Nến đã lụi hết, khách khứa đều say mèm. Ở cuối bàn, đám kỹ sư đóng tàu, đầu gục xuống, đang hát một bài bi ca. Riêng chỉ có Alekxandr Danilovich còn giữ được hoàn toàn tỉnh táo. Nhận ngay thấy bên mép Myn Herz giật giật, hắn cố đoán ra nguyên nhân thật nhanh.

- Nầy, hãy nếm xem! - Bỗng Piotr Alekseevich quát lên, móc phăng mẩu bánh mốc ở trong túi ra. - Ông toàn quyền, ông hãy ăn cái nầy đi cho thơm miệng.

- Myn Herz, thần không dính gì vào việc nầy cả, chính Golovkin phân phối bánh mì, cầu sao cho hắn chết nghẹn vì mẩu bánh mì nầy! A! đồ kẻ cướp! A! quân phản phúc!

- Ăn đi! - mắt Piotr Alekseevich trợn lên một cách dữ tợn - Ngươi nuôi người bằng *** thì ngươi hãy ăn đi. Thuỷ tề! Ngươi phải chịu trách nhiệm về tất cả chuyện nầy! Về từng mạng người một.

Alekxandr Danilovich ngước con mắt đau đớn và hối hận nhìn Myn Herz rồi nhai mẩu cùi bánh, làm ra bộ nuốt rất khó khăn như thể nghẹn ngào nước mắt.

[ngudoc]

Chương 148

Piotr Alekseevich về ngủ ở ngôi nhà nhỏ của mình vì ở nhà ông toàn quyền, các phòng đều cao, mà Sa hoàng thì lại ưa trần thấp, những căn buồng ấm cúng.

Trong thời gian ở Xaacdam, nhà vua ngủ với bác thợ rèn Kixter trong một cái giường như hình cái tủ đến nỗi không duỗi được chân vậy mà nhà vua vẫn thích.

Nartov, hầu cận của Piotr Alekseevich đã đốt nóng lò sưởi; trên cái bàn đặt trước cửa sổ thấp và dài, phải cúi xuống mới nhìn qua được, hắn đã bày sách, vở, giấy và mọi thứ cần dùng để viết, cùng với những túi compa, túi dụng cụ của nhà phẫu thuật và của thợ mộc, những ống nhòm, địa bàn, thuốc lá và các tẩu thuốc, đựng trong những túi da to. Trên tường căng vải buồm. Ở một góc dựng chiếc đèn hiệu bằng đồng cao đến ngang người, sẽ dùng cho cột đèn báo hiệu của pháo đài Piotr và Paul. Trên sàn có để những neo thuyền, dây thừng tẩm hắc ín và những con ròng rọc bằng gỗ dũ sang.

Người ta tưởng rằng sau khi tắm và ăn một bữa ngon Piotr Alekseevich chụp cái mũ vải lên đầu là sẽ ngủ một giấc ngủ ngon lành trên cái giường cột vặn và treo rèm vải gai xanh. Nhưng nhà vua không buồn ngủ. Gió thổi giật từng cơn trên mái nhà, gào thét trong ống khói lò, lay động các cánh cửa chớp. Ngồi dưới đất trên một tấm thảm bằng nỉ, bên cạnh để một cái đèn tròn đục những lỗ nhỏ, anh chàng Alexaska không thể thiếu được, đang trình bày suốt lượt những nỗi khó khăn về tiền nong của vua Auguste, do sứ thần của Sa hoàng tại triều đình vua Auguste là vương hầu Grigori Fedorovich Dolgoruki báo cáo về đều đặn cho biết, bằng thư hoặc bằng liên lạc đặc biệt.

Vua Auguste bị các nhân tình lột nhẵn, lúc nầy hoàn toàn khánh kiệt; ở Xăc, dân đã nộp hết cho nhà vua tất cả những gì họ có thể nộp được, theo như người ta đồn thì không tài nào vay nổi lấy một trăm rixdan(1) ở xứ nầy. Ở Nghị hội Xandomia, dân Ba Lan đã từ chối không nộp tiền ngự dụng cho nhà vua. Vua Auguste đã bán mất lâu đài của mình cho vua Phổ, rẻ chỉ có nửa tiền, vậy mà bây giờ lại có một người đàn bà nữa xuất hiện trên đường đi của nhà vua (chẳng biết là ma quỷ hay vua Charles xui khiến ra như vậy), hoa khôi của châu Âu, nữ bá tước Oro xứ Konixmac, và nhà vua đã đem hết tiền phung phí vào các cuộc pháo hoa và vũ hội để nghênh tiếp nữ bá tước; khi bà nầy biết chắc là túi nhà vua đã rỗng tuếch, bà ta liền kiếu lui và bỏ đi đem theo một xe chở đầy nhung lụa và bát đĩa bằng bạc. Vua Auguste thậm chí chẳng còn gì mà ăn nữa.

