Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 85

Hai năm trôi qua. Những ai trước kia đã to mồm lớn tiếng thì nay phải ngậm tăm, ai đã cười thì nay im thin thít. Nhiều sự việc lớn lao và khủng khiếp đã xảy ra trong khoảng thời gian đó. Bệnh bắt chước phương Tây xâm nhập không gì cản nổi vào cuộc sống lờ đờ như ngái ngủ, những vết nứt ngày càng rộng mở; những thế lực không thể điều hoà được ngày càng xa nhau thêm.

Bọn triều thần và lãnh chúa quý tộc, bọn tăng lữ và quân xtreletz e sợ những sự đổi thay (những hoạt động mới, những con người mới); chúng thù ghét tính mau lẹ và phũ phàng của mọi sự đổi mới… "Thật không còn là một xã hội nữa mà là một quán rượu. Họ phá vỡ hết thảy, họ quấy rầy tất cả chúng ta… Một tên thương nhân gốc gác thấp hèn tìm cách chiếm lấy quyền bính. Mọi người không còn sống nữa mà lúc nào cũng hối hả.

Sa hoàng đã giao quyền bính cho quân ăn chơi trác táng và quân ăn hối lộ không hề biết sợ Chúa… Chúng ta đang lăn xuống vực thẳm. Nhưng những tay tháo vát, dòng dõi hèn kém đang ước muốn những đổi thay, cảm thấy bị châu Âu quyến rũ như thế bị bùa mê phép ngải, những người muốn vớt lấy dù chỉ là một hạt của dám bụi vàng đang bao bọc các nước phương Tây - những người nầy nói là họ không lầm về vị Sa hoàng trẻ tuổi: nhà vua chính là người họ đã chờ đợi bấy lâu nay. Sau thất bại và nhục nhã ở Azop, chàng thanh niên trác táng của Kukui đột nhiên trở nên chín chắn; thất bại, như chiếc hàm thiếc bằng thép, đã khiến nhà vua thuần tính hơn. Ngay những người thân cận nhất cũng không nhận ra nhà vua nữa. Đấy là một con người khác hắn bản tính, ương bướng, mải miết. Sau thất bại ở Azop, nhà vua chỉ xuất hiện một thời gian rất ngắn ở Moskva; ở thủ đô, mọi người cười khẩy: "Chuyện, giờ có còn là những trò chơi ở Kozukhovo nữa đâu".

Ngay sau đó nhà vua đi Voronez. Người ta đưa các thợ và các thợ thủ công trong khắp nước Nga về thành phố đó. Từng đoàn xe đi đến Voronez trên những con đường mùa thu. Những cây sồi cổ thụ của các khu rừng ven miền Voronez và ven bờ sông Đông đổ gục dưới lưỡi rìu. Người ta xây dựng những xưởng đóng tàu, những nhà kho, lán ở và khởi công đóng hai chiếc tàu chiến, hai mươi ba chiếc chèo tay và bốn chiếc thuyền phóng hoả. Mùa đông năm ấy rét dữ. Cái gì cũng thiếu. Người chết kể có hàng trăm. Ngay trong giấc mộng cũng không thể thấy một cảnh đày ải cực khổ như vậy. Người ta đuổi bắt bọn người bỏ trốn và xích chân tay họ lại. Giỏ thổi như bão lắc mạnh những xác người cóng lạnh lủng lẳng trên giá treo cổ. Có kẻ táo bạo đốt cháy các khu rừng vây quanh Voronez. Những nông dân dẫn các đoàn xe vận tải đã đâm chết đám lính hộ tống, chiếm lấy tất cả những gì có thể chiếm được, rồi bỏ trốn, lang thang đây đó… Trong các làng mạc, nông dân tự làm mình què quặt đi, tự chặt đứt một ngón tay để khỏi phải đi Voronez. Tất cả nước Nga cưỡng lại: quá thật thời đại của Quỷ vương đã đến. Thuế má, tô tức, tạp dịch cũ chưa đủ, bây giờ người ta lại còn lôi mọi người đi làm những công việc mới, không ai hiểu được. Bọn chúa đất nguyền rủa, chửi bới khi phải nộp tiền để đóng tàu bè; nhà kho trống rỗng. Đám tăng lữ áo trắng áo đen xì xào, rất bất bình: hiển nhiên là quyền thế đã rời khỏi tay họ và chuyển sang bọn người ngoại quốc và bọn vô lại trong nước, bọn người nguồn gốc hèn kém mới phất.

Khó khăn thay, những bước đầu của thế kỷ mới. Mặc dầu vậy, vào mùa xuân, thuyền bè cũng đóng xong.

Người ta đã mộ các kỹ sư và các chỉ huy trung đoàn từ Hà Lan sang. Ở Pasino và Chekask, người ta đã tích luỹ được những kho dự trữ lương thực lớn. Quân đội đã được bổ sung. Vào tháng năm, vua Piotr đi trên chiếc thuyền chèo tay mới, đặt tên là Prinxipium, dẫn đầu hạm đội xuất hiện trước tường thành Azop. Quân Thổ Nhĩ Kỳ bị bao vây bằng đường thuỷ và đường bộ, chống cự một cách tuyệt vọng, đánh lùi mọi cuộc tấn công.

Khi bánh mì và thuốc súng cạn sạch, chúng đã đầu hàng. Ba nghìn vệ binh do tên bây(1) Haxan Araxlanov dẫn dầu, rời bỏ thành Azop bị tàn phá.

Trước hết đó là một chiến thắng đối với chính người trong nước: Kukui đã thắng Moskva. Lập tức những bức thư lời lẽ hoa mỹ được gửi đến hoàng đế Leopol, đến vị đại thống lĩnh thành Vơnidơ, đến vua nước Phổ. Ở đầu cầu Kamen bắc qua sông Moskva, Andrey Andreevich Viniux cho dựng một khải hoàn môn. Trên đó đứng giữa đống cờ quạt và vũ khí là một con chim ưng hai đầu ở dưới có hàng chữ như sau: "Chúa phù hộ chúng ta, không ai có thể chiến thắng chúng ta được. Và sẽ không ai chiến thắng nổi chúng ta!".

