|
|
08-09-2008, 10:44 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
Nước Nga và các tướng lĩnh
Nước Nga bao giỠcũng tự hà o với các tướng lĩnh của mình.
Äó là các tÆ°á»›ng lÄ©nh của cuá»™c chiến tranh năm 1812, các tÆ°á»›ng lÄ©nh của chiến dịch CrÆ°m (tuy bị thất bại), các tÆ°á»›ng Mikhail Scobelev, Alexei Brusilov, các tÆ°á»›ng lÄ©nh của Cuá»™c chiến tranh Vệ quốc vÄ© đại trong Thế chiến hai: Georgi Zukov, Konstantin Rocosovski, Van Konev.
Tháºm chà từng là những nhân váºt mâu thuẫn, nhÆ°ng những anh hùng trong cuá»™c ná»™i chiến Mikhail Tukhachevski, Vasih Bhukher, Iona Yakir trong lịch sá» há» vẫn là những anh hùng. Cho đến giỠđây chúng ta vẫn còn trăn trở, dằn vặt vá»›i những bà ẩn: không hiểu cuá»™c sống của chúng ta sẽ thế nà o nếu nhÆ° Stalin không đầy ải há», không xá» bắn há»? Có thể ngay trong cuá»™c chiến tranh vệ quốc vÄ© đại số ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng vong cÅ©ng Ãt hÆ¡n chăng?
Trong cuốn phim nổi tiếng của Nikita Mikhalkov “Chìm trong ánh nắng†có má»™t trÃch Ä‘oạn gây chấn Ä‘á»™ng: Má»™t vị tÆ°á»›ng Ä‘á» bị dẫn đến Lubianca, mặt mÅ©i bầm nát. TrÆ°á»›c đó má»›i có ná»a tiếng đồng hồ con ngÆ°á»i nà y còn là má»™t vị anh hùng dân tá»™c, còn bây giở: ông bị tra tấn dã man, không kìm nổi thổn thức - máu me, mÅ©i dãi và nÆ°á»›c mắt quện nhau trên mặt. Ai đã gây ra chuyện nà y? Tất cả chỉ có ba nhân viên an ninh: Há» tống và o quai hà m ông mấy quả đấm và thế là con ngÆ°á»i to lá»›n kia ngã váºt bất Ä‘á»™ng. Tôi nhá»› là khi xem bá»™ phim nà y, tôi cứ suy nghÄ© dằn vặt: sao lại thế được nhỉ? Thá»i đại nà o mà kỳ quặc đến thế nhỉ? Má»™t con ngÆ°á»i dÅ©ng mãnh đã chỉ huy những binh Ä‘oà n, quân Ä‘oà n, táºp Ä‘oà n quân, không há» biết sợ chiến tranh thế giá»›i, tháºm chà cÅ©ng chÆ°a kịp đợi đến chiến tranh thế giá»›i, thì bá»—ng chốc chỉ trong khoảnh khắc chẳng còn là ai nữa, không còn trên Ä‘á»i nữa. Toà n bá»™ hy vá»ng của ông chỉ muốn được gá»i Ä‘iện cho Stalin cÅ©ng không diá»…n ra!
Trong tôi còn nảy ra suy nghÄ© khác nữa: Nếu nhÆ° những tÆ°á»›ng lÄ©nh đó nổi tiếng không bắn và o dân thÆ°á»ng, không tuyên bố má»™t cuá»™c khủng bố đồng loạt nhằm và o những ngÆ°á»i nông dân nổi dáºy và những ngÆ°á»i Cô dắc, không là m sạch đến gốc rá»… cả má»™t tầng lá»›p xã há»™i - thì chắc chắn chẳng cần phải ngồi trên những chiếc xe chở phạm nhân nhÆ° váºy?
Tại sao tôi lại Ä‘á» cáºp vấn Ä‘á» nà y chi tiết nhÆ° váºy?
Cho mãi đến cuá»™c bầu cá» năm 1996 má»™t là n sóng các tÆ°á»›ng lÄ©nh - chÃnh khách Nga má»›i đã tác Ä‘á»™ng ghê gá»›m lên Ä‘á»i sống chúng ta. Äá»™c giả tá»± thấy đấy. TÆ°á»›ng Pavel Grachov, Bá»™ trưởng Quốc phòng; TÆ°á»›ng Zokhar Dudaev, Tổng thống của “Chesnia Ä‘á»™c láºpâ€; Alexandr Lebed, ứng cá» viên Tổng thống và ThÆ° ký Há»™i đồng an ninh. Các tÆ°á»›ng Alexandr Korzakov, ngÆ°á»i đứng đầu CÆ¡ quan an ninh Tổng thống, và Mikhail Barsukov, Giám đốc CÆ¡ quan an ninh Liên bang. Má»—i ngÆ°á»i có tấm lai lịch riêng của mình. NhÆ°ng cÅ©ng có những Ä‘iá»u để nói vá» từng ngÆ°á»i nà y.
Trong cuốn sách trÆ°á»›c, tôi đã viết vá» những dấu vết nóng bá»ng, vá» sá»± kiện bi thảm mùa thu năm 1993. Lúc đó tôi nghÄ© rằng chủ nghÄ©a cá»™ng sản đã vÄ©nh viá»…n bị chôn vùi. Không ai muốn để sá»± kiện dẫn đến đụng Ä‘á»™ ồ ạt nhÆ° váºy. NhÆ°ng má»™t khi Xô-viết Tối cao do Khasbulatov đứng đầu áp đặt trÆ°á»›c Tổng thống và đất nÆ°á»›c cái lô gÃch ná»™i chiến, thì buá»™c phải hà nh Ä‘á»™ng rất kiên quyết và mau lẹ. Äó là những ngay Ä‘au khổ đối vá»›i MatxcÆ¡va. NhÆ°ng dù sao tôi cÅ©ng cho rằng thắng lợi chủ yếu của mình là ở chá»— chúng ta đã tránh được má»™t cuá»™c xung dá»™t đẫm máu quy mô lá»›n, má»™t cuá»™c ná»™i chiến giữa những ngÆ°á»i ủng há»™ Xô viết Tối cao cá»™ng sản và má»™t chÃnh quyá»n Tổng thống hợp pháp trên toà n nÆ°á»›c Nga.
ChÃnh lúc đó tôi đã suy ngẫm sâu sắc Ä‘iá»u nà y. Hay có thể nói theo cách khác - lần đầu tiên tôi va chạm vá»›i má»™t loại tÆ°á»›ng lÄ©nh không có chÃnh kiến. Lạnh lùng vẻ bên ngoà i, dÆ°á»ng nhÆ° được tôi luyện từ thép ra, thẳng thắn, trung thà nh vá»›i lá»i tuyên thệ và nghÄ©a vụ - há» muốn được ngÆ°á»i ta coi nhÆ° váºy. NhÆ°ng qua kiểm nghiệm thì hoá ra ngược lại.
ThÆ°á»ng là ở những ngÆ°á»i dân sá»± khiêm tốn, nhút nhát và sách vở (những thà dụ Ä‘iển hình nhÆ° Sakharov, Likhachev, Sobchac, Starovoitova) thì chÃnh kiến lại rõ rà ng và hà nh Ä‘á»™ng kiên quyết hÆ¡n.
Danh sách những ngÆ°á»i nhÆ° thế có mà vô táºn.
Trong suốt những năm từ 1990 đến 1996 - giỠđây nghÄ© lại tôi hoà n toà n tin rằng trên đầu nÆ°á»›c Nga lúc nà o cÅ©ng treo lÆ¡ lá»ng bóng tối âm u, ná»™i chiến. Rất nhiá»u ngÆ°á»i Nga tin tưởng má»™t cách Ä‘Æ¡n sÆ¡ má»™c mạc là sẽ diá»…n ra: má»™t cuá»™c đảo chÃnh quân sá»± má»›i, nổi dáºy, đất nÆ°á»›c bị chia năm xẻ bảy thà nh nhiá»u nÆ°á»›c cá»™ng hoà nhá», hay nói cách khác là giống nhÆ° Nam TÆ°. Hay nếu so sánh vá»›i lịch sá» gần hÆ¡n ở nÆ°á»›c ta, tức là phÆ°Æ¡ng án năm 1918. Má»™t phÆ°Æ¡ng án ghê sợ. PhÆ°Æ¡ng án đó rất có thể xảy ra. Rất nhiá»u ngÆ°á»i lúc đó bá» nÆ°á»›c ra Ä‘i vì nguyên nhân nà y.
Và thá»±c sá»± những hoà n cảnh khách quan đã đẩy chúng ta theo chiá»u hÆ°á»›ng nà y.
Äế chế Xô-viết nhiá»u năm được xây dá»±ng không há» có bóng Ä‘en nghi ngá», theo má»™t kế hoạch tổng thể cứng nhắc. Trong ná»™i bá»™ không thấy mâu thuẫn. Kịch bản lẽ ra phải thá»±c hiện, thì đế chế buá»™c phải từ bá» má»™t loạt lãnh thổ, nhÆ°á»ng chá»— cho cho sá»± hình thà nh những quốc gia má»›i, tháºm chà trong kịch bản đó không có phÆ°Æ¡ng án nhÆ° váºy. Kinh tế thì phát triển không xuất phát từ những nhu cầu của địa phÆ°Æ¡ng và thá»±c tế cuá»™c sống, mà chỉ bằng má»™t Ä‘á»™ng tác là m tan băng hoà n toà n má»™t phần sáu trái đất. Sau khi Liên bang tan rã, má»™t bá»™ pháºn lá»›n những ngÆ°á»i nói tiếng Nga trở thà nh ngoại kiá»u ở các nÆ°á»›c cá»™ng hoà , nÆ¡i hà ng chục năm há» cống hiến phục vụ cho ná»n công nghiệp, khoa há»c, văn hoá của đế chế. Ở những thà nh phố và khu vá»±c, nÆ¡i ngÆ°á»i ta phải cung cấp lÆ°Æ¡ng thá»±c từ những nÆ¡i khác và nÆ¡i chỉ sản xuất thép, xe tăng, tên lá»a, thiết bị... thì do thị trÆ°á»ng trong nÆ°á»›c sụp đổ đã diá»…n ra tai hoạ kinh tế thá»±c sá»±. Bổ sung thêm và o Ä‘á»™i quân thất nghiệp còn có những sÄ© quan thất nghiệp - quân Ä‘á»™i ta nhanh chóng rút khá»i châu Âu.
Năm 1991, và o những ngà y diá»…n ra chÃnh biến tháng Tám, khi chÃnh quyá»n Xô-viết bị sụp đổ, tôi vẫn nghÄ© rằng dù sao thì hệ tÆ° tưởng trong nÆ°á»›c vẫn không có vấn Ä‘á» gì. Tất cả lúc đó Ä‘á»u đồng loạt căm ghét chủ nghÄ©a cá»™ng sản và những ngÆ°á»i cá»™ng sản, tất cả Ä‘á»u lên án chế Ä‘á»™ giả dối...
Nhân dân Nga chúng ta rất tin tưởng và o sức mạnh của lá»i nói. Và tôi cÅ©ng váºy. Nhu cầu tuyên truyá»n, nhu cầu tin và o những lá»i nói văn hoa ở nÆ°á»›c chúng ta chẳng ai cần đến.
Chúng ta đã quá chao đảo trong những năm cải tổ của Gorbachov và cả sau khi nó đã bị sụp đổ, đã có quá nhiá»u kiểu chÃnh trị được phát trên vô tuyến truyá»n hình. Hình ảnh hoà bình, thịnh vượng, tiến bá»™ của nÆ°á»›c Nga không tà i nà o nảy sinh ra được. Nó bị cản trở bởi những kẻ là m chÃnh biến, bởi sinh hoạt được tổ chức kém, bởi ná»n kinh tế theo “liệu pháp sốcâ€, và bởi sá»± tan rã của phÆ°Æ¡ng thức cÅ©. Äúng tôi vẫn nghÄ© là ở đây chẳng cần phải thiết láºp cái gì cao siêu. Không cần tuyên truyá»n cho cuá»™c sống má»›i. Cuá»™c sống má»›i tá»± thân nó sẽ thuyết phục má»i ngÆ°á»i là nó thế nà o.
Cảm giác hằn há»c, mất tất cả những gì quen thuá»™c đã sinh ra má»™t tầng lá»›p chÃnh khách má»›i.
Má»™t mặt, đó là má»™t tầng lá»›p nghị sÄ© Ä‘iên khùng mà điá»u quan trá»ng đối vá»›i há» là cứ cố bám giữ lấy ý tưởng dân tá»™c bị tổn thÆ°Æ¡ng.
Mặt khác, đó là những tÆ°á»›ng lÄ©nh hiếu danh lúc nà o cÅ©ng sẵn sà ng và o bất cứ thá»i Ä‘iểm nà o Ä‘Æ°Æ¡ng đầu má»™t “sá»± kiện†nà o đó.
Xin dẫn chứng đó là tÆ°á»›ng Dudaev. DÆ°á»ng nhÆ° anh ta là má»™t vị tÆ°á»›ng thá»±c sá»±, có thể nói là vị chỉ huy nổi tiếng của Liên Xô đã từng chỉ huy lá»±c lượng không quân chiến lược, nắm trong tay những con bà i ở châu Âu. DÆ°á»ng nhÆ° đó là má»™t ngÆ°á»i có văn hoá.
Ấy thế mà năm 1991 khi trở vá» Chesnia, trong đầu anh ta đã nảy nòi kế hoạch: ra khá»i thà nh phần nÆ°á»›c Nga, tuyên bố thà nh láºp NÆ°á»›c Cá»™ng hoà Hồi giáo? Phải chăng vòng nguyệt quế của Homeini và Kaddafi còn chÆ°a đủ hay sao? Tôi không thể nà o hình dung nổi. NhÆ°ng đúng là nhÆ° váºy - má»™t con ngÆ°á»i vá»›i những ý tưởng Ä‘iên khùng trở vỠ“quê hÆ°Æ¡ng lịch sá»â€ của mình. Sau những sá»± kiện khủng khiếp, có tÃnh chất thá»i đại năm 1991 chúng ta đã bá» qua tai hoạ dân tá»™c ở Chesnia. Chúng ta đã không tin, không thể hình dung chuyện nhÆ° váºy lại có thể xảy ra được.
Quy mô những cuá»™c Ä‘Ã n áp bao trùm khắp nÆ°á»›c cá»™ng hoà nà y kể từ khi Dudaev nắm quyá»n lá»±c tháºt không thể tin nổi.
Lúc đầu là hà ng chục ngà n, sau đó là hà ng trăm ngà n ngÆ°á»i Nga, ngÆ°á»i Chesnia phải bỠđất nÆ°á»›c Chesnia ra Ä‘i do bị tủi nhục và đe doạ.
NhÆ°ng mối nguy hiểm chủ yếu không phải ở chá»— sá»± man rợ ngà y cà ng leo thang đến không thể tưởng tượng nổi. Trên lãnh thổ nÆ°á»›c Nga bốc lên là n khói Ä‘en của tá»™i phạm. Tôi phạm bùng lên lan trà n - đó là má»™t chủ đỠđặc biệt. Tôi nhất định sẽ trở lại vấn Ä‘á» nà y. Trong vấn Ä‘á» nà y ngÆ°á»i Chesnia không xấu hÆ¡n, mà cÅ©ng không tốt hÆ¡n dân tá»™c khác - dân tá»™c nà o cÅ©ng có tá»™i phạm. NhÆ°ng ở Chesnia tá»™i phạm được coi nhÆ° má»™t dạng hoạt Ä‘á»™ng thu nháºp công khai hợp pháp, trở thà nh niá»m vinh quang dân tá»™c. Vấn Ä‘á» khi má»™t Nhà nÆ°á»›c dù kém cá»i thế nà o chăng nữa, nhÆ°ng kiên quyết tấn công chống tá»™i phạm có tổ chức trên lãnh thổ của mình, thì ở các thà nh phố, là ng mạc các cÆ¡ quan giữ gìn tráºt tá»± xã há»™i vẫn còn trông cáºy và o chÃnh quyá»n. NhÆ°ng vấn Ä‘á» lại khác, nếu nhÆ° chÃnh quyá»n địa phÆ°Æ¡ng lại giúp đỡ bá»n tá»™i phạm và chúng có thể biến mất biệt vô tăm tÃch bất cứ lúc nà o cùng vá»›i tiá»n bạc, cùng vá»›i những con tin và vÅ© khÃ.
Mùa thu năm 1994 trÆ°á»›c khi diá»…n ra cuá»™c chiến tranh Chesnia đầu tiên, xã há»™i hoảng sợ trÆ°á»›c má»™t cuá»™c chÃnh biến má»›i, nên không muốn có bất cứ má»™t cuá»™c xung Ä‘á»™t nà o.
NhÆ°ng Dudaev Ä‘e doạ nÆ°á»›c Nga, Ä‘e doạ gây khủng bố trên lãnh thổ nÆ°á»›c Nga, gây nổ ở những căn cứ quân sá»±, những nhà máy Ä‘iện nguyên tá». Má»™t ngÆ°á»i dám tuyên bố nhÆ° váºy, thì nói chung không thể nà o trở thà nh đối tượng Ä‘Ã m phán được.
Những ngÆ°á»i Chesnia tá»± hà o rằng hỠđã trong có thá»i gian dà i và thÆ°á»ng xuyên chiến đấu vá»›i nÆ°á»›c đại Nga: Trong thế ká»· XIX vá»›i Sa hoà ng, trong cuá»™c ná»™i chiến - vá»›i những tÆ°á»›ng lÄ©nh bạch vệ, còn sau chiến tranh - vá»›i Trêca. Trong câu chuyện huyá»n thoại dân tá»™c đó cho rằng ngÆ°á»i Chesnia ngay từ lịch sá» cổ xÆ°a đã cảm thấy thù địch vá»›i các bá»™ lạc miá»n núi khác, thì Dudaev Ä‘ong vai trò chÃnh. Má»i thứ trong cái hình ảnh hà o nhoáng tỉnh lẻ của anh ta - mÅ© phá»›t, ca vát, ria mép của Dudaev - Ä‘á»u rất giống nhÆ° những kẻ cầm đầu các nhóm vÅ© trang phiến loạn hiện nay. Chúng thay thế anh ta tiến hà nh khủng bố nÆ°á»›c Nga không chỉ trên lá»i nói mà là hà nh Ä‘á»™ng thá»±c sá»±. NhÆ°ng chÃnh Dudaev là ngÆ°á»i cha tinh thần của những kẻ nà y.
Còn má»™t huyá»n thoại nữa cổ vÅ© Dudaev - đó là huyá»n thoại vá» má»™t cuá»™c cách mạng Hồi giáo. Má»™t huyá»n thoại nguy hiểm. Song Ä‘iá»u đáng buồn nhất, trong đó có cả chÃnh sách ngu xuẩn của Liên Xô đã dẫn đến xuất hiện chủ nghÄ©a cá»±c Ä‘oan Hồi giáo. Bao nhiêu năm trá»i ở Liên Xô chúng ta “đấu tranh chống chủ nghÄ©a Xionâ€, lên án Israel, giúp đỡ ngÆ°á»i Palestin và các phong trà o Aráºp khác, bất. chấp cả chủ nghÄ©a khủng bố. Bao nhiêu năm trá»i chúng ta chiến đấu ở Afganistan. ChÃnh vì thứ chủ nghÄ©a xã há»™i nháºp khẩu, những phÆ°Æ¡ng pháp khủng bố được các cÆ¡ quan đặc biệt của chÃnh chúng ta du nháºp và o đã câu kết vá»›i các nhánh Hồi giáo cấp tiến và tà n bạo... đã ngấm thà nh ná»—i căm thù xuất hiện ngay từ thá»i chiến tranh Afganistan đối vá»›i nÆ°á»›c Nga và nhân dân Nga.
HÆ¡n nữa lòng căm thù của những kẻ khủng bố, những kẻ Hồi giáo cá»±c Ä‘oan ở những thá»i Ä‘iểm khác nhau còn du nháºp và o các nÆ°á»›c khác nữa nhÆ° Mỹ, Anh, Pháp, Ấn Äá»™, Israel, Nga. Äiá»u quan trá»ng khác nữa là : tất cả những nÆ°á»›c nà y và o cuối thế ká»· 20 Ä‘á»u có vÅ© khà hạt nhân, công nghệ cao, máy bay, tên lá»a, máy tÃnh. Những nÆ°á»›c nà y đã đánh thức dáºy má»™t ná»n văn minh khác, má»™t ná»n văn minh dã man, đánh thức dáºy má»™t tÃnh má»i rợ thá»i trung cổ - và việc giải quyết được vấn Ä‘á» nà y không há» Ä‘Æ¡n giản. TÃnh má»i rợ đó Ä‘ang đặt chúng ta và o việc là m sao để bảo vệ được những giá trị của chúng ta, hoà bình và bản thân sá»± tồn tại của chÃnh chúng ta. Ná»n văn minh dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘ang trong tình trạng bấp bênh trÆ°á»›c các chỉ huy chiến trÆ°á»ng, trÆ°á»›c cuá»™c chiến tranh du kÃch, trÆ°á»›c việc bắt cóc con tin, trÆ°á»›c những hà nh Ä‘á»™ng khủng bố: là m sao giải quyết được đây? Chúng ta không còn khả năng chống chá»i vá»›i tai hoạ nà y tưởng chừng nhÆ° nảy nòi từ lịch sá» xa xÆ°a sâu thẳm. Từ những ká»· nguyên trÆ°á»›c đây. Chúng ta chỉ còn phải há»c cách chống chá»i, đối phó.
HÆ¡n nữa má»—i nÆ°á»›c Ä‘á»u có cách đối phó riêng của mình. NgÆ°á»i Israel dùng kiểu ăn miếng trả miếng. Còn ngÆ°á»i Mỹ và Anh thì xây dá»±ng má»™t mạng lÆ°á»›i Ä‘iệp viên rá»™ng khắp theo dõi chặt chẽ những tên cầm đầu, đồng thá»i trong chÃnh sách đối ngoại, đặc biệt là trong ná»n kinh tế quốc tế thì cố gắn các nÆ°á»›c Hồi giáo và o mắt xÃch những Æ°u tiên chung. NgÆ°á»i Pháp và o lúc cao Ä‘iểm chống những ngÆ°á»i Algeri nổi dáºy thì dùng biện pháp Ä‘Ã n áp hà ng loạt và trục xuất nhiá»u ngÆ°á»i ra khá»i đất nÆ°á»›c và đồng thá»i duy trì và cố duy trì quan hệ thân thiện vá»›i những thuá»™c địa cÅ© của mình.
Chúng ta cÅ©ng dã phải đối mặt vá»›i đúng vấn Ä‘á» nhÆ° váºy và nhÆ° tôi đã Ä‘á» cáºp là vấn đỠđó hoà n toà n bất ngỠđối vá»›i chúng ta. GiỠđây cần phải nhá»› lại xem nó được bắt đầu nhÆ° thế nà o. Cần phải hồi tưởng lại má»™t cách thà nh tháºt, không nghi ngại những sai lầm của những ngà y đó, không ngại ná»—i Ä‘au tinh thần luôn ám ảnh những ký ức của chúng ta.
Mùa hè năm 1994 cuá»™c chiến tranh Chesnia đã trở nên sôi Ä‘á»™ng. Lúc đó trong các cÆ¡ cấu chÃnh quyá»n lan truyá»n má»™t lý thuyết: chÃnh quyá»n của Dudaev trên lãnh thổ Chesnia sẽ không bá»n vững. Chế Ä‘á»™ má»›i của chÃnh quyá»n nà y chủ yếu dá»±a và o ảnh hưởng của các bá»™ tá»™c và mặc dù chế Ä‘á»™ đó được các tá»™c trưởng ủng há»™, nhÆ°ng hiện Ä‘ang diá»…n ra sá»± thù địch gay gắt, tranh già nh quyết liệt ảnh hưởng và quyá»n lá»±c. Trên lãnh thổ Chesnia thÆ°á»ng xuyên diá»…n ra những cuá»™c xung Ä‘á»™t vÅ© trang, khi thì ở Groznyi, khi thì ở khu vá»±c Nadterechnyi. Sản xuất bị đình trệ, các xà nghiệp không hoạt Ä‘á»™ng, quần chúng thì bất mãn và đã chán ngấy những lá»i hứa của Dudaev. Tất cả Ä‘á»u muốn có má»™t sá»± ổn định nà o đó. Äã đến lúc Nga phải can thiệp vá»›i sá»± há»— trợ của các lá»±c lượng chống Dudaev ở bên trong. Sá»± kiện ở Grudia cho thấy khi ngÆ°á»i đứng đầu thái quá, là m những Ä‘iá»u xằng báºy, thì giá»›i trà thức dân tá»™c có ảnh hưởng sẵn sà ng chấp nháºn má»™t phÆ°Æ¡ng án tình thế, thông thÆ°á»ng là các nhóm chÃnh trị hÆ°á»›ng và o nÆ°á»›c Nga. Chúng ta hãy thà nh láºp ngay ở MatxcÆ¡va, nÆ¡i có nhiá»u ngÆ°á»i Chesnia sinh sống má»™t tổ chức má»›i dẫn đầu phong trà o nà y. Và có không Ãt ứng cá» viên - Avturkhanov, Gadziev, Zavgaiev.
Má»™t kế hoạch vá»›i từng giai Ä‘oạn cụ thể đã được chuẩn bị sẵn sà ng. Kế hoạch đó sẽ tiến hà nh từng bÆ°á»›c Ä‘Æ°a và o Chesnia tâm lý và các lá»±c lượng chống Dudaev. Sẽ giúp tiá»n bạc và nếu cần cả các chuyên gia. Mục tiêu chủ yếu là là m sao láºt đổ Dudaev. Nếu nhÆ° xảy ra xung Ä‘á»™t vÅ© trang thì cố gắng không để xảy ra đẫm máu. Những ná»— lá»±c gìn giữ hoà bình bao giá» cÅ©ng được nhân dân ủng há»™: chúng ta đã có kinh nghiệm ở Tazikistan, Pridnestrovie.
Tôi đã nhất trà với kế hoạch đó.
Còn má»™t luáºn chứng nữa: Nếu tuyên bố chiến tranh vá»›i tá»™i phạm ở má»™t địa Ä‘iểm nà o đó và chiến thắng, thì nhÆ° váºy có thể dẹp được tình hình tá»™i phạm hình sá»± ở nÆ°á»›c Nga. Vấn Ä‘á» là cần bắt đầu từ Chesnia. Cần phải loại bá» tâm lý vẫn sống ngoà i vòng pháp luáºt của bá»n tá»™i phạm, tấn công tháºt sá»± và o thế giá»›i tá»™i phạm đã bao trùm khắp nÆ°á»›c cá»™ng hoà nà y, chứ không phải chỉ là m kiểu đầu voi Ä‘uôi chuá»™t.
Còn có má»™t lý thuyết nữa: DÆ°á»ng nhÆ° Yeltsin gây căng thẳng vá»›i Chesnia chỉ để củng cố uy tÃn của mình, chỉ vì muốn củng cố quyá»n lá»±c Tổng thống của mình. Tháºt là báºy bạ! Tháºt là láo toét? Tôi hiểu rằng xã há»™i lo sợ và không muốn chiến tranh. Äặc Ä‘iểm chủ yếu của chiến dịch quân sá»± ở Chesnia chÃnh là ở chá»— tôi muốn ngăn chặn xung Ä‘á»™t quân sá»± lan rá»™ng, chứ không vì má»™t mối lợi Ãch chiến thuáºt cụ thể nà o. NhÆ°ng chiến tranh không chấm dứt mà lại bùng lên. Cuá»™c chiến tranh nà y đã vượt ra khá»i tầm kiểm soát của chúng ta, xuất hiện dÆ°á»›i má»™t hình thức má»›i, dÆ°á»›i má»™t dạng má»›i.
Nó đã diễn ra ở Budenovsk, ở Krasnoarmeisk, ở Groznyi mùa hè năm 1996.
Quyết định triển khai chiến dịch quân sá»± ở Chesnia được Há»™i đồng an ninh thông qua. Trên báo chà đã viết rất nhiá»u: Ai ra lệnh? Ra lệnh thế nà o? Tại sao? - Tất cả được che giấu dÆ°á»›i tấm mà n bà máºt. Rồi Yeltsin, dÆ°á»ng nhÆ° lẩn tránh trách nhiệm. Lại láo toét nữa! Trong suốt quá trình tiến hà nh chiến địch quân sá»± ở Chesnia chÆ°a bao giá» tôi lại lẩn tránh trách nhiệm.
Tháºm chà khi ngÆ°á»i khác ra lệnh, tôi cÅ©ng nháºn trách nhiệm vá» mình. Tôi nháºn trách nhiệm vá» cuá»™c tấn công và o Groznyi, vá» những cuá»™c ném bom và vá» việc chấm dứt những cuá»™c ném bom. Còn tại Há»™i đồng an ninh, khi quyết định triển khai chiến dịch quân sá»±, tháºt sá»± là không ghi lại biên bản. Trên bà n là m việc của tôi vẫn còn những báo cáo (những báo cáo đó là của các cÆ¡ quan khác nhau, có lẽ phải đến hà ng chục báo cáo) trình bà y lý do tại sao phải tiến hà nh chiến dịch quân sá»±. Ngoà i ra còn có những báo cáo phân tÃch khác nữa Ä‘á» cáºp đến việc can thiệp vÅ© trang và o Chesnia. Tôi nêu ra những luáºn chứng và cân nhắc: có những ý kiên nà o “tán thà nh†và “phản đốiâ€? Äiá»u gì sẽ chỠđợi chúng ta? Và quan Ä‘iểm chung là : chúng ta không thể đứng ngoà i quan sát má»™t khúc ruá»™t của nÆ°á»›c Nga Ä‘ang bị tách ra, Ä‘iá»u đó sẽ là khởi đầu là m tan rã đất nÆ°á»›c.
Má»™t trong những ngÆ°á»i tin tưởng tuyệt đối và o tÃnh chất “chá»›p nhoáng†của chiến dịch quân sá»± là Pavel Sergeevich Grachov, Bá»™ trưởng Quốc phòng Nga từ năm 1992 đến 1996.
Nhân nói vá» Pavel Grachov, tôi muốn Ä‘á» cáºp đôi nét vá» nhân váºt nà y.
Pavel Grachov là má»™t vị tÆ°á»›ng quân Ä‘á»™i thá»±c thụ. Äã có lần, tôi nói đó là “Bá»™ trưởng Quốc phòng tốt nhấtâ€. Váºy thì ý tôi muốn nói gì? Vấn Ä‘á» là ở chá»— khác vá»›i các tÆ°á»›ng lÄ©nh khác, Grachov luôn luôn quan tâm đến chÃnh trị. Äó là cá tÃnh thá»±c sá»± đặc biệt ở anh ta muốn bảo đảm cho đất nÆ°á»›c luôn được bình yên.
Grachov lúc nà o cÅ©ng muốn đứng ở “đúng vị trÆcủa mình. Và thá»±c sá»± việc chỉ huy má»™t cÆ¡ quan quân sá»± và việc chỉ huy má»™t chiến dịch quân sá»± là có sá»± khác nhau: Việc tấn công và o Groznyi đêm ngà y mồng má»™t tháng giêng khẳng định Ä‘iá»u đó và không bao giá» phai nhạt khá»i tâm trà chúng ta. Äã có biết bao những chiến binh bị thÆ°Æ¡ng vong, đã có sá»± chống trả quyết liệt nhÆ° thế nà o.
Sau đó xuất hiện những tÆ°á»›ng lÄ©nh khác đã láºp thà nh tÃch chiến đấu dÆ°á»›i là n đạn, từng chỉ huy chiến dịch quân sá»±. NhÆ°ng thá»±c sá»± hai tháng đầu phát Ä‘á»™ng chiến tranh đã biết bao thÆ°Æ¡ng vong phải trả giá!
Quân Ä‘á»™i ta đã không được chuẩn bị sẵn sà ng. Các bá»™ trưởng vÅ© lá»±c đã không há» có sá»± ăn ý trong hà nh Ä‘á»™ng. Rồi còn có sá»± phá đám, quấy rối và không am hiểu của đám phóng viên báo chà đối vá»›i các hà nh Ä‘á»™ng của chúng ta, phản ứng kịch liệt của dÆ° luáºn. Vá»›i những háºu quả của nó, cuá»™c khủng hoảng “cục bộ†Chesnia, khi đất nÆ°á»›c nhÆ° bị nổ tung lên bởi má»™t “cuá»™c chiến tranh chá»›p nhoáng†tà n khốc, vô nghÄ©a có thể so sánh vá»›i cuá»™c khủng hoảng của năm 1991 và năm 1993. Và o thá»i Ä‘iểm đó, nÆ°á»›c Nga còn phải đối mặt vá»›i má»™t ảo tưởng cá»±c kỳ nguy hiểm khác, nhÆ°ng cÅ©ng rất gần - đó là ảo tưởng vá» sức mạnh của quân Ä‘á»™i chúng ta. Äó là kỹ năng chiến đấu của quân Ä‘á»™i, sá»± sẵn sà ng cho má»i cuá»™c xung Ä‘á»™t và khả năng già nh được chiến thắng.
DÆ° luáºn đã bà n tán vá» chuyện gỉ nhỉ? Há» bà n tán vá» chuyện ở Chesnia... Rằng ở đó có bao nhiêu quân phiến loạn - năm, mÆ°á»i, hai mÆ°Æ¡i ngà n quân... Còn quân Ä‘á»™i của chúng ta thì sao - má»™t Ä‘á»™i quân hùng mạnh, đông đảo và có đầy đủ. Chỉ má»™t thá»i gian sau má»›i té ra là quân Ä‘á»™i của chúng ta và các vị chỉ huy hoà n toà n chÆ°a được chuẩn bị cho má»™t cuá»™c chiến tranh. Các tÆ°á»›ng lÄ©nh thì mắc sai lầm. Chiến tranh đã diá»…n ra tà n khốc, ghê sợ và đẫm máu.
Tôi nhá»› rất rõ tôi phải cố gắng nhÆ° thế nà o khi gặp Anatoli Adamovich Kovalov, ngÆ°á»i trong ngay những ngà y đầu tiên của chiến dịch quân sá»± đã đối mặt vá»›i phiến quân ly khai và sau đó quay lại MatxcÆ¡va để tiến hà nh cuá»™c há»p báo vá» những thÆ°Æ¡ng vong và sá»± tà n phá ở Groznyi.
Những mâu thuẫn ná»™i bá»™ đã là m cho tôi hoảng hốt! Äây, ngồi trÆ°á»›c mặt tôi là má»™t con ngÆ°á»i tháºt xứng danh, má»™t nhà dân chủ, má»™t ngÆ°á»i bảo vệ pháp luáºt và là đại diện được uá»· quyá»n của Tổng thống vá» nhân quyá»n. Là m sao có thể giải thÃch cho anh ta, nói nhÆ° thế nà o cho anh ta hiểu là sá»± toà n vẹn của quốc gia, cuá»™c sống của nÆ°á»›c Nga Ä‘ang bị đặt lên bà n cân? Thế nhÆ°ng, anh ta vẫn nhÆ° để ngoà i tai những luáºn chứng của tôi.
Tôi lặng im nghe anh ta báo cáo, cầm lấy bản báo cáo và cám Æ¡n. Nếu nhÆ° những ngà y đó - những ngà y sôi sục đó trên vô tuyến truyá»n hình phát Ä‘i những phóng sá»± chống chiến tranh mà các trợ lý của tôi coi nhÆ° sá»± phản bá»™i, rồi chúng tôi áp dụng những biện pháp cứng rắn là hạn chế tá»± do ngôn luáºn, thì chắc chắn chúng ta đã bị chia rẽ. Rồi xã há»™i có lẽ cÅ©ng đã tiến theo má»™t con Ä‘Æ°á»ng khác.
Bằng ná»— lá»±c của ý chÃ, tôi đã bác bá» tất cả má»i sá»± phê phán không cần thiết và không công bằng. Dần dần xã há»™i đã trở lại vá»›i nhÆ°ng ý nghÄ© là nh mạnh, đúng đắn.
Tất cả Ä‘á»u hiểu rằng quân Ä‘á»™i của chúng ta Ä‘ang chiến đấu ở đó. Quân nhân Ä‘ang tiến hà nh công việc chiến đấu của mình, còn quan chức dân sá»± cÅ©ng thá»±c hiện chức năng của mình. Xã há»™i đã không bị chia rẽ. Tuy rằng có ai đó đã hy vá»ng nhÆ° váºy.
Năm 1995, chÃnh là cái năm mà cả nÆ°á»›c Nga lại bị mắc má»™t căn bệnh má»›i - căn bệnh “tá»± tiâ€, hoà n toà n không tin tưởng ở chÃnh mình, ở sức mạnh của mình. Chúng ta, những ngÆ°á»i Nga không còn tôn trá»ng chÃnh chúng ta. Và điá»u đó có nghÄ©a là ngõ cụt lịch sỠđối vá»›i má»™t dân tá»™c.
Váºy thì tại sao Ä‘iá»u đó lại diá»…n ra? Có lẽ căn nguyên của nó là sá»± ấu trÄ©, là lối giáo dục con ngÆ°á»i của chÃnh quyá»n Xô-viết cÅ©. Má»™t niá»m tin thÆ¡ ngây và o sức mạnh vô biên của Nhà nÆ°á»›c. Còn khi Nhà nÆ°á»›c mắc má»™t sai lầm, khi Tổng thống cÅ©ng là má»™t con ngÆ°á»i rÆ¡i và o tình trạng đánh giá thiên lệch (cụ thể là đánh giá thiên lệch sức mạnh của quân Ä‘á»™i Nga), thế là xã há»™i bùng lên những cÆ¡n hoảng loạn. Má»™t cÆ¡n hoảng loạn đồng loạt nguy hiểm. Háºu quả của nó vẫn còn dai dẳng đến bây giá».
Mùa hè và mùa thu năm 1996 số pháºn lại bắt tôi phải đối mặt vá»›i má»™t nhân váºt chÃnh trị Nga Ä‘eo quân hà m (sá»± tháºt, đến lúc nà y anh ta đã tháo bá» quân hà m, nhÆ°ng phong cách của anh ta, suy nghÄ© của anh ta vẫn nhÆ° má»™t vị tÆ°á»›ng).
Äó là Alexandr Lebed.
Cho đến bây giá» tôi vẫn nhá»› tiếng nói ồm ồm của anh ta hồi tháng Tám năm 1991, khi anh ta nói vá»›i tôi trong buồng là m việc ở Nhà Trắng: chỉ cần má»™t loạt đạn từ xe tăng, thì toà n bá»™ ná»n móng của toà nhà sẽ sụp đổ, tất cả những nhân váºt anh hùng của Ngà i sẽ bay qua các cá»a sổ. Khi đó tôi thấy có cảm tình và chú ý đến viên sÄ© quan của quân Ä‘á»™i Liên Xô nà y.
NhÆ°ng thá»i gian trôi Ä‘i, tôi cà ng hiểu là nấp sau cái giá»ng ồm ồm và dáng Ä‘i lừng lững nhÆ° chú gấu kia, sau cái vẻ hùng dÅ©ng bị thổi phồng kia hiện lên sá»± ngáºp ngừng, không tin tưởng và o bản thân mình. Có thá»i Lebed chÆ¡i rất thân vá»›i Pavel Grachov (sau đó số pháºn bắt má»—i ngÆ°á»i Ä‘i má»™t Ä‘Æ°á»ng). Grachov là má»™t vị tÆ°á»›ng đặc thù, không bao giá» muốn vượt ra ngoà i khuôn khổ quân lệnh, khuôn khổ nghi lá»… nhà binh, má»™t cuá»™c sống nhà binh quen thuá»™c. NhÆ° thế là anh ta đã thoả mãn rồi. Lebed, thuá»™c cấp của Grachov lại là má»™t loại ngÆ°á»i hoà n toà n đối láºp. Äó là loại sÄ© quan Nga rÆ¡i và o má»™t hệ thống đồ sá»™, trong đó anh ta suốt Ä‘á»i chỉ biết là m những chi tiết vặt vãnh quan trá»ng và mãi đến những năm ở tuổi bốn mÆ°Æ¡i anh ta má»›i hiểu rằng cuá»™c sống đã đổi thay.
Tôi có thái Ä‘á»™ hết sức nghiêm túc vá»›i cái bi kịch của con ngÆ°á»i nà y và cảm thấy mình có lá»—i trÆ°á»›c những sÄ© quan bị sa thải khá»i quân dá»™i, mà chÃnh quyá»n má»›i của Nga đã không tạo cho những ngÆ°á»i nà y nhÆ° đã từng hứa cấp nhà cấp cá»a, công việc và cuá»™c sống bình thÆ°á»ng. NhÆ°ng việc đó sẽ được Ä‘á» cáºp đến sau.
Còn Lebed, ở má»™t phÆ°Æ¡ng diện nà o đó trong anh ta có sá»± phản ánh táºp trung của cái bi kịch trên, của khủng hoảng tÆ° chất, của sá»± tìm kiếm vô vá»ng chá»— đứng của mình trong hoà n cảnh má»›i. Má»™t con ngÆ°á»i lao đầu và o chÃnh trị nhÆ° và o má»™t tráºn chiến. NgÆ°á»i ta há»i anh ta những vấn Ä‘á» vá» tình hình quốc tế, thì anh ta ấp a ấp úng trả lá»i rằng đừng có chạy theo những khoản tÃn dụng vô Ãch nhÆ° lừa chạy theo củ cà rốt treo phÃa trÆ°á»›c. Rồi anh ta Ä‘Æ°a ra đầy rẫy những chuyện tếu táo, những câu ngạn ngữ. Muốn bá»™c lá»™ mình là má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông mạnh mẽ và không thể sa ngã. Anh ta đã đánh gục, đã là m các phóng viên hoảng sợ bằng cái giá»ng ồm ồm rất tá»± tin của mình. NhÆ°ng dù sao trong ná»n chÃnh trị của chúng ta, đó là tiếng nói chân thà nh, của má»™t con ngÆ°á»i bằng da bằng thịt, chứ không phải là má»™t trò chÆ¡i. Lúc đó tôi có ấn tượng nhÆ° váºy.
Tôi cảm giác cái con ngÆ°á»i dị thÆ°á»ng nà y Ä‘ang quằn quại, muốn má»i thứ Ä‘á»u phải rõ rà ng, mạch lạc, trong sáng đến trần trụi và anh ta Ä‘au khổ đến mức nà o khi không tìm thấy chá»— đứng cho mình trong cuá»™c sống má»›i. Tôi không chỉ cảm thấy mà tôi còn có sá»± cảm thông nữa đối vá»›i con ngÆ°á»i nà y. Những phóng viên nhạy cảm nắm bắt được cảm tình của tôi, đã vá»™i vã cho rằng Lebed là ngÆ°á»i kế nhiệm của tôi.
Tất nhiên, anh ta không bao giá» có thể trở thà nh ngÆ°á»i kế nhiệm được.
Ngà y 18 tháng 6 năm 1996, ngay từ sáng sá»›m có sá»± chứng kiến của các phóng viên, tôi đã ký sắc lệnh bổ nhiệm Lebed là m ThÆ° ký Há»™i đồng an ninh. Tôi đã trao cho viên tÆ°á»›ng nà y khá nhiá»u quyá»n hạn: cải cách quân Ä‘á»™i, an ninh đất nÆ°á»›c, chống tá»™i phạm và tham nhÅ©ng.
NhÆ°ng vấn Ä‘á» chủ yếu là cuá»™c chiến ở Chesnia. Tôi đã hứa sẽ kết thúc chiến tranh trÆ°á»›c bầu cá». Toà n bá»™ lãnh thổ của nÆ°á»›c cá»™ng hoà nà y, kể cả các vùng núi cao đã bị quân ta kiểm soát. Tuy nhiên ngá»n lá»a xung Ä‘á»™t vẫn còn âm ỉ cháy, và vẫn còn thÆ°Æ¡ng vong.
Vấn Ä‘á» Ä‘au khổ là không ai biết nên kết thúc chiến tranh nhÆ° thế nà o. Những cuá»™c há»™i Ä‘Ã m bình thÆ°á»ng chÆ°a Ä‘em lại kết quả gì đáng kể. Những cuá»™c Ä‘Ã m phán trÆ°á»›c đó, từ năm 1995 đã kết thúc bằng vụ ám sát tÆ°á»›ng Romanov. Còn bây giá» Ä‘Ã m phán vá»›i ai? Vá» vấn Ä‘á» gì? Trên cÆ¡ sở pháp lý nà o?
Không ai biết Ä‘iá»u đó. NhÆ°ng Lebed lại biết. Lebed bay Ä‘i Chesnia ban đêm hoà n toà n bà máºt và ngay đêm đã gặp Maskhadov và Udugov. Cuá»™c Ä‘Ã m phán đã có hiệu quả, theo kiểu các tÆ°á»›ng lÄ©nh nói chuyện vá»›i nhau.
Ngà y 14 tháng 8, tức là ngà y hôm sau, sau khi đã diễn ra những cuộc đà m phán, Lebed đã ký lệnh vỠviệc giải quyết cuộc khủng hoảng Chesnia ngay ở chỗ tôi. Chỉ đạo chiến lược vỠtoà n bộ các vấn đỠChesnia được giao cho Hội đồng an ninh. Thế là chỉ sau hai tuần Lebed và Maskhadov đã ký tại Khasaviut tuyên bố vỠnhững nguyên tắc kết thúc cuộc chiến.
Dưới đây là một số điểm trong tuyên bố đó:
Vấn Ä‘á» quy chế của Chesnia sẽ hoãn lại đến năm 2001. Rút lui hoà n toà n các Ä‘Æ¡n vị quân Ä‘á»™i. Thà nh láºp các uá»· ban chung. Hợp tác. Vân vân.
Trên thá»±c tế, nÆ°á»›c Nga thừa nháºn tÃnh hợp pháp của việc tá»± tuyên bố Ä‘á»™c láºp của nÆ°á»›c Cá»™ng hoà Chesnia. NÆ°á»›c Nga từ bá» những nhiệm vụ đặt ra trÆ°á»›c đây - thiết láºp sá»± kiểm soát trên lãnh thổ Chesnia, khôi phục luáºt pháp của Nga trên lãnh thổ nÆ°á»›c Cá»™ng hoà nà y, giải tán những Ä‘á»™i quân vÅ© trang trái phép. Những nhà quân sá»± coi quyết định nà y là má»™t sá»± phản bá»™i. Còn báo chà thì gá»i đó là đầu hà ng. Duma lại coi đó là má»™t cuá»™c phiêu lÆ°u. NhÆ°ng dù sao thì cái cảm giác chủ yếu của những ngà y đó là : xã há»™i Nga đón nháºn quyết định nà y vá»›i sá»± thở phà o nhẹ nhõm. Tất cả đã quá mệt má»i vá»›i chiến tranh, vá»›i cảnh nồi da nấu thịt. Tất cả Ä‘á»u muốn hoà bình.
Chúng ta còn chưa biết hoà bình có đến hay không.
Chúng ta còn chưa biết quyết định vấn đỠChesnia một cách nhanh chóng và hiệu quả nà y rồi sẽ dẫn đến cái gì nữa.
Tại buổi trả lá»i phá»ng vấn, Lebed tuyên bố. “Má»™t đất nÆ°á»›c bị bần cùng vá»›i ná»n kinh tế suy sụp và vá»›i má»™t quân Ä‘á»™i cÅ©ng nhÆ° váºy thì không thể cho phép mình tiến hà nh má»™t cuá»™c chiến tranh hoang phÃâ€.
Tôi cố gắng lắng nghe âm Ä‘iệu phát biểu của Lebed. Äã có lúc tôi có cảm giác rằng má»™t con ngÆ°á»i khà chất mạnh mẽ, má»™t gã Ä‘Ã n ông khoẻ mạnh và năng nổ lên nắm quyá»n thá»±c sá»± đã thúc đẩy nhanh việc giải quyết những vấn Ä‘á» Ä‘au đầu của chúng ta. NhÆ°ng trong tôi cÅ©ng xuất hiện mối nghi ngá» là có thể hay là tôi không đánh giá hết anh ta - đây chÃnh là chÃnh khách trẻ tuổi mà tôi đã Ä‘i tìm và không tìm ra chăng.
“Tôi không hợp vá»›i má»™t quan chức: LÆ°ng tôi không quen uốn còng xuống... Nguyên tắc đẩy đất nÆ°á»›c và o vá»±c thẳm không thÃch hợp vá»›i tôi: Tôi không chÆ¡i cái trò đó và sẽ không bao giá»...
Sau lÆ°ng tôi là mÆ°á»i má»™t triệu con ngÆ°á»i, và con cái há» hôm nay bị chết trong cuá»™c chiến tranh phi lý nà yâ€.
Lebed còn phát biểu má»™t câu sau: “Tôi được cá» Ä‘i Chesnia để Ä‘áºp tan nóâ€.
Äiá»u mà Lebed không thÃch đóng vai công chức thì tôi đã biết từ lâu. Äiá»u mà vấn Ä‘á» hoà bình Chesnia được Lebed giải quyết theo phong cách của mình. vá»›i những lá»i lẽ dứt khoát, kiên quyết, nhấn mạnh láºp trÆ°á»ng của mình, tôi cÅ©ng Ä‘oán ra từ trÆ°á»›c. Vấn Ä‘á» cốt yếu là anh ta sẽ xá» sá»± sau nà y nữa nhÆ° thế nà o.
Tôi đã tiến hà nh việc thay đổi các bá»™ trưởng vÅ© lá»±c ngay từ trÆ°á»›c khi bầu cá». Những bá»™ trưởng chẳng có gì nổi tiếng chịu trách nhiệm vá» chiến dịch quân sá»± ở Chesnia tôi đã cách chức hết. Kể cả Grachov.
Sau khi xem xét Bá»™ Quốc phòng (theo Ä‘á» nghị của Lebed, tôi dã cách chức bảy (!) Thứ trưởng của Grachov và bổ nhiệm Igor Rodionov lên là m Bá»™ trưởng), Alexandr Lebed vẫn chÆ°a thoả mãn. Anh ta tấn công và o Bá»™ trưởng Ná»™i vụ Kulikov (chÃnh Kulikov vá»›i tÆ° cách là TÆ° lệnh các lá»±c lượng ná»™i vụ chịu trách nhiệm chủ yếu vá» việc tiến hà nh chiến dịch quân sá»± sau nà y trên toà n lãnh thổ Chesnia). ChÃnh ở đây Lebed đã tìm ra lý do để là m chÃnh biến (tuy là nó chẳng đáng để ý gì), và cÅ©ng chÃnh ở đây Lebed đã tố cáo những đối thủ và những kẻ phá hoại. Hục hặc giữa Lebed và Kulikov đã trở nên công khai. Lebed nói thẳng: “Hai còn trâu húc nhau không thể Ä‘i trên má»™t chiếc thuyá»nâ€.
Quân đặc nhiệm dù của Lebed đã bắt giữ hai nhân viên của Bá»™ Ná»™i vụ, má»™t phụ nữ và má»™t nam giá»›i và những ngÆ°á»i nà y ngay láºp tức đã phải thừa nháºn là há» theo dõi viên tÆ°á»›ng nà y.
Sá»± đối địch giữa các cÆ¡ cấu vÅ© lá»±c bao giá» cÅ©ng rất nguy hiểm đối vá»›i quốc gia. Khi các tÆ°á»›ng lÄ©nh choảng nhau, thì dân thÆ°á»ng sẽ bị thÆ°Æ¡ng vong, luáºt pháp và tráºt tá»± xã há»™i sẽ bị coi thÆ°á»ng. Há» là những tÆ°á»›ng lÄ©nh, nên bất chấp Hiến pháp. GiỠđây không thể để tình hình diá»…n biến nhÆ° thế được.
Cuối cùng thì cÅ©ng diá»…n ra những tuyên bố ầm Ä© của Lebed vá» chÃnh sách đối ngoại. Lebed Ä‘e doạ sẽ tiến hà nhâ€cấm váºn kinh tế†những nÆ°á»›c châu Âu, nếu NATO mở rá»™ng sang phÃa Äông (còn anh ta muốn nói đến nÆ°á»›c nà o thì không ai hiểu được), tuyên bố những tên lá»a của Liên Xô dù là hoen gỉ nhÆ°ng vẫn còn có thể bắn được, Ä‘á» nghị Thà nh phố Sevastopol phải được trở lại nÆ°á»›c Nga. Má»i tuyên bố của mình anh ta không há» tham khảo ý kiến của ai.
Những hà nh vi của vị tÆ°á»›ng nà y gây ra phản ứng kịch liệt từ nhiá»u phÃa và tôi không thể không là m gì.
Lebed không há» có bạn bè trong số những quan chức dân sá»±. Những cuá»™c chá»i bá»›i Lebed nhằm và o Chubais đã vượt quá khuôn khổ lịch sá»±. Lebed công khai ám chỉ phải cách chức Chánh văn phòng Tổng thống của Chubais, rằng Chubais hay xiên xá», châm chá»c khả năng và trà tuệ của Lebed. Báo chà đã rất quan tâm xem vị ThÆ° ký Há»™i đồng an ninh má»›i nà y còn gây ra những chấn Ä‘á»™ng gì nữa.
Tất cả những chuyện gì xảy ra trong những tháng đó ở Kremli Ä‘á»u liên quan đến tình thế rất rõ rà ng - đó là bệnh táºt của tôi.
Lebed không há» vô cá»› tuyên bố rùm beng ở hà nh lang của chÃnh quyá»n. Bằng cá» chỉ của mình, anh ta muốn bá»™c lá»™: Tổng thống chẳng ra gì cả, còn tôi má»™t vị tÆ°á»›ng - chÃnh khách sẵn sà ng thay thế vị trà của ông ta. Ngoà i tôi ra, chẳng còn có ai xứng đáng cả. Chỉ có tôi má»›i có khả năng nói chuyện vá»›i nhân dân trong giá» phút nan nguy.
Äiá»u là m tôi lo lắng nhất là Lebed hoà n toà n không có khả năng thoả thuáºn, tìm đồng minh, thông qua những quyết định đã được thống nhất. DÆ°á»ng nhÆ° Ä‘iá»u đó phải đến. Lebed phải há»c, phải biết hÆ°á»›ng những ná»— lá»±c của mình tìm kiếm cách giải quyết má»™t cách hiệu quả những vấn Ä‘á» của chúng ta ở Chesnia. NhÆ°ng sau tuyên bố ở Khasaviut, thì má»i việc má»›i rõ: Lebed không thể có kiên nhẫn để giải quyết tất cả má»i vấn đỠở Chesnia.
Tôi Ä‘Ã nh phải giao cho ChernomÆ°rdin tiến hà nh má»™t phần các cuá»™c Ä‘Ã m phán vá»›i ngÆ°á»i Chesnia.
Ngà y 3 tháng 10, tôi đã ký sắc lệnh tÆ°á»›c bá» những quyá»n hạn nhất định của Lebed trong việc gây ảnh hưởng đối vá»›i quân Ä‘á»™i, Lãnh đạo Uá»· ban vá» phong hà m và chức vụ trá»±c thuá»™c Tổng thống sẽ giao cho Yuri Baturin, ThÆ° ký Há»™i đồng Quốc phòng. Nếu nhÆ° ai đã hiểu tâm tÃnh của những tÆ°á»›ng lÄ©nh Nga, thì ý nghÄ©a của sắc lệnh hoà n toà n mang tÃnh chất văn phòng thuần tuý nhÆ° thế nà o. Lebed sẽ không còn nắm trong túi mình những ngôi sao lá»›n nhất đối vá»›i những ngÆ°á»i có cấp hà m cao nhất của Nhà nÆ°á»›c. Anh ta không còn có thể muốn là m gì thì là m.
Lebed hiểu ngay là tôi có ý nhÆ° thế nà o. Gần nhÆ° suốt ngà y hôm đó anh ta cứ muốn đến gặp tôi tại Bakhvich. TrÆ°á»›c khi tôi phải phẫu thuáºt còn hÆ¡n má»™t tháng nữa. Anh ta cầu khẩn:
- ThÆ°a Boris Nicolaevich, quyết định của Ngà i là sai lầm. Há»™i đồng Quốc phòng - đó không phải là cÆ¡ quan có thể lãnh đạo những chức vụ cao cấp trong quân Ä‘á»™i. Hiện nay lãnh đạo cÆ¡ quan nà y là má»™t nhân váºt dân sá»±. Quân Ä‘á»™i sẽ không hiểu được Ä‘iá»u đóâ€
Tôi giải thÃch cho Lebed hiểu rằng quyết định của tôi không nên thảo luáºn. Và tôi khuyên: “Anh nên là m việc của mình. Nên là m việc thÆ°á»ng xuyên vá»›i Thủ tÆ°á»›ng và những ngÆ°á»i khác. Không nên cãi nhau vá»›i má»i ngÆ°á»i trong bá»™ máy của tôiâ€.
Lebed tá»± ái, nói rằng trong trÆ°á»ng hợp đó anh ta sẽ xin từ chức.
Anh ta bá» Ä‘i, những bÆ°á»›c Ä‘i cháºm chạp và nặng ná» kiểu rất tÆ°á»›ng, còn tôi hiểu rằng hoá ra má»™t con ngÆ°á»i nghe chừng có vẻ rất kiên quyết và cứng rắn, nhÆ°ng không phải nhÆ° váºy. Äối vá»›i tôi, má»™t ngÆ°á»i đã từng trải qua ná»n đại chÃnh trị, ở các cÆ°Æ¡ng vị lãnh đạo khác nhau thì chỉ qua cách nói năng và cá» chỉ của anh ta là đã quá hiểu. Biết đâu, hay là tôi đã nhầm? Ta hãy xem sao...
Tôi thá» chá». NhÆ°ng chÆ°a thấy có Ä‘Æ¡n xin từ chức.
Ngà y 7 tháng 10 Lebed bay Ä‘i Bruselles tham dá»± cuá»™c há»p ở Äại bản doanh của NATO. Anh ta đã tổ chức má»™t cuá»™c há»p báo rùm beng, ầm Ä©, Ä‘Æ°a ra những tuyên bố hết sức ngạc nhiên.
Còn lúc đó thì tôi đã giao cho Văn phòng Tổng thống chuẩn bị sắc lệnh bãi chức anh ta. Vấn Ä‘á» không há» giản Ä‘Æ¡n nhÆ° váºy, nhất là bây giá» khi thá»i gian đã qua Ä‘i. Uy tÃn của Lebed trong các lá»±c lượng vÅ© trang rất cao. Sá»± tÃn nhiệm trong dân chúng có lúc lên đến gần ba mÆ°Æ¡i phần trăm. Äó là chỉ số uy tÃn cao nhất trong số những chÃnh khách. NhÆ°ng cái chÃnh là Lebed gần nhÆ° đã nắm được Bá»™ Quốc phòng do tay chân của mình là Igor Rodionov đứng đầu má»™t ngÆ°á»i ủng há»™ nhiệt tình quan Ä‘iểm đối láºp.
Trong khi đó tại Văn phòng Tổng thống của tôi đã thảo luáºn má»™t cách nghiêm túc đến phÆ°Æ¡ng án xấu nhất: táºp kÃch Ä‘Æ°a quân dù vá» MatxcÆ¡va, chiếm giữ trụ sở của các bá»™ vÅ© lá»±c... Quân đặc nhiệm dù là đội quân cÆ¡ Ä‘á»™ng nhất và được huấn luyện tốt nhất trong lá»±c lượng bá»™ binh - Lebed nói chung được há» tôn sùng. Há» nói rằng đến bây giá» Lebed có thể thá»±c hiện má»i mệnh lệnh của quân đặc nhiệm dù - từ chạy, kéo dây, nhảy và báºt dù, bắn mục tiêu di Ä‘á»™ng...
NhÆ°ng tôi cho rằng Ä‘iá»u đó chẳng có ý nghÄ©a gì hết. Tôi chỉ biết rằng trong bất cứ má»i hoà n cảnh, Lebed không dám quyết định bất cứ má»™t vấn Ä‘á» gì. Tôi Ä‘á»c được trong mắt anh ta má»™t biểu hiện bất ngá» - má»™t cáºu há»c trò chỉ biết há»c thuá»™c lòng máy móc đã quên mất bà i giảng trên lá»›p và không biết là m gì hÆ¡n.
NhÆ°ng dù sao tôi vẫn còn nghi ngá» việc từ chức của anh ta. Nên chăng lại chÃnh thá»i Ä‘iểm nà y là m cho tình hình chÃnh trị ná»™i bá»™ căng thẳng lên? Sau đó là cuá»™c phẫu thuáºt của tôi. NhÆ°ng, mặt khác, nếu nhÆ° có chuyện gì đó xảy ra thì sao?
Tôi không muốn để khi tôi phẫu thuáºt thì Lebed vẫn còn ở Kremli. Má»™t con ngÆ°á»i khó sai bảo, có những tham vá»ng chÃnh trị lá»›n lao, Ä‘ang bị những mâu thuẫn ná»™i bá»™ dà y vò... và là má»™t chÃnh khách yếu Ä‘uối. ChÃnh cái tiêu chà cuối cùng là cái ghê sợ nhất. Ta có thể mạnh mẽ phê phán mình, nhÆ°ng lúc nà o cÅ©ng phải chủ Ä‘á»™ng nắm vững tình hình. Còn Lebed thì sao? Chỉ để chứng minh cho bản thân mình má»™t cách rất ấu trÄ©, anh ta có thể bất chấp không là m má»™t Ä‘iá»u gì. Con ngÆ°á»i nà y không thể nháºn có bất cứ mảy may nà o hy vá»ng để lãnh đạo đất nÆ°á»›c nà y. Bản thân Lebed chắc hẳn cÅ©ng cảm thấy sắp bị cách chức.
Äang trong tình trạng cáu gắt, Lebed có lần đến Gorki gặp tôi mà không báo trÆ°á»›c.
NgÆ°á»i ta không cho anh ta và o gặp tôi vì không hẹn trÆ°á»›c. Anh ta đứng mãi ngoà i cổng, chá»i mắng cảnh vệ. Anh ta gá»i Ä‘iện từ máy Ä‘iện thoại công cá»™ng và gà o lên trong máy rằng ngÆ°á»i ta không cho anh ta gặp Tổng thống! CÅ©ng không phải ai khác, mà chÃnh là Chubais, kẻ thù chÃnh của xã há»™i!
Qua miệng của anh ta Chubais được báo chà gá»i là “nhiếp chÃnhâ€: rằng khi Tổng thống bị ốm nặng, thì tất cả Ä‘á»u do “nhiếp chÃnh†Chubais chỉ đạo. Nhiếp chÃnh là thuáºt ngữ dùng ở thá»i chế Ä‘á»™ quân chủ, đối vá»›i thá»i đại của chúng ta thì không có liên quan gì cả. NhÆ°ng thuáºt ngữ đó đã lan truyá»n trong Duma, Há»™i đồng Liên bang và có ý nghÄ©a chÃnh trị xiên xá».
Lebed đứng ở cổng, các cảnh vệ thì run lên cầm cáºp. Phải thừa nháºn rằng tôi có cảm giác rất hay và kỳ quặc lần đầu tiên xuất hiện trong tôi suốt bao năm trá»i: DÆ°á»ng nhÆ° có ai đó định Ä‘áºp cá»a nhà mình xông và o. Ãt ra mình cÅ©ng có thể gá»i cảnh sát chứ.
Tình hình đến mức cá»±c Ä‘iểm. Thủ tÆ°á»›ng buá»™c phải triệu táºp gấp má»™t cuá»™c há»p vá»›i các bá»™ trưởng vÅ© lá»±c.
ChernomÆ°rdin cố ý không má»i Lebed tham dá»±. Các bá»™ trưởng không thể chịu Ä‘á»±ng được hÆ¡n nữa bởi những hà nh Ä‘á»™ng của ThÆ° ký Há»™i đồng an ninh và đá»u thống nhất má»™t quan Ä‘iểm không thể để Lebed nắm quyá»n lá»±c nữa. NhÆ°ng Lebed không hiểu bằng cách nà o đó biết có cuá»™c há»p nhÆ° váºy và mò tá»›i. Thế là diá»…n ra má»™t cuá»™c chá»i lá»™n. Lebed đã gây ra bê bối. Các bá»™ trưởng thì lặng im... Chỉ có má»—i má»™t mình Kulikov là kiên quyết phản kháng.
Äiá»u đó lại cà ng không thể chấp nháºn được khi má»i việc đã Ä‘i quá xa khuôn khổ và suy nghÄ© là nh mạnh và o đúng cái ngà y mà tôi quyết định ký sắc lệnh bãi chức anh ta.
Lẽ ra nên cách chức Lebed sá»›m hÆ¡n. NhÆ°ng... tháºt kỳ cục là Alexandr Lebed có Ä‘iá»u gì đó rất giống tôi khi nà o đó. NhÆ°ng chỉ khác ở dạng anh ta nhừ trò há». Cứ nhÆ° ta nhìn và o gÆ°Æ¡ng cÆ°á»i
Tôi nằm ở viện vá»›i bệnh Ä‘au tim (Ä‘au cả nghÄ©a Ä‘en và nghÄ©a bóng). NhÆ°ng lúc nà o tôi cÅ©ng cảm thấy trong tôi có thái Ä‘á»™ kỳ cục, hai mặt vá»›i Lebed. Má»™t mặt, tôi biết Æ¡n anh ta đã dám nháºn trách nhiệm nặng ná» giải quyết hoà bình ở Chesnia. Tuy cái thá»i gian hoà bình đó kéo dà i không lâu, không được xây dá»±ng má»™t cách bá»n vững, nhÆ°ng tôi không thể cứ cho kéo dà i chiến tranh mãi.
Tiếc thay Lebed hoá ra là con ngÆ°á»i hay to mồm, nhÆ°ng lại là má»™t chÃnh khách rất yếu Ä‘uối. Có thể đó lại là điá»u hạnh phúc đối vá»›i chúng ta. HÆ¡n nữa, bây giá» anh ta không còn là má»™t vị tÆ°á»›ng, mà chỉ là tỉnh trưởng. Tôi rất muốn tin rằng cái trÆ°á»ng Ä‘á»i nà y sẽ dạy cho anh ta Ä‘iá»u gì đó. Bởi dầu sao anh ta cÅ©ng là má»™t con ngÆ°á»i chói sáng và dị thÆ°á»ng...
Tôi sợ rằng nếu tôi nêu ra má»™t công thức nhÆ° váºy, thì có thể là m cho các quân nhân chân thá»±c tức giáºn.
Rất nhiá»u tÆ°á»›ng lÄ©nh biết rằng tôi đánh giá cao công lao của hỠđối vá»›i Tổ quốc. Rồi tôi tin ở há». NhÆ°ng tôi không thể viết vá» những gì kém thú vị đối vá»›i tôi. Tôi có ấn tượng là trong mảng lịch sá» từ năm 1998 đến 1996 có quá nhiá»u chuyện đất nÆ°á»›c phụ thuá»™c và o các quyết định của các tÆ°á»›ng lÄ©nh, và o cách xá» sá»± của há» công khai cÅ©ng nhÆ° sau háºu trÆ°á»ng. NÆ°á»›c Nga phải đối mặt trá»±c diện vá»›i cái lô gÃch của các tÆ°á»›ng lÄ©nh và sá»± quá tá»± tin của há». ChÃnh trong đó có phần lá»—i lầm của tôi.
Tôi đặc biệt đáng tiếc phải nhá»› lại má»™t vị tÆ°á»›ng nữa, ngÆ°á»i có vai trò đặc biệt trong Ä‘á»i tôi. Äã nhiá»u năm anh ta rất gần gÅ©i vá»›i tôi và rất có tình ngÆ°á»i và tình đồng Ä‘á»™i, và cÅ©ng nhiá»u năm tôi coi anh ta là ngÆ°á»i đồng chà hÆ°á»›ng. Äó là tÆ°á»›ng Alexandr Korzakov, Giám đốc CÆ¡ quan an ninh Tổng thống. Trong cuốn sách Alexandr Vasilevich viết có quá nhiá»u Ä‘iá»u không đúng sá»± tháºt và bẩn thỉu. NhÆ°ng tôi không há» Ä‘á»c cuốn sách đó, không muốn biết thêm những Ä‘iá»u kinh tởm nữa. Tôi chỉ biết má»™t Ä‘iá»u: anh ta đã hà ng chục năm bảo vệ tôi, miệng hứa trung thà nh, lấy thân mình che chở tôi vá»›i đúng nghÄ©a của nó, chia sẻ vá»›i tôi những khó khăn, không ngừng tìm tòi phát hiện và lôi ra ánh sáng những địch thủ của tôi (đó chÃnh là ná»— lá»±c, cố gắng và cÅ©ng là nguồn gốc sâu xa của sá»± bất hoà của chúng tôi), và và o lúc khó khăn nhất của tôi thì anh ta định cho tôi “leo câyâ€...
Tại sao lại xảy ra nhÆ° váºy?
Chỉ có mấy năm mà anh ta nhảy từ cấp thiếu tá của “Cục†(Cục Cảnh vệ của KGB cÅ© - N.D.) lên đến cấp tÆ°á»›ng, có được những chức năng mà anh ta không thể có được, tạo ra má»™t cÆ¡ cấu bảo vệ sánh ngang vai vá»›i bạn anh ta là Barsukov, Giám đốc FSB, ngÆ°á»i không há» có quan hệ gì trá»±c tiếp đến công tác phản gián. Korzakov muốn tạo cho mình được tháºt quyá»n lá»±c để lợi dụng nó. Äể muốn trở thà nh má»™t chÃnh khách thá»±c thụ, cần phải có tất cả những phẩm chất cần thiết, chứ không phải là chỉ theo dõi đối thủ và phân loại há» ra thà nh ai là “ngÆ°á»i của ta†và ai là “ngÆ°á»i của há»â€. ChÃnh vì váºy, Korzakov muốn tác Ä‘á»™ng đến việc bổ nhiệm ngÆ°á»i nà y, ngÆ°á»i kia trong ChÃnh phủ và trong Văn phòng Tổng thống và cả ở các bá»™ vÅ© lá»±c và đó là lá»—i ở tôi. Korzakov đối vá»›i tôi chỉ còn là ngÆ°á»i của quá khứ của tôi, má»™t quá khứ có những chiến thắng lá»›n lao và thất bại ghê gá»›m, của vinh quang, của những thá»i Ä‘iểm tôi cứ theo Ä‘Ã thẳng tiến và rồi lại bị tụt dốc vá»›i tốc Ä‘á»™ không thể hình dung nổi. ChÃnh tôi tháºt rất khó khăn má»›i Ä‘oạn tuyệt được vá»›i quá khứ đó.
Nhưng dù sao thì cũng phải đoạn tuyệt.
Khi KGB có sức mạnh toà n năng bị sụp đổ, thì trong cái không gian chÃnh trị, tá»± do chÃnh trị chÆ°a bao giá» có đã xuất hiện. Những ngÆ°á»i mang quân hà m trên vai Ä‘á»u lợi dụng tình hình đó theo cách của mình. Còn đầu những năm 90 thá»±c tế đã có mối nguy cÆ¡ thá»±c sá»± của má»™t cuá»™c chÃnh biến quân sá»±, má»™t cuá»™c ná»™i chiến, và đối vá»›i tôi, nhÆ° tôi đã nói là tôi đã biết rất rõ. NhÆ°ng Ä‘iá»u gì đã cản trở diá»…n tiến của tình hình đó?
Äiá»u tháºt kỳ cục là chÃnh sá»± ổn định ná»™i bá»™ của xã há»™i đã cản trở. Ná»n dân chủ non trẻ trong nÆ°á»›c đã nhanh chóng tạo ra được sá»± miá»…n dịch đối vá»›i “nạn vi rút của các tÆ°á»›ng lÄ©nhâ€: Muốn chỉ huy tất cả. Tá»± do ngôn luáºn và các tiêu chà chÃnh trị của nÆ°á»›c Nga má»›i đã được thiết láºp, hay nói má»™t cách nghiêm túc là đối trá»ng của mối Ä‘e doạ nà y.
Cứ má»—i năm tôi lại cảm thấy ảnh hưởng của các tÆ°á»›ng lÄ©nh ngà y cà ng Ãt nguy hiểm hÆ¡n.
ChÃnh vì váºy ở nÆ°á»›c Nga khi ngÆ°á»i ta nói: ở nÆ°á»›c Nga chÆ°a có dân chủ, chÆ°a tạo ra được những tiêu chà của má»™t xã há»™i công dân, cÆ¡ chế pháp lý, thì tôi rất nghi ngá» thứ chủ nghÄ©a cấp tiến đó mặc dù có thể Ä‘iá»u đó được nói ra xuất phát từ má»™t Ä‘á»™ng cÆ¡ tốt Ä‘i chăng nữa.
Khi nhìn lại lịch sỠđá qua, các bạn hãy tự hiểu nó.
Có lần và o năm 1993, mà có thể sá»›m hÆ¡n là và o năm 1991, tôi đã suy nghÄ©: trong giá»›i tÆ°á»›ng lÄ©nh của chúng ta có Ä‘iá»u gì đó không ổn. Có Ä‘iá»u gì đó quan trá»ng mà há» không có: có thể là tÃnh hà o hiệp, trà tuệ, má»™t cái gì đó xuyên suốt. Mà quân Ä‘á»™i là cái hà n thá» biểu của xã há»™i. Äặc biệt là ở nÆ°á»›c Nga. Còn ở đây quân Ä‘á»™i chỉ Ä‘Æ¡n giản nhÆ° đống giấy mà u hà o nhoáng bá» Ä‘i. Tôi chỠđợi xuất hiện má»™t vị tÆ°á»›ng má»›i không giống nhÆ° những vị tÆ°á»›ng khác. Hay nói.chÃnh xác hÆ¡n là giống nhÆ° những tÆ°á»›ng lÄ©nh mà tôi từng biết qua sách vở Ä‘á»c được thá»i thÆ¡ ấu. Tôi chỠđợi...
Thá»i gian trôi Ä‘i, nhÆ°ng vị tÆ°á»›ng nhÆ° váºy không thấy xuất hiện.
Rồi từ khi anh ta xuất hiện trước toà n xã hội, thì thấy rất rõ đó là hình ảnh một quân nhân dũng cảm thực thụ và có trình độ cao.
NgÆ°á»i ta gá»i anh ta là “tÆ°á»›ngâ€. Äó là đại tá Vladimir Putin. NhÆ°ng đây lại là chuyện khác rồi.
|
08-09-2008, 10:46 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
Chubais hay “Äá»™i hình 97â€
Ngà y 7 tháng giêng năm 1997, tôi phải và o viện do bị viêm phổi, còn đến ngà y 17 thì Duma đã đưa và o chương trình nghị sự vấn đỠbãi chức Tổng thống do tình trạng sức khoẻ. Cái tin đó là m cho xã hội lại trà o lên một là n sóng mới với những hồi hộp, lo âu.
Trong trÆ°á»ng hợp nà o Tổng thống bị coi là không có khả năng, thì Hiến pháp ghi Ä‘iá»u khoản nà y không rõ rà ng. Lợi dụng Ä‘iá»u nà y, những ngÆ°á»i cá»™ng sản trong Duma định thông qua Luáºt vá» Uá»· ban y tế nhằm quy định cho Tổng thống những khuôn khổ chặt chẽ: bao nhiêu ngà y Tổng thống được vắng mặt, còn quá bao nhiêu ngà y thì không được. Những bệnh nà o thì Tổng thống được phép ốm, còn bệnh nà o thì không. Hầu nhÆ° hỠđịnh Ä‘Æ°a ra những thủ tục y tế mà tôi phải thá»±c hiện trong những thá»i hạn nhất định! Rồi há» gần nhÆ° đòi há»i những phân tÃch phải nằm dÆ°á»›i sá»± chỉ đạo của Duma cá»™ng sản.
Không má»™t luáºn chứng là nh mạnh nà o có thể tác Ä‘á»™ng được những nghị sÄ© cánh tả. Các nghị sÄ© cánh hữu đã Ä‘Æ°a ra hà ng loạt thà dụ: ở nÆ°á»›c nà o Tổng thống phải Ä‘i phẫu thuáºt, ở nÆ°á»›c nà o Tổng thống ngồi trên xe lăn rất nhiá»u năm, ở nÆ°á»›c nà o Tổng thống mắc căn bệnh ung thÆ° hiểm nghèo. NhÆ°ng không có ở đâu Quốc há»™i lại Ä‘Æ°a vấn đỠđó ra thảo luáºn má»™t cách vô liêm sỉ đến thế!
Nếu Tổng thống cảm thấy “bất an†thì tá»± Tổng thống phải đặt vấn Ä‘á» vá» việc bầu cá» trÆ°á»›c thá»i hạn. Theo tôi việc bắt buá»™c kiểm tra tình trạng sức khoẻ của Tổng thống chỉ nên thá»±c hiện trÆ°á»›c má»—i cuá»™c bầu cá». Nếu không là m nhÆ° váºy thì sẽ xuất hiện biết bao mÆ°u mô, biết bao trò chÆ¡i xảo trá, mất ổn định chÃnh trị.
Liệu có hợp lô gÃch không? Theo tôi là rất hợp.
NhÆ°ng Duma lại theo Ä‘uổi cái lô gÃch khác. Ngay từ năm 1991, tháºm chà trÆ°á»›c đó nữa, từ năm 1990 há» chỉ theo Ä‘uổi má»™t ý tưởng: phế bá» Yeltsin.
Còn giỠđây, và o đầu năm 1997, má»™t bá»™ pháºn Ä‘á» hồng của Duma lại Ä‘i theo con Ä‘Æ°á»ng cÅ©.
Ngà y 17 tháng giêng. Cuá»™c bá» phiếu vá» tình trạng sức khoẻ của tôi đã được tổ chức. Những nghị sÄ© của phái “Ngôi nhà chung của chúng ta - nÆ°á»›c Nga†đã đứng dáºy bá» cuá»™c há»p. Phái “Yabloko†cÅ©ng không ủng há»™ Ä‘á» nghị của đảng viên cá»™ng sản Iliukhin. Còn Äảng Nông dân thì bị phân hoá.
Äá» nghị đó đã không thể thông qua được.
Còn tôi cảm thấy thế nà o và o cái thá»i Ä‘iểm cuối tháng giêng đó?
Tất nhiên tôi rất giáºn bản thân mình, giáºn các bác sÄ© Ä‘iá»u trị. Äúng ra sau phẫu thuáºt phải biết giữ mình! Bởi vì thá»±c chất là phẫu thuáºt rất thà nh công... Tim tôi đã hoạt Ä‘á»™ng được ngay. Rồi tôi đã hồi phục rất nhanh, khoẻ khoắn. Tôi dá»… thở biết bao. Tháºm chà tôi Ä‘i là m còn sá»›m hÆ¡n cả lịch trình Ä‘iá»u dưỡng. Rồi sá»± cố xảy ra! Không hiểu do tôi nóng sốt quá hay do má»™t thứ vi rút nà o đó. Hay là do khi và o nhà tắm hÆ¡i tôi đã bị cảm lạnh. Tôi không nghÄ© rằng cÆ¡ thể mình lại yếu đến nhÆ° váºy. Không thể liá»u lÄ©nh vá»›i sức khoẻ được. ChÃnh tôi lại phải rá»i bá» công việc sôi Ä‘á»™ng mất má»™t tháng rưỡi nữa.
Tình thế tháºt nặng ná» - tôi bị bệnh viêm phổi sau phẫu thuáºt. Khi chuẩn bị cho phẫu thuáºt tôi đã sút Ä‘i mất hai mÆ°Æ¡i kilôgam. HÆ¡n nữa lại bị cái nóng ná»±c, cái ốm yếu hà nh hạ. Thân thể cứ nhÆ° không còn là của tôi nữa, phổi gần nhÆ° trong suốt Những suy nghÄ© cứ lởn vởn trong đầu.
Hình như tôi lại được sinh ra lần thứ hai.
Äó má»›i là điá»u quan trá»ng. Tôi đã là “tôi†hoà n toà n khác. Má»™t Boris Yeltsin khác hẳn. Có thể nói là má»™t Yeltsin đã từng trải qua má»™t thế giá»›i khác trở vá». Tôi đã không thể giải quyết các vấn Ä‘á» bằng cách lợi dụng tất cả sức lá»±c cÆ¡ thể của mình nhÆ° trÆ°á»›c đây. Tức là những vấn Ä‘á» liên quan đến những cuá»™c va chạm chÃnh trị Ä‘á»™t biến. GiỠđây Ä‘iá»u đó không còn dà nh cho tôi nữa.
Mấy ngà y liên tôi luôn sốt cao ở mức gần bốn mÆ°Æ¡i Ä‘á»™. Nhiệt Ä‘á»™ cÆ¡ thể hạ xuống rất cháºm chạp. Các bác sÄ© hoảng hốt sợ rằng có thể diá»…n biến sức khoẻ sẽ phức tạp hÆ¡n. Liệu quá trình viêm nhiá»…m có tiếp tục nữa hay không?
Chỉ gần đến ngà y sinh của tôi, thì tôi má»›i hồi tỉnh dần. Ngoà i cá»a sổ đã là tháng hai. Äã là cuối đông rồi.
Ngà y 23 tháng Hai, lần đầu tiên sau cơn ốm tôi mới xuất hiện trước công chúng.
Vẫn những nghi lá»… cÅ© quen thuá»™c của Kremli - đặt vòng hoa trÆ°á»›c má»™ Chiến sÄ© vô danh. ChÃnh sắc lệnh đầu tiên của tôi ban hà nh là sắc lệnh vá» việc bá» trạm gác số má»™t. Tôi đã từng đứng trên Lăng, trên Quảng trÆ°á»ng Ä‘á». TrÆ°á»›c cái má»™ Æ°á»›p xác nhà lãnh tụ vô sản thế giá»›i hà ng ngà y cứ sau má»™t giá» là các chiến sÄ© cảnh vệ lại thay đổi gác. Bây giá» há» chỉ còn đứng bên cạnh những ngôi má»™ tượng trÆ°ng cho tất cả những ngÆ°á»i lÃnh của chúng ta đã hy sinh cho Tổ quốc.
Tôi tiến gần đến đám phóng viên. Những khuôn mặt quen thuá»™c. Há» chỠđợi ở tôi phát biểu nà o đó. Việc tôi sẽ phát biểu Ä‘iá»u gì đó sau má»™t thá»i gian khá lâu vắng mặt là điá»u quan trá»ng đối vá»›i há».
Nói vá» Duma: “Tháºt khó khăn khi nói chuyện vá»›i tôi. Tôi có thể đầu hà ng chăngâ€.
Những câu đầu tiên là m sao mà tôi khó diá»…n đạt đến thế. NhÆ°ng dù sao tôi cÅ©ng cảm thấy đã khá hÆ¡n khi nháºp vá»›i vai quen thuá»™c của mình. Không ai được cho rằng Yeltsin sẽ bị nổ tung nhÆ° má»™t quả bóng bay.
NhÆ°ng có sá»± hoảng loạn nà o đó Ä‘ang treo lÆ¡ lá»ng. Xã há»™i Ä‘ang chỠđợi má»™t hà nh Ä‘á»™ng nà o đó, Ä‘ang chỠđợi má»™t cái gì đó quan trá»ng. Việc xuất hiện có tÃnh chất xã giao trÆ°á»›c ống kÃnh truyá»n hình không thể loại bỠđược cảm giác nà y. Quần chúng Ä‘ang chỠđợi sá»± xuất hiện của má»™t Yeltsin bình thÆ°á»ng quen thuá»™c.
Ngà y 6 tháng 3 năm 1997. Vẫn có thông Ä‘iệp hà ng năm của Tổng thống gá»i Quốc há»™i Liên bang. Gian cẩm thạch của Kremli - má»™t không gian rá»™ng lá»›n, đầy cháºt nÃch ngÆ°á»i, hà ng trăm nhà báo, rồi các nghị sÄ©, thượng nghỉ sÄ©, toà n bá»™ giá»›i thượng lÆ°u.
Thông Ä‘iệp hà ng năm của Tổng thống là má»™t văn kiện đầy những vấn Ä‘á» chÃnh trị quan trá»ng, quan Ä‘iểm phát triển đất nÆ°á»›c. Ná»™i dung của văn kiện nà y được chuẩn bị khá lâu. Tôi rất coi trá»ng văn kiện nà y. Lần đầu tiên kể từ sau bầu cá», tôi gá»i lên Quốc há»™i Liên bang, gá»i đến nhân dân má»™t văn kiện tối quan trá»ng vá»›i chÆ°Æ¡ng trình hà nh Ä‘á»™ng của mình. Ngoà i ra, đây còn là dịp để tôi xuất hiện sau nhiá»u ngà y vắng bóng do phẫu thuáºt để phát biểu công khai.
Không hiểu tình hình sẽ thế nà o?
Không phải là tất cả những ai trong phòng há»p Ä‘á»u muốn nhìn thấy má»™t Yeltsin khoẻ mạnh sau tráºn ốm tháºp tá» nhất sinh. Chỉ cần hình ảnh của tôi xuất hiện đã là m cho há» hoảng hốt. Còn có những tiếng xì xà o nà o đó và những tiếng kêu ca.
Nhưng tôi hoà n toà n để ngoà i tai chuyện đó.
Những ngÆ°á»i cá»™ng sản bao giá» cÅ©ng đóng đúng vai diá»…n của mình. Vấn Ä‘á» quan trá»ng không phải là ở đó. Vấn Ä‘á» quan trá»ng là ở chá»— bằng chÃnh giá»ng nói của mình, tôi Ä‘ang nói chuyện vá»›i đất nÆ°á»›c.
Tôi mở đầu bằng câu: “Tráºt tá»± trong chÃnh quyá»n là tráºt tá»± ở đất nÆ°á»›câ€. à của câu nói đó là đất nÆ°á»›c phải do chÃnh quyá»n lãnh đạo chứ không phải do tình hình chi phối đất nÆ°á»›c. Cần phải láºp lại tráºt tá»±. TrÆ°á»›c hết là trong chÃnh quyá»n. ChÃnh tôi sẽ láºp lại tráºt tá»± đó.
ChÃnh phủ đã không thể là m việc được nếu không có sá»± trợ giúp của Tổng thống. Äa số những lá»i hứa Ä‘Æ°a ra vá»›i nhân dân vá» các vấn Ä‘á» xã há»™i đã không được thá»±c hiện. Do váºy cần phải thay đổi cÆ¡ cấu và thà nh phần ChÃnh phủ, cần phải Ä‘Æ°a những ngÆ°á»i có đủ uy tÃn và năng nổ và o ChÃnh phủ.
Má»™t loạt luáºt được thông qua chỉ để phục vụ lợi Ãch của má»™t nhóm nhá». Äa số các nghị sÄ© Ä‘á»u hiểu rằng Ä‘iá»u đó là gây thiệt hại cho đất nÆ°á»›c Nga, nhÆ°ng mà những luáºt đó vẫn được thông qua.
Từ diá»…n Ä‘Ã n nà y tôi cÅ©ng phát biểu rằng tôi đã nháºn được thÆ° của Quốc há»™i Liên bang vá» việc cần phải xây dá»±ng má»™t trụ sở của Quốc há»™i trị giá gần mÆ°á»i ngà n tá»· rúp. Số tiá»n nà y có thể đủ để trả nợ lÆ°Æ¡ng cho tất cả các giáo viên và bác sÄ© của cả nÆ°á»›c.
Ngay sau khi phát biểu, Egor Stroev và Genadi Seleznev đã chối đây đẩy, giáºn dữ khẳng định rằng văn bản đó chÆ°a được chuẩn bị kỹ lưỡng và gá»i Ä‘i chỉ là tình cá».
Bà i phát biểu của tôi kéo dà i ná»a tiếng.
Cứ sau má»—i câu, tôi lại thấy trở nên nhẹ nhõm. Tôi lại trở vá» vá»›i chÃnh mình.
Tôi gần nhÆ° tin tưởng rằng đã tìm được lối thoát chÃnh trị mà tôi suy ngẫm đã mấy tháng nay. Tôi hoà n toà n tin tưởng.
Chỉ còn một đôi chút...
CÅ©ng mùa đông đó tôi được nghe những câu nói xì xà o của Giáo chủ Alexi II. Khi phát biểu vá»›i tất cả các tÃn đồ nhân dịp lá»… Giáng sinh, ông Ä‘á»™t nhiên quan tâm đến chÃnh trị và gá»i việc không trả lÆ°Æ¡ng và tiá»n trợ cấp hÆ°u trà là má»™t “tá»™i lá»—iâ€.
Lúc đầu từ đó là m cho tôi thất vá»ng. Tôi đã có quan hệ rất tình ngÆ°á»i, rất thân thiện vá»›i Äấng tối cao.
NhÆ°ng dù sao từ “tá»™i lá»—i†cÅ©ng nhÆ° má»™t tiếng chuông cảnh tỉnh tôi. Có vấn Ä‘á», có Ä‘au khổ và khó khăn kinh tế. NhÆ°ng bá»—ng nhiên ông thẳng thắn và mạnh dạn dùng từ “tá»™i lá»—iâ€. Vấn Ä‘á» là tá»™i lá»—i của ai? Của tôi hay sao?
Khi tôi còn váºt vã vá»›i bệnh viêm phổi, tôi luôn luôn nghÄ© vá» Ä‘iá»u nà y: là m sao để thê Ä‘á»™i chÃnh trị khác nhanh chóng thay thế lên nắm chÃnh quyá»n. Nếu nhÆ° bây giá» không nhanh chóng Ä‘Æ°a lên vÅ© Ä‘Ã i chÃnh trị những ngÆ°á»i khác thì sau nà y sẽ bá» mất cÆ¡ há»™i.
Tá»™i lá»—i không phải ở chá»— là đất nÆ°á»›c Ä‘ang có những cuá»™c cải cách. Tá»™i lá»—i là ở chá»— những cuá»™c cải cách đó Ä‘ang tiến triển rất cháºm chạp!
Ngà y 24 tháng 2, lần đầu tiên sau khi bị bệnh, tôi gặp Chernomưrdin ở Kremli.
Lúc đó tôi chỉ nói rất ngắn gá»n: tôi cho rằng lÄ©nh vá»±c xã há»™i Ä‘ang gặp khủng hoảng, còn việc không trả nợ lÆ°Æ¡ng là căn bệnh cố hữu của ChÃnh phủ. Qua cách trả lá»i (mặc dù vá» bên ngoà i những câu cần nói, những lá»i hứa phải là m thế nà o đã được nói ra) nhÆ°ng tôi cảm thấy ChernomÆ°rdin rất mệt má»i. Ông ta mệt má»i bởi những căng thẳng thÆ°á»ng trá»±c, bởi những vấn Ä‘á» tÃch tụ chÆ°a được giải quyết.
Chúng tôi đã là m việc cùng nhau nhiá»u năm liá»n, vá» tâm lý rất hiểu nhau.
ChernomÆ°rdin chÆ°a bao giá» tá»± cao tá»± đại, cÅ©ng không muốn sá» dụng thủ Ä‘oạn. Äó là thế mạnh của ông ta. Suốt bao năm trá»i đứng sau tôi, ông là má»™t ngÆ°á»i đứng đắn, tốt bụng và trung thà nh. ChernomÆ°rdin cố gắng giữ khoảng cách vá»›i những trò chÆ¡i sau háºu trÆ°á»ng ở Kremli. Ông chỉ chuyên Ä‘i sâu và o những vấn Ä‘á» kinh tế, và khi cần thiết thì má»›i can thiệp, chẳng hạn nhÆ° sá»± kiện năm 1993, rồi chiến tranh Chesnia và sau đó là sá»± kiện ở Budenovsk - ông kiên quyết ủng há»™ tôi. Có lẽ, trÆ°á»›c đây đâu đó tôi đã không cho ông bá»™c lá»™ mình là má»™t chÃnh khách Ä‘á»™c láºp. Có lẽ tôi đã không tạo Ä‘iá»u kiện cho ông... NhÆ°ng tôi không há» luyến tiếc Ä‘iá»u đó, bởi đã quá muá»™n. Vá»›i cá tÃnh và thân thể ục ịch rất Nga, vá»›i nụ cÆ°á»i hiá»n háºu và hóm hỉnh, những năm qua Chemomyrdin đã thấp thoáng trên bầu trá»i chÃnh trị. Äó là má»™t Thủ tÆ°á»›ng khó có thể thay thế... của má»™t giai Ä‘oạn khủng hoảng chÃnh trị. NhÆ°ng tôi có cảm giác là sau cuá»™c bầu cá» năm 1996 thì má»™t giai Ä‘oạn má»›i đã đến. Giai Ä‘oạn xây dá»±ng.
Tôi muốn giúp đỡ ChernomÆ°rdin thà nh láºp được má»™t ChÃnh phủ có thể đẩy kinh tế lên. Chiến tranh Chesnia đã kết thúc hao tốn khá nhiá»u tiá»n của, bầu cá» cÅ©ng kết thúc và nhiá»u chuyện khác nữa. Cần phải có bÆ°á»›c nhảy vá»t, đất nÆ°á»›c đã quá mệt má»i vá»›i những chỠđợi, vá»›i những vô định hình, vá»›i việc không có những ná»— lá»±c quan trá»ng để là m thay đổi tình hình. Chỉ trÃch cá nhân ChernomÆ°rdin vá» việc ná»n kinh tế suy sụp, thì không thể là m được. NhÆ°ng tôi cÅ©ng không thể đứng nhìn những gì Ä‘ang diá»…n ra ở đất nÆ°á»›c nà y.
Tất cả các nguồn dá»± trữ sản xuất trÆ°á»›c đây - má»™t ná»n công nghiệp không có hiệu lá»±c, nông nghiệp táºp thể - không thể chấp nháºn được vá»›i cuá»™c sống má»›i. ChernomÆ°rdin chủ yếu trông cáºy và o cái gá»i là đội ngÅ© giám đốc, không nháºn thấy và không hiểu rằng chỉ có phÆ°Æ¡ng pháp quản lý má»›i, vá»›i tÆ° duy má»›i thì má»›i có thể Ä‘Æ°a ná»n kinh tế ra khá»i vÅ©ng lầy. ChÃnh vì váºy má»›i hình thà nh má»™t vòng luẩn quẩn: Những nhà đầu tÆ° Nga không muốn đầu tÆ° và o ngà nh sản xuất lá»›n. Äiá»u đó trÆ°á»›c hết là m cho ná»n kinh tế què cụt, không phát triển được, kể cả hoạt Ä‘á»™ng ngân hà ng. Còn kinh tế thị trÆ°á»ng chỉ được táºp trung ở má»™t không gian kinh tế rất hẹp.
Tuy váºy nhá» những khoản vay trong nÆ°á»›c và nÆ°á»›c ngoà i, nhá» việc buôn bán nguyên liệu và kim loại, nhá» thị trÆ°á»ng tiêu dùng rá»™ng lá»›n trong nÆ°á»›c và má»™t giai cấp thÆ°Æ¡ng nhân nhá», vừa và lá»›n xuất hiện nên đã tạo ra nhiá»u công ăn việc là m, đất nÆ°á»›c đã đạt được cái gá»i là ổn định. NhÆ°ng trong trÆ°á»ng hợp của chúng ta thì ổn định hoá, nhÆ°ng không ổn định được.
Ổn định hoá tức là một cuộc khủng hoảng.
ChÃnh phủ của ChernomÆ°rdin được thà nh láºp ngay sau cuá»™c bầu cá» tháng 7 năm 1996 đã hoạt Ä‘á»™ng được hÆ¡n má»™t năm rưỡi. NhÆ°ng đáng tiếc những nhà hà nh pháp, chuyên nghiệp kiểu nhÆ° ChernomÆ°rdin ở những cÆ°Æ¡ng vị chủ chốt đôi khi má»—i ngÆ°á»i lại nhìn Ä‘i má»™t hÆ°á»›ng.
Äó là má»™t ChÃnh phủ của những dá»± án mạnh dạn, những mong muốn thiện chà và những dá»± định tốt. NhÆ°ng khó có thể gá»i đó là má»™t Ä‘á»™i hình của những ngÆ°á»i đồng chà hÆ°á»›ng gắn kết vá»›i nhau bởi cùng má»™t quan Ä‘iểm thống nhất, cùng má»™t kế hoạch cải cách. Nếu đánh giá theo tiêu chuẩn Xô-viết, thì đó là má»™t ChÃnh phủ hiá»n hoà , tÆ° duy, hoà n toà n trà tuệ. NhÆ°ng trong bối cảnh hiện nay đòi há»i phải có những cải cách nghiêm túc thì nó lại không thÃch hợp.
Nợ các xà nghiệp lẫn nhau tăng lên, thiếu ngân sách, nợ lÆ°Æ¡ng nhiá»u ngÆ°á»i... Trong hoà n cảnh đó tháºm chà Nhà nÆ°á»›c cÅ©ng không thể mua được sản phẩm của các xà nghiệp quốc phòng, công nhân không có lÆ°Æ¡ng, ngân sách địa phÆ°Æ¡ng không có đủ tiá»n để trả cho các bác sÄ© và giáo viên, cho y tế và há»— trợ những ngÆ°á»i già cả.
Nói tháºt lòng, ý tưởng Ä‘Æ°a những đại diện của giá»›i ngân hà ng và o thà nh phần ChÃnh phủ cÅ©ng không thuyết phục lắm.
Mùa hè năm 1996, Vladimir Potanin; ngÆ°á»i đã từng giữ chức Phó Thủ tÆ°á»›ng thứ nhất vá» kinh tế, cần phải Ä‘iá»u chỉnh quan hệ giữa giá»›i kinh doanh và Nhà nÆ°á»›c, thiết láºp “những luáºt chÆ¡i dà i dòng†được trông chá» từ lâu, tức là những quy định cho má»™t tÆ°Æ¡ng lai lâu dà i. Äó là má»™t “con cá kình lá»›n†trong giá»›i kinh doanh sừng sá» chuyển sang công tác của Nhà nÆ°á»›c. Tiá»n lệ đó chÆ°a từng có xảy ra, còn bây giá» thì nó là má»™t công việc hiển nhiên mà chẳng ai ngạc nhiên, tất cả đã quên Ä‘i trÆ°á»ng hợp đầu tiên khó khăn nhÆ° thế nà o. Không ai biết là là m cách nà o để kiêm nhiệm ngay trên má»™t bà n là m việc, ngay trong đầu óc má»™t con ngÆ°á»i cả những nhiệm vụ quản lý của Nhà nÆ°á»›c và cả những lợi Ãch của những xà nghiệp tÆ° nhân lá»›n có hà ng ngà n mối quan hệ, hà ng ngà n sợi chỉ liên quan vá»›i ná»n kinh tế Nhà nÆ°á»›c.
Potanin đã thể hiện sá»± dÅ©ng cảm và kiên quyết. Ngay ở trụ sở ngân hà ng của mình, ông ta đã thông qua quyết định và chỉ sau má»™t ngà y quyết định đó đã được thá»±c thi. Thế mà , ở đây, ở trụ sở là m việc của bá»™ máy nặng ná» Nhà nÆ°á»›c, thì để thống nhất được đòi há»i thá»i gian hà ng tháng trá»i. Ông ta đã dùng tiá»n của mình để trả lÆ°Æ¡ng thuê những chuyên gia giá»i chuẩn bị những văn bản cần thiết cho ChÃnh phủ: Dá»± thảo các luáºt, nghị quyết, hÆ°á»›ng dẫn. Ông ta rất khó khăn trong việc bá» thói quen vẫn tá»± quyết định các vấn Ä‘á» theo kiểu của mình, bá» những phÆ°Æ¡ng pháp riêng, tháºm chà cả những thói quen thÆ°á»ng nháºt. Chẳng hạn, ông ta phải sang nhà ăn ở Nhà Trắng. Có những Ä‘iá»u ngÆ°á»i ta phải chấp nháºn yêu cầu của ông ta, chẳng hạn nhÆ° cho phép ông ta Ä‘i xe mà ông ta đã quen Ä‘i, sá» dụng Ä‘á»™i ngÅ© cảnh vệ lấy từ ngân hà ng của mình.
ChernomÆ°rdin không thiết láºp được quan hệ tốt vá»›i Potanin, vì ChernomÆ°rdin cho rằng Phó Thủ tÆ°á»›ng thứ nhất quá bảo vệ lợi Ãch của ngân hà ng ONEKSIM.
Cuối cùng ChernomÆ°rdin đòi há»i phải bãi chức Potanin.
Thá»i gian cà ng trôi Ä‘i, cà ng thấy rõ ChÃnh phủ đầu tiên của ChernomÆ°rdin do ông thà nh láºp mùa hè năm 1996 không thể giải quyết được những vấn Ä‘á» kinh tế và xã há»™i Ä‘ang là m chao đảo đất nÆ°á»›c. Khi nói vá»›i những ngÆ°á»i thân cáºn và hiểu tôi, tôi nói rằng ngÆ°á»i bệnh cần phải phẫu thuáºt.
Ngay từ đầu tháng 3, tôi đã thoả thuáºn vá»›i ChernomÆ°rdin là Chubais, Chánh văn phòng Tổng thống sẽ trở lại ChÃnh phủ.
Ngà y 17 tháng 3, tôi ký sắc lệnh bổ nhiệm Chubais là m Phó Thủ tÆ°á»›ng thứ nhất. Chubais trở lại vá»›i lÄ©nh vá»±c kinh tế quen thuá»™c của mình, ở cÆ°Æ¡ng vị Chánh văn phòng Tổng thống, anh ta cÅ©ng là m tốt, nhÆ°ng bao giá» anh ta cÅ©ng phà n nà n: “Äó không phải công việc của tôiâ€.
Quả thá»±c, tôi có cảm giác nếu chỉ có má»™t mình Chubais trở lại ChÃnh phủ thì còn Ãt quá...
Rồi tôi quyết định tìm kiếm cho ChernomÆ°rdin má»™t cấp phó nữa. Má»™t nhân váºt chÃnh trị toả sáng. ChÃnh Boris Nemtsov hoà n toà n có thể thÃch hợp vá»›i vai nà y.
à tưởng tháºt là ngoạn mục: ChernomÆ°rdin có thể dá»±a và o hai cánh tay đắc lá»±c từ hai phÃa, tá»± do hà nh Ä‘á»™ng, chỉ cho ông ta thấy đâu là nguồn dá»± trữ, cứ việc thế mà hà nh Ä‘á»™ng. Cần phải phá vỡ cái thế cân bằng chÃnh trị đã quá quen thuá»™c của chúng ta, đã quá chán ngấy đối vá»›i xã há»™i. CÅ©ng nhÆ° đâu đó có ai đã nói là phải thay đổi bức tranh.
Cuối cùng chúng ta đã thay đổi được bức tranh đó.
Chubais quen thuá»™c vá»›i má»™t ChernomÆ°rdin quen thuá»™c - đó là má»™t bức tranh. Hai “phó†trẻ trung, “cấc lấc†theo nghÄ©a tốt và năng nổ, thÆ°á»ng xuyên ép ChernomÆ°rdin và o má»™t chế Ä‘á»™ là m việc căng thẳng, thÆ°á»ng xuyên gây áp lá»±c - đó là bức tranh thứ hai hoà n toà n khác.
Là tỉnh trưởng Nizni Novgorod, Nemtsov đồng thá»i là má»™t nhân váºt khá nổi tiếng. Không chỉ ở Volga, mà ở khắp nÆ°á»›c Nga. Bằng sá»± xuất hiện của mình, anh ta hứa sẽ bảo đảm tạo được cho ChÃnh phủ má»™t niá»m tin khác nữa. Má»™t bầu không khà chÃnh trị hoà n toà n khác ở trong nÆ°á»›c.
Có Ä‘iá»u không má»™t ai trong số trẻ muốn và o Kremli hay và o ChÃnh phủ. Ai cÅ©ng phản đối.
Tôi xin trở lại mấy tháng trước đây, tức là trở lại mùa hè năm 1996.
Ngay sau bầu cá» vòng hai, chỉ hôm sau thôi Chubais đã nói vá»›i tôi: “Thôi xin cám Æ¡n Ngà i, tôi còn có nhiá»u việc phải là m trong kinh doanh, có rất nhiá»u Ä‘á» xuất thú vị, tôi không muốn trở lại chÃnh quyá»n. Xin cám Æ¡n sá»± tin cáºy của ngà iâ€. Còn tôi lại nghÄ© là sẽ má»i anh ta là m Chánh Văn phòng Tổng thống.
Lúc đó trong tôi lại Ä‘á»™t nhiên xuất hiện ý tưởng khác: Ä‘á» nghị Igor Malashenko, Giám đốc kênh truyá»n hình NTV giữ chức vụ nà y. Anh ta rất lá»… Ä‘á»™, khéo léo, nhÆ°ng kiên quyết từ chối. Chắc hẳn hoà n cảnh gia đình đã đóng vai trò ở đây: Vợ anh ta vừa má»›i sinh con, Igor Ä‘i Anh quốc và luôn luôn túc trá»±c bên vợ. Tôi không cố nà i ép anh ta, nhÆ°ng Ä‘á» nghị anh ta liên lạc vá»›i tôi. ChÃnh lúc đó anh ta nói má»™t câu mà tôi nhá»› mãi: “ThÆ°a Boris Nicolaevich, tôi sẽ giúp đỡ Ngà i...â€.
Tôi quay trở lại vá»›i Chubais. ChÃnh anh ta cÅ©ng rất hiểu: nếu nhÆ° chúng ta cứ để cho cuá»™c tranh già nh của các phe nhóm nà y trong ná»™i bá»™ Kremli mãi nhÆ° đã từng xảy ra khi còn trợ lý thứ nhất Iliusin, Chánh Văn phóng Tổng thống Filatov, Giám đốc CÆ¡ quan an ninh Tổng thống Korzakov, thì không thể thay đối được gì ở đất nÆ°á»›c nà y. Cần phải có má»™t hệ thống chỉ đạo chặt chẽ theo hà ng dá»c trá»±c tiếp từ Tổng thống xuống các cấp dÆ°á»›i, chứ không phải từ ai đó muốn mở rá»™ng ảnh hưởng của mình...
Chubais hiểu, nhưng vẫn còn do dự.
Cuối cùng tôi Ä‘Æ°a ra má»™t lý lẽ nữa: Tôi nằm viện để phẫu thuáºt và tôi cần tin tưởng hoà n toà n rằng khi tôi nằm viện thì không có bất cứ má»™t tình trạng khẩn cấp nà o xảy ra. Anatoli Borisovich hiểu Ä‘iá»u đó: đây là lý lẽ thá»±c sá»± cuối cùng. Rồi anh ta đồng ý.
Còn má»™t nhân váºt chÃnh trị thuá»™c thế hệ chÃnh khách trẻ kiên quyết từ chối lá»i má»i của tôi và o là m việc ở ChÃnh phủ - đó là Grigori Yavlinski. Khi Chubais đứng đầu nhóm phân tÃch váºn Ä‘á»™ng bầu cá», anh ta đã thÆ°á»ng xuyên trao đổi vá»›i Yavlinski. Có thể khi đồng ý và o thá»i Ä‘iểm đó ủng há»™ tôi trong vòng bầu cá» lần thứ hai, Grigori Yavlinski đã Ä‘i quá mức tháºn trá»ng của mình trong việc lá»±a chá»n đồng minh - và toà n bá»™ lịch sá» những cuá»™c cải cách của chúng ta đã Ä‘i theo hÆ°á»›ng khác. NhÆ°ng má»™t nhân váºt hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị lý tưởng bao giá» cÅ©ng đáng quý. Bởi vì ở anh ta đã từng có cÆ¡ há»™i để chứng minh cho những đối thủ của mình rằng “cần phải sống có lÆ°Æ¡ng tâmâ€. Tôi không muốn Ä‘em chức Thủ tÆ°á»›ng ra để mà cả. NhÆ°ng chÆ°Æ¡ng trình của Yavlinski tôi luôn sẵn sà ng xem xét.
Nói chuyện với Boris Nemtsov là khó hơn tất cả.
- Tôi Ä‘i MatxcÆ¡va để là m cái gì? - Anh ta há»i Chubais vá»›i má»™t cá» chỉ hÆ¡i kiêu ngạo mùa xuân năm 1997 - Tốt nhất là tôi cứ ở đây và giúp các anh.
Rồi có thuyết phục anh ta rằng phải tiến hà nh cải cách, thì anh ta lại lý giải: “Thế còn ở đây thì ai tiến hà nh cải cách?†Chubais gần nhÆ° hét lên vá»›i Nemtsov: “Nà y anh cứ cho là anh thông minh, anh từng chỉ trÃch chúng tôi, thì anh hãy thá» Ãt ra gánh lấy má»™t phần trách nhiệm xem sao?â€. NhÆ°ng Nemtsov vẫn bình thản bá» vá». Tháºt là má»™t cá tÃnh khảng khái... Có lẽ có chút gì đó giống tôi.
Lúc đó lại nảy sinh ý tưởng để cho Tania Ä‘i Nizni Novgorod thuyết phục Nemtsov. Nó hiểu được ý đồ, mà tôi không cần thiết phải nói ra bằng lá»i: Äó là đội hình trẻ “cấc lấcâ€, các anh các chị nói chuyện vá»›i nhau.
Không hỠcó chuyến máy bay, không có chuyến tà u điện nà o đi Nizni Novgorod và o cái hôm đó.
“Ba Æ¡i, con Ä‘i bằng ô tôâ€. Valentin Yumasev gá»i Ä‘iện cho Nemtsov Ãt ra cÅ©ng thông báo cho anh ta biết Tania dang trên Ä‘Æ°á»ng đến gặp anh ta.
Nghe nói Boris Nemtsov không tin Ä‘iá»u đó hoặc cÅ©ng không coi trá»ng việc nà y - dù sao từ tối đến sáng không ai dám bạo gan Ä‘i trên Ä‘Æ°á»ng của chúng ta - nhÆ°ng anh ta tháºt sá»± bị chấn Ä‘á»™ng khi ná»a đêm nghe thấy tiếng chuông diện thoại của Tania:
- Tatiana Borisovna, cô đang ở đâu?
- Tôi đang ở Kremli.
- Kremli nà o?
- Kremli của Thà nh phố Novgorod của anh...
Sau khi táºn mắt nhìn thấy con gái Tổng thống trong buồng là m việc của mình, Nemtsov má»›i hiểu rằng đây không phải là chuyện đùa. Há» nói chuyện vá»›i nhau rất lâu. Sáng ngà y hôm sau thì Nemtsov đồng ý.
Song lúc đó đã là tháng ba năm 1997 lại xuất hiện má»™t vấn Ä‘á» nữa là sau khi Chubais Ä‘i khá»i Văn phòng Tổng thống sang ChÃnh phủ thì cần gấp rút phải tìm được ngÆ°á»i thay thế. Và tôi quyết định nói chuyện vá»›i Valentin Yumasev.
- ThÆ°a Boris Nicolaevich. Thứ nhất là tôi không có đủ tầm vóc chÃnh trị. Thứ hai là tôi chÆ°a bao giá» tham gia chÃnh trị công khai, má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u biết tôi là bạn của Ngà i, bạn của gia đình Ngà i, việc bổ nhiệm tôi xem ra nó hÆ¡i kỳ cục...
Dù sao chăng nữa tôi cÅ©ng thấy lo cho Valentin Yumasev. Anh tất nhiên là má»™t phóng viên có tà i, má»™t nhà phân tÃch thông tuệ. Anh ta đã ở bên tôi suốt từ năm 1987 đến nay. Anh ta sẵn sà ng là m cả ngà y lẫn đêm. NhÆ°ng bá»™ máy Văn phòng Tổng thống đó là má»™t cÆ¡ quan rất lá»›n có truyá»n thống riêng, có tráºt tá»± riêng.
Äó là má»™t cÆ¡ quan khá quan liêu hà nh chÃnh.
Yumasev phản đối lặng lẽ chứ không om xòm như Nemtsov hay Chubais. Nhưng rất lý. Anh ta hoà n toà n không muốn đoạn tuyệt với lối tự do riêng của mình. Theo tôi được biết, Tania và Anatoli Borisovich cứ nà i ép anh ta và nhấn mạnh với anh ta rằng, thôi từ nay bỠcái kiểu là m việc chỉ tư vấn đó đi. Như thế cũng không hay lắm.
Má»—i má»™t chÃnh khách trẻ trong số mà sau nà y đã thống nhất vá»›i nhau cùng là m việc khá Ä‘oà n kết, thì Ä‘á»u có lý do để từ chối. Chubais vì lý do tâm lý không muốn trở lại ChÃnh phủ sau vụ bị bãi chức má»™t cách bê bối năm 1995. Nemtsov và Oleg Sysuiev, sau nà y cÅ©ng trở thà nh Phó thủ tÆ°á»›ng thứ nhất, thị trưởng thà nh phố Samara - cả hai Ä‘á»u không muốn xa rá»i cái “bà n đạp xuất phát†khu vá»±c khá thà nh đạt của mình, chÆ°a muốn vá»™i vã vá» MatxcÆ¡va và vì những lý do cá nhân và công danh khác nữa. Còn Valentin Yumasev thì không muốn trở thà nh má»™t chÃnh khách công khai. NhÆ°ng trong quá trình thà nh láºp Ä‘á»™i hình nà y còn má»™t yếu tố quan trá»ng khác nữa là cá tÃnh cùng thế hệ. Những ngÆ°á»i nà y trưởng thà nh trong những năm 70 và đứng tuổi trong những năm 80, tháºm chà há» có khi chÆ°a từng hình dung mình lại tiến lên báºc thang danh vá»ng cao nhÆ° thế. ChÃnh quyá»n bao giá» cÅ©ng được há» hình dung là má»™t tầng lá»›p ngÆ°á»i khác hoà n toà n những ông già tóc bạc hoa dâm vá»›i những chiếc bụng phệ “đầy uy tÃnâ€, những cán bá»™ lâu năm của Äảng từng trải qua trÆ°á»ng Ä‘á»i nhiá»u năm của công tác Äảng trong Uá»· ban Trung Æ°Æ¡ng Äảng cá»™ng sản Liên Xô. Rồi cải tổ cÅ©ng không thay đổi được thái Ä‘á»™ của há» - chÃnh Gorbachov nói chung còn không muốn vá»™i vã Ä‘oạn tuyệt vá»›i quá khứ. Những tÆ° chất của ngÆ°á»i trà thức Xô-viết cÅ© đã hoạt Ä‘á»™ng hoà n hảo, con ngÆ°á»i của lao Ä‘á»™ng trà tuệ - chỉ có những ngÆ°á»i có bá»™ mặt bì bì và thần kinh lá»›n má»›i có thể lãnh đạo được ai đó hay chỉ huy cái gì đó. Tôi đã cố gắng thuyết phục là hoà n toà n không phải nhÆ° váºy. NhÆ°ng tháºm chà kiên quyết Ä‘oạn tuyệt vá»›i quá khứ “đội hình trẻ của Yeltsin†vá» ná»™i tâm vẫn không thể từ bỠđược cái cảm giác tâm lý nà y. Tôi nhá»› có lần Valentin Yumasev ná»a đùa ná»a tháºt: “ThÆ°a Boris Nicolaevich, Ngà i biết đấy dù sao đó cÅ©ng không phải là cuá»™c sống của tôi. Tôi nhiá»u lúc cứ cảm thấy nhÆ° mình là nhân váºt trong tác phẩm của Mark Twein “Hoà ng tá» và tên ăn mà y†đã được phát hà nh. Tôi không muốn đổ tá»™i lá»—i nà o cho tác phẩm đó, nhÆ°ng thá»±c sá»± có nguyện vá»ng nhÆ° váºy...â€.
Äá»™i hình - 97 - đó không chỉ giản Ä‘Æ¡n là những Bá»™ trưởng, Phó thủ tÆ°á»›ng, những ông lá»›n lãnh đạo. Chỉ qua mấy tháng là m việc căng thẳng, nặng ná» và quyết liệt hỠđã biến thà nh những ngÆ°á»i đồng chà hÆ°á»›ng thá»±c thụ.
Thỉnh thoảng và o những ngà y chủ nháºt há» tổ chức những chuyến Ä‘i dã ngoại ở khu nhà nghỉ của Yumasev, nÆ°á»›ng thịt, rồi hát hò bên đống lá»a. Há» cố gắng không nói đến chÃnh trị và kinh tế, bởi vì những ngà y là m việc căng thẳng đã nói quá nhiá»u rồi. Sysuiev cùng vá»›i Yumasev cầm hai cây ghi ta và hát những bà i hát vui nhá»™n của Okudzava, Vizbor, Gorodnikovski... “Những ngÆ°á»i khổng lồ chống trá»i bằng những cánh tay đáâ€. Há» hát và hình nhÆ° ở đâu đó trong tiá»m thức há» tá»± cảm thấy mình là những ngÆ°á»i khổng lồ. Chubais vốn là má»™t ngÆ°á»i lãng mạn thá»±c thụ hầu nhÆ° thuá»™c hết lá»i của những bà i hát vui nhá»™n nà y. NhÆ°ng do giá»ng anh ta quá kém, nên anh ta không hát thà nh lá»i mà chỉ hoà theo nhạc. Còn vợ Chubais, Masha, má»™t cô gái xinh đẹp và nghiêm khắc, nói chung không thể chịu nổi những bà i hát nhÆ° váºy, mà chỉ tham gia nhóm nà y vì yêu chồng mà thôi.
Những ngÆ°á»i vợ MatxcÆ¡va thÆ°á»ng tÆ° vấn cho những ngÆ°á»i vợ má»›i đến thu xếp cuá»™c sống ở MatxcÆ¡va thế nà o, cho con cái Ä‘i há»c trÆ°á»ng nà o, giải quyết các công việc của há» ra sao - nói chung là chia sẻ vá»›i nhau những bà máºt của phụ nữ.
Macxim Boico, Phó thủ tÆ°á»›ng vá» tÆ° nhân hoá, thÆ°á»ng không bao giỠđợi được đến lúc thịt nÆ°á»›ng chÃn. Vợ anh ta má»›i sinh cháu bé và anh ta phải vá»™i vã trở vá» nhà . Còn Boris Nemtsov mang cả gia đình vá» MatxcÆ¡va vá»›i cháu gái Zanna mÆ°á»i ba tuổi xinh đẹp. Cháu chÆ°a có bạn ở MatxcÆ¡va, cháu vừa má»›i đến đây, nên Nemtsov bao giá» cÅ©ng mang cháu Ä‘i theo để cháu khá»i buồn.
Há» thÆ°á»ng vui vẻ và kể lại má»™t cách hà o hứng từng chi tiết trong những cuá»™c gặp gỡ ngà y chủ nháºt cho tôi nghe. Há» má»i tôi tham gia, cùng Ä‘i chÆ¡i, cùng ăn, cùng uống và nghỉ ngÆ¡i. NhÆ°ng tôi không muốn cản trở há» trong ngà y nghỉ duy nhất. Vá»›i tôi hỠđã có thá»i gian gặp tôi suốt cả tuần rồi.
Äá»™ng cÆ¡ của Ä‘á»™i hình - 97 là Anatoli Chubais. Anh ta đã Ä‘Æ°a đến ChÃnh phủ nhiá»u gÆ°Æ¡ng mặt má»›i và tất cả há» Ä‘á»u táºp hợp trong má»™t táºp thể đầy trà tuệ và ý chà duy nhất dÆ°á»›i sá»± chỉ huy của Chubais. Anh ta đã biến táºp thể nà y thà nh ká»· luáºt chặt chẽ. Rồi anh ta Ä‘Æ°a ra những ý tưởng. Má»™t mắt xÃch không chÃnh thức nối liá»n giữa tôi và đội hình trẻ của Chubais là Tania.
Tôi nắm chắc má»i ý tưởng của há», má»i cuá»™c tranh luáºn và những khÃa cạnh nhá» trong quan Ä‘iểm của há». ChÃnh ở đây tôi bao giá» cÅ©ng đứng sang má»™t bên quan sát quá trình đó. Tôi tháºt sá»± rất quý mến cái Ä‘á»™i hình mà tôi khởi xÆ°á»›ng và tôi tháºt lòng có cảm tình. Tôi còn quý mến cái nhiệt tình, năng nổ trẻ trung và khát vá»ng đạt được kết quả của há».
Có Ä‘iá»u ChernomÆ°rdin cÅ©ng tham gia và o việc váºn Ä‘á»™ng Nemtsov, nhÆ°ng trong thâm tâm ông ta tá» thái Ä‘á»™ tháºn trá»ng đối vá»›i việc nà y. Ông ta hiểu rõ Chubais, nhÆ°ng còn Nemtsov thì chÆ°a.
Trong bà i phát biểu trên truyá»n hình vá» vấn Ä‘á» những nhà cải cách trẻ tham gia ChÃnh phủ, tôi phải Ä‘Æ°a câu sau và o: “Không sợ gì cả,Victor Stepanovich, há» sẽ không phụ lòng anh đâu!â€
Ông ta lúng túng khi nghe được câu đó và gá»i Ä‘iện há»i những nhân viên truyá»n hình: câu nà y lấy ở đâu váºy? ChÃnh những nhân viên cÅ©ng hoảng hốt, bởi vì không có sá»± thống nhất từ đầu. Tất nhiên là tá»± tay tôi viết câu đó trÆ°á»›c khi phát biểu, mặc dù các trợ lý của tôi phản đối. Victor Stepanovich nghi ngá» hay là có âm mÆ°u gì chăng ở Kremli và tháºt vô Ãch. Tôi thá»±c sá»± muốn truyá»n đạt để ông ta hiểu má»™t ý nghÄ© giản Ä‘Æ¡n: “Äừng có sợ, Victor Stepanovich! ÄÆ¡n giản là đừng có sợ, chỉ có thế thôi!
Dần dần ChernomÆ°rdin cÅ©ng quen, chấp nháºn quan Ä‘iểm đó ông ta hiểu rằng nếu không có những con ngÆ°á»i trẻ trung quyết Ä‘oán, bất chấp, đôi khi khó chịu thì không thể tạo ra được bÆ°á»›c Ä‘á»™t phá nà o. Ná»n kinh tế bị chìm đắm giữa thị trÆ°á»ng chÆ°a được hình thà nh và khủng hoảng chÃnh trị triá»n miên cần phải được cải cách má»™t cách căn bản và hoà n toà n theo quan Ä‘iểm má»›i.
Tôi hiểu ChÃnh phủ có thể sẽ không bá»n vững, bị chao đảo bởi nhÅ©ng cÆ¡n sóng gió và những khát vá»ng khác nhau. NhÆ°ng cần phải nhanh chóng, mạnh dạn, tấn công và o cái đầm lầy khủng khiếp nà y. Äá»™i hình trẻ đã sẵn sà ng. Há» chỉ còn chá» tÃn hiệu của tôi để thá»±c hiện những kế hoạch lá»›n của mình. Ai sẽ còn trụ được trong ChÃnh phủ, ai không vượt qua được những cản trở, thì tôi còn chÆ°a biết. Tôi tin và o năng lá»±c của há», tin và o khát vá»ng cháy bá»ng già nh chiến thắng của há».
Khởi đầu công việc của Ä‘á»™i hình những nhà cải cách trẻ được xã há»™i đón nháºn vá»›i hy vá»ng lá»›n lao. Rồi những “con cá máºp†của giá»›i kinh doanh và những bà già là ng quê cÅ©ng rất chăm chú lắng nghe xem, những chà ng trai “tóc hoe và ng và tóc xoăn†kia nói gì. Theo chỉ số thăm dò dÆ° luáºn, Nemtsov bao giá» cÅ©ng nói năng giản Ä‘Æ¡n và sống Ä‘á»™ng kèm theo những câu pha trò, tiếu lâm và uy tÃn chÃnh trị đã nhanh chóng vượt qua Lebed, Luzkov và tháºm chà cả Ziuganov. Uy tÃn của anh ta còn vượt Ziuganov cả ở những vùng nông thôn. Chubais há»›n hở: “Boris Nemtsov vượt qua cả Ziuganov ở những là ng quê?â€
Tôi để ý thấy trong những cuá»™c gặp chung vá»›i ChernomÆ°rdin, Chubais và Nemtsov, thì hai Phó thủ tÆ°á»›ng thứ nhất, má»—i ngÆ°á»i xá» sá»±, má»™t kiểu riêng của mình. Chubais nói năng khéo léo, có chừng má»±c, cố gắng thể hiện Ä‘Ä©nh đạc và thống nhất vá»›i ChernomÆ°rdin trong những vấn Ä‘á» kinh tế. Nemtsov không chấp hà nh má»™t quy định nà o cả. Cái âm Ä‘iệu cấc lấc của anh ta là m cho ChernomÆ°rdin khó chịu. Ông bá»±c dá»c ngÆ¡ ngác nhìn vá» phÃa tôi. Cái nhìn của ông muốn thầm nói: “Tôi nghÄ© rằng Boris Efimovich không đúngâ€.
Những cuá»™c gặp nhÆ° thế được tổ chức thÆ°á»ng xuyên, hầu nhÆ° tuần nà o cÅ©ng có. Nếu nhÆ° tôi nghỉ phép, thì Nemtsov và Chubais đến thẳng dinh thá»± của tôi cùng vá»›i Ä‘á»™i ngÅ© chuyên viên giá»›i thiệu vá»›i tôi những dá»± án quyết định của há».
Tôi cố gắng tìm hiểu xem trong há» có kết hợp được cái năng nổ của tuổi thanh niên vá»›i nháºn thức già dặn có mục Ä‘Ãch của mình không. Chubais và Nemtsov bổ sung cho nhau, trở thà nh má»™t cặp bà i trùng không thể lay chuyển nổi.
Thá»i gian đó chúng tôi đã chuẩn bị má»™t số sắc lệnh và nghị quyết của ChÃnh phủ đã chÃn muồi từ lâu. Chẳng hạn, sắc lệnh vá» việc tổ chức những cuá»™c đấu thầu giữa các công ty tÆ° nhân trong việc thá»±c hiện cung ứng hà ng Nhà nÆ°á»›c. Dù đó là thuốc men, dược phẩm cho các bệnh viện hay sản phẩm cho quân Ä‘á»™i. Bây giá» kiểu đặt hà ng Nhà nÆ°á»›c nhÆ° váºy chỉ có thể nháºn được nếu nhÆ° anh giá»›i thiệu mặt hà ng vá»›i giá cả sản phẩm của mình. Ai là ngÆ°á»i Ä‘Æ°a ra vá»›i những Ä‘iá»u kiện tốt nhất thì sẽ chiến thắng. Ngay láºp tức có thể chấm dứt được các kênh lạm dụng việc cung ứng nà y.
Giải quyết được nhiệm vụ nà y, thì có thể tránh được ngân sách bị thất thoát, là m cho dòng tà i chÃnh trở nên trong sạch, còn các quyết định của ChÃnh phủ sẽ trở nên không có lợi cho những hà nh Ä‘á»™ng “mỠámâ€, láºp hai sổ kế toán, ChÃnh phủ sẽ là ngÆ°á»i đứng ra Ä‘iá»u hà nh toà n bá»™.
Sá»± kiên trì mà những nhà cải cách trẻ tiến hà nh công việc của mình được giá»›i báo chà mệnh danh là ngoạn mục. Lẽ dÄ© nhiên không thể không có những sÆ¡ suất nà o đó. Mặc bá»™ quần áo trắng hoà n toà n không có tÃnh cách lá»… tân, Nemtsov Ä‘i đón Tổng thống Azerbaizan Geidar Aliev là má»™t sá»± kiện mãi mãi Ä‘i và o lịch sá» của ná»n ngoại giao nÆ°á»›c Nga má»›i.
Còn má»™t giai thoại kỳ thú nữa liên quan đến Boris Nemtsov - yêu cầu các quan chức sá» dụng xe ná»™i địa. Tất nhiên anh ta xuất phát từ những suy nghÄ© tốt đẹp. Phung phà tiá»n của Nhà nÆ°á»›c để mua những chiếc xe ngoại của Äức, của Italia để là m gì? Các quan chức mua những chiếc “Audi†hay “Fiat†để là m gì nếu nhÆ° có thể mua được những chiếc “Volga†hay “MatxcÆ¡vich†của chúng ta cÅ©ng Ä‘i tốt. Sau nà y tôi được kể lại rằng ý tưởng đó của Boris Efimovich xuất hiện chỉ là ngẫu hứng. Khi Nemtsov trở vá» nhà ở thà nh phố Novgorod nhìn thấy chiếc xe “Volga†của mình, còn bên cạnh là những chiếc xe nháºp ngoà i “Mercedes†hay “BMW†thì anh má»›i hiểu: nếu nhÆ° bằng tấm gÆ°Æ¡ng của mình không giúp gì được cho ná»n chế tạo xe hÆ¡i ná»™i địa, thì chẳng có gì giúp Ãch được.
Các quan chức bị choáng váng. Há» không muốn chuyển sang ngồi những chiếc xe hay bị há»ng hóc. Rất có thể thông cảm vá»›i hỠđược. Xe của chúng ta mùa đông không khởi Ä‘á»™ng được vì lạnh, mùa hè thì bị cháy do nóng quá. NhÆ° váºy ý tưởng tốt đẹp của Nemtsov có thể bị chết ngấm. Nemtsov tá»± Ä‘á»™ng chuyển từ “Mersedes†sang sá» dụng xe “Volga†đến chá»— tôi để tìm kiếm sá»± ủng há»™. Tôi trả lá»i rằng ủng há»™ cả vá» lá»i nói lẫn việc là m.
Và o thá»i Ä‘iểm đó tôi Ä‘ang chuẩn bị má»™t bà i phát biểu trên Äà i truyá»n thanh kêu gá»i “Hãy mua hà ng ná»™i địaâ€. Chúng ta phải tá»± hà o vá»›i những sản phẩm của chÃnh chúng ta. Nhà nÆ°á»›c cần phải là m tất cả những gì có thể là m được để hô trợ cho các xà nghiệp Nga sản xuất những sản phẩm có chất lượng. Tôi đã Ä‘á» nghị Ä‘Æ°a và o má»™t câu theo sáng kiến của Nemtsov rằng tiá»n ngân sách trong trÆ°á»ng hợp nếu ná»n công nghiệp ná»™i địa có thể sản xuất được thứ hà ng đó tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i hà ng nháºp ngoại thì chỉ chi cho mua những thứ sản phẩm của chúng ta.
Sau đó tôi nói vá»›i Giám đốc CÆ¡ quan cảnh vệ thôi không dùng xe Mercedes mà chuyển sang dùng xe ZiL. Quả tháºt khi Ä‘i đến Kremli, tôi chứng kiến má»™t chiếc xe ná»™i địa Ä‘ang bị đâm, mà lòng tôi quặn Ä‘au. Từ xa xÆ°a thá»i còn là Uá»· viên Bá»™ ChÃnh trị, tôi đã không thÃch những chiếc xe ZiL đặc biệt nà y, bởi vì trong dân đã đặt tên cho đó là những xe “chở quanâ€, bởi vì chỉ được sá» dụng để Ä‘Æ°a đón những Uá»· viên Bá»™ ChÃnh trị. NhÆ°ng biết là m thế nà o, cần phải giúp đỡ những bạn trẻ.
NhÆ°ng những đồng nghiệp của Nemtsov trong Văn phòng và trong ChÃnh phủ tiếp tục bao vây việc triển khai ý tưởng của anh ta. HÆ¡n nữa, dù bằng tấm gÆ°Æ¡ng của mình, nhÆ°ng anh ta cÅ©ng không thể cổ vÅ© được bạn bè. Chiếc xe của anh ta bị há»ng và bắt buá»™c phải thay đổi chiếc khác. Sá»± việc trá»› trêu hÆ¡n nữa là và o mùa hè chiếc “Volga†của Phó thủ tÆ°á»›ng thứ nhất bị cháy ngay trên Ä‘Æ°á»ng phố. Nemtsov ra khá»i xe, còn những lái xe Ä‘i qua Ä‘ang cà u nhà u vá»›i anh ta. Và o thá»i Ä‘iểm nà y cả nÆ°á»›c đã biết mặt Nemtsov. Anh ta đứng buồn bã, Ä‘au khổ nhìn chiếc xe Ä‘ang bốc khói. à tưởng đã bị chết ngấm.
Tôi cÅ©ng đã có lúc thà nh tháºt sá» dụng chiếc xe ZiL. Sau đó tôi quyết định chẳng tá»™i gì phải tá»± hà nh hạ mình và chuyển sang sá» dụng Mercedes.
Äáng tiếc là má»™t lá»i nói chÆ°a thể đạt được Ä‘iá»u gì cả. à tưởng tháºt hay đấy. NhÆ°ng xe của chúng ta còn quá tồi...
Năm 1997 ná»n kinh tế nói chung đã có sá»± khởi sắc. Tuy là sá»± khởi sắc đầu tiên, chÆ°a bá»n vững, nhÆ°ng đó cÅ©ng là má»™t thắng lợi. Äá»™i hình của Chubais đã nêu ra rất rõ những mục tiêu của mình: đó còn gá»i là bảy công việc chÃnh của ChÃnh phủ. Trong con mắt đánh giá của xã há»™i chÆ°Æ¡ng trình nà y của nhóm nhà kinh tế trẻ được trình bà y rất rõ rà ng và cụ thể. Thông qua Bá»™ luáºt thuế má»›i và có hiệu lá»±c hoạt Ä‘á»™ng từ ngà y 1 tháng Giêng năm 1999 - chấm dứt tình trạng thu thuế không đúng. Cắt giảm thâm hụt ngân sách, thông qua Bá»™ luáºt ngân sách - chấm dứt tình trạng sống không có tiá»n. Hình thà nh những hình thức sở hữu có hiệu quả thông qua việc tÆ° nhân hoá - chấm dứt tình trạng thất nghiệp vô hình, chấm dứt tình trạng biển thủ tà i sản ở các xà nghiệp quốc doanh. Triển khai cải cách chế Ä‘á»™ hÆ°u trà - nếu không có chế Ä‘á»™ hÆ°u trà không bao giá» chúng ta có thể đảm bảo được chế Ä‘á»™ đối vá»›i những ngÆ°á»i già cả. Giảm tốc Ä‘á»™ tăng giá - không phải bằng sắc lệnh, mà là thông qua cÆ¡ chế kinh tế. Giảm thu nháºp bằng tiá»n giấy Nhà nÆ°á»›c trên danh nghÄ©a - đáng tiếc là việc nà y không thá»±c hiện được trong năm 1997, nếu không thì đã có thể ngăn chặn được cuá»™c khủng hoảng tà i chÃnh sau đó. Cải cách ruá»™ng đất - đây chÃnh là tảng đá gây cản trở đối vá»›i tất cả những nhà cải cách Nga!
Còn má»™t dá»± án nữa do Boris Nemtsov tiến hà nh. Dá»± án nà y nêu ra là đã thấy buồn - cải cách chế Ä‘á»™ nhà cá»a - dịch vụ, nhÆ°ng nó liên quan đến bất cứ ngÆ°á»i nà o và cá»±c kỳ quan trá»ng trong việc khôi phục má»™t ná»n kinh tế bình thÆ°á»ng của đất nÆ°á»›c. Vấn Ä‘á» là do từ thá»i chủ nghÄ©a xã há»™i, Ä‘iện, nÆ°á»›c, hÆ¡i đốt cung cấp đến từng nhà đá»u do Nhà nÆ°á»›c đảm nhiệm. Còn tiá»n lấy từ đâu? Các xà nghiệp chịu những khoản thuế “treo†không thể chị Ä‘á»±ng nổi, trong đó có những khoản bù giá cho các xà nghiệp nà y. Các xà nghiệp Nga do váºy không thể có khả năng cạnh tranh. à tưởng đó rất giản Ä‘Æ¡n: Chỉ trợ giá cho các gia đình thu nháºp thấp nhÆ° hÆ°u trÃ, đông con..., còn những gia đình khác sẽ tăng dần dần, nhÆ°ng kiên quyết nâng mức trả tiá»n Ä‘iện, hÆ¡i đốt và nÆ°á»›c.
Má»™t dá»± án tối quan trá»ng khác nữa được giao cho Oleg Sysuiev là cải cách lÄ©nh vá»±c xã há»™i. Kế thừa từ quá khứ Xô-viết cÅ©, chúng ta phải đối mặt vá»›i má»™t hệ thống bảo trợ xã há»™i rất phổ biến rá»™ng rãi, nhÆ°ng nghèo nà n và hoà n toà n không có phân biệt. ChÃnh phủ sẵn sà ng chuyển từ áp dụng chế Ä‘á»™ bảo hiểm xã há»™i lan trà n bất kể ai cÅ©ng được (tháºm chà có ngÆ°á»i không cần đến) sang chế Ä‘á»™ bảo hiểm có địa chỉ cho những ngÆ°á»i thá»±c sá»± cần đến.
Äáng tiếc nhiá»u công việc chÃnh cần là m đã không thá»±c hiện được. Nó có nhiá»u nguyên nhân. Nguyên nhân chủ yếu là sá»± chống đối Ä‘iên khùng của cánh tả Duma. Những nghị sÄ© cá»™ng sản kiểm soát Duma chỉ thấy thÃch hợp nếu cùng đồng loạt nghèo khổ, khi Nhà nÆ°á»›c quyết định phân phối, khi con ngÆ°á»i chỉ có thể kiếm chác má»™t cách nhục nhã cho mình má»™t cái gì đó của chÃnh quyá»n.
Khi tất cả Ä‘á»u nghèo và khó khăn, thì há» bao giá» cÅ©ng bá» phiếu ủng há»™ những ngÆ°á»i cá»™ng sản. Còn những ngÆ°á»i già u có và tá»± do thì không bao giá» là m nhÆ° váºy. Äáng tiếc là thá»±c tế má»i chÆ°Æ¡ng trình của ChÃnh phủ đòi há»i phải thay đổi trong luáºt, nhÆ° váºy có nghÄ©a là phải được sá»± ủng há»™ của Duma. NhÆ°ng ở đây tôi không thể giúp gì Chubais được Duma luôn luôn sẵn sà ng phá rối bất cứ má»™t sáng kiến nà o của chúng ta.
Tuy nhiên những gì trong quyá»n hạn của ChÃnh phủ má»›i hỠđã là m tất cả. Trong Nhà Trắng xuất hiện nhiá»u gÆ°Æ¡ng mặt trẻ và má»›i mẻ. Chubais đã chỉ đạo Ä‘á»™i hình các nhà kinh tế trẻ đã được thá» thách: Kudrin, Ignachev, Boico và những ngÆ°á»i khác. Nhiá»u ngÆ°á»i cho đến bây giá» vẫn là m việc trong ChÃnh phủ.
Nemtsov Ä‘Æ°a từ thà nh phố Novgorod những nhà quản lý trẻ của mình: Brevnov, Saveliev và những ngÆ°á»i khác. Trong số đó có cả Sergei Kirienko. Tất cả há» chỉ ngoà i ba mÆ°Æ¡i tuổi. Theo dõi công việc của há», tôi nháºn thấy rất rõ rà ng: nhiá»u ngÆ°á»i còn chÆ°a đảm nhiệm những chức vụ cao, rất có trách nhiệm, má»™t số ngÆ°á»i từ bá» các chức vụ cao đó.
NhÆ°ng tất cả há» Ä‘á»u trà n đầy hy vá»ng... Kể cả tôi.
Tôi hy vá»ng là ná»a sau năm 1997 - đầu năm 1998 tất cả chúng ta Ä‘á»u cảm thấy đất nÆ°á»›c đã có thay đổi.
Nhưng bỗng dưng xuất hiện cái mà tôi không hỠchỠđợi. Cuộc chiến tranh ngân hà ng bùng nổ.
Một cuộc chiến tranh thông tin thực thụ.
ChÃnh lúc đó, lần đầu tiên tôi má»›i hiểu là chuyện gì. Các vụ bán đấu giá của “Sviazinvest†đăng đầy các trang báo. Hai kênh truyá»n hình ORT và NTV tung ra những danh mục khó hiểu kiểu: “Giết chết kẻ thù và những kẻ cạnh tranhâ€. Nhìn những phát thanh viên mà thấy tá»™i. Há» xuất hiện trên mà n truyá»n hình lo sợ hoảng hốt, nhìn và o ống kÃnh máy quay và cố gắng để không Ä‘á»c chệch. Lúc đầu tôi không để ý lắm chuyện nà y. Bán đấu giá chỉ là má»™t hoạt Ä‘á»™ng thá»±c tiá»…n bình thÆ°á»ng. Trong các cuá»™c bán đấu giá phải có kẻ thắng, ngÆ°á»i thua, bao giá» chả có chuyện không hà i lòng. NhÆ°ng ở đây hình nhÆ° có chuyện gì khác thÆ°á»ng. Tuy có hÆ¡i hoảng hốt, nhÆ°ng các trợ lý của tôi khẳng định không có chuyện gì đặc biệt xảy ra. Äó là má»™t cuá»™c cạnh tranh bình thÆ°á»ng. Cuá»™c đấu đá của hai nhóm kinh doanh tranh già nh ảnh hưởng.
Tôi vặn lại: “NhÆ°ng tại sao báo chà của chúng ta lại chia ra thà nh hai nhóm. Tại sao chÆ°Æ¡ng trình “Thá»i sự†ngà y nà o cÅ©ng nói vỠ“Sviazinvest?â€
Äã đến lúc phải xem xét, nghiên cứu cuá»™c xung Ä‘á»™t Ä‘ang bùng nổ.
NgÆ°á»i quan tâm nhiá»u nhất đến việc mua cổ phiếu của “Sviazinvest†là Vladimir Gusinski. Anh ta đã móc ngoặc từ lâu vá»›i những ngÆ°á»i tham gia dá»± án trong ná»™i bá»™ ChÃnh phủ. Anh ta móc ngoặc vá»›i CÆ¡ quan an ninh Liên bang, CÆ¡ quan liên lạc ChÃnh phủ Liên bang, muốn nắm cả các tần số phát sóng của quân Ä‘á»™i, muốn thà nh láºp má»™t công ty trùm sá» vá» sản xuất và dịch vụ các phÆ°Æ¡ng tiện liên lạc và viá»…n thông vá»›i sá»± đầu tÆ° của phÆ°Æ¡ng Tây.
Gusinski có đầy đủ khả năng để mua lại cổ phiếu của “Sviazinvestâ€.
“Nếu nhÆ° chúng ta cho anh ta quyá»n Æ°u tiên nà o đó, thì bán đấu giá không còn là bán đấu giá, mà là má»™t sá»± xúi bẩy nà o đó, là sá»± giá»…u cợt đối vá»›i ý tưởng bản đấu giá - Chubais thuyết phục tôi. - Có những nhóm tà i chÃnh khác, những nhà đầu tÆ° khác cÅ©ng muốn có được toà n quyá»n mua “Sviazinvestâ€.
Äối vá»›i chúng ta cần phải có má»™t tiêu chuẩn duy nhất để đánh giá ngÆ°á»i thắng cuá»™c: “ai trả nhiá»u thì ngÆ°á»i đó thắngâ€. Những láºp luáºn của Chubais tháºt rà nh mạch, kiên quyết và được diá»…n đạt lô gÃch. Khả năng bảo vệ quan Ä‘iểm của mình trong anh ta tháºt dồi dà o.
Sau nà y khi Ä‘á»c cuốn sách “TÆ° nhân hoá ở Nga†của Anatoli Borisovich, tôi má»›i hiểu thá»±c chất của cuá»™c xung Ä‘á»™t đó, hiểu được cái gì Phó thủ tÆ°á»›ng thứ nhất đúng và cái gì chÆ°a hoà n toà n đúng.
Má»™t hệ thống kinh tế phức tạp và không bá»n vững nhÆ° ở nÆ°á»›c Nga thì không nên vứt bá» má»™t cách thẳng thừng.
Quá trình chuyển đổi từ giai Ä‘oạn đầu “tÆ° nhân hoá theo Chubaisâ€, khi bán tà i sản Nhà nÆ°á»›c, thì Nhà nÆ°á»›c cần hạ thấp giá cho các ngân hà ng và công ty trong nÆ°á»›c, còn đến giai Ä‘oạn hai khi cÆ¡ chế kinh tế thị trÆ°á»ng đã hoạt Ä‘á»™ng, thì nó diá»…n ra trong chá»›p nhoáng, hầu nhÆ° không có sá»± báo trÆ°á»›c và tÃn hiệu nà o. Những ngÆ°á»i tham gia bán đấu giá đã quen vá»›i cÆ¡ chế cÅ©, cứ dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘áºp đầu và o bức tÆ°á»ng má»›i xuất hiện.
“Có thể, hay là ta bắt đầu không phải từ “Sviazinvestâ€, bởi vì cÆ¡ quan nà y đã gây ra nhiá»u cuá»™c tranh cãi quá rồi? - Rất nhiá»u chuyên gia đã há»i Anatoli Chubais. NhÆ°ng anh ta vẫn kiên quyết bảo vệ quan Ä‘iểm của mình. Anh ra chứng minh rằng chỉ có nhÆ° váºy thì ná»n kinh tế Nga má»›i khôi phục được.
- ThÆ°a Boris Nicolaevich, nếu không có đầu tÆ°, hÆ¡n nữa lại không có đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoà i, không thà nh láºp những công ty có vốn đầu tÆ° nÆ°á»›c ngoà i, chúng ta không thể bổ sung cho ngân sách được, không thể giải quyết được những vấn Ä‘á» xã há»™i và cái chủ yếu là không thể có bÆ°á»›c Ä‘á»™t phá nhÆ° Ngà i chỠđợi. NgÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i sẽ đến vá»›i chúng ta nếu nhÆ° há» tin chắc rằng má»i việc Ä‘á»u trong sáng, việc mua bán cổ phiếu tà i sản quốc gia ở nÆ°á»›c Nga Ä‘á»u tiến hà nh má»™t cách công bằng. Nếu nhÆ° Nhà nÆ°á»›c thay đổi luáºt chÆ¡i, ngân hà ng cần phải phục tùng. Các ngân hà ng cảm thấy mình là ông chủ hoà n toà n ở trong nÆ°á»›c. Sau bầu cá» há» muốn tiếp tục cắt giảm lượng tiá»n. Cần phải có lần nà o đó bẻ gãy cả răng của há» Ä‘i! Nếu không là m nhÆ° váºy thì chúng ta chẳng há» là m được gì hết!- Chubais giải thÃch.
Thá»i gian đã chứng minh: anh ta là con tin của cuá»™c đấu đá nà y. Thá»±c sá»± anh ta không muốn thế, lợi dụng các nhóm tà i phiệt để đấu đá vá»›i nhóm khác, lợi dụng ngay những mâu thuẫn trong ná»™i bá»™ giá»›i thượng lÆ°u kinh doanh. Anh ta đã không biết giữ khoảng cách nhất định. Do váºy những luáºt chÆ¡i má»›i được Chubais sá» dụng nhÆ° chiếc gáºy chÃnh trị.
Cuá»™c đối đầu vô vá»ng giữa Gusinski và Berezovski đã gây cho Chubais tức giáºn ghê gá»›m. Bởi vì chÃnh hai nhà doanh nghiệp nà y tháng hai năm 1996 đã Ä‘á» nghị Chubais đứng đầu bá»™ chỉ huy váºn Ä‘á»™ng bầu cá», cùng vá»›i há» thà nh láºp má»™t Ä‘á»™i hình hùng mạnh gồm những con ngÆ°á»i trà tuệ, có khả năng là m nên chiến thắng trong bầu cá». Chubais nói tiếp:
- Thưa Boris Nicolaevich, không có gì đáng ngại. HỠđã có lần đến ôm chân Ngà i, bởi hỠcòn biết đi đâu, thì rồi hỠlại đến ôm chân thôi.
Thị trÆ°á»ng theo thế giá»›i quan nó hoà n toà n giống má»™t ngÆ°á»i theo phái Ä‘a số vá» khà chất và vá» hà nh Ä‘á»™ng. Äó là điá»u đáng lo ngại.
Tôi còn lo ngại những háºu quả của cuá»™c xung Ä‘á»™t ngay trong ná»™i bá»™ Ä‘á»™i hình tất yếu sẽ xảy ra.
Má»—i má»™t bà i báo má»›i Ä‘iên cuồng chống Chubais và Nemtsov, má»—i má»™t chuyên mục truyá»n hình nhục mạ lại là m tôi lo ngại. “Phải chăng há» không hiểu được rằng dá»±a và o sá»± kiên nhẫn của Tổng thống nhÆ° thế mà chả lẽ lại không đạt được gì?â€.
Tôi suy ngẫm và giở Ä‘á»c tiếp những trang báo. Những ná»— lá»±c để phân chia lại cái gì đó, lợi dụng và o chuyện đó những nguồn thông tin là m cho tôi hết sức lo ngại.
Trở lại thá»i kỳ đó, giỠđây tôi thấy tÆ°Æ¡ng đối rõ nguyên nhân gây ra cuá»™c chiến tranh ngân hà ng của chúng ta. Những nhà cải cách trẻ muốn khắc phục tình trạng không phù hợp giữa luáºt pháp của chúng ta vá»›i thá»±c trạng kinh tế bằng má»™t cú Ä‘á»™t phá. Há» muốn Ä‘á»™t ngá»™t thay đổi các quy định, nhÆ° tôi đã nói ở trên.
NhÆ°ng còn có nguyên tắc chung - những quy định kinh tế má»›i bao giá» cÅ©ng được áp dụng vá»›i hà nh Ä‘á»™ng đã kiểm nghiệm. Luáºt thuế má»›i, tá»· suất má»›i - những thứ đó phải được công bố trÆ°á»›c để thị trÆ°á»ng kịp thÃch ứng và được áp dụng sau má»™t thá»i gian nhất định. NhÆ°ng há» lại muốn là m ngay. Muốn hà nh Ä‘á»™ng tức thì.
Má»™t khÃa cạnh khác nữa của vấn Ä‘á» là những đầu tÆ° tà i chÃnh trong quá trình váºn Ä‘á»™ng bầu cỠđã biến thà nh đầu tÆ° chÃnh trị. Những chủ ngân hà ng muốn trá»±c tiếp tác Ä‘á»™ng lên chÃnh quyá»n, Ä‘iá»u khiển đất nÆ°á»›c sau lÆ°ng những chÃnh khách.
Chúng ta vừa má»›i tránh được mối Ä‘e doạ của chÃnh biến, của chủ nghÄ©a phục thù cá»™ng sản, chúng ta vừa má»›i có được những tiêu chà của má»™t xã há»™i công dân, thì bá»—ng dÆ°ng lại đối mặt vá»›i thách thức má»›i, nguy hiểm.
Ở nÆ°á»›c Nga hiện nay và trên thế giá»›i nói chung, thuáºt ngữ “táºp Ä‘oà n thống trị đầu sá»â€ được áp dụng đối vá»›i những đại diện của giá»›i kinh doanh của chúng ta bao giá» cÅ©ng Ä‘i kèm vá»›i mà u sắc tá»™i lá»—i. Tuy không thể đánh đồng há» vá»›i tá»™i phạm. Äó không phải là những “bá tÆ°á»›c†biển thủ tiá»n bạc và cÅ©ng không phải là những kẻ đầu sá» của giá»›i mafia. Äó là đại diện của tÆ° bản lá»›n có quan hệ qua lại chặt chẽ vá»›i Nhà nÆ°á»›c. ChÃnh Ä‘iá»u đó đã gây cho xã há»™i có sá»± chú ý đặc biệt, chÃnh Ä‘iá»u đó đã buá»™c các phóng viên và các cÆ¡ quan bảo vệ pháp luáºt phải nghiên cứu đến chân tÆ¡ kẽ tóc Ä‘á»i sống và hoạt Ä‘á»™ng của há». Trên thá»±c tế ảnh hưởng của giá»›i tÆ° bản lá»›n đối vá»›i chÃnh quyá»n tất yếu ở nÆ°á»›c nà o cÅ©ng có. Vấn Ä‘á» là ở chá»— ảnh hưởng đó có hình thức nhÆ° thế nà o.
Tôi muốn giải thÃch, tôi đã thấy quá trình đó nhÆ° thế nà o.
Khi nÆ°á»›c Nga trở thà nh má»™t quốc gia Ä‘á»™c láºp, bÆ°á»›c và o cải cách kinh tế, trÆ°á»›c hết là cần phải giải quyết hai vấn Ä‘á» tối quan trá»ng: thả nổi giá cả, tức là áp dụng kinh tế thị trÆ°á»ng thá»±c thụ, kiên quyết và cứng rắn nhÆ° đã là m dÆ°á»›i thá»i Pie Äại đế ra lệnh trồng khoai tây. Thứ hai là cho phép sở hữu tÆ° nhân. Má»™t bá»™ pháºn đáng kể tà i sản Nhà nÆ°á»›c phải trở thà nh tÆ° nhân. Äó là nhiệm vụ chÃnh trị và kinh tế phải được giải quyết đồng thá»i. Nếu không là m được Ä‘iá»u đó thì đừng có nói đến bất cứ má»™t cuá»™c cải cách nà o. Äiá»u đó phải được thá»±c hiện nhanh chóng. Phải là m vá»›i bất cứ giá nà o, dù có mắc sai lầm, dù có bị phản đối (trong bất cứ cuá»™c chia bôi tà i sản nà o cÅ©ng Ä‘á»u xuất hiện sá»± bất công) là tạo thà nh má»™t tầng lá»›p sở hữu.
Tháºm chà nếu ngÆ°á»i sở hữu má»›i của xà nghiệp cÅ© của Nhà nÆ°á»›c có yếu Ä‘uối, kém cá»i, thì cuối cùng anh ta phải bán lại sở hữu của mình cho ngÆ°á»i khác có năng lá»±c và căn cÆ¡ hÆ¡n, Ä‘iá»u Ä‘ang diá»…n ra ở nÆ°á»›c chúng ta.
NgÆ°á»i ta nói rằng tà i sản của chúng ta khi bán đã không được đánh giá đúng giá trị. Rồi có những câu chuyện bà n tán rằng đã bán tống bán tháo nó Ä‘i. Chúng ta đã tạo ra rà o cản giả tạo để không cho tÆ° bản phÆ°Æ¡ng Tây được và o mua đấu giá.
Äúng, hoà n toà n đúng. Chúng ta đã bán không đúng giá, tất nhiên chỉ tÆ°Æ¡ng đối thôi - hà ng trăm ngà n đô la. Tất nhiên nếu đó là công ty dầu lá»a, luyện kim, hoá chất... nằm ở Tây Âu hay ở Mỹ thì nó có thể có giá cao hÆ¡n nữa.
NhÆ°ng còn lý lẽ khác cÅ©ng đúng. Tiá»n của phÆ°Æ¡ng Tây đổ và o thị trÆ°á»ng của chúng ta rất khó khăn. Nếu không là m nhÆ° váºy thì không thể xuất hiện những nhà tÆ° bản Nga, không thể có tÆ° bản mại bản của chÃnh Nga. Äiá»u hoà n toà n rõ rà ng là chỉ năm năm sau khi chủ nghÄ©a xã há»™i sụp đổ các nhà doanh nghiệp của chúng ta không thể nà o cạnh tranh được vá»›i phÆ°Æ¡ng Tây.
Tháºm chà số tiá»n (cÅ©ng không nhiá»u) được thanh toán qua những xà nghiệp tÆ° nhân hoá ở Nga cÅ©ng không có. Lấy đâu ra tiá»n? Äó chỉ là những khoản tÃn dụng, mà những nhà kinh doanh Nga có thể vay ở thị trÆ°á»ng phÆ°Æ¡ng Tây. Tức là lại là tiá»n của phÆ°Æ¡ng Tây.
Vấn Ä‘á» nảy sinh là : tại sao các nhà kinh doanh của chúng ta không thể vay tÃn dụng được nhiá»u hÆ¡n, khi Nhà nÆ°á»›c có thể bán các xà nghiệp của mình đắt hÆ¡n? Nguyên nhân tháºt giản Ä‘Æ¡n: không ai cho chúng ta nhiá»u hÆ¡n nữa. Há» chỉ cấp đúng bao nhiêu mà những nhà kinh doanh Nga có thể thanh toán được, đúng vá»›i giá mà và o thá»i Ä‘iểm đó xà nghiệp có giá trị. Không hÆ¡n, không kém.
Xin lÆ°u ý là giai Ä‘oạn chủ chốt của quá trình tÆ° nhân hoá được kết thúc và o năm 1996. Chỉ còn rất Ãt xà nghiệp được tÆ° nhân hoá sau năm 1996. Kể cả “Sviazinvest†nổi tiếng.
PhÆ°Æ¡ng Tây lo sợ đầu tÆ° những khoản tiá»n lá»›n và o Nga, sợ phải cho các nhà kinh doanh Nga vay quá nhiá»u tiá»n. Các nhà kinh doanh của chúng ta đã liá»u lÄ©nh. Liá»u lÄ©nh ghê gá»›m nữa là khác. Äiá»u tháºt dá»… hiểu là nếu nhÆ° những ngÆ°á»i cá»™ng sản thắng cá» năm 1996 thì công việc đầu tiên há» bắt tay và o là m là quốc hữu hoá toà n bá»™ tà i sản. ChÃnh vì váºy sau khi đầu tÆ° hà ng trăm triệu đô la bằng xÆ°Æ¡ng máu, nói đúng nghÄ©a của nó thì các nhà kinh doanh mại bản rất quan tâm và o việc ổn định chÃnh quyá»n, vá» việc kế tục của chÃnh quyá»n đó.
Äấy là điểm mấu chốt. Äấy là câu trả lá»i: Tại sao chÃnh quyá»n và giá»›i kinh doanh luôn bên nhau?.
Tháng 8 năm 1996, chÃnh các nhà kinh doanh chủ Ä‘á»™ng Ä‘á» nghị há»— trợ bá»™ chỉ huy váºn Ä‘á»™ng bầu cá» của tôi. Không ai đòi há»i há», không ai áp đặt Ä‘iá»u kiện vá»›i há». HỠđến không phải để bảo vệ Yeltsin, mà là bảo vệ chÃnh há», nghá» kinh doanh của há», bảo vệ hà ng triệu đô la mà hỠđã đổ và o đầu tÆ° để nhanh chóng thu hồi được.
Còn bây giá» nói vá» giá trị của các xà nghiệp. NhÆ° tôi đã Ä‘á» cáºp, việc tÆ° nhân hoá những xà nghiệp quốc doanh lá»›n nó không được tiến hà nh có tráºt tá»± nhÆ° ở những nÆ°á»›c khác có sá»± ổn định. Có nghÄ©a là các nhà kinh doanh của chúng ta quan tâm cái gì trÆ°á»›c tiên? á»”n định chÃnh trị. Xã há»™i cà ng ổn định bao nhiêu thì giá trị cà ng tăng lên, tÆ° hữu hoá cà ng có giá trị, nhà kinh doanh cà ng già u có hÆ¡n. Nếu nhÆ° xã há»™i không ổn định hay phÃa trÆ°á»›c là má»™t cuá»™c bầu cá» không rõ kết quả thế nà o - thì xà nghiệp đó có thể không có giá trị gì hết. Äiá»u gì đã xảy ra trÆ°á»›c cuá»™c bầu cá» năm 1996. ChÃnh vì váºy các nhà kinh doanh đã sẵn sà ng đầu tÆ° tiá»n và o sá»± ổn định chÃnh trị, và o chÃnh trị nói chung. Từ đây thấy rõ sá»± tÃch cá»±c thái quá của há» và o các quá trình chÃnh trị ở Nga.
Sau bầu cá», toà n bá»™ thị trÆ°á»ng Nga - tÆ° bản hoá tất cả các xà nghiệp của chúng ta, tăng lên mấy lần. Thị trÆ°á»ng thế giá»›i phản ứng vá»›i tình hình ổn định chÃnh trị ở Nga. Giá trị của các công ty lá»›n được mua vá»›i giá hà ng trăm triệu đô la ngay láºp tức được tăng lên hà ng tá»·.
Cho nên những ai cố hình dung những ngÆ°á»i đầu sá» kinh doanh Nga chỉ là những kẻ rá»a tiá»n ấu trÄ© hoặc là những ai Ä‘Æ°a hối lá»™ là m già u nhá» tÆ° nhân hoá thì chỉ là suy nghÄ© rất há»i hợt. Hoặc là há» lợi dụng những kẻ Ä‘ao búa để Ä‘i theo dấu vết sai lầm.
HÆ¡n nữa đã đến lúc khi thói quen của bá»n đầu sá» tác Ä‘á»™ng lên chÃnh trị, lên chÃnh quyá»n, lên xã há»™i đã không còn có tác dụng đối vá»›i đất nÆ°á»›c nữa. Cần phải Ä‘Æ°a quá trình nà y và o má»™t tráºt tá»± chặt chẽ nà o đó. Cuá»™c bán đấu giá “Sviazinvest†là má»™t trong những ná»— lá»±c đó.
Ngay lúc đầu tôi chÆ°a nháºn thức được quy mô của hiện tượng nà y và toà n bá»™ mối nguy hiểm của nó. Äúng, những khoản tiá»n lá»›n đã được đầu tÆ° và o chÃnh trị. ChÃnh những khoản tiá»n “chÃnh trị†nà y hiện nay Ä‘ang là mối Ä‘e doạ nguy hiểm đối vá»›i sá»± phát triển nÆ°á»›c Nga. Không phải là những ngÆ°á»i cá»™ng sản, cÅ©ng không phải là cuá»™c ná»™i chiến hay má»™t sá»± rối ren, không phải là chủ nghÄ©a ly khai địa phÆ°Æ¡ng, cÅ©ng không phải là những tÆ°á»›ng lÄ©nh thô kệch mang quân hà m - mà là những khoản tiá»n lá»›n Ä‘ang giằng xé nhau và đồng thá»i láºt đổ hết cÆ¡ cấu chÃnh trị mà chúng ta xây dá»±ng má»™t cách khó khăn.
Giá»›i đầu sá» tà i chÃnh định Ä‘iá»u khiển các công việc quốc gia theo các kiểu khác nhau: má»™t số ngân hà ng định nắm những quan chức MatxcÆ¡va, toà thị chÃnh, số khác thì là m việc vá»›i các tỉnh trưởng, còn số khác nữa nhÆ° Gusinski và Berezovski thì tung hết tiá»n bạc ra để thà nh láºp những công ty viá»…n thông đồ sá»™, những nhà in lá»›n hay nói má»™t cách khác là muốn Ä‘á»™c quyá»n nắm các phÆ°Æ¡ng tiện thông tin đại chúng. Tôi nhá»› là đã diá»…n ra má»™t cuá»™c già nh giáºt chiếm hữu tá» báo Nga có thâm niên lâu Ä‘á»i là tỠ“Tin tứcâ€. Äại diện của hai công ty cạnh tranh chạy Ä‘uổi theo ban biên táºp để già nh được nhiá»u cổ phiếu nhất. Má»™t số phóng viên lúc đầu là m việc cho ngÆ°á»i chủ má»›i nghe chừng có vẻ không hà o hứng, còn sau đó thì hì hục và mẫn cán nhÆ° thế nà o.
|
08-09-2008, 10:47 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
Chubais hay “Äá»™i hình 97â€-2
Những trung tâm quyá»n lá»±c bất hợp pháp, những trung tâm gây ảnh hưởng đối vá»›i chÃnh trị bất ngá» xuất hiện trong những trụ sở ngân hà ng im ắng đã Ä‘e doạ thay đổi bá»™ mặt của má»™t xã há»™i công dân. Äất nÆ°á»›c chÆ°a từng đối mặt vá»›i má»™t tình thế nhÆ° váºy. Những giá trị dân chủ không thể Ä‘em ra mua bán, nhÆ°ng do thói quen tác Ä‘á»™ng lên chÃnh trị bằng má»i cách, nên nhiá»u ngÆ°á»i cho rằng có thể là m được và cần phải là m nhÆ° thế.
Tháºt là đau Ä‘á»›n, cay đắng thừa nháºn Ä‘iá»u nà y...
Ngay từ khi chÆ°a diá»…n ra cuá»™c bán đấu giá “Sviazinvestâ€, theo yêu cầu của tôi Valentin Yumasev đã gặp Potanin và Gusinski. Potanin sau khi rá»i khá»i ChÃnh phủ đã coi mình là ngÆ°á»i tá»± do vá» tinh thần trÆ°á»›c các đồng nghiệp và lao và o cuá»™c kinh doanh má»›i bằng má»i cách.
Yumasev đã yêu cầu há» giải quyết vấn Ä‘á» vá»›i nhau tháºt hoà bình, không được gây ra chiến tranh thông tin và không được đặt bom nổ cháºm dÆ°á»›i chân ChÃnh phủ: “Cuối cùng thì các anh cÅ©ng thoả thuáºn được vá»›i nhau. Má»—i ngÆ°á»i đầu tÆ° và o “Sviazinvest†năm mÆ°Æ¡i phần trăm. Nếu các anh hục hặc vá»›i nhau, thì sẽ gây ra thÆ°Æ¡ng vong đối vá»›i chúng tôi, mà chủ yếu là đối vá»›i tất cả.
Nhưng hỠđâu có hiểu cho đỠnghị đó.
Tại cuá»™c mua bán đấu giá ngà y 25 tháng 7 năm 1997, hai chiếc phong bì được mở ra. Cả hai nhà đầu tÆ° Ä‘á»u thu hút những đối tác nÆ°á»›c ngoà i. Má»™t đối tác là ngÆ°á»i Tây Ban Nha, còn đối tác khác là nhà tá»· phú J.Soros. Trong phong bì của Gusinski số tiá»n nêu ra Ãt hÆ¡n so vá»›i phong bì của Potanin. Sá»± khác nhau nà y dẫn đến chúng ta phải trả giá cho hai cuá»™c khủng hoảng ChÃnh phủ gay gắt nhất và có thể là cả cuá»™c khủng hoảng tà i chÃnh.
Cuá»™c tranh già nh dữ dá»™i trong ná»™i bá»™ giá»›i kinh doanh không chỉ là m chao đảo ná»n kinh tế, mà còn tác Ä‘á»™ng đến cả chÃnh trị, là m mất ổn định của toà n hệ thống.
Má»™t trợ lý của tôi lúc đó kể lại: “Tôi không há» ngạc nhiên là sau má»™t năm ngÆ°á»i đứng đầu Văn phòng chúng ta có thể là má»™t viên tÆ°á»›ng, còn má»™t đảng viên cá»™ng sản sẽ đứng đầu ChÃnh phủâ€. Dá»± báo nhÆ° thế quá Æ° là đen tối. Ai có thể dá»± báo lúc đó rằng sau má»™t năm đứng đầu Văn phòng Tổng thống là tÆ°á»›ng Nicolai Bordiuza, còn Thủ tÆ°á»›ng là Evgeni Primakov, má»™t ngÆ°á»i rõ rà ng là thân cá»™ng sản!
Primakov
Sau nà y tôi má»›i rõ là Gusinski và Berezovski muốn chứng minh cho Chubais thấy rằng ngân hà ng của Potanin trên thá»±c tế lợi dụng tiá»n của Nhà nÆ°á»›c, tiá»n thuế cÅ©ng nhÆ° trÆ°á»ng hợp công ty “Nikel Noril†đặt ChÃnh phủ và o thế phải tạo cho những Ä‘iá»u kiện có lợi. NhÆ°ng để trả lá»i cho há»: Thế còn “Sibneft†của Berezovski thì sao? Còn NTV của Gusinski thì sao? Ai tạo cho những công ty nà y má»™t khoảng hoạt Ä‘á»™ng, ai cấp cho những Æ°u đãi phải chăng không phải Nhà nÆ°á»›c? Cuá»™c tranh cãi tháºt không có giá»›i hạn nữa.
Tôi kiên quyết phản đối việc xem xét lại kết quả cuá»™c đấu giá, mặc dù rất nhiá»u ngÆ°á»i ủng há»™ ý tưởng đó. Äã có nhiá»u ngòi bút và phát ngôn của những nghị sÄ© hiếu chiến nhằm và o Chubais. Cả Bá»™ trưởng Ná»™i vụ Kulikov cÅ©ng ủng há»™ ý tưởng xem xét lại kết quả cuá»™c bán đấu giá “Sviazinvest†và “Nikel Noril†và tháºm chà Thủ tÆ°á»›ng ChernomÆ°rdin cÅ©ng có những nghi hoặc. Nói má»™t cách khác đã có rất nhiá»u lá»±c lượng chÃnh trị khác nhau bị lôi kéo và o cuá»™c đấu đá nà y, tất cả Ä‘á»u cố lợi dụng tình hình có lợi cho mình.
Tôi thấy có bổn pháºn phải tuyên bố ủng há»™ ChÃnh phủ. “Cuá»™c tranh cãi đã kết thúc†- Tôi tuyên bố vá»›i các phóng viên vá» kết quả của cuá»™c đấu giá. Và tôi Ä‘á» nghị khối kinh tế của ChÃnh phủ trong vấn Ä‘á» nà y phải Æ°u tiên đối vá»›i tất cả những ngÆ°á»i khác còn lại. “Sviazinvest†thuá»™c vá» Potanin.
Tuy nhiên cảm giác lo lắng vẫn không dứt được. Giá»ng Ä‘iệu hằn há»c của báo chÃ, những cuá»™c chỉ trÃch lẫn nhau, hầu nhÆ° nhục mạ nhau không còn là chuyện ảo tưởng - sau khi kết thúc bán đấu giá cuá»™c chiến tranh giữa ChÃnh phủ và giá»›i tà i phiệt của đất nÆ°á»›c không những không chấm dứt, mà còn bÆ°á»›c và o giai Ä‘oạn má»›i. Cần phải có sá»± can thiệp công khai của Tổng thống, có áp lá»±c trá»±c tiếp của tôi lên cả hai bên xung Ä‘á»™t. Tôi quyết định gặp các chủ ngân hà ng.
Ngà y 15 tháng 9, cuộc gặp “bà n tròn†được tổ chức tại Kremli. Tham dự cuộc gặp nà y có Fridman (Alfa-bank), Smolenski (SBS-AGRO), Gusinski (Most-bank), Khodorkovski (MENATEP), Vinogradov (Incombank), Potanin (ONEKSIMbank).
Tôi có cảm giác là thá»i Ä‘iểm tổ chức cuá»™c gặp gỡ rất thuáºn lợi. Bầu không khà trong các phòng ở Kremli tác Ä‘á»™ng lên con ngÆ°á»i má»™t cách liên tục. Anh ta sẽ cảm thấy là khách đến vá»›i Nhà nÆ°á»›c, chứ không phải đến vá»›i má»™t ông già tốt bụng. Các chủ ngân hà ng lắng nghe có vẻ hồi há»™p, má»™t số còn ghi chép. Trong tôi chỉ có suy nghÄ© Ä‘Æ¡n giản: nếu nhÆ° anh nghÄ© và anh tiếp tục rút tiá»n của ngân khố, thì Ä‘iá»u đó sẽ không thá»±c hiện được đâu. Nếu nhÆ° chúng ta cùng muốn tồn tại thì vai trò Nhà nÆ°á»›c phải được củng cố. Trong tất cả má»i lÄ©nh vá»±c. Cần phải tách bạch kinh doanh khá»i Nhà nÆ°á»›c. Không phải lo sợ việc ChÃnh phủ kiểm soát tà i chÃnh.
Các chủ ngân hà ng dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘á»u hoà n toà n nhất trÃ. HỠđồng thanh nói rằng há» cÅ©ng đã chán ngấy đối vá»›i cuá»™c xung Ä‘á»™t nà y rồi. Há» sẵn sà ng chấp thuáºn những quy định má»›i.
NhÆ°ng, những quy định đó phải có tÃnh chất lâu dà i, những quy định đó không thể thay đổi xoà nh xoạch sau má»—i tháng, sau má»—i quý “Nà o chúng ta cùng hà nh Ä‘á»™ng thống nhất vá»›i nhau, chấm dứt gây áp lá»±c lên ChÃnh phủ†- “Vâng, tất nhiên, thÆ°a Boris Nicolaevichâ€. Sau cuá»™c gặp, tất cả chia tay dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘á»u hà i lòng.
Song tôi vẫn còn có suy nghĩ rằng trên thực tế hỠkhông thể là những đồng minh của mình.
Äiá»u thú vị là Potanin giống nhÆ° má»™t chiếc vá» trong suốt, trong tôi luôn luôn có cảm giác khó tả rằng anh ta khác vá»›i những ngÆ°á»i kia, nhất là sau cuá»™c gặp trong gian phòng lặng im đến mức khác thÆ°á»ng. Tôi đã từng chủ trì nhiá»u cuá»™c há»p nhÆ° thế tại chÃnh gian phòng nà y. Hà ng trăm lần. Và bao giá» tôi cÅ©ng đạt được kết quả cần thiết. Những ngÆ°á»i rất khác nhau Ä‘á»u buá»™c phải nhượng bá»™, thoả hiệp cái gì đó. Tôi không để cho há» có lối thoát nà o khác. Còn há» phải hứa hẹn, phải mỉm cÆ°á»i - nhÆ°ng im lặng quá. DÆ°á»ng nhÆ° không bên nà o coi mình có lá»—i trong chuyện nà y. Không có chá»— để dà nh cho sá»± nhượng bá»™. Không có hà nh vi nhượng bá»™ nà o từ cả hai phÃa.
Chubais và Nemtsov quyết định hà nh động trước.
Ngà y 4 tháng 11, hỠđến Gorki gặp tôi.
Chubais chủ Ä‘á»™ng đặt vấn Ä‘á»:
- ThÆ°a Boris Nicolaevich, má»™t cuá»™c tấn công nữa nhằm và o ChÃnh phủ lại Ä‘ang được chuẩn bị. Äây sẽ là má»™t cuá»™c khủng hoảng chÃnh trị lá»›n.
- Tôi không biết.
- ChÃnh vì lý do đó, chúng tôi đến gặp ngà i. Má»i sợi chỉ của khủng hoảng Ä‘á»u nằm trong tay Gusinski và Berezovski. Cần phải chấm dứt cuá»™c chiến tranh thông tin. Nếu nhÆ° ngà i gạt Berezovski ra khá»i Há»™i đồng an ninh, thì ngay láºp tức anh ta sẽ không còn thế lá»±c, không ai còn nghe ý kiến anh ta nữa, cuá»™c xung Ä‘á»™t cÅ©ng chấm dứt.
Tôi nhìn há» và nhá»› má»›i má»™t năm trÆ°á»›c đây thôi Anatoli Borisovich còn đến gặp tôi và thuyết phục rằng cần phải bổ nhiệm Berezovski là m Phó ThÆ° ký Há»™i đồng an ninh. Anh giải thÃch rằng Ä‘iá»u quan trá»ng là cần phải sá» dụng những ngÆ°á»i thông minh, tuy có phức tạp hay dị thÆ°á»ng nhÆ° Berezovski, má»i anh ta tham gia chÃnh quyá»n. Lúc đó tôi đã nhất trà vá»›i Chubais.
NhÆ°ng má»™t năm sau thì chuyện gì xảy ra váºy? Hay là chÃnh quyá»n không còn cần đến những ngÆ°á»i thông minh nữa? NhÆ°ng câu há»i đó chẳng còn có ý nghÄ©a gì cả. Tôi cÅ©ng không nhắc lại vá»›i Chubais câu chuyện năm trÆ°á»›c. Tôi nghÄ©a là chÃnh anh ta cÅ©ng rất nhá»› câu chuyện đó.
Các Phó thủ tÆ°á»›ng vẫn cố thuyết phục tôi rằng cần phải - phế truất Berezovski ra khá»i Há»™i đồng an ninh. Äó là con ngÆ°á»i lẫn lá»™n giữa kinh doanh vá»›i chÃnh trị, không thể giữ chức vụ nà y được. Há» Ä‘Æ°a ra dẫn chứng là Berezovski đã phá hoại uy tÃn của chÃnh quyá»n ở trong nÆ°á»›c. Äiá»u đó là không thể cho phép được.
Tôi cho gá»i cả Yumasev đến gặp. Anh ta chú ý lắng nghe, không tranh luáºn gì. Sau đó anh ta nói thẳng là hiện tại anh ta phản đối việc cách chức Berezovski, vì Ä‘iá»u đó không là m cho xung Ä‘á»™t dịu Ä‘i, mà còn căng thẳng hÆ¡n.
Tôi chưa vội và ng.
- Quan điểm của anh thế là rõ rồi, Valentin Borisovich. Cám ơn. Anh hãy chuẩn bị sắc lệnh đi.
Tại sao tháng 11 đó tôi lại cách chức Berezovski? Giải thÃch Ä‘á»™ng cÆ¡ của tôi khó hÆ¡n ta tưởng tượng ban đầu.
Tôi chÆ°a bao giá» yêu quý Boris Abramovich. Tôi không thể chấp nháºn được cái giá»ng kiêu ngạo, cái danh tiếng bê bối của anh ta, vì tất cả những gì anh ta đã là m để già nh được ảnh hưởng đặc biệt đối vá»›i Kremli, mà chÆ°a từng có nhÆ° thế bao giá». Tôi không yêu, nhÆ°ng tôi cố gắng giữ anh ta ở đâu đó bên cạnh để không tuá»™t khá»i tay. Tháºt nghịch lý phải không? Chắc hẳn là nhÆ° thế. NhÆ°ng đối vá»›i những ai là m chÃnh trị hay quản lý chuyên nghiệp thì Ä‘iá»u đó không há» nghịch lý. Chúng tôi là những đại diện cho cái nghá» nà y, đôi khi buá»™c phải sá» dụng những ngÆ°á»i, mà thá»±c tế không có cảm tình, Æ°a thÃch lắm. Chúng tôi buá»™c phải sá» dụng tà i năng của há», phẩm chất chuyên môn nghá» nghiệp và công việc của há».
Äúng, Berezovski - má»™t đồng minh không nghi ngá» gì nữa. HÆ¡n nữa lại là má»™t đồng minh từ lâu, đã qua thá» thách của tổng thống và của cải cách dân chủ nói chung. NhÆ°ng là má»™t đồng minh khó chịu...
Anh ta đã từng phát biểu trả lá»i phá»ng vấn truyá»n hình: “Tôi nhìn thấy Yeltsin mấy lần trong Ä‘á»iâ€. Äiá»u đó hoà n toà n đúng, chỉ có mấy cuá»™c gặp gỡ, chỉ có mấy câu chuyện trao đổi ngắn ngủi và bao giá» cÅ©ng chÃnh thức. Thế nhÆ°ng trong con mắt má»i ngÆ°á»i Berezovski là cái bóng của tôi. Bất cứ hà nh Ä‘á»™ng nà o ở Kremli, ngÆ°á»i ta cÅ©ng đồn đại là có “bà n tay của Berezovskiâ€. Dù tôi có là m gì Ä‘i nữa, bổ nhiệm ai đó hay cách chức ai đó, thì bao giá» há» cÅ©ng quả quyết: lại Berezovski! Không biết ai đã tạo ra ánh hà o quang bà máºt, tiếng tăm đó của “vị giáo chủ xám†nà y? ChÃnh anh ta đã tạo ra...
Äúng, tôi biết trong câu lạc bá»™ của mình ở trụ sở LogoVaz, Berezovski táºp hợp những nhân váºt có ảnh hưởng, những ngÆ°á»i lãnh đạo của các phÆ°Æ¡ng tiện thông tin đại chúng, những chÃnh khách, chủ ngân hà ng. Những cuá»™c nói chuyện ở đó tháºt thú vị, Boris Abramovich tÆ° duy rất bất ngá», sắc bén.
Trong cái háºu trÆ°á»ng đó nảy sinh những ý tưởng mạnh bạo cứ nhÆ° má»—i má»™t lần nhÆ° thế lại Ä‘Æ°a các nhân váºt lên bà n cá» chÃnh trị. Chắc hẳn Ä‘iá»u đó đã tạo ra tiếng tăm nhất định, bổ sung và o cho những câu nói của anh ta có thêm uy tÃn và sức nặng. NhÆ°ng sá»± việc chỉ kết thúc ở đó thôi! Không há» có má»™t cÆ¡ chế nà o, không há» có má»™t phÆ°Æ¡ng tiện nà o để Berezovski có thể tác Ä‘á»™ng lên Tổng thống.
NhÆ°ng khi tình hình trở nên căng thẳng, thì Boris Abramovich lên Äà i truyá»n hình tuyên bố. “Tôi kiên quyết phản đối... Tôi cho rằng... Tôi tin rằng... “. Má»—i lần nhÆ° thế Ä‘Ã i đã dà nh thá»i lượng phát sóng cho anh ta không Ãt. Thế là nhân dân tưởng: À thế là biết ai lãnh đạo đất nÆ°á»›c!
Nói tóm lại Chubais và Nemtsov đã cung cấp cho tôi cái cá»› để thoát khá»i “cái bóng†đã chán ngấy từ lâu là Berezovski. Äồng thá»i tôi cÅ©ng có cảm giác là Chubais tá»± chui đầu và o thòng lá»ng. Linh tÃnh báo cho tôi biết - trÆ°á»›c cuá»™c tấn công má»›i táºp trung và o ChÃnh phủ, thì số pháºn của những nhà cải cách trẻ chỉ còn tÃnh hà ng ngà y.
Phản ứng của Berezovski và Gusinski chẳng cần phải đợi lâu la gì. Những Ä‘á»™i quân thông tin hùng mạnh của há» là m việc ở ORT và NTV sẽ huy Ä‘á»™ng hết công suất để là m cho trong con mắt của xã há»™i chụp cho Anatoli Borisovich cái mác má»™t tên lừa bịp và tráo trở lá mặt lá trái. Chỉ có rất Ãt ngÆ°á»i trong nÆ°á»›c hiểu được rằng trên thá»±c tế Chubais là nạn nhân chỉ vì những nguyên tắc của mình, mà anh ta kiên quyết bảo vệ vá»›i hết nhiệt tình và lòng tin, những nguyên tắc của “má»™t ngÆ°á»i thuá»™c Ä‘a số tá»± do nhấtâ€.
Sá»± kiện diá»…n biến rất nhanh chóng. Thông tin vá» cuốn sách “TÆ° nhân hoá ở Nga†chÆ°a được viết xong đã nằm trên bà n là m việc của Anatoli Kulikov. Bản sao hợp đồng cuốn sách còn Ä‘ang nằm im ở Nhà xuất bản “Ngà y nayâ€. Các tác giả của cuốn sách viết chung đó là Chubais, Boico, Mostovoi và Kazakov (Phó chánh Văn phòng Tổng thống) - thu được nhuáºn bút gần chÃn mÆ°Æ¡i ngà n đô la. Báo chà rùm beng lên: hối lá»™, tham nhÅ©ng! Tôi Ä‘á» nghị cách chức ngay Kazakov. Sau đó đến lượt những ngÆ°á»i khác.
Anatoli Borisovich viết cho tôi má»™t lá thÆ°, trong đó ná»™i dung dá» cáºp là cuốn sách đó hoà n toà n là có thá»±c (và chỉ má»™t thá»i gian sau xuất hiện trên các quầy bán sách), hợp đồng được thá»±c hiện theo đúng luáºt. NhÆ°ng dù sao anh ta cÅ©ng tá»± cho mình là có lá»—i: không suy tÃnh đến phản ứng của xã há»™i đối vá»›i khoản nhuáºn bút cao nhÆ° thế. Anh ta xin nháºn trách nhiệm vỠđạo đức đối vá»›i sá»± việc xảy ra. Hình thức viết thÆ° mà anh ta chá»n để kiến nghị cÅ©ng không phải do tình cá». Những cuá»™c gặp gỡ của tôi vá»›i Chubais ngà y cà ng Ãt hÆ¡n.
“Vụ bê bối sách†là má»™t cú đấm nặng ná». Äối vá»›i cả tôi và cả ChÃnh phủ.
Trên thá»±c tế chỉ đánh đúng má»™t cái toà n bá»™ Ä‘á»™i hình của Chubais phải ra Ä‘i khá»i Văn phòng Tổng thống, khá»i Nhà Trắng. Chubais mất cả chức Bá»™ trưởng Tà i chÃnh. NhÆ°ng còn giữ lại chức Phó Thủ tÆ°á»›ng. Nemtsov bị mất chức Bá»™ trưởng Nhiên liệu và năng lượng. nhÆ°ng vẫn giữ lại chức Phó thủ tÆ°á»›ng.
Trong bối cảnh đó má»™t sá»± kiện lẳng lặng xuất hiện trên cái ná»n chung: Sergei Kirienko, má»›i được Ä‘iá»u chuyển từ Nizni Novgorod lên MatxcÆ¡va được bổ nhiệm là m Bá»™ trưởng Nhiên liệu và năng lượng thay thế Nemtsov.
Äã đến lúc tôi có thá»i gian suy ngẫm vá» má»™t hiện tượng chÃnh trị được gá»i là “Anatoli Chubaisâ€.
Chỉ trong má»™t thá»i gian nhất định tÃnh bằng ngà y, bằng tuần, bằng tháng anh ta có thể dẹp tan được những đối thủ không Ä‘á»™i trá»i chung má»™t cách thần kỳ. Không thể giải thÃch Ä‘iá»u nà y má»™t cách hợp lý - không phải do cá tÃnh, cÅ©ng không phải do anh ta tham gia và o việc tÆ° nhân hoá, mà đối vá»›i Xã há»™i háºu Xô-viết đã từng được coi nhÆ° miếng giẻ rách đó. Số pháºn tiếp theo của Chubais cho thấy dù má»™t công việc có vẻ hoà bình đến mấy (chẳng hạn nhÆ° Ä‘iện năng) thì bất cứ ở đâu anh ta cÅ©ng dÃnh dáng đến nhÅ©ng cuá»™c đấu đá. NhÆ°ng có Ä‘iá»u nghịch lý: chÃnh Ä‘iá»u đó anh ta lại được kÃnh nể. Há» căm ghét, sợ hãi - nhÆ°ng dù sao vẫn phải kÃnh nể. HỠ“chà xát†anh ta từ các phÃa - anh ta là mục tiêu đáng nhằm nhất cả đối vá»›i những ngÆ°á»i cá»™ng sản, cả đối vá»›i những phóng viên cánh hữu và đối vá»›i má»™t bá»™ pháºn trà thức nà o đó, và cả những nhà kinh doanh. TÃnh kiên trì, tÃnh kiên quyết bảo vệ những ý tưởng của mình đối vá»›i tôi lại là hấp dẫn. Tôi không bao giá» quên được hiện tượng khi nà o Chubais phát biểu thì má»™t không khà im lặng bao trùm phòng há»p hoà n toà n và có phần nà o đó rất thần bÃ. Qua kinh nghiệm của mình, tôi biết: má»™t chÃnh khách không thể nà o thÃch hợp được vá»›i tất cả, không thể nà o được tất cả chấp nháºn má»™t cách thiện chÃ. Nếu nhÆ° chÃnh trị gia đó là thá»±c thụ, lá»›n - thì bao giá» cÅ©ng gây ra cho ai đó hằn há»c, thất vá»ng. Trong Chubais có sá»± kết hợp của tÃnh kiên nhẫn già dặn vá»›i tÃnh năng nổ của tuổi trẻ. Khi nhìn anh ta, tôi có cảm giác anh ta không chỉ là chà ng thà nh niên “tóc hoe và ng†kinh tởm, má»™t nhà kinh tế tá»± do chán ngấy đối vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i. Anh ta là đại diện cho má»™t thế hệ đến sau tôi. Nhất định sẽ phải đến.
Suốt mùa thu và đông 1997-1998, Victor Chernomưrdin cứ gặp tôi lại nói:
- Có chuyện gì vá»›i Chubais đó. Äó là má»™t con ngÆ°á»i khang khác thế nà o đó. Không thể chịu Ä‘á»±ng được, không muốn nghe bất cứ ai. Là m việc nhÆ° thế rất khó. Khi anh ta là m việc trong Kremli thì khác. Còn khi là m việc ở ChÃnh phủ thì lại khác hẳn.
Tôi lại cố phân tÃch kỹ lưỡng những câu nói của ChernomÆ°rdin, tôi hiểu rằng trong ChÃnh phủ có vấn Ä‘á». Những suy nghÄ© chẳng lấy gì là m phấn khởi.
Mối gắn kết ChernomÆ°rdin - Chubais mà tôi hy vá»ng đã bắt đầu bị rạn nứt. Äiá»u đó đặc biệt xuất hiện rõ hÆ¡n trong khi xảy ra “vụ bê bối sáchâ€. Thủ tÆ°á»›ng muốn tránh má»i cuá»™c xung Ä‘á»™t.
Chỗ dựa cuối cùng của Chubais chỉ còn có tôi. Ngoà i ra Anatoli Borisovich không còn biết dựa và o ai hết.
Việc cách ly những nhà cải cách trẻ ra khá»i giá»›i thượng lÆ°u chÃnh trị và kinh doanh và nói chung cả xã há»™i ngà y cà ng xa hÆ¡n và xa hÆ¡n.
“Vụ bê bối sách†chÃnh là cái vá» dÆ°a mà đội hình những nhà cải cách trẻ trượt theo. Äiá»u đó tháºt đáng giáºn và tháºt lố bịch.
Khi dÆ° luáºn, báo chÃ, chủ ngân hà ng cà ng gây áp lá»±c đối vá»›i tôi bao nhiêu thì tôi cà ng hiểu rõ: tôi không phản bá»™i Chubais! ÄÆ¡n giản bởi vì tôi không có quyá»n để rÆ¡i và o tình thế bị Ä‘e doạ trắng trợn, áp lá»±c kinh tởm. Tôi buá»™c phải phản đối vì tôi muốn duy trì ổn định trong xã há»™i.
Äúng, Chubais phải bị gạt ra khá»i ChÃnh phủ (tôi đã quyết định). NhÆ°ng khi nà o quyết định đó được thá»±c thi, thì đó là quyết định của tôi. Chứ không phải quyết định của bất cứ ai khác. Mặc dù váºy, tình hình diá»…n biến vẫn rất đáng buồn, tiá»m năng chÃnh trị của Chubais đã bị suy sụp ở mức Ä‘á»™ đáng kể. Tôi hiểu rằng anh ta khó có thể nhanh chóng khôi phục lại được uy tÃn của mình. Tuy váºy chẳng còn thá»i gian đâu để hà n gắn vết thÆ°Æ¡ng.
“Cuộc tấn công kinh tế†cần phải được tiếp tục không được gián đoạn và dừng lại.
|
08-09-2008, 10:48 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
Krienko
Mùa xuân năm 1998, tôi Ä‘i đến quyết định cuối cùng: đứng đầu ChÃnh phủ phải là má»™t ngÆ°á»i khác. Äã đến lúc phải chia tay vá»›i Victor Stepanovich ChernomÆ°rdin.
Sức mạnh chủ yếu của ChernomÆ°rdin - là khả năng thoả hiệp kỳ lạ khác thÆ°á»ng. Ông ta có thể hoà giải được vá»›i tất cả, đối vá»›i ông chẳng có má»™t tình huống xung Ä‘á»™t nà o mà ông không giải toả được. Thế thì vấn Ä‘á» tại sao: Thoả hiệp chủ yếu, để từ đó ChernomÆ°rdin “ngồi lỳ†ngần ấy năm trá»i - đó là thoả hiệp giữa quan hệ kinh tế thị trÆ°á»ng và đội ngÅ© giám đốc xô-viết, còn bây giá» không thể thoả hiệp được nữa. Quá trình thoả hiệp nà y đã hết thá»i. Cần phải tiếp bÆ°á»›c tiến lên.
Còn má»™t Ä‘iểm nữa, nhÆ°ng lại Ä‘Æ¡n thuần là trong lÄ©nh vá»±c chÃnh trị. ChernomÆ°rdin không thể lãnh đạo được đất nÆ°á»›c sau khi tôi ra Ä‘i và o năm 2000. Äể là m được việc nà y cần phải có má»™t con ngÆ°á»i có khà chất mạnh mẽ và trẻ trung.
Äó là lý do chÃnh.
Những tháng cuối cùng của năm 1997 quan hệ giữa Chubais và Bá»™ trưởng Ná»™i vụ Anatoli Kulikov đặc biệt trở nên căng thẳng. Kulikov là ngÆ°á»i kiên quyết phản đối việc tÆ° nhân hoá và tá»± do hoá kinh tế nói chung. Äã có không Ãt lần khi phát biểu trong các cuá»™c há»p của ChÃnh phủ, anh ta không chỉ Ä‘Æ¡n thuần phê phán những cải cách kinh tế, mà còn công khai quy kết: rằng chÃnh sách của các nhà cái cách trẻ thúc đẩy tạo Ä‘iá»u kiện cho những kẻ lạm dụng, là m cho đất nÆ°á»›c tan rã, đẻ ra tá»™i phạm và nghèo đói... Anatoli Chubais cÅ©ng phản kÃch lại không kém gay gắt.
Và o má»™t thá»i Ä‘iểm nà o đó, tôi hiểu rằng cần phải chấm dứt cuá»™c xung Ä‘á»™t Ä‘ang ngà y cà ng gay gắt nà y. Bá»™ trưởng Ná»™i vụ sau khi được thăng tiến trong cuá»™c chiến tranh Chesnia định đóng vai là ngÆ°á»i cứu vãn ná»n kinh tế thì tháºt không thể nghe lá»t tai tôi được. Vá»›i những phÆ°Æ¡ng pháp nhÆ° váºy và vá»›i tÆ° tưởng kinh tế nhÆ° váºy thì có thể Ä‘i quá xa. Mặt khác, dần dần Chubais cÅ©ng kiệt lá»±c mất rồi. Sau khi mất chức Bá»™ trưởng Tà i chÃnh, anh ta chỉ còn là ngÆ°á»i truyá»n bá tÆ° tưởng cải cách, nhÆ°ng không còn là cái Ä‘á»™ng cÆ¡ của cải cách nữa. NhÆ°ng tôi cần chÃnh là má»™t chiếc Ä‘á»™ng cÆ¡. Và ý tưởng của tôi đã chÃn muồi: Cho ná»™i các của ChernomÆ°rdin từ chức, đồng thá»i cách chức cả hai Phó thủ tÆ°á»›ng Chubais và Kulikov. Cân bằng giữa hai thái cá»±c, loại bá» hai tạp chất ra khá»i thà nh phần hoá há»c Ä‘ang Ä‘e doạ là m nổ tung cả phòng thà nghiệm.
Trong Ä‘á»i hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị của mình, tôi đã không Ãt lần áp dụng chiến thuáºt thà mạng và vứt bá» nhÆ° váºy. Thay đổi nhân sá»± dÆ°á»›i thá»i Yeltsin được mệnh danh là miệng tiếng thế gian đối vá»›i giá»›i báo chÃ. NhÆ°ng tôi xin nhắc lại má»™t chi tiết nhá»: Không có má»™t nhà lãnh đạo xô-viết nà o lại phải là m việc trong Ä‘iá»u kiện bị Quốc há»™i bao váºy chặt chẽ, đối đầu nhÆ° váºy trong Ä‘iá»u kiện báo chà được tá»± do tuyệt đối, đến hai trăm phần trăm và trong Ä‘iá»u kiện và trong Ä‘iá»u kiện khủng hoảng chÃnh trị Ä‘iên cuồng. Äúng, để duy trì được nguyên trạng, tôi bắt buá»™c phải Ä‘Æ°a nhân váºt má»›i nà y lên, thay đổi ai đó, thà mạng ai đó.
Tuy nhiên má»—i sá»± hy sinh nà o, má»—i lần cách chức ai, má»—i lần thay đổi thì sá»± sắp đặt chÃnh trị không phải là ngẫu nhiên hay chỉ là chiến thuáºt. Má»—i má»™t hà nh Ä‘á»™ng của tôi bắt buá»™c phải vì chiến lược chung, nhiệm vụ chÃnh.
Vá» việc từ chức của ná»™i các ChernomÆ°rdin, tôi phải suy nghÄ© ai là ngÆ°á»i có thể dẫn dắt, chỉ đạo được cải cách kinh tế được bắt đầu từ thá»i Gaidar cho đến cùng. Ai có thể tạo được bÆ°á»›c Ä‘á»™t phá trong lÄ©nh vá»±c đầu tÆ°, ngân sách, thuế và ruá»™ng đất? Ai sẽ trở thà nh chiếc Ä‘á»™ng cÆ¡ của Ä‘á»™i hình trẻ trong ChÃnh phủ?
Song, cho đến bây giá» tôi cÅ©ng không thấy thất vá»ng khi đánh giá Gaidar, cho đến bây giá» tôi vẫn tin tưởng và o sá»± lá»±a chá»n đúng đắn lúc đó, sá»± lá»±a chá»n của năm 1991. Việc thả nổi giá hà ng tiêu dùng, và toà n bá»™ dá»± án tá»± do hoá được gá»i là “liệu pháp sốc†tôi vẫn cho là đúng đắn. Äúng, nÆ°á»›c Nga đã trải qua má»™t cÆ¡n chấn Ä‘á»™ng mạnh vá»›i những khó khăn gay gắt. Trong cuá»™c sống má»›i nà y không phải tất cả Ä‘á»u được tìm thấy ngay và nhiá»u thứ hiện nay còn Ä‘ang phải tìm tòi. NhÆ°ng đối vá»›i tôi, Ä‘iá»u quan trá»ng trÆ°á»›c hết là chúng ta ngay láºp tức đã Ä‘oạn tuyệt được vá»›i ná»n kinh tế cá»™ng sản chủ nghÄ©a.
Lẽ dÄ© nhiên, những cuá»™c cải cách không phải Ä‘á»u là lý tưởng, thÆ°á»ng được tiến hà nh không đúng vá»›i tốc Ä‘á»™ và tất nhiên đồng thá»i cÅ©ng chÆ°a có được má»™t cÆ¡ cấu chÃnh quyá»n ngà nh dá»c bình thÆ°á»ng để thá»±c hiện nhÆ°ng cuá»™c cải cách kinh tế cá»±c kỳ phức tạp. Giá»›i giám dốc lẩn trốn và đi và o “hoạt Ä‘á»™ng du kÃchâ€. NhÆ°ng dù sao Gaidar cÅ©ng đã dạy cho má»i ngÆ°á»i biết, từ bá»™ trưởng cho đến anh lái xe biết thế nà o là thị trÆ°á»ng, biết tÃnh tiá»n. Tôi tin chắc rằng nếu cứ cho Ä‘á»™i hình đó là m việc chỉ cần má»™t năm nữa thôi thì ná»n kinh tế đã báºt lên phÃa trÆ°á»›c, những quá trình bình thÆ°á»ng sẽ diá»…n ra trong ná»n công nghiệp, đầu tÆ° của phÆ°Æ¡ng Tây, mà bất cứ ChÃnh phủ nà o cÅ©ng mÆ¡ tưởng sẽ được Ä‘Æ°a và o.
GiỠđây thế hệ đứng tuổi đã không còn nhá»› những nhu cầu sinh hoạt cuối những năm 80, mà phê phán những cuá»™c cải cách của Gaidar thì dá»… dà ng quá. Tôi đã từng là Uá»· viên dá»± khuyết Bá»™ ChÃnh trị Uá»· ban Trung Æ°Æ¡ng Äảng cá»™ng sản Liên Xô, lãnh đạo cả thà nh phố MatxcÆ¡va rá»™ng lá»›n nà y, rất nhá»› và biết đất nÆ°á»›c đã ở trong tình trạng thất vá»ng nhÆ° thế nà o trong quá khứ chÆ°a xa xôi gì, mà những ngÆ°á»i cá»™ng sản vẫn thÃch ca ngợi.
Äúng, các xà nghiệp vẫn hoạt Ä‘á»™ng, nhÆ°ng Ä‘em lại cái gì? Trong các cá»a hà ng, tháºm chà ngay ở MatxcÆ¡va, chỉ cần rẽ và o má»™t lát xem xét. ÄÆ°á»ng, thuốc lá và những nhu yếu phẩm khác Ä‘á»u phải mua bằng phiếu. Äất nÆ°á»›c đã xà i những khoản viện trợ nhân đạo do phÆ°Æ¡ng Tây cung cấp lên đến hà ng triệu đô la nhanh đến mức không thể tượng tượng nổi! lạm phát ngấm ngầm, còn nhiá»u hÆ¡n tá»· lệ công khai nhÆ° hiện nay.
Chúng tôi trong Bá»™ ChÃnh trị đã phải thảo luáºn vấn Ä‘á» mở các kho dá»± trữ quân sá»± và bán ra thị trÆ°á»ng “dá»± trữ quân sá»± chiến lược†- ngÅ© cốc, thịt há»™p... Khó có ai có thể quên được má»™t bức tranh “ngoạn mục†của thá»i kỳ đó: xếp hà ng, xếp hà ng và xếp hà ng cả ngà y...
Sau khi chuyển sang tá»± do kinh doanh và thả nổi giá, ngay láºp tức thấy hà ng hoá đầy rẫy. NhÆ°ng chÆ°Æ¡ng trình kinh tế nà y đòi há»i phải có những ná»— lá»±c Ä‘oà n kết của toà n xã há»™i, của tất cả các tầng lá»›p nhân dân, của tất cả các phong trà o chÃnh trị? ChÃnh Ä‘iá»u đó đã diá»…n ra ở các nÆ°á»›c Äông Âu. ChÃnh Ä‘iá»u đó đã diá»…n ra ở nÆ°á»›c Trung Quốc khổng lồ, bởi vì cải cách ở đó được tiến hà nh do quyết định của Äảng cá»™ng sản và không có ai không hưởng ứng.
Còn trong xã há»™i chúng ta thì lại khác hẳn. Không có má»™t dá»± luáºt nà o của Gaidar lại có thể được Xô-viết Tối cao thông qua, không có má»™t cuá»™c cải cách Ä‘au lòng nà o đối vá»›i nhân dân lại không bị phá rối kịch liệt. Thay vì những ná»— lá»±c chung và kiên nhẫn thì chỉ thấy toà n bất bình và rồi sau đó là chống đối quyết liệt. Äó là cái giá phải trả cho tá»± do chÃnh trị, Ä‘iá»u đó chÆ°a hẳn có nghÄ©a là tá»± do kinh tế nói chung vá»›i đúng nghÄ©a của nó. Ngược lại, tá»± do kinh tế và chÃnh trị thÆ°á»ng rất hay mâu thuẫn vá»›i nhau.
Giải tán Xô-viết Tối cao đã từng Ä‘iên cuồng cản trở cải cách và o những năm 1991 và 1992, ngay sau những chấn Ä‘á»™ng chÃnh trị ghê gá»›m, sau khi Liên Xô sụp đổ là không thể được. ChÃnh phủ của những ngÆ°á»i cải cách không thể cùng là m việc vá»›i má»™t Quốc há»™i cá»™ng sản. Tôi bắt buá»™c phải Ä‘oạn tuyệt vá»›i ChÃnh phủ của Gaidar.
Gaidar trao lại quyá»n cải cách cho ChernomÆ°rdin.
Má»™t giai Ä‘oạn má»›i bắt đầu - cháºm chạp, tháºn trá»ng cải cách kinh tế khá mẫu thuẫn. NhÆ°ng kết quả của giai Ä‘oạn nà y không thể đánh giá má»™t cách phiến diện là giáºm chân tại chá»—. Hệ thống ngân hà ng và tÃn dụng đã hoạt Ä‘á»™ng, bắt đầu tÆ° nhân hoá, thị trÆ°á»ng hà ng hoá và dịch vụ xuất hiện, xuất hiện tầng lá»›p các nhà kinh doanh đầu tiên của Nga.
Äối vá»›i đất nÆ°á»›c chúng ta, nÆ¡i đã hà ng chục tháºp ká»· má»i ngÆ°á»i rất sợ kêu ca lên các cấp lãnh đạo cao vốn đã quên mất sá»± sáng tạo và cạnh tranh, thì đây là má»™t cuá»™c cách mạng tháºt sá»± không chỉ trong kinh tế, chÃnh trị, mà cả trong nháºn thức.
Năm năm giữ chức Thủ tÆ°á»›ng của ChernomÆ°rdin - là cả má»™t thá»i hạn lịch sá» lá»›n lao. Äó là những năm tháng đầy những biến Ä‘á»™ng. Trong những năm đó chỉ riêng việc đổi tiá»n đã diá»…n ra mấy cuá»™c. Những cuá»™c khủng hoảng chÃnh trị lá»›n cÅ©ng diá»…n ra. Äã từng có những dá»± án lá»›n, những hy vá»ng lá»›n. Rồi có cả những thất bại nặng ná»... Chúng ta đã không khắc phục được chủ nghÄ©a Ä‘á»™c quyá»n trong kinh tế, sản xuất suy giảm, không khắc phục được hệ thống thanh toán mục ruá»—ng thối nát là m cho phổ biến nạn tham nhÅ©ng và biển thủ tiá»n bạc. Chúng ta đã không đầu tÆ° được và o những ngà nh công nghiệp lá»›n. Song cái chủ yếu là chúng ta đã không cải thiện được Ä‘á»i sống nhân dân.
Thứ bảy, ngà y 24 tháng 3 năm 1998, Victor ChernomÆ°rdin đến Gorki gặp tôi. Cuá»™c trao đổi diá»…n ra bình thÆ°á»ng và chẳng có gì vui vẻ: Nợ lÆ°Æ¡ng, tình trạng ngân sách tồi tệ. Sau khi dừng má»™t lúc, tôi thở dà i và nói vá»›i ChernomÆ°rdin:
- Victor Stepanovich, tôi không hà i lòng với công việc của anh!
- VỠphương diện nà o, thưa Boris Nicolaevich?
ChernomÆ°rdin nhìn tôi vá»›i nét mặt tuyệt vá»ng của má»™t viên chức văn phòng có kinh nghiệm, già nua, không hiểu ngÆ¡ ngác: “Tôi nghÄ© là , thÆ°a Boris Nicolaevichâ€. Cánh cá»a to cao và nặng ná» từ từ đóng lại sau lÆ°ng ông ta.
Tôi có công bằng khi má»™t ai đó ra Ä‘i không? Cứ má»—i lần vấn Ä‘á» nà y xuất hiện lại là m cho tôi dằn vặt. Má»—i lần có ai đó lại phải từ chức. Công bố Ä‘iá»u đó, có lẽ là má»™t công việc nặng ná» nhất đối vá»›i tôi. Khi tôi chia tay vá»›i ai đó, thì dÆ°á»ng nhÆ° trà óc tôi lại nhắc rằng ở đây không có gì là cá nhân cả, rằng tôi cÅ©ng rất Ä‘au khổ nhÆ° anh ta, tháºm chà có thể nói là không dám nhìn và o mắt anh ta nữa để nói: anh cần phải ra Ä‘i, thì có thể phát Ä‘iên lên được. Trà óc nhắc tôi, nhÆ°ng sá»± bá»±c dá»c còn mạnh hÆ¡n... Bởi vì lần nà o cÅ©ng váºy, há» ra Ä‘i, còn tôi vẫn ở lại.
Cách chức những ngÆ°á»i thông minh, trung thà nh và chân thá»±c là má»™t tá»™i lá»—i rất lá»›n của Tổng thống.
NhÆ°ng còn có mặt sau của tấm huân chÆ°Æ¡ng. Má»›i mấy năm trÆ°á»›c đây thôi, sân khấu chÃnh trị của nÆ°á»›c Nga má»›i còn trống rá»—ng và đơn sÆ¡. Khi tạo Ä‘iá»u kiện cho má»™t nhà chÃnh trị nà o đó giữ chức Thủ tÆ°á»›ng hay Phó thủ tÆ°á»›ng, thì ngay láºp tức tôi đã là m cho tên tuổi của anh ta nổi tiếng, là m cho những hà nh Ä‘á»™ng của anh ta có ý nghÄ©a và vóc dáng anh ta trở nên có giá trị. Xin nói trÆ°á»›c: những nhân váºt nhÆ° Gaidar, ChernomÆ°rdin, Kirienko, Primakov, Stepasin, Chubais và những nhân váºt khác xuất hiện trên vÅ© Ä‘Ã i chÃnh trị chÃnh là nhá» những quyết định nhân sá»± bất ngá», đôi khi có tÃnh chất kÃch thÃch có thá»i đã từng gây ra những phản ứng, những chỉ trÃch và tranh cãi.
Äôi khi tôi suy nghÄ© thế nà y: Nếu không là m nhÆ° váºy thì là m sao tôi có thể Ä‘Æ°a những ngÆ°á»i má»›i và o chÃnh trị, bởi vì chẳng còn phÆ°Æ¡ng pháp nà o khác nữa!
NhÆ°ng riêng đối vá»›i ChernomÆ°rdin là má»™t trÆ°á»ng hợp có lẽ đặc biệt nhất đối vá»›i tôi. Victor Stepanovich đã nhiá»u lần cứu tôi, giúp tôi khá»i hoạn nạn. NhÆ°ng bây giá» nếu tôi luyến tiếc... thì tôi không có quyá»n vá» mặt đạo đức. Chuyển giao quyá»n lá»±c cho ngÆ°á»i khác, thì nhất định tôi phải là m. NhÆ°ng chuyển giao cho ai? Tạm thá»i, tôi chÆ°a biết. Tôi còn Ä‘ang suy nghÄ©. Nói thế nà o cho nó chÃnh xác nhỉ... ChernomÆ°rdin là má»™t con ngÆ°á»i mạnh mẽ, mà thế mạnh chủ yếu là đã thÃch ứng vá»›i Ä‘iá»u kiện má»›i của cuá»™c sống. Trong giai Ä‘oạn chuyển đổi của các cuá»™c cải cách, của những hoà n cảnh hoà n toà n phức tạp và mâu thuẫn, phẩm chất đó rất quý giá và quan trá»ng.
Äối vá»›i những Ä‘iá»u kiện khó khăn ở Nga nếu biết thÃch ứng, có thể gá»i là má»™t đặc tÃnh rất quý giá vá» mặt lịch sá». Rất sâu xa. NhÆ°ng... chúng ta lại Ä‘ang sống trong má»™t thá»i đại khác rồi. Ngay cả Tổng thống sắp tá»›i, theo tôi cÅ©ng cần có má»™t tÆ° duy khác, má»™t cách nhìn nháºn khác đối vá»›i thế giá»›i.
Song, ChernomÆ°rdin, đúng và o lúc trÆ°á»›c khi diá»…n ra cuá»™c nói chuyện giữa chúng tôi lại tin tưởng và o triển vá»ng chÃnh trị tÆ°Æ¡ng lai của mình.
Quan Ä‘iểm của những nhà cải cách trẻ đã bị sụp đổ hoà n toà n. Và o đúng thá»i Ä‘iểm đó mà gạt bá» má»™t vị Thủ tÆ°á»›ng tin cáºy đã không Ãt lần cứu vãn tôi trong những tình huống khủng hoảng thì tháºt là điên khùng. NhÆ°ng hoà n cảnh bắt buá»™c và o đúng thá»i Ä‘iểm đó tôi phải chia tay ông!
NgÆ°á»i ta đã viết nhiá»u đến “sá»± ghen tị†của tôi đối vá»›i ChernomÆ°rdin. DÆ°á»ng nhÆ° ông được ngÆ°á»i Mỹ đón tiếp nồng nhiệt vá»›i tÆ° cách má»™t Tổng thống tÆ°Æ¡ng lai và tôi “ghen ghétâ€.
ChÆ°a bao giá» tôi lại ghen tị vá»›i những ngÆ°á»i mạnh mẽ Ä‘ang là m việc bên cạnh tôi. Ngược lại tôi luôn tìm kiếm những ngÆ°á»i nhÆ° váºy - những ngÆ°á»i có khà chất mạnh mẽ, quyết Ä‘oán và mạnh dạn.
Trên thá»±c tế má»i việc hoà n toà n là khác hẳn. Nếu nhÆ° tôi thá»±c sá»± tin rằng ChernomÆ°rdin có thể trở thà nh má»™t Tổng thống tÆ°Æ¡ng lai, tiến hà nh những cuá»™c cải cách nhạy cảm và được lòng dân trong lÄ©nh vá»±c xã há»™i, đạt được những bÆ°á»›c nhảy vá»t trong kinh tế, thì tất yếu là tôi sẽ chuyển giao má»™t phần quyá»n lá»±c Tổng thống và o tay ông, tìm má»i cách giúp đỡ ông già nh thắng lợi trong cuá»™c bầu cá».
NhÆ°ng tôi biết ChernomÆ°rdin không thể già nh chiến thắng trong cuá»™c bầu cá». Ông còn bị ảnh hưởng bởi kinh nghiệm chÃnh trị của những cuá»™c thoả hiệp muôn Ä‘á»i, dáºp khuôn kiểu quản lý tháºn trá»ng, sá»± mệt má»i của quần chúng đối vá»›i những nhân váºt quen thuá»™c trong chÃnh trị.
Tôi chuẩn bị cho việc từ chức của ChernomÆ°rdin má»™t cách từ từ, cẩn tháºn. Tôi tìm kiếm ứng cá» viên thay thế. Vá»›i những lý do khác nhau (thông thÆ°á»ng thảo luáºn má»™t vấn Ä‘á» cụ thể nà o đó) trong suốt ba tháng trá»i, tôi gặp gỡ vá»›i những nhân váºt có khà chất mạnh mẽ là động lá»±c má»›i cho các cuá»™c cải cách, Ä‘Æ¡n giản là những ngÆ°á»i có khà chất năng nổ, tâm tÃnh.
Ngoà i khuôn khổ quá trình nà y, tôi còn Ä‘Æ°a những nhân váºt chÃnh trị quen thuá»™c ra cân nhắc: Yavlinski, Luzkov. Tôi không muốn để thay thế ChernomÆ°rdin lại là má»™t ngÆ°á»i mang gánh nặng nghÄ©a vụ và trách nhiệm trÆ°á»›c đảng phái của mình hay trÆ°á»›c má»™t bá»™ pháºn giá»›i thượng lÆ°u chÃnh trị “của mìnhâ€. Tôi muốn tìm kiếm má»™t Thủ tÆ°á»›ng không bị lệ thuá»™c và o má»™t phe nhóm nà o, không bị rà ng buá»™c bởi lô gÃch chÃnh trị trÆ°á»›c đây của mình.
Có nghÄ©a là má»™t Thủ tÆ°á»›ng, nhÆ° ngÆ°á»i ta nói phải là “kỹ thuáºt†hay nói chÃnh xác hÆ¡n là nhà kỹ trị. Má»™t nhà quản lý Ä‘Æ¡n thuần, má»™t nhà kinh tê. Váºy ai có thể xứng đáng? Trong ChÃnh phủ Ä‘ang có hai nhà quản lý kinh tế nổi trá»™i.
Nicolai Acsenenko, Bá»™ trưởng Giao thông váºn tải. NgÆ°á»i đầu tiên trong giá»›i Ä‘á»™c quyá»n Nhà nÆ°á»›c mạnh dạn tiến hà nh cải cách mạnh mẽ lÄ©nh vá»±c của mình, là m được bÆ°á»›c Ä‘á»™t phá tá»›i kinh tế thị trÆ°á»ng. Äiá»u quan trá»ng là trong lÄ©nh vá»±c xã há»™i rất nhạy cảm, ông đã là m được những bÆ°á»›c rất quan trá»ng và chÃnh xác từ bá» kiểu bình quân chủ nghÄ©a tất cả những bệnh viện, phòng khám Ä‘a khoa và điá»u dưỡng của Ä‘Æ°á»ng sắt. Äiá»u đó đã trút bỠđược bao gánh nặng nợ nần của các công ty Ä‘Æ°á»ng sắt.
Má»i ngÆ°á»i đã được trả lÆ°Æ¡ng thá»±c tế Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i hạn. Thứ hai nữa - từ chối vay tiá»n, Ãt nhất cÅ©ng kiên quyết Ä‘i theo hÆ°á»›ng để các công ty của ông ta chỉ sá» dụng tiá»n vốn có của mình, phát triển má»™t cách bình thÆ°á»ng và nhÆ° váºy không cho phép bất cứ má»™t ai lấy danh nghÄ©a nà y hay khác cháºm trả lÆ°Æ¡ng để đút túi những gì kiếm được.
Vladimir Bulgac. Công việc của ông ta là liên lạc. Trong ngà nh của ông ta có những công ty công nghệ cao thá»±c sá»±, có khả năng tiếp cáºn thị trÆ°á»ng thế giá»›i. DÆ°á»›i góc Ä‘á»™ kinh tế, ngà nh nà y là ngà nh có lãi nhất. Hay là ông ta?
NhÆ°ng dù sao tôi vẫn còn nghi ngá» hai nhân váºt nà y. Khi ở cÆ°Æ¡ng vị Chủ tịch ChÃnh phủ liệu hai “nhà kinh tế có hạng†nà y chỉ chăm chú lo toan cho cái ngà nh của mình thôi, còn các ngà nh khác thì bá» mặc? ChÃnh Victor Stepanovich cÅ©ng đã mắc sai lầm: ông ta công khai Æ°u ái “Gasprom†do chÃnh tay ông ta sáng láºp nên.
Ngá»n đèn bà n vẫn sáng. Trong phòng là m việc tối om. Äã quá khuya. Má»i ngÆ°á»i đã ngủ cả. Tôi chÆ°a thể nà o Ä‘i đến quyết định được. Tôi lấy bút và gạch tên hai nhân váºt - Acsenenko và Bulgac.
Còn ai có thể được nhỉ?
Sergei Dubynin, Thống đốc Ngân hà ng Trung Æ°Æ¡ng. Trong má»™t buổi trao đổi ở Kremli hình nhÆ° lần đầu tiên tôi nói chuyện chi tiết vá»›i anh ta không chỉ chủ Ä‘á» hoạt Ä‘á»™ng ngân hà ng, mà còn những vấn Ä‘á» khác nữa rá»™ng hÆ¡n: vấn Ä‘á» kinh tế, tình hình chÃnh trị trong nÆ°á»›c. Dubynin là má»™t chuyên gia sâu sắc, thú vị và má»™t ngÆ°á»i có cá tÃnh riêng. NhÆ°ng Ngân hà ng Trung Æ°Æ¡ng là má»™t công cụ tà i chÃnh, nÆ¡i rất nhiá»u thứ phải phụ thuá»™c và o ngÆ°á»i lãnh đạo. Tôi không muốn tạo thêm những vấn dá» má»›i trong lÄ©nh vá»±c hoạt Ä‘á»™ng nhạy cảm nà y. Ngoà i ra tôi còn có ấn tượng là khi gặp tình huống khủng hoảng Dubynin dá»… nổi cáu, tÃnh nết không ổn định.
Andrei Nicolaev, cá»±u Giám đốc CÆ¡ quan Biên phòng Liên bang. Xuất thân từ giá»›i tÆ°á»›ng lÄ©nh. NhÆ°ng ở con ngÆ°á»i nà y cÅ©ng có thiếu sót - tÃnh tình dá»… nổi cáu. Anh ta viết Ä‘Æ¡n xin nghỉ hÆ°u, hy vá»ng là tôi không chấp nháºn. Anh ta từng muốn nhÆ° váºy để giải quyết cuá»™c xung Ä‘á»™t của mình vá»›i những Bá»™ trưởng vÅ© lá»±c khác. NhÆ°ng tôi đã ký Ä‘Æ¡n đó của Nicolaev - tôi không thÃch khi ngÆ°á»i ta gây sức ép vá»›i tôi.
Không được. Cũng không được.
Chỉ còn lại hai ngÆ°á»i.
Boris Fedorov. DÆ°á»ng nhÆ° anh ta có đủ tiêu chuẩn: kinh nghiệm, kiến thức, quyết Ä‘oán, cÆ°Æ¡ng nghị. Mặt khác, tất cả những chuyên gia kinh tế thá»i Gaidar (Fedorov dÆ°á»›i thá»i Gaidar đã là m việc rất có kết quả) quá chÃnh trị hoá và kiêu ngạo. Má»™t trong những ngÆ°á»i đó là Chubais vừa phải ra khá»i ChÃnh phủ. Không, không được trong vấn Ä‘á» nà y sẽ không có lô gÃc. Không thể có cái gì má»›i. NhÆ°ng quay lại chá»n những nhân váºt già , thì tôi không muốn.
Chỉ còn lại Sergei Kirienko. Tôi sá» dụng biện pháp thanh loại để đến vá»›i ứng cá» viên nà y. Hoá ra không phải vô Ãch mà ngay từ đầu tôi đã có cảm giác anh ta là ngÆ°á»i có triển vá»ng nhất. Äây sẽ là cuá»™c bổ nhiệm bất ngá».
Sergei Kirienko được Ä‘iá»u từ Nizni Novgorod lên cùng vá»›i Boris Nemtsov. Há» là bạn bè của nhau. Äã từng là m Thứ trưởng Nhiên liệu và năng lượng mấy tháng. CÅ©ng chỉ má»›i được bổ nhiệm là m Bá»™ trưởng. Má»›i có ba mÆ°Æ¡i lăm tuổi. Khi nói chuyện vá»›i Sergei Kirienko, tôi rất thÃch lối tÆ° duy của anh ta - Ä‘á»u Ä‘á»u, cứng rắn và hoà n toà n nhất quán. Rất kiên trì và có đầu óc thông minh. Äôi mắt luôn chú ý nấp sau cặp kÃnh dà y.
Biết lá»… phép và không có cảm tÃnh. Biết kiá»m chế trong má»i vấn Ä‘á».
Trong anh ta có cái gì đó của má»™t nghiên cứu sinh hạng giá»i. NhÆ°ng đó không phải là Gaidar, má»™t nhà khoa há»c trong phòng thà nghiệm và má»™t ngÆ°á»i dân chủ cách mạng. Äây là má»™t thế hệ khác, má»™t loại hạt nhân khác - quản lý giám đốc, má»™t nhà quản lý trẻ.
Những Æ°u Ä‘iểm chủ yếu - hoà n toà n tá»± do không chịu ảnh hưởng của bất cứ má»™t phe phái chÃnh trị hoặc tà i chÃnh nà o. Do còn trẻ nên sẽ không sợ bất kỳ má»™t sá»± va chạm nà o, háºu quả không hay nà o. Là má»™t Thủ tÆ°á»›ng kỹ trị hoà n toà n! Äây chÃnh là điá»u cần cho đất nÆ°á»›c...
Có mạo hiểm chăng? Äúng, nhÆ°ng mạo hiểm có cÆ¡ sở. Nếu nhÆ° chúng ta không tiếp tục những cuá»™c cải cách khó khăn. nhạy cảm trong các lÄ©nh vá»±c thuế, ruá»™ng đất, xã há»™i, nếu chúng ta không thông qua luáºt má»™t cách thông minh, thì đất nÆ°á»›c sẽ giáºm chân tại chá»—. Äất nÆ°á»›c sẽ vẫn vá»›i má»™t ná»n kinh tế khó hiểu và mâu thuẫn.
Tôi không có quyá»n chỠđợi hÆ¡n nữa. NhÆ° váºy là Kirienko xứng đáng. Tất cả những đối thủ của tôi - bắt đầu từ những ngÆ°á»i cá»™ng sản cho đến những bá»n trùm sá» tà i phiệt khác - không thể lượng trÆ°á»›c được bÆ°á»›c Ä‘i nà y.
Tôi lại tạo Ä‘iá»u kiện cho “thê Ä‘á»™i hai†của Ä‘á»™i hình trẻ nhÆ°ng sẽ cÅ©ng cố và đổi má»›i nó. Cùng vá»›i Kirienko tất nhiên sẽ xuất hiện những ngÆ°á»i má»›i khác nữa.
Trong tôi có niá»m tin nà o đó và o những con ngÆ°á»i nà y, và o báo chà và dÆ° luáºn và Kirienko có thể đáp ứng hy vá»ng và những tình cảm tÃch cá»±c ở há». Äiá»u đó bây giá» rất quan trá»ng.
Lý do cuối cùng, có lẽ là quyết định nhất. GiỠđây tất cả cần má»™t nhân váºt hoà n toà n má»›i mẻ. Má»™t nhân váºt không chạy Ä‘ua theo lợi Ãch của nhóm nà y để đối trá»ng vá»›i nhóm kia. Không xuất thân từ má»™t phe nà o đó. Và cÅ©ng không thấp thoáng tên tuổi trong thê Ä‘á»™i chÃnh quyá»n của MatxcÆ¡va. Má»™t nhân váºt hoà n toà n trong sạch.
Kirienko - chÃnh là nhân váºt nà y.
Chiá»u 21 tháng 8, cÅ©ng và o thứ bảy, trong buổi gặp gỡ vá»›i Victor Stepanovich, tôi cho gá»i Valentin Yumasev và Sergei Yastrzemski tá»›i gặp. Tôi tuyên bố hôm nay sẽ cách chức ná»™i các của ChernomÆ°rdin. Äồng thá»i cách chức luôn cả Chubais và Kulikov. Tôi Ä‘á» nghị Sergei Yastrzemski, thÆ° ký báo chà của tôi chuẩn bị má»i mặt cho việc công bố cách chức, còn Valentin Yumasev chuẩn bị các sắc lệnh. Sergei Yastrzemski ngồi giÆ°Æ¡ng mắt trợn tròn, bối rối. Còