Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 75

Mọi người lấy làm lạ không rõ cái thằng quỷ ấy lấy sức lực ở đâu ra mà khoẻ đến thế? Giá phải một người khác, dù có lớn tuổi và khoẻ đi nữa, thì có lẽ đã ngỏm từ lâu rồi. Mỗi tuần ít nhất hai lần người ta phải đưa nhà vua say mèm từ xloboda Đức về. Nhà vua ngủ bốn tiếng đồng hồ liền, rồi vừa tỉnh dậy đã tự hỏi xem có bày ra được trò tiêu khiển nào mới.

Trong dịp lễ Noen, vua Piotr nghĩ ra chuyện đi thăm đám quý tộc dòng dõi trâm anh thế phiệt, cùng với đại vương trùm đạo, hai ông vua, các tướng lĩnh và các đại thần đương triều (vua Piotr đã ban một đạo dụ mới hết sức nghiệt ngã để buộc các vị đại thần phải tuân lệnh).

Tất cả đều cải trang và đeo mặt nạ. Vaxili Xokovnin thuộc giới quý tộc Moskva, hiện thân của mọi thói hư tật xấu, hay gây gỗ và thô tục, được chỉ định làm đại chủ tướng các cuộc vui. Hắn được tặng danh hiệu "nhà tiên tri". Hắn mặc chiếc áo dài dòng thánh Francoi xẻ một chỗ ở đít. Trong các hội hè, nhân dịp lễ Noen, các gia đình quyền quý, nhất là gia đình các vương hầu, các đại thần dòng dõi kỳ cựu, hoàn toàn bị phỉ báng, làm nhục. Hàng trăm gã hung hăng cầm ống tiêu trống đồng và đàn đura ùa vào các nhà, huýt còi, gào thét điên cuồng. Vị gia chủ sùng đạo rợn cả tóc gáy khi trông thấy bọn nầy nhảy nhót chồm chồm, toác miệng ra cười. Người ta nhận ra Sa hoàng vì tầm vóc cao lớn và bộ quần áo thuỷ thủ Hà Lan của nhà vua, - quần dạ ngắn, phồng ra như quả bóng, cộc tới đầu gối, bít tất len, guốc, mũ tròn kiểu Thổ Nhĩ Kỳ. Lúc thì nhà vua quấn lên đầu một chiếc khăn quàng nâu, lúc thì đeo một cái mũi giả thật dài.

Họ chơi các nhạc cụ, họ dậm chân, họ cười sằng sặc. Cả bọn chẳng hề phân biệt thứ bậc, nhảy xô vào các hàng đòi phải có bắp cải chua, trứng luộc: xúc-xích, vodka ngâm hồ tiêu, vũ nữ… Cả nhà huyên náo, ầm ầm như địa ngục. Họ nốc rượu đến mụ cả người trong đám khói thuốc lá mù mịt, gia chủ phải uống gấp đôi, - nếu không uống nổi thì họ dùng sức bắt ép…

Chủ nhà càng danh gia thế tộc bao nhiêu, họ càng chơi xỏ những vở quái gở bấy nhiêu. Thấy vương hầu Belotxenski tỏ ra ngang bướng, họ liền lột trần truồng ra, bắt phải lấy mông đè vỡ một chậu trứng gà. Để chế diễu cái thân hình phì nộn của Boborykin, họ bắt ông ta chui qua mấy cái ghế mà một người gầy chui cũng không lọt. Họ nhét một cây nến vào hậu môn vương hầu Volkonski, châm lửa đốt rồi vây quanh hát những bài thánh ca cho đến lúc cả bọn ngã lăn kềnh ra vì cười. Họ lấy bồ hóng và nhựa thông quết vào các nạn nhân, đem dựng người lên, đầu cắm xuống đất, chân chổng lên trời. Họ lấy bễ đút và hậu môn vị quý tộc Ivan Akaevich Miaxny; ít lâu sau thì ông chết.

Những trò tiêu khiển vào dịp lễ Noen khủng khiếp đến nổi nhiều người chuẩn bị đợi những ngày đó như đợi chết.

Mãi đến sang xuân mọi người mới thở được. Vua Piotr đùng một cái bỏ đi Arkhagensk. Năm đó các thương gia Hà Lan Van Leyden và Hairich Pontenburg quay lại. Hai người mua hàng của Nhà nước gấp đôi năm trước - trứng cá ép, cá hồi ướp lạnh, da thú, kéo vây cá tơ hồng và cũng như mọi khi, cả hắc ín, gai cải, và bột tạt… Các nhà hàng thủ công bán cho họ đồ da Nga và đồ ngà chạm. Lev Kirilovich được người ngoại quốc là Macxlit nhượng lại cho xường đúc khí giới ở Tula, nài bán cho hai người khách hàng Hà Lan nhiều thứ khí giới chạm trổ, nhưng đòi giá cao quá nên họ không mua.

Xuân đến, sáu chiếc tàu đã xếp đủ hàng. Chỉ còn đợi hết băng trôi ở Bắc Hải nữa thôi. Bỗng Lơfo (theo yêu cầu của hai người Hà Lan) gợi ý vua Piotr là nhà vua nên đi một chuyến lên tận Arkhagensk để coi thử những chiếc tàu lớn… Ngay hôm sau, nhiều giao thông viên cưỡi ngựa mang thư cho các quan tổng trấn đã rong ruổi trên con đường đi Voloda. Vua Piotr ra đi cũng vẫn với đám tuỳ tùng ấy - đại vương - trùm đạo YAnikita, hai ông vua, Lơfo, các đại thần của hai triều đình; nhưng họ còn đem theo đi nhiều người đứng đắn - viên lục sự của Duma là Viniux, Boris Golixyn, Troekurov, Apraxin, em vợ cố Sa hoàng Fedor và năm chục lính đo Alexaska Melsikov dũng kiện chỉ huy.

Mọi người đi xe ngựa đến Voloda, tới đó giáo hội và thương hội kéo ra ngoài thành phố nghêng tiếp Sa hoàng. Nhưng vua Piotr vội đi; ngay hôm ấy, tất cả đều xuống bảy chiếc thuyền buồm chạy trên sông Xukhona đến Uxtiuc Veliki; từ đó, họ theo sông Dvina miền Bắc đi Arkhagensk.

Lần đầu tiên, vua Piotr được mục kích những con sông ấy, nước chảy cuồn cuộn, những khu rừng giàu có, mênh mông. Đất đai mở ra trước tầm mắt, không biết đâu là tận cùng. Những đám mây trôi thành từng đàn, xám xịt. Hàng bầy chim bay đằng trước thuyền. Sóng vỗ mạnh vào mạn thuyền, gió to thồi căng phồng những cánh buồm, làm cột buồm kêu cót két. Các tư viện hai bên bờ kéo chuông làm lễ rửa thánh tước. Và nấp trong rừng rậm, các tín đồ razkonic chăm chú theo dõi đoàn thuyền của Quỷ vương đi.

[ngudoc]

Chương 76

Trên chiếc bàn trải thảm, có hai ngọn nến đang cháy. Nhựa bò thành giọt trên các bức tường bằng gỗ súc ghép mới bào. Sàn ván mới in rõ vết chân ướt bước từ góc nầy sang góc kia, đến cửa sổ, đến giường. Một đôi giầy bê bết bùn lăn lóc chiếc giữa buồng, chiếc dưới gầm bàn. Bên ngoài các khuôn cửa sổ nhỏ, trong ánh hoàng hôn nửa vời của một đêm trắng không sao, một cơn gió âm ướt xa lạ rì rào thổi, sóng vỗ oàm oạp vào bờ biển gần đó.

Vua Piotr ngồi trên giường. Chiếc quần lót ướt đến đầu gối, đôi bàn chân để trần quay vào trong. Khuỷu tay chống lên đầu gối, chiếc cằm ngắn tì trên hai nắm tay, nhà vua trân trân nhìn khuôn cửa sổ nhỏ mà chẳng trông thấy gì. Sau bức vách ngăn, hai ông vua thi nhau ngáy. Trong ngôi nhà vội và dựng lên ngọn đảo Maseev để đón Sa hoàng, mọi người nằm ngủ hỗn độn. Hôm đó vua Piotr làm bọn người đi hộ giá mệt nhoài… họ trông thấy Arkhagensk vào lúc tảng sáng.

Hầu hết mới đến miền Bắc lần đầu. Họ đứng trên boong ngắm bình minh. Họ chưa từng thấy một cảnh bình minh như vậy bao giờ; ánh rạng đông dần dần tràn ngập chân trời về phía bên kia các đám mây đen, tầng tầng lớp lớp, chồng chất lên nhau…

Một mặt trời khồng lồ, dị thường, nhô lên bên trên ngọn cây các khu rừng tối đen; tia sáng toả ra khắp bầu trời, chiêu thắng vào bờ biển, vào các tảng đá, các cây thông. Quá khuỷu sông Dvina nơi đoàn thuyền phải chờ vất vả, mọi người thấy một toà nhà dài tựa một cái thành có sáu ngọn tháp vây quanh, với những luỹ và hàng rào: đó là khu người ngoại quốc. Bên trong khoảng đất tứ giác đó là những kho hàng kiên cố, những ngôi nhà nhô lợp ngói, sạch sẽ; trên tường thành có nhiều súng thần công và súng cối. Chạy dài dọc bờ biển là những bức tường dựng trên cọc để cột tàu, những kè gỗ, những nhà kho chất từng núi bao, kiện hàng và thùng to. Thừng cuộn xếp đống. Gỗ xẻ xếp hàng chồng. Chừng hai chục chiếc tàu vượt đại dương đậu dọc các tường cột tàu, còn trên con sông thì có tới gấp ba số đó thả neo.

Mọi người thấy sừng sững một rừng cột buồm to tướng, dây dợ chằng chịt như mạng nhện; đuôi tàu rất cao, chạm trổ, dập dềnh trên mặt nước. Trên mạn tàu quét hắc ín, chung quanh kẻ một vạch trắng rộng, có những khẩu đại bác ghếch nòng qua các cửa sổ mở toang…

Bên hữu ngạn, phia đông, chuông làm lễ rửa thánh tước đổ hồi. Nơi đó là đất nước Nga thần thánh muôn thuở với những gác chuông những ngôi nhà gỗ tồi tàn nằm rải rác đó đây tựa hồ như vì buồn phiền và biếng nhác, những hàng rào, những đống phân. Dọc bờ sông - có hàng trăm thuyền, xuồng chất đầy nguyên liệu phủ chiếu gai. Vua Piotr liếc nhìn Lơfo (cả hai đứng cạnh nhau ở phía sau). Lơfo vẫn lịch sự như mọi ngày, cầm chiếc gậy nhỏ khẽ gõ lên boong - dưới hàng ria mép nhỏ thoáng một nụ cười dịu dàng; trong mí mắt hum húp là một nụ cười, trên má thoa phấn là một lũm đồng tiền… Hắn hài lòng, vui vẻ, sung sướng… Vua Piotr bỗng muốn đấm vào mặt ông bạn thân Franx, đến nỗi nhà vua thở phì phì ra đằng mũi. Cả đến anh chàng Alexaska phóng túng ngôi trên chiếc ghế của tay chèo dưới chân vua Piotr cũng phải gật đầu kêu: "ái chà chà!".