Những tượng thần Herquyn và thần Mars(2) thếp vàng cao ba xagien đứng đỡ vòm khải hoàn môn. Ở dưới là tên pasa của thành Azop và tên murza(3) Tarta bằng gỗ sơn, mình mẩy đeo đầy xiềng xích với lời Chú thích: "Trước kia chúng ta giao chiến trong thảo nguyên. Giờ đây khó khăn lắm chúng ta mới chạy thoát được quân đội của Moskva".

Ở hai bên khải hoàn môn, trên những khung vải rộng có vẽ thần biển Neptun với lời Chú thích: "Tôi cũng vậy, tôi xin chúc mừng hoàng thượng nhân dịp chiếm thành Azop và cũng xin thần phục hoàng thượng". Ở bên kia, bức tranh vẽ lại cảnh quân Nga đã đánh bại quân Tarta ra sao: "Than ôi, Azop đã mất chúng tôi dành bỏ chạy".

Cuối tháng chín, người đứng đông nghịt hai bên bờ sông Moskva và trên các mái nhà: từ phía bên kia sông, đội quân chiến thắng Azop đi dưới khải hoàn môn vượt qua cầu. Đi đầu là đại vương - trùm đạo tay cầm thanh kiếm và cái khiên ngồi trên cỗ xe có sáu ngựa kéo. Theo sau là bọn ca sĩ, bọn người thổi sáo, bọn người lùn, bọn thơ lại, bọn đại thần, quân lính.

Tiếp đến mười bốn con ngựa thắng yên cương lộng lẫy của Lơfo, có người cầm cương dắt đi. Bản thân Lơfo mặc áo giáp, cầm trong tay tấm bản đồ thành Azop, đứng trên cỗ xe trượt tuyết thếp vàng của Sa hoàng lướt đi trên lớp băng mỏng của đường phố. Rồi lại đến bọn đại thần, bọn thơ lại, lính chiến, thuỷ thủ, những viên phó đô đốc mới Lima và De Lozier. Viên đại thần Sein, người thấp lùn, mặt to bè bè, ngồi ườn ngực trên một cỗ chiến xa Hy Lạp giữa một đám nhạc công đánh chũm choẹ đồng ầm ĩ; khi sắp mở chiến dịch Azop lần thứ hai, hắn đã được phong làm đại nguyên soái để bịt mồm bọn quý tộc đại thần. Sau hắn, người ta cầm cán kéo lê dưới đất mười sáu lá cờ Thổ Nhĩ Kỳ tên tù binh Tarta khổng lồ Alatyk bị giải đi, nhấp nháy cặp mắt xếch nhìn đám đông và nhe răng giận dữ: nó bị mọi người hò reo chế diễu. Theo sau trung đoàn Preobrazenski là một cỗ xe tứ mã mang theo một giá xử giảo, tên phản bội Jakov Hanxen, đứng ở dưới chân giá, dây thòng lọng quàng vào cổ: bên cạnh hắn hai tên đao phủ cầm kìm tra tấn, dập lại kêu loảng xoảng và vung roi lên. Rồi đến các kỹ sư, các người đóng tàu, thợ mộc, thợ rèn. Sau quân xtreletz đến tướng Gorden cưỡi ngựa, rồi đến bọn tù binh Thổ Nhĩ Kỳ choàng vải liệm người chết. Tám con ngựa trắng kéo một cỗ xe bằng vàng hình chiếc thuyền. Đi bộ trước cỗ xe là vua Piotr, mình mặc áo thuỷ thủ, đầu đội mũ ba cạnh bằng dạ có cắm lông chim đà điểu. Dân chúng ngạc nhiên nhìn bộ mặt tròn trĩnh, cái thân hình cao lênh khênh hơn cỡ người bình thường; nhiều người vừa làm dấu phép vừa nghĩ đến những tin đồn đại khủng khiếp và bí mật về Sa hoàng.

Quân đội diễu qua Moskva đi đến Preobrazenskoe. Chẳng bao lâu bọn đại thần được lệnh đến đó để họp. Trong buổi họp của viện Đại Duma, trái với quy tắc và tục lệ có những người ngoại quốc, tướng lĩnh, đô đốc và kỹ sư cũng tham dự, vua Piotr tuyên bố với đám đại thần bằng một giọng rắn rỏi:

- Nữ thần Tư mệnh(4) xưa nay chưa bao giờ xuống gần phía Nam như bây giờ, lúc nầy đang đi giữa chúng ta, sung sướng thay kẻ nào nắm được tóc nữ thần. Vì vậy cho nên, hỡi các vị đại thần, các ngươi cần quyết định như sau: Azop đã bị tàn phá, đốt cháy, nay cần được xây dựng lại và cần có một đội quân quan trọng đóng ở đấy. Taganrok, cái pháo đài ta vừa xây gần đó cũng vậy, cần phải được sửa sang cho tốt và có người ở. Và còn một điều nầy phải làm nữa: chúng ta chiến đấu dưới biển tiện lợi hơn trên bộ nên phải xây dựng một hạm đội bốn mươi chiến thuyền hay hơn nữa. Tàu phải được trang bị đầy đủ, phải có đại bác, súng nhỏ vì đó là những tàu chiến. Cách đóng tàu như thế nầy: vị giáo trưởng và các tu viện sở hữu tám nghìn hộ nông dân - sẽ nộp một chiếc tàu. Các vị đại thần và tất cả các quan trong triều sở hữu một vạn hộ nông dân - một chiếc tàu. Thương nhân, thợ thủ công và các xloboda sẽ đóng mười hai chiếc tàu lớn. Để làm việc đó các vị đại thần, các tăng lữ, các quan trong triều và thương gia sẽ thành lập ba mươi lăm phường hội phải bỏ tiền ra thuê một số thợ cả người ngoại quốc, những người thông ngôn, thợ rèn lành nghề. Một người thợ mộc lành nghề, một hoạ sĩ và một thầy thuốc có tủ thuốc đầy đủ.

