Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 60

Trong túp nhà không có ống khói, lò đã nhóm; khói đặc sệt đến nỗi chỉ trông thấy mọi người đến ngang thất lưng, còn những người nằm trên gác bếp, thì không trông thấy được gì hết.

Ngọn lửa chập chờn của thanh củi nhỏ dùng làm nến lở mờ soi sáng căn phòng; những mảnh vỏ bào cháy thành than rơi xuống cái âu đổ đầy nước, cháy xèo xèo.

Bọn trẻ con thò lò mũi, bụng để trần, rốn lồi, đít bẩn, chạy đuổi nhau, chốc chốc lại ngã sóng soài ra đất rồi gào tướng lên. Một mụ nông dân có chửa, ngang lưng thắt một sợi dây gai, nắm lấy tay chúng nó, tống ra cửa và hét: "Ôi, sao chúng mầy không chết rấp đi! Đồ khốn kiếp, chúng mầy làm khổ tao!".

Vaxili Vaxilievich và Aleksey đã đến đây từ hôm qua, - người ta không để hai bố con hắn vào tu viện và bảo rằng: "Đức vua sai nói với các người hãy ở lại ngoài làng cho đến khi có lệnh mới…" Hai bố con Vaxili Vaxilievich đợi lúc số phận họ được quyết định. Cổ họng nghẹn lại, họ không ăn uống gì được.

Sa hoàng không chịu nghe phân trần, thanh minh gì hết. Vaxili Vaxilievich sẵn sàng chịu đựng hết thảy: trong lúc đi đường hắn đã chờ đón những điều tệ hại nhất, nhưng hắn đã không dự liệu là sẽ phải sống trong một túp nhà không có ống khói.

Ban ngày, đại tá Gorden, được công nhận là vô tội rất vui đã ghé thăm bố con Vaxili. Ra điều thương hại. Gorden kêu "ái chà, ái chà" và vỗ vỗ vào đầu gối Vaxili Vaxilievich như kẻ bằng vai bằng vế: "Không sao đâu, ông đừng lo, vương hầu Vaxili Vaxilievich ạ, rồi mọi việc cũng sẽ ổn cả thôi". Y bỏ đi, tự do và sung sướng, cái đinh to thúc ngựa ở gót giầy kêu lanh canh.

Chẳng có ai mà sai đến tu viện thăm dò tin tức.

Dân làng cũng chẳng buồn ngả mũ trước cựu nhân tình của bà công chúa, Vaxili Vaxilievich xấu hổ không dám ló mặt ra ngoài phố. Mùi xú uế, những tiếng la hét của lũ trẻ con khiến hắn chóng mặt, khói làm mắt hắn cay sè. Và tên phù thuỷ đáng nguyền rủa cứ luôn luôn trở lại trong trí nhớ của hắn; trong tai hắn vẫn còn văng vẳng tiếng kêu gào của Xilin hét qua cửa sổ trổ trên mái, giữa đống lửa: "Mở cư-ửa ra-ra, nếu không ngươi sẽ chết, ngươi sẽ chết…".

Trời tối được một lúc lâu thì một gã urianich có mấy tên lính đi theo, xộc vào trong túp nhà; khói làm gã ho sặc sụa. Gã hỏi người đàn bà nông dân có chửa:

- Ông Vaska Golixyn có đến nhà bà không?

Người đàn bà nông dân lấy khuỷu tay áo thụng trỏ:

- Ông ấy kia kìa ngồi trên cái ghế dài ấy.

- Có lệnh triệu ông vào cung, vương hầu hãy sửa soạn đi.

- Đi bộ như bọn tiện dân, xung quanh có lính đi kèm, Vaxili Vaxilievich và Aleksey đi qua cửa tu viện.

Quân lính xtreletz đã nhận ra hai người; chúng vùng đứng cả dậy và cười ầm lên đứa thì ấn mũ trên đầu sụp xuống đến tận mũi, đứa thì nắm lấy râu, đứa thì đứng dang chân ra, trong một tư thế rất tục tĩu:

- Ê hãy đi cho vững nhé!… Trông ông đô thống đang cưỡi ngựa phi hai vó kìa… Nhưng mà nầy, ngựa ông ta đâu nhỉ? Ở giữa hai chân ấy chứ còn ở đâu nữa… Cẩn thận khéo không có ngã xuống bùn đấy, ông đô thống ạ?

Hai bố con vượt qua sự xấu hổ ấy. Vaxili Vaxilievich vừa leo lên bậc thềm nhà đại giáo chủ vừa chạy. Nhưng một gã thơ lại, ăn mặc tồi tàn mà hắn không biết, ở trong cửa nghiêm trang đi ra gặp hắn. Gã lấy ngón tay trỏ ngăn Vaxili Vaxilievich lại; mở một tờ dụ cuộn tròn, gã cất cao giọng thong thả đọc, như ấn từng chữ vào đầu Vaxili Vaxilievich.