Đã hơn một thế kỷ nay, bờ phía Á châu phì nhiêu và kiêu kỳ, đáng gờm vì có vàng và đại bác, ngó nhìn bờ phía Đông, vừa ngạc nhiên vừa miệt thị, tựa hồ ông chủ ngắm gã nô lệ của mình…

Từ mạn chiếc tàu gần nhất, một làn khói nhỏ bay ra, tiếng ầm ầm tiếp theo át cả tiếng chuông. Vua Piotr rời khỏi phía sau tàu. Nhà vua dẫm lên chân các tay chèo, nhảy xổ tới cỗ pháo nhỏ ba cân Anh(1), giật lấy mồi lửa trong tay một pháo thủ. Một tiếng nổ. Nhưng so sánh sao được với tiếng sấm vang của một hạm pháo? Đáp lại loạt súng của Sa hoàng, tất cả các tàu ngoại quốc đều toả khói. Hai bên bờ tựa hồ như rung lên… Cặp mắt vua Piotr rực lửa; nhà vua nhắc đi nhắc lại mãi; "Hay lắm, hay lắm…". Dường như những hình ảnh thời thơ ấu của nhà vua sống lại… Tan khói, nhiều người ngoại quốc hiện ra trên bến tàu bên tả ngạn. Họ vẫy mũ… Van Leyden và Pontenburg… Để đáp lễ, vua Piotr giật phăng chiếc mũ ba cạnh hớn hở vẫy, miệng hét to những lời chào mừng… Nhưng ngay lập tức, trông thấy nét mặt căng thẳng của Apraxin, Romodanovski và của viên lực sự rất khôn ngoan - Viniux - nhà vua sầm mặt, quay đi.

Vua Piotr ngồi trên giường ngắm nhìn ánh sáng lờ mờ, xám ngắt bên ngoài khuôn cửa sổ nhỏ. Đám dân Đức sống trong xloboda Kukui đã thần phục. Còn ở đây thì không sao hiểu thảm hại làm sao khi chúng lướt bên mạn những chiếc tàu cao ngất… Thật là nhục?

Mọi người đều cảm thấy thế: đám đại thần rầu rĩ và những người ngoại quốc niềm nở đứng trên bờ, và các thuyền trưởng, các thuỷ thủ, những con "sói già" của biển cả, dày dạn sóng gió, đứng thành hàng trên boong lái. Thật khôi hài! Thật là nhục!… Các đại thần (có lẽ cả Lơfo nữa là người đầu tiên hiểu rõ tâm trạng của vua Piotr) chỉ mong có mỗi một điều: cứu vãn lấy danh dự. Họ liền vênh mặt lên, đầy vẻ kiêu hãnh để ít ra cũng bằng thái độ của mình, chứng tỏ rằng Sa hoàng các xứ Đại, Tiểu, và Bạch Nga chẳng thèm tò mò muốn xem tàu bè của bọn lái buôn. Nếu cần như nhà vua muốn cấm không cho tàu ngoại quốc vào Bạch Hải thì các người cũng chẳng làm gì được, vì biển đó là biển của ta.

Giá vua Piotr không đi thuyền buồm đến thì có lẽ chính nhà vua cũng bị lòng kiêu hãnh lung lạc. Nhưng nhà vua nhớ lại rất rõ, hình dung lại vẻ khinh miệt ngạo mạn mà tất cả đám người phương Tây đó che giấu dưới những nụ cười nhã nhặn, từ tên thuỷ thủ có bộ râu hoa râm, hàm răng khuyết sỉ đến gã thương nhân sang trọng trong bộ y phục bằng nhung Tây Ban Nha… Đấy kia, đứng chót vót trên lái một chiếc tàu, gần chiếc đèn treo, có một người đẫy đà da sạm nắng, vẻ dữ tợn, đầy lông vàng, đội mũ cắm lông đà điểu, chân đi bít tất lụa. Tay trái hắn cầm chiếc ống nhòm kẹp và háng, tay phải chống gậy… Hắn là một thuyền trưởng đã từng đánh nhau với bọn tàu ô và bọn hải phỉ.

Ở khắp các biển. Hắn thản nhiên nhìn xuống anh chàng trẻ tuổi cao lêu đều, vô nghĩa lý, đứng trong chiếc thuyền nặng nề. Sa hoàng của dân man rợ… Chắc hẳn hắn đã ngắm nhìn theo kiểu đó, từ trên nhìn xuống, ở một nơi nào tại Ma đảo hoặc quần đảo Philippin, sau khi hạ lệnh nạp đạn ria vào các khẩu pháo…

Và do tính tinh khôn ngoan của người Á đông, vua Piotr cảm thấy phải có thái độ đối với bọn nầy, thái độ duy nhất giúp nhà vua thắng nổi họ… Phải làm cho họ ngạc nhiên, đưa ra cho họ mục kích một cái gì họ chưa từng thấy để khi trở về một vị Sa hoàng ra gì hết. Cứ mặc cho đám đại thần vênh mặt lên, càng tốt… Nhưng còn nhà vua, Piotr Alekxeev, thuyền phó trong hạm đội Pereyaslav, nhà vua sẽ cư xử cách khác, như muốn nói rằng: các ngài, vì chúng tôi túng thiếu; xin các ngài hãy chỉ giáo cho chúng tôi biết cách cầm một chiếc rìu…

Vua Piotr hạ lệnh chèo thẳng vào bến. Nhà vua nhảy trước tiên xuống nước ngập đến đầu gối, leo lên trên kè buộc tàu, ôm lấy Van Leyden và Pontenburg, rồi mạnh mẽ bắt tay các người khác, ôm hôn họ. Nhà vua nói cả tiếng Đức lẫn tiếng Hà Lan kể lại cuộc hành trình, vừa cười vừa chỉ vào đoàn thuyền buồm chở các vị đại thần đứng ngây ra như phỗng… "Trẫm cuộc là các ngài chưa từng trông thấy những chiếc thuyền tả như thế bao giờ, ngay cả khi nằm mơ. Nhà vua tấm tắc khen ngợi quá đáng những con tàu có đặt nhiều cỗ pháo, dậm chân, tự vỗ đôm đốp vào cặp đùi gầy: "Chà! giá mà nước trẫm có được ít nhất hai chiếc tàu như thế!". Rồi nhà vua khéo léo xen vào chuyện rằng mình sắp thảnh lập đến nơi một xưởng đóng tàu ở Arkhagensk: "Trẫm sẽ thân làm thợ mộc và trẫm sẽ bắt các quan đại thần đóng đinh…".

Nhà vua liếc mắt nhìn thấy những nụ cười giả dối mất dần; các thương gia bệ vệ bắt đầu lấy làm lạ: quả thật họ chưa thấy vị Sa hoàng như thế nầy bao giờ…

Vua Piotr nhận lời họ mời dự tiệc; nhà vua nháy mắt: "Các ngài cứ thết đãi trẫm, rồi ta sẽ bàn chuyện làm ăn có lợi cho các ngài… ". Nhà vua nhảy từ trên kè xuống một chiếc thuyền buồm, cho bơi về đảo Maseev để tới ngôi nhà mới cất xong, nơi quan tổng trấn Matveev ra nghênh tiếp nhà vua, người run bần bật vì sợ hãi… Với viên quan nầy, vua Piotr nói chuyện cách khác; nửa giờ sau, nhà vua giận dữ đá y ra ngoài. (Khi đi đường, người ta đã báo cáo với nhà vua là Matveev vòi tiền của người ngoại quốc). Rồi vua Piotr cùng Lơfo và Alexaska đáp một chiếc thuyền buồm đi thăm các tàu. Tối đến mọi người dự tiệc tại khu người ngoại quốc ở. Vua Piotr khiêu vũ với các phụ nữ Anh và các bà ở Hanovre hăng đến nỗi rơi mất cả gót giầy. Quả thật, đây là lần đầu tiên người ngoại quốc được thấy một vị Sa Hoàng như thế…

Thế là suốt đêm nhà vua chẳng hề nhắm mắt… Về chuyện làm cho bọn ngoại quốc kinh ngạc thì nhà vua đã thành công. Nhưng rồi thì sao? Nước Nga vẫn ì ra như trước: nặng nề, u mê, cùng khốn. Làm gì có chuyện nhục nhã! Chỉ những kẻ giàu có, quyền thế mới biết xấu hổ… Chứ còn ở đây thì nhà vua làm thế nào mà có đủ sức để thức tỉnh dân chúng, làm họ mở mắt ra?

Vậy các ngươi có phải là giống người không? Hay là hàng nghìn năm nay, khóc đã cạn hết nước mắt và đổ hết máu, tuyệt vọng vì không bao giờ biết được chân lý và hạnh phúc, các ngươi đã mục nát ra như thể một cái cây gục xuống đám rêu? Ma quỷ đã run rủi nhà vua làm Sa hoàng ở một nước như thế nầy!

Vua Piotr nhớ lại đêm thu, hầu như ngạt thở dưới làn gió lạnh buốt, nhà vua đã kêu lên với Alexaska: "Thà làm một anh thợ quèn ở Hà Lan còn hơn làm Sa hoàng ở nước nầy…". Nhưng bấy nhiêu năm nhà vua đã làm được những gì? Chẳng được gì hết. Nhà vua đã vui chơi. Vaska Golixyn còn xây được nhiều nhà gạch; y đã ký hoà ước với Ba Lan… Lòng hối hận, nỗi căm giận đám quần thần, dân Nga và sự thèm muốn dày vò vua Piotr đến nỗi tim nhà vua như bị những móng tay cào xé: nhà vua ghen với bọn lái buôn kiêu ngạo, - họ giương những cánh buồm tự do, rong ruổi trở về nhà họ, nơi xứ sở thần kỳ của họ… Còn ngươi, ngươi sẽ quay lại với cái cảnh Moskva bần cùng của ngươi…

Hay là ban một đạo dụ khủng khiếp hơn hết thảy các đạo dụ khác? Để xử giảo, xử giảo liên miên, phạt trượng không tiếc tay… Nhưng xử phạt ai, ai kia? Kẻ thù thì vô hình, không sao tóm tắt được, kẻ thù ở khắp nơi, kẻ thù ẩn náu ngay trong bản thân nhà vua…

Vua Piotr bỗng đứng dậy, mở cánh cửa thông sang buồng bên:

- Franx?

Lơfo nằm trên ổ choàng dậy, trố cặp mắt húp ra.

- Khanh ngủ à, sang đây…

Lơfo chỉ mặc có áo lót, ngồi xuống giường cạnh nhà vua Piotr:

- Pete khó chịu đấy ư? Thử cố nôn xem sao?

- Không, không phải thế đâu… Nầy, Franx, trẫm muốn tậu hai chiếc tàu của Hà Lan…

- Thế thì tốt quá.

- Rồi ta cũng đóng tàu cả ở đây nữa… Để chở hàng của ta…

- Tốt lắm.

- Khanh có khuyên ta gì thêm nữa không?

Lơfo ngạc nhiên nhìn thắng vào mắt vua Piotr và, cũng như mọi lần, hắn gỡ được cái mớ ý nghĩa rối bòng bong của nhà vua hơn cả chính nhà vua nữa. Hắn cười:

- Hãy khoan, để thần mặc quần và mang tẩu sang đã - Từ trong căn buồng nhỏ hắn đang bận quần áo, Lơfo nói với một giọng khác thường - Pete, thần đợi có chuyện nầy từ lâu rồi… Hoàng thượng đã đến cái tuổi làm nên những việc lớn…

- Việc lớn gì? - Vua Piotr thốt lên.

- Các anh hùng La Mã xưa nay ta vẫn noi gương…

Lơfo trở lại, tu sữa những vòng quăn của bộ tóc giả.

Vua Piotr, cặp mắt sáng quắc, nhìn hắn.

- Các anh hùng La Mã xây dựng vinh quang của họ trong chiến tranh…

- Với ai? Lại đi Krym đánh nhau nữa ư?

- Hoàng thượng không thể không cần đến Hắc Hải cũng như biển Azop được đâu… Hôm nay, Pontenburg có ghé tai hỏi thần làm sao người Nga lại cứ nộp cống cho vua xứ Krym mãi thế?

