Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 55

Sự việc xảy ra, cả Moskva lẫn Preobrazenskoe đều không ngờ tới; Sofia đã không huy động được quân xtreletz cuối cùng chuông báo động đã không đánh trên tháp Xpaskaia. Đêm ấy, Moskva thờ ơ, ngủ khì. Người ta rời bỏ Preobrazenskoe… Natalia Kirilovna và con dâu bụng mang dạ chửa, các cận thần, đám dapife; tất cả người nhà và đám đày tớ, cùng với hai trung đoàn cận vệ trẻ đem theo cả đại bác, súng cối và đạn dược, tất cả đều rời đến tu viện Ba Ngôi.

Ngày hôm sau, Sofia đang dự buổi lễ chầu ở nhà thờ trong cung thì Saklovity chen vai huých cánh len lấy một lối đi giữa đám đại thần. Mặt hắn trông đến khiếp. Sofia sửng sốt, nhướn cặp lông mày lên. Hắn cúi xuống với một nụ cười trợn trạo:

- Chúng ta đã làm cho vua Piotr hoảng sợ. Thằng quỷ ấy đã mặc áo ngủ trốn khỏi Preobrazenskoe, không biết đi hướng nào…

Sofia mím môi và dằn giọng chua cay nói:

- Nó muốn chạy như ma bắt thì mặc nó.

Không có gì nghiêm trọng xảy ra, hình như vậy. Tuy nhiên cùng ngày hôm đó, người ta được tin toàn bộ trung đoàn xtreletz của Lavrenti Sukharev đã bỏ đến tu viện Ba Ngôi. Có một điều không sao hiểu được: ai đã kịp thời lung lạc trung đoàn nầy? Hẳn phải là Boris Golixyn, bạn lưu linh già của Lavrenti. Tại Moskva, mọi người bắt đầu xì xào, bàn tán dữ. Tối đến, lúc thì ở chỗ nầy, lúc thì ở nơi kia, một cửa cổng lớn kêu ken két, cỗ xe ngựa của một vị đại thần chạy ra và lăn bánh rầm rầm trên lòng đường lát gỗ súc, phóng nước đại ra con đường đi Yaroslav.

Vaxili Vaxilievich Golixyn thức nhiều đêm trắng với Medvedev, tìm cách đoán mệnh vận bằng phép phù thuỷ. Ban ngày, hắn đi lang thang trong cung, nửa thức nửa ngủ, và ai bảo gì cũng gật. Saklovity lồng lộn chạy từ trung đoàn nầy sang trung đoàn khác. Sofia cố giấu sự điên giận của mình, chờ đợi…

Đột nhiên, viên đại tá Ivan Txykle bỏ đi tu viện Ba Ngôi cùng với bọn ngũ bách binh trưởng, bách binh trưởng và một phần quên xtreletz trong trung đoàn của hắn. Chính hắn, bảy năm trước đây, đã lôi Ivan Kirilovich, em trai hoàng thái hậu, ra khỏi chỗ ẩn nấp đặt dưới bàn thờ một nhà thờ nọ. Hắn được Sofia hoàn toàn tin cẩn. Để được vua Piotr tha thứ, nhất định là hắn sẽ tiết lộ cho nhà vua biết những mưu đồ của bà công chúa.

Được tin Txykle bỏ đi, Sofia hốt hoảng. Còn biết trông cậy vào ai bây giờ, nếu những con chó trung thành như vậy cũng bỏ đi? Và trong mười chín trung đoàn xtreletz đều có người từ tu viện Ba Ngôi phái đến, mang theo những gramota (sắc chỉ) do Boris Golixyn tự tay viết và ký "Ptr" chéo ngang tờ giấy, mực tóe cả ra xung quanh, ra lệnh cho các đại tá và các uriatnich(1) phải đến chỗ vua Piotr ngay, không được chậm trễ, vì có vấn đề quốc sự quan trọng.

Ở các cửa ô của thành phố, người ta đánh gục bọn sứ giả và đoạt lấy các gramota; tuy nhiên một vài tên cùng tới được các trung đoàn và đọc sắc chỉ. Khi đó Sofia bèn tuyên bố: "Kẻ nào dám đi đến tu viện Ba Ngôi sẽ bị chặt đầu". Để trả lời lại, các viên đại tá tuyên bố: "Được rồi, chúng tôi sẽ không đi". Vaxili Vaxilievich nảy ra ý nghĩ cử những người tin cẩn đến gặp vợ những tên lính xtreletz đã bỏ đi theo vua Piotr, để đe doạ họ và thuyết phục họ viết thư cho chồng bảo quay về. Ý đó được thực hiện ngay nhưng kết quả hầu như không có gì.

Người ta cử Giáo trưởng Ioakim đi tu viện Ba Ngôi để khuyên vua Piotr nên giải hoà. Giáo trưởng sẵn lòng đi ngay nhưng rồi ở lại luôn đó; lão cũng không buồn viết thư cho Sofia nữa. Nhiều gramota mới của vua Piotr được gửi tới các trung đoàn, tới các khu phố của các thương gia và đám tiện dân, tới các ngoại ô và các thị trấn… Hãy đến trình diện ngay ở tu viện Ba Ngôi thánh Xecgiơ, không được chậm trễ. Kẻ nào không tuân lệnh sẽ bị xử từ". Như vậy là ở đây thì bị chặt đầu mà ở đó thì cũng thế. Bọn đại tá Netsaiev, Xpiridonov, Normatski, Durov, Xecgeyev, năm trăm uriatnich, một số lớn lính xtreletz, những đại biều của phường nhà buôn và các thợ thủ công của các thị trấn, hoảng sợ thất đảm bỏ đi tu viện Ba Ngôi. Vua Piotr, đứng trên thềm, mặc theo kiểu Nga, có Boris Golixyn, thái hậu, hoàng hậu và giáo trưởng đứng bên cạnh mời những người mới đến một cốc vodka và bọn mới đến khóc sướt mướt lớn tiếng van xin nhà vua hãy chấm dứt sự rối loạn. Ngày hôm đó, trong trung đoàn Xukharev người ta hô lên: "Chúng ta hãy tiến vào Moskva để săn đuổi bọn gian ác!"

Vaxili Vaxilievich nói thác là ốm. Saklovity, sợ không dám ló mặt ra ngoài, ở tịt trong các căn phòng bí mật trong cung. Gladki và bạn bè của nó trốn trong nhà Medvedev. Người ta đóng chặt các cửa điện Kreml lại, đưa các khẩu đại bác lên tường thành. Sofia đi lang thang như một linh hồn bị đày đoạ trong các gian phòng hiu quạnh, bước chân nặng nề, hai tay khoanh chặt dưới bộ ngực. Thà một trận đánh nhau công khai một cuộc nổi loạn, một trận tàn sát còn hơn là cái im lặng chết chóc nầy trong cung điện. Như một giấc mơ bay khỏi trí nhớ, uy quyền đang mất dần, cuộc sống đang mất dần.

Nhưng thành phố hình như có vẻ yên tĩnh. Như thường lệ, các quảng trường và các chợ vẫn ồn ào náo nhiệt. Đêm đến, người ta vẫn nghe thấy tiếng mõ của những người canh đêm và tiếng gà gáy. Chẳng ai muốn đánh nhau. Mọi người hình như đã quên mất Sofia đang sống cô độc giữa những bức tường của điện Kreml.

Khi đó Sofia bèn quyết định. Ngày hai mươi chín tháng tám, có người hầu gái Vecka và mấy tên vệ sĩ đi theo, công chúa lên xe ngựa, thân hành đến tu viện Ba Ngôi.

Chú thích:

(1) Hạ sĩ quan của quân Cô-dắc

[ngudoc]

Chương 56

Ngày cũng như đêm, một đám mây bụi đọng trên con đường đi Yaroslav: những người đi bộ, những người cưỡi ngựa rời khỏi Moskva, xe chạy rầm rập. Bên tường tu viện Ba Ngôi, tại các thị trấn và trên các cánh đồng, nhiều đoàn xe đổ ùn lại, những đống lửa bốc khói mù mịt; bất cứ lúc nào cũng xảy ra những cuộc đánh lộn ầm ĩ để tranh nhau một chỗ, tranh nhau bánh mì, cỏ ngựa.

Tu viện không ngờ lại có nhiều người ùn ùn kéo đến đông như vậy: chẳng bao lâu các kho lúa đều rỗng tuếch; ngoài đồng, người ta ăn trộm các đống cỏ khô. Nhưng cần phải nuôi béo quân xtreletz và các quan chức của triều đình. Người ta phái những toán quân đi kiếm thức ăn trong các làng lân cận; không bao lâu chẳng còn lấy một con gà giò nào nữa.

Tuy vậy xung quanh tu viện Ba Ngôi, người ta sống chen chúc và đói. Nhiều vị đại thần sống trong lều, người thì ở trong sân tu viện, người thì ở bên ngoài. Họ ngồi trên bậc thềm, giữa nắng, ăn vội ăn vàng, đợi vua và các bà hoàng đi ra. Đối với họ, đánh đổi những toà nhà của họ yên tĩnh biết bao ở Moskva mà một con gà hàng xóm cũng không lọt vào được, lấy cái cảnh chen chúc xô đẩy nhau nầy thật là một chuyện cực nhọc.

Nhưng tất cả đều hiểu rằng một sự việc lớn đang được quyết định, chính quyền đang đổi thay. Nhưng có phải thay đổi theo chiều hướng tốt hơn không? Không thể nào sống tồi tệ hơn thế nầy được, hình như vậy: toàn Moskva, toàn dân, toàn nước Nga đều nghèo khổ, mình đầy những vết lở loét che giấu dưới những bộ quần áo tả tơi. Tối đến ngồi xung quanh đống lửa hoặc nằm dưới xe ngựa, mọi người nói chuyện với nhau thả cửa, tự do. Khắp các cánh đồng, xung quanh tu viện, vang lên tiếng người nói. Các đống lửa trú quân cháy đỏ rực. Không biết từ đâu xuất hiện ra những gã nông dân thạo nghề phù thuỷ: chúng nháy mắt một cách quái lạ lắc những hạt đậu trong mũ của chúng; chúng ngồi xổm, trải ra đất một chiếc khăn tay và đoán vận mệnh cho những kẻ ưa chuộng. Gã nông dân xếp ba đống hột đậu nhỏ, múa ngón ta lên trên rồi thì thầm nói:

- Điều ông mong muốn, ông sẽ đạt được, không nên nghi ngờ gì về việc ông định làm, ông cần phải dè chừng những kẻ không đi giầy vỏ gai, không mặc áo lông cừu và mặt trắng. Đừng có đi qua một cái sân thứ ba, đừng có đái nếu trông thấy ba ngôi sao. Ông sẽ được cái ông muốn, có thể sớm thôi và có thể là không được Amen. Đừng nói cảm ơn, hãy cho tôi đồng tiền nhỏ ông giấu trong mồm kia.

