15-09-2008, 03:59 PM
Bất Diệt Ma Tôn
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
Tịnh Äá»™ có chăng?
Cá và rùa cùng sống trong má»™t ao nhá». Má»™t hôm rùa từ giã cá để lên Ä‘Æ°á»ng phiêu lÆ°u thám hiểm nÆ¡i khác. Sau ba tháng rùa trở vá» ao cÅ©. Gặp lại rùa, cá mừng rỡ há»i:
- Sau ba tháng anh đi những đâu kể cho tôi nghe với.
- Tôi đi du lịch trên mặt đất. Rùa đáp.
- Mặt đất là gì hả anh rùa?
- Mặt đất là nơi bằng phẳng và cứng chắc.
- Mặt đất có giống cái ao của mình không? Cá há»i.
- Mặt đất không giống cái ao của mình chút nà o.
- Thế trên mặt đất tôi có thể bơi lội được không?
- Anh không thể bơi lội trên mặt đất.
- Tôi có thể thở trên mặt đất được không?
- Anh không thể thở trên mặt đất.
- Mặt đất có trong như ao nà y không?
- Không trong như ao.
- Trên mặt đất có các loà i thủy tộc khác như tôm, tép, cua, không?
- Không có các loà i đó.
Tới đây cá vênh vang tự đắc nói :
- Nãy giá» tôi há»i cái gì anh cÅ©ng nói là không hết, nhÆ° váºy thì mặt đất của anh không có, chỉ là chuyện bịa.
- Nếu ngà y nà o có ai giá»i hÆ¡n tôi, là m cho anh hiểu được thế nà o là mặt đất thì ngà y đó anh sẽ nháºn ra mình chỉ là con cá ngu, thiển cáºn và cố chấp.
Rùa sống ở dÆ°á»›i nÆ°á»›c nhÆ°ng có chân và đi được trên mặt đất, còn cá chỉ sống ở dÆ°á»›i nÆ°á»›c mà không thể sống trên đất. Khi nghe rùa nói vỠđất, cá không thể tưởng tượng ra nổi vì kiến thức của nó bị hạn chế trong thế giá»›i ao hồ nhá» bé. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy, Pháºt ThÃch Ca xuất thân ở thế giá»›i loà i ngÆ°á»i nhÆ°ng biết và giá»›i thiệu cho chúng ta cảnh giá»›i Tịnh Äá»™ của chÆ° Pháºt, nếu ta dùng kiến thức của loà i ngÆ°á»i để lý luáºn chối bá» thế giá»›i Tịnh Äá»™ thì có khác nà o con cá trên.
Cá»±c Lạc là má»™t thế giá»›i Tịnh Äá»™ của Pháºt A Di Äà . Danh từ Cá»±c Lạc (Sukhavati) nếu Pháºt ThÃch Ca không nói thì là m sao ta có thể biết được?
Trong không gian vÅ© trụ (univers) có hà ng triệu ngân hà (galaxie), má»—i ngân hà là má»™t nhóm gồm hà ng triệu tá»· ngôi sao. Má»—i ngôi sao lại có những hà nh tinh nhá» bay quanh tạo thà nh má»™t Thái dÆ°Æ¡ng hệ. Trái đất mà chúng ta Ä‘ang ở chỉ là má»™t hà nh tinh rất nhá» quay chung quanh má»™t ngôi sao lá»›n là mặt trá»i. Gần trái đất có những hà nh tinh quen thuá»™c nhÆ° Mars (Há»a tinh), Vénus (Kim tinh), Jupiter (Má»™c tinh), Mercure (Thủy tinh), Saturne (Thổ tinh), Uranus (Thiên vÆ°Æ¡ng tinh), Pluton (Diêm vÆ°Æ¡ng tinh), Neptune (Hải vÆ°Æ¡ng tinh), và những chòm sao (constellation) lá»›n nhÆ° Andromèdre (Tiên nữ), Orion (Thiên lang), Pégase (Phi mã), v.v... nếu không có kÃnh viá»…n vá»ng, không được nghe các khoa há»c gia, thiên văn gia nói đến thì là m sao ta biết nổi. Ngay cả má»™t thÆ°á»ng dân ở Paris hoặc New York nhiá»u khi chÆ°a bao giỠđược nghe thấy tên những hà nh tinh nà y huống chi má»™t dân quê sống ở Cà Mau hay miá»n thượng du bắc việt! Thá» tưởng tượng bạn đến nói vá»›i há» là phi thuyá»n Hoa Kỳ đã bay tá»›i mặt trăng, Há»a tinh và Kim tinh thì há» sẽ nghÄ© sao?
Tá»± lá»±c, tha lá»±c
Thiá»n chủ trÆ°Æ¡ng tá»± lá»±c, còn Tịnh Äá»™ chủ trÆ°Æ¡ng tha lá»±c, nhÆ°ng xét cho kỹ thì không có cái nà o hoà n toà n tá»± lá»±c hay hoà n toà n tha lá»±c hết. Trong tá»± có tha, trong tha có tá»±, chỉ có tá»± nhiá»u tha Ãt, hay tá»± Ãt tha nhiá»u. Tá»± lá»±c là nÆ°Æ¡ng và o sức của mình, tha lá»±c là nÆ°Æ¡ng và o sức của ngÆ°á»i khác hay bên ngoà i. Khi tu thiá»n bạn có phải nÆ°Æ¡ng và o má»™t Thiá»n sÆ° không? Nếu có thì đó là tha lá»±c rồi! Ngay cả chÆ° tổ Thiá»n thuở xÆ°a cÅ©ng phải Ä‘i hà nh cÆ°á»›c tìm thầy khai ngá»™ chứ má»™t mình ngồi thiá»n là m sao giác ngá»™? Xá Lợi Phất, Mục Kiá»n Liên nếu không gặp Pháºt thì là m sao chứng quả A La Hán? Nếu nghÄ© tá»± lá»±c mà có thể giác ngá»™ thì đó là ảo tưởng, vì tá»± lá»±c của mình phần nhiá»u là nghiệp lá»±c, mà nghiệp lá»±c thì dẫn Ä‘i luân hồi chứ là m sao giải thoát! NgÆ°á»i tu Thiá»n vẫn cần nÆ°Æ¡ng và o thầy, bạn, kinh sách, Tam Bảo, Ä‘Ã n na tÃn thÃ, nhÆ° váºy đâu phải hoà n toà n tá»± lá»±c.
NgÆ°á»i tu Tịnh Äá»™ nÆ°Æ¡ng và o tha lá»±c của Pháºt A Di Äà tiếp dẫn vá» Cá»±c Lạc, nhÆ°ng nếu lúc sống không tu táºp, không là m là nh lánh dữ, không niệm Pháºt tụng kinh, lá»… bái, sám hối, là m phÆ°á»›c thì khi chết nghiệp dữ lôi kéo đâu còn biết Pháºt là ai thì là m sao Pháºt tiếp dẫn? Nếu á»· nÆ°Æ¡ng và o tha lá»±c mà không có má»™t chút tá»± lá»±c tu hà nh thì Pháºt là m sao cứu? Pháºt Ä‘Æ°a tay cứu Ä‘á»™ thì ta cÅ©ng phải biết vói tay nắm lấy thì Pháºt má»›i kéo ta lên được.
NgÆ°á»i khôn biết kết hợp tá»± lá»±c và tha lá»±c thì việc tu hà nh chắc chắn, không nên quá khÃch tá»± lá»±c hoặc á»· lại tha lá»±c.
Giữa nÆ°á»›c Pháp và nÆ°á»›c Anh là biển Manche, có má»™t eo biển rất ngắn khoảng trên 30 cây số giữa tỉnh Calais (Pháp) và tỉnh Dover (Anh). Lâu lâu có những ngÆ°á»i mạo hiểm muốn thá» sức mình, tá»± bÆ¡i qua biển, nhÆ°ng khi bÆ¡i há» cho má»™t chiếc thuyá»n Ä‘i theo để lỡ khi há» Ä‘uối sức hoặc bị chuá»™t rút thì ngÆ°á»i trên thuyá»n láºp tức vá»›t há» lên. Phần đông Ä‘á»u bÆ¡i tá»›i bá» bên kia vì hỠđã táºp dợt kỹ cà ng rồi. Äây là tá»± lá»±c mà vẫn phòng há» tha lá»±c giúp đỡ. Khi biết có tha lá»±c giúp đỡ thì tá»± lá»±c sẽ tăng trưởng.
TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy, tu Thiá»n để vượt qua sông sinh tá», nếu tin và o sức mình thì bạn sẽ tá»± bÆ¡i hoặc tá»± chèo không cần ai giúp, nhÆ°ng gặp Ä‘Æ°á»ng sức yếu thì bạn nên biết cầu cứu đến tha lá»±c của chÆ° Pháºt, Bồ Tát. Nhất là theo Äại Thừa, chúng ta biết chÆ° Pháºt, Bồ Tát nhiá»u vô số, các ngà i luôn luôn thị hiện cứu giúp chúng sinh dÆ°á»›i má»i phÆ°Æ¡ng tiện và hình thức. NÆ°Æ¡ng tha lá»±c cÅ©ng giống nhÆ° thuyá»n buồm ra khÆ¡i nÆ°Æ¡ng theo gió mà đi.
Nếu tu Tịnh Äá»™ mà cần qua sông chắc bạn sẽ nhảy ngay lên thuyá»n để khá»i mất công bÆ¡i lá»™i cho mệt, nhÆ°ng bạn quên má»™t Ä‘iá»u là cái gì cÅ©ng có giá của nó. Muốn lên thuyá»n thì bạn phải có tiá»n mua vé tà u, hoặc là bà con vá»›i ngÆ°á»i chủ tà u. Muốn vá» Cá»±c Lạc cÅ©ng phải há»™i đủ Ä‘iá»u kiện tÃn, nguyện, hạnh, tu tâm sá»a tánh, tÃch tụ phÆ°á»›c huệ, xa lìa ái dục thế gian.
Má»™t thuyá»n, hai thuyá»n
Có ngÆ°á»i nói: "Vừa tu Thiá»n vừa tu Tịnh có khác nà o má»™t ngÆ°á»i muốn qua sông mà má»—i chân đứng trên má»™t chiếc ghe (thuyá»n) và cho hai ghe cùng chạy, Ä‘i nhÆ° váºy rất nguy hiểm". Câu nà y má»›i nghe qua tháºt có lý, vì muốn qua sông mà đứng má»™t chân thuyá»n nà y, má»™t chân thuyá»n khác thế nà o cÅ©ng té, tốt hÆ¡n là đứng trên má»™t thuyá»n. NhÆ°ng nếu thuyá»n mình Ä‘ang Ä‘i ná»a Ä‘Æ°á»ng bị lủng đáy hoặc gãy buồm gẫy lái thì sao?
Hà ng năm ở Âu Châu có tổ chức những cuá»™c Ä‘ua thuyá»n vòng quanh thế giá»›i, trong số đó có những loại thuyá»n đôi (catamaran), má»™t loại thuyá»n buồm được là m bằng hai chiếc thuyá»n nhá» ghép lại, và thuyá»n ba thân (trimaran), được là m bằng ba chiếc thuyá»n nhá» ghép lại. Phần lá»›n những thuyá»n loại nà y Ä‘á»u thắng giải vì nó chắc và đi nhanh hÆ¡n loại thuyá»n Ä‘Æ¡n (monocoque). Äi hai thuyá»n cùng má»™t lúc không có chÆ°á»›ng ngại gì nếu cả hai được kết hợp vá»›i nhau để cùng Ä‘i vá» má»™t hÆ°á»›ng.
Mùa đông ở Âu Mỹ ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng Ä‘i trượt tuyết (ski), ban đầu phải Ä‘i vá»›i hai cây ski, khi Ä‘i giá»i thì có thể chuyển sang Ä‘i má»™t cây ski (monoski).
Nếu cần di chuyển trên xa lộ thì bạn sẽ lựa xe gắn máy hai bánh hay xe hơi bốn bánh?
Xe hai bánh dễ đi hơn xe một bánh, xe ba bánh vững hơn xe hai bánh và xe bốn bánh thì an toà n hơn xe ba bánh.
Nêu ra những thà dụ trên để thấy rằng vấn Ä‘á» không phải ở chá»— má»™t thuyá»n (ghe) hay hai thuyá»n, xe hai bánh hay bốn bánh. Vấn Ä‘á» là ta có biết phối hợp má»™t cách thông minh những phÆ°Æ¡ng tiện khác nhau để đạt mục Ä‘Ãch hay không?
Giáo lý căn bản có nói đến 37 phẩm trợ đạo, tức là 37 phÆ°Æ¡ng pháp trợ giúp cho hà nh giả trên Ä‘Æ°á»ng tu đạo, đó là Tứ Niệm Xứ, Tứ Chánh Cần, Tứ NhÆ° à Túc, NgÅ© Căn, NgÅ© Lá»±c, Thất Bồ Äá» Phần, Bát Chánh Äạo. Ta có thể tu theo má»™t hay nhiá»u phẩm Ä‘á»u tốt vì cái nà o cÅ©ng há»— trợ cho nhau. Bồ tát đạo có lục Ä‘á»™: bố thÃ, trì giá»›i, nhẫn nhục, tinh tấn, thiá»n định, trà huệ. Äâu thể nói nếu tu bố thà thì chỉ lo bố thà thôi, không nên tu trì giá»›i hay thiá»n định. Bồ tát tu hà nh lục Ä‘á»™ giống nhÆ° Ä‘i má»™t thuyá»n mà có sáu máy. Thay vì xem Thiá»n và Tịnh là hai thuyá»n (ghe) riêng biệt, sao ta không xem Thiá»n và Tịnh là hai máy của cùng má»™t thuyá»n? Ở Việt Nam Hòa thượng Thanh Từ chủ trÆ°Æ¡ng "Thiá»n Giáo đồng hà nh" tức vừa dạy Thiá»n vừa dạy Kinh, nhÆ° váºy "Thiá»n Tịnh đồng hà nh", hay "Thiá»n Tịnh Máºt đồng hà nh" đâu có gì trở ngại.