Sau đó vua Piotr ra lệnh đánh một thứ thuế thân đặc biệt để lấy tiền đào kênh Volga - Đông và ra lệnh bắt tay ngay vào việc đào kênh không được chậm trễ.

Đám đại thần vung tay vung chân song đều tuân lệnh không cãi lại. Sự vội vã ấy làm đám đại thần khổ sở, song họ thấy rõ là có bàn cãi cũng vô ích: vua Piotr đã quyết định mọi việc từ trước cả rồi. Ngồi trên ngai vàng, nhà vua không phải là nói nữa mà là giận dữ sủa lên, các tướng lĩnh của nhà vua mặt cạo nhẵn nhụi, gật gù bộ tóc giả tán thưởng. Chà, thật là gay? Quanh Preobrazenskoe là cả một doanh trại trú quân thực sự: nào tiếng kèn, tiếng trống, nào những bài hát của lính tráng. Tóm lại người ta buộc viện Duma của các đại thần ngồi họp toát mồ hôi ra chỉ là vì tôn trọng tục lệ cổ xưa mà thôi. Chẳng lâu la gì nữa, rồi Sa hoàng sẽ chẳng cần gì đến cái viện đó.

Quả vậy, một sự việc lớn xảy ra ngay sau đó rất đơn giản, không cần đến quyết định của các quan đại thần: đại vương - trùm đạo và là thư ký riêng của Sa hoàng thảo một sắc lệnh, sai quân lính đưa đến cho năm trăm thanh niên con nhà quý tộc dòng dõi thế phiệt nhất của Moskva: lệnh truyền cho họ phải ra nước ngoài để học toán pháp, kỹ thuật xây dựng công sự, đồn luỹ, đóng tàu và các khoa học khác (mà, nhờ ơn Chúa, từ đời vua Vladimir chí thánh, người ta không cần dùng đến). Trong nhiều toà nhà ở Moskva, người ta than phiền về sắc lệnh đó nhưng những kẻ được lệnh không dám xin bãi bỏ đi, mà cũng không dám viện cớ ốm đau để từ chối. Người ta trang bị cho các chàng thanh niên, ban phúc lành cho họ, từ biệt họ dường như họ đang đi vào cõi chết. Mỗi thanh niên có một người lính đi theo để hầu hạ và đưa tin cho gia đình. Rồi vào vụ nước lũ mùa xuân, họ lên đường đi đến những xứ sở xa xôi và kỳ diệu.

Một trong những dapife đó là Piotr Andreevich Tolstoy, con rể của Treokurov. Hắn đang mong muốn, bằng bất kỳ giá nào, chuộc tội đã tham gia vào vụ nổi loạn của quân xtreletz.

Chú thích:

(1) Danh hiệu tướng lĩnh cao cấp hoặc tỉnh trưởng của Thổ Nhĩ Kỳ.

(2) Hai thần tượng trưng cho sức mạnh và cho chiến tranh.

(3) Chủ tướng của Tarta.

(4) Thần tượng trưng cho vận may.

[ngudoc]

Chương 86

Việc chiếm thành Azop là một việc làm rất nông nổi và nguy hiểm: người Nga đã chuốc lấy một cuộc chiến tranh lớn với cả đế quốc Thổ Nhĩ Kỳ. Vậy mà khó khăn lắm họ mới họ mới đủ lực lượng cần thiết để giữ một pháo đài mà thôi: vua Piotr và các tướng lĩnh đã hiểu rõ điều đó trong các trận chiến đấu ở Azop. Thái độ tự phụ xưa kia của thời Kozukhovo đã biến mất không còn để lại dấu vết gì nữa. Bây giờ không còn ai còn nghĩ đến những cuộc chinh phục mới: nếu như Thổ Nhĩ Kỳ có thể cầm cự được ở thời kỳ đầu thì cũng đã là may mắn lắm rồi.

Cần phải tìm bạn đồng minh, hoàn thiện và trang bị cấp tốc hải quân, tổ chức lại theo kiểu mới, theo kiểu châu Âu, bộ máy Nhà nước đã hoen gỉ và kiếm cho ra tiền, tiền và tiền.

Chỉ có châu Âu là có thể cung cấp được tất cả những thứ ấy. Cần phải cử người sang đó, mà cứ thế nào để bên ấy cho ta những thứ ta yêu cầu. Công việc khó khăn và cần tiến hành nhanh không chậm trễ.

Vua Piotr (và những người thân cận) giải quyết vấn đề ấy với mưu mẹo của người Á đông: nhà vua quyết định cử đi một phái đoàn lớn với đầy đủ lễ nghi long trọng và đích thân nhà vua cũng đi theo, cải trang làm Piotr Mikhailov, hạ sĩ quan trong trung đoàn Preobrazenski, như để đi dự dạ hội hoá trang. Một cách để nói rằng: "Các người cho chúng tôi là những kẻ man ri mọi rợ. Nhưng chúng tôi, mặc dù là Sa hoàng v.v… và mặc dù là kẻ chiến thắng quân Thổ Nhĩ Kỳ ở Azop, chúng tôi không kiêu căng, chúng tôi là những con người giản dị, sống dễ dãi và có lẽ ít cổ hủ hơn các người. Chúng tôi có thể ngủ với màn trời chiếu đất, ăn uống với nông dân trong cùng một cái âu và chúng tôi chỉ có một mối lo lắng là xoá bỏ sự dốt nát và ngu đần của chúng tôi, học hỏi các người, những ân nhân của chúng tôi".

Tất nhiên, suy tính như thế rất đúng: giả thử người ta có đem sang châu Âu một cô gái đuôi cá thì có lẽ dân bên ấy không ngạc nhiên bằng… Họ nhớ lại là chính người anh ruột của vua Piotr đã được tôn sùng như một vị thần… Còn chàng thanh niên bảnh trai nầy, cao đến một toadơ(1), bị một cái tật giật méo cả mặt thì lại bất cần cả nghi vệ của một vị Sa hoàng, chỉ vì khao khát muốn học cách buôn bán và các môn khoa học… Điều đó không thể tưởng tượng được và thật là kỳ lạ.