Bọn nông dân phù thuỷ nầy bò trong bóng tối giữa các cỗ xe ngựa, tung ra những tin đồn mờ ám. Chúng thì thào:

- Xương sống công chúa đã sụn rồi, vương hầu Vaxili Golixyn sẽ chết trước khi tuyết đầu mùa rơi… Ông bỏ họ là phải lắm… Vua Piotr hãy còn non trẻ đấy nhưng hoàng thái hậu và giáo trưởng nghĩ hộ nhà vua, họ là đỉnh chóp của tất cả. Họ sẽ giữ chặt lấy cái nhân… Và cái nhân sẽ là như thế nầy: người ta sẽ cấm các quan đại thần đi xe ngựa, người ta sẽ chỉ để lại cho mỗi quan đại thần một mảnh đất thôi, vừa đủ để mà sống. Thương nhân và thợ thủ công ở các xloboda, những kẻ cừ nhất trong số được lựa chọn, sẽ vào cung và được ăn nói đường hoàng. Họ sẽ nói: làm cái nầy, không nên làm cái kia. Người ta sẽ tống cổ tất cả bọn ngoại quốc ra khỏi nước Nga và sẽ để nhà cửa của chúng cho mọi người cướp. Người ta sẽ phóng thích nông dân và nông nô rồi họ muốn sống ở đâu cũng được, chẳng phải làm việc đến mất mạng và cũng chẳng phải nộp tô nữa.

Bọn mê hoặc và bọn phù thuỷ đó nói như vậy và những người nghe chúng nói cũng nghĩ như vậy. Tiếng chuông ngày hội gióng giả không lúc nào ngớt trên tu viện. Các nhà thờ, các giáo đường đều mở cửa, đèn nến sáng trưng; những bài hát trang nghiêm của tu viện vang lên suốt ngày đêm.

Sáng tinh mơ, vua Piotr cùng với hoàng thái hậu ở bên phải và giáo trưởng ở bên trái, từ trên thềm đi xuống, đến nhà thờ đứng nghe lễ chầu. Rồi hoàng thái hậu ra mắt dân chúng và thân mời những kẻ mới đến một cốc vodka. Giáo trưởng, người khô đét đi vì làm lễ và nhịn ăn, nhưng đã vững tâm hơn, nói:

- Các người rời bỏ quân cướp và biết sợ Sa hoàng là làm theo ý Chúa. - Nói đoạn, giáo trưởng nhìn vua Piotr chằm chặp, hai mắt sáng quắc.

Sa hoàng, mặc theo kiểu Nga, hai bàn tay sạch sẽ nắm một chiếc khăn tay nhỏ bằng lụa, kính cẩn đứng đó, đầu cúi xuống, mặt gầy rạc đi. Đã hơn hai tuần nay, nhà vua không hút tẩu, không uống một giọt rượu. Thái hậu, giáo trưởng, hoặc Boris Golixyn bảo gì nhà vua đều làm theo; nhà vua không hề ra khỏi tu viện. Sau buổi lễ chầu, nhà vua vào ngồi trong phòng kín của tu viện trưởng, dưới tranh thánh và chìa bàn tay cho các đại thần hôn. Nhà vua không còn nói năng hấp tấp và không còn trố mắt nữa. Vua Piotr khè trả lời mọi người một cách dĩnh đạc, không nói theo lý lẽ của mình mà nói theo những lời khuyên bảo của các bậc huynh trưởng.

Natalia Kirilovna luôn miệng nói với những người thân cận trong đám đại thần:

- Ta không biết lấy gì cảm tạ Chúa, Sa hoàng của chúng ta đã trở nên đứng đắn, nhà vua đã trở nên lễ độ đức hạnh biết bao…

Lơfo là người ngoại quốc độc nhất được phép gần nhà vua, không phải trong lúc vua và hai bà hoàng đi ra ngoài hoặc tại phòng ăn mà là vào buổi tối, để giáo trưởng khỏi trông thấy: Lơfo đến gặp Sa hoàng ở phòng riêng của nhà vua. Vua Piotr, không nói không rằng, nắm lấy hai má Lơfo hôn vào miệng, rồi thở dài nhẹ nhõm, ngồi sát bên cạnh. Lơfo thì thầm bằng một thứ tiếng Nga chọ choẹ, kể cho nhà vua nghe chuyện nầy, chuyện nọ, làm cho nhà vua phì cười, khuyến khích nhà vua và xen vào câu chuyện bông đùa những ý nghĩ rất khôn ngoan.

Hắn hiểu rằng vua Piotr rất xấu hổ về việc mặc áo ngủ chạy trốn và chỉ nghĩ đến chuyện đó nhà vua cũng đã thấy khổ sở. Cho nên hắn trích dẫn những ví dụ lấy trong cuốn Lịch sử của Broniux trong đó có nói đến các bậc vua chúa và những vị tướng oanh liệt đã từng thoát thân bằng mưu mẹo. "Một vị quận công nước Pháp đã buộc phải cải trang làm đàn bà, nằm vào giường với một người đàn ông. Nhưng ngày hôm sau, ông ta đánh chiếm bảy thành phố… Đại tướng quân Nectariux thấy quân thù sắp sửa thắng thế bèn lấy cái đầu hói nhắn ra doạ cho chúng sợ, làm chúng phải chạy. Nhưng về sau, ông ta cũng không tránh được nỗi nhục và đã cắm sừng lên cái đầu hói của mình nhưng không vì thế mà mất đi một chút vinh quang nào", Broniux nói vậy…

Lơfo cười và siết mạnh hai bàn tay vua Piotr, hai bàn tay đầy những giọt sáp nến.

Vua Piotr nóng nảy và thiếu kinh nghiệm. Lơfo nhắc lại với nhà vua rằng đấu tranh với Sofia trước hết phải thận trọng: không phải lăn vào đánh nhau - đánh nhau thì mọi người chán lắm rồi - mà phải theo tiếng chuông tôn nghiêm của tu viện, hứa hẹn hoà bình và phồn vinh cho dân chúng đang từ Moskva ùn ùn kéo tới. Sofia sẽ tự nhiên mà đổ như một cái cột mục. Lơfo thi thầm với Sa hoàng:

- Pete nầy, bệ hạ hãy đi đứng đạo mạo, nói năng dịu dàng hãy dập tắt ngọn lửa trong con mắt đi, hãy dự lễ chầu thật lâu chừng nào mà hai chân còn đỡ nổi mình, như vậy bệ hạ sẽ được mọi người quý mến. Người ta sẽ nói: Chúa đã phái đến cho chúng ta một ông vua tốt biết bao, với vua nầy, mọi người sẽ dễ thở đây. Hãy để mặc cho Boris Golixyn hò hét, đánh nhau.

Vua Piotr ngạc nhiên về trí thông minh của người bạn thân. "Cái mà tiếng Pháp gọi là chính trị là biết được ưu thế của mình, - Lơfo giải thích -. Vua nước Pháp Louis 11, khi nào cần đến một tên tiện dân là đến thăm đứa nghèo khổ nhất trong đám tiện dân; và khi nào cần, vua chặt ngay đầu một quận công hay một hầu tước lừng lẫy không thương tiếc. Vua Louis chăm lo chính trị nhiều hơn đi chinh chiến, khi thì vua là cáo khi thì lại là sư tử. Vua đó đã làm kẻ thù của mình lụn bại và làm giàu Nhà nước".

Nghe Lơfo nói thật là kỳ lạ: một gã ham nhảy múa: một tay truỵ lạc, một anh chàng nghịch ngợm, thế mà hắn lại nói ra những điều người Nga không hề biết đến, "Ở nước của bệ hạ, - Lơfo nói, - người nào cũng vồ lấy phần mình, chẳng ai nghĩ gì đến Nhà nước; người nầy thì nghĩ đến lợi của mình, kẻ kia thì chỉ nghĩ đến danh vọng, kẻ khác thì chỉ nghĩ đến chuyện ních cho chặt dạ dày. Có lẽ chỉ ở châu Phi mới tìm thấy một dân tộc mọi rợ đến như thế. Họ chi biết có mỗi một điều: lột da người ta ra bóc lấy ba mảnh da mà ba mảnh da ấy đều thối cả".

Lơfo mạnh dạn nói những điều đó, không sợ vua Piotr bênh vực La Mã thứ ba… Tường chừng như hắn cầm một ngọn nến trong tay, đi sâu vào những chỗ thầm kín nhất trong cái đầu óc dã man, háo hức, ngỗ người của vua Piotr. Ngọn lửa nhỏ của chiếc đèn thờ trước tranh thánh Xecgiơ đã liếm vào cái cốc thuỷ tinh màu lam, bên ngoài tiếng chân bọn lính gác đã tắt, - nhưng Lơfo, sau khi nói một chuyện bông đùa làm vua Piotr bật cười, lại nói tiếp:

- Pete nầy, bệ hạ là một người rất thông minh… Ồ thần đã lang thang khắp đó đây trên thế giới, thần đã thấy đủ các hạng người… Thần xin đem lưỡi gươm và cuộc đời thần phụng sự bệ hạ… (Hắn trìu mến nhìn vào cặp mắt lồi màu nâu của vua Piotr; nhà vua có vẻ như đứng đắn ra, như thể mấy ngày nay, nhà vua đã sống qua nhiều năm dài dằng dặc). Pete nầy, bệ hạ cần có những người trung thành và thông minh… Không nên hấp tấp, hãy chờ đợi, chúng ta sẽ tìm ra những người mới, những người mà vì sự nghiệp, vì để tuân lệnh bệ hạ, sẽ nhảy vào lửa, sẽ không thương tiếc một ai, kể cả bố mẹ mình… Hãy để mặc cho bọn quý tộc đại thần tranh dành nhau địa vị danh vọng. Bệ hạ không cần phải lắp cho họ những cái đầu mới. Còn chuyện chặt những cái đầu đó đi, thì muộn một chút cũng chẳng sao… Hãy đón đợi thời cơ, hãy thu thập lực lượng, bệ hạ hãy còn yếu chưa đủ sức chống lại bọn quý tộc đại thần đâu. Rồi chúng ta sẽ vui chơi, sẽ còn nhiều thú vui, nhiều gái đẹp… Hãy hưởng thụ cuộc đời khi máu bệ hạ còn nóng. Ngân khố đủ để chi dùng cho những chuyện đó, bệ hạ là Sa hoàng kia mà.

Cặp môi mỏng của hắn thì thầm sát ngay bên, bộ ria nhỏ vểnh lên cù vào má vua Piotr, cặp mắt khi thì trìu mến khi thì cứng rắn, lộ rõ vẻ thông minh và sự trác táng… Con người đáng quý mến biết bao ấy đọc được ý nghĩ của người khác, nói ra thành lời những ý muốn hỗn độn đang nảy ra trong óc vua Piotr.

