Cao LÆ°Æ¡ng ÄỠđã được đạo diá»…n tà i ba TrÆ°Æ¡ng Nghệ MÆ°u dá»±ng thà nh phim mang cùng tên do ngôi sao Củng Lợi thủ vai chÃnh. Bá»™ phim đã được giải thưởng tại liên hoan phim Cannes.
° ° °
Theo lịch cÅ©, mồng chÃn tháng tám năm 1939, cha tôi, ngÆ°á»i mang dòng máu thổ phỉ vừa hÆ¡n mÆ°á»i bốn tuổi, ông gia nháºp và o Ä‘á»™i quân của tÆ° lệnh DÆ° Chiêm Ngao, mà sau nà y trở thà nh anh hùng truyá»n kỳ danh tiếng khắp trong thiên hạ, Ä‘i phục kÃch Ä‘oà n xe ô tô Nháºt Bản trên Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng Giao Bình. Bà ná»™i tôi tiá»…n há» tá»›i đầu thôn, bá»—ng DÆ° tÆ° lệnh hô: “Nghiêm!â€, ná»™i liá»n đứng nghiêm và dặn dò cha tôi: “Äáºu Quan, hãy nghe lá»i cha nuôi nghe con!â€. Ông im lặng cúi đầu không má»™t lá»i đáp lại.
Äoà n ngÆ°á»i Ä‘i trong đêm mù sÆ°Æ¡ng, bà máºt hà nh quân trên những thá»a ruá»™ng cao lÆ°Æ¡ng Ä‘á» của quê hÆ°Æ¡ng Cao Máºt. Ôi Cao Máºt, nÆ¡i tôi yêu nhất mà cÅ©ng là nÆ¡i tôi ghét nhất, mãi sau nà y lá»›n lên há»c hà nh giác ngá»™, tôi má»›i hiểu ra, không nÆ¡i nà o trên trái đất lại đẹp nhất và xấu nhất nhÆ° Cao Máºt, cá»±c kỳ siêu thoát mà cÅ©ng cá»±c kỳ thế tục, sạch sẽ nhất và bẩn thỉu nhất, anh hùng hảo hán nhất và đầu trá»™m Ä‘uôi cÆ°á»›p nhất, nÆ¡i biết uống rượu nhất và cÅ©ng là nÆ¡i biết yêu Ä‘Æ°Æ¡ng nhất. Cao Máºt vá»›i bạt ngà n cao lÆ°Æ¡ng Ä‘á», huy hoà ng, dà o dạt, uyển chuyển và dáºy sóng biết bao.
Năm ná»™i tôi tròn 16 tuổi, cô thiếu nữ vừa xuân thì, phát tiết dung nhan, thắm mà u hoa nguyệt, buồn rÆ°á»i rượi bÆ°á»›c lên kiệu hoa, dáºp dá»nh trên biển máu cao lÆ°Æ¡ng, Ä‘á» nhÆ° không thể nà o Ä‘á» hÆ¡n nữa. Cố tôi gả ná»™i cho chủ nợ há» ÄÆ¡n, vá» là m vợ thằng con trai Ä‘á»™c tá»± Biển Lang. Tuổi xuân rá»±c rỡ của ná»™i khiến bà khát khao được ngả và o lòng má»™t chà ng trai vạm vỡ Ä‘Ã n ông, giải khuây bao ná»—i trầm uất, cô tịch trong chiếc kiệu hoa ô uế nà y. Ná»™i không chịu nổi cái cảnh tù túng giữa bốn bức mà n vải Ä‘á»; vá»›i bà n chân nhá» xÃu nhá»n tá»±a búp măng, bà tách mảnh rèm kiệu thà nh khe hở và trá»™m ngó ra bên ngoà i, hai đòn cáng kiệu bóng loáng đè lên bốn tấm vai bạnh của những ngÆ°á»i phu kiệu, mà nÆ¡i há» bốc ra mùi mồ hôi chua loét, mùi mồ hôi Ä‘Ã n ông quyến rÅ© ná»™i, khiến từng vòng, từng vòng sóng xuân lăn tăn, lăn tăn dáºy lên nÆ¡i lòng bà , rạo rá»±c lạ thÆ°á»ng. Má»™t trong bốn phu kiệu hôm đó sau nà y là ông ná»™i của tôi, ngÆ°á»i có tên tÆ° lệnh DÆ° Chiêm Ngao lẫy lừng.