Nhà vua tìm đến vương hầu Grigori Fedorovich Dolgoruki, đánh thức ông nầy dậy rồi ngồi phịch xuống một chiếc ghế bành, rên la than thở: "Đã gần hai tuần lễ nay, quân đội xứ Xăc của trẫm chỉ còn có bánh khô để ăn; còn quân đội Ba Lan thì không được lĩnh lương, phải sống bằng trộm cắp vặt… Dân Ba Lan hoàn toàn mất trí rồi: từ xưa đến nay, chưa bao giờ trong nước lại thấy có những chuyện xay sưa rượu chè, những chuyện lục đục nội bộ như thế; đám quý tộc lớn cũng như bọn quý tộc nhà quê đánh lộn nhau, đất làng, chiếm các thành phố và các lâu đài, phá phách tệ hại hơn cả bọn Hung nô. Chúng nó thiết gì đến quốc gia Ba Lan! Ôi trẫm thật là một ông vua bất hạnh! Ôi, thà rút gươm ra mà tự vẫn còn hơn!".

Vương hầu Dolgoruki, vốn dễ thương cảm, nghe câu chuyện bi thảm ấy mà nhỏ lệ và đã bỏ tiền túi ra đưa cho nhà vua mười ngàn eccus(2) không đòi giấy biên nhận. Vua Auguste lập tức trở về nhà, có bà nhân tình mới là nữ tước Koxenxka đang làm những chuyện ngông cuồng, và thế là lại yến tiệc, hội hè linh đình.

Alekxandr Danilovich kéo cái đèn sát lại gần, rút ra một bức thư, ghé lại gần những lỗ ánh sáng rồi ngập ngừng đọc lên vì hắn đọc còn chưa được thạo lắm:

- Myn Herz, đây chẳng hạn, vương hầu Grigori Fedorovich Dolgoruki đã viết từ Xandomia về như sau: "Quân đội Ba Lan trước một cốc rượu đầy, trong các tửu quán, thì đánh nhau rất giỏi, nhưng thật khó mà thúc được họ tiến đánh quân địch ngoài chiến trường… Quân đội xứ Xăc của vua Auguste thì giỏi nhưng họ không thật sự căm ghét người Thuỵ Điển. Còn bọn Thuỵ Điển thì chúng đã hoàn toàn tàn phá một nửa nước Ba Lan, chẳng kiêng nể gì nhà thờ hay mồ mả. Nhưng các chúa đất Ba Lan mặc kệ: người nào cũng chỉ biết lo phận người nấy. Thần không hiểu làm sao một quốc gia như vậy có thể tồn tại được! Nó chẳng giúp ích gì cho ta, nếu không phải là giúp ta làm lạc hướng quân thù".

- Ta chỉ mong có thế thôi, - Piotr Alekseevich nói, - Còn như Dolgoruki thì ta đã viết thư cho hắn bảo hắn liệu mà xoay xở lấy, tự đòi lấy chỗ mười ngàn eccus ấy: ta không chịu trách nhiệm gì hết… Với số tiền đó, lẽ ra có thể đóng được một chiến thuyền đấy! - Nhà vua ngáp, hai hàm răng va nhau lập cập - Chà! Cái bọn đàn bà! Chúng làm người ta mới lao đao chứ! Ở Amsterdam, có một con bé ở quán rượu bên cạnh vẫn hay sang nhà ta, con bé thật là trí trá, láu lỉnh… Nhưng chẳng sao, con bé kháu lắm. Nó cũng làm cho ta tốn khối tiền.

- Myn Herz, về mục nầy, liệu bệ hạ có thể ganh đua với vua Auguste được không? Riêng một mình Oro xứ Konixmac đã làm vua Auguste tốn mất một nửa triệu đấy. Còn bệ hạ thì bệ hạ đã cho con bé ở quán rượu ấy - cái nầy thần nhớ rất rõ - ba trăm hay năm trăm rúp là cùng, không hơn!