Được chỉ định làm sứ thần đặc mệnh toàn quyền: Lơfo, Fedor Alekseevich Golovin, tổng trấn Siberi, người thông minh lanh lợi và thạo nhiều thứ tiếng và Prokofi Voznixyn, lục sự viện Duma. Đi theo họ có hai mươi nhà quý tộc Moskva và ba mươi lăm dũng sĩ tình nguyện trong đó có Alexaska Melsikov và vua Piotr.

Một chuyện phiền phức bất ngờ làm chậm trễ ngày lên đường: người ta phát hiện ra một vụ âm mưu trong đám Cô-dắc vùng sông Đông, cầm đầu là đại tá Txykle; hồi vua Piotr ở tu viện Ba Ngôi, hắn là người đầu tiên đã dẫn đến một trung đoàn xtreletz. Vua Piotr không bao giờ quên được rằng Txykle đã từng là tay chân trung thành của Sofia và một mực giữ thái độ nghi ngờ trước sự nịnh hót của hắn. Sau lần chiến thắng Azop, nhà vua cử Txykle đi xây dựng pháo đài Taganrok đối với con người có nhiều tham vọng ấy, việc nầy không khác gì là bị đi đày. Đến Taganrok, hắn gặp bọn Cô-dắc bất mãn vì những công việc họ buộc phải làm - thói tự do họ vốn quen sống trong thảo nguyên đã bị bóp chết dưới bàn tay sắt của Sa hoàng. Txykle chẳng bao lâu bội phản, hắn nói với quân Cô-dắc những lời lẽ như sau: "Trong nước có nhiều việc tồi tệ vì nhà vua bỏ đi sang mãi tận bên kia biển cả và làm sứ thần kẻ thù của chúng ta, cái thằng ngoại quốc Lơfo đáng nguyền rủa, và phí phạm Ngân khố vào cái việc đó… Sa hoàng ương bướng, không chịu nghe ai, hắn ăn chơi trác táng, làm thiên hạ phải điêu đứng than khóc và hắn phung phá Ngân khố vào những chuyện không đâu… Đêm đêm, hắn thường một mình mò đến với con mụ người Đức. Ta rình và lấy dao đâm chết hắn rất dễ. Nếu giết được hắn thì chẳng còn ai làm phiền các bạn nữa, hỡi anh em Cô-dắc, hãy hành động như Xtenka Razin đã hành động… Sau đó, các bạn hãy bầu lấy một Sa hoàng mới, tôi chẳng hạn, nếu các bạn ưng: tôi theo đức tin cũ và tôi ưa những con người bình thường, nguồn gốc bình thường".

Quân Cô-dắc hét to trả lời: "Hãy chịu khó chờ đấy, hễ nhà vua đi ra ngoại quốc là chúng ta sẽ hành động như Xtenka Razin…" Elizariev, viên chỉ huy của chừng năm mươi lính xtreletz, ra roi không thương tiếc, quất ngựa phóng về Moskva và tố giác giác âm mưu đó. Cuộc điều tra cho hay là Txykle có liên lạc với bọn quý tộc ở Moskva là Xokovnin và Puskin, và chúng đều có liên hệ với tu viện Novodevichi. Vua Piotr tự tay tra khảo Txykle; tên nầy tuyệt vọng vì đau đớn và lo sợ đến cực độ đã khai ra một số sự việc mới về những âm mưu đen tối xưa kia của Sofia và Ivan Mikhailovich Miloslavski, (đã chết trước đây ba năm).

Bóng dáng của Miloslavski, con người xưa kia đã khiến vua Piotr khiếp sợ từ thời thơ ấu, nay lại hiện lên, nước Nga cũ căm ghét mà nhà vua chưa đập chết hẳn, nay đang hồi sinh lại.

Tại tu viện Doxkoi, người ta phá hầm mộ của họ Miloslavski, lôi quan tài đựng xác Ivan Mikhailovich đem đặt lên một cỗ xe trượt của nông dân, thắng mười hai con lợn gù, mõm dài; kêu eng éc dưới tàn roi quất, chúng kéo chiếc quan tài chạy qua những vũng nước phân lầy lội đi khắp đô thành Moskva đến tận Preobrazenskoe. Dân chúng đi theo rất đông, không biết nên cười hay nên rú lên vì khủng khiếp.

Tại Preobrazenskoe, trên quảng trường của xloboda của quân nhân, lính tráng súng trường chĩa ra phía trước xếp thành một ô vuông. Trống đánh ầm ầm. Ở giữa hình vuông có dựng một đoạn đầu đài trên đặt một tấm thớt kê đầu và bên cạnh là các tướng lĩnh và vua Piotr cưỡi ngựa, đội mũ ba cạnh, bận áo choàng. Nhà vua giật giật dây cương mặc dầu con ngựa ngoan ngoãn vẫn đứng im; mặt nhà vua trắng bệch méo xẹo một bên; vua Piotr ngửa đầu ra như để cười. Nhưng nhà vua không cười. Người ta mở nắp quan tài. Một cái sọ và đôi tay rữa thịt, tím ngắt trong gấm vóc đã mục gần hết. Vua Piotr thúc ngựa tiến lên và nhổ vào xác Ivan Mikhailovich. Người ta kéo cỗ quan tài xuống dưới gầm bàn đoạn đầu đài, rồi giải đến Txykle, Xokovnin, Puskin cùng ba hạ sĩ quan xtreletz, chân tay chúng đã bị nhục hình bẽ gãy. Đại vương, trùm đạo say mềm người, đọc lời tuyên án.