Äám phu kiệu Ä‘Æ°a ná»™i tôi ra tá»›i Ä‘Æ°á»ng cái quan, bao la má»™t cảnh đồng rá»™ng sông dà i, những thanh niên lá»±c lưỡng bắt đầu nghÄ© cách trêu chá»c cô dâu, há» chạy nhanh là m cho ná»™i ngồi trên kiệu lắc lÆ°, Ä‘iên đảo, nôn hết nÆ°á»›c xanh nÆ°á»›c và ng, bảo há» Ä‘i cháºm lại thì cả bốn ngÆ°á»i Ä‘á»u thÆ°a rằng, phải vượt qua hang Cóc trÆ°á»›c lúc trá»i tối kẻo có cÆ°á»›p. Ná»™i tôi khóc thút thÃt không phải vì bốn anh phu kiệu chÆ¡i khăm bà , mà vì nghÄ© tá»›i ngÆ°á»i chồng sẽ Ä‘á»™ng phòng hoa chúc đêm nay - ÄÆ¡n Biển Lang, má»™t bệnh nhân kinh phong, con trai Ä‘á»™c nhất của ÄÆ¡n Äình Tú, tay bá há»™ già u lên nhá» nấu rượu cao lÆ°Æ¡ng, nhẽ nà o bà lại phải trao thân cho hắn, ná»™i tôi cà ng nghÄ© cà ng khóc thà nh tiếng khiến phu kiệu DÆ° Chiêm Ngao Ä‘á»™ng lòng trắc ẩn và mÆ¡ hồ thấy cả má»™t vầng sáng ngà y mai. Äoà n ngÆ°á»i vừa đến hang Cóc thì quả nhiên có cÆ°á»›p, má»™t tay thổ phỉ cao to, lÆ°ng mang bao vải Ä‘á» cồm cá»™m những tiá»n là tiá»n, hét lá»›n: “Mãi lá»™!â€. Äám phu kiệu vâng lá»i có bao nhiêu dốc hết để tìm cách thoát nạn. NhÆ°ng tên cÆ°á»›p vén mà n vải gá»i ná»™i tôi bÆ°á»›c ra và hạ lệnh: “Äi theo tao xuống ruá»™ng cao lÆ°Æ¡ng kia!â€. Ná»™i thản nhiên, cÆ°Æ¡ng nghị và liếc nhìn phu kiệu DÆ° Chiêm Ngao. Hiểu ý ngÆ°á»i đẹp, há» DÆ° bất thần song phi đá lăn tay thổ phỉ, Ä‘oà n ngÆ°á»i xô tá»›i bóp cổ hắn chết tÆ°Æ¡i. DÆ° Chiêm Ngao dìu ná»™i lên kiệu, há» cÆ°á»i vá»›i nhau tháºt huy hoà ng và cao quý, bà xé toang mà n kiệu, tá»± do hÃt thở không khÃ, tá»± do ngắm tấm lÆ°ng trần lá»±c lưỡng Ä‘Ã n ông của DÆ° Chiêm Ngao, ngÆ°á»i mà cháu chắt chúng tôi Ä‘ang ngà y đêm hÆ°Æ¡ng khói phụng thá»...
Cha tôi nhÆ° má»™t liên lạc viên dẫn Ä‘oà n quân luồn giữa ruá»™ng cao lÆ°Æ¡ng, tay ông luôn nắm chặt khẩu súng lục to quá cỡ Ä‘eo lủng lẳng bên hông. HỠđến nÆ¡i phục kÃch thì cÅ©ng vừa lúc Ä‘Ã ng đông á»ng hồng, nhÆ°ng trên con lá»™ vẫn chÆ°a thấy má»™t chiếc xe nà o của giặc cả. DÆ° tÆ° lệnh bảo má»i ngÆ°á»i hãy tạm nghỉ trong ruá»™ng cao lÆ°Æ¡ng và nói vá»›i cha tôi: “Äáºu Quan, quay vá» nhá» mẹ là m cho Ãt bánh, khoảng trÆ°a thì Ä‘em ra và dặn mẹ con cùng Ä‘i nữa ngheâ€. Cha tôi chạy má»™t mạch tá»›i nhà , ông ôm lấy ná»™i, ngÆ°á»i con gái hoà ng hoa thá»i ấy nay đã là thiếu phụ phong sÆ°Æ¡ng. “Mẹ cho nhiá»u trứng và o bánh nheâ€. “Ừ, bá»n giặc vẫn chÆ°a đến à ?â€. “ChÆ°a mẹ ạ, DÆ° tÆ° lệnh dặn mẹ gánh bánh ra cho ông và binh lÃnh đóâ€. Xong nhiệm vụ, cha tôi chạy nhÆ° bay vá» bên tÆ° lệnh báo cáo: “TrÆ°a nay nhất định có bánhâ€. Nói chÆ°a dứt lá»i thì cha tôi phát hiện từ xa bốn con bá» hung sắt bò trên Ä‘Æ°á»ng lá»™, ông kêu lên: “TÆ° lệnh xem kìa, xe giặcâ€.