"Vì tất cả những trọng tội kể trên đây, các đức hoàng đế Piotr Alekseevich và Ivan Alekseevich đã quyết định biếm truất nhà ngươi, vương hầu Vaxili Golixyn, tước bỏ danh hiệu đại thần của nhà ngươi và đày nhà ngươi và vợ con nhà ngươi chung thân ra Kargopol. Dinh cơ, thái áp và tài sản của nhà ngươi ở Moskva, cũng như gia súc của nhà ngươi, đều bị các đức hoàng đế tịch thu. Gia nhân của nhà ngươi, nông nô và các kẻ khác, không kể đám nông dân và con cái họ, sẽ được phóng thích…"
Sau khi đã đọc xong đạo dụ rất dài, gã thơ lại cuốn tờ dụ lại, lấy ngón tay trỏ Vaxili Vaxilievich cho viên sĩ quan thường trực. Vương hầu Vaxili đầu trần, đứng hầu như không vững nữa, Aleksey phải đỡ lấy tay bố.

- Hãy bắt vương hầu, cho lính giải đi như đã nói trong dụ…

Người ta giải bố con Vaxili Vaxilievich đi. Tới sau sân nhà thờ, họ đưa hai bố con hắn lên xe ngựa ngồi trên những chiếc chiếu gai; viên sĩ quan thường trực và một tên long kỵ binh nhảy lên đằng sau. Gã đánh xe, mặc áo nẹp bằng vải len thô đã rách và chân đi giầy bằng gai bện, quay tít dây cương; con ngựa gầy còm cất bước đi bước một, kéo chiếc xe băng qua đồng.

Đêm đã xuống, một làn hơi nước ấm ướt dần dần che lấp các vì sao.

[ngudoc]

Chương 61

Chiến dịch tu viện Ba Ngôi đã chấm dứt. Cũng như bảy năm trước đây, người ở tu viện đã thắng Moskva. Sau khi đã suy nghĩ, bọn đại thần, vị giáo trưởng và Natalia Kirilovna đã nhân danh Sa hoàng Piotr viết cho Sa hoàng Ivan: "Ngự huynh, giờ đây đã đến lúc hai chúng ta phải tự cai trị lấy vương quốc mà Chúa đã giao cho chúng ta, vì chúng ta đã đến tuổi rồi; còn kẻ thứ ba không xứng đáng kia, tức là chị gái chúng ta, chúng ta không muốn bà ấy chia xẻ chức tước và uy quyền với nam giới chúng ta…".

Một đêm, không ồn ào lắm, người ta chuyển Sofia từ điện Kreml đến tu viện Novodevichi. Người ta chặt đầu Saklovity, Tsecmony, và Obroxim Petrov; những tên gian ác khác thì phải chịu nhục hình quất roi trên một quảng trường ở ngoại ô; người ta cắt lưỡi chúng và đày chúng đi Siberi chung thân. Về sau viên tổng trấn ở Dorogobuz bắt được tên giáo sĩ Medvedev và Nikita Gladki. Hai bên nầy đều phải chịu những cực hình tàn khốc rồi xử trảm.

Người ta phân phát phần thưởng bằng đất đai và tiền bạc: các quan đại thần thì được 300 rúp một người; các vị đại quan được mỗi người 270 rúp, các vị quý tộc ở Duma(1) mỗi người 250 rúp. Các dapife tới tu viện cùng một lúc với vua Piotr, mỗi người được 37 rúp; các dapife đến sau mỗi người được 32 rúp. Những người đến trước ngày 10 tháng tám được 30 rúp một người, những người đến trước ngày 20 tháng tám: 27 rúp một người. Các nhà quý tộc từ các tỉnh tới thì được thưởng 18, 17 hoặc 16 rúp. Các lính xtreletz thì được một rúp, không được đất, để thưởng lòng trung thành tận tuỵ của họ.