Natalia Kirilovna cứ ngạc nhiên mãi vì thấy Petruska của mình biết điều đến như thế. Cách cư xử đĩnh đạc của vua Piotr khiến bà vui sướng hết sức: nhà vua kính trọng mẹ và giáo trưởng, lắng nghe những vị đại thần thân cận, ngủ với vợ và tắm trong phòng tắm hơi nước nóng. Sống trong tu viện, Natalia Kirilovna tươi hẳn lên như một bông hoa hồng mùa thu: suốt mười lăm năm trời, bà đã sống trong cảnh cô quạnh, ấy thế mà giờ đây, các vương hầu dòng dõi cao quý lại chen vai thích cánh nhau đến để chào bà hoàng thái hậu. Các vị quý tộc, các quan đại thần của triều đình mò theo dõi từng lời của bà để chạy đi thi hành những lệnh của bà. Trong buổi lễ chầu, bà ngồi ở chỗ danh dự và giáo trưởng đưa cây thánh giá cho bà hôn đầu tiên.

Lúc các vị vương tế bước ra, dân chúng nằm rạp đầu xuống đất, đám ngây ngô đần độn, tàn tật, đám ăn mầy, cất cao giọng ca ngợi bà, xô đấy nhau để tới hôn gấu áo của bà. Giọng nói của Natalia Kirilovna trở nên bình tĩnh và chậm rãi, cái nhìn trở nên oai vệ.

Trong phòng riêng của bà, bọn quý tộc đại thần mặc áo lông đại trào, ngồi im không cựa vì quá nóng, trên những chiếc ghế dài, trên các mặt hòm: Tikhol Nikitievich Xtresnev, người thân cận của hoàng thái hậu, trước đây là sư phó của vua Piotr hồi còn bé ngồi đó, một nụ cười mãn nguyện nở trên môi, lông mày che kín cặp mắt như một bức rèm để mọi người không thể xét đoán được ông ta láu cá hay thông minh; vương hầu Ivan Borisovich Troekurov, khắc khổ, tóc đỏ, mặt to; anh rể của hoàng hậu Piotr Abramovich Lopukhin, da gò má căng ra và đỏ gay, mi mắt đỏ không có lông mi vì ông lão thân hình cứng cỏi khỏe mạnh nầy rất thèm khát quyền hành; vương hầu Mikhail Alegukovich Seckaski, mũi khoằm khoằm khiến ông ta trông giống một gã Digan (1), đang tựa vào lò sưởi ngủ gà ngủ gật, hai tay khoanh lại một cách bình thản. Vào khoảng giữa tháng, Fedor Yurievich Romodanovski đã tới, ông ta cũng vào ngồi trong phòng hoàng thái hậu, vuốt ve bộ ria mép, đảo cặp mắt lồi đục lờ lờ nhìn quanh và thở dài, lắc lư cái bụng phệ.

Bước vào trong phòng, bà hoàng thái hậu gọi mọi người bằng tên riêng và tên đệm của người đó, rồi ngồi xuống một chiếc ghế dựa thường, nhón tay cầm chiếc bánh thánh lấy trong khăn tay ra. Bên cạnh hoàng thái hậu là người em trai của bà, Lev Kirilovich trịnh trọng, bụng phệ, da dẻ hồng hào. Và đám đại thần ung dung bàn bạc công việc quốc gia với nhau: phải hành động thế nào đối với Sofia, phải xử trí thế nào với anh em nhà Miloslavski, - đứa nào sẽ phải đi đày và đứa nào sẽ bị nhốt vào một tu viện, và bộ nào sẽ trao cho vị đại thần nào.

Boris Alekseevich Golixyn ít khi tới buồng hoàng thái hậu trừ những trường hợp tối khẩn thiết; ông xấu hổ cho người anh em họ của mình, vả lại ông cũng không có thì giờ: suốt ngày đêm, ông thảo các đạo cụ tiến hành các cuộc đàm phán với Moskva, tung tiền mua chuộc các trung đoàn, điều khiển các cuộc hỏi cung, lo việc cung cấp cỏ ngựa cho quân lính.

Ông chẳng nghe lời khuyên bảo của ai, ông ta còn tự phụ và kiêu căng hơn cả Vaxili. Mặc áo giáp nhẹ mạ vàng, đội mũ kiểu Ý trên có chùm lông đỏ, lịch sự, bảnh bao, hơi ngà ngà rượu, râu vểnh lên, ông cưỡi một con ngựa cái hăng như lửa, bờm và đuôi có tết sợi vàng, đi thăm các trung đoàn. Ngồi trên cái yên bọc nhung, ông cúi xuống ôm hôn các viên đại tá mới tới. Một tay chống nạnh, ông phi ngựa tới gần quân xtreletz, bọn nầy quỳ rạp cả xuống như cỏ bị cắt đổ.

- Chào những con người dũng cảm? - Ông kêu to, giọng khàn khàn. Ở chỗ cằm không có râu, đỏ ửng lên. - Chúa sẽ tha thứ cho các ngươi, Sa hoàng sẽ mở lượng bao dung các ngươi. Hãy tháo ngựa ở xe ra, hãy nấu cháo đi, Sa hoàng tặng các ngươi một thùng vodka…

- Cái nhà ông Boris nầy mới vui chứ, - quân xtreletz nói với vợ chúng trong các đoàn xe. - Như vậy tức là ở đây ổn. Chúng ta chạy sang phe nầy là đúng.

Boris Golixyn giải quyết công việc cho tất cả mọi người. Các quan địa thần chẳng mong gì hơn, - họ càng yên tâm mà suy nghĩ trong phòng bà hoàng thái hậu. Riêng có anh em Dolgoruki, - Yakov và Grigori, ở trong một chiếc lều căng thảm trong sân của đại chủ giáo, càu nhàu về Boris: "Chúng ta đã chịu đựng thằng Vaxili trong bảy năm trời, thế mà bây giờ, hãy xem kìa, thằng Boris lại cưỡi lên lưng chúng ta! Chúng ta đã đánh đổi một con chim cu lấy một con cắt!" Giáo trưởng cũng không ưa gì Boris vì ông ta đã cùng ăn chơi với vua Piotr ở Kului, vì ông ta biết tiếng la-tinh và chuộng tất cả những thứ gì của ngoại quốc đưa vào. Nhưng trong khi chờ đợi thì cả giáo trưởng cũng nín thinh.

Ngày hai mươi chín tháng tám, một tên xtreletz cưỡi ngựa phi nước đại tới trước cánh cửa bọc sắt của tu viện; hắn để đầu trần, chiếc áo nẹp mở phanh ra: trên khuôn mặt đầy bụi chỉ trông thấy lòng trắng của cặp mắt trợn người. Ngửa đầu ra đằng sau, bộ râu nhọn xồm xoàm, chỉa lên phía vọng lâu, hắn hét lên bằng một giọng kinh khủng:

- Công vụ Sa hoàng!

Người ta mở cánh cửa kêu ken két, đỡ tên xtreletz từ trên con ngựa mệt nhoài bước xuống, - gã nông dân coi bộ lực lưỡng, nhưng hắn mệt quá chừng vì đã cố sức làm việc cho Sa hoàng đến nổi hình như không đi nổi nữa; người ta thận trọng dìu hắn tới trước mặt Boris Golixyn. Vừa đi hắn vừa quay đầu nhìn tứ phía. Trông thấy Boris đứng trên thềm, hắn sụp xuống chân vị vương hầu.

-Lệnh bà Sofia đến cách đây mười dặm, ở Vozvizenskoe…


Chú thích:

(1) Một dân tộc đi lang thang ở châu Âu, sống bằng nghề ca múa, bói toán.

[ngudoc]

Chương 57

Trạm tiền tiêu tại vùng Vozvizenskoe chặn xe của bà nhiếp chính lại. Sofia hé mở cửa xe có lắp kính; nhận ra mặt vài tên xtreletz, Sofia gọi chúng là quân phản bội, quân Judar (1) và giơ nắm đấm doạ chúng. Bọn xtreletz hoảng sợ, trật mũ ra, nhưng khi chiếc xe định tiếp tục đi thì chúng lấy cán kích chặn đường lại và nắm lấy dây cương ngựa - khi đó đến lượt Sofia hoảng sợ và mụ để chúng đưa tới căn nhà gần đấy nhất.

Đám nông dân và những mụ lắm mồm ra đứng ở cửa nhà họ, bọn trẻ con leo lên mái nhà để xem, các con chó nhe răng sủa theo cỗ xe ngựa. Sofia tái xanh mặt, ngả người ra đằng sau, xấu hổ và giận dữ mang trĩu trong lòng. Verka vật mình xuống chân mụ, thằng lùn Inliaska, cao không hơn một arsin đầu đội mũ lông có đính nhạc dùng đeo cho chim ưng, mà người ta đưa đi để giải trí, khóc sượt mướt với bộ mặt dúm dó, nhăn nheo. Chiếc xe ngựa rẽ vào sân một tay chủ quán giàu có. Sofia ra lệnh cho chủ nhà phải lánh đi hết; xong xuôi, công chúa mới bước vào căn phòng tiếp khách, Verka vội vã lấy ngay các vải bọc đem từ trong cung đi phủ lên giường, hòm, ghế; ả thắp đèn thờ trước các tranh thánh và Sofia nằm lên giường. Linh cảm trước một tai hoạ sắp tới đánh đai lấy đầu công chúa như một cái vòng sắt.

Chưa được hai tiếng đồng hồ có tiếng vó ngựa và tiếng gươm loáng xoảng đập vào bàn đạp. Chẳng hề xin phép, cứ như bước vào một quán rượu, gã dapife Ivan Ivanovich Buturlin bước vào phòng, hai tay đút túi, mũ lông đội lệch xuống mang tai:

- Bà chúa đâu rồi?

Verka chạy xổ lại, xòe ngón tay ra đẩy hắn:

- Đi ra, đi ra, rõ không biết xấu hổ. Lệnh bà đang ngủ…

- A, bà chúa ngủ thì mầy sẽ bảo cho bà ta biết là đừng có đi đến tu viện Ba Ngôi.

Sofia ngồi nhỏm dậy. Công chúa nhìn Buturlin trừng trừng, nhìn mãi cho đến khi hắn phải bỏ mũ ra.

- Ta sẽ đi đến tu viện… Nhà ngươi hãy nói cho em ta biết, ta sẽ tới…

- Đó là việc của lệnh bà. Nhưng Sa hoàng có truyền rằng lệnh bà hãy ở đây đợi phái viên của Người là vương hầu Ivan Borisovich Troyekurov và nhà vua đã ra lệnh không được để lệnh bà ra khỏi nơi nầy cho tới khi vương hầu Ivan tới.