- Năm trăm rúp à? Nhiều thế ư? Chà, vậy ra không có ai cho ta một trận đòn cẩn thận sao? Auguste không phải là một cái gương nên theo. Chúng ta đây, chúng ta phục vụ quốc gia, chúng ta không có tiền riêng. Cẩn thận đấy, Alexaska, với chỗ "không hơn" của ngươi! Tiền công quỹ, ngươi nói đến có vẻ tuỳ tiện lắm

Sau một lát im lặng, nhà vua nói tiếp:

- Ở đây ngươi có một người đánh xe chở gỗ. Chúa đã phú cho nó có tài.

- Bệ hạ muốn nói đến Andriuska Golikov?

- Chỗ của nó không phải ở đây… Cần phải đưa nó về Moskva… Ta muốn nó hoạ chân dung một người.

Vua Piotr lườm Alexaska vì thấy hình như hắn đang cười thầm.

- Liệu hồn đấy anh bạn, ta rất có thể đứng dậy, lấy cái gậy tuốt xương sườn nhà ngươi cho hết cười đi. Ta nhớ Catherine thì đã sao? Mỗi khi nhắm mắt lại, ta lại trông thấy nàng như sống thật và khi mở mắt ra, ta ngửi thấy mùi người nàng ngào ngạt xông đầy mũi… Ta đã tha thứ hết thảy mọi lỗi cho nàng, ta tha thứ cho nàng về tất cả những kẻ đã ngủ với nàng, kể cả nhà ngươi nữa… Một người đàn bà, nói thế là đủ hiểu rồi.

Piotr Alekseevich bỗng im bặt và quay ra phía khung cửa sổ dài mờ mờ xám dưới ánh rạng đông. Alekxandr Danilovich, ngồi trên thảm nỉ, nhanh nhẹn, đứng phắt dậy. Bên ngoài, át cả tiếng gió thổi, một tiếng động khác đang nổi lên, tiếng băng nổ, xô nhau ầm ầm, nặng nề.

- Sông Neva, tan băng, Myn Herz!

Piotr Alekseevich bỏ chân dưới tấm da gấu ra:

- Thật ư? Nếu vậy thì không còn là lúc ngủ nữa!

Chú thích:

(1) Tiền bằng bạc thời xưa lưu hành ở Đức, Thuỵ Điển, Đan Mạch, Ba Lan, xứ Flendre, Thuỵ Sĩ.

(2) Tiền cổ.

[ngudoc]

Chương 149

Cuộc tiến quân đánh Kexhom bị dừng lại ngay từ đầu. Bộ binh và xe cộ đi trước, chưa tới nửa đường đi Sluxenburg, kỵ binh vừa mới vượt qua sông Okhota, những thuyền nặng có mái chèo, ở chỗ quân lính của các trung đoàn Xemionovski và Preobrazenski vừa mới đi chưa được năm dặm mé thượng lưu sông Neva thì một kỵ sĩ từ một bãi thông đổ ngổn ngang trên bờ phóng ra, vẫy mũ rối rít. Piotr Alekseevich đi thuyền buồm theo sau đoàn chiến thuyền. Nghe thấy người đó gọi: "Ôhê! các bạn chèo thuyền? Sa hoàng đâu? Có thư trình Sa hoàng!", nhà vua lái thuyền rẽ vào bờ. Người kỵ sĩ từ trên lưng ngựa nhảy xuống, chạy tới bên bờ nước, đưa hai ngón tay lên đập vào chỏm mũ sĩ quan bằng nỉ và ngẩng bộ mặt hồng hào, trong con mắt lộ vẻ vội vã xen lẫn sợ hãi, dõng dạc nói, giọng khàn khàn:

- Thưa ngài pháo thủ có thư của Piotr Matveevich Apraxin, đại thần hoàng cung.

Hắn rút trong lai tay áo đỏ lấm bùn, một bức thư có đóng dấu và khâu chỉ xuyên từ bên nầy sang bên kia, đưa cho Sa hoàng rồi lùi lại một bước. Đó là trung uý Paska Yaguzenski.

Piotr Alekseevich lấy răng cắn đứt sợi chỉ, đọc thư rồi chăm chú đọc lại và cau mầy, Nhà vua nheo mắt nhìn về phía những con thuyền chở nặng đang lướt trên mặt sông gợn sóng loá nắng trong tiếng mái chèo đập nhịp nhàng.