Trước khi trở về Moskva, các quan đại thần chia nhau các bộ: bộ thứ nhất và bộ quan trọng nhất - Bộ Ngoại giao - được trao cho Lev Kirilovich, nhưng không được tước vị "người bảo vệ vương quyền". Không còn cần đến chiến tranh và các nhu cầu khác, người ta rất có thể hoàn toàn không cần đến Boris Alekseevich Golixyn, - giáo trưởng và Natalia Kirilovna không thể tha thứ cho ông ta về nhiều chuyện, nhất là về việc ông ta đã cứu Vaxili Vaxilievich thoát khỏi nhục hình quất roi và bục xử trảm. Nhưng các quan đại thần cho rằng không nên làm nhục một dòng dõi danh giá như thế: "Nếu chúng ta cho phép làm như vậy thì chẳng bao lâu nữa, ngay chúng ta đây cũng sẽ bị trục xuất ra khỏi các bộ. Hãy thử nhìn xem: bọn thương gia thô tục những tên thơ lại nguồn gốc ti tiện, bọn ngoại quốc và đủ các loại vô lại xúm quanh Sa hoàng Piotr để xin xỏ những của cải tịch thu được, để dành lấy địa vị nầy nọ". Người ta trao cho Boris Alekseevich Bộ Nội điện Kazan để đảm bản cho ông ta có nguồn thu nhập và được danh giá. Được tin ấy, Boris Alekseevich nhổ toẹt xuống đất, rồi ngay ngày hôm đó, ông ta uống rượu say và quát lên: "Quỷ tha ma bắt chúng nó đi, tài sản riêng của ta cũng đủ cho ta chi tiêu rồi". Rồi vẫn say rượu, ông sai gia nhân đưa mình về lãnh địa của tổ tiên để lại, gần Moskva, để ngủ cho thích mắt…

Các vị bộ trưởng mới, - đám ngoại quốc bắt đầu gọi họ như vậy, - đuổi bọn viên chức, thơ lại ra khỏi các bộ, đưa những viên chức khác vào thay và lại bắt đầu cai trị theo lối cũ. Không có thay đổi gì đặc biệt.

Chỉ có ở điện Kreml, bây giờ không phải là Ivan Miloslavski nữa, mà là Lev Kirilovich mặc áo lông hắc điêu thử, đóng sầm các cửa một cách hách dịch và đi những bước ngắn, gõ mạnh gót giầy kêu choang choang.

Tất cả những con người ấy đều già nua, ai cũng biết tên tuổi. Lụn bại, hối lộ và rối loạn, người ta chỉ có thể chờ đợi ở họ có thế thôi. Ở Moskva và ở Kukui, đám nhà buôn, chủ thầu, buôn bán nhỏ và thợ thủ công ở các ngoại ô, đám thương nhân ngoại quốc, thuyền trưởng, - người Hà Lan, người Hanovre, người Anh, - đều nóng lòng sốt ruột chờ đợi một trật tự mới và những con người mới. Có đủ các thứ tin đồn về vua Piotr: rất nhiều người đặt tất cả mọi hy vọng của họ vào nhà vua. Nước Nga, cái vốn vàng vốn bạc ấy, bị vùi sâu dưới một lớp bùn đã có hàng trăm năm nay… Ai là người có thể đem lại cho nó sức sống nếu không phải là vua mới?

Vua Piotr không về ngay Moskva. Nhà vua rời tu viện với đạo quân của mình và tiến về xloboda Alekxandrovskaia, nơi hãy còn sừng sững những bức tường bằng gỗ phiến đã mục của toà lâu dài khủng khiếp của Sa hoàng Ivan đệ tứ. Tại đó, tướng Xomme đã tổ chức một trận đánh kiểu mẫu, kéo dài suốt một tuần, cho đến khi hết thuốc súng mới thôi. Và chính tại đó, vũ nghiệp của Xomme đã chấm dứt - Ông tướng đáng thương đó ngã ngựa và què chân suốt đời.

Đến tháng mười, vua Piotr đi Moskva, chỉ có những trung đoàn cận vệ trẻ đi theo. Cách Moskva chừng mười dặm, tại làng Alekseyevskoe, một đám đông rất lớn tới đón nhà vua. Họ mang theo những tranh thánh, cờ xí, những chiếc bánh mì tròn đặt trên đĩa. Hai bên đường, có những thanh xà và những súc gỗ với những chiếc rìu cắm chặt vào đấy; những tên xtreletz, đại diện cho những trung đoàn đã không đi đến tu viện Ba Ngôi, nằm dài trên mặt đất ẩm ướt, cổ đặt lên những thanh xà… Nhưng vị Sa hoàng trẻ tuổi không ra lệnh xử trảm; nhà vua không có vẻ tức giận nhưng cũng không tỏ vẻ niềm nở.


Chú thích:

(1)Ở đây là Hội đồng các nhà quý tộc.