Khi tu hai ba cái cùng lúc, ta có thể lá»±a má»™t pháp môn chÃnh (chánh tu), và lấy những cái kia là m phụ (trợ tu hay trợ đạo).
Thiá»n Tịnh
Nếu bạn Ä‘ang tu Thiá»n mà muốn thêm Tịnh Äá»™ thì cứ tiếp tục tu Thiá»n, chỉ cần khi xả thiá»n thì phát nguyện và hồi hÆ°á»›ng cầu vá» Cá»±c Lạc để được gần Pháºt nghe pháp. Chánh tu là Thiá»n, trợ tu là Tịnh Äá»™. Ở Ta Bà có Thầy nà o hay Thiá»n SÆ° nà o giá»i hÆ¡n Pháºt? Có thiá»n viện nà o, tăng thân nà o, y báo nà o tốt hÆ¡n cảnh giá»›i của Pháºt? Thiá»n mà thêm Tịnh chỉ có lá»i chứ không có lá»—, nhÆ° Tổ VÄ©nh Minh đã nói: "Hữu Thiá»n hữu Tịnh Äá»™ du nhÆ° Ä‘á»›i giác hổ", có Thiá»n có Tịnh Äá»™ giống nhÆ° cá»p thêm sừng.
Tịnh Thiá»n
Nếu bạn Ä‘ang tu Tịnh Äá»™ cầu sanh vá» Cá»±c Lạc, đây là má»™t Ä‘iá»u rất tốt nhÆ°ng nên nhá»› hiện giá» bạn hãy còn ở Ta Bà , hà ng ngà y vẫn phải đối diện vá»›i phiá»n não khổ Ä‘au của cuá»™c Ä‘á»i. Bạn có biết cách nà o đối phó vá»›i phiá»n não không hay chỉ niệm Pháºt A Di Äà là đủ? Pháºt ThÃch Ca tu hà nh ba A tăng kỳ kiếp, là m những hạnh khó là m nhÆ° bố thà đầu, mắt, tay, chân, vợ con, v.v... chứng thà nh đạo quả để lại cho chúng ta bao nhiêu giáo lý mà ta lÆ¡ là không há»c, chỉ bằng lòng vá»›i câu niệm Pháºt, đó không phải cô phụ công Æ¡n của Pháºt ThÃch Ca hay sao? ChÆ°a kể niệm Pháºt mà không biết tu hà nh là m phÆ°á»›c, xa lìa ái dục thì cÅ©ng khó vá» Cá»±c Lạc, không phải Pháºt Di Äà không rÆ°á»›c mà vì chÃnh ta không chịu Ä‘i.
Sau đây là câu chuyện vá» Thangtong Gyelpo, má»™t đạo sÆ° Tây Tạng nổi tiếng vá» pháp môn Powa, tống thần thức của ngÆ°á»i hấp hối vá» thẳng cõi Cá»±c Lạc (Déwatchen, tạng ngữ). NgÆ°á»i nà o vừa chết hoặc Ä‘ang hấp hối mà thỉnh được ngà i đến thì coi nhÆ° chắc chắn vãng sinh. Hôm đó ngà i đến má»™t là ng ná» triệu táºp dân chúng lại và tuyên bố: Hôm nay là ngà y là nh tháng tốt, ai muốn vá» Cá»±c Lạc ta sẽ giúp cho. Nói xong ngà i nhìn khắp má»i ngÆ°á»i nhÆ°ng không thấy ai trả lá»i, trong khi đó ngà y thÆ°á»ng há» không ngần ngại băng rừng lá»™i suối tìm ngà i để cầu siêu cho thân nhân. Thấy lạ, ngà i má»›i há»i từng ngÆ°á»i. Chỉ và o má»™t thanh niên trẻ, ngà i há»i: Chú không muốn vá» Cá»±c Lạc à ? Thanh niên trả lá»i: ThÆ°a ngà i con muốn lắm nhÆ°ng còn mẹ già nên không nỡ bá» Ä‘i. Chỉ và o má»™t Ä‘Ã n ông trung niên: Anh có muốn vá» Cá»±c Lạc không? Anh nà y đáp: Con muốn vá» nhÆ°ng bây giá» còn vợ con nên chÆ°a Ä‘i được. Cứ thế ngà i há»i hết má»i ngÆ°á»i Ä‘ang có mặt ở đó, ngÆ°á»i nà o cÅ©ng từ chối chÆ°a muốn vá» Cá»±c Lạc bây giá» vì đủ má»i lý do, nà o là còn cha mẹ, còn vợ con, còn ruá»™ng đất, còn thiếu nợ, còn tà i sản, v.v... Cuối cùng chỉ có má»™t đứa nhá» 10 tuổi bằng lòng vá» Cá»±c Lạc ngay hôm nay, há»i ra thì nó mồ côi cha mẹ và không còn bà con há» hà ng chi hết. Thangtong Gyelpo giữ lá»i, nói đứa bé ngồi xếp bằng rồi ngà i dùng định lá»±c tống thần thức của nó vá» thẳng Cá»±c Lạc.
Câu chuyện nà y cho ta thấy gì? Ngà y thÆ°á»ng ai cÅ©ng nói tôi tin Pháºt A Di Äà và quyết tâm cầu vá» Cá»±c Lạc, nhÆ°ng khi Pháºt đến rÆ°á»›c thì không chịu Ä‘i. Vì sao váºy? Vì bị nghiệp ái trói buá»™c! Tu Tịnh Äá»™ mà không xa lìa ham muốn, yêu ghét, luyến tiếc tà i sản thì khi chết Pháºt Di Äà giữ lá»i đến rÆ°á»›c nhÆ°ng ta không Ä‘i được vì nghiệp ái quá nặng.
Bởi thế ngÆ°á»i tu Tịnh Äá»™ vẫn cần phải tu táºp nhÆ° bao nhiêu "pháºt tá»" khác, tức là là m là nh lánh ác, trau dồi phÆ°á»›c huệ, tu táºp thiá»n quán là m chủ tâm ý, có định lá»±c xa lìa ái dục, hiện tại được an lạc, nhá» váºy khi chết sẽ có má»™t "cáºn tá» nghiệp" tốt bảo đảm vãng sinh. Những ngÆ°á»i tu Tịnh Äá»™ thá»i nay đâu phải là lần đầu tiên má»›i biết Tịnh Äá»™. HỠđã gieo duyên và biết Tịnh Äá»™ từ nhiá»u Ä‘á»i trÆ°á»›c nhÆ°ng ái nghiệp chÆ°a xả nên kẹt lại Ta Bà . Vì thế chÆ° tổ có câu: "Ãi bất trá»ng bất sinh Ta Bà , niệm bất nhất bất sinh Tịnh Äá»™".
Tu Tịnh thêm Thiá»n cách nà o? Chia thá»i khóa ngồi thiá»n niệm Pháºt, thân trụ thì tâm má»›i định, trong lúc ngồi niệm Pháºt nhiếp tâm chăm chú không để những ý tưởng khác xen và o. Trong ngà y nên suy tÆ° quán chiếu vá» vô thÆ°á»ng, khổ, vô ngã để ly tham dục, quán chiếu từ, bi, há»·, xả để chuyển hóa phiá»n não.
Nhiá»u ngÆ°á»i tu Tịnh Äá»™ cho rằng chỉ cần niệm Pháºt là đủ, nhÆ°ng há» không rõ niệm Pháºt là gì. Niệm có nghÄ©a là nhá»› nghÄ©, niệm Pháºt là nhá»› nghÄ© đến Pháºt. Miệng niệm A Di Äà Pháºt mà tâm không nhá»› nghÄ© đến Pháºt thì đó chỉ là đá»c danh hiệu Pháºt chứ chÆ°a phải là niệm Pháºt. Miệng Ä‘á»c tên Pháºt mà tâm vẫn nhá»› nghÄ© chuyện Ä‘á»i, vui buồn, Æ°a ghét, giáºn há»n, lo sợ là m sao tÆ°Æ¡ng Æ°ng vá»›i Pháºt và cảnh giá»›i của Pháºt? "Niệm bất nhất bất sinh Tịnh Äá»™", tức là sá»± nhá»› nghÄ© đến Pháºt không chuyên nhất thì không thể sinh Tịnh Äá»™. Tu Tịnh mà thêm Thiá»n thì tâm sẽ định, có định thì niệm (nhá»› nghÄ©) Pháºt sẽ chuyên nhất, không bị phiá»n não loạn tưởng, nhÆ° váºy chắc chắn vãng sinh Cá»±c Lạc. Chánh tu là niệm (nhá»›) Pháºt, trợ tu là thiá»n (định).
Thiá»n Tịnh chÆ°a đủ
Tu Thiá»n có giác ngá»™ mà chÆ°a chứng ngá»™ thì chÆ°a giải thoát sinh tá». Tu Tịnh Äá»™ tuy chÆ°a giác ngá»™ nhÆ°ng có thể giải thoát trong má»™t Ä‘á»i nhá» tha lá»±c của Pháºt A Di Äà . Trên lý thuyết là nhÆ° váºy nhÆ°ng thá»±c tế chÆ°a đủ. Ta hãy nhá»› lại châm ngôn tu hà nh ở trên: Không là m má»i Ä‘iá»u ác, gắng là m các hạnh là nh, giữ tâm ý trong sạch. Có thể ngay trong Ä‘á»i nà y ta không là m Ä‘iá»u gì ác nhÆ°ng ai bảo đảm là ta chÆ°a từng là m ác trong kiếp quá khứ? Ngá»™ Äạt quốc sÆ° trong kinh Thủy Sám tu hà nh thanh tịnh 10 kiếp liên tiếp mà còn chÆ°a giải thoát huống chi chúng ta là kẻ tu hà nh lÆ¡ mÆ¡ tà i tá»? Có thể trong lúc ngồi thiá»n, niệm Pháºt tâm ý ta được thanh tịnh chốc lát nhÆ°ng vì thiếu phÆ°á»›c (không là m hạnh là nh) ta sẽ gặp đủ chÆ°á»›ng ngại nhÆ° hôn trầm, tán loạn, Ä‘au ốm bệnh táºt, thiếu ăn, thiếu ở, không ai cúng dÆ°á»ng giúp đỡ, công phu bị gián Ä‘oạn. Nếu không biết lá»… Pháºt, sám hối nghiệp ác quá khứ, không tạo thêm phÆ°á»›c hiện tại thì nghiệp chÆ°á»›ng (hoặc ma chÆ°á»›ng) sẽ phá hoại Ä‘Æ°á»ng tu, khi chết cáºn tá» nghiệp xấu lấn át khó giải thoát. Do đó dù tu Thiá»n, tu Tịnh, hay Thiá»n Tịnh song tu, chúng ta vẫn cần phải thá»±c hà nh thêm bao nhiêu công hạnh khác nhÆ° sám hối, lá»… Pháºt, bố thÃ, cúng dÆ°á»ng, trì giá»›i, từ bi há»· xả, giúp đỡ kẻ khác, trau dồi phÆ°á»›c huệ. Mục Ä‘Ãch chÃnh của sá»± tu hà nh là cầu giải thoát sinh tá», tu Thiá»n, tu Tịnh mà không xa lìa ái dục, tham đắm thế gian thì có khác nà o muốn chèo thuyá»n qua sông mà dây neo còn buá»™c và o bá».
à thức khổ
Thông thÆ°á»ng trÆ°á»›c khi Ä‘i khám bác sÄ© ta phải ý thức được mình là ngÆ°á»i có bệnh. CÅ©ng thế, trÆ°á»›c khi Ä‘i tìm hạnh phúc ta phải ý thức được khổ Ä‘au. Có bệnh má»›i Ä‘i tìm bác sÄ©, có khổ má»›i tu. Suy tÆ° và thấm được chân lý khổ là điá»u rất quan trá»ng.
Ở Ä‘á»i không ai muốn khổ, nhÆ°ng có khổ thì má»›i trưởng thà nh. Khổ Ä‘au là má»™t kinh nghiệm cần thiết trên Ä‘Æ°á»ng đạo. NgÆ°á»i trà gặp khổ thì cà ng tinh tấn tu há»c cầu giải thoát. Vì thế nguá»i tu má»—i khi gặp cảnh khổ không nên thối chà mà hãy lấy ngay cÆ¡ há»™i đó để quán chiếu.
Phải biết yêu và khổ vì yêu rồi mới thấy tình là dây oan.
Phải trải qua Ä‘á»i sống vợ chồng tan vỡ, ly dị má»›i thấy Ä‘á»i sống gia đình không phải hạnh phúc nhÆ° hằng mÆ¡ tưởng.
Phải Ä‘i là m cá»±c nhá»c, bị chèn ép ganh tị thì má»›i hiểu sống ở Ä‘á»i là kham nhẫn.
Phải bon chen, dà nh giựt, đua đòi mới thấy sống ở thà nh thị không phải sung sướng.
Phải nếm mùi sợ hãi, thèm khát, tuyệt vá»ng, thì má»›i thÆ°Æ¡ng cho kiếp con ngÆ°á»i.
Phải bị bệnh hoạn, tai nạn, Ä‘au nhức thì má»›i thông cảm ngÆ°á»i bệnh.
Phải gần gũi tiếp xúc với cảnh khổ thì lòng từ bi mới tăng trưởng.
Phải bị trái ý, vu oan, dèm pha thì má»›i táºp há»·, xả được.
Phải thấy rõ những phiá»n toái khổ Ä‘au của ái dục Ä‘em lại thì má»›i chấm dứt ham muốn.