Buturlin bỏ đi. Sofia lại nằm xuống. Công chúa run bắn người lên khiến Verka phải lấy một chiếc áo lông đắp cho chủ. Cánh cửa sổ nhỏ gắn mica mờ đi.

Người ta nghe thấy tiếng roi quất của một gã chăn bò: có tiếng bò kêu, các cánh cống rít lên. Tên hề lùn buồn bã ngồi trên mặt hòm, hai chân buông thõng.

"Cả cái thằng ấy nữa, nó cũng sửa soạn để chôn mình rồi…" Sofia tức giận điên người. A, giá như mụ với tới chỗ nó ngồi, mụ sẽ hất nó ngã lăn xuống đất. Nhưng hai cánh tay mụ vẫn duỗi dài, nặng như chì…

- Verka, - mụ khẽ gọi, giọng trầm trầm, - khi nào ta tới tu viện Ba Ngôi, hãy nhắc ta nhớ đến thằng Vanka Buturlin…

Đôi môi lạnh của Verka lướt trên tay mụ. Trong ánh hoàng hôn màu xám, Sofia như nhìn thấy trong ý nghĩ cái lưng trần của Vanka, hai cánh tay hắn tím bầm, bẻ ngoặt ra đằng sau, một lưỡi gươm lóe sáng, hai xương bả vai hắn nhô lên rồi dẹp xuống, ở chỗ cái đầu là một cái bong bóng đỏ lòm máu… Cho đáng kiếp nó dám phạm thượng? Sofia khẽ thì thầm.

Troekurov sắp sửa từ tu viện Ba Ngôi tới, với tư cách là phái viên của Sa hoàng. Cách đây hai tuần lễ, Sofia đã cử hắn đi từ điện Kreml đến gặp vua Piotr; hắn đã trở về, chẳng dành được kết quả gì. Khi đó, Sofia tức giận đã không đưa tay cho hắn hôn; hắn cho thế là bị xúc phạm hay hắn sợ? Viên đại thần nầy trí thông minh rất bình thường, chỉ có bề ngoài của hắn trông là đáng sợ mà thôi. Sofia bỏ cặp chân to xù từ trên giường xuống đất, buông tà áo phủ lên đôi giầy nhung.

- Verka, đưa cho ta cái hộp…

Verka đặt lên trên cái nệm lông chim một cái hộp có đai sắt; ả gắn một cây nến lên góc hộp và bật chiếc bật lửa lâu đến nỗi Sofia phải bực mình nhún vai…

Mùi bùi nhùi cháy toả ra; Verka châm một mẩu giấy rồi châm cây nến và Sofia hất mái tóc xoã xuống má ra đằng sau, cúi xuống ngọn lửa nhỏ. Mụ đọc lại bức thư của đứa em ốm, Sa hoàng Ivan. Vua Ivan viết thư cho Piotr nói rằng không nên đổ máu nữa mà phải giải hoà với nhau; vua Ivan cầu xin sự giúp đỡ nhân từ của giáo trưởng: nhà vua van nài giáo trưởng hãy làm cho trái tim cứng rắn của Piotr và Sofia ngả theo tình thương yêu.

Sofia đọc với một nụ cười nham hiểm. Đành vậy. Mụ cũng sẽ phải chịu cả nỗi nhục nầy nữa. Miễn sau kéo được con sói con ra khỏi tu viện… Mụ mải mê suy nghĩ không nghe thấy tiếng xe chạy qua cổng. Khi giọng lè nhè của Troekurov hỏi Sofia trong phòng đợi, mụ vớ lấy chiếc khăn đen để trên giường, trùm lên đầu và đứng dậy tiếp vị vương hầu. Ông nầy nghiêng người bước qua cái cửa chật hẹp, cúi chào, ngón tay chạm đất rồi đứng thẳng dậy, cao đến nỗi đầu chạm trần nhà; mặt ông ta đỏ như đồng, hai con mắt ở trong bóng tối; riêng có cái mũi sáng lên, dưới ngọn lửa nhỏ của cây nến chiếu vào… Sofia hỏi thăm sức khỏe của Sa hoàng và hoàng thái hậu. Troekurov oang oang trả lời: "Nhờ ơn Chúa, mọi người đều khỏe cả". Hắn đưa tay lên vuốt râu, gãi cằm rồi cuối cùng không hỏi thăm sức khỏe của Sofia. Công chúa hiểu và cảm thấy lạnh giá cả người. Đáng lẽ mụ phải ngồi xuống để khỏi nhục thêm nữa nhưng mụ vẫn đứng im.

- Ta muốn ngủ đêm ở tu viện Ba Ngôi, - mụ nói, - Ở đây ta đói, ta khó chịu lắm - Mụ cố soi mói nhìn bóng tối để trong thấy mắt hắn. Lòng kiêu căng của mụ rên rỉ: mụ, bà nhiếp chính, mụ phải sợ cái thằng ngu ngốc mặc ba chiếc áo lông nầy; một nỗi sợ đàn bà mà mụ đã quên đi trước đây, khiến mụ so vai lại.

Troekurov đáp:

- Thưa lệnh bà, lệnh bà đến chỗ chúng tôi, không có người hộ vệ, không có quân lính đi theo, như thế thật là sai… Đường sá dạo nầy bất trắc lắm…

- Kẻ nên sợ không phải là ta: ta có một đội quân khá lớn hơn đội quân của các ngươi.

- Nhưng đội quân đó được việc gì cho lệnh bà?

- Nếu ta đến đây không có vệ sĩ thì tức là ta không muốn đổ máu nữa, ta muốn giảng hoà.

- Thưa lệnh bà, lệnh bà muốn nói đến máu ai? Sẽ không có đổ máu nữa. Có lẽ tên kẻ cướp, tên phiến loạn Fetka Saklovity và bạn bè của nó còn khát máu chăng? Nhưng chúng tôi sẽ tìm được chúng nó và trừng trị chúng nó…

- Ngươi đến đây làm gì? - Sofia quát to, giọng như bị nghẹn lại.

Troekurov lấy ở trong túi ra một tờ giấy sức cuộn tròn có dấu si đỏ ở đầu một sợi dây.

- Ngươi đem đến cho ta một tờ sắc chỉ đó ư? Verka, lấy tờ sắc chỉ trong tay quan đại thần. Còn sắc chỉ của ta là như sau: hãy sai người đóng ngựa vào xe, ta muốn ngủ đêm nay ở tu viện.

Troekurov hất tay Verka ra, mở tờ sức chỉ và không vội vàng, trịnh trọng đọc:

"Chiếu theo sắc chỉ của Sa hoàng và đại quận công, trị vì tất cả Đại Nga, Tiểu Nga và Bạch Nga, nay ra lệnh cho ngươi phải về Moskva ngay tức khắc và ở đó đợi lệnh. Sa hoàng sẽ quyết định về ngươi…"

- Đồ chó! - Sofia giật lấy cuốn giấy, vò nhàu ném xuống đất… Chiếc khăn đen trên đầu mụ tụt xuống… - Ta sẽ trở lại với các trung đoàn của ta. Đầu nhà ngươi sẽ rụng trước tiên!

Troekurov vừa thở vừa cúi xuống nhặt tờ sắc chỉ lên và nghiêm nghị đọc nốt, như thể không có Sofia đang lồng lộn trước mặt:

- Nhưng nếu ngươi cố tình, tìm cách vào tu viện, nay ra lệnh hành động đối với ngươi không kiêng nể… thế đó?

Sofia giơ hai tay lên, ấn móng tay vào gáy, và ngã vật xuống giường. Troekurov cẩn thận đặt tờ sắc chỉ lên mép ghế rồi lại gãi râu và tự hỏi, với tư cách là phái viên, hắn phải xứ sự thế nào trong trường hợp nầy: chào hay không chào? Hắn liếc nhìn Sofia, mụ vẫn nằm sóng sượt, úp sấp trên giường; chân mụ đi giầy nhung thò ra ngoài váy: như chân người chết rồi. Hắn từ từ đòi mũ vào và đưa cái thân hình cao lớn của hắn ra khỏi cửa, chẳng chào gì cả.

[ngudoc]

Chương 58

"Nhưng nếu anh chậm trễ trong công việc rất nghiêm trọng nầy, thì thật không còn có gì nguy hại hơn…"

Bức thư run lên trong tay Vaxili Vaxilievich. Hắn đưa ngọn nến lại gần và nhìn trừng trừng những dòng chữ nguệch ngoạc vội vàng. Hắn đọc đi, đọc lại cố gắng tìm hiểu và sắp xếp lại ý nghĩ. Boris, người em họ của hắn, viết cho hắn: "Đại tá Gorden đã đưa trung đoàn Butxecski đến tu viện Ba Ngôi và đã được phép hôn tay Sa hoàng. Piotr Alekseevich đã ôm hôn hắn nhiều lần và khóc. Và Gorden đã thề sẽ phục vụ nhà vua cho đến chết… Cùng đến với hắn có các sĩ quan, các tên long kỵ binh và bọn kỵ binh ngoại quốc… Vậy còn ai ở lại với các anh nữa? Một bộ phận nhỏ của quân xtreletz, những tên không muốn rời bỏ cửa hiệu, công việc làm ăn hoặc những nhà tắm công cộng của chúng… Vương hầu Vaxili, hãy còn kịp thì giờ, tôi còn có thể cứu anh được nhưng ngày mai thì sẽ muộn quá mất… Ngày mai người ta sẽ bẻ gãy chân tay Fetka Saklovity trên giá tra tấn".

Boris viết đúng sự thật. Từ ngày người ta cấm Sofia không cho vào tu viện Ba Ngôi thì không còn gì có thể ngăn chặn được dám binh lính và quan chức của triều đình bỏ trốn. Các quan đại thần rời khỏi Moskva một cách trơ tráo, ngay giữa ban ngày ban mặt. Gorden, viên tướng thanh liêm và khắc khổ ấy, đã đến gặp Vaxili Vaxilievich và đưa cho hắn xem sắc chỉ của vua Piotr ra lệnh cho Gorden phải đến tu viện Ba Ngôi trình diện.

- Đầu tôi đã bạc và người tôi đầy thương tích, - Gorden nói, lông mày cau lại, hai má cạo nhẵn đầy nếp nhăn, - tôi đã thề trên Kinh thánh và tôi đã trung thành phụng sự Aleksey Mikhailovich (1) và Fedor Alekseevich (2) và Sofia Alekseyevna. Bây giờ, tôi sẽ đến với Piotr Alekseevich. - Lão cầm đốc một thanh gươm dài trong hai bàn tay đi găng da và gõ thanh gươm xuống sàn. - Tôi không muốn đầu tôi rơi trên bục xứ trảm.