[ngudoc]

Chương 62

Lơfo trở thành một người có thế lực. Ngoại kiều sống ở Kukui và những người có công việc buôn bán từ Arkhagensk và Voloda đến đều nói tới hắn một cách rất trọng vọng. Nhân viên các hãng buôn ở Amsterdam và London viết thư đều khuyên: có việc gì thì phải gửi biếu hắn ít quà, nếu được rượu vang ngon thì càng tốt. Nhân dịp Lơfo được thăng cấp tướng sau chiến dịch tu viện Ba Ngôi, dân Kukui liền góp tiền biếu hắn một thanh kiếm. Đi qua nhà hắn, họ nháy mắt ngụ nhiều ý nghĩa mà bảo nhau. "Ồ, đúng rồi…". Ngôi nhà Lơfo nay hoá chật quá, vì có rất nhiều người muốn đến bắt tay hắn, nói chuyện với hắn vài câu hoặc chỉ cốt để hắn nhớ lại mình. Tiết thu đã lâu rồi mà người ta vẫn vội vàng khởi công cất cao hơn và mở rộng thêm ngôi nhà: xây một cái thềm đá hai bên có lối lên, tô điểm cho mặt tiền một số cột và tượng trụ. Ngoài sân, nơi trước kia có một tia nước phun, bây giờ người ta đào một cái hồ dành cho các trò du hí dưới nước và để đốt pháo bông. Người ta xây các căn nhà lánh ra một nơi cho lính pháo thủ đóng.

Có lẽ bản thân Lơfo không dám chi những khoản lớn như vậy, nhưng vị Sa hoàng trẻ tuổi lại muốn thế.

Thời gian ở tu viện Ba Ngôi, Lơfo đã trở nên cần cho vua Piotr, như một người mẹ thông minh cần cho đứa con: Lơfo chỉ thoáng nghe đã hiểu ngầm được ngụ ý, hắn báo cho nhà vua để phòng mọi nguy hiểm, dạy nhà vua cân nhắc lợi hại và hình như chính hắn cũng rất mến nhà vua Piotr; hắn luôn luôn có mặt bên cạnh Sa hoàng không phải như các quan đại thần buồn bã dập đầu xuống đất dưới chân nhà vua để xin ban cho làng mạc và nông nô, mà vì sự nghiệp chung của hai người và để cùng nhau vui chơi. Lịch sự, hoạt bát, dễ tính, hắn hiện ra trong buồng ngủ của vua Piotr, chào hỏi và mỉm cười, như mặt trời ban mai chiếu sáng khuôn cửa sổ; ngày hôm đó đã bắt đầu một cách vui vẻ như vậy với những công việc hoan hỉ, những sự chờ đợi thú vị. Vua Piotr mến Lơfo vì tìm thấy ở hắn những mơ ước sảng khoái về các xứ sở hải ngoại, các đô thị và hải cảng nguy nga có những tàu biển và những thuyền trường đượm mùi thuốc lá và rượu "rhum" - tất cả những điều đã làm nhà vua say mê từ bé trong các tranh vẽ và bản khắc đưa từ nước ngoài về. Đến cả y phục của Lơfo cũng không phải mùi Nga, khác hẳn và ngửi rất dễ chịu…

Vua Piotr muốn ngôi nhà của vị sủng thần trở thành một hòn đảo nhỏ của cái chất ngoại quốc đã hấp dẫn nhà vua: lâu đài của Lơfo được tô điểm thêm để Sa hoàng lấy chỗ vui chơi. Tiền nhà vua bòn rút được của mẹ và của Lev Kirilovich được vung ra không tiếc tay. Giờ đây khi ở trên kia, tại Moskva, nhà vua đã có chân tay của mình rồi, vua Piotr ra sức lao vào các cuộc hành lạc. Nhà vua buông lỏng mọi dục vọng; chính những lúc đó, nhà vua rất cần có Lơfo: nhà vua có nhiều ham muốn nhưng chẳng biết thực hiện ra sao nếu không có hắn. Mà thần dân của nhà vua là người Nga thì liệu có thể bày vẽ ra được những gì? Quanh quẩn lại chỉ có đi săn bằng chim ưng hay nghe những người mù hát xẩm than khóc sướt mướt… Chao ơi! Lơfo chỉ thoáng nghe đã hiểu ngầm được ngự ý. Hắn giống như chiếc lá hốt bố trong mẻ bia nấu những dục vọng của vua Piotr.

Đồng thời, người ta lại tiếp tục các công trình xây cất ở kinh thành Prexburg: sửa sang toà thành nhỏ cho những trò du hí quân sự mùa xuân. May quân phục mới cho các trung đoàn: áo nẹp của trung đoàn Preobrazenski màu lá mạ, của trung đoàn Xemionovski xanh da trời và của trung đoàn Butyrski của Gorden thì đỏ. Suốt mùa thu là khiêu vũ và yến tiệc. Khoảng thời gian giữa các cuộc vui tổ chức tại lâu dài của Lơfo là lúc các công thương gia nước ngoài bàn bạc công việc kinh doanh.