- Đưa ngựa cho một thuỷ thủ giữ rồi xuống thuyền của ta - nhà vua bảo Yaguzenski, đột nhiên nhà vua gay gắt quát - Lội xuống nước kia! Nhà ngươi cũng thấy là thuyền ta mắc vào một bãi cát chứ! Đẩy thuyền ra rồi nhảy lên.

Suốt cuộc hành trình, thuyền vát ngược chiều gió trở về tận Petersburgskaia Xtorona, Piotr Alekseevich, không hề hé răng. Nhà vua khéo léo lái thuyền cập bến, hai thuỷ thủ vội vã hạ cánh buồm lớn xuống và lao về phía mũi thuyền, tiếng giầy lộp cộp; cánh buồm tam giác ở mũi thuyền đập phành phạch vì sợi dây buộc buồm bị vướng. Piotr Alekseevich quắc mắt, yên lặng nhìn cho tới khi họ cuốn xong buồm cẩn thận và buộc chặt các dây dợ theo đúng quy tắc. Lúc đó nhà vua mới đi về căn nhà nhỏ của mình. Melsikov, Golovkin, Brux và phó thuỷ sư đô đốc Cruyx vội vã tới ngay, trong bụng rất lo lắng. Piotr Alekseevich hé cánh cửa sổ để gió thổi vào căn buồng chật hẹp, ngột ngạt, rồi ngồi xuống bàn và đọc cho mọi người nghe bức thư của Piotr Matveevich Apraxin, tư lệnh thành Jamburg, một cứ điểm cách Narva hai mươi dặm về phía Bắc: "Muôn tâu Sa hoàng, theo như lệnh hoàng thượng đã truyền vào đầu mùa xuân, thần đã rời Jamburg với ba trung đoàn bộ binh và năm đại đội kỵ binh, tiến về phía cửa sông Narova; thần đã đóng quân tại chỗ con sông đó gặp con sông nhỏ Roxonhơ. Chẳng bao lâu năm chiến thuyền Thuỵ Điển xuất hiện và ngoài khơi, trên mặt biển, còn thấy nhiều cánh buồm khác. Thuận theo gió nhẹ, hai chiến thuyền lọt vào cửa sông và bắn phá xe cộ của ta. Ơn Chúa, các khẩu pháo dã chiến của ta đã trả lời lại một cách anh dũng, đạn đại bác của ta đã phá tan một chiến thuyền Thuỵ Điển và quân ta đã đánh bật quân địch ra khỏi cửa sông Narova.

"Từ sau trận giao chiến đó, đã hai tuần lễ nay, quân Thuỵ Điển vẫn bỏ neo cách bờ không xa mấy: năm chiến thuyền và mười một thuyền vận tải; tình hình đó không khỏi khiến thần hết sức lo ngại. Thần cho kỵ binh tuần tiễu không ngừng ở dọc bờ, để ngăn quân Thuỵ Điển đổ bộ. Thần cũng phái quân long kỵ binh đi trên đường Revan, tiến tới tận Narva và đánh chiếm các đồn dịch. Theo lời bọn tù binh thì ở Narva thiếu thốn đủ mọi thứ, và chúng rất lấy làm lo phiền về nỗi quân ta, theo những mệnh lệnh rất sáng suốt của hoàng thượng, đã chiếm đóng cửa sông Narova.

"Quân cảm tử của ta ban đêm đã lọt vào tới tận cửa thành Narva và bắt được một tên liên lạc hoả tốc mang thư viết bằng mật mã của thống đốc Revan gửi cho tướng Horner, tư lệnh cứ điểm Narva. Tên liên lạc hoả tốc đó lại chính là một gã quý tộc dòng dõi thế phiệt, tên là Xtaen Von Honxten, đại uý cận vệ, sủng thần của vua Charles. Thoạt đầu hắn từ chối không chịu trả lời, nhưng sau khi thần đã hơi to tiếng thì hắn nói rằng chẳng bao lâu đích thân Slipenbac sẽ tới Narva, dẫn đầu một đạo quân lớn và quân Thuỵ Điển đã phái đi một đoàn gồm ba mươi lăm chiếc thuyền to chở bánh mì, mạch nha, cá mòi, cá xấy và thịt ướp. Đoàn thuyền nầy đặt dưới sự chỉ huy có phó thuỷ sư đô đốc De Pru, một người Pháp, cánh tay trái của hắn bị đạn đại bác bắn bay đi mất, đã được thay thế bằng một cánh tay giả bằng bạc. Thuyền của hắn được trang bị hơn hai trăm khẩu đại bác và chở lính đánh bộ của hải quân.