Vaxili Vaxilievich không phản đối. Có phản đối cũng vô ích: Gorden đã hiểu rằng trong cuộc tranh chấp giữa Sofia và Piotr, Sofia đã thua. Và ngày hôm đó lão bỏ đi, trống dong cờ mở… Đó là đòn cuối cùng, đau nhất. Đã bao ngày đằng đẵng, Vaxili Vaxilievich sống như bị một cơn ác mộng nặng nề trói chặt: hắn trông thấy những cố gắng vô ích của Sofia và không thể giúp đỡ gì được, mà cũng không thể bỏ mặc mụ ta được. Hắn sợ bị nhục và cảm thấy nỗi nhục đó đã đến gần và không thể nào tránh khỏi như nấm mồ vậy.

Với quyền hành của hắn là người bảo vệ ngai vàng và đại đô thống, hắn có thể huy động ít ra là hai mươi trung đoàn và tiến quân về tu viện Ba Ngôi để nói chuyện với vua Piotr… Nhưng hắn nảy ra một mối nghi hoặc: nếu như, bỗng nhiên, đáng lẽ phải tuân lệnh, quân lính trong các trung đoàn lại kêu lên: "Đồ kẻ cướp, đồ phản loạn!", thì sao? Bị mối nghi hoặc đó chi phối, hắn đã ngồi im không hành động; để tránh khỏi phải gặp riêng Sofia, hắn nói thác ra là ốm. Hắn sai một tay chân trung thành bí mật đưa những bức thư bằng tiếng la-tinh tới em họ hắn là Boris ở tu viện Ba Ngôi, trong thư hắn yêu cầu Boris đừng mở những cuộc hành binh đánh Moskva, gợi ra nhiều biện pháp để giải hoà Sofia với Piotr và khoe khoang những công lao, những nỗi đau khổ hắn đã phải chịu đựng trong khi phụng sự Sa hoàng.

Tất cả những cái đó đều vô ích. Thật hoàn toàn như thế hắn thấy trong giấc mơ một người nào đó mà hắn không nhận ra, xông vào đánh hắn; tâm hồn hắn rền rĩ vì khiếp sợ nhưng hắn không đủ sức nhúc nhắc được một cánh tay.

Một con ruồi chạm vào ngọn lửa nhỏ của cây nến đã cháy hết gần nửa. Con ruồi ngã ngửa và ra sức quay tròn, Vaxili Vaxilievich tỳ khuỷu tay lên bàn, hai tay ôm lấy đầu.

Đêm qua, hắn đã ra lệnh cho con trai là Aleksey và vợ hắn là Avdochia (đã từ lâu, mụ sống cô quạnh và bị lãng quên) phải đi ngay lập tức đến nơi dinh cơ của gia đình hắn ở Medvedkovo, vùng lân cận Moskva. Nhà cửa vắng vẻ. Các cửa sổ và các thềm nhà đều được chặn lại. Nhưng bản thân hắn vẫn chùng chình. Một hôm, hắn tưởng rằng tình thế đã xoay chuyển. Sofia từ vùng lân cận tu viện Ba Ngôi trở về, không kịp rửa tay, không kịp ăn một miếng nào, đã ra lệnh cho bọn truyền lệnh sứ và bọn mõ đi gọi quân xtreletz, các thương gia và các nhà buôn dạ, dân các thị trấn và tất cả những người dân lành đến điện Kreml. Mụ đã dẫn Sa hoàng Ivan ra trước Thềm Đỏ. Vua Ivan đứng không vững, phải ngồi xuống chân một cái cột, mỉm cười một cách thiểu não (người ta thấy rõ là nhà vua chẳng còn sống được bao lâu nữa). Sofia, vai choàng một chiếc khăn đen, tóc xổ tung như vừa đi xa về, nói với dân chúng:

- Đối với chúng ta hoà bình và hữu nghị là đáng quý hơn hết thảy… Ở tu viện Ba Ngôi, người ta đã không thèm đọc thư của chúng ta, người ta đã đuổi các phái viên của chúng ta một cách thô bạo… Khi đó, ta đã cầu kinh rồi lên xe để thân hành đến nói chuyện thân mật với em trai là vua Piotr… Người ta đã chỉ cho ta tới Vozvizenskoe, và ở đó, người ta đã sỉ nhục và nhạo báng ta, người ta đã chửi ta là đồ **, làm như ta không phải là con gái Sa hoàng, - ta không hiểu làm sao ta còn sống sót được… Suốt ngày ta chỉ ăn có mỗi một mẩu bánh thánh nhỏ… Ở các làng xung quanh tu viện, tất cả mọi thứ đều bị cướp mất hết, theo lệnh của Lev Naryskin và Boris Golixyn… Cả hai đứa đã hùa nhau vào để làm cho vua Piotr sa đoạ. Ngày nào cũng như ngày nào vua Piotr chỉ có say rượu ngủ lăn lóc trong một căn phòng xép… Chúng nó muốn tiến đánh Moskva và chặt đầu vương hầu Vaxili… Cuộc sống của chúng ta trở nên ngắn ngủi… Nếu các ngươi nói: chúng tôi không muốn có các người, chúng ta, em Ivan ta và ta, chúng ta sẽ đi thật xa tìm những phòng kín của một tu viện.

Nước mắt mụ ứa ra, không nói được, mụ cầm lấy một cây thánh giá cùng với các thánh tích giơ cao lên.

Đám đông nhìn cây thánh giá, nhìn bà công chúa đang khóc nức nở; Sa hoàng Ivan, hai mắt nhắm lại, đã gục đầu xuống… Mọi người bỏ mũ ra, nhiều người thở dài, lau nước mắt… Khi bà công chúa hỏi: "Các ngươi sẽ không đi đến tu viện Ba Ngôi chứ? Chúng ta có thể tin cậy được các ngươi không?" thì mọi người kêu lên: "Có, xin lệnh bà hãy tin ở chúng tôi… Chúng tôi sẽ không phản bội lệnh bà…"

Đám đông giải tán. Nhớ lại những điều bà công chúa nói, mọi người lắc đầu. Dĩ nhiên là không nên để cho bà ta bị lăng nhục nhưng biết làm thế nào khác được? Ở Moskva, thiếu lúa mì; các đoàn xe đều rẽ ngang đi về phía tu viện Ba Ngôi; nạn trộm cướp và tình trạng lộn xộn thống trị trong thành phố. Tại các chợ người ta chẳng còn đầu óc nào mà buôn bán. Mọi việc đều chẳng còn ra làm sao nữa - thật là thời loạn lạc. Mọi người đã chán ngấy. Cần phải chấm dứt tình trạng nầy. Còn như chọn lựa Vaxili hay Boris Golixyn thì bên nầy méo miệng bên kia cũng lệch mồm.

Ngày hôm đó, hàng vạn người đã xộc vào điện Kreml, tay vung lên những bản sao một đạo dụ của vua Piotr hạ lệnh bắt tên phản loạn và kẻ cướp Fetka Saklovity cùng với đồng loã của hắn, đem xích lại và giải về tu viện Ba Ngôi. "Hãy trao thằng Fetka cho chúng tôi", đám đông hét ầm và leo lên cửa sổ, leo lên Thềm Đỏ, y như mấy năm trước đây. "Hãy trao cho chúng tôi Nikita Gladki, Kuzma Tsemony, Obroxka Petrov, giáo sĩ Xelivecxka Medvedev!…" Lính thị vệ đã vứt vũ khí chạy trốn. Bọn đày tớ, bọn nữ tỳ trong cung, già cũng như trẻ, bọn hề và những tên lùn đều ẩn nấp vào dưới gầm các cầu thang, trong các hầm.

- Anh hãy ra mặt đi, hãy nói cho bọn thú vật hung dữ kia biết rằng ta không trao Fedor Leontievich cho chúng nó đâu! - Sofia thở hổn hển nói. Mụ nắm tay áo Vaxili Vaxilievich kéo ra cửa… Hắn không còn nhớ hắn đã ra ngoài Thềm Đỏ như thế nào; đám đông tiến lại gần, bốc lên một sự căm thù, một hơi nóng sực, một mùi hôi nồng nặc; gươm, giáo, dao chĩa cả ra phía trước, nhìn mà ghê cả mắt… Hắn nói to điều gì đó, hắn cũng chẳng còn nhớ là điều gì nữa, rồi đi giật lùi rút vào phòng ngoài… Ngay lập tức, cánh cửa bị vai nhiều người đẩy kêu răng rắc… Hắn trông thấy Sofia mặt tái nhợt, hai mắt nhìn trừng trừng như không có đồng tử…

- Không thể nào cứu được nó đâu, hãy trao nó cho chúng tôi! - hắn nói.

Cánh cửa vỡ toang, đám đông ùa vào. Sofia ép mạnh lưng vào người hắn, thân hình mụ mỗi lúc một đè nặng lên người hắn. Hắn muốn đỡ mụ. Mụ thét lên, giọng trầm trầm, đấy hắn ra rồi bỏ chạy. Trong khi hai người ở trong điện Hữu giác, họ nghe thấy tiếng kêu la khủng khiếp của Fetka Saklovity: người ta đã tóm được hắn trong phòng tắm của bà công chúa.

Tuy vậy Vaxili Vaxilievich vẫn chần chừ chưa muốn bỏ trốn. Cỗ xe đi xa của hắn vẫn đợi trước thềm sau từ chập tối; viên quản gia và nhiều tên đày tớ già đang ngủ gà ngủ gật ở phòng ngoài. Vaxili Vaxilievich vẫn ngồi trước ngọn nến, hai tay ôm lấy đầu. Con ruồi, hai cánh bị cháy, nằm ngửa, chân giơ lên trời. Toà nhà to lớn yên lặng như chết. Mười hai cung Hoàng đạo sáng lờ mờ trên trần nhà và các thiên thần Hy Lạp, chìm trong bóng tối, nhìn vị vương hầu. Chỉ có những nỗi tiếc thương đang vò xé Vaxili Vaxilievich là còn sống thật. Hắn không hiểu nổi tại sao sự thể lại xoay ra thế nầy. Lỗi tại ai? Ôi, Sofia! Sofia… Giờ đây, hắn không còn tự dối mình nữa, từ những nếp thầm kín trong tâm hồn hắn, nổi lên bộ mặt nặng nế, không son phấn của một người đàn bà mà hắn không hề yêu bao giờ, một ả tình nhân vô độ, độc đoán, tàn bạo, ghê gớm…

Bộ mặt sự vinh quang của hắn?

Hắn sẽ nói gì với vua Piotr, hắn sẽ trả lời ra sao với những kẻ thù của hắn? Hắn đã nắm được quyền hành bằng cách ngủ với một người đàn bà, hắn đã bị nhục nhã ê chề ở Krym và hắn đã viết một quyển; "Bàn về cuộc sống của dân hay là việc cải thiện mọi công việc theo như lợi ích chung của dân chúng đòi hỏi…"

Hắn bỏ hai nắm tay ở gáy ra, đấm xuống bàn… Nhục! Nhục! Vinh quang mới đây của hắn bây giờ chỉ còn lại nỗi nhục!

Một ánh sáng yếu ớt đỏ nhờ lọt qua khe cửa sổ. Đã rạng đông rồi sao? Hay là một vầng trăng đó như máu mọc trên bầu trời Moskva? Vaxili Vaxilievich đứng dậy, đưa mắt nhìn khắp vòm trần nhà có vẽ những cung Hoàng đạo sáng lờ mờ trong bóng tối, trên đầu hắn… Bọn chiêm tinh, bọn thầy bói, bọn phù thuỷ đã đánh lừa hắn… Họ sẽ không tha hắn…

Hắn từ từ ấn cái mũ sụp xuống tận lông mày, đút vào túi hai khẩu súng lục và nhìn cây nến đang lụi trên giá, - ngọn bấc rơi vào chỗ sáp chảy, nổ lép bép rồi tắt hẳn…

Ngoài sân tối om om, có những người cầm đèn lồng đi lại nhốn nháo. Bình minh vừa mới rạng xuyên qua ánh sáng một đám cháy ở xa xa. Vaxili Vaxilievich ngồi vào cỗ xe đi xa và đưa một chiếc chìa khoá cho viên quản gia.

- Đem nó ra đây…

Người ta chất các va-li lên xe, buộc các hòm vào đằng sau xe. Viên quản gia trở lại, chút Vaska Xilin đi trước, xiềng kêu loảng xoảng. Tên phù thuỷ lớn tiếng rên rỉ, quay về bốn phương trời làm dấu phép, mắt nhìn các vì sao. Bọn đày tớ đẩy nó vào trong xa, nằm dưới chân Vaxili Vaxilievich.

Tên đánh xe nghiêm trang khẽ nói:

- Ta đi nào, cầu Chúa phù hộ cho chúng ta!

Sáu con ngựa trắng, đang nóng nảy dậm chân, bèn phi nước đại trên nền đường lát gỗ. Chúng rẽ để leo lên Tverskaia: phố xá hãy còn hầu như vắng tanh.

Một gã chăn bò thổi chiếc tù và nhỏ, gã đi trong đám bụi trước các cổng lớn, từ trong cổng đàn bò cái vừa đi ra, vừa rống lên. Trên thềm các nhà thờ, đám ăn mầy lạnh cóng người, tỉnh dậy, vừa gãi vừa chửi nhau. Đó đây một lão giữ kho đồ thánh vừa ngáp vừa mở cánh cửa thấp của nhà thờ. Trong một phố ngang, một nông dân ngồi trên chiếc xe chở đầy than, rao: "Than đây! Than đây!…" Các bà nội trợ đổ nước rửa bát, đố tro ra phố; họ há hốc mồm nhìn những con ngựa trắng như tuyết phóng như bay, bọn đánh ngựa đôi mũ lông có cắm lông công nhấp nhổm trên những chiếc yên cao thành, tên đánh xe, vẻ mặt dữ tợn hai bàn tay to xù, giơ thẳng, cầm mười hai chiếc dây cương bằng lụa trắng; hai gã hộ pháp, gươm tuốt trần, đứng ở đằng sau xe. Bà nội trợ đánh rơi xô nước, người đi dường vội vã trật mũ ra, có những người cẩn thận, quỳ xuống.

Vaxili Vaxilievich phóng nước đại đi qua Moskva lần chót như vậy. Ngày mai sẽ đem lại cái gì cho hắn? Lưu vong, tu viện kín hay tra tấn? Hắn vùi mặt vào trong cổ chiếc áo lông cừu dùng đi xa. Trông tưởng hắn đang ngủ gà ngủ gật. Nhưng khi Vaska Xilin định cựa quậy, Vaxili đá nó một cái thật mạnh…

"A, được" - Vaska ngạc nhiên tự nhủ. Dưới con mắt nhắm nghiền, má vị vương hầu giật giật vì một cái tật cố hữu. Lúc cỗ xe đi qua cửa ô, Vaxili Vaxilievich khẽ nói:

- Dối trá, lừa bịp, trộm cướp, những lời bói toán của mầy chỉ là thế thôi… Đồ chó, đồ con nhà nông nô, đồ khốn nạn… Đánh mầy bật máu tươi ra cũng còn chưa đủ…

- Không, không, đức ông không nên nghi ngờ, đức ông sẽ có tất cả, và ngai vàng!

- Im đi, im đi, đồ kẻ cướp, con đồ **!

Vaxili Vaxilievich ngả người ra đằng sau và ra sức đạp lên người gã phù thuỷ một cách hung dữ, cho đến khi tên nầy phải rên lên.

Cách Medvedkovo một dặm, một gã nông dân đứng báo hiệu, trông thấy cỗ xe bèn lấy mũ vẫy; một gã nông dân thứ hai đứng cạnh một khóm phong làm theo và trên một cái gò, bên kia khe một gã thứ ba cũng làm như vậy, "Đức ông đến kia rồi!… Đức ông đến kia rồi". Năm trăm tên đày tớ - nông nô, quỳ xuống, trán chạm cỏ non, cúi lạy vị vương hầu. Người ta đờ tay dìu đức ông ở trong xe ra, người ta hôn gấu áo lông cừu của đức ông, những bộ mặt hoảng sợ, những cặp mắt tò mò. Vaxili Vaxilievich đưa mất lườm đám gia nhân: quả là quân nầy cúi chào quá thấp, quá vội vàng, chúng làm ra quá mẫn cán… Hắn nhìn những ô kính nhỏ ở sáu cửa sổ toà nhà bằng gỗ, nóc kiểu Hà Lan, có bốn mái, với cái thềm lộ thiên và cầu thang hình móng ngựa… Xung quanh cái sân rộng thênh thang là những tàu ngựa, hầm, một chỗ dệt vải, các vườn kính, sân nuôi gà vịt, các chuồng chim bồ câu.

"Ngày mai, - hắn tự nhủ, - một bầy thơ lại sẽ ùa đến nhà ta, chúng sẽ tiến hành việc tịch thu, niêm phong, cướp phá… Mọi thứ rồi sẽ biến thành bụi…"

Nghiêm trang, bình tĩnh, Vaxili Vaxilievich bước vào nhà. Con trai hắn là Aleksey đang ở phòng đợi, chạy ra; qua dáng dấp và khuôn mặt phủ lớp lông tơ đầu tiên, trông nó giống bố. Nó áp đôi môi run rẩy lên bàn tay bố, mùi nó lạnh. Trong phòng ăn, Vaxili Vaxilievich miễn cưỡng làm dấu thánh giá, có vẻ như khó chịu, rồi ngồi vào bàn, trước một tấm gương Vơnidơ, phản chiếu những bức tường bào nhẵn, những tấm thảm, những giá để các bộ bát đĩa quý… Tất cả mọi thứ rồi sẽ biến thành bụi hết!… Hắn rót một cốc vodka, bẻ một mấu bánh mì đen, chấm vào lọ đựng muối, rồi không ăn mà cũng không uống, - hắn đã quên bẵng đi mất… Hắn tỳ khuỷu tay lên bàn, cúi đầu xuống. Aleksey đứng bên cạnh hắn, nín thở, sẵn sàng chạy tới, kể chuyện…

- Thế nào? - Vaxili Vaxilievich nghiêm nghị hỏi.

- Thưa cha, chúng đã đến đây…

- Từ tu viện Ba Ngôi đến à?

- Hai mươi lăm tên long kỵ binh, với một viên trung uý và viên dapife Volkov…

- Thế chúng mầy nói sao?

- Chúng con bảo: cha tôi đang ở Moskva và không hề nghĩ đến chuyện về đây.

Viên dapife nói:

- Vương hầu phải đến ngay tu viện Ba Ngôi nếu ông ấy không muốn bị nhục…

Vaxili Vaxilievich bĩu môi cười mỉm. Hắn nốc cốc rượu, nhai mẩu bánh mà chẳng thấy mùi vị gì. Hắn thấy con trai hắn cố gắng tự trấn tĩnh một cách khó khăn, vai rũ xuống, hai bàn chân khúm, núm quay vào phía trong, sàn nhà khẽ rung lên dưới chân nó. Vaxili Vaxilievich sắp quát mắng con, nhưng liếc nhìn bộ mặt hoảng sợ của nó, hắn thương hại:

- Mầy đừng có run nữa, ngồi xuống.

- Thưa cha, cả con nữa, người ta cũng ra lệnh cho con phải đi cùng với cha đến trình diện ở tu viện Ba Ngôi.

Thế là Vaxili Vaxilievich đỏ mặt tía tai: hắn nhổm dậy nhưng lần nầy cũng vậy, lòng tự kiêu đã ghìm hắn lại Hắn hạ mi mắt xuống, lấy hàng lông mi che giấu cái nhìn của hắn. Hắn rót một cốc rượu thứ hai, cắt một miếng thịt gà nhồi nấu tỏi. Con trai hắn vội vã đẩy lọ giấm lại gần.

- Aliosa, mầy hãy sửa soạn đi, - Vaxili Vaxilievich dằn giọng. - Ta sẽ nghỉ một lát, đêm nay chúng ta sẽ đi. Lượng Chúa khoan dung.

Hắn vừa nhai, vừa chua chát suy nghĩ. Bỗng mồ hôi nhỏ giọt trên trán hắn, hắn trợn tròn mắt.

- Aliosa, có việc nầy phải làm: ta có đem theo một tên nông dân… Mầy hãy trông coi cho chúng nó đưa tên đó vào nhà tắm hơi nước, ở bờ sông; nhốt nó vào đấy và phải canh giữ nó như tròng mắt mình…

Aleksey đi rồi, Vaxili Vaxilievich hạ con dao xuống, mũi dao có miếng gà nhồi rung rinh, - rồi ủ rũ còng cả lưng, mặt hắn đầy nếp nhăn, dưới mắt càng lộ rõ hai cái quầng, môi hắn trễ xuống…

Vaska Xilin bị nhốt vào nhà tắm hơi nước bên bờ sông, dưới chân một chỗ bờ sông dựng đứng như tường.