[ngudoc]

Chương 63

Phòng khiêu vũ mới xây dựng còn ẩm, khí nóng của hai lò sưởi ám hơi nước lên các cửa sổ hình cung, lên các tấm gương giả cửa sổ trên bức tường kín mít phía đối diện. Sàn nhà lát gỗ sồi đánh xi. Hoàng hôn chưa xuống mà các chúc đài ba nhánh gắn vằo tường, có trang điểm một chiếc gương, đã thắp sáng. Mưa tuyết nhỏ rất nhẹ. Ngoài sân, các xe trượt tuyết đang tới, len lỏi giữa những đống đất sét và vỏ bào lấm tấm tuyết: xe Hà Lan kiểu thiên nga sơn đen thếp vàng; xe Nga dài như chiếc rương chất đầy gối và da gấu; xe kín mít bằng da nặng trình trịch, đóng sáu ngựa con trước con sau; và đây là một chiếc xe trượt tuyết thuê, trên có một người ngoại quốc nào đó đang cười, đầu gối nhấc cao; y đã trả hai kopeik mướn một nông dân đánh xe từ phố Lubianka đến Kukui.

Bên trên thềm đá rải thảm phủ tuyết bị dẫm nhẽo nhoét, hai thằng hề, Tomox và Xeka, đứng đón khách, một đứa mặc áo choàng kiểu Tây Ban Nha đen dài đến ngang lưng, đội mũ rơm cắm lông quạ, đứa kia giả làm người Thổ Nhĩ Kỳ chít khăn dài hai arsin, bằng vỏ gai bện, phía trước một cái tai lợn. Đám thương gia Hà Lan trích trêu thằng hề bận y phục Tây Ban Nha; họ vừa búng mũi hắn vừa hỏi thăm sức khỏe vua Tây Ban Nha. Trong buồng hiên sáng trưng, tường gỗ sồi trang trí một số đĩa sứ xanh, khách khứa trao áo bông và mũ cho bọn gia nô mặc áo dấu. Đứng ở cửa phòng khiêu vũ để đón các vị khách, Lơfo bận áo nẹp bằng xa-tanh trắng thêu chỉ bạc, đội tóc giả rắc phấn bạc. Khách kéo lại gần đống lửa cháy đỏ rực, uống rượu vang Hungary và châm tẩu hút thuốc.

Người Nga ngượng vì nỗi ít nói (rất ít người nói được tiếng Hà Lan, tiếng Anh hay tiếng Đức) nên đến sau, khi đã đến lúc ngồi vào bàn ăn. Không chút ngượng ngùng, khách khứa ra trước lửa sưởi mông và cẳng nịt trong bít tất dài, nói chuyện buôn bán. Chỉ có chủ nhà là tíu tít chạy từ người nầy sang người khác như con bướm liệng, tà áo nẹp lòe xòe phấp phới; hắn giới thiệu, hỏi thăm sức khỏe, tình hình đi đường, hỏi xem quán trọ vị khách ghé có đủ tiện nghi không, bảo họ đề phòng trộm cướp…

- Ồ thưa vâng, người ta kể nhiều chuyện về bọn vô lại Nga, - vị khách đáp, - chúng rất hay cướp bóc và có khi còn giết cả những khách đi đường giàu có…

Một thương nhân Anh buôn gỗ là Xitni rít răng nói:

- Một nước mà dân chúng sống bằng cái cách gian giảo là một nước xấu… Lái buôn Nga cầu chúa giúp họ lừa lọc khéo hơn, họ cho thế là khôn ngoan. Ô, tôi biết rõ cái nước đáng nguyền rủa nầy… Đến đây thì phải thủ một khí giới trong bọc…

Hamington, một lái buôn nhỏ, quê ở Kukui, cháu cụ đình thần Hamington là người ngày xưa đã phải lánh nạn sang Moskovi(1) để trốn bàn tay tàn bạo của Cromowen, kính cẩn lại gần những người đang nói chuyện:

- Ngay như nếu chẳng may mà sinh trưởng ở đây thì cũng khó mà quen được những thói tục tằn và gian giảo của người Nga. Chúng cứ như bị ma trêu quỷ ám ấy!

Xitni khinh khỉnh nhìn người dân địa phương nói tiếng Anh không sõi, ăn vận thô kệch theo lối cổ; hắn cau mặt khinh bỉ, nhưng nể gia chủ, hắn vẫn trả lởi Hamington:

- Chúng tôi không có ý định sống ở đây. Chúng tôi buôn lớn nên đối với chúng tôi thói gian giảo của người Nga chẳng có gì quan trọng.

- Thưa ngài, ngài buôn gỗ?

- Thưa ngài vâng, tôi buôn gỗ. Chúng tôi có tậu một khu rừng lớn gần Arkhagensk.