Ná»™i “nháºn lệnh†và liá»n hô hà o con cái nhà o bá»™t là m bánh. Äúng giá» hẹn bà váºn chiếc áo mà u Ä‘á» thẫm, trên vai kÄ©u kịt má»™t gánh những cái bánh còn nóng hổi, thoăn thoắt hÆ°á»›ng vá» cầu đá, nÆ¡i tÆ° lệnh Ä‘ang chá». Từ ngà y Ä‘i lấy chồng, ná»™i tôi vẫn giữ được vẻ yêu kiá»u của thiếu nữ, công việc nặng nhá»c chẳng mấy đến tay cho nên gánh bánh khao quân đã hằn lên vai ná»™i má»™t vệt bầm khá sâu, mà u tÃm Ä‘á», ấy là biểu tượng cho hà nh vi anh dÅ©ng kháng Nháºt mà ná»™i mang theo khi từ giã cõi Ä‘á»i.
Äoà n quân táºp trung há»a lá»±c nhắm và o xe giặc Ä‘ang tiến dần tá»›i Ä‘iểm chết, nhÆ°ng bá»—ng có tiếng súng nổ, đạn từ chiếc xe Ä‘i đầu nã ra, cha tôi ngoái nhìn và trông thấy ná»™i nhÆ° cánh bÆ°á»›m hồng chấp chá»›i, ông chÆ°a kịp kêu lên: “Mẹ...†thì ná»™i đã ngã nhà o. Cha tôi vá»t khá»i ổ phục kÃch chạy vá» phÃa ná»™i, DÆ° tÆ° lệnh Ä‘Ã nh cho nổ súng tiêu diệt Ä‘oà n xe. Mặt ná»™i úp xuống đất, máu Ä‘á» nhÆ° mà u rượu cao lÆ°Æ¡ng á»c trà o lên từ hai lá»— đạn trên lÆ°ng. Cha tôi láºt ngÆ°á»i ná»™i trở lại, dung mạo vẫn Ä‘oan trang, mái tóc vẫn óng mượt, phẳng phiu dÆ°á»›i hai cái kẹp sừng, và i hạt cao lÆ°Æ¡ng bay xuống Ä‘áºu bên đôi môi của ná»™i. Cha tôi đặt ná»™i nằm trên những thân cây cao lÆ°Æ¡ng, nhìn miệng ná»™i dần dần biến sắc, cha nấc lên từng tiếng. Ná»™i thì thà o: “Cha con đâu?â€. “Cha nà o hở mẹ?â€. “DÆ° tÆ° lệnh, cha nuôi ấyâ€. “Ông Ä‘ang đánh giặc ở đằng kiaâ€. “NgÆ°á»i đó chÃnh là cha đẻ của con...†- cha tôi gáºt đầu, lặng nhìn phút lâm chung của ná»™i. Hai phát đạn từ sau lÆ°ng xuyên qua bầu vú, bá»™ ngá»±c trắng nõn của bà giỠđã rá»±c hồng, bà vui sÆ°á»›ng trông rõ những bông cao lÆ°Æ¡ng Ä‘ung Ä‘Æ°a, trông rõ khuôn mặt ngÆ°á»i con trai, tác thà nh bởi má»™t cuá»™c tình thắm Ä‘á» nhÆ° cao lÆ°Æ¡ng quê hÆ°Æ¡ng, bà mỉm cÆ°á»i e ấp và có vẻ nhÆ° thẹn thùng xấu hổ nhá»› lại quá vãng tháºt ngá»t ngà o và đẹp đẽ...