Suốt ngày, nó gào thét, kêu la để người ta mang đồ ăn đến. Nhưng xung quanh chỉ có bụi cây rì rào, những con cá chép quẫy mình dưới sông chạy trốn những con cá măng, và chim sẻ đá chuẩn bị di cư, bay từng đàn, cánh loang loáng trong bầu trời xanh ngắt mà gã phù thuỷ trông thấy qua lỗ cửa trổ ở mái nhà, cánh cửa đẩy ra đẩy vào được để thoát khói. Đàn chim mệt mỏi, đậu trên một cây dẻ và cất tiếng hót líu lo, chẳng hề sợ hãi những tiếng thở dài của kẻ bị giam…

"Ôi Poltava trìu mến của ta ơi - gã phù thuỷ, lẩm lẩm, - chính quỷ dữ đã đưa ta đến Moskva đáng nguyền rủa nầy! Bệnh dịch hạch bắt các ngươi đi, làm cho các ngươi tan tác đi hết thảy, cầu sao các thành phố của các ngươi bị huỷ diệt!".

Mặt trời đang lặn chiếu ánh sáng tràn ngập lỗ cửa trổ trên mái rồi biến mất sau những ngọn cây trong rừng. Vaska Xilin hiểu rằng người ta sẽ không cho nó ăn; nó nằm xuống một chiếc ghế dài nhỏ lạnh ngắt, đầu gối lên cái chổi làm bằng cành phong. Nó đã thiu thiu ngủ, bỗng nó hoảng sợ, ngồi nhỏm dậy, bộ râu chĩa về phía trước: Vaxili Vaxilievich đang đứng trên ngưỡng cửa, đầu đội chiếc mũ ba cạnh màu đen; dưới chiếc áo lông cừu dùng để đi xa, hắn mặc một bộ quần áo đen lạ kiểu, thanh gươm thò ra như một cái đuôi.

- Nầy nhà tiên tri, mầy sẽ nói gì bây giờ? - Vaxili hỏi với một giọng lạ lùng.

Vaska Xilin bủn rủn cả người, toàn thân run lên bần bật: Chao, giá như nó có thể đoán biết được đức ông còn tin một chút nào vào lời tiên tri của nó… Nó sẽ nắm chặt lấy tay đức ông mà gào lên: "Đức ông đi đến chỗ Sa hoàng sẽ phải chịu đựng một sự đày đoạ chết người? Đức ông trốn đi, đừng sợ gì cả… Bốn con mãnh thú đã buông vuốt… Bốn con quạ đã bay rồi… Thần chết đã lùi bước. Tôi nhìn thấy, tôi nhìn thấy hết thảy". Nhưng đáng lẽ nói như vậy, Vaska, vì sợ và vì đói lại đi thở ra những lời lẽ ngu xuẩn, vẫn nói về ngai vàng Sa hoàng. Nó oà lên khóc nức nở và van vỉ:

- Vì Chúa, xin đức ông hãy cho tôi trở về Poltava… Tôi sẽ không làm gì hại đến đức ông, tôi sẽ không tố giác đức ông đâu…

Vaxili Vaxilievich vẫn đứng nguyên trên ngưỡng cửa, nhìn nó với cặp mắt điên giận. Thình lình, hắn nhảy lùi ra một bước, đóng cửa lại, lấy một khúc gỗ chèn cửa và móc chiếc khoá vào. Vaska nghe thấy tiếng hắn bận rộn xung quanh nhà tắm. Nó hiểu ngay: Vaxili Vaxilievich đang chất củi. Nó gào lên: "Ồ, không, đừng làm thế!…". Vương hầu đáp lại: "Mầy biết nhiều chuyện quá hãy chết đi?" hắn vừa họ vừa thổi cho cái bùi nhùi bén lửa. Một mùi khói toả ra. Vaska vớ lấy một cái chậu, đập vào cửa, cái chậu vỡ tan, nó vẫn không phá được cửa. Nó nghiêng đầu thò ra ngoài lỗ cửa trổ trên mái và gào lên: khói xộc vào tắc cổ họng nó lại… Củi bắt lửa, nổ lép bép, réo ù ù… Những khe hở giữa các thanh xà sáng rực. Ngọn lửa bốc lên thành một bức tường kêu ầm ầm. Vaska leo lên gần trần nhà để tránh lửa. Mái nhà quằn quại. Các bức tường bốc cháy…

Trong đêm tối yên tĩnh, lặng gió, ngọn lửa dập tắt ánh sao, bốc lên rất cao trên mặt sông. Và một thôi gian lâu, bóng đỏ nhạt của sáu con ngựa trắng và của cỗ xe bọc da đen đang phi về phía con đường đi Yaroslav, bay trên các gốc rạ, lúc thì kéo dài đến tận đáy một cái khe ẩm ướt lúc thì vọt lên các ngọn đồi, khi thì lướt qua và gãy nét trên các thân cây trong một khóm rừng phong.

- Cháy ở đâu thế? Thưa cha… Hay là cháy ở nhà ta chăng? - Aleksey hỏi đi hỏi lại nhiều lần.

Vaxili Vaxilievich không trả lời, ngồi thụt vào trong một góc xe, ngủ gà ngủ gật.


Chú thích:

(1) Sa hoàng, bố của Sa hoàng Fedor Alekseevich, vua Piotr; Sofia và vua Ivan.

(2) Sa hoàng nối ngôi Aleksey Mikhailovich. Khi Fedor Alekseevich chế, Sofia lên làm nhiếp chính.

[ngudoc]

Chương 59

Trong hầm ngầm dưới cái sân buộc bò, nơi vào thời loạn lạc vẫn chứa thuốc súng và bây giờ dùng làm kho chứa lương thực dự trừ của tu viện, thợ mộc đã dọn lấy một chỗ dưới những vòm thấp; giữa hai cột gạch, họ đã đóng một cái xà ngang với một con ròng rọc treo một sợi dây thòng lọng; ở dưới đặt nằm một thanh xà với một cái vòng - bàn tra tấn; người ta đã đem một chiếc ghế dài và một cái bàn cho những viên lục sự ngồi ghi chép lời cung khai và một chiếc ghế dài thứ hai, bọc vải bông đỏ, để các nhân vật quyền quý ngồi.

Người ta đã chữa lại hai chiếc thang dựng đứng từ hầm tới nhà kho, xây bằng gạch, nơi Fedor Saklovity bị xiềng từ ngày hôm qua.

Chính Boris Alekseevich điều khiển cuộc hỏi cung.

Người ta đã cho gọi tên đao phủ Emelian Xvezev từ Moskva, từ Bộ Hình tới. Emelian Xvezev nổi tiếng là biết cách bắt tội nhân phải khai ngay từ đòn roi quật đầu tiên. Trong các cuộc xử tử công khai, trước cột trói tội nhân, y có thể đánh nương nhẹ, nhưng nếu y mà đã đánh thẳng tay thì chỉ đến roi thứ mười lăm là tội nhân gãy xương sống.

Người ta đã hỏi cung rất nhiều người; có những người tự động mang đến những bản tố giác viết tay và những tờ khai. Người ta đã tóm cổ được Kuzma Tsermony. Người ta đã dùng mẹo bắt được một tên tay chân tin cẩn của Sofia là Obroxim Petrov, tên nầy đã hai lần dùng gươm chống lại giáo mác và trốn thoát.

Nhưng Nikita Gladki và giáo sĩ Medvedev đã bỏ trốn. Những sắc chỉ ra lệnh bắt hai tên đó đã được gửi đi khắp các tỉnh.

Rồi đến lượt Fedor Saklovity. Hôm qua, trong lúc hỏi cung, trước những lời buộc tội người ta đưa ra dựa trên những lời tố giác, cung khai và hỏi cung, hắn đã trả lời một cách giận dữ "Đó là một sự vu khống, những kẻ thù của tôi muốn tôi chết, tôi vô tội…", Hôm đó, người ta cho gọi Emelian Xvezev để tra hỏi hắn. Nhưng hắn một mực nói là không biết gì hết và vẫn chối như trước; hắn không hề xúi giục nổi loạn và cũng không định ám hại Sa hoàng.

Lúc bắt đầu cuộc thẩm vấn, vua Piotr không dự các buổi hỏi cung. Buổi tối, Boris Alekseevich cùng đi với viên lục sự tới gặp nhà vua và viên lục sự đọc lại biên bản. Nhưng khi người ta đã bắt được Tsecmony, Petrov và tòng đảng của chúng; Ogryzokov, Sextakov, Evdokimov và Sesotka, khi bọn tử thù của nhà vua bắt đầu cung khai thì vua Piotr muốn tự mình nghe chúng nói. Người ta mang một chiếc ghế dựa vào trong hầm cho nhà vua; nhà vua ngồi riêng ra một chỗ, dưới cái vòm mốc meo. Hai khuỷu tay tì lên đầu gối, cằm tì lên nắm tay, nhà vua không hỏi mà chỉ ngồi nghe. Khi bàn tra tấn kêu lên ken két lần đầu tiên và Obroxim Petrov, thân hình to lớn, gân guốc, mình trần trùng trục đến ngang thắt lưng bị treo lên. - bộ mặt rỗ của nó xám xịt lại như màu đất, hai tai vểnh lên, răng nhe ra, nghiến ken két vì đau đớn, - vua Piotr dẩy ghế thụt lùi vào bóng tối, sau một cái cột gạch và ngồi đó, không động cựa, suốt thời gian tra tấn. Cả ngày hôm ấy, nhà vua tái xanh mặt và có vẻ tư lự. Nhưng dần dà, nhà vua quen đi và không ẩn mình nữa.

Hôm đó, Natalia Kirilovna đã giữ vua Piotr dự buổi lễ chầu đầu tiên: vị giáo trưởng đã thuyết giáo và chúc mừng mọi người nhân dịp loạn lạc đã chấm dứt một cách tất đẹp. Thực vậy, Sofia tuy vẫn còn ở điện Kreml nhưng từ nay đã bất lực. Các trung đoàn còn lại ở Moskva đã cử đại biểu đến yết kiến Sa hoàng Piotr để cầu xin nhà vua tha thứ và đại xá cho chúng; chúng nói sẵn sàng đi Axtrakhan, đi ra biên cương, đi bất cứ đâu miễn là người ta để cho chúng được sống với gia đình và công việc làm ăn của chúng.