"Thần không biết có nên tin những lời nói của viên đại uý Honxten và công cuộc to lớn và ghê gớm ấy không, nhưng tâu hoàng thượng, ngày hôm nay, vào buổi sáng sớm gió đã xua tan sương mù trên mặt biển, để lộ rõ chân trời đặc cánh buồm và bọn thần đếm được trên bốn mươi lá hạm kỳ. Lực lượng của thần không đủ kỵ binh lại rất ít và chỉ có chín khẩu đại bác mà một khẩu hôm nọ, trong khi bắn đã bị vỡ… Thần không chờ đợi gì khác hơn là một thất bại hoàn toàn… Muôn tâu hoàng thượng, xin hoàng thượng hãy cứu lũ thần".

Đọc xong, Piotr Alekseevich hỏi:

- Thế nào, các ngươi nghĩ sao?

Brux, vẻ mặt dữ tợn, ấn cằm vào trong chiếc cà vạt đen, Cornelix Cruyx không để lộ gì trên khuôn mặt rám nắng, chỉ có tròng mắt hắn nhỏ lại, như thể hắn thực sự nhìn thấy gần năm chục hạm kỳ Thuỵ Điển trong vịnh Narva; ngay đến Alekxandr Danilovich, xưa nay vốn ứng dối linh lợi, lúc nầy cũng nín lặng, mặt sa sầm.

- Ta xin hỏi các ngài trong hội đồng quân sự: liệu chúng ta có phải thừa nhận rằng trong cái trò chơi tế nhị nầy, vua Charles đã lấy mất của ta một quân cờ rồi chăng? Rằng, với một cuộc hành binh khéo léo đánh vào Narva, hắn đã khiến cho ta không thể lấy được Kexhom chăng? Hay là chúng ta cứ cho quân cận vệ tiến đánh Kexhom và bỏ Narva cho Slipenbac.

Cornelix Cruyx lắc đầu và lấy trong hộp ra một nhúm thuốc lá to sợi của thuỷ thủ, tẩm rượu "rhoom" pha hạt tiêu Cayen và bỏ vào mồm, bên cạnh má - trông thật chẳng thích hợp tí nào với tư cách thuỷ sư đô đốc của hắn.

- Không! - hắn nói - Không! - Brux nói, giọng cương quyết.

- Không! - Alekxandr Danilovich vừa nói vừa đấm nắm tay vào đầu gối.

- Chiếm lấy Kexhom không phải là khó, - Gavrila Ivanovich Golovki nhẹ nhàng nói dằn từng tiếng, - nhưng rất có thể trong thời gian đó, vua Charles lại lấy mất của ta một quân cờ khác mà lần nầy lại là quân hoàng hậu(1).

- Chính thế! - Piotr Alekseevich nói.

Không cần phải bàn cũng hiểu được rằng để cho Slipenbac và đạo quân của hắn vào được Narva sẽ có nghĩa là từ bỏ việc chiếm lấy những thành chủ yếu - Narva và Yuriev - mà không có những thành nầy thì vùng lân cận của Petersburg sẽ trống tếch. Như vậy là không thể để chậm một giờ nào nữa.

Chỉ một lát sau, các liên lạc viên đã phi ngựa như bay trên đường đi Sluxenburg và dọc sông Neva, để truyền lệnh cho quân lính và hạm đội lộn trở lại Petersburg.

Trung uý Paska Yaguzinski, đã ba ngày ba đêm không rời lưng ngựa, chỉ kịp xin gã hầu cận Nartov một cốc vodka pha hạt tiêu của Sa hoàng và một mẩu bánh mì rắc muối, trước khi lên đường trở về doanh trại của Piotr Matveevich Apraxin. Lệnh truyền cho ông nầy phải tin tưởng ở Chúa và cùng quân lính giữ vững chống lại hạm đội Thuỵ Điển dù cho có phải chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.

Khi từ biệt Yaguzinski, Piotr Alekseevich cầm lấy tay hắn, kéo lại ôm vào ngực, hôn lên trán:

- Nhà ngươi hãy nói miệng lại với tư lệnh là, một tuần lễ nữa, ta cùng với toàn bộ đại quân sẽ tới trước thành Narva.

Chú thích:

(1) Trong cờ vua, quân hoàng hậu là quân mạnh nhất.