Trước tiên, người ta túm tóc Txykle lôi xềnh xệch trên bậc thang dốc đứng dẫn lên đoạn đầu đài. Người ta lột hết quần áo của hắn, đè ngửa thân hình trần truồng của hắn lên tấm thớt gỗ. Tên đao phủ hực một tiếng, chặt đứt cánh tay phải, rồi chặt cánh tay trái của hắn, người ta nghe thấy tiếng những cánh tay rơi bịch uống sàn gỗ ván. Txykle dãy dụa đá tứ tung - bọn đao phủ túm lấy chân hắn, duỗi dài ra rồi chặt đến tận bẹn. Txykle kêu thét lên. Bọn đao phủ giơ cao khúc mình với bộ râu xồm xoàm của hắn, đoạn vứt hắn xuống tấm thớt rồi chặt nốt cái đầu. Qua kẽ hở ở sàn ván của đoạn đầu đài, máu chảy xuống quan tài của Miloslavski

Chú thích:

(1) Bằng 1,949 mét.

[ngudoc]

Chương 87

Việc cai trị quốc gia được giao lại cho các đại thần đứng đầu là Lev Kirilovich, Xtresnev, Apraxin, Troekurov, Boris Golixyn và viên lục sự Viniux.

Moskva cùng với tất cả những nạn cướp bóc, trộm cắp, được giao cho Romodanovski. Vào khoảng giữa tháng ba, đoàn sứ thần cùng Piotr Mikhailovich lên đường đi đến Kurlan(1).

Ngày mồng một tháng tư, vua Piotr viết bằng mực bí mật:

"Myn Herr Viniux. Hôm qua ta đã đến Riga, nhờ ơn Chúa, mạnh khỏe và các vị sứ thần đã được tiếp đón trọng thể. Khi ta đến, lúc vào và ra khỏi lâu đài, người ta đã bắn hàng loạt đạn của hai mươi bốn khẩu đại bác. Con sông Dvina còn đóng băng và vì vậy ta buộc phải ở lại đây một thời gian. Nhờ ngươi chào hộ các bạn bè cho ta… Sau nầy cũng vậy ta cũng sẽ viết thư bằng bí mật, - ngươi cứ hơ tờ giấy lên lửa là sẽ đọc được Nhưng để giữ hình thức bên ngoài, ta sẽ viết bằng mực đen những chữ sau đây ở đoạn nào thuận tiện: "Nhờ ông chuyển hộ lời chào ngài đại tướng, vị chủ tướng của tôi, đừng bỏ mặc"… Phần còn lại, ta sẽ viết bằng mực bí mật vì những người ở đây tò mò lắm!"

Viniux trả lời bức thư đó như sau:

"Khi chuyển thư đầu tiên của ngài sứ thần và các bạn ngài đến đây, chúng tôi đã lập tức họp nhau lại và nâng cốc chúc sức khỏe của các vị sứ thần và các chàng công tử dũng cảm và nhất là chúc mừng sức khỏe của đức vua đến nỗi Baccux và cháu ngài là Ivaska Khmennitski đã cười lăn ra. Các vị tướng tá, tất cả các sĩ quan, hạ sĩ quan cùng toàn thể quân lính xin chào ngài. Tên lính đánh trống Luka thuộc đại đội thứ nhất đã mất rồi. Tên A Rập Haniban, nhờ ơn Chúa, đã bình tĩnh lại. Người ta đã tháo xiềng cho hắn, hắn đang học tiếng Nga… Ở gia dình ngài, mọi người đều mạnh khỏe cả".

Một tuần sau, một bức thư thứ hai tới Moskva:

"Herr Viniux… Hôm nay tôi rời đây đi Mito… Tôi đã ở bên kia sông. - sông tan băng vào đúng ngày lễ Phục sinh… Ở đây, bọn tôi sống như lũ nông nô và chỉ có con mắt là được no nê thôi. Các thương nhân ở đây mặc áo khoác ngắn và có vẻ rất thật thà; nhưng đến khi bọn tôi muốn bán các cỗ xe trượt tuyết, họ đã mặc cả những người đánh xe, chỉ một đồng kopeik họ cũng chửi bới om xòm… Họ trả mười kopeik một con ngựa và cỗ xe. Còn như chúng tôi muốn mua thứ gì thì họ đòi giá đắt gấp ba.

Nhờ ông chuyển hộ tôi lời kính chào ngài đại tướng, vị chủ tướng của tôi và cúi rạp đầu xuống đất cầu xin ngài để tâm tới ngôi nhà nhỏ của tôi, đừng bỏ mặc

(Phần sau bằng mực bí mật). Khi ta đi qua Riga và pháo đài, có nhiều quân lính trên tường thành, có dễ đến hai nghìn quân là ít. Thành phố xây đắp nhiều công sự nhưng còn dở dang. Dân ở đây sợ khiếp vía và không để cho bọn ta đi lại trong thành phố cũng như tại nơi khác, ngay dù có một đội lính kèm, và họ chẳng niềm nở mấy… Nạn đói hoành hành trong vùng, vụ mùa thu hoạch kém"

Và ba tuần sau:

"Hôm nay ta sẽ đi từ đây đến Koenigsberg bằng đường biển… Ở Libo, ta đã thấy một vật lạ mà ở bên mình cho là chuyện bịa… Trong một hiệu bào chế ta đã thấy một con hoả xà ngâm trong chiếc bình đầy rượu, ta đã lôi nó ra ngoài và đặt nó trong lòng bàn tay. Con hoả xà đúng hệt như người ta tả: đó là một con vật sống trong lửa… Ta đã cho tất cả bọn xà ích về. Nhưng những tên nào bỏ trốn về trước thì ngươi hãy cho tìm bắt về, đánh cho thật cẩn thận vào. Phải giải chúng đến các chợ và bắt chúng ăn xin cho đủ số tiền nợ, để về sau nầy bọn khác không dám bắt chước chúng nữa".

Chú thích:

(1) Một tỉnh cũ của Nga, nay là một phần nước Estonia.

[ngudoc]

Chương 88

Một làn gió nhẹ mát mẻ thổi phồng bốn cánh buồm lớn của cột buồm lớn và cột buồm mũi và hai cánh buồm thẳng ở mũi thuyền, ở đỉnh cột buồm cái cao vút.