Nghe thấy tậu rừng, người Hà Lan là Van Leyden lại gần những người đang nói chuyện; mặt hắn đỏ tía, người chắc nịch, mắt trụi lông mi, để râu nhọn kiểu Tây Ban Nha, cái cằm ba ngấn của hắn cọ vào chiếc cổ áo to tướng hồ bột.

- À vâng, - hắn nói, - gỗ Nga thì tốt, nhưng những trận gió quái ác ở Bắc Băng Dương và bọn cướp Na Uy thì không tốt. - Hắn há miệng, mặt càng đỏ và phá cười, từ cặp mất ti hí chớp chớp trào ra hai giọt nước mắt.

- Không sao, - Xitni đáp; người hắn cao lênh khênh, xương xương, vàng ệch - Một cây gỗ to giá thành là hai mươi lăm kopeik. Ở New Castle, chúng tôi bán chín siling(1). Chúng tôi có thể chịu đựng được những sự nguy hiểm ấy…

Gã người Hà Lan tặc lưỡi: "Chín siling một cây gỗ?". Hắn đến Moskovi để mua sợi gai, vải, hắc ín và bột tạt. Hai chiếc tàu của hắn đậu qua mùa rét ở Arkhagensk. Công việc kinh doanh của hắn kéo dài. Các nhà buôn lớn ở Moskva đại diện của Sa hoàng mua trữ hàng cho Ngân khố, nghe phong thanh có hai chiếc tàu đó liền tăng giá lên quá đáng. Các tư nhân buôn cất nhỏ đưa ra toàn hàng xấu. Còn lão người Anh nầy thì rõ ràng là vớ bở, trừ phi lão ta nói dối không kể. Thật bực mình. Liếc mắt nhìn không thấy có người Nga đứng gần, Van Leyden nói:

- Nga hoàng nắm ba phần tư hắc ín toàn thế giới, gỗ cây to thượng hảo hạng và toàn bộ sơ gai… Nhưng mua được những thứ hàng đó cũng khó chẳng khác gì chúng ở trên cung trăng… Ồ thưa ngài, không phải, khu rừng của ngài không có lãi mấy đâu… Miền Bắc hoang vu; trừ phi ngài dạy loài gấu đốn gỗ… Hơn nữa, bọn Na Uy và bọn Thuỵ Điển sẽ đánh đắm hai tàu của ngài, còn chiếc thứ ba sẽ bị băng nổi ép vỡ. - Hắn lại cười vì thấy đã làm lão người Anh kiêu ngạo phải khó chịu - Đúng, đúng, nước nầy giàu như Tân thế giới, giàu hơn cả Ấn Độ, nhưng chừng nào bọn quý tộc còn cai trị thì chúng ta còn là thua thiệt… Dân Moskva không hiểu cái lợi của họ họ buôn bán như đồ mọi rợ ấy… Chà, giá mà họ có được những hải cảng ở biển Baltic và những con đường đi xe được và giá mà họ kinh doanh như những burger(4) lương thiện thì ở đây có thể làm ăn to được.

- Thưa ngài vâng, - Xitni nghiêm trang đáp, tôi nghe ngài nói mà vui lòng và tôi đồng ý với ngài… Tôi không biết ngài thì thế nào, nhưng tôi nghĩ ở nước ngài cũng như ở bên nước Anh chúng tôi, người ta không đóng loại tàu nhỏ nữa… Tất cả các xưởng ở Anh đều đóng loại tàu bốn, năm trăm tấn… Hiện nay chúng tôi cần có gấp năm số gỗ và sợi gai, mỗi chiếc tàu cần tới trên mười ngàn yard(4) vải buồm.

- Ồ, ồ! - Cả đám người nghe câu chuyện đều ngạc nhiên kêu lên.

- Thưa ngài, thế còn da? Ngài quên mất món da Nga mà ngài cần, - Hamington ngắt lời.

Xitni giận dữ lừ mắt nhìn con người vô lễ đó. Hắn nheo cái cằm xương xương, vừa ngắm đống lửa một lát vừa chớp chớp mắt.

Lơfo dịch lại.