Nhiá»u ngÆ°á»i trong lúc sống sung sÆ°á»›ng không biết tu, chỉ lo hưởng thụ, phải chỠđến khi cuá»™c Ä‘á»i dá»™i cho và i gáo nÆ°á»›c lạnh, khổ Ä‘au, mất mát má»›i tỉnh cÆ¡n mê. Nhiá»u khi ta phải cám Æ¡n bà i há»c khổ, nhá» nó mà ta tỉnh ngá»™ tìm Ä‘Æ°á»ng giải thoát, chứ nếu không thì chắc hãy còn lặn hụp trong thú vui dục lạc của thế gian.
Giáo lý mà đức Pháºt giảng dạy ngay sau khi vừa chứng đạo là Tứ Diệu Äế, trong đó bà i há»c đầu tiên là khổ đế. Phải ý thức được khổ má»›i tìm Ä‘Æ°á»ng thoát khổ. Äức Pháºt có nói thà dụ vá» bốn loại ngá»±a để so sánh vá»›i bốn hạng ngÆ°á»i ở Ä‘á»i. Loại ngá»±a thứ nhất, chỉ cần thấy bóng cây roi là nó Ä‘i ngay. Loại ngá»±a thứ hai thấy bóng cây roi chÆ°a chịu Ä‘i, phải đợi cây roi đụng nhẹ má»›i chịu Ä‘i. Loại ngá»±a thứ ba phải bị roi đánh tháºt mạnh và o da má»›i Ä‘i. Loại ngá»±a thứ tÆ° phải bị roi đánh tét da chảy máu má»›i chịu Ä‘i. Con ngÆ°á»i cÅ©ng váºy, hạng ngÆ°á»i thứ nhất chỉ cần nghe nói vá» khổ liá»n tỉnh giác mau tìm Ä‘Æ°á»ng giải thoát. Hạng ngÆ°á»i thứ hai phải chứng kiến cảnh khổ má»›i tỉnh ngá»™ tu hà nh. Hạng ngÆ°á»i thứ ba phải rÆ¡i và o cảnh khổ má»›i lo tu. Hạng ngÆ°á»i thứ tÆ° phải chịu thống khổ Ä‘á»›n Ä‘au má»›i tìm đến đạo. Bạn kiểm xem mình thuá»™c hạng nà o trong bốn loại ngÆ°á»i trên?
Bà i táºp:
Bạn hãy suy tÆ° những Ä‘iá»u sau đây trong Ä‘á»i sống hằng ngà y :
1) Có cái gì khổ cái đó.
2) à muốn có là bắt đầu khổ rồi.
3) Muốn có nhiá»u thì khổ nhiá»u, muốn Ãt thì khổ Ãt.
4) Má»—i khi gặp khổ, ta rút tỉa được bà i há»c gì?
5) Ta có thể là m gì (trên Ã, Tình, Thân) để thay đổi hoà n cảnh?
Láºp Hạnh
Ngà y nay vá»›i khoa há»c văn minh, phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông tối tân nhÆ° Internet, mạng lÆ°á»›i toà n cầu (world wide web), kinh sách pháºt giáo và băng nhá»±a thuyết pháp được phổ biến khắp nÆ¡i. Chịu khó ngồi trÆ°á»›c máy vi tÃnh (computer) bấm và o Internet, sÆ°u tầm tra cứu là ta có thể trở thà nh má»™t nhà pháºt há»c uyên bác. NhÆ°ng đạo Pháºt là đạo cứu khổ, quý nhất là thá»±c hà nh. Nếu cứ mãi há»c giáo lý, tánh Không, Bát Nhã, Duy Thức, Hoa Nghiêm, Kim Cang, v.v... ta sẽ rÆ¡i và o mê hồn tráºn của tri thức, của sở tri chÆ°á»›ng và quên Ä‘i thá»±c hà nh.
Nếu ngÆ°á»i nói nhiá»u kinh,
Không hà nh trì, phóng dáºt,
NhÆ° kẻ chăn bò ngÆ°á»i,
Không phần sa môn hạnh. (Pháp Cú, kệ 19)
Dầu nói Ãt kinh Ä‘iển,
Nhưng y pháp hà nh trì,
Từ bỠtham, sân, si,
Tâm thanh tịnh giải thoát,
Không chấp thủ hai Ä‘á»i,
Dự phần sa môn hạnh. (Pháp Cú, kệ 20)
Muốn thá»±c hà nh không gì bằng Láºp Hạnh. Láºp hạnh giống nhÆ° láºp nguyện, chÆ° bồ tát có những đại nguyện, đại hạnh, lục Ä‘á»™ vạn hạnh. Hà ng sÆ¡ cÆ¡ nhÆ° chúng ta có thể bắt đầu bằng và i ba hạnh, khi nà o thuần thục thì láºp thêm hạnh má»›i.
Sau đây là và i hạnh, tôi láºp ra để tá»± nhắc nhở mình:
1)Ghi nháºn đúng nhÆ° tháºt
2)Không nghĩ xấu kẻ khác
3)Ãi ngữ và không nói xấu kẻ khác
4)Táºp là m má»™t Ä‘iá»u tốt
1)Ghi nháºn đúng nhÆ° tháºt.
Ghi nháºn đúng nhÆ° tháºt là không phê phán, chỉ trÃch, không thêm bá»›t ý kiến tốt xấu, hay dở của mình và o. Trong Ä‘á»i sống hà ng ngà y chúng ta thÆ°á»ng ghi nháºn sá»± váºt qua lăng kÃnh, vá»ng tưởng vá»ng tình của mình. Khi thÆ°Æ¡ng trái ấu cÅ©ng tròn, khi ghét bồ hòn cÅ©ng méo, khi thÆ°Æ¡ng ai thì ngÆ°á»i đó là m gì ta cÅ©ng thấy dá»… thÆ°Æ¡ng hết. Khi ghét ai thì ngÆ°á»i đó là m gì ta cÅ©ng thấy dá»… ghét! ThÆ°Æ¡ng nhau thÆ°Æ¡ng cả Ä‘Æ°á»ng Ä‘i, ghét nhau ghét cả tông ti há» hà ng! Khi Æ°a má»™t thầy nà o thì những gì thầy nói ta Ä‘á»u thấy hay và đúng. Khi ghét má»™t thầy nà o thì những lá»i thầy nói dù đúng chánh pháp ta cÅ©ng cho là sai, là dở. Chúng ta hay gán lên sá»± váºt những nhãn hiệu (étiquette, label) do thà nh kiến, chấp trÆ°á»›c Æ°a ghét của mình, rồi chấp cứng và o đó. Trong khi đó sá»± váºt vô thÆ°á»ng, thay đổi trong từng sát na. Anh B nói đúng hôm nay không có nghÄ©a là anh sẽ nói đúng ngà y mai. Anh A là ngÆ°á»i xấu hôm nay nhÆ°ng chÆ°a chắc sẽ xấu trá»n Ä‘á»i.
Ghi nháºn sá»± váºt đúng nhÆ° tháºt chÆ°a đủ, ta phải táºp chấp nháºn sá»± váºt nhÆ° nó là (pháp nhÄ© nhÆ° thị). Gặp trá»i mÆ°a, tôi ghi nháºn là trá»i mÆ°a và chấp nháºn hôm nay trá»i mÆ°a. NhÆ°ng nếu trá»i mÆ°a mà tôi nói là trá»i xấu rồi không bằng lòng, tôi muốn trá»i phải nắng đẹp má»›i chịu. Nói trá»i xấu là vá»ng tưởng, không vui là vá»ng tình!
Sống chung trong gia đình, má»—i ngÆ°á»i có má»—i tÃnh má»—i táºt, nếu biết ghi nháºn nhÆ° tháºt và chấp nháºn tánh tình của má»—i ngÆ°á»i là nhÆ° váºy (nhÆ° thị) thì ta sẽ thoải mái không cảm thấy khó chịu hay vÆ°á»›ng báºn. Nếu không biết ghi nháºn và chấp nháºn sá»± váºt đúng nhÆ° tháºt thì ta sẽ muốn ngÆ°á»i nà y phải nhÆ° thế nà y, ngÆ°á»i kia phải nhÆ° thế kia rồi sinh ra buồn bá»±c. Bản tÃnh của con chó là hay sủa mà ta không cho nó sủa, muốn dạy nó phải nằm im, phải biết nghe lá»i ta, dạy hoà i mà nó cứ sủa thì ta sẽ tức mình lấy gáºy đánh nó. Khi nà o hết nghiệp là m chó chuyển kiếp là m ngÆ°á»i thì tá»± Ä‘á»™ng nó sẽ hết sủa. CÅ©ng thế, ta không thể nà o bắt ngÆ°á»i khác phải thay đổi tánh tình theo ý ta nếu há» không muốn. Ngay cả Pháºt cÅ©ng không thể dùng thần thông biến ta thà nh từ bi, trà huệ được. ChÆ° Bồ Tát muốn Ä‘á»™ sanh thì phải dùng lá»i nói dạy dá»— cho ta chứ các ngà i không thể nhảy và o đầu mà chuyển hóa ta được.
Äừng lầm lẫn con ngÆ°á»i vá»›i hà nh Ä‘á»™ng
Anh TÆ° là ngÆ°á»i há»c thức tốt nghiệp kỹ sÆ° kinh tế nhÆ°ng anh lại Ä‘i buôn láºu. Tuy buôn láºu nhÆ°ng anh rất tốt vá»›i gia đình, má»—i khi trúng được áp phe nà o lá»›n là anh cho tiá»n cha mẹ và anh em bạn bè. Có ngÆ°á»i biết anh buôn láºu nên há» nói anh là má»™t tên lÆ°u manh, trong khi đó ngÆ°á»i trong gia đình lại cho anh là ngÆ°á»i tốt. Váºy anh TÆ° là ngÆ°á»i tốt hay xấu? Sau má»™t thá»i gian buôn láºu, nhiá»u đồng nghiệp bị bắt ở tù, thấy thế anh TÆ° bá» nghá» buôn láºu trở vá» là m ăn buôn bán Ä‘Ã ng hoà ng. Lúc đó ngÆ°á»i ta lại nói anh TÆ° là ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng thiện. Váºy thì anh TÆ° là ngÆ°á»i lÆ°u manh hay lÆ°Æ¡ng thiện?
Anh TÆ° không phải là ngÆ°á»i tốt và cÅ©ng không phải là ngÆ°á»i xấu, chỉ có hà nh Ä‘á»™ng của anh lúc xấu, lúc tốt. Hà nh Ä‘á»™ng buôn láºu là má»™t hà nh Ä‘á»™ng lÆ°u manh, phi pháp, đáng bị ở tù, còn hà nh Ä‘á»™ng rá»™ng rãi giúp đỡ gia đình là má»™t hà nh Ä‘á»™ng tốt đáng khen.
Chúng ta không thể và không nên phán xét hay đánh giá má»™t ngÆ°á»i nà o bởi vì ngÆ°á»i đó không bao giá» hoà n toà n là má»™t cái gì, chúng ta chỉ có thể phán xét hà nh Ä‘á»™ng của ngÆ°á»i đó là phải hay trái, tốt hay xấu mà thôi.
Trong gia đình có nhiá»u báºc cha mẹ thÆ°á»ng mắng con là đồ ngu, đồ lÆ°á»i, đồ ăn hại, v.v... Khi mắng nhÆ° váºy há» không biết đã vô tình là m hại đứa nhá», gieo và o đầu và là m cho nó tưởng nó là ngÆ°á»i ngu, lÆ°á»i và ăn hại không là m nên trò trống gì cả. Lá»›n lên nó sẽ có mặc cảm sợ sệt, nhút nhát vì trong tâm nó nghÄ© nó là đồ ngu, ăn hại, vô dụng. Khi đứa nhá» chÆ¡i dại thì ta nên la nó: con đừng chÆ¡i dại, đây là má»™t hà nh Ä‘á»™ng ngu xuẩn. Khi đứa nhá» không chịu há»c bà i, chỉ thÃch Ä‘i chÆ¡i thì ta nói cho nó thấy đó là má»™t hà nh Ä‘á»™ng lÆ°á»i biếng, không nên tiếp tục. Äứa nhá» không phải là má»™t ngÆ°á»i lÆ°á»i, vì nó chỉ lÆ°á»i há»c chứ đâu có lÆ°á»i Ä‘i chÆ¡i. Má»™t ngÆ°á»i nếu là ngu thì chắc chắn sẽ không thể thông minh được, má»™t ngÆ°á»i nếu thá»±c sá»± là ác thì sẽ không bao giá» trở thà nh tốt được.
Má»—i khi phán xét má»™t ngÆ°á»i nà o chúng ta phải cẩn tháºn, đừng đóng khung và dán cho há» má»™t nhãn hiệu do chÃnh ta là m ra.
2)Không nghĩ xấu kẻ khác
Trong sá»± giao tiếp hà ng ngà y, má»i sá»± xÃch mÃch bất hòa Ä‘á»u bắt nguồn từ "nghÄ© xấu và nói xấu nhau". NghÄ© xấu ngÆ°á»i khác tức là hại mình trÆ°á»›c, vì sao? Vì mình đã là m nhÆ¡ và đầu Ä‘á»™c tâm mình. Khi tôi nghÄ© anh Sáu là ngÆ°á»i lÆ°u manh, gian xảo thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên tôi sẽ nghi ngá» và ghét anh ấy. Xa hÆ¡n nữa tôi sẽ chỉ trÃch và đối xá» xấu vá»›i anh và tạo thêm nghiệp oán thù. Muốn không nghÄ© xấu vá» ngÆ°á»i khác thì phải táºp đừng nhìn lá»—i ngÆ°á»i. Vì thấy lá»—i ngÆ°á»i thì ta dá»… sanh lòng chỉ trÃch, buồn phiá»n, khó chịu.
Dá»… thay thấy lá»—i ngÆ°á»i,
Lỗi mình thấy mới khó,
Lá»—i ngÆ°á»i, ta phanh tìm,
Như sà ng trấu trong gạo,
Còn lá»—i mình, che Ä‘áºy,
Như kẻ gian dấu bà i. (Pháp Cú, kệ 252)
Hãy táºp đừng nghÄ© xấu vá» ngÆ°á»i khác. Nếu thấy ngÆ°á»i là m ác thì ta nên suy nghÄ© nhÆ° sau: vì vô minh, phiá»n não là m mất sáng suốt nên ngÆ°á»i đó má»›i hà nh Ä‘á»™ng sai quấy nhÆ° váºy. Há» là ngÆ°á»i đáng thÆ°Æ¡ng, Ä‘au khổ Ä‘á»i nà y và cả Ä‘á»i sau (vì phải chịu quả báo).
Không nên nhìn lá»—i ngÆ°á»i,
NgÆ°á»i là m hay không là m,
Nên nhìn tá»± chÃnh mình,
Có là m hay không là m. (Pháp Cú, kệ 50)
NgÆ°á»i tu cần phải "phản quang tá»± ká»·" tức là quay cái nhìn trở lại nÆ¡i mình, xem mình có là m lá»—i hay không. Có thấy lá»—i mình thì má»›i tu sá»a để trở nên thánh thiện. Còn ngÆ°á»i khác có là m sai quấy hay không thì đó là chuyện của há», không nên dại dá»™t ôm thêm phiá»n não và o mình. Không nghÄ© xấu kẻ khác tức là đang thanh lá»c tâm ý của mình và là m đúng lá»i Pháºt dạy. Tụng kinh, sám hối mà tiếp tục nghÄ© xấu kẻ khác thì nghiệp cÅ© chÆ°a sạch lại tạo thêm nghiệp má»›i.
Nếu gặp trÆ°á»ng hợp mình không nghÄ© xấu kẻ khác mà ngược lại há» nghÄ© xấu mình thì sao? Tháºt ra vấn Ä‘á» nà y không cần đặt ra, vì ta chÆ°a có tha tâm thông nên không thể biết được trong tâm ngÆ°á»i khác nghÄ© gì vá» ta. Ta chỉ có thể nghi, hoặc Ä‘oán là há» nghÄ© xấu mình qua cá» chỉ lá»i nói hà nh Ä‘á»™ng của há». Há» nghÄ© gì vá» ta thì đó là vấn Ä‘á» của há» vì há» phải sống vá»›i những ý nghÄ© đó.
Không nghÄ© xấu kẻ khác là má»™t hạnh tu rất khó là m, không phải má»™t sá»›m má»™t chiá»u mà là m được ngay. Có ngÆ°á»i sau má»™t thá»i gian tu hà nh, biết phải trái rồi tâm bá»—ng sinh ra phân biệt, so sánh, phán xét kẻ khác, thà dụ nhÆ° thấy bạn đồng tu không giữ giá»›i, không tụng kinh, không thiá»n định, không chánh niệm, không ăn chay, v.v... Nói ra sợ mÃch lòng tạo khẩu nghiệp, không nói thì trong lòng bá»±c bá»™i, khó chịu. Tu nhÆ° váºy thì cà ng tu cà ng khổ, và đương nhiên là tu không đúng. Tu sá»a phải có từ bi và trà huệ. Nếu táºp khà phân biệt, phán xét quá sâu dà y thì ta táºp chuyển nhÆ° sau: má»—i khi thấy ai là m Ä‘iá»u gì sai quấy thì ta liá»n phát nguyện cầu cho ngÆ°á»i đó nghiệp chÆ°á»›ng tiêu trừ, căn là nh tăng trưởng. Mình tu thiá»n Tứ Niệm Xứ mà thấy ngÆ°á»i khác không có chánh niệm thì liá»n phát nguyện cầu cho ngÆ°á»i nà y sẽ có chánh niệm. Mình thông hiểu kinh Ä‘iển mà thấy ngÆ°á»i khác tụng nhÆ° vẹt thì phát nguyện cầu cho há» sá»›m hiểu được nghÄ©a mầu. Cứ thế mình luôn trải tâm ra cầu mong những sá»± tốt đẹp đến vá»›i má»i ngÆ°á»i. NhÆ° váºy thì cái tâm phán xét được chuyển thà nh tâm từ bi.
3)Không nói xấu kẻ khác
Nói là má»™t khả năng đặc biệt của con ngÆ°á»i, là má»™t phÆ°Æ¡ng tiện truyá»n thông, nhÆ°ng hầu hết những vấn Ä‘á» vui buồn, sung sÆ°á»›ng, khổ Ä‘au Ä‘á»u bắt nguồn từ lá»i nói. ThÆ°Æ¡ng nhau cÅ©ng vì lá»i nói mà ghét nhau cÅ©ng từ lá»i nói. Má»™t lá»i nói có thể gây ra chiến tranh mà cÅ©ng có thể Ä‘em lại hòa bình. Vì thế đức Pháºt dạy tu là phải kiểm soát ba nghiệp: thân, khẩu, ý cho thanh tịnh. VỠý thì ta đã láºp nguyện ở trên là không nghÄ© xấu kẻ khác, bây giá» vá» khẩu tức là cái miệng thì ta táºp không nói xấu kẻ khác. Nói xấu kẻ khác thì ta được lợi Ãch gì? Không được lợi Ãch gì hết mà ngược lại, trÆ°á»›c hết tạo khẩu nghiệp, sau là nói xấu ngÆ°á»i thì sẽ bị ngÆ°á»i nói xấu lại. Nói xấu ngÆ°á»i là là m dÆ¡ miệng mình trÆ°á»›c.
NgÆ°á»i Ä‘á»i có táºt hay nói, thÃch nói, nhất là những chuyện thị phi, bà n tán, chê bai ngÆ°á»i nà y, chỉ trÃch ngÆ°á»i kia, phán xét ngÆ°á»i nà y tốt ngÆ°á»i kia xấu. Nghe má»™t thì đồn mÆ°á»i, chuyện có thì nói không, chuyện không thì nói có, gây ra xÃch mÃch giáºn há»n lẫn nhau. Cổ nhân có câu "bệnh tùng khẩu nháºp, há»a tùng khẩu xuất", nghÄ©a là các thứ bệnh Ä‘á»u từ miệng mà và o, má»i tai há»a Ä‘á»u từ miệng mà ra, và "khẩu khai thần khà tán, thiệt Ä‘á»™ng thị phi sanh", mở miệng thì thần khà tiêu hao, lưỡi Ä‘á»™ng Ä‘áºy nhiá»u thì sanh chuyện phải trái. Do đó tu hà nh chúng ta cần phải tỉnh giác giữ gìn cái miệng của mình. Nếu được thì nên táºp bá»›t nói, và khi nói thì phải cẩn tháºn. NgÆ°á»i xÆ°a thÆ°á»ng căn dặn trÆ°á»›c khi nói phải uốn lưỡi bảy lần để đừng nói báºy gây tổn thÆ°Æ¡ng cho mình và ngÆ°á»i.
Trong năm giá»›i căn bản của pháºt tá» tại gia thì ba giá»›i đầu: sát sanh, trá»™m cắp, tà dâm thuá»™c vá» thân, còn hai giá»›i sau: nói dối, và uống rượu thuá»™c vá» miệng. Äúng ra giá»›i thứ tÆ° bao gồm cả bốn Ä‘iá»u là không: nói dối (vá»ng ngôn), nói thêu dệt (á»· ngữ), nói hai chiá»u (lưỡng thiệt), và nói xấu ngÆ°á»i (ác khẩu).
Lá»i nói rất lợi hại trong việc giao tiếp vá»›i Ä‘á»i. NghÄ© xấu ngÆ°á»i khác thì chÆ°a nặng lắm vì nó hãy còn nằm trong tâm và là m má»™t mình ta khổ thôi, còn nói xấu ngÆ°á»i khác thì cả hai Ä‘á»u bị tổn thÆ°Æ¡ng. Vì thế tu hà nh không phải chỉ có tu tâm nhÆ° má»™t số ngÆ°á»i lầm tưởng mà phải tu cả miệng nữa. Tu miệng tức là táºp chánh ngữ (Ä‘iá»u thứ ba trong Bát Chánh Äạo). Chánh ngữ không phải Ä‘Æ¡n giản chỉ nói sá»± tháºt mà nó bao gồm năm Ä‘iá»u sau, nhÆ° Äức Pháºt dạy trong Kinh Và dụ cái cÆ°a (Trung Bá»™ Kinh 21): "ChÆ° Tá»· Kheo, có năm loại ngôn ngữ mà các thầy có thể dùng khi nói vá»›i ngÆ°á»i khác:
1)đúng thá»i hay phi thá»i
2)chân thực hay không chân thực
3)nhu nhuyến hay thô bạo
4)có lợi Ãch hay không lợi Ãch
5)với tâm từ hay tâm sân."
Qua lá»i dạy trên, ta thấy không phải cứ nói đúng sá»± tháºt là tốt. Có những sá»± tháºt không nên nói và có những sá»± tháºt cần nên nói. Sá»± tháºt mà nói không đúng lúc (phi thá»i) thì sẽ không ai nghe. Sá»± tháºt mà nói má»™t cách hung hăng thô bạo thì ngÆ°á»i ta ghét và không chấp nháºn. Nói sá»± tháºt mà gây tổn hại chia rẽ không Ä‘em lại lợi Ãch cho ai thì nói là m chi? Nói sá»± tháºt mà lòng tức giáºn thì sá»± tháºt đó chỉ là má»™t cái cá»› hại ngÆ°á»i, nói ra cho hả dạ. Vì thế Chánh Ngữ cần bao gồm năm Ä‘iá»u sau:
1)nói sá»± tháºt
2)nói đúng lúc
3)ôn hòa ái ngữ
4)có lợi Ãch
5)nói vá»›i tâm từ mong cho ngÆ°á»i nghe được an vui hạnh phúc.
Nhiá»u ngÆ°á»i cho rằng khi mình nói sá»± tháºt, đúng lẽ phải thì ngÆ°á»i khác phải nghe, nếu há» không nghe thì mình nổi giáºn. Äây là má»™t ý tưởng sai lầm cần phải sá»a và kiểm lại xem mình có nói theo chánh ngữ hay không?
4)Táºp là m má»™t Ä‘iá»u tốt
Táºp được hai hạnh trên: không nghÄ© xấu và không nói xấu kẻ khác là chúng ta đã tiến bá»™ khá xa trên Ä‘Æ°á»ng Äạo. Tuy nhiên đây má»›i chỉ là má»™t phần ba Ä‘Æ°á»ng, không là m Ä‘iá»u ác (chÆ° ác mạc tác). Má»™t phần ba kế tiếp là táºp là m Ä‘iá»u là nh (chúng thiện phụng hà nh).
Vá» thân thì ta táºp bố thÃ, cúng dÆ°á»ng, giúp đỡ, là m công quả, v.v... Bố thà cúng dÆ°á»ng là má»™t hạnh căn bản trên Ä‘Æ°á»ng đạo, nó chuyển hóa lòng keo kiệt bám vÃu tà i sản, khai mở tâm xả và rá»™ng lượng, phần đông ngÆ°á»i trà thức rất Ãt để ý tá»›i hạnh nà y. Các vị Bồ Tát lá»›n trong kinh Äại Thừa Ä‘á»u có những hạnh nguyện đặc biệt và nó trở thà nh tên của các ngà i, thà dụ nhÆ° ThÆ°á»ng Tinh Tấn Bồ Tát, ThÆ°á»ng Bất Khinh Bồ Tát, Quán Thế Âm Bồ Tát, Trì Äịa Bồ Tát trong kinh Pháp Hoa. ThÆ°á»ng Bất Khinh Bồ Tát thÆ°á»ng hà nh má»™t Ä‘iá»u Ä‘Æ¡n giản là thấy ai ngà i cÅ©ng lá»… xá và nói: "Tôi không dám khinh quý vị, vì quý vị Ä‘á»u sẽ thà nh Pháºt". Quán Thế Âm Bồ Tát thì tu hạnh lắng nghe và cứu ngÆ°á»i khổ Ä‘au."Trì Äịa Bồ Tát từng là m hạnh bồi bổ Ä‘Æ°á»ng xá, đất Ä‘ai, bá» bến, khiến cho ngÆ°á»i bá»™ hà nh được vững bÆ°á»›c, xe cá»™ được lÆ°u thông, ghe thuyá»n được qua lại dá»… dà ng. Ngà i lại còn khuân vác đồ đạc cho ngÆ°á»i ta ở những nÆ¡i chợ búa, thà nh phố mà không thá» lãnh tiá»n công".
Ngoà i những hạnh nÆ¡i thân, ta có thể láºp hạnh nÆ¡i miệng nhÆ° táºp khen tặng ngÆ°á»i khác, đó là ban cho há» sá»± hoan há»·. Tâm lý chung của con ngÆ°á»i chỉ thÃch được khen chứ không biết khen. Má»—i khi thấy ai là m Ä‘iá»u gì tốt đẹp ta nên tùy há»· và khen tặng, khen nhÆ° váºy là ý thức được Ä‘iá»u tốt nÆ¡i tha nhân. Ta vừa có công đức và ngÆ°á»i kia được hoan há»·, đấy không phải tá»± lợi lợi tha là gì?
Bà i táºp:
1)Má»™t ngà y qua ta đã là m gì lợi Ãch cho mình và ngÆ°á»i khác?
2)Ta có Ä‘em lại niá»m vui cho ai không?
3)Ta đã sá»a đổi được tánh xấu nà o?
4)Ta có là m đúng theo hạnh của mình không?
Tóm lược
Trên Ä‘Æ°á»ng đạo, chúng ta cần nÆ°Æ¡ng theo má»™t vị thầy để há»c há»i giáo lý kinh Ä‘iển, trau dồi giá»›i, định, huệ và lá»±a má»™t pháp môn tu trì. Nếu chÆ°a tìm ra thì có thể lấy pháp môn thiá»n tịnh song tu và sau cùng là láºp hạnh để tu táºp trong Ä‘á»i sống hà ng ngà y. Vì tu không phải là chạy trốn cuá»™c Ä‘á»i mà là chuyển hóa mình ngay trong cuá»™c Ä‘á»i.
Äi tìm hạnh phúc
Hạnh phúc là gì?
Là ngÆ°á»i ai cÅ©ng muốn sung sÆ°á»›ng hạnh phúc, nhÆ°ng hạnh phúc là gì thì khó mà trả lá»i chÃnh xác vì nó tùy quan niệm và trình Ä‘á»™ tiến hóa của má»—i ngÆ°á»i.
Äối vá»›i ngÆ°á»i nghèo thì tiá»n của là hạnh phúc. Äang đói mà có cÆ¡m ăn là hạnh phúc. Cô Ä‘Æ¡n mà có ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng là hạnh phúc.
Äối vá»›i Ä‘a số quần chúng thì hạnh phúc là thá»a mãn những nhu cầu váºt chất, thể xác nhÆ° ăn uống, tình dục, vợ đẹp con ngoan, nhà cá»a tà i sản.
Sau khi đạt được những nhu cầu váºt chất thì hạnh phúc là thá»a mãn nhu cầu danh vá»ng, địa vị, quyá»n hà nh nhÆ° giám đốc, tỉnh trưởng, bá»™ trưởng, thủ tÆ°á»›ng, tổng thống, v.v...
Trên phÆ°Æ¡ng diện tÆ°Æ¡ng đối ta có thể định nghÄ©a hạnh phúc là khi những nhu cầu thèm khát được thá»a mãn. NhÆ°ng sá»± thèm khát của con ngÆ°á»i không bao giá» chấm dứt. Khi chÆ°a có thì thèm muốn có, khi có rồi thì sợ mất, hoặc nếu không thì lại thèm muốn cái khác. Do đó cái hạnh phúc mà ngÆ°á»i thế gian theo Ä‘uổi chỉ là má»™t ảo tưởng, tưởng nắm bắt được nhÆ°ng trong thoáng giây nó lại tuá»™t mất và phải chạy Ä‘i tìm nữa.
Hạnh phúc tương đối
Gá»i là tÆ°Æ¡ng đối vì loại hạnh phúc nà y mong manh tạm bợ.
Tiến trình hạnh phúc (tương đối):
Ban đầu à khởi ham muốn, thèm khát má»™t Ä‘iá»u gì đó (désir),
Khi đạt được Ä‘iá»u ham muốn thì sung sÆ°á»›ng, khoái lạc (plaisir),
Tiếp theo phải ý thức là mình đã đạt được Ä‘iá»u đó thì má»›i có hạnh phúc (bonheur).
Ở giai Ä‘oạn má»™t, ta là ngÆ°á»i thiếu thốn khi tâm khởi lên tham muốn. Sang giai Ä‘oạn hai, ta là ngÆ°á»i sung sÆ°á»›ng nhÆ°ng không khéo có thể rÆ¡i trở vá» giai Ä‘oạn má»™t nếu thiếu ý thức. Giai Ä‘oạn ba, ta là ngÆ°á»i có hạnh phúc, ý thức cà ng nhiá»u thì hạnh phúc cà ng lâu.
Thà dụ khi Ä‘au răng, ta chỉ thèm muốn là m sao hết Ä‘au răng là sung sÆ°á»›ng lắm. Thá»i nay không phải má»›i Ä‘au răng là có thể chạy ngay tá»›i phòng mạch nha sÄ©, ta phải lấy hẹn trÆ°á»›c Ãt nhất má»™t, hai ngà y. Äến khi được nha sÄ© chữa hết Ä‘au răng, ta thở phà o sung sÆ°á»›ng. NhÆ°ng vừa hết Ä‘au răng, chÆ°a kịp thưởng thức sá»± sung sÆ°á»›ng đó thì ta nghÄ© ngay tá»›i việc ăn uống, không biết lát nữa Ä‘i ăn nhà hà ng nà o ngon để bù lại mấy ngà y qua. Khi Ä‘au răng ta cầu "hạnh phúc hết Ä‘au răng", nhÆ°ng khi hết Ä‘au răng thì không thấy hạnh phúc mà lại tiếp tục thèm muốn cái khác. Ta đã để "hạnh phúc hết Ä‘au răng" tuá»™t ngay khá»i tầm tay.
Hồi trÆ°á»›c còn nghèo, Ä‘i là m phải Ä‘i xe đạp hoặc xe công cá»™ng nên tôi thèm có má»™t chiếc xe hÆ¡i, nếu có được xe hÆ¡i thì tôi sung sÆ°á»›ng lắm. Sau nà y là m ăn khá giả có tiá»n mua được xe hÆ¡i, má»—i ngà y lái xe Ä‘i là m, ý thức được mình may mắn hÆ¡n nhiá»u ngÆ°á»i khác nên tôi cảm thấy rất hạnh phúc. Ngà y nà o tôi còn nhá»› (niệm) và ý thức (tỉnh giác) được nhÆ° váºy thì ngà y đó tôi còn tiếp tục hưởng cái "hạnh phúc có xe hÆ¡i".
Hạnh phúc luôn luôn là hạnh phúc vá» cái gì? Hạnh phúc không có tá»± tánh, không thể tá»± nhiên mà có. Hạnh phúc lâu bá»n hay ngắn ngủi tùy theo ta ý thức nhiá»u hay Ãt
Hạnh phúc một mình
Chúng ta thÆ°á»ng Ä‘i tìm má»™t cái gì bên ngoà i để mang lại cho mình hạnh phúc nhÆ° váºt chất, nhà cá»a, xe hÆ¡i, máy móc, tiện nghi, ... hoặc tình cảm gia đình, thân quyến, bạn bè, ngÆ°á»i yêu, ... hoặc danh vá»ng, địa vị, lý tưởng. Ta khát khao tìm kiếm vì tưởng mình nghèo nà n, thiếu thốn, tâm luôn phóng ra ngoà i chạy theo trần cảnh. Trong kinh Pháp Hoa kể thà dụ đứa cùng tá» suốt Ä‘á»i Ä‘i ăn xin vì không biết trong túi mình có viên ngá»c quý, đến khi được ngÆ°á»i bạn nhắc tỉnh ngá»™ lấy ngá»c ra xà i liá»n hết đói khổ.
Bà i quán chiếu dÆ°á»›i đây nhắc bạn nhá»› lại những viên ngá»c quý mà bạn đã có, chỉ cần lấy ra dùng là sẽ có hạnh phúc.
Quán chiếu hạnh phúc
Sau đây là 7 Ä‘iá»u quán chiếu hạnh phúc:
Ta đang còn sống
Ta có sức khá»e
Ta có đủ sáu căn
Ta có tự do
Ta có tiện nghi váºt chất
Ta có tình thương
Ta có sự hiểu biết
1/ Ta đang còn sống
Trên Ä‘á»i nà y quý nhất là sá»± sống. Tất cả sinh váºt từ côn trùng, sâu bá», thú váºt cho đến con ngÆ°á»i, loà i nà o cÅ©ng tham sống sợ chết. Giả sá» bây giá» phải lá»±a chá»n giữa trúng số Ä‘á»™c đắc mà chết và sạt nghiệp mà sống thì bạn sẽ lá»±a cái nà o? Ở Ä‘á»i ai cÅ©ng lo Ä‘i tìm tiá»n của, nhÆ°ng tháºt ra tiá»n của chỉ để bảo đảm sá»± sống an toà n, tiện nghi. Có nhiá»u ngÆ°á»i già u sang sẵn sà ng chi hết tiá»n của để cứu lấy mạng sống. NhÆ° thế đủ thấy sá»± sống quý hÆ¡n tiá»n bạc, quý hÆ¡n gấp trăm ngà n, triệu ngà n lần. Ngay cả má»™t tá»· đô la cÅ©ng không mua nổi mạng sống khi bị bệnh ung thÆ° hay sida (aids). Váºy mà sáng nay mở mắt thức dáºy còn sống, bạn có thấy mình hạnh phúc không?
Má»—i khi cảm thấy khổ Ä‘au, chán nản hay tuyệt vá»ng thì hãy nhá»› lại ta Ä‘ang còn sống đây. Còn sống thì còn tất cả.
2/ Ta có sức khá»e
Sá»± sống quý nhất trên Ä‘á»i, sức khá»e quý nhất trong sá»± sống. Có sức khá»e không có nghÄ©a là phải khá»e nhÆ° lá»±c sÄ© thế váºn há»™i mà chỉ cần không Ä‘au nhức, bệnh hoạn, không có bệnh trầm kha, nan y, v.v... Ở Ä‘á»i mấy ai tránh khá»i bệnh táºt, không bệnh nà y thì bệnh ná». Bệnh nặng nhÆ° ung thÆ° hay sida phải có thuốc giảm Ä‘au nhÆ° morphine má»›i chịu nổi, nếu không thì Ä‘au Ä‘á»›n rên siết nhÆ° bị hà nh hình ở địa ngục, bệnh nhẹ nhÆ° cảm cúm, sổ mÅ©i, nhức đầu cÅ©ng là m cho ta mệt má»i, khó thở, Ä‘au nhức. Má»—i khi khá»e mạnh, không bệnh hoạn thì ta hãy mừng rỡ ý thức đó là má»™t hạnh phúc. Có nhiá»u tiá»n mà bệnh hoạn liên miên, ăn không được, ngủ không yên, hết nằm nhà thÆ°Æ¡ng nà y đến nhà thÆ°Æ¡ng ná», có tiá»n nhÆ° váºy đâu có sÆ°á»›ng!
Má»—i khi cảm thấy khổ Ä‘au, chán nản hay tuyệt vá»ng thì hãy nhá»› lại ta Ä‘ang còn sức khá»e đây. Còn sức khá»e thì còn là m được tất cả.
3/ Ta có đủ sáu căn (mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, ý)
Có nguá»i đầy đủ sức khá»e nhÆ°ng lại bị mù, Ä‘iếc, hoặc câm, què, tà n táºt, v.v... Những ngÆ°á»i nà y dù có tiá»n, có sức cÅ©ng đâu sung sÆ°á»›ng gì! Bạn có thể tưởng tượng nếu bây giá» bị mù thì bạn sẽ ra sao? Chỉ cần nhắm mắt lại trong năm, mÆ°á»i phút Ä‘i tá»›i Ä‘i lui trong nhà mình xem. Bạn có hiểu được ná»—i khổ của ngÆ°á»i mù không? Váºy mà bạn Ä‘ang còn đôi mắt sáng thấy được trá»i xanh, mây trắng, tai nghe được chim hót, nhạc hay, mÅ©i ngá»i được mùi cÆ¡m thÆ¡m, miệng nói năng được vá»›i ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng, thân không què quặt, tâm không Ä‘iên loạn. NhÆ° váºy còn đòi há»i gì hÆ¡n? Chỉ cần mất Ä‘i má»™t căn thôi Ä‘á»i bạn sẽ mất Ä‘i rất nhiá»u ý nghÄ©a.
Dù ở trong cảnh khổ nà o Ä‘i nữa, nhá»› lại mình còn nguyên vẹn sáu căn cÅ©ng đủ an ủi và xóa tan Ä‘i má»i niá»m Ä‘au.
4/ Ta có tự do
Tá»± do ở đây là không bị tù Ä‘Ã y chứ không có nghÄ©a chÃnh trị hay tôn giáo. Bởi vì theo giáo lý, tất cả chúng ta Ä‘á»u là tù nhân của ba cõi sáu Ä‘Æ°á»ng. Chỉ khi nà o thoát khá»i sinh tá» luân hồi má»›i thá»±c sá»± là tá»± do.
Hiện tại bạn có Ä‘ang ở tù không? Có Ä‘ang bị trói buá»™c, xiá»ng xÃch không? Có ai cấm bạn Ä‘i đứng nói năng, ăn uống không? Có ai đánh Ä‘áºp theo dõi kiểm soát bạn không? Bạn có biết Ä‘á»i sống trong tù ra sao không? Dù đó là tù ở Pháp, ở Mỹ? Có thể bạn nghÄ© tù ở các xứ văn minh già u có thì sÆ°á»›ng hÆ¡n ở xứ nghèo chăng? Ở Mỹ nhân viên cai tù không hà nh hạ tù nhân nhÆ°ng chÃnh những ngÆ°á»i tù đánh Ä‘áºp, áp bức, hiếp dâm lẫn nhau rất dã man.
Ngay bây giá» nhìn lại, bạn có thấy mình được tá»± do Ä‘i đứng nói năng không? Nhá»› ai thì lên xe rồ máy Ä‘i thăm, thèm ăn món gì thì ra chợ mua hoặc Ä‘i nhà hà ng, v.v... Có biết bao ngÆ°á»i Ä‘ang bị tù Ä‘Ã y khổ sở, trong đầu chỉ ao Æ°á»›c được tá»± do nhÆ° bạn là há» sung sÆ°á»›ng lắm. Váºy mà đang sống tá»± do bạn có cảm thấy hạnh phúc không? Nếu không thì bạn hãy ý thức và nhá»› lại Ä‘i, đừng để khi mất tá»± do rồi má»›i mÆ¡ Æ°á»›c thì quá muá»™n.
5/ Ta có tiện nghi váºt chất
Tiện nghi váºt chất không hẳn là nhà cao cá»a rá»™ng, xe hÆ¡i, ti vi, tủ lạnh, máy giặt, máy rá»a chén, v.v... Tiện nghi ở đây là những thứ căn bản mà phần đông chúng ta Ä‘á»u có, đó là cÆ¡m ăn, áo mặc, chá»— ở che mÆ°a nắng, không phải Ä‘i ăn xin, ngủ đầu Ä‘Æ°á»ng xó chợ. Nhiá»u ngÆ°á»i ở Việt Nam vẫn tưởng rằng sống ở Pháp hay Mỹ chắc sÆ°á»›ng lắm vì đầy đủ tiện nghi, hỠđâu biết là ở đâu cÅ©ng có kẻ già u ngÆ°á»i nghèo. Ngay tại Paris, thủ đô ánh sáng, hà ng ngà y vẫn có nhiá»u ngÆ°á»i ăn xin vô gia cÆ°, tiếng pháp gá»i là SDF (sans domicile fixe), ngá»a tay Ä‘i xin tiá»n trong xe Ä‘iện ngầm (métro), tối đến há» chui và o những gầm cầu thang để ngủ. Nhìn lên chẳng bằng ai, nhÆ°ng nhìn xuống thì ta vẫn còn may mắn hÆ¡n nhiá»u ngÆ°á»i. Hãy nhìn lại hoà n cảnh của mình, bạn có đói đến ná»—i thiếu ăn không? Có nghèo đến ná»—i không còn mảnh vải che thân? Nếu chÆ°a đến ná»—i nhÆ° váºy thì bạn hãy xem mình đầy đủ. Khi tâm biết đủ (tri túc) thì bao nhiêu cÅ©ng đủ, khi tâm tham muốn đòi há»i thì bao nhiêu cÅ©ng không đủ. NgÆ°á»i biết đủ là ngÆ°á»i già u có hạnh phúc vì không thấy thiếu thốn, ngÆ°á»i tham lam keo kiệt dù có nhiá»u tiá»n vẫn là ngÆ°á»i nghèo vì không bao giá» thấy đủ.
6/ Ta có tình thương
Nhiá»u ngÆ°á»i khổ sở vì cảm thấy cô Ä‘Æ¡n, không có ai thÆ°Æ¡ng mình hết. Không ai thÆ°Æ¡ng mình bởi vì mình đâu có thÆ°Æ¡ng ai. Khi trong lòng ta trà n đầy tình thÆ°Æ¡ng thì tá»± nhiên nó tá»a ra và má»i ngÆ°á»i sẽ tìm đến. Giống nhÆ° mùa xuân hoa nở thÆ¡m ngát thì tá»± Ä‘á»™ng ong bÆ°á»›m bay tá»›i xung quanh. Ai cÅ©ng có má»™t trái tim, tiếng Hán là tâm, bản chất của tâm (tim) là thÆ°Æ¡ng yêu. Ta có dÆ° tình thÆ°Æ¡ng cho chÃnh mình và cho kẻ khác. Chỉ cần nhá»› lại mình có trái tim thÆ°Æ¡ng yêu và đem ra xá» dụng. Nếu chÆ°a nhá»› thì bạn hãy thá»±c táºp phép quán từ bi ở phần trÆ°á»›c.
Hiện tại bạn có ai là ngÆ°á»i thân thÆ°Æ¡ng không? Có cha mẹ, anh em, vợ con, bạn bè không? Có ai Ä‘ang thÆ°Æ¡ng và lo lắng cho bạn không? Có tình thÆ°Æ¡ng, biết thÆ°Æ¡ng và được thÆ°Æ¡ng là má»™t hạnh phúc lá»›n nhất trên cõi Ä‘á»i nà y.
7/ Ta có sự hiểu biết
Hiểu biết ở đây là hiểu biết đạo lý chứ không phải kiến thức bằng cấp. Không kể ngÆ°á»i khùng Ä‘iên mất trÃ, hoặc bị bệnh tâm thần mà ngay cả những ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng cÅ©ng chÆ°a chắc có sá»± hiểu biết vá» nhân quả và đạo đức. Äầu óc ta còn sáng suốt, không Ä‘iên khùng mất trÃ, lại gặp được Pháºt pháp, há»c hiểu giáo lý giải thoát, đó là má»™t duyên là nh hy hữu trăm ngà n muôn kiếp khó gặp được.
Ngoà i ra nếu là pháºt tá», ta có thể quán chiếu thêm nhÆ° sau:
Tháºt may mắn hạnh phúc cho ta má»—i ngà y được tụng kinh, ngồi thiá»n, niệm Pháºt, trì chú, đó là việc là m đầy ý nghÄ©a và lợi Ãch nhất trong ngà y vì nó giúp ta giải thoát. Còn bao nhiêu việc khác nhÆ° Ä‘i là m kiếm tiá»n, ăn uống, ngủ nghỉ, vui chÆ¡i, hưởng thụ, v.v... Ä‘á»u là tạo nghiệp và gây thêm phiá»n não.
Nếu quán chiếu những Ä‘iá»u trên chÆ°a đủ để cho bạn hạnh phúc thì bạn cần phải "hạ sÆ¡n" Ä‘i và o cuá»™c Ä‘á»i để tiếp xúc vá»›i ngÆ°á»i sắp chết, ngÆ°á»i bệnh để thấy há» khổ ra sao, tiếp xúc vá»›i ngÆ°á»i tà n táºt, ngÆ°á»i tù, ngÆ°á»i ăn xin, ngÆ°á»i cô Ä‘Æ¡n, ngÆ°á»i ngu cố chấp thì may ra nó sẽ giúp bạn tỉnh ngá»™ thấy mình hạnh phúc.
Hạnh phúc hai mình
Hạnh phúc hai mình là đi tìm và xây dá»±ng hạnh phúc chung vá»›i má»™t ngÆ°á»i khác. Chắc khá»i nói bạn cÅ©ng Ä‘oán được hạnh phúc hai mình khó hÆ¡n hạnh phúc má»™t mình. Lá»›n lên ai cÅ©ng Ä‘i tìm má»™t ngÆ°á»i để thÆ°Æ¡ng và sống chung, nói cách khác là láºp gia đình. Má»—i khi có đám cÆ°á»›i, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng chúc cô dâu chú rể trăm năm hạnh phúc, long phụng cầm sắt, v.v... NhÆ°ng tôi sẽ nói cho há» biết là há» Ä‘ang Ä‘i và o con Ä‘Æ°á»ng bất hạnh chứ không phải hạnh phúc vì há» sẽ phải nếm mùi: đòi há»i, trông chá», lên án, trách móc, đổ lá»—i, giáºn há»n, bất mãn, buồn tủi, thất vá»ng, v.v... Gia đình là nÆ¡i bao nhiêu oan gia tụ há»™i lại vá»›i nhau, Ä‘á»™i lốt vợ chồng, con cái để thanh toán nợ ân oán, vay nghiệp trả nghiệp, oán tắng há»™i, ái biệt ly, cầu bất đắc.
Bà n vá» hạnh phúc gia đình tháºt là má»™t việc vạn bất đắc dÄ©, vì sao? Vì nếu tá»± mình có hạnh phúc rồi thì đâu cần phải Ä‘i tìm ai. Và nếu tá»± mình không có hạnh phúc mà mong cầu ngÆ°á»i khác cho mình thì rất khó được vì ná»n tảng của sá»± tìm cầu là vô minh, Ãch ká»·, thèm khát, lợi dụng. Chúng ta Ä‘i tìm má»™t ngÆ°á»i yêu để là m gì? Phải chăng để đáp ứng những nhu cầu, ao Æ°á»›c, thèm khát vá» váºt chất, tình cảm, tình dục, sinh lý? Khởi đầu ta là ngÆ°á»i thiếu thốn mong chỠđòi há»i ngÆ°á»i kia thá»a mãn cho ta giống nhÆ° oan gia Ä‘i đòi nợ váºy. Không duyên nợ, không oan trái thì không thà nh vợ chồng, mà có oan trái thì là m sao hạnh phúc được?
Tình Ä‘á»i
Vợ chồng anh Hai, hồi má»›i cÆ°á»›i rất thÆ°Æ¡ng yêu và chiá»u chuá»™ng nhau, nhÆ°ng sau hÆ¡n 30 năm chung sống, bây giá» hai ngÆ°á»i rất khổ sở phải chịu Ä‘á»±ng nhau. Anh Hai không biết để ý nói chuyện, thăm há»i, săn sóc vợ con mà chỉ biết Ä‘i là m kiếm tiá»n thôi. Anh coi đó nhÆ° xong bổn pháºn của mình và muốn vợ ở nhà phải trông nom cÆ¡m nÆ°á»›c, hầu hạ anh đầy đủ. Anh lại có thêm tánh nóng nảy hay gắt gá»ng, la lối vợ con. Thá»i buổi khó khăn, vì lÆ°Æ¡ng của chồng không đủ nuôi gia đình nên chị Hai cung phải Ä‘i là m kiếm tiá»n. Vừa Ä‘i là m cá»±c nhá»c mà vá» nhà vẫn phải tiếp tục lo cÆ¡m nÆ°á»›c cho chồng con nên chị Hai rất vất vả. Trong khi đó anh Hai quen thói cÅ© của ngÆ°á»i à Äông, "chồng chúa vợ tôi", Ä‘i là m vá» ngồi coi ti-vi chá» cÆ¡m nÆ°á»›c dá»n sẵn, ăn xong không biết phụ giúp dá»n dẹp công việc nhà nên chị Hai rất bất mãn và chán nản.
Và o dịp lá»… Vu Lan đến chùa được nghe thầy thuyết Pháp, chị Hai thấy thấm thÃa. Từ đó chị lui tá»›i chùa thÆ°á»ng xuyên để là m công quả, há»c đạo và lấy đó là m nguồn an ủi. Thấy vợ hay Ä‘i chùa, Anh Hai tưởng vợ không còn thÆ°Æ¡ng và lo lắng cho mình nhÆ° trÆ°á»›c, nên anh bá»±c bá»™i, khó chịu. Há»… có cÆ¡ há»™i là nói bóng nói gió, chỉ trÃch tôn giáo là mê tÃn dị Ä‘oan, dụ dá»— Ä‘Ã n bà , con nÃt. Và tệ hÆ¡n nữa, anh trở nên ghét chùa, nhà thá» và các thầy tu vì anh nghÄ© hỠđã dụ dá»— vợ anh. NhÆ°ng anh không ngá» chÃnh anh má»›i là thủ phạm là m cho cho vợ anh xa lánh. Anh đã không biết thÆ°Æ¡ng yêu săn sóc vợ mình đúng nghÄ©a, anh chỉ biết Ãch ká»·, muốn vợ thÆ°Æ¡ng và lo cho mình anh thôi, không được để ý tá»›i bất cứ việc gì khác.
Là đà n ông, khi má»›i cÆ°á»›i vợ hay Ä‘i tìm ngÆ°á»i yêu, chúng ta Ãt có khái niệm rõ rà ng, chÃn chắn vá» vai trò của ngÆ°á»i vợ cÅ©ng nhÆ° những Æ°á»›c muốn thầm kÃn, sâu xa trong tâm thức mình. Phần đông chúng ta cÆ°á»›i vợ để thá»a mãn nhu cầu tình cảm, sinh lý; để vợ thay thế mẹ tiếp tục săn sóc cho ta; để có má»™t ngÆ°á»i bạn tâm sá»±, lấp vá cô Ä‘Æ¡n; hoặc để có ngÆ°á»i nhõng nhẽo vá»›i ta; hoặc để có ngÆ°á»i cho ta chiá»u chuá»™ng, o bế, v.v...
Trong Kinh "Các NgÆ°á»i Vợ" đức Pháºt có giảng vá» bảy loại vợ để răn dạy nà ng Sujata, con dâu của ông Cấp Cô Äá»™c. Cô nà y á»· và o sá»± già u có của cha mẹ mình nên vô lá»…, không cung kÃnh cha mẹ chồng, hống hách và thô lá»— đối vá»›i chồng.
Bảy loại vợ gồm có:
1. Vợ nhÆ° kẻ sát nhân: tâm địa hiểm Ä‘á»™c, không chung thủy trong hôn nhân, bá» rÆ¡i và khinh bỉ chồng, tÃnh tình háo sát.
2. Vợ như kẻ ăn trộm: tiêu xà i hoang phà và là m suy sụp tà i sản của chồng.
3. Vợ nhÆ° chủ nhân: lÆ°á»i biếng, há»—n xược, thô tháo, Ä‘Ã n áp và sai khiến chồng.
4. Vợ nhÆ° mẹ: thÆ°Æ¡ng yêu chăm sóc, giúp đỡ chồng, biết cách giữ gìn và là m già u tà i sản của chồng nhÆ° má»™t ngÆ°á»i mẹ lo lắng cho con cái.
5. Vợ nhÆ° em: thùy mị, khiêm tốn, biết tôn trá»ng, kÃnh nể, tùy thuáºn chồng nhÆ° đối vá»›i ngÆ°á»i anh trong gia đình,
6. Vợ nhÆ° bạn: niá»m nở, vui vẻ, hòa thuáºn, cÆ° xá» bình đẳng và thủy chung vá»›i chồng nhÆ° ngÆ°á»i bạn tốt.
7. Vợ nhÆ° nữ tỳ: má»m má»ng, nhẫn nhục, không sân háºn hay giáºn dá»—i. Dù bị chồng đối xá» không đẹp nhÆ°ng vẫn nhÆ°á»ng nhịn không tá» thái Ä‘á»™ lá»— mãng. Biết phục vụ và phục tùng chồng nhÆ° đầy tá»› đối vá»›i chủ.
Pháºt dạy ba loại vợ đầu là loại vợ bất hảo, bốn loại vợ sau là đáng tôn kÃnh và há»c há»i vì há» tạo hạnh phúc cho gia đình và con cái.
Tá»›i đây không biết bạn Ä‘á»c muốn có vợ thuá»™c loại nà o? Má»™t lần ná» có dịp nói vá» Kinh Bảy Loại Vợ vá»›i Gia Äình Pháºt Tá», tôi há»i mấy anh em thÃch loại vợ nà o? Phần đông trả lá»i là thÃch loại vợ nhÆ° em và loại vợ nhÆ° bạn. Má»™t số Ãt thÃch loại vợ nhÆ° mẹ hoặc nhÆ° nữ tỳ. Có lẽ vì chữ nữ tỳ nghe nhÆ° ngÆ°á»i ở, trong khi thá»i nay nam nữ bình quyá»n, nên các thanh niên không thÃch lắm. Tháºt ra sá»± việc không Ä‘Æ¡n giản nhÆ° váºy. Tâm lý con ngÆ°á»i rất phức tạp. Có lúc ta muốn có vợ nhÆ° mẹ để săn sóc cho mình. Có lúc lại muốn vợ nhÆ° em để tuân phục, nghe lá»i mình. Có lúc muốn vợ nhÆ° bạn để vui chÆ¡i, giải trÃ, tâm sá»±. Có lúc muốn vợ nhÆ° nữ tỳ để nâng niu, hầu hạ, chiá»u chuá»™ng mình. Ta có thể nói là má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông cần hết cả bốn loại vợ nà y, nhÆ°ng tìm đâu ra má»™t ngÆ°á»i vợ có cả bốn đức tÃnh nhÆ° váºy?
Chị Hai săn sóc, lo lắng cÆ¡m nÆ°á»›c chu đáo cho chồng nhÆ° má»™t ngÆ°á»i mẹ, nhÆ°ng chị lại không biết Ä‘i chÆ¡i, ăn diện nên anh Hai không mấy hà i lòng. Vì anh luôn gắt gá»ng, chỉ trÃch nên chị Hai không dám thá» thẻ tâm sá»± gì vá»›i anh, nên anh cảm thấy vợ nhÆ° lÆ¡ là vá»›i mình. Anh cần má»™t ngÆ°á»i vợ nhÆ° bạn.
Anh Hai tìm má»i cách ngăn cản, không muốn chị Ä‘i chùa, lá»… Pháºt, nghe Pháp, nhÆ°ng chị thấy vô lý và Ãch ká»· nên không nghe lá»i là m anh bá»±c tức. Anh muốn vợ phải biết tuân lá»i anh nhÆ° má»™t ngÆ°á»i em hay má»™t nữ tỳ.
Anh Hai có được má»™t ngÆ°á»i vợ nhÆ° mẹ nhÆ°ng không hà i lòng vì còn thiếu má»™t ngÆ°á»i vợ nhÆ° em, nhÆ° bạn, nhÆ° nữ tỳ. Muốn nhÆ° váºy nhÆ°ng anh quên trở vá» xét mình là loại chồng nà o đối vá»›i vợ. Anh có biết thÆ°Æ¡ng vợ mình nhÆ° má»™t ngÆ°á»i cha, má»™t ngÆ°á»i anh hay má»™t ngÆ°á»i bạn không?
Trong sá»± liên hệ tình cảm hay tình yêu, phần đông chúng ta không biết ban phát, chia xẻ, thông cảm mà chỉ biết đòi há»i, trông chá», hưởng thụ. Do đó tình cảm của chúng ta là tình đòi, tình khát, không bao giỠđược thá»a mãn và chỉ gây khổ cho nhau.
Hiệp ước sống chung
NgÆ°á»i ta cứ tưởng yêu nhau là đủ sống hạnh phúc trong "má»™t túp lá»u tranh hai trái tim và ng". "Tình yêu" là động cÆ¡ thu hút hai ngÆ°á»i lại vá»›i nhau, nhÆ°ng nếu không biết cách sống thì nó sẽ phai nhạt và biến thà nh tình sầu hay tình háºn.
Ở Tây phÆ°Æ¡ng khi hai ngÆ°á»i má»›i cÆ°á»›i nhau há» thÆ°á»ng là m má»™t tá» giao kèo (contrat de mariage) ghi rõ tà i sản của má»—i ngÆ°á»i để riêng hay hợp chung lại, phòng khi bất trắc ly dị thì dá»… giải quyết. Tá» giao kèo nà y chỉ cam kết vá» tà i sản chứ không bảo đảm hạnh phúc gia đình. Muốn gia đình hạnh phúc ta nên là m má»™t tá» giao kèo tÆ°Æ¡ng tá»±a nhÆ° váºy nhÆ°ng trong đó hai ngÆ°á»i cam kết, giao Æ°á»›c vá»›i nhau sẽ là m những gì để sống chung hạnh phúc.
Trong Kinh Thiện Sinh có nêu ra năm Ä‘iá»u của chồng đối vá»›i vợ nhÆ° sau:
1. lấy lễ đối đãi nhau.
2. oai nghiêm đĩnh đạc.
3. ăn mặc phải thá»i.
4. trang sức phải thá»i.
5. phó thác việc nhà .
Vợ cÅ©ng phải lấy năm việc cung kÃnh chồng:
1. dáºy thì dáºy trÆ°á»›c.
2. ngồi thì ngồi sau.
3. nói lá»i hòa nhã.
4. kÃnh nhÆ°á»ng tùy thuáºn.
5. sớm lãnh ý chồng.
Những Ä‘iá»u dạy nà y rất tốt trong bối cảnh xa xÆ°a, nhÆ°ng có lẽ không mấy thÃch hợp vá»›i xã há»™i hiện đại, nên tôi dá»±a và o tinh thần lục hòa, Ä‘á» nghị tám Ä‘iá»u mà những ai muốn sống chung hạnh phúc nên hứa thá»±c hiện vá»›i nhau. Lục hòa là sáu nguyên tắc sống chung hòa hợp của tăng Ä‘oà n gồm: thân hòa đồng trụ, khẩu hòa vô tránh, ý hòa đồng duyệt, kiến hòa đồng giải, giá»›i hòa đồng tu, và lợi hòa đồng quân.
1/ Truyá»n thông
Sống chung mà mạnh ai nấy sống, không ai nói chuyện vá»›i ai thì sá»›m muá»™n gì cÅ©ng tan rã. Mục Ä‘Ãch của truyá»n thông (communication) là là m cho hai bên hiểu và thông cảm lẫn nhau. Muốn váºy thì phải biết nói và biết nghe. NhÆ°ng nói những gì? Và nghe là m sao? Nhiá»u ngÆ°á»i nói suốt ngà y nhÆ°ng nói toà n những chuyện vô Ãch, chuyện trên trá»i dÆ°á»›i đất, chuyện thị phi, tốt xấu của ngÆ°á»i khác, còn chuyện tình cảm quan trá»ng thì không biết nói. Suốt ngà y nghe nhạc, coi ti-vi, Ä‘i xi-nê, kiếm chuyện giải trÃ, chạy theo sá»± ồn à o náo Ä‘á»™ng bên ngoà i để lấp vá sá»± trống vắng trong tâm hồn nhÆ°ng lại không biết lắng nghe ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng của mình tâm sá»±. Chúng ta cần phải can đảm bà y tỠý kiến, ý nghÄ©, tình cảm, ná»™i kết của mình cho ngÆ°á»i kia hiểu, không nên lặng lẽ âm thầm chịu Ä‘á»±ng khổ Ä‘au má»™t mình.
Äiá»u lầm lá»—i chúng ta hay phạm là "suy bụng ta ra bụng ngÆ°á»i", cứ tưởng mình biết ngÆ°á»i kia và đinh ninh ngÆ°á»i kia cÅ©ng biết ý mình. NhÆ°ng tháºt ra ta không bao giá» biết được ngÆ°á»i kia nghÄ© gì hay muốn gì và ngÆ°á»i kia cÅ©ng không thể biết được ta thá»±c sá»± muốn gì vì má»—i ngÆ°á»i có má»™t thế giá»›i ná»™i tâm riêng, nhiá»u khi cùng nói má»™t chữ nhÆ°ng má»—i ngÆ°á»i lại hiểu khác nhau. Có nhiá»u Ä‘iá»u ta không bao giá» nói hay tiết lá»™ cho ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng của mình biết vì ngại (sợ) hoặc không biết nói là m sao. Những Ä‘iá»u "thầm kÃn không nói" lâu ngà y trở thà nh má»™t hố thẳm ngăn cách, là m đôi bên trở nên dè dặt thiếu tin tưởng lẫn nhau.
Muốn tránh "suy bụng ta ra bụng ngÆ°á»i" ta phải táºp để ý quan sát tìm hiểu, táºp nói thẳng không vòng vo tam quốc hay nói bóng nói gió. Äa số những chuyện buồn giáºn Ä‘á»u do hiểu lầm, không nói hoặc nói không rõ. Khi thÆ°Æ¡ng cÅ©ng nhÆ° khi buồn Ä‘á»u cần bà y tá» nói ra vá»›i ái ngữ và chánh ngữ để thông cảm lẫn nhau (khẩu hòa), không nên để bụng, sinh ra ná»™i kết.
2/ Tương trợ
Biết Æ°u Ä‘iểm và khuyết Ä‘iểm của nhau để bổ sung và giúp đỡ nhau. Khi má»›i yêu, ai cÅ©ng phô trÆ°Æ¡ng cái hay cái đẹp của mình còn cái xấu dở thì dấu Ä‘i. Sau khi ở chung, những cái xấu kia má»›i lòi ra và lúc đó bất mãn buồn bá»±c. Nhân vô tháºp toà n, ai cÅ©ng có Æ°u Ä‘iểm và khuyết Ä‘iểm, Ä‘iá»u quan trá»ng là biết chấp nháºn và nâng đỡ nhau. Thà dụ chồng có sức khá»e là m việc nặng nhá»c nhÆ°ng không có tà i giao thiệp, vợ thì đảm Ä‘ang khéo ăn nói, má»—i khi cần giao thiệp vá»›i ngÆ°á»i ngoà i thì vợ nên thay thế chồng. Bồng em thì khá»i nấu cÆ¡m, nấu cÆ¡m thì khá»i bồng em. Phần nà y tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i thân hòa.
3/ Trung thà nh
Cam kết trung thà nh vá»›i nhau, không lừa dối, ngoại tình, v.v... Äây chÃnh là giá»›i thứ ba trong năm giá»›i căn bản của ngÆ°á»i pháºt tá», giá»›i không tà dâm (giá»›i hòa đồng tu).
4/ Thương yêu
Không nên lầm lẫn thÆ°Æ¡ng yêu vá»›i ái luyến. ThÆ°Æ¡ng yêu là mong muốn ngÆ°á»i kia được an vui hạnh phúc, biết chấp nháºn ngÆ°á»i kia nhÆ° há» là . Tình thÆ°Æ¡ng thá»±c sá»± phải giống nhÆ° tình mẹ thÆ°Æ¡ng con, dù con đẹp hay xấu, khôn hay dại, ngÆ°á»i mẹ Ä‘á»u thÆ°Æ¡ng, chấp nháºn và không bao giá» bá» con. Äây là tình thÆ°Æ¡ng vô Ä‘iá»u kiện, có thể gá»i là tu giá»›i từ bi.
5/ Tôn trá»ng
Tôn trá»ng tá»± do, không gian và nhân tÃnh của ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng. Không nên kiểm soát Ä‘iá»u khiển, biến ngÆ°á»i kia thà nh nô lệ phải tuân theo ý của mình. Bạn có muốn được thÆ°Æ¡ng nhÆ° chim nhốt trong lồng hay được tá»± do bay nhảy ngoà i trá»i? ThÆ°Æ¡ng nhau thì phải tôn trá»ng không gian của nhau, không xâm lấn, Ä‘Ã n áp, dà nh giá»±t (thân hòa dồng trụ).
6/ Biết há»i và chấp nháºn
Má»—i khi muốn Ä‘iá»u gì thì phải cam đảm bà y tá», xin há»i, yêu cầu và biết tôn trá»ng, chấp cháºn sá»± đáp ứng của ngÆ°á»i kia. Thà dụ chồng muốn Ä‘i xi nê nhÆ°ng không biết vợ có thÃch không? Tốt nhất là bà y tỠý muốn của mình, nếu vợ thÃch thì cùng Ä‘i, còn vợ không thÃch vì má»™t lý do gì đó thì chồng không nên nà i ép hoặc giáºn dá»—i. Äây là ý hòa đồng duyệt.
7/ Chia xẻ
Chia xẻ vá»›i nhau vỠý kiến, tình cảm, váºt chất, không thủ lợi Ãch ká»·. Cho phép và chấp nháºn ngÆ°á»i kia Ä‘i và o cuá»™c Ä‘á»i của mình, tìm hiểu mình, không dấu diếm. Phần nầy bao gồm lợi hòa và ý hòa.
8/ Cởi mở, là m mới
Sống chung má»™t thá»i gian, không ai tránh khá»i nhà m chán buồn tẻ vì báºn là m ăn, lo cho con cái, không có thì giá» vui chÆ¡i giải trà nhÆ° hồi má»›i quen nhau. Do đó cần phải biết cởi mở, là m sống lại tánh hồn nhiên, dá»… thÆ°Æ¡ng, thông cảm của thuở ban đầu.
Má»—i ngÆ°á»i ngồi xuống thà nh tháºt viết ra những khÃa cạnh đáng yêu và đáng ghét của bao năm sống chung rồi trao đổi vá»›i nhau. Kế đó cùng bà n luáºn và ghi ra những giải pháp thÃch nghi ngõ hầu đáp ứng được Æ°á»›c muốn chung của hai ngÆ°á»i. Äây là kiến hòa đồng giải.