Hơi nghiêng nghiêng về phía trái, chiếc thuyền buồm Thánh George lướt trên mặt biển xám mùa xuân rực rỡ ánh sáng mặt trời. Đây đó, từng mảng băng mỏng manh, bọt bám chung quanh, trôi lềnh bềnh. Ở đuôi thuyền cao vút như một ngọn tháp, lá cờ của thành Brandeburg phấp phới trước gió. Boong thuyền rửa sạch sẽ, đồ đồng lau chùi sáng loáng. Những đợt sóng vui tươi vỗ vào tượng thần Neptun bằng gỗ rồi tung toé thành một làn bụi lấp lánh ngũ sắc ở phía mũi thuyền dưới cột buồm cái.

Vua Piotr, Alexaska Melsikov. Aliosa Brovkin, Volkov và giáo sĩ Bitka lẻo khoẻo có bộ râu cắt xén và cái trán dô - tất cả đều ăn bận theo kiểu người Đức với những bộ quần áo bằng dạ xám và đi tất vải, giầy bằng da Nga có khoá sắt, đang ngồi trên đống dây thừng tẩm hắc ín cuộn thành vòng, hút những tẩu nhồi thuốc lá thơm.

Vua Piotr tì khuỷu tay lên đầu gối co lại, vẻ vui tươi và hiền lành, giải thích:

Frederich, vị Đại Tuyển hầu xứ Brandeburg mà chúng ta sắp đến thăm ở Koenigsberg là một người bạn, các ngươi sẽ thấy ông ta đón tiếp chúng ta ra sao… Đại Tuyển hầu đang rất cần chúng ta. Ông ta sống trong một nỗi kinh hoàng thường xuyên: một bên bọn Thuỵ Điển o ép, bên kia là bọn Ba Lan… Ta đã điều tra rồi. Ông ta sẽ yêu cầu chúng ta liên minh quân sự với ông ta, chắc chắn là như vậy đấy các ngươi ạ.

- Cái đó thì còn phải xem thế nào đã, - Alexaska nói.

Vua Piotr nhổ toẹt xuống biển, lấy tay chùi miệng tẩu thuốc:

- Đúng đấy, Alexaska. Chúng ta chẳng cần gì đến cái liên minh ấy. Nước Phổ sẽ không đánh nhau với quân Thổ Nhĩ Kỳ đâu. Nhưng nầy, bọn bay đến Koenigsberg đừng có làm chuyện gì bậy bạ đấy nhé, nghe không? Nếu không ta sẽ chặt đầu đấy… Không được để cho chúng ta mang tiếng xấu.

Giáo sĩ Bitka, lưỡi líu lại vì quá chén, nói:

- Thái độ của chúng thần lúc nào cũng đứng đắn. Đừng doạ chúng thần, vô ích. Nhưng tước Đại Tuyển hầu là cái quái gì thế? Chúng thần chưa hề nghe thấy nói bao giờ cả.

Alexaska trả lời:

- Kém vua một chút, hơn quận công một chút, một vị Đại Tuyển hầu là thế đấy. Nhưng tất nhiên, đất nước ông ta bị tàn phá: ông ta chỉ sống bằng bánh mì và nước kvas thôi.

Aliosa Brovkin lắng tai nghe, đôi mắt màu xanh nhạt mở to và đôi môi nhẵn nhụi há hốc ra. Vua Piotr thổi phì khói thuốc vào mồm hắn. Aliosa ho sặc sụa.

Mọi người cười ồ, thụi vào mạng sườn hắn.

- Thế thì sao, thế thì sao, - Aliosa nói. - Kể ra cũng đáng sợ thật đấy chứ. Chúng ta cứ như thế nầy mà đến chỗ họ.

Viên thuyền trưởng già, một người Phần Lan, ngạc nhiên nhìn những người Nga đang nô đùa giữa đống dây buồm. Ông ta không thể tin được rằng một trong những chàng thanh niên vui tính ấy lại là vị Sa hoàng của xứ Moskovi. Nhưng xét cho cùng thì ở trên đời nầy có biết bao nhiêu là chuyện kỳ lạ.

Xa xa, những bờ cát dập dềnh trôi bên trái con thuyền. Thỉnh thoảng lại xuất hiện một cánh buồm.

Một chiếc thuyền, các cánh buồm căng phồng, chạy về phía Tây, tận bên kia chân trời. Biển nầy xưa kia là biển của người Viking, của thương nhân vùng Hanx và hiện giờ thuộc về người Thuỵ Điển. Mặt trời sắp lặn. Con thuyền Thánh George thả dây buồm; trong tiếng sóng vỗ rì rào nhè nhẹ và thuận theo chiều gió, nó hướng về một bãi cát dài ngăn vũng Friste Ha với biển cả. Một ngọn đèn biển hiện lên rồi đến những công sự thấp lè tè của pháo đài Pilo, bảo vệ đường vào vũng. Khi đã đến gần, thuyền trưởng mời những người Nga dùng bữa ăn chiều.

[ngudoc]

Chương 89

Đến sáng, khách mới tới kéo nhau lên bộ. Nơi đây cũng không có gì đặc biệt: toàn cát và thông. Khoảng hai chục thuyền đánh cá, những chiếc lưới phơi trên cọc. Nhà cửa bé nhỏ thấp lè tè trông ọp ẹp xơ xác vì gió mưa, nhưng ở các khung cửa sổ đều căng rèm trắng nho nhỏ… (Vua Piotr thú vị nhớ đến Ansen). Ở ngưỡng cửa quét tước sạch sẽ, những người đàn bà đội mũ vải ngồi đan len, đàn ông đội mũ da, không để ria mép chỉ có một bộ râu quai nón. Họ đi đứng có vẻ nặng nề hơn chúng ta, song ai nấy đều chăm chỉ làm việc và tỏ ra hoà nhã nhưng không e dè.

Vua Piotr hỏi quán rượu ở đâu. Đám người Nga ngồi vào những chiếc bàn gỗ sồi sạch sẽ, ngạc nhiên trước vẻ ngăn nắp và mùi thơm của căn phòng. Họ gọi rượu bia. Chính ở đây, vua Piotr đã viết một bức thư bằng tiếng Nga gửi cho Đại Tuyển hầu Frederich yêu cầu một cuộc hội kiến. Volkov, có một tên lính của pháo đài đi theo, đưa bức thư đến Koenigsberg.