Cặp mắt vua Piotr lóe lên một ánh chớp rồi nhìn chòng chọc vào người bạn thân tựa hồ hai chiếc đinh ghim. Và cả biển Bantic nữa, hoàng thượng cũng không thể không cần đến… Nếu hoàng thượng không làm thì người Hà Lan cũng sẽ buộc hoàng thượng phải làm… Họ bảo nếu hoàng thượng xây dựng một hải cảng ở biển Bantic, họ sẽ xuất khẩu được gấp mười lần hàng…

- Đánh nhau với người Thuỵ Điển ư? Khanh điên à? Khanh nói đùa đấy chứ? Trên thế giới không ai thắng nổi họ, thế mà khanh…

- Nhưng Pete, thần có nói mai kia đâu… Hoàng thượng đã hỏi thì thần xin trả lời: nếu hoàng thượng đã ra tay thì phải làm những việc to lớn, là vì nếu cứ bo bo vào những chuyện nhỏ nhặt thì chỉ đau tay thôi…

Chú thích:

(1) Một cân Anh bằng 0,458 kg

[ngudoc]

Chương 77

"Các lái buôn và các phường buôn, hết thảy dân chúng ở các thị trấn, các chủ hiệu và thợ thủ công, trong công việc buôn bán và trong tất cả mọi nghề đều khổ vì các quan tổng trấn, các tham biện và nhân viên của họ vì bị chúng vòi tiền và làm cho phá sản. Bọn chúng cắn xé chúng con như thể loài sư tử, loài chó sói mõm há to tướng. Tâu đại vương, Người hãy rủ lòng thương lấy chúng con…"

- Thế nào, họ lại đệ đơn kêu các quan tổng trấn à? - Vua Piotr hỏi.

Nhà vua ngồi ăn ở một đầu bàn. Nhà vua vừa mới ở xưởng đóng tàu về, chưa kịp bỏ xuống hai ống tay áo sơ mi vài thô bê bết nhựa thông xắn đến khuỷu. Nhà vua chấm mẩu bánh vào một chiếc đĩa đất đựng thịt quay, nhai vội, lúc thì ngắm con sông Dvina xám ngắt như chì lăn tăn gợn sóng nổi bọt, lúc lại nhìn viên lục sự Andrey Andreevich Viniux to béo, râu màu nâu nhạt, mặt trắng, ngồi ở đầu bàn đằng kia. Andrey Andreevich đọc cho vua nghe thư tin từ Moskva gửi đến - cặp kính tròn cưỡi trên chiếc mũi to: cặp mắt xanh, lạnh lùng và tinh khôn mở thao láo. Ít lâu nay, y có thêm thế lực, nhất là từ sau cái đêm nói chuyện với Lơfo, vua Piotr ra lệnh đọc cho mình nghe thư tín từ Moskva gửi đến. Trước kia mọi công việc giấy tờ là do Troekurov quán xuyến, vua Piotr chẳng hề ngó tới. Nhưng giờ thì nhà vua muốn nghe hết mọi chuyện. Họ đọc thư tín cho nhà vua nghe trong bữa ăn vì nhà vua chỉ rỗi có lúc đó: suốt ngày vua Piotr ở ngoài xưởng cùng đám thợ ngoại quốc mộ ở trên các tàu… Vua Piotr làm thợ mộc, thợ rèn, khiến người ngoại quốc rất ngạc nhiên; vua Piotr hỏi họ về mọi điều muốn biết với sự háo hức của một kẻ man rợ, tranh cãi và đánh lộn với tất cả mọi người. Xưởng đã có trên một trăm thợ. Trước tiên người ta tuyển thợ trong các xloboda và thị trấn, và nếu họ từ chối người ta dùng vũ lực xích họ lại, lôi đi.

Đến bữa chiều, vua Piotr, đói cồn cào như con vật, đáp thuyền buồm trở về đảo Maseev. Viniux cất giọng trầm trầm đọc cho vua nghe các đạo dụ để xin chữ ký, các bản thỉnh nguyện, các đơn kiện, các thư từ. Từ mớ giấy tờ lời văn cầu kỳ đó toả ra một sự chán ngán cổ sơ; các bản thỉnh nguyện nghe y như tiếng rên siết của một bầy nô lệ. Nước Nga cổ của bọn viên chức, nói dối, ăn cắp, hành hung, tìm cách lẩn tránh sau những công thức quan liên giấy tờ; cái cơ thể khổng lồ ù đó rền rĩ vì bị loài rận và loài gián xâu xé.

- Thưa vâng, đây là một đơn mới, kiện viên tổng trấn Xtiovka Xukhotin! - Andrey Andreevich đáp.

Y sửa lại mục kỉnh, tiếp tục đọc cái đơn đầy nước mắt kiện viên tổng trấn Kungur… Hắn đánh thuế nặng, thu làm của riêng khiến nghề buôn bị phá sản, bắt các lái buôn và thợ thủ công các đại xã nhốt vào nhà để xe rồi lấy gậy đánh làm một người bị chết, thật tội nghiệp.

Hắn bắt các đoàn xe chở hàng nộp thuế, lấy tiền bỏ túi: mùa đông tám kopeik một xe, mùa hè ba kopeik một thuyền. Hắn đã nhốt chủ xưởng cự phú là Zmiev vào một cái hòm nắp có đục lỗ để nạn nhân khỏi bị chết ngạt ngay… Hắn đoạt lấy mọi khoản thu của các hội đồng hàng tỉnh và các quán rượu của nhà vua và còn doạ sẽ phá tan hoang xứ Kungur nếu có ai kiện hắn.

- Phải đem treo cổ thằng chó ấy ở chợ Kungur? - Vua Piotr thét lên. - Viết đi!

Viniux người mắt qua cặp kính, nghiêm nghị nhìn nhà vua:

- Treo cổ thì nhanh thôi, nhưng hoàng thượng chẳng thể dùng cách đó mà sửa được bọn chúng đâu… Muôn tâu Sa hoàng Piotr Alekseevich, thần đã nói với hoàng thượng từ lâu rồi, không nên để bọn tổng trấn tại chức quá hai năm. Chúng quen mui đi, chúng học được hết mọi mánh khóe… Còn một viên tổng trấn mới được đề bạt thì không đến nỗi tệ hại lắm… Muôn tâu Sa hoàng Piotr Alekseevich, trước hết, hoàng thượng nên dễ dàng với các lái buôn thì đừng nói một chứ đến hai cái mạng họ, họ cũng sẽ chẳng quản hy sinh cho hoảng thượng, nhưng đừng để họ phải chịu thuế má nặng quá… Có người sợ không dám mang ra chợ bán hai đôi giầy gai: người ta sẽ tóm lấy hắn, nện hắn nhừ tử mà đoạt lấy tiền… Mà ai là người làm giàu cho hoàng thượng nếu không phải là phường buôn? Các vị quý tộc ư? Chẳng hòng lấy được của họ cái gì đâu, họ ngốn tất vào miệng. Còn nông dân thì trần trụi từ lâu rồi. Đây, hoàng thượng thử nghe xem.

Viniux lục lọi trong một mớ giấy, lôi ra một tờ đọc lên:

"Do ý muốn của Chúa nên bao giờ lúa mì của chúng con cũng xấu, băng giá làm trụi cả đồng ruộng và hiện nay chúng con lúa mì chẳng có, mà củi sưởi, gia súc cũng không, chúng con đang chết đói và chết rét… Muôn lạy Chúa thượng, xin Người hãy đưa mắt soi xét nỗi bần cùng và bước hoạn nạn của chúng con… Xin Người qui định một mức thuế để chúng con thoát khỏi cảnh khốn đốn… Chúng con không thể nộp thịt lợn, thịt bò, gà vịt hoặc các thức ăn khác cho các lãnh chúa của chúng con được nữa vì chúng con nghèo khổ, cùng kiệt quá mất rồi… Chúng con phải ăn rau lệ, chúng con đói phù cả người… Xin Người hãy rủ lòng thương chúng con…".

Vua Piotr vừa nghe vừa giận dữ đập cái bật lửa vào một mảnh đá lửa đến nỗi ngón tay bật máu. Nhà vua châm tẩu hút, kéo một hơi khói dài… Cuộc sống trì trệ quá! Mặt trời xuyên qua những đám mây bay nhanh, rung rinh trên làn sóng đã ngả sang màu lam. Từ nhánh sông bên kia, trên một kè đóng tàu vươn lên những thanh gỗ sườn của một chiếc tàu đóng dở. Có tiếng rìu đẽo cưa kéo. Nơi đó sực mùi thuốc lá, hắc ín, vỏ bào, thừng chão… Gió biển thổi mát cả lòng… Đêm trước Lơfo có bảo vua Piotr: "Nước Nga khiếp quá, Pete ạ… Phải lộn nó lại như một chiếc áo lông cừu, xây dựng nó thành mới…".

- Ở nước ngoài, không có trộm cắp, cướp bóc, - vua Piotr nheo mắt nhìn sóng biển nói. - Dân các nước đó phải chăng là một giống người khác?

- Người họ cũng thế thôi, muôn tâu Sa hoàng Piotr Alekseevich, nhưng thật thà có lợi cho họ hơn là trộm cắp ở đây người ta trọng vọng thương nhân và chính thương nhân cũng biết tự trọng… Dưới triều Aleksey Mikhailovich, cha thần có đến Tula dựng một nhà máy, ông cụ muốn làm ăn lương thiện. Nhưng họ không để yên cho ông cụ làm: họ gây chuyện kiện cáo làm ông cụ khánh kiệt… Ở ta, ai không ăn cắp thì mọi người cho là ngu; tính thật thà không được coi trọng. Danh giá chỉ là ở chỗ ngoi được lên trên kẻ khác. Nhưng trong người mình cũng có kẻ thông minh…

Mấy ngón tay trắng trẻo, mũm mĩm của Andre Andreevich dường như đang chăng một mạng nhện. Ánh nắng phản chiếu lên đôi mắt kính; lời lẽ y dịu dàng, văn hoa:

- Hoàng thượng hãy nâng địa vị các thương nhân lên, lôi họ ra khỏi đống bùn, cho họ có sức mạnh và rồi ra, chỉ là một lời hứa danh dự của họ cũng sẽ đảm bảo cho sự lương thiện của họ - hoàng thượng hãy mạnh dạn dựa vào họ…

Cả Xitni, Van Leyden và Lơfo cũng góp ý kiến với nhà vua như vậy. Vua Piotr thấy ở họ một điều gì mới lạ nhà vua như có cảm giác đặt chân lên một mạch quặng vàng… Đây không còn là chuyện ba trung đoàn cận vệ trẻ nữa mà là cả một khối, một sức mạnh. Nhà vua tựa khuỷu tay vào bậu cửa sổ, ngắm nhìn các làn sóng bóng nhẫy như dầu dưới ánh sáng, nhìn xương đóng tàu nơi có chiếc búa tựa hồ như dương lặng lẽ nện lên một cái cọc mãi một lúc lâu sau mới có tiếng vọng tới Nhà vua chớp chớp mắt, trái tim kiêu hãnh hồi hộp, rào rạt một niềm nữa lo nửa mừng.

- Có một thương nhân ở Voloda là Ivan Zigulin thân hành tìm đến đây đưa đơn thỉnh càu. Y mong được bái kiến hoàng thượng. - Andrey Andreevich nói rành rọt.

Vua Piotr gật đầu. Viniux với cái thân hình béo phị bệ vệ lắc lư đi ra cửa gọi một người rồi nhanh nhẹn quay về chỗ ngồi. Vào sau y là một thương nhân vai rộng, tóc để theo kiểu Novgorod rủ xuống trán, dưới là một khuôn mặt cứng cỏi, mắt sắc. Y vung rộng tay làm dấu, cúi chào sát đất. Vua Piotr cầm đầu chỉ cái ghế:

- Ngồi xuống… Trẫm ra lệnh cho ngươi…

Zigulin ngọ nguậy cặp lông mày, rón rén ngồi xuống.

- Ngươi muốn gì? Nói đi.

Zigulin liếc nhìn Viniux. Rõ ràng là Zigulin hiểu rằng lúc nầy không phải lúc nào dập đầu sướt trán mà phải cho xem túi tiền; y đàng hoàng vuốt ria mép, liếc mắt nhìn đôi ủng da dê và trịnh trọng dặng hắng:

- Thần xin dập đầu xuống đất cúi lạy hoàng thượng cao cả… Khi được tin hoàng thượng đóng tàu trên sông Dvina, thần nghĩ bụng: thật là hạnh phúc! Thần mong hoàng thượng chớ bắt thần phải bán hàng cho người ngoại quốc… Tâu hoàng thượng, thật cứ như đem cho không, xin thề là như vậy… Mỡ và da hải cẩu, cá hồi ướp muối, ngà, ngọc trai quý… Xin hoàng thượng cứ hạ lệnh cho thần giao hàng xuống các tàu của hoàng thượng… Bọn Anh đã làm thần khánh kiệt… Hoàng thượng hãy rủ lòng thương lấy thần. Về phía thần, vì hoàng thượng thần xin hết sức: thà rằng thần phụng sự đấng Sa hoàng của thần còn hơn đi phụng sự bọn vua chúa nước ngoài…

Vua Piotr nhìn y, cặp mắt sáng quắc; nhà vua đưa tay ra vỗ vai y, hớn hở cười to:

- Đến mùa thu nầy, trẫm sẽ đóng xong hai chiếc tàu và trẫm đã gửi mua một chiếc ở Hà Lan… Ngươi cứ giao hàng cho trẫm, nhưng không được gian trá, nghe chưa? Không thì liệu hồn!

- Lạy Chúa, sao hoàng thượng lại có thể nghĩ thế được thần…

- Nhưng ngươi có đi theo hộ tống hàng không? Ngươi sẽ là viên Kommerzienrat(1) đầu tiên… Ngươi có đem hàng sang bán ở Amsterdam không?

- Thần chưa được học các thứ tiếng nước ngoài… Nhưng nếu hoàng thượng đã ra lệnh thì cái đó không hề gì. Thần sẽ đi Amsterdam bán hàng, thần sẽ không để ai lừa gạt…

- Tốt lắm!… Andrey Andreevich, thảo một đạo dụ… Gửi vị thương gia hàng hải đầu tiên. Đúng tên ngươi là Zigulin Ivan đấy chứ? Thế còn tên đệm?

Zigulin há miệng, đứng lên, mắt trố ra, râu vểnh lên:

- Sao, hoàng thượng ghi cả tên đệm của thần vào nữa ư? Chà, thế thì hoàng thượng muốn gì xin cứ tha hồ!

Rồi cũng như trước bức tranh thờ Chúa, y vẫn thường quỳ xuống cầu xin phù hộ cho y buôn may bán đắt y phục xuống chân Sa hoàng.

Zigulin đã đi khỏi. Ngòi bút của Viniux lạo xạo trên giấy. Vua Piotr rảo bước đi lại trong căn phòng và cười. Rồi nhà vua dừng lại:

- Thế nào, còn việc gì nữa? Đọc đi, nhưng vắn tắt thôi…

- Lại một vụ cướp. Trên đường đi tu viện Ba Ngôi, có một đoàn xe chở tiền ngân khối bị cướp. Chết mất hai lính hộ tống… Sau khi điều tra, người ta đã đến tận nhà bắt Xtiovka Odoievski, con út của vương hầu Xemion Odoievski. Người ta dùng một chiếc xe ngựa thường để điệu hắn đến Bộ hình. Ở đấy hắn đã thú nhận và bị trừng trị; trong tầng hầm của Bộ, hắn đã phải chịu hình phạt roi; bị tịch thu vĩnh viễn ngôi nhà ở Moskva và bốn trăm nông hộ thuộc quyền sở hữu của hắn. Cha hắn là vương hầu Xemion phải bảo lĩnh cho hắn… Mười lăm tên gia nô của Xtiovka bị treo cổ.

- Andrey Andreevich nầy, bọn vương tôn quý tộc là như thế đấy. Chúng vác chuỳ đi làm giặc…

- Muôn tâu Sa hoàng Piotr Alekseevich, hoàng thượng nói đúng, bọn chúng đi làm giặc.

- Quân lười biếng, bọn rậm râu! Ta biết, ta chưa quên đâu… Bọn chúng mỗi đứa đều thủ sẵn một con dao để giết ta… - Nhà vua ngoẹo cổ - Nhưng ta đã dành cho mỗi tên một lưỡi rìu rồi…

Nhà vua nhổ một bãi, chân giật giật. Nhà vua xòe mấy ngón tay bíu lấy cái khăn bàn kéo về phía mình. Viniux vội giữ lấy lọ mực cùng giấy má.

- Giờ ta đã có sức mạnh trong tay… Ta sẽ đương đầu với chúng… Không thương tiếc…

Nhà vua đi ra cửa.

- Xin hoàng thượng thứ lỗi, còn hai bức thư nữa… Của thái hậu và hoàng hậu…

- Ta vẫn còn đây thì tiện thể đọc đi…

Nhà vua lại quay ra cửa sổ và nạo tẩu. Viniux khẽ cúi chào, bắt đầu đọc:

"Chào lạy bệ hạ thân yêu, niềm vui của tiểu tử Đức Sa hoàng Piotr Alekseevich của tiểu tử muôn tuổi…

Vua Piotr quay lại chau mầy ngạc nhiên.

"Con trai bệ hạ là Alioska xin bệ hạ ban phước lành, bệ hạ chiếu sáng niềm vui của tiểu tử. Tâu bệ hạ, Người là niềm vui của tiểu tử xin Người hạ cố trở về với tiểu tử ngay… Sở dĩ tiểu tử xin bệ hạ ban cho cái ân đó là vì tiểu tử thấy đức hoàng thái hậu, bà của tiểu tử đang hết sức âu sầu. Xin đức hoàng thượng, niềm vui của tiểu tử, chớ phiền lòng vì bức thư của tiểu tử viết kém là vì tiểu tử chưa được học, tâu hoàng thượng!"

- Ai viết thư nầy thế?

- Đức hoàng thái hậu Natalia Kirilovna viết, tay run lắm, chữ khó xem.

- Thế thì ngươi hãy viết vài câu trả lời. Chẳng hạn ngươi cứ viết là ta đang đợi các tàu từ Hamburg đến… Ta bình an, ta không ra biển đâu, thái hậu và hoàng hậu đừng lo… Và chớ có đợi ta sớm trở về làm gì, ngươi hiểu chưa?

Viniux khẽ thở dài nói tiếp:

- Hoàng tử Aleksey Petrovich có nhúng mực ngón tay út điểm chỉ vào thư…

- Thế à, tốt, tốt, - ngón tay út…

Nhà vua thở hơi ra đằng mũi, cầm lấy bức thư thứ hai trong tay Vinuix.

- Ngón tay út?

Vua Piotr đọc thư của hoàng hậu trên xuống. Gió mát từ biển thổi vào căng phồng cánh buồm, chiếc xuồng nhỏ tồi tàn nhấp nhô như một vật sống, các làn sóng sủi bọt đập vào mạn xuồng, bọt tay tung tóe hai bên mũi. Vua Piotr ngồi cầm lái, đọc bức thư nhỏ nước bắn lấm tấm, đặt trên đầu gối…

"Cúi lạy hoàng thượng thân yêu muôn tuổi… Thiếp xin hoàng thượng, nguồn ánh sáng của thiếp, ban ân cho thiếp, hoàng thượng thân yêu hãy làm vui lòng thiếp hãy viết thư cho thiếp, cho thiếp biết sức khỏe của hoàng thượng để thiếp mừng vì thiếp rất buồn rầu, khổ sở… Từ khi hoàng thượng, nguồn ánh sáng của thiếp, đi xa, hoàng thượng không hề viết cho thiếp lấy một dòng… Thiếp là người khổ sở nhất trên đời vì hoàng thượng… Cúi xin hoàng thượng, niềm vui của thiếp viết thư cho thiếp biết bao giờ hoàng thượng trở về với thiếp… Olesenka và thiếp sống…".

Chiếc xuồng trành về một bên. Vua Piotr vội bẻ lái sang trái, một đợt sóng to, ầm ầm ngầu bọt, đập vào mạn xuồng, đổ ụp xuống khiến nhà vua ướt từ đầu đến chân. Nhà vua phá lên cười. Bức thư nhỏ vô dụng bị gió giật khỏi đầu gối nhà vua, bay đi, biến mất ở xa xa trong lớp sóng…

Chú thích:

(1) Cố vấn thương mại (tiếng Đức).

[ngudoc]

Chương 78

Natalia Kirilovna cuối cùng rồi cùng gặp lại con trai đúng vào ngày như có một cái đinh đâm vào tim mình. Hoàng thái hậu nằm chênh vênh trên đống gối nhồi lông tơ thiên nga, mở to mắt ngắm bức tường, một hình vẽ thếp vàng cuốn ốc trên tấm da trơ. Bà sợ không dám nhìn đi nơi khác hoặc cựa mình; nỗi trống trải trong lòng dày vò bà hơn tất cả mọi cơn khát; bà thấy ngột ngạt, nhưng vừa mới gắng thớ vì khóe mắt bà lại trợn trừng vì kinh hoảng.

Lev Kirilovich luôn luôn rón rén bước vào hỏi các phu nhân hầu cận:

- Thế nào? Trời hỡi trời, xin trời tránh cho chúng con nôl…

Lão nuốt nước bọt, ngồi xuống giường hỏi chị, nhưng hoàng thái hậu chẳng đáp. Đối với hoàng thái hậu, toàn thế giới dường như chỉ là ảo ảnh… Bà chỉ còn cảm thấy mỗi một điều trái tim bị cái đinh đâm vào…

- Mãi cuối cùng, lính báo hiệu mới về tới điện Kreml, trên những con ngựa đẫm bọt, lấy hết sức gào to: "Hoàng thượng sắp về, hoàng thượng sắp về!". Các viên coi kho đồ lễ vừa làm dấu thánh giá ra tứ phía, vừa trèo lên gác chuông; cửa các nhà thờ lớn Thiên sứ Misen và Thăng thiên mở rộng: các vị tổng tư tế và trợ tế vội gỡ mái tóc dài ra khỏi áo lễ; võ quan bảo vệ hoàng cung tập trung trên thềm, quân phi báo vội chạy chân không ra khắp Moskva để báo tin cho các tu viện trưởng. Lev Kirilovich thở hổn hển, cúi xuống bảo chị:

- Hoàng thượng, vầng thái dương của ta đã về!

Natalia Kirilovna nuốt hơi đánh ực một cái, đôi bàn tay mũm mĩm bắt đầu giằng xé áo lót, cặp môi tím ngắt, đầu ngoẹo đi. Lev Kirilovich kinh hoảng rụng rời, miệng há hốc. Các phu nhân vội đổ đi tìm vị giáo sĩ rửa tội. Đám người nghèo hèn rên khóc trong các xó xỉnh, góc nhà… Cả hoàng cung náo động.

Lúc đó, gác chuông nhà thờ Ivan Veliki rền vang tiếng đồng, chuông các nhà thờ lớn và các tu viện đổ hồi, bọn gia nhân kêu ầm ĩ. Giữa tiếng chuông, tiếng gào thét giọng hô dữ dội của các võ quan Đức vang lên: "Chú ý! Xuống súng… Đứng lại!… Nghiêm…".

Nhiều đoàn xe tải, xe ngựa bốn bánh đổ về phía Thềm Đỏ chạy hết tốc lực trước hàng quân và đám dân chúng.

Mọi người đưa mắt tìm nhưng không thấy Sa hoàng trong đám áo choàng sang trọng, áo khoác và mũ cắm lông chim của bọn tướng lĩnh.

Vua Piotr chạy thẳng đến cung thái hậu; trong các hành lang mọi người chỉ kịp tránh vội sang một bên.

Da sạm nắng, gầy gò, tóc cắt ngắn, bận áo chẽn bằng nhung đen, quần bồng, nhà vua leo lên cầu thang, trong số những người gặp nhà vua lướt qua, có kẻ tưởng đó là một kỵ sĩ ở Kukui (rồi khi nhận ra là Sa hoàng, họ kinh hãi làm dấu). Mọi người không ai chờ nhà vua tới thì bỗng nhà vua mở cửa đột ngột xộc vào căn phòng nhỏ, thấp, ngột ngạt, tường lót da Cordu.

Natalia Kirilovna nhổm dậy trên đống gối, cặp mắt long lanh trừng trừng ngó nhìn người thuỷ thủ Hà Lan gầy gò đó…

- Mẹ, - nhà vua kêu lên như thuở xa xăm xưa kia khi còn nhỏ, - mẹ thân yêu…

Natalia Kirilovna giơ hai tay ra đón con:

- Piotr thân yêu, con của mẹ…

Tình mẫu tử giúp cho thái hậu nén được nỗi đau đớn vì cái đinh đâm vào trái tim và bà nín thở trong khi nhà vua phục xuống đầu giường hôn lên vai và mặt mẹ. Bỗng một cơn đau nhói như xé ngực thái hậu, bấy giờ bà mới rời mấy ngón tay buông cổ con trai ra…

Vua Piotr vùng đứng dậy; nhà vua tựa hồ như tò mò nhìn cặp mắt trợn trừng của mẹ. Các phu nhân không dám khóc to phải cắn vào khăn tay Lev Kirilovich run lẩy bây. Một lát sau, đôi hàng mi Natalia Kirilovna rung lên. Vua Piotr khàn khàn thốt ra một câu, - chẳng ai hiểu nhà vua nói gì. Nhà vua lao ra phía cửa sổ, lắc mạnh cái khuôn chì làm các miếng kính tròn nhỏ rơi vung vãi.

- Đi tìm Blumentrox ở xloboda?

Thấy mọi người vẫn chưa hiểu, nhà vua liền nắm lấy vai một phu nhân.

- Đồ ngu, đi kiếm y sĩ! - Rồi đẩy bà ta ra ngoài. Bà phu nhân hết cả hồn vía, chạy bổ xuống cầu thang mồm lắp bắp:

- Sa hoàng ra lệnh! Sa hoàng ra lệnh!… - Nhưng ra lệnh làm gì thì bà ta không nói được.

Natalia Kirilovna hơi đỡ một chút và hai hôm sau bà đã gượng dự được buổi lễ chầu. Bà đã ăn được… Vua Piotr đi Preobrazenskoe, nơi Evdokia cùng ở với hoàng tử Aleksey (hoàng hậu chuyển ra đó hồi mùa xuân để xa thái hậu). Nàng tưởng chồng mấy hôm nữa mới tới, nên chẳng trang điểm, chải tóc gì hết thì bỗng nhiên vua Piotr hiện ra trên con đường nhỏ, rải cát trong vườn rau, chỗ người ta đang nấu thứ mứt táo "antonovka" dưới bóng những cây bồ đề. Những cô hầu phòng để bím tóc dài, người nào cũng xinh đẹp, trán chít một dải băng, mặc áo dài mùa nực màu hồng, đang gọt táo dưới sự trông nom của mụ Vorobikha; nhiều cô gái khac vác củi tiếp cho chiếc lò con đun cái chảo đồng đang sủi; một số khác nữa ngồi trên tấm thảm, đùa với hoàng tử là một cậu bé con gầy còm, trán to, có cặp mắt âu sầu không vui và cái miệng nhỏ hay nhè.

Chẳng hiểu chú bé muốn gì. Các cô gái mông to bắt chước tiếng mèo kêu, chó sủa, bò bốn chân, rũ ra cười nhưng chú bé nhìn họ khó chịu, chỉ chực khóc.

Evdokia bực mình:

- Đồ ngốc, các cô đầu óc để đâu ấy… Xterska, sao lại vén áo lên thế? Chờ đấy để ta cho mấy roi vào chỗ ấy! Vaxionka, làm sừng cho thái tử xem đi… Bắt một con bọ dừa, lấy cọng rạ xuyên vào người nó, nghĩ ra một trò chơi gì chứ… Cả lũ các cô ở đây ăn bánh mì của ta mà không làm thằng bé vui được à?

Evdokia thấy bức, nàng bị đàn ruồi mùa thu quấy rầy. Nàng bỏ khăn, sai bới tóc. Ngày hôm ấy, trời trong suốt không gợn một cơn gió, bên trên rặng bồ đề là vòm trời xanh trong, Nếu ngày lễ Biến dung của Đức Chúa Trời - là ngày người ta xin giáng phúc cho táo - chưa qua, được chạy ra sông tắm mát thì sung sướng biết chừng nào, nhưng con hươu đã nhúng sừng xuống nước mất rồi cho nên việc đó cấm, nếu làm sẽ mang tội. Bỗng có một người đàn ông ngăm ngăm đen, cao lênh khênh, bận toàn đồ đen, hiện ra trên con đường nhỏ. Evdokia đưa hai bàn tay lên ôm lấy má. Trống ngực nàng đập mạnh đến nỗi nàng chẳng còn biết gì nữa… Các cô gái thốt lên một tiếng à? Rồi mạnh ai nấy chạy tán loạn, bay tung cả bím tóc, trốn vào các bụi tứ đinh hương và tường vi. Vua Piotr lại gần Evdokia, ôm lấy hai bên nách nàng, hôn vào miệng, ép răng chặt vào môi nàng… Nàng nhắm nghiền mắt lại chẳng chịu hưởng ứng. Qua khe chiếc áo dài cởi khuy, nhà vua hôn lấy hôn để cặp vú ẩm ướt của nàng… Evdokia rên thẹn đỏ mặt, run lẩy bẩy. Cậu bé Olesenka còn một mình ngồi trên tấm thảm, khóc thút thít như một chú thỏ non… Vua Piotr liền ôm lấy con tung lên cao làm chú bé hét váng lên.

Cuộc gặp gỡ chẳng ra thế nào. Vua Piotr hỏi mấy câu, Evdokia trả lời người hết cả… Đầu tóc rũ rượi, phục sức sơ sài… Chú bé bê bết mứt… Cố nhiên là đức ông chồng lăng quăng một lúc rồi bỏ đi. Trước hoàng cung, một đám đông, nào thợ cả, thương nhân, nào tướng lĩnh, bạn rượu vây quanh nhà vua. Ở xa cũng nghe thấy tiếng cười nhát gừng của Sa hoàng.

Rồi nhà vua bỏ ra xem hạm đội sông Yauza. Và từ đó nhà vua đi thắng đến xloboda Kukui… A, Dunia, Dunia, nàng đã để hạnh phúc tuột khỏi tay mất rồi?

Mụ Vorobikha bảo tình hình còn có thể cứu vãn được. Mụ kiên quyết bắt tay vào việc. Mụ cho các cô gái đi đun nước xông hơi và sai các vú em đưa Olesenka đi rửa ráy, thay quần áo. Mụ thì thầm với hoàng hậu:

- Con bạch nga của già ơi, đêm đến đừng có hốt hoảng đấy, Chúng con sẽ để hoàng hậu xông hơi theo kiểu nông dân chúng con, chúng con sẽ rót kvas lên mấy hòn đá nung, sẽ tắm hoàng hậu bằng nước cánh kiến trắng, hoàng thượng có thể ngửi hít vào đâu tuỳ ý. Là vì với đàn ông, cốt nhất là cái mùi thơm. Còn hoàng hậu xinh đẹp của già ơi, nếu hoàng thượng có bảo gì thì cứ cười suốt để cho cả người rung rung lên, cười khẽ thôi, cười tí chút ở ngực thôi. Thế thì cứ gọi là một người chết cũng phải phát điên phát cuồng lên.

- Vorobikha, hoàng thượng lại tìm đến với con người Đức rồi…

- Ồ hoàng hậu ạ, khôn thì đừng có đả động gì đến chuyện ấy… Con người Đức ấy có đáng kể gì: mặt thì nhăn nhó óc thì hám lợi, tâm địa thì đen tối, da thì dính nhằng nhằng… Còn hoàng hậu thì như con bạch nga, cứ đón hoàng thượng vào chiếc giường nhỏ, cố gắng cho dễ thương, tươi tỉnh lên. Con người Đức ấy chẳng so sánh nổi với hoàng hậu đâu…

Evdokia đã hiểu nàng hối hả sửa soạn. Nồi nước xông hơi rất nóng. Bọn con gái do Vorobikha điều khiển đặt hoàng hậu nằm lên chiếc ghế dài bên trên; họ lấy những bó cành phong dấp nước bạc hà và cánh kiến trắng vấy lên trên mình nàng. Rồi họ đưa nàng - mềm mại và bải hoải - về buồng ngủ, họ trải tóc, tô son, thoa phấn cho nàng, đặt nàng lên giường rồi kéo rèm. Evdokia nằm đợi…

Có tiếng chuột sột soạt đâu đây. Đêm đến, hoàng cung thiêm thiếp ngủ. Một lính canh gõ mõ ngoài sân.

Tim Evdokia đập thình thịch trên gối… Vua Piotr mãi vẫn chưa đến. Evdokia nhớ lại lời mụ Vorobikha, và mặc dù căm ghét con bé người Đức đến run cả bụng và lạnh toát cả chân, nàng cứ nằm trong bóng tối tủm tỉm cười thầm.

Tên lính canh đã thôi gõ mõ, đàn chuột cũng đã im. Sáng mai, nàng sẽ xấu hổ ngay cả với các cô hầu phòng thôi! Evdokia gắng tập trung can đảm; nhưng nàng nhớ lại đêm tân hôn với vua Piotr khi hai người cùng ăn một con gà. Và nàng gục mặt vào gối thổn thức, làm ướt đẫm cả gối…

Một hơi thở nóng bỏng làm nàng thức giấc. Nàng định ngồi nhỏm dậy: "Ai đấy? Ai đấy?". Nàng còn ngái ngủ nên không hiểu là ai đã đè lên người nàng.

Khi đã rõ, nàng cực thân, rên rỉ, nắm hai tay che lấy mắt… Vua Piotr trông không còn ra hình người nữa, say mèm, nồng nặc mùi thuốc lá, từ nhà con bé người Đức đi thẳng lại đây là nơi nàng chờ đợi chồng bấy lâu nay. Nhà vua chẳng hề vuốt ve nàng cứ lặng lẽ cưỡng chế nàng một cách hung bạo… Chao ôi, thật chẳng bỏ cái công tắm nước kiến trắng!

Evdokia nằm lùi ra mép giường. Vua Piotr lúng búng câu gì đó rồi lăn ra ngủ như một nông dân say rượu nằm trong hố… Qua khe rèm, lờ mờ ánh ban mai xanh nhạt. Evdokia trông thấy cặp chân dài trần trụi của vua Piotr thì cả thẹn liền kéo chăn đắp lên… Nàng khóc thầm; thật uổng công Vorobikha dặn dò…

Một người liên lạc cưỡi ngựa phóng nước đại từ Moskva đến: Natalia Kirilovna lại mệt. Mọi người đổ đi tìm Sa hoàng. Nhà vua đang ở xloboda mới của Preobrazenskoe, ngồi ở bàn trong ngôi nhà gỗ của người lính Bukhbustov, ăn bánh tráng nhân dịp có một lễ rửa tội. Toàn chỗ bạn bè cả: trung uý Alekxandr Melsikov, Alioska Brovkin vừa được Sa hoàng phong làm quan hầu và đại vương - trùm đạo. Mọi người bỡn cợt cười đùa Melsikov kể chuyện mười hai năm trước hắn trốn khỏi nhà bố cùng với Alioska; hai người đã sống ở nhà Zaiatz, đã đi lang thang, ăn cắp. Một hôm, bên bờ sông Yauza, họ trông thấy vua Piotr hồi ấy còn bé và dạy nhà vua cách xuyên kim có chỉ qua má.