Äiá»u quan trá»ng không phải lúc nà o cÅ©ng là m đẹp lòng nhau mà là khả năng giải tá»a sá»± bất hòa. Có những cặp vợ chồng không bao giá» gây sá»± cãi nhau, bá» ngoà i có vẻ hạnh phúc nhÆ°ng bên trong lạnh lùng tẻ nhạt, há» không là m to chuyện bởi vì má»—i ngÆ°á»i chỉ muốn sống yên thân qua ngà y. Ngược lại có những cặp vợ chồng phải trải qua nhiá»u sóng gió nhÆ°ng hiểu và thÆ°Æ¡ng nhau nhiá»u hÆ¡n.
Hạnh phúc (hai mình) cần được xây dá»±ng, duy trì, chứ không phải đợi ngÆ°á»i kia cho ta hạnh phúc. Nếu chỠđợi ngÆ°á»i kia cho ta, chiá»u ý ta thì đó không phải tình yêu mà là tình đòi, tình nợ, hai bên đòi qua đòi lại, không ai biết cho, biết hiểu để cuối cùng thà nh tình sầu, tình háºn, thà nh oan gia kiếp sau Ä‘i tìm nhau thanh toán tiếp nợ ân oán.
Thá»±c táºp:
Lâu lâu hai ngÆ°á»i cần ngồi xuống và kiểm lại xem:
1. Ta có biết thÆ°Æ¡ng yêu tháºt sá»± là gì không?
2. Ta đã là m gì để biểu lộ tình thương?
3. Cách thÆ°Æ¡ng của ta là m cho ngÆ°á»i kia hạnh phúc hay khó chịu?
4. Ta có đóng góp gì cho hạnh phúc hay chỉ biết thụ hưởng, lợi dụng?
5. Nếu sống chung mà không hạnh phúc thì ta cần phải là m gì?
Hãy thÆ°Æ¡ng nhÆ° lÃ
NgÆ°á»i kia nhÆ° thế nà o thì ta thÆ°Æ¡ng há» nhÆ° thế nấy, đó gá»i là thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i kia nhÆ° há» là (aimer l autre comme il est). Cách nói nà y có vẻ má»›i lạ, không đúng vá»›i văn phạm tiếng Việt vì nó thiếu má»™t túc từ sau chữ là . NhÆ°ng tôi mong rằng Ä‘á»™c giả sẽ là m quen dần vá»›i lối nói nà y.
TrÆ°á»›c khi biết thÆ°Æ¡ng yêu và chấp nháºn ngÆ°á»i khác nhÆ° há» là thì ta phải biết thÆ°Æ¡ng yêu và chấp nháºn mình, chấp nháºn những cái xấu cÅ©ng nhÆ° cái đẹp. Nếu tôi lùn và mÅ©i tẹt thì tôi biết thÆ°Æ¡ng và chấp nháºn cái lùn và mÅ©i tẹt của mình, không cần phải mang giầy cao gót hoặc Ä‘i sá»a mÅ©i để biến thà nh ngÆ°á»i đẹp thì tôi má»›i thÆ°Æ¡ng mình được. Nếu tôi là công nhân thì tôi cho ngÆ°á»i kia biết tôi là công nhân, không cần giả bá»™ nói dối mình là chủ hãng để chinh phục ngÆ°á»i đẹp. Nếu tôi là ổi mà giả bá»™ là m mÃt thì trÆ°á»›c sau gì cÅ©ng bại lá»™. Khi biết thÆ°Æ¡ng mình nhÆ° váºy ta má»›i có thể thÆ°Æ¡ng và chấp nháºn ngÆ°á»i khác nhÆ° há» là .
Sống chung hạnh phúc là cả má»™t nghệ thuáºt, không phải cứ thÆ°Æ¡ng và lo cho nhau là đủ. Có má»™t cặp hát xiệc gồm hai cha con, ngÆ°á»i cha đã lá»›n tuổi và cô con gái khoảng 16 tuổi. Cô nà y thÆ°á»ng lá»™n ngược trồng cây chuối trên đầu ngÆ°á»i cha, còn ông ta ráng giữ thăng bằng dÆ°á»›i đất để chịu cho cô con gái. Má»™t hôm ông nói: "Bây giá» cha đã lá»›n tuổi, khi biểu diá»…n hai cha con mình phải cẩn tháºn lo cho nhau nhiá»u hÆ¡n". Cô con gái đáp: "Cha Æ¡i! Con nghÄ© cha hãy lo phần của cha tháºt chu đáo, còn con lo phần của con thì má»i việc sẽ êm xuôi". Câu chuyện nà y đến tai đức Pháºt và ngà i đồng ý vá»›i câu trả lá»i của cô gái. Vì khi Ä‘ang lÆ¡ lá»ng ở trên cao vá»›i chá»— dá»±a duy nhất là đầu cha mình, việc quan trá»ng mà cô phải là m là hết sức chú ý giữ thăng bằng, đâu thể lo cho cha cô ở dÆ°á»›i được, và ngược lại cha cô cÅ©ng phải táºp trung tinh thần ở dÆ°á»›i, đâu thể ngÆ°á»›c lên nhìn hay lo cho con gái.
Muốn hạnh phúc má»—i ngÆ°á»i phải chịu trách nhiệm và lo phần của mình cho hoà n hảo, không nên dòm ngó hay xen và o phần của ngÆ°á»i kia. Má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có má»™t thùng rác chứa phiá»n não riêng và có bổn pháºn lau chùi thùng rác của mình. Nếu ta muốn lau rá»a thùng rác của ngÆ°á»i kia tức là dòm ngó và o phần của ngÆ°á»i khác. Ta phải biết tôn trá»ng và để nguyên cho ngÆ°á»i kia lau chùi thùng rác của há». Sống chung không phải đổ rác và o ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng và cÅ©ng không phải lau chùi thùng rác của nhau. Ta có thể tâm sá»± chia xẻ niá»m Ä‘au ná»—i khổ của mình cho ngÆ°á»i kia nghe và há»i ý kiến nhÆ°ng chÃnh ta phải tu táºp chuyển hóa phiá»n não của mình. Äiá»u dại dá»™t nhất là đổ lá»—i, trách móc, kết tá»™i, than phiá»n ngÆ°á»i kia, là m nhÆ° váºy là đang đổ rác của mình và o ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng. Nếu cần gì thì bà n nói chia xẻ tâm sá»± vá»›i nhau để tìm giải pháp nhÆ° đã nói ở phần trÆ°á»›c.
Lau chùi thùng rác của mình, tức là thanh tịnh hóa Ã, Tình, Thân cho đến khi không còn trách móc, buồn giáºn lẫn nhau thì lúc đó ta là ngÆ°á»i trưởng thà nh và biết thÆ°Æ¡ng yêu thá»±c sá»±.
Sống chung mà biết thÆ°Æ¡ng yêu, thông cảm, chấp nháºn lẫn nhau để xây dá»±ng hạnh phúc thì quá tốt, nhÆ°ng nếu gặp trÆ°á»ng hợp không may, chỉ có má»™t bên chấp nháºn và bên kia vô minh ngoan cố không chịu thì sao? Má»™t bên thÆ°Æ¡ng yêu và má»™t bên lợi dụng, hoặc má»™t bên trung thà nh má»™t bên lừa dối, má»™t bên hiếp đáp má»™t bên sợ hãi, v.v..., sống chung mà chỉ là m khổ nhau thì có nên tiếp tục không? Tốt nhất hãy ban cho nhau má»™t ân huệ, đó là chia tay nhau, Ä‘Æ°á»ng ai nấy Ä‘i. Äừng Ãch ká»· chiếm giữ, nÃu kéo vì nếu bạn không thể thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i kia nhÆ° há» là thì sẽ có ngÆ°á»i khác thÆ°Æ¡ng há». Äừng là m mất thì giá» của nhau. Trong xã há»™i hiện nay, ly dị là má»™t chuyện rất bình thÆ°á»ng không có gì xấu hổ hay tá»™i lá»—i. Nhiá»u khi ly dị xong ngÆ°á»i ta má»›i tỉnh ngá»™, nháºn ra lá»—i lầm và trưởng thà nh hÆ¡n.
Hạnh phúc tuyệt đối
Những loại hạnh phúc kể trên dù má»™t mình hay hai mình Ä‘á»u tÆ°Æ¡ng đối, tạm bợ giúp cho ngÆ°á»i ta bá»›t khổ phần nà o trong kiếp luân hồi vô táºn, vì tháºt ra tất cả hạnh phúc thế gian chỉ là ảo ảnh (maya), nhÆ° bóng trong gÆ°Æ¡ng, nhÆ° trăng đáy nÆ°á»›c, thấy dÆ°á»ng nhÆ° có mà không tháºt có, cà ng tìm kiếm cà ng thất vá»ng. Nếu chÆ°a dứt được nghiệp ái thì cố gắng tu sá»a để sống hạnh phúc vá»›i ngÆ°á»i mình thÆ°Æ¡ng, đừng gây khổ cho nhau.
Là ngÆ°á»i trà cần phải hÆ°á»›ng đến "hạnh phúc tuyệt đối". Theo Äạo, hạnh phúc không phải là cái gì ở bên ngoà i mà ở ngay trong tâm mình, khi tâm chấm dứt thèm khát, ham muốn thì lúc đó không cần phải chạy Ä‘i tìm kiếm cái gì nữa hết. Hạnh phúc chân tháºt là sá»± bình an của tâm hồn. Khi tâm hồn hoà n toà n bình an, vắng lặng không còn má»™t chút bóng dáng của khát ái, phiá»n não, lo âu, chấp ngã, Ãch ká»· thì đó má»›i là hạnh phúc chân tháºt.
Kết Luáºn
Sinh ra ở Ä‘á»i, không biết mình từ đâu đến, đến đây để là m gì, chết sẽ Ä‘i vỠđâu? Trong lúc sống không biết mình là ai, là cái gì? Tại sao lại gặp phải bao nhiêu Ä‘au khổ, buồn phiá»n, lo âu, sợ hãi, v.v...?
Äến vá»›i đạo để tìm câu trả lá»i nhÆ°ng nhiá»u khi chúng ta vá»™i và ng tìm ngay má»™t pháp môn để cầu giác ngá»™ hay giải thoát và quên Ä‘i những khoắc khoải ban đầu. Tất cả pháp môn nhÆ° Thiá»n, Tịnh, Máºt, Ä‘á»u hay và tốt cả nhÆ°ng ta cần nhá»› lại mục Ä‘Ãch tu hà nh của mình là gì? Äạo Pháºt là con Ä‘Æ°á»ng của tuệ giác và nhá» tuệ giác soi sáng chúng ta má»›i thoát khổ, do đó nếu tu đúng theo đạo Pháºt thì ta phải thấy có sá»± chuyển hóa ngay nÆ¡i thân tâm mình, bá»›t lo âu, phiá»n não và có nhiá»u an lạc hÆ¡n.
Khái niệm vá» Ã, Tình, Thân không có gì đặc biệt mà chỉ là má»™t cách nhìn khác vá» ngÅ© uẩn, má»™t lối nhìn Ä‘Æ¡n giản và con ngÆ°á»i hÆ¡n, nhất là vấn Ä‘á» Tình cần được triển khai hÆ¡n trong tÆ°Æ¡ng lai.
Tu theo giáo lý Nguyên Thủy thì cần hiểu vá» danh sắc, lục nháºp, vô ngã. Tu theo giáo lý Äại Thừa thì cần hiểu vá» ngÅ© uẩn giai không hay Bát Nhã. Tu để chuyển hóa khổ Ä‘au trong hiện tại thì cần hiểu vá» Ã, Tình, Thân và tiến trình phiá»n não. Thấy được sá»± liên quan của bá»™ ba (Ã, Tình, Thân) thì ta cần phải tu sá»a cả ba chứ không thể chỉ tu tâm hoặc tu thân thôi, đó là điá»u chÃnh yếu của táºp sách nà y.
Bạn Ä‘á»c hiện Ä‘ang tu theo bất cứ pháp môn nà o cÅ©ng Ä‘á»u có thể áp dụng được khái niệm Ã, Tình, Thân để bổ túc, kiểm chứng và thăng hoa sá»± tu táºp của mình.
Tà i sản của phongvan
Chữ ký của phongvan [CENTER][B][SIZE=6][COLOR=blue]Má»™t lần lầm lỡ nghìn thu háºn.[/COLOR][/SIZE][/B][/CENTER]
[CENTER][B][SIZE=6][COLOR=#0000ff]Má»™t phút sa cÆ¡ trá»n kiếp sầu.[/COLOR][/SIZE][/B] [/CENTER]
[spoiler][CENTER][B][COLOR=red][SIZE=7]Chúa đảng Lưu Manh[/SIZE][/COLOR][/B][/CENTER]
[CENTER][COLOR=blue][B][URL]http://www.4vn.eu/forum/forumdisplay.php?f=349[/URL][/B][/COLOR] [/CENTER]
[CENTER][COLOR=blue]Là m trai thiết nghÄ© phải dê, không dê ngÆ°á»i nói "bê đê" khó xà i. TÃnh dê phát triển dà i dà i, Nhát dê phải chịu những ngà y cô Ä‘Æ¡n. Lỡ dê con gái giáºn há»n, "Anh nà y dê quá... vô duyên hổng thèm". Dê phải giữ vững tinh thần, Trở thà nh dê chúa cuối cùng có đôi. Con trai dê phải dê rồi, Dê không sà m sỡ cho Ä‘á»i thêm tÆ°Æ¡i. Hãy dê mặc kệ ai cÆ°á»i, Cứ dê cố gắng thì trá»i sẽ thÆ°Æ¡ng. Chẳng dê con gái sẽ buồn, Dê theo nghệ thuáºt thẳng Ä‘Æ°á»ng mà đi hey wa' hey wa'!![/COLOR][/CENTER]
[/spoiler]
15-09-2008, 04:00 PM
Bất Diệt Ma Tôn
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
Tà i sản của phongvan
15-09-2008, 04:00 PM
Bất Diệt Ma Tôn
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
Tà i sản của phongvan