Vua Piotr đi bộ ra ngoài nhà thờ. Sân để bò đầy quân xtreletz. Chúng kêu lên: "Muôn tâu hoàng thượng, xin hoàng thượng hãy trao tên Fetka cho chúng thần, chúng thần sẽ tự nói chuyện với nó…". Đầu cúi xuống, hai tay hấp tấp vung lên, nhà vua chạy tới chỗ nhà kho cũ; vấp chân trên các bậc thang, nhà vua đi xuống gian hầm tối tăm, ẩm thấp. Hầm có mùi da thuộc và mùi chuột. Nhà vua đi giữa những bao tải, kiện hàng và thùng và đẩy cánh cửa thấp. Ngọn nến đặt trên bàn viên lục sự chiếu ánh sáng vàng vọt lên những mạng nhện chăng trên nóc hầm, rác rưởi vương vãi trên nền đất nện và những thanh xà gỗ còn tươi của bộ máy tra tấn. Viên lục sự và Boris Alekseevich, Lev Kirilovich, Xtresnev và Romodanovski - ngồi ở bên cạnh, trên một chiếc ghế dài khác - trịnh trọng cúi chào. Khi họ đã ngồi xuống vua Piotr trông thấy Saklovity: hắn đang quỳ, cách họ một bước, cái đầu tóc quăn rũ xuống ngực, chiếc áo nẹp sang trọng, - người ta đã bắt được hắn ăn mặc như vậy trong cung, - rách ở nách, áo lót đầy vết bẩn. Fetka từ từ ngẩng bộ mặt mệt mỏi lên và bắt gặp cái nhìn của Sa hoàng. Dần dần, con ngươi hắn mở to, cặp môi đẹp nét của hắn giãn ra và run lên trong một tiếng nức nở thầm. Hắn vươn cả người về đằng trước, mắt không rời vua Piotr, Boris Golixyn cũng liếc nhìn về phía Sa hoàng và sau một tiếng cười khẽ, dè dặt:

- Muôn tâu hoàng thượng, hoàng thượng ra lệnh tiếp tục chứ?

Xtresnev làu bàu trong bộ ria rậm:

- Đã có gan ăn cướp thì phải có gan chịu tội. Sao mầy lại làm chúng tao vất vả thế? Sa hoàng muốn biết rõ sự thật…

Boris Alekseevich cất cao giọng:

- Nó chỉ trả lời có mỗi một câu: tôi không nói những lời ấy và tôi không làm những việc đó… Nhưng cuộc điều tra đã chứng minh nó hoàn toàn có tội… Cần phải bắt nó chịu nhục hình…

Như có người dẩy đằng sau, Saklovity chạy trên đầu gối như một con chuột: hắn những muốn trốn vào sau đống da, sau những chiếc thùng nồng nặc mùi cá mắm… Hắn nằm bẹp xuống đất giả vờ chết. Vua Piotr bước một bước lại gần hắn và nhìn thấy dưới chân mình cái cổ béo mập và cạo nhẵn của Fetka. Nhà vua đút hai tay vào túi chiếc áo khoác rộng, rồi ngồi xuống, nghiêm trang, khinh bỉ và, bằng giọng nói của một thiếu niên, đứt quãng, ra lệnh:

- Bắt nó phải nói thật…

Boris Alekseevich gọi:

- Emelian…

Từ sau bàn tra tấn, bước ra một người cao ngỏng vai hẹp mặc áo sơ-mi đỏ dài đến tận đầu gối. Có lẽ bà Saklovity không ngờ y đến sớm thế hắn ngồi xổm, rụt đầu lại. Hắn nhìn bộ mặt ngựa, thản nhiên của Emelian Xvezev: tên đao phủ hầu như không có trán, chỉ có vành mầy quai hàm to. Y lại gần, nhấc Fetka lên như nhấc một đứa trẻ con, lắc hắn dựng hắn đứng dậy.

Thận trọng và khéo léo, y nắm hai ống tay áo nẹp giật mạnh lột chiếc áo ra, cởi cái cổ áo có đính trân châu rồi móc một ngón tay xé toang chiếc sơ mi lụa trắng đến tận rốn, giật chiếc áo ra, để người Saklovity trần trùng trục đến ngang thắt lưng… Fetka muốn gào lên rằng mình vô tội, nhưng hắn chỉ lắp bắp được bằng một giọng khàn khàn:

- Lạy Chúa, tôi sẽ khai hết…

Lập tức các quan đại thần ngồi trên ghế dài lắc đầu, rung cả râu, cả má. Emelian kéo giật hai tay Fetka ra đằng sau, buộc chặt cổ tay lại, đút vào nút thòng lọng của một sợi dây da và kéo mạnh đầu dây kia, Saklovity sững sờ. Con ròng rọc rít lên ken két và hai tay hắn bắt đầu bị kéo lên cao ở đằng sau lưng.

Bắp thịt căng ra, hai vai gồng lên, Fetka cúi về đằng trước. Emelia bèn đẩy mạnh vào ngang lưng hắn, rồi ngồi xổm xuống, bất thình lình kéo mạnh sợi dây. Hai cánh tay trẹo khớp ở vai, bị kéo lên cao quá đầu. Fetka rên lên một tiếng nghẹn ngào, và người hắn - mồm há hốc, mắt trợn tròn, bụng thắt lại - lơ lửng trên không, hai bàn chân quặt vào phía trong, cách mặt đất một arsin. Emelian cột sợi dây lại và tháo một chiếc roi da, cán ngắn, treo ở một cái đinh xuống.

Boris Alekxevich ra hiệu, viên lục sự đeo cặp kính gọng sắt vào, gí cái mũi khô lại gần ngọn nến và bắt đầu đọc:

"Thế rồi, trong lúc hỏi cung, vẫn viên đại uý Philip Xapogov đã khai rằng: "Năm ngoái, vào tháng bảy - ngày nào thì hắn không nhớ, - lệnh bà Sofia Alekseyevna đã đến làng Preobrazenskoe, nhưng khi ấy hoàng thượng Piotr Alekseevich không còn ở Preobrazenskoe và lệnh bà chỉ ở lại đó đến trưa. Đi theo lệnh bà có Fedor Saklovity và một số lớn người của các trung đoàn mà Fedor đã đưa chúng tới để ám sát Lev Kirilovich và hoàng thái hậu Natalia Kirilovna… Khi ấy Fedor ở trong cung đi ra ngoài phòng và đã nói với nó, Philip Xapogov: "Các ngươi nghe kỹ đây. Khi nào nghe thấy tiếng kêu trong cung…" Đúng lúc đó hoàng thái hậu đang quở trách bà công chúa, trong cung có tiếng kêu la rất to… "Khi nào nghe thấy tiếng kêu, các ngươi tất cả phải sẵn sàng: những kẻ mà ta bắt được trong cung đưa ra cho các ngươi, các ngươi cứ đập chúng cho chết đi…".

Saklovity cố phát ra từ trong cổ họng:

- Tôi không nói những lời ấy, thằng Philip nói dối.

Theo hiệu lệnh của Boris Alekseevich, Emelian lùi lại lấy mắt đo, - thế nầy có thuận tay không? - ngả người về đằng sau lấy đà rồi đổ người về đằng trước, quật chiếc roi kêu lên vun vút. Người Fetka màu vàng ệch rung lên. Hắn hét lên một tiếng. Emelian đánh lần thứ hai. (Boris Alekseevich nói rất nhanh: "Ba").

Emelian đánh lần thứ ba. Saklovity gào lên nhổ nước bọt:

- Lúc ấy tôi có uống rượu, tôi đã nói như một thằng say, đầu óc tôi không được tỉnh táo…

"Thế rồi, khi những tiếng kêu la im đi, - viên lục sự đọc tiếp, - nó đã nói với Philip về Sa hoàng Piotr Alekseevich những lời lẽ phiến loạn như sau: "Nó uống rượu và chỉ rong chơi suốt ngày tháng ở Kukui, không có cách gì làm cho nó tỉnh lại được vì nó say rượu. Nếu bí mật đặt lựu đạn vào phòng ngoài của nó để giết chết nó đi được thì rất tốt…"

Saklovity lặng thinh. Boris Alekseevich gay gắt hạ lệnh: "năm".

Emelian giơ tay lên và quật cái roi da dài ba arsin đánh một đòn khủng khiếp. Vua Piotr chồm dậy, đứng trước mặt Saklovity, - nhà vua cao đến nỗi mặt hai người ngang tầm nhau; lưng, tay, gáy nhà vua run lên, co giật. Nhà vua nhìn trừng trừng vào mắt hốt hoảng của Fetka:

- Nói thật đi, đồ chó, đồ chó… - Nhà vua nắm lấy hai bên mạng sườn Fetka - Chúng mầy lấy làm tiếc là đã không cắt cổ tao khi tao còn nhỏ, có phải không? Đúng thế chứ, Fetka, đúng thế chứ.… Đứa nào đã muốn cắt cổ tao? Mầy phải không? Không à? Thế thì đứa nào? Chúng mầy đã sai người mang lựu đạn đến phải không? Những đứa nào? Hãy khai tên chúng nó ra… Vậy tại sao chúng mầy đã không giết tao, đã không ám sát tao?

Fetka, gân cổ phồng lên vì cố gắng, lúng búng thanh minh vào giữa bộ mặt tròn, vằn đỏ của Sa hoàng, vào giữa cái mồm nhỏ méo xệch của Sa hoàng…

- Thần thực chỉ nhớ có những lời nầy thôi: "Vậy sao người ta đã không giết hoàng thái hậu và anh em của hoàng thái hậu đi có hơn không?…" Còn chuyện dao găm, lựu đạn thì không đúng, thần không nhớ… Và về hoàng thái hậu thì chính tên kẻ cướp Vaxili…

Hắn vừa nói đến tên Vaxili Vaxilievich, Boris Alekseevich đã từ trên ghế chồm dậy và điên cuồng quát tên đao phủ:

- Đánh!

Emelian, chú ý không đụng đến Sa hoàng, quất mạnh chiếc roi da bốn cạnh vào giữa hai bả vai Fetka rồi giật cái roi lại, làm toạc da, thịt trơ ra đỏ hỏn…

Saklovity gào lên, yết hầu lồi ra… Đến roi thứ mười, đầu hắn lắc lư mềm nhũn rồi ngoẹo xuống ngực.

- Cởi nó ra, - Boris Alekseevich nói và lấy chiếc khăn tay nhỏ bằng lụa lau môi. - Đưa nó lên trên kia cho cẩn thận, lấy rượu mạnh xoa cho nó, hãy trông nom nó như một đứa trẻ… Ngày mai nó sẽ phải nói…

Khi các quan đại thần ở trong hầm đã đi ra ngoài sân để bò, Tikhol Nikitievich Xtresnev ghé vào tai Lev Kirilovich:

- Lev Kirilovich, ông có trông thấy vương hầu Boris không, hả?

- Không… Làm sao?

- Ông ta ngồi trên ghế, nhảy chồm lên mới khiếp chứ… Để bịt mồm thằng Fetka lại…

- Tại sao?

- Thằng Fetka đã nói nhiều quá. Boris và Vaxili, hai người cùng một dòng máu… Vậy thì dòng máu của họ, đối với họ, còn quý hơn sự nghiệp của Sa hoàng…

Lev Kirilovich đứng sững lại, - đúng lúc ấy ông ta đang đứng trên một đống phân, - kinh ngạc một cách quá đáng, dang hai tay ra và vỗ vào đùi:

- A, a… Thế mà chúng ta lại đi tin vào Boris…

- Cần phải tin nhưng nên dè dặt…

- A, a…