- Thế ra hồi ấy là ngươi đấy à? Chính ngươi đấy à? - Vua Piotr ngạc nhiên hỏi to. - Sau đó ta đi tìm ngươi suốt sáu tháng trời… Ta mê người vì cái kim ấy đấy Alexaska ạ! Rồi nhà vua hôn hắn vào miệng, vào lợi - Thế Piotr Alekseevich, hoàng thượng còn chớ không? - đại vương, trùm đạo vừa hỏi vừa giơ ngón tay út lên doạ, - Hoàng thượng còn nhớ cái roi của thần dùng đánh hoàng thượng vì những trò tinh nghịch không? Chà, hồi ấy hoàng thượng quả là một thằng bé hư thượng hạng… Đã có lần hoàng thượng…

Rồi Nikita Zotov kể chuyện rằng từ hồi còn là con nít không cao hơn một chiếc ủng, vua Piotr đã có chí khí của một nhà chính trị. Đã có lần Người hỏi các vị đại thần một câu làm họ suy đi nghĩ lại mãi vẫn không trả lời được Bấy giờ vua Piotr mới giơ bàn tay nhỏ xíu và giải đáp… Quả là thần kỳ…

Khách khứa ai nấy há hốc miệng ra nghe kể những chuyện kỳ lạ đó. Và vua Piotr, mặc dầu chẳng nhớ gì những chuyện phi thường ấy, cũng phụ hoạ theo vì thấy mọi người đều tin là có thực…

Bukhbustov lại rót một lượt rượu đầy cốc. Y là một nông dân láu cá, nhưng lại làm ra vẻ hiền lành và không vụ lợi. Y rất hiểu vua Piotr, dù nhà vua say hay tỉnh cũng vậy. Nhưng cố nhiên y không thể sánh được với Alexaska: y không còn trẻ như Alexaska nữa và cũng không lanh trí bằng… Y mỉm cười, thết đãi khách và không tham gia trò chuyện.

- Các vị thứ tưởng tượng xem, - Melsikov nói, cọ hai tay áo màu quả dâu thêu kim tuyến vào khăn bàn (hắn ngồi rất ngay ngắn, ăn ít, uống rượu không say, chỉ có cặp mắt là xanh thêm), - các vị thứ tưởng tượng xem câu chuyện chúng tôi vừa được biết: quan hầu của Sa hoàng là Aleksey Brovkin có một cô em, một cô gái xinh đẹp vừa tuổi cập kê… Ta cần can thiệp vào việc nầy.

Anh chàng Alioska nghiêm trang chớp chớp mắt và bỗng tái mặt… Mọi người hỏi dồn hắn, vua Piotr hỏi nhiều hơn cả. Bấy giờ Alioska mới chịu xác nhận; quả là có câu chuyện phải gả chồng cho cô em gái Alekxandra của hắn - Xania - nhưng chưa tìm được món nào xứng đáng. Ông bố là Ivan Artemist bây giờ làm cao đến nỗi những thương gia bậc trung ông cũng chê. Ông nuôi một đàn chó ngao làm mọi sự sợ hãi phải tránh đi qua cửa nhà ông. Ông thẳng tay xua đuổi các bà mối. Ông đày đoạ Alekxandra vào một cảnh ngộ làm nàng ngày đêm khóc lóc: tuổi xuân qua đi, nàng e rằng chỉ vì cái thói kiêu hãnh của bố, tình trạng nầy dễ có khi sẽ kết thúc bằng một cái khăn nữ tu sĩ chứ không phải là một vòng hoa cô dâu…

- Sao thế, không có đám nào đánh tiếng ư? - vua Piotr sốt ruột hỏi. - Nầy trung uý Melsikov, ngươi nên cưới vợ đi?

- Không được, thần còn ít tuổi quá, chẳng kham nổi một cô vợ đâu, Myn Herz…

- Thế còn ngươi, đại đế rất thánh Anikita? Ngươi có muốn lấy vợ không?

- Đối với một cô gái chanh cốm, thần luống tuổi quá mất rồi? Thần thích đi lại với bọn ** hơn.

- Thôi được, bọn quỷ ma men… Alioska, viết thư cho ông bố ngươi đi, bảo ta sẽ làm ông mối cho…

Alioska trút bộ tóc đen giả to sù ra và nghiêm trang cúi chào sát đất. Vua Piotr định về làng ngay tức khắc để đến nhà Brovkin. Nhưng có người liên lạc ở điện Kreml đến trao cho nhà vua một bức thư của Lev Kirilovich. Hoàng thái hậu đã băng hà. Mọi người đứng dậy khỏi bàn, bỏ tóc giả ra trong khi vua Piotr đọc thư.

Cặp môi nhà vua run run, hai bên mép trễ xuống… Nhà vua đến bậu cửa sổ cầm lấy mũ đội sụp xuống tận mắt, nước mắt ròng ròng trên má. Nhà vua lẳng lặng bước ra đi ngang qua xloboda, đôi giầy hất bụi mù lên.

Được nửa đường thì một cỗ xe lại đón; vua Piotr lên xe, thúc ngựa phi nước đại về phía Moskva.

Trong lúc mọi người còn mải bàn tán và dự đoán về các việc có thể xảy ra, thì Alekxandr Melsikov đã báo cho Lơfo biết cái tin quan trọng: vua Piotr trở nên vị chúa tể độc nhất. Lơfo sung sướng ôm ghì lấy Alexaska.

Hai người thì thầm trò chuyện. Vua Piotr không còn lảng tránh được công việc quốc sự nữa. Nhà vua sẽ nắm trong tay toàn bộ Ngân khố và quân đội, chẳng còn ai dám trái ý nhà vua trừ phi các bè bạn thân cận nhất. Phải di chuyển chính triều ra Preobrazenskoe và bảo Anna Monx đừng làm bộ làm tịch nữa mà hãy hiến thân hoàn toàn cho Sa hoàng đi… Phải thế mới được.

Sa hoàng chưa tới, không ai đụng đến Natalia Kirilovna. Thái hậu nằm, nét mặt ngơ ngác, tím ngắt như bị bóp cổ, mắt nhắm nghiền, cầm một tượng thánh nhỏ trong đôi bàn tay phù. Vua Piotr ngắm nhìn khuôn mặt. Nhà vua có cảm giác thái hậu bỏ đi xa lắm đến mức chắc đã quên hết mọi chuyện… Nhà vua cố tìm xem may ra còn thấy được trên khóe môi một chút tàn dư nào của tình mẫu tử chăng? Nhưng không… Chưa bao giờ cặp môi đó mím lại với một vẻ xa lạ như thế… Vậy mà mới sáng nay thôi, những khi đỡ ngạt thở, thái hậu còn gọi tên nhà vua: "Piotr, con của mẹ… Ta muốn ban phúc lành cho nó". Nhà vua cảm thấy mình trơ trọi giữa toàn người lạ… và tự thượng thân vì thấy mình bơ vơ…

Nhà vua so vai, cau mặt… Trong phòng ngoài các phu nhân đang khóc sướt mướt ra, còn có vị giáo trưởng mới Adrian, người bé nhỏ, tóc màu nâu nhạt, đứng nhìn Sa hoàng với một vẻ tò mò ngây dại, và công chúa Natalia Alekseyevna, chị ruột vua Piotr, hơn nhà vua ba tuổi, một thiếu nữ dịu dàng và tươi tắn. Nàng rầu rĩ đứng, một bàn tay đỡ lấy má như kiểu các cô thôn nữ, cặp mắt màu tro long lanh tình thương mẹ.

Vua Piotr lại gần:

- Natasa… Tội nghiệp cho mẹ…

Natalia Alekseyevna ôm lấy đầu vua, ghì vào lòng.

Các phu nhân khẽ sụt sùi. Giáo trưởng Andrian quay lưng lại linh sàng để nhìn Sa hoàng khóc cho rõ hơn, miệng hơi hé ra… Lev Kirilovich loạng choạng bước vào, bộ râu ướt đầm đìa cặp má sưng đỏ lên như miếng thịt tươi; lão phục xuống cạnh linh sàng, nằm im, chỉ có cặp mông là run rẩy. Trong khi mọi người lau chùi và trang điểm cho người quá cố, Natalia Alekseyevna dẫn em trai về căn buồng nhỏ của mình ở tầng gác trên.

Vua Piotr ngồi xuống cạnh khuôn cửa sổ nhỏ lắp kính ngũ sắc. Nơi đây hầu như chẳng có cái gì thay đổi từ thuở thơ ấu của hai chị em. Nhà vua lại thấy vẫn những chiếc rương nhỏ, những tấm thảm ấy; trên các giá có những con giống bằng bạc, bằng thuỷ tinh, bằng đá; một chiếc gương Vơnidơ hình trái tim, những trang kinh thánh tô màu, những vỏ ốc hải ngoại…

- Natasa, - nhà vua khẽ hỏi, - thế còn người Thổ Nhĩ Kỳ mắt dữ đâu, chị có nhớ không? Chị và em đã bẻ đầu nó đi rồi ấy mà…

Natalia Alekseyevna ngẫm nghĩ rồi mở một chiếc rương nhỏ lấy ở đáy rương ra tượng người Thổ Nhĩ Kỳ và cúi đầu. Nàng đưa em xem, đôi mày rung rung. Nàng ngồi xuống cạnh em, ghì chặt lấy em; hai chị em oà lên khóc.

Chập tối, người ta rước thi hài Natalia Kirilovna bận áo dài đỏ thêu kim tuyến vào Điện Hữu giác. Vua Piotr ngồi cạnh linh cữu, cúi xuống một cái giá tán kinh giữa những ngọn nến lầm rầm đọc. Trước hai cửa ra vào, là đội cận vệ trang phục trắng đứng từng đôi một, vai vác một lưỡi phủ nhỏ; họ khe khẽ dẫm chân tại chỗ.

Lev Kirilovich quỳ ở phía chân linh cữu… Mọi người trong hoàng cung mệt lử đã ngủ cả…

Đương đêm có tiếng kẹt cửa rồi Sofia bước vào, bận áo choàng đen cứng, đội mũ đen. Công chúa không nhìn em trai, hôn lên vầng trán tím ngắt của Natani Kirilovna rồi cũng quỳ xuống. Vua Piotr lật những trang giấy dây sáp dính lại với nhau, khẽ đọc. Lâu lâu lại có tiếng chuông bính boong Sofia liếc mắt nhìn em. Khi khuôn cửa sổ đã lờ mờ sáng. Sofia lặng lẽ đứng dậy, lại gần giá tán kinh khẽ bảo:

- Để chị đọc thay… Em đi mà nghỉ.

Nghe cái giọng nói đó, vua Piotr tự nhiên thấy chối tai. Nhà vua ngừng bặt, nhún vai, né ra Sofia khẽ đọc tiếp. Vừa đọc công chúa vừa lấy ngón tay gạt bấc nến.