- Chúng tôi sẽ để ông được thấy hoàng thượng,- Alexaska đáp. Rồi hắn cười, để lộ hàm răng trắng đều đặn… - Và nếu ông uống được rượu và biết cười đùa thì ông cứ việc thoả sức dự vui với hoàng thượng. Ông sẽ có nhiều kỷ niệm kể lại cho cháu chắt ông nghe… (Rồi hắn nói với Lơfo). Ông thử hỏi xem hắn cần những thứ hàng gì? Gỗ à… Tôi cuộc là ông đến đây để xin nông dân, thợ đốn gỗ chứ gì? (Lơfo hỏi, Xitni mỉm cười gật đầu). Được thôi, chỉ cần Sa hoàng bảo Lev Kirilovich một tiếng. Vậy cần chạy chọt đâu thì hắn làm đi…

Bỗng vua Piotr hiện ra ở ngưỡng cửa, tuyết phủ đấy người; Sa hoàng cũng mặc áo nẹp của trung đoàn Preobrazenski như Alexaska - chẽn ở vai và ngực. Đôi má lúm đồng tiền đỏ ửng vì lạnh, nhà vua mím môi, nhưng cặp mắt đen thì lại cười. Nhà vua bỏ chiếc mũ ba cạnh ra và dậm chân để rũ tuyết bám trên đôi ủng to mũi vuông, ống cao quá đầu gối:

- Gute Tag meine Herrschaften(5), - nhà vua nói, giọng trẻ và trầm. Lơfo đã vội chạy nhanh tới, cúi mình, một tay đưa ra phía trước, còn một tay khuỳnh khuỳnh như chiếc quai giỏ. - Ta đói lắm rồi… Thôi, ngồi vào bàn đi…

Nhà vua nháy mắt với những người ngoại quốc đang nín thở; người hơi gù, cao gần ngang khuôn cửa, nhà vua quay gót rồi đi qua buồng ngoài bước vào phòng ăn.

Chú thích:

(1) Chỉ vùng Moskva

(2) Bốn rúp năm mươi kopeik (ghi chú của tác giả).

(3) Thị dân ở Hà Lan, Bỉ.

(4) Thước Anh, bằng 0,91 mét.

(5) Chào các ông (tiếng Đức).

[ngudoc]

Chương 64

Khách khứa mặt đã đỏ ửng, các bộ tóc giả xiêu vẹo Alexaska bỏ khăn quàng, lao vào nhảy một điệu trepak cuồng loạn; rồi hắn lại uống rượu tiếp, càng uống mặt càng tái mà không say. Hai thằng hề giả bộ say hơn mọi người, chơi trò nhảy qua lưng nhau, đập bong bóng bò đựng hạt đậu khô vào đầu khách khứa. Hết thảy mọi người cùng nói. Nến đã cháy hết nửa cây. Các bà ở Kukui sắp đến dự khiêu vũ.

Xitni ngồi ngay ngắn, vẻ dè dặt, nhưng cặp mắt đỏ hơi hiếng, nói với vua Piotr, còn Hamington đứng sau ghế hai người để dịch:

- Nhờ ngài tâu với hoàng thượng là người Anh chúng tôi nghĩ rằng hạnh phúc nước chúng tôi là ở chỗ thương mại hàng hải được phát đạt… Chiến tranh là một việc cần thiết đáng buồn và tốn kém, nhưng buôn bán là một thiên ân…

- Đúng thế, đúng thế, - vua Piotr đồng ý. Vua thích nghe tiếng ồn ào và các cuộc bàn cãi như thế nầy, và nhất là những suy luận lạ lùng của người ngoại quốc về Nhà nước, thương mại, về lợi hại. - Về hạnh phúc! Hay đấy! Được, cứ nói tiếp, cứ nói tiếp, cứ nói đi, trẫm nghe đây…

- Anh Hoàng và các vị lord(1) tôn kính không bao giờ duyệt đạo luật nào có hại cho việc buôn bán: Cho nên Ngân khố của nhà vua đầy ắp. Thương gia Anh là một nhân vật được trong nước trọng vọng. Và hết thảy chúng tôi đều sẵn sàng đổ máu cho Anh quốc và cho Đức vua chúng tôi. Xin Đức hoàng thượng trẻ tuổi chớ giận nếu tôi nói rằng ở Nga có nhiều đạo luật dở và vô ích. Ô, một đạo luật tốt là một điều vĩ đại? Nước chúng tôi cũng có những đạo luật nghiêm ngặt, nhưng có lợi cho chúng tôi, nên chúng tôi tôn trọng…

- Có quỷ hiểu hắn nói gì! - Vua Piotr vừa cười vừa uống cạn chiếc ly cao chân hình chân chim. - Nếu hắn nói thế ở Kreml… Ngươi thấy không, Franx, ở đấy bọn họ đến chết ngất cả mất. Tốt, ngươi thử nói xem nước ta có cái gì dở? Hamington, dịch đi!

- Ồ, vấn đề nầy hệ trọng mà tôi lại say rượu, - Xitni trả lời. - Nếu hoàng thượng cho phép thì ngày mai tôi hoàn toàn tỉnh táo, tôi sẽ có thể trình bày những hủ tục ở Nga và nói rõ nước giàu là nhờ đâu và muốn thế phải làm gì…

Vua Piotr giương mắt dò xét cặp mắt hiếng, xa lạ của người hầu chuyện: phải chăng anh lái buôn nầy nhạo báng người Nga là ngốc? Nhưng Lơfo đã cúi nhanh xuống vai nhà vua thì thầm:

- Cái triết lý làm thế nào cho nước giàu ấy, nghe hay đấy.

- Được! - vua Piotr nói. - Nhưng hắn thử nói xem ở nước ta có điều gì dở.

- Vâng, - Xitni lấy hơi, gắng tỉnh rượu. - Trên đường đến nhà chủ nhân nhã nhặn đây, xe trượt tuyết của tôi chạy qua một nơi có dựng một cái giá treo cổ. Ở đấy có một khoảng đất nhỏ dọn sạch tuyết và một người lính đứng canh.

- Chỗ ấy ở phía sau cửa ô Pokrovskie, - Alexaska nhích ghế lại gần nhắc.

- Vâng… Chợt tôi trông thấy cái gì nào? Đầu một người đàn bà thò ra khỏi mặt đất, mắt chớp chớp. Tôi hoảng quá, hỏi người cùng đi. "Sao cái đầu ấy lại chớp chớp mắt thế?". Y đáp: "Nó còn sống. Đây là một lối hành hình theo kiểu Nga. Đàn bà giết chồng là bị chôn sống; vài ngày sau, khi nào người đó chết, họ đem treo người lên, đầu lộn xuống dưới".

Alexaska nhếch miệng cười: "Hì, hì…". Vua Piotr đưa mắt lườm hắn rồi nhìn Lơfo đương dịu dàng mỉm cười.

- Thế sao? Nó chẳng giết chồng đấy ư? Nước trẫm áp dụng cái hình phạt nầy từ lâu rồi. Vậy theo các người thì phải đại xá cho cái tội ác ấy chăng?

- Tâu hoàng thượng, - Xitni nói, - nếu hoàng thượng hỏi người đàn bà khốn nạn đó xem tại sao nó lại phạm vào cái tội tàn bạo như vậy thì tôi chắc nó sẽ làm lượng trên phải mủi lòng… (Vua Piotr khẽ cười). Tôi được tai nghe mắt thấy một số chuyện ở Nga… Ồ, mắt người ngoại quốc tinh lắm… Phụ nữ Nga sống trong các terem(2) y như giống súc vật… - Xitni đưa khăn tay lên lau vầng trán nhớp nháp mồ hôi, cẩm thấy mình quá lời nhưng tính kiêu ngạo và ma men khiến hắn cứ thao thao nói - Đối với một công dân tương lai, cái gương mẹ hắn bị chôn sống rồi bị treo người lên một cách nhục nhã còn ra sao nữa! Một nhà văn nước chúng tôi là Wiliam Secxpia có viết một vở kịch rất hay kể câu chuyện xúc động về con trai một phú thương Ý vì yêu một phụ nữ đã uống thuốc độc như thế nào… Còn người Nga thì dùng roi, gậy để trừng phạt vợ, đánh vợ thừa sống thiếu chết mà tục lệ nầy lại còn được pháp luật khuyến khích nữa… Ở London, khi tôi về nhà, người vợ kính trọng của tôi tươi cười đón tôi, các con tôi chẳng sợ sệt gì chạy đến với tôi; trong nhà tôi, tôi tìm thấy sự bình yên và khôn ngoan. Vợ tôi không bao giờ có ý giết tôi là vì tôi tốt với vợ tôi.

Lão người Anh xúc động ngừng nói, cúi đầu xuống. Vua Piotr nắm lấy vai hắn.

- Hamington, dịch cho hắn nghe - Rồi nhà vua chõ vào tai Xitni hét rất to bằng tiếng Nga - Chúng ta cũng đã thấy hết. Chúng ta không hề khoe ở nước chúng ta cái gì cũng tốt cả. Trẫm, đã trình với thái hậu, trẫm muốn gửi ra ngoại quốc năm chục dapife tuyển trong số tinh khôn nhất để học tập các người… Chúng ta phải bất đầu từ ABC… Ngươi văng vào mặt trẫm là đồ man rợ, đồ khố rách áo ôm, đồ ngu ngốc, đồ vũ phu… Trẫm biết rồi, chứ đâu phải bây giờ! Nhưng hãy đợi đấy, hãy đợi đấy…

Nhà vua đứng dậy, đá cái ghế để lấy lối đi.

- Alexaska, cho đóng ngựa.

- Hoàng thượng định đi đâu, Myn Herz?

- Đến cửa ô Pokrovskie…

Chú thích:

(1) Tước quý tộc của Anh.

(2) Terem: gác xép trong các nhà thời xưa ở Nga.