Một số dân chài cùng với vợ đứng trước cửa nhà họ, một số khác nhìn qua cửa sổ. Vua Piotr vui vẻ nháy mắt với những người dân hiền lành đó, hỏi tên họ, hỏi xem mẻ cá đánh có được nhiều không, rồi nhà vua mời tất cả mọi người ngồi vào bàn uống rượu bia.

Vào khoảng trưa, một cỗ xe ngựa thếp vàng, mui có dính một chùm lông đà điểu dừng lại trước quán rượu. Viên Kam mer Junker (Quan thị vệ - tiếng Đức) tên là Fon Prinx, mặt thoa phấn, bận toàn đồ lụa màu xanh da trời, nhanh nhẹn nhảy ra khỏi xe rồi xô đẩy những người dân chài và vợ họ, vẻ mặt sợ hãi tiến về phía những người Nga đang gõ ầm ĩ những chiếc cốc thiếc xuống bàn. Cách bàn ba bước, y bỏ chiếc mũ rộng vành ra rồi lùi lại một bước, tay khuỳnh tròn như vòng thúng, chân gập lại, lia chòm lông ở mũ quét mặt sàn.

- Chúa công tôi, Đức điện hạ Đại Tuyển hầu Brandeburg Frederich rất vui lòng mời… (Y nghẹn lại. Vua Piotr giơ ngón tay doạ) vị quý khách bấy lâu mong đợi hãy vui lòng rời túp lều tranh tồi tàn nầy để tới ngôi nhà dành cho ngài, xứng đáng với cương vị của ngài.

Alexaska Melsikov nhìn chằm chằm viên quan mặc quần áo xanh da trời, hắn đá chân Aliosa dưới bàn.

- Cái đó tớ hiểu rồi, đó là những kiểu cách lịch sự đấy! Hắn đứng nhón trên đầu ngón chân: trông cứ như tranh vẽ ấy… Mà nầy, nhìn xem kìa: bộ tóc giả của hắn ngắn ngủn còn của chúng ta thì dài đến tận rốn.

- Chà, thằng chó đẻ!

Vua Piotr lên xe cùng với Fon Prinx. Các chàng trai tuỳ tòng nhà vua đi một cỗ xe hai bánh thường theo sau. Ngôi nhà của một thương gia đã được dành riêng cho khách tại Knaihop, khu phố đẹp nhất thành phố.

Đoàn xe đến Koenigsberg vào buổi chiều tà, bánh xe lăn ầm ầm trên mặt đường lát đá sạch bong. Không có rào giậu gì cả, thật là kỳ lạ! Nhà cửa trông thẳng ra phố; từ đường, có thể với tay tới những khung cửa sổ dài, có ô kính nhỏ. Khắp nơi sáng ngời một thứ ánh sáng niềm nở. Cửa ngõ đều bỏ ngỏ. Người đi lại không chút sợ hãi. Người ta những muốn hỏi họ: làm sao mà các ngươi lại không sợ mất trộm nhỉ? Có thể nào ở thành phố các ngươi lại không có trộm cướp ư? Trong ngôi nhà thương nhân họ đến ở, cả ở đấy nữa người ta cũng không cất giấu thứ gì, đồ vật quý giá để ngay trước mặt. Phải là một thằng ngốc mới không lấy gì. Vua Piotr ngắm nhìn những bức tranh, bát đĩa và sừng bò rừng, nói thầm với Alexaska:

- Hãy cảnh cáo tất cả mọi người thật nghiêm khắc rằng hễ đứa nào táy máy dù chỉ là một trang sức nhỏ ta sẽ sai treo cổ nó ngay ở cổng.

- Bệ hạ nói đúng. Myn Herz, chính thần cũng lo. Trong khi chờ cho họ quen dần, thần sẽ cho khâu kín tất cả các túi áo quần của họ lại… Vì, cầu Chúa che chở, khi họ mà đã rượu vào thì biết thế nào được.

Fon Prinx trở lại với cỗ xe ngựa. Vua Piotr đi cùng với y vào cung.

Họ vào cung bằng một cổng nhỏ, đi qua khu vườn có một bể nước phun, những bụi cây xén tỉa theo hình cầu hình gà trống hay hình kim tự tháp nổi lên thành những khối đen trên các thảm cỏ Frederich đón khách trong vườn trên ngưỡng một tấm cửa lắp kính; ông ta giơ về phía Piotr mấy đầu ngón tay có lớp ren thêu ở ống tay áo trùm lên. Một bộ tóc giả mượt bao lấy khuôn mặt thanh tú, có cái mũi nhọn và vấng trán rộng. Những ngôi sao bằng kim cương lấp lánh trên một dải lụa màu xanh da trời bắt chéo ngang ngực.

- Ồ vương đệ, vương đệ, của ta, - thoạt tiên ông nói bằng tiếng Pháp, rồi bằng tiếng Đức. Vua Piotr nhìn ông ta từ đầu đến chân như một người đi cà kheo nhìn xuống và không biết nên gọi ông ta ra sao: vương huynh ư? Không thích hợp với tước vị của ông ta… Gọi là vương thúc chăng? Nên mình gọi lầm, ông ta có thể phật lòng.

Không rời tay khách, Đại Tuyển hầu đi giật lùi dẫn khách đi trên thảm vào một phòng khách nhỏ.

Vua Piotr cảm thấy choáng váng, dường như một trong những bức tranh mình yêu thích nhất treo trên tường buồng ngủ của nhà vua ở Preobrazenskoe thời thơ ấu bỗng sống dậy. Trong lò sưởi bằng đá cẩm thạch, một đống lửa reo vui bên trên có một chiếc đồng hồ nhỏ hết sức tinh xảo dang lắc lư cái quả lắc. Một quả cầu, những ngôi sao và một mảnh trăng lưỡi liềm tô điểm cho chiếc đồng hồ. Ánh sáng êm dịu của những cây đèn nến ba nhánh có gắn gương treo trên tường soi sáng những tấm thảm treo tường, những chiếc ghế, những tấm ghế dài mỏng manh và vô số đồ trang sức nhỏ xinh xẻo và kỳ lạ mà vua Piotr khó có thể hiểu được công dụng. Những cành hoa táo và hoa anh đào cắm trong các lọ cao, trong vắt như bong bóng xà phòng.