Vua Piotr tựa lưng vào tường, nhưng không thấy thoải mái, đầu nhà vua chạm tới vòm trần. Vua ngồi xuống một chiếc rương, chống khuỷ tay lên gối, che mặt, tự nhủ: "Dù sao ta cũng chẳng tha thứ cho chị ấy!". Cảnh tượng đêm cuối cùng của cuộc sống cũ trong điện Kreml đã diễn ra như vậy…

Hai hôm sau, tang lễ vừa xong, vua Piotr liền đi thẳng đến Preobrazenskoe ngủ. Evdokia đến sau. Đi theo nàng là cả một đoàn các phu nhân mà nàng cũng chẳng rõ tên họ là gì. Giờ họ gọi nàng mẫu hậu thân yêu, xoắn xuýt lấy nàng, nịnh hót nàng, cầu xin nàng cho phép được hôn tay. Nàng phải vất vả mới gạt họ đi được. Nàng đến chỗ Olesenka trước rồi về buồng ngủ. Vua Piotr cứ để nguyên quần áo, nằm dài trên chiếc giường phủ xa-tanh trắng, chỉ tháo có đôi giầy lấm bụi. Evdokia nhăn mặt: "Ô, những cái thói ở Kukui thế đấy, họ uống rượu rồi cứ thế nằm vật xuống".

Nàng ngồi xuống trước gương cởi áo; trước khi ăn nàng muốn nghỉ ngơi… Nàng không sao quên được bọn phu nhân trong cung, những lời nịnh hót của họ. Và nàng chợt hiểu giờ đây nàng đã là một bà hoàng uy quyền tuyệt đối. Nàng chớp mắt, mím môi như kiểu cách một vị hoàng hậu: "Anna Monx, đày chung thân sang Siberi. Điểm thứ nhất nầy. Rồi mình phải nắm lấy chồng mình… Cố nhiên bà mẹ chồng đã quá cố ghét mình nên chỉ có nói xấu mình với nhà vua thôi. Giờ thì cơ sự sẽ đổi khác. Hôm qua mình chỉ là cô bé Dunia tầm thường, hôm nay đã là hoàng hậu toàn bộ các Đại và Tiểu và Bạch Nga. Nàng hình dung mình sẽ ra mắt dân chúng như thế nào, khi ở nhà thờ lớn Thăng Thiên bước ra, giữa tiếng chuông rền vang, đi trước các vị đại thần, nàng thấy như tắt cả thở. Mình phải sai may cho mình một cái áo đại lễ mới. Lẽ nào mình lại đi bận đồ của Natalia Kirilovna thải ra. Petrusa thì luôn luôn đi vắng, mình sẽ phải cai trị lấy… Thì Sofia cũng đã cai trị đấy, vậy mà bà ấy có hơn tuổi mình bao nhiêu đâu. Và nếu có gì cần suy tính thì đã có các vị đại thần… Bỗng nàng khẽ bật cười khi đến đến Lev Kirilovich. Trước kia lão có chú ý gì mấy đến mình, lão còn mãi nhìn đi đâu ấy; thế mà hôm nay lúc cử hành tang lễ, lão lại đỡ mình, mắt chăm chú chờ đợi một đặc ân. Chà, cái thằng béo ngu ngốc!".

- Dunia?

Nàng giật mình quay lại. Vua Piotr chống khuỷu tay, nằm nghiêng:

- Dunia, mẹ mất rồi…

Evdokia chớp chớp mắt.

- Trống trải quá… Ta ngủ thiếp đi mất… A… Dunetska…

Nhà vua như chờ đợi một điều gì ở nàng. Cặp mắt nhà vua trông tội nghiệp. Nhưng nàng đang say sưa với ý nghĩ của mình nên đã mạnh dạn hẳn lên:

- Như vậy là ý Chúa muốn thế… Chúng ta chẳng nên phàn nàn, có phải không? Chúng ta đã khóc, thế là phải đạo rồi. Chúng ta là bậc vua chúa… Còn phải lo nhiều chuyện khác!

Vua Piotr từ từ chống tay ngồi dậy, hai chân buông thõng. Ở chỗ ngón chân cái, chiếc bít tất có một lỗ thủng.

- Hơn nữa, thiếp còn muốn nói với bệ hạ điều nầy: cứ mặc nguyên quần áo nằm lên chăn xa-tanh là không nên là bất lịch sự… Lúc nào bệ hạ cũng lăn lộn với đám lính tráng và bọn nông dân. Vậy mà thật đã đến lúc phải…

- Sao, sao? - Vua Piotr ngắt lời. Cặp mắt nhà vua lại sáng lên. - Khanh có chót nhỡ ăn phải nấm độc không đấy Dunia?

Mắt Piotr làm nàng sợ; tuy nhiên nàng vẫn tiếp tục tuôn ra những lời lẽ ngu ngốc tuy đã đổi khác giọng.

Nhà vua chẳng hiểu gì cả. Nhưng khi nàng thốt ra: "Mẫu hậu vẫn ghét thiếp xưa nay, từ ngày cưới. Thiếp đã khóc hết biết bao là nước mắt", thì vua Piotr đột nhiên nghiến răng và bắt đầu xỏ giầy.

- Petrusa, có chỗ thủng đấy, bệ hạ thử nhìn xem, thay bít tất đi, trời ạ…

- Ta đã thấy nhiều đứa ngu, nhưng không thấy ai như cô… Thôi được, thôi được… - Hai bàn tay nhà vua run lên - Dunia, rồi cô sẽ biết tay ta về cái chết của mẹ ta. Cả đời lần nầy ta mới hỏi cô là một… Ta sẽ không quên đâu…

Nhà vua đi ra, đóng sập cửa mạnh đến nỗi Evdokia rúm cả người lại. Nàng sững sờ ngồi trước gương hồi lâu. Nào mình có nói gì đâu nhỉ? Hoàng thượng điên khùng mất rồi, có thế thôi…

Lơfo đợi nhà vua đã từ lâu ở buồng ngoài. Khi cử hành tang lễ, hai người chỉ nhìn thấy nhau từ xa. Hắn choàng tới nắm lấy tay nhà vua:

- Ôi, Pete, Pete, đau xót quá… (Vua Piotr vẫn còn hầm hầm). Thần xin phép được chia buồn với hoàng thượng. Thần xin có lời chia buồn thần xin có lời chia buồn Ôi, lòng thần tràn ngập đau thương, đau thương.

Cũng như mọi lần mỗi khi xúc cảm là Lơfo lại nói lẫn cả tiếng Đức làm vua Piotr hết sức động lòng.

- Thần biết là thần muốn an ủi hoàng thượng cũng vô ích… Nhưng hoàng thượng hãy lấy tính mạng của thần, hoàng thượng cứ lấy đi và đừng đau khổ nữa, Pete…

Vua Piotr ôm chặt lấy Lơfo và siết má vào bộ tóc giả thơm phức của hắn. Thật là một người bạn đáng tin.

Lơfo thì thầm:

- Ta lại đằng nhà thần đi, Pete… Hoàng thượng cần phải khuây khoả nỗi buồn… Chúng thần sẽ giúp hoàng thượng vui lên đôi chút, nếu hoàng thượng muốn… Hay là ta cùng khóc…

- Phải đấy, phải đấy, Franx, lại đằng nhà khanh đi!

Lơfo đã chuẩn bị đầy đủ. Bàn ăn dọn cho năm người trong một căn buồng nhỏ, cửa ra vào trông ra vườn có những nhạc công nấp sau các bụi cây. Hai thằng lùn, Tomox và Xeka, bận áo dài kiểu La Mã và đội một vòng lá phong hầu bàn. Khắp buồng có trang trí những tràng hoa hồng. Vua Piotr, Lơfo, Melsikov và đại vương trùm đạo ngồi vào bàn. Không thấy có vodka và các món nhắm thường dọn kèm theo. Hai thằng lùn giơ cao trên đầu mang ra những chiếc đĩa mạ vàng đựng món paté chim sẻ và cun cút quay.

- Thế cái đĩa thứ năm kia của ai? - Vua Piotr hỏi.

Lơfo tủm tỉm cười, nhếch mép.

- Hôm nay, ta dự một bữa ăn tối kiểu La Mã để mừng thanh danh nữ thần Xerex nổi tiếng với câu chuyện ly kỳ, cảm động xảy đến với con gái Người là Prodecpin…

- Chuyện ly kỳ ra sao? - Alexaska đã bải hoải đến cực độ hỏi. Hắn mặc áo nẹp lụa và đội bộ tóc giả, búp uốn rủ chấm thắt lưng. Anikita cũng phục sức giống thế. - Nàng Prodecpin bị Diêm vương là Pluton bắt mất, - Franx đáp - Mẹ nàng lo buồn… Và câu chuyện hình như đến đó phải kết thúc. Vậy mà không. Không có chết chóc gì hết, mà lại là một sự phát triển vĩnh cửu… Cô gái Prodecpin khốn khổ đã mọc xuyên qua đất thành những quả lựu kỳ diệu và cô đã hiện lên với mẹ như vậy để an ủi mẹ…

Vua Piotr im lặng, buồn bã. Ngoài vườn tối đen và ẩm ướt. Nhìn qua khuôn cửa sổ trông thấy sao trên trời. Thỉnh thoảng một chiếc lá úa rơi xuống trong luồng ánh sáng từ căn buồng hắt ra.

Vua Piotr lại hỏi:

- Thế xuất ăn nầy là của ai?

Lơfo giơ một ngón tay lên. Có tiếng cát trong vườn lạo sạo. Ansen bận một chiếc áo dài rộng thùng thình bước vào; tay trái nàng cầm những bông lúa, còn tay phải bưng một chiếc đĩa đầy cà rốt, rau diếp, củ cải và táo. Tóc nàng tết thành một búi cao dắt mấy bông hồng. Ánh nến chiếu sáng khuôn mặt kiều diễm.

Vua Piotr không đứng dậy, nhà vua bíu lấy tay ghế vươn mình về phía trước. Anna đặt chiếc đĩa trước mặt nhà vua và cúi rạp xuống chào lạy; chắc người ta có dạy nàng chúc tụng một câu hợp cảnh, nhưng nàng bối rối chẳng nói gì và như vậy lại hơn…

- Xerex dâng hoa quả lên bệ hạ, như vậy có nghĩa là không có chết chóc gì cả… Bệ hạ hãy nhận lấy để mà sống! - Lơfo vừa reo lên, vừa mời Anna ngồi xuống ghế. Nàng ngồi bên cạnh vua Piotr. Người ta rót thứ rượu vang bọt của Pháp loại mạnh. Vua Piotr nhìn Anna không rời mắt. Tuy vậy quanh bàn vẫn còn vấn vương đôi chút ngượng ngùng. Anna đặt mấy ngón tay lên cánh tay nhà vua:

- Thiếp xin có lời chia buồn kính thưa ngài Pete. - Cặp mắt to của nàng nhoà lệ - Thiếp xin hiến dâng tất cả để có thể an ủi được bệ hạ…

Rượu vang, lại có Ansen ngồi kề bên, toả một sự ấm áp dịu dàng trong lòng vua Piotr. Đã thấy đại vương trùm đạo nháy mắt Alekkxaska thèm vui nhộn đến chết được. Lơfo sai một thằng lùn ra vườn và nhạc nổi lên - gồm đàn và trống nhỏ. Áo Anna sột soạt, mắt nàng đã ráo lệ như trời tạnh sau cơn mưa. Vua Piotr gắng quên sầu:

- Rót thêm rượu vang mạnh, rót thêm rượu vang mạnh, Franx…

- Ngươi nói chí phải, con ạ, - Anikita nói, khuôn mặt nhăn nheo hớn hở. - Với các vị thần Hy Lạp và La Mã, quả có dễ chịu hơn…

[ngudoc]

Chương 79

Trong các khu rừng sâu bên kia sông Oka (nơi cả bọn sống suốt mùa hạ), gã què Opdokim như cá gặp nước, hắn ưa may và táo bạo. Hắn tuyển một tốp nhỏ nông dân giàu kinh nghiệm và dày dạn, không sợ đổ máu mà cũng chẳng sợ chết, lảm việc gì đều tính toán kỹ. Chúng cắm trại trên một hòn đào, giữa một bãi lầy người hay vật muốn vào chí có mỗi một con đường mòn độc đạo ngoằn ngoèo. Đây là nơi tập trung mọi thứ lấy được: bánh mì, gà vịt, rượu vang, quần áo, đồ bạc cướp của các nhà thờ. Cả bọn sống trong những hố phủ cành cây. Một chòi gác được bố trí trên một cây thông cổ thụ, Yuda thường vẫn trèo lên để quan sát tứ phía.

Chín tên cướp trú chân trên đảo, còn hai tên táo tợn nhất bọn thì làm do thám lảng vảng trong các quán rượu và trên các nẻo đường. Một đoàn xe chở hàng nào rời khỏi Moskva đi Tula, hoặc một tên đại thần nào sửa soạn để đi đến lãnh địa của hắn, hoặc một gã chủ quán của triều đình say rượu khoe hở ra rằng có chôn của, - lập tức một chú bé người làng cầm chiếc gậy mục đồng hay cái giỏ tót luôn vào rừng rậm, rồi chạy thật nhanh đến dảo. Nó huýt một tiếng còi, Yuda ngồi trên cây thông huýt còi đáp lại. Opdokim còng gập người từ trong chỗ trú đi ra. Chúng dẫn chú bé qua bãi lầy vào tới đảo rồi hỏi chú. Opdokim có chân tay ở khắp các thị trấn giáp con đường cái. Có bị chặt khúc, chúng cũng chẳng cung khai nửa lời…

Opdokim ve vuốt chúng, đãi chúng ăn, biếu chúng ăn, biếu chúng một kopeik, hỏi thăm bố mẹ chúng. Nhưng lớn bé đều sợ hắn một phép: tính tình hắn lúc nào cũng bình tĩnh và thanh thản, nhưng ngay cả thái độ niềm nỡ của hắn cũng làm chúng khiếp sợ.

Sống trong bãi lầy chẳng vui vẻ gì. Tối đến sương mù nhờ nhờ như sữa toả lên. Gân cốt, các vết thương cũ khổ sở vì ẩm. Ban đêm Opdokim cấm đốt lửa. Có mệt đêm tối như mực, một tên trong bọn cướp lên tiếng:

- Bọn tống trấn và bọn lãnh chúa chưa đủ hay sao mà lại còn bị thêm một thằng quỷ cưỡi đầu cưỡi cổ thế nầy?

Rồi hắn đốt một đống củi. Opdokim ôn tồn mỉm cười lại gần hắn, tay trái cầm lấy đôi nạng, còn tay phải chẹn lấy cổ hắn. Hắn thè cả lưỡi, lòi cả mắt ra, chúng đem quẳng xác hắn xuống hầm.

Mặt trời mọc vàng bủng, không mang lại chút hơi ấm nào. Các ngọn cây khuất đến lưng chừng trong sương mù. Bọn cướp ho, gãi những cặp mông bị ăn roi, xỏ lại giầy, hâm lại ca thức ăn. Chẳng có việc gì cho ra công việc. Thật là sung sướng khi nghe thấy tiếng còi của người đưa tin trong rừng. Cả bọn suốt ngày nằm nghiêng đến mụ cả người.

Chúng buồn liền đem chuyện ra kể, nghêu ngao những bài hát của bọn tù đi đày, nghe xót xa đến quặn lòng. ít khi chúng nói về bản thân chúng và có nói thì cũng nói rất ít. Ngoài Yuda và Zemov ra, còn cả bọn toàn là nông nô đào tẩu, - người ta săn bắt chúng cùm chúng lại nhưng rồi chúng lại vượt ngục.

Opdokim thường ngồi lên một hòn đá phủ rêu kể chuyện. Cả bọn ngồi nghe, vẻ mặt rầu rầu trong cảnh rừng tịch mịch như ngủ. Opdokim kể những câu chuyện kỳ dị. Thà hắn cứ nói dối hẳn đi như những thằng khác còn hơn.

- Nghe đây nầy, các cậu ạ, - những thằng đó nói, - chẳng bao lâu sẽ có đạo dụ bằng vàng của Sa hoàng, rồi tất cả mọi người sẽ được tự do: cứ việc sống tuỳ sở thích, yên ổn, no đủ, chẳng phải lo nghĩ chuyện gì hết!

Cố nhiên, đấy là chuyện bịa, nhưng trong tiếng lá thông ẩm ướt reo, nghĩ đến vẫn thích…, Đằng nầy Opdokim lại không thế, hắn chẳng nói chuyện gì đáng phấn khởi bao giờ…

- Các cậu ạ có một thời, nhưng nó đã qua mất rồi, thời ấy đến sớm quá… Xưa kia tớ mặc một chiếc áo nẹp bằng dạ, đeo bên sườn một thanh gươm sắc và giắt một xấp thư phiến loạn trong lần lót mũ… Thời đó sẽ trở lại, các chú mầy ạ, cho nên tớ mới giữ các chú mầy lại trong rừng… Nhưng kẻ đói khổ những người khố rách áo ôm đã tụ tập nhau lại như bầy quạ, thành những đám đông vô kể… Họ mang theo một đạo dụ bằng vàng, khâu trong lần lót áo nẹp của Xtepan Timofeevich Razin, người Cô-dắc… Đạo dụ ấy viết bằng một mũi dao nhọn và bằng máu lấy ở các vết thương của chúng ta ra. Trong đạo dụ có ghi: hãy thẳng tay không chút thương xót với bọn nhà giàu, bọn lãnh chúa cùng với trại ấp của chúng, san phẳng hết thảy mọi thành phố và thị trấn cùng với đô thành Moskva… Trên dải bình địa, đưa dân Cô-dắc đến tự do sinh cơ lập nghiệp… Chà, việc đó không thành, các chú mầy ạ… Nhưng rồi đâu sẽ có đấy, chẳng sai đâu… Điều đó có ghi trong quyển sách của Chim câu…

Hắn tì chòm râu cằm lên chiếc mạng, giương cặp mắt lờ đờ, nửa lục nửa lam nhìn bãi lầy, nhẹ tay đập một con muỗi dậu trên má và khẽ mỉm cười:

- Nếu anh em ta còn sống được đến ngày lễ Thánh cáo thì sẽ được hái nấm, ở đây có rất nhiều… Và hễ tuyết bắt đầu rơi là tớ sẽ dẫn cả bọn đi, các chú mầy ạ, nhưng không đến Moskva nữa… Ở đấy làm ăn bây giờ gay go lắm. Vương hầu Romodanovski đã được bổ nhiệm giữ Bộ Hình. Người ta kể chuyện về hắn rằng: ngày nào, giờ nào hắn uống no máu thì hắn vui vẻ; nhưng hễ ngày nào hắn không có máu uống thì đến một mẩu bánh mì hắn cũng không nuốt nổi… Tớ sẽ dẫn các chú mầy đến bờ sông Vyga, vào tận trong rừng sâu, tới chỗ ở của những người razkonic. Ở đấy có một căn buồng lớn có nhiều giường. Họ đục nhiều lỗ châu mai để chống lại quân của Sa hoàng. Có nhiều súng hoả mai và thuốc nổ. Có một tu sĩ ở đó. Ông cụ thấp bé, già, tóc bạc trắng. Có chừng hai trăm tín đồ razkonic sống rải rác dọc sông Vyga… Họ ở trên nhà sàn. Họ cày ruộng không cần ngựa và cụ tu sĩ bảo gì họ làm tất. Càng ngày họ càng đông thêm. Chẳng ai giấu nổi ông cụ điều gì. Hàng tuần mọi người đều đến xưng tội với cụ. Cụ lấy một hạt nham lê đỏ, một nhúm bột lúa mạch hoặc kiều mạch đem trộn lẫn tất cả với nhau, cụ chỉ dùng có thế để làm lễ ban Thánh thể. Tớ sẽ dẫn anh em đến chỗ cái gốc nho về chiều đó bằng những con đường bí mật và các chú mầy ạ, tới đấy, bọn ta sẽ nghỉ ngơi, ngừng mọi tội ác.

Bọn cướp nghe Opdokim nói đến sông Vyga thì thở dài, nhưng thật ít đứa tin rằng chúng có thể sống mà tới đó được. âu cũng là chuyện bịa nốt.

Opdokim ít khi dự vào các vụ cướp. Hắn ở lại đảo một mình để nấu cháo, giặt quần áo. Nhưng khi nào chính hắn giắt một quả chuỳ chạm trổ vào dây lưng, là đồng bọn của hắn biết rằng chuyến đó sẽ gay go. Tuy tàn tật nhưng hắn lanh lẹn như một con nhện khi đêm đến hắn huýt còi nghe sởn tóc gáy, vác chuỳ xông vào đàn ngựa mà đập vào trán. Nếu khách qua đường là một tên quý tộc hay một gã nhà giàu thì hắn thẳng tay chẳng tha hắn sẽ tự tay hạ thủ. Nếu là những nông nô thì họ chỉ phải một mẻ sợ, hắn sẽ tha cho đi. Nhưng tai hoạ cho kẻ nào nhận được mặt hắn.

Ở Moskva, người ta biết rõ những vụ cướp xảy ra trên con đường đi Tula. Người ta đã nhiều lần phái binh lính do một trung uý chỉ huy đi dẹp bọn cướp. Nhưng không một mống nào vào rừng sống sót trở về. Chỉ có các bãi lầy, nơi Opdokim nhử họ vào, là biết được số phận hãi hùng của họ…

Bọn cướp sống như vậy, kiếm đủ ăn. Hết hè, Opdokim thu nhập ít đồ cho Digan, Yuda và Zemov đem đi bán ở chợ chính Tula.

- Các chú mầy hãy đem tiền về, đừng có để linh hồn mắc thêm tội… Dù sao các chú cũng chẳng sống được đâu không… Tớ sẽ tìm ra các chú…

Một tuần sau, chỉ có một mình Yuda trở về, bị thương ở đầu, đồ không còn mà tiền cũng hết. Hòn đảo vắng tanh, chỉ còn vương vãi một đống tro lạnh và mấy cái quần áo rách. Gã chờ, gã cất tiếng gọi. Chẳng có ai thưa. Gã tìm nơi Opdokim chôn tiền đồng và bạc nén, nhưng không tìm thấy.

Rừng rậm sừng sững, màu vàng xen màu đỏ, những sợi tơ hồng bay trên không, lá rụng lả tả. Yuda thấy lòng buồn rười rượi, gã nhặt vài mẩu cùi bánh khô rồi bỏ ra đi, chẳng biết là đi đâu, có lẽ là về Moskva.

Vừa ra khỏi đầm lầy, đến khu rừng thông đỏ sặc sỡ, gã trông thấy một đồng đảng là Fedor Fedorrop, nông nô đào tẩu của nhà Naryskin.

Fedor vốn hiền hành, đông con, tính tình nhẫn nhục như giống ngựa. Hắn phải nộp tô cao cho lãnh chúa và có thể nói là hắn lấy cái thân hắn ra để nuôi đàn con. Có một điều đã đem tai hoạ lại cho hắn: rượu vào là hắn điên lên; hắn vác gậy nhọn đi lang thang trong xóm, doạ đánh tan xác viên quản lý của Naryskin. Ai đã giết viên quản lý, hắn hay kẻ nào khác? Fedor thề với con cái là hắn vô tội trước Chúa rồi bỏ trốn. Nay hắn bị treo cổ trên cành thông, tay bị trói giật cánh khuỷu, đầu ngoẹo sang một bên. Yuda không dám nhìn thẳng vào mặt hắn: "Ôi! bạn ơi!" Gã bật khóc và đi vào phía rừng rậm.