ÄÆ¡n Biển Lang quả đã mắc bệnh kinh phong, hai đêm ở nhà chồng, ná»™i tôi thức trắng vá»›i con dao trong tay, sáng ngà y thứ ba cố tôi say túy lúy dẫn ná»™i vá», bà giáºn lắm. Ná»™i tôi ngồi vắt vẻo trên mình con la, vừa rẽ qua quãng Ä‘Æ°á»ng cong thì má»™t bóng Ä‘en bá»—ng à o ra, bồng ná»™i chạy mất hút và o ruá»™ng cao lÆ°Æ¡ng ken dà y nhÆ° rừng ráºm. Ná»™i không còn sức lá»±c nà o mà vùng vẫy nữa và bà cÅ©ng chẳng muốn vùng vẫy là m gì, tháºm chà còn quà ng tay qua cổ bóng Ä‘en để ngÆ°á»i ấy bồng bà nhẹ nhà ng, thoải mái hÆ¡n. Ba ngà y sống giữa rừng cao lÆ°Æ¡ng, ná»™i tôi nhÆ° qua má»™t giấc mÆ¡, thấm Ä‘áºm lẽ Ä‘á»i nhân thế. NgÆ°á»i ấy tháo tấm vải Ä‘en che mặt, hiện nguyên hình, ná»™i thầm kêu trá»i Æ¡i và nÆ°á»›c mắt lÆ°ng tròng vì sung sÆ°á»›ng. Chà ng cởi tấm áo trải ra là m chiếu, chân đạp mấy cây cao lÆ°Æ¡ng rạp xuống là m giÆ°á»ng, rồi nhẹ nhà ng bồng nà ng đặt lên đó, nà ng nhìn chà ng vạm vỡ, cÆ°á»ng tráng, bá»—ng ngây ngất trong lá»a tình rạo rá»±c dồn nén mÆ°á»i sáu năm qua, chà ng mạnh bạo lá»™t má»i xiêm y và nà ng mãn nguyện hưởng niá»m khoái lạc. Há» yêu nhau nhÆ° váºy suốt ba ngà y liá»n và cha tôi chÃnh là kết tinh của cuá»™c tình cuồng nhiệt, thống khổ đó. Sau ba ngà y đêm ân ái, ông bà tôi chia tay nhau, ông Ä‘Æ°a bà ra đến bá» Ä‘Æ°á»ng và thoắt má»™t cái đã biến mất giữa muôn trùng biển máu của cao lÆ°Æ¡ng Ä‘á»... để hôm nay trở thà nh DÆ° Chiêm Ngao trở vá» nháºn con và thăm lại tình nhân.
Còn ná»™i, ná»™i vẫn nằm đó trên đệm cây cao lÆ°Æ¡ng nhÆ° mÆ°á»i mấy năm trÆ°á»›c, nhÆ°ng đã mệt lắm rồi. Phải chăng cái chết Ä‘ang dần tá»›i, phải chăng ta không còn có thể nhìn thấy trá»i nà y, đất nà y nữa sao, thế còn con ta, ngÆ°á»i tình của ta? Hỡi trá»i, ngÆ°á»i nà o có dạy con trinh tiết là gì, chÃnh chuyên là gì, thế nà o là lÆ°Æ¡ng thiện, thế nà o là ác tà , con chỉ biết hà nh Ä‘á»™ng theo cách nghÄ© của con. Con yêu hạnh phúc, con yêu sức mạnh, con yêu cái đẹp, thân nà y là của con, con có quyá»n là m chủ nó, con không sợ phạm tá»™i, con không sợ trừng phạt, con không sợ rÆ¡i xuống mÆ°á»i tám tầng địa ngục của ngÆ°á»i. NhÆ°ng con không muốn chết, con muốn sống, con muốn nhìn thế giá»›i nà y...
Ná»™i tôi vẫn không rá»i mắt những ngá»n cao lÆ°Æ¡ng Ä‘á», Ä‘ung Ä‘Æ°a, mông lung, chúng kỳ ảo, chúng rên la, chúng kêu gá»i, có lúc nhÆ° ngÆ°á»i thân, có lúc nhÆ° ma quá»·, nhÆ° Ä‘Ã n rắn quẩn quanh ngÆ°á»i ná»™i, chúng cÆ°á»i, chúng khóc, xanh Ä‘á» trắng Ä‘en biến hóa khôn lÆ°á»ng... Cha tôi chạy nhanh vá» phÃa DÆ° tÆ° lệnh, hốt hoảng, thất thanh: “Mẹ nhá»› cha, cha Æ¡iâ€. “Con ngoan của ta, hãy cùng cha diệt nốt mấy thằng chó đẻ nà y đãâ€. Tráºn mạc tan khói súng, cha con há» vá»™i chạy tá»›i bên ngÆ°á»i thiếu phụ thì bà không còn sống nữa, nhÆ°ng khuôn mặt vẫn rạng rỡ cao quý dà nh riêng cho tình nhân cao lÆ°Æ¡ng Ä‘á», ông ná»™i tôi vuốt mắt bà , rồi chặt ngã bao cây cao lÆ°Æ¡ng phủ đầy lên thi thể ngÆ°á»i quá cố.
Nắng chiá»u chiếu xiên qua chiến trÆ°á»ng, dÆ°á»›i kia dòng sông má»™t mà u máu Ä‘á», trên nà y cánh đồng cÅ©ng Ä‘á» bởi ruá»™ng cao lÆ°Æ¡ng. Cha tôi tha thẩn nÆ¡i bỠđê, cúi nhặt chiếc bánh và đưa cho ông ná»™i: “Cha Æ¡i, cha ăn Ä‘i, bánh của mẹ con là m cho cha đóâ€. TÆ° lệnh DÆ° Chiêm Ngao cắn từng miếng bánh, hòa vá»›i dòng lệ tuôn trà o, lần đầu tiên ngÆ°á»i anh hùng đã không cầm được nÆ°á»›c mắt.
Thái Nguyễn Bạch Liên dịch
Hết