Tuyển hầu xoay xoay trong tay một hộp thuốc lá, cặp mắt sắc sảo lim dim khiến nét mặt ông có vẻ hiền hậu. Ông ta mời khách ngồi trước lò sưởi, trên một chiếc ghế thếp vàng mảnh dẻ đến nổi vua Piotr sợ gãy nên hầu như cứ phải lên gân bắp đùi không dám ngồi thật… Tuyển hầu nói tiếng Đức thỉnh thoảng lại chêm những chữ tiếng Pháp. Cuối cùng ông ta đả động đến vấn đề liên minh quân sự. Vua Piotr hiểu. Nhà vua mạnh dạn lên. Bằng một thứ ngôn ngữ của thuỷ thủ lẫn lộn tiếng Hà Lan và tiếng Đức, nhà vua giải thích rằng mình đi vi hành và không bàn đến chính sự nhưng một tuần nữa những viên sứ thần sẽ tới, Tuyển hầu sẽ bàn chuyện hiệp ước với họ.

Tuyển hầu vỗ vào tay. Nơi vua Piotr tưởng là một khung cửa sổ thực ra là một cánh cửa gắn gương, lặng lẽ mở ra và những tên gia nhân mặc chế phục đỏ bưng tới một chiếc bàn con bầy thức ăn đồ uống. Vua Piotr thấy bụng mình quặn lại - tức thì nhà vua vui hẳn lên.

Nhưng thức ăn ít ỏi đến bực mình: vài lát xúc xích, một con chim bồ câu quay nhỏ xíu, một miếng paté nhỏ, rau trộn… Tuyển hầu mời khách ngồi vào bàn với một cử chỉ lịch sự; ông ta nhét một chiếc khăn hồ cứng vào giữa hai chiếc khuy áo và nói, miệng mỉm cười tế nhị:

- Toàn châu Âu khâm phục theo dõi những chiến thắng chói lọi của Đức Sa hoàng chống lại kẻ thù của Chúa. Tiếc thay, tôi đành phải hoan nghênh bệ hạ. Đất nước đáng thương của tôi bị quân thù bao vây tứ phía - bọn Ba Lan và bọn Thuỵ Điển. Chừng nào quân ăn cướp Thuỵ Điển còn làm bá chủ Xăcxơ, Ba Lan, biển Baltic, xứ Livoni, thì các dân tộc không thể nào có được phồn vinh… Ngài bạn trẻ của tôi, rồi chẳng bao lâu bệ hạ sẽ hiểu rằng kẻ thù chung của chúng ta mà Chúa đã sai xuống để trừng phạt những tội lỗi của chúng ta - không phải là bọn Thổ Nhĩ Kỳ mà là bọn Thuỵ Điển. Chúng bắt mỗi chiếc tàu đi qua biển Baltic phải nộp thuế cho chúng. Chúng ta đều làm việc cả, còn chúng thì sống bằng nghề ăn cướp như giống ong vò vẻ vậy. Không phải chỉ có chúng ta khổ đâu. Các quận huyện Hà Lan và nước Anh cũng khổ.

Còn như bọn Thổ Nhĩ Kỳ đấy ư? Chúng chỉ mạnh nhờ vào sự giúp đỡ của Pháp, của tên chuyên chế tham tàn đang với bàn tay tiếm đoạt về phía ngôi báu của dòng họ Hapxbur ở Tây Ban Nha. Ngài bạn thân mến, chẳng bao lâu bệ hạ sẽ chứng kiến một cuộc liên minh to lớn chống lại nước Pháp. Vua Louis XIV đã già rồi, các tướng lĩnh danh tiếng của ông ta đã xuống mồ cả, nước Pháp phá sản vì thuế má nặng nề… Họ sẽ không đủ sức đi cứu giúp quốc vương Thổ Nhĩ Kỳ sẽ thua thôi. Nhưng Thuỵ Điển, ồ, đó mới là kẻ thù nguy hiểm nhất sau lưng xứ Moskovi.

Khuỷu tay chỉ khẽ tỳ xuống bàn. Tuyển hầu bứt những cánh hoa của một đoá hoa táo. Cặp mắt lờ đục của ông ta long lanh, khuôn mặt cạo nhần được ánh nến chiếu sáng nom quả thật là hết sức thông minh.

Vua Piotr cảm thấy người Đức đó sắp cho mình vào tròng.

Nhà vua uống cạn một cốc rượu to:

- Tôi muốn học cách bắn đại bác với các kỹ sư của vương huynh

- Bệ hạ có thể sử dụng tất cả xưởng pháo binh của tôi!

- Danke… (Cảm ơn).

- Bệ hạ thử nếm chút rượu nho vùng Moze nầy.

- Danke! Đối với nước tôi, bây giờ mà xen vào cuộc sống giao tranh giữa các nước châu Âu thì khí sớm, quân Thổ Nhĩ Kỳ gây cho chúng tôi nhiều mối âu lo.

- Nhưng trước hết, bệ hạ đừng trông mong vào sự giúp đỡ của Ba Lan, ngài bạn trẻ của tôi ạ. Ở đó người ta đang bị ách Thuỵ Điển thống trị.

- Thứ rượu Moze nầy thật tuyệt!

- Hắc Hải sẽ chẳng đem lại một tí gì cho sự phát triển thương mại của bệ hạ đâu… Trong khi đó thì đặt vài cửa khẩu trên bở biển Baltic sẽ mở ra cho nước Nga những nguồn của cải vô ngần.

Tuyển hầu nhấm nhấm những cánh hoa, cái nhìn ánh thép cùng với nụ cười thoáng qua của ông lướt trên vẻ mặt bối rối của vị khách xứ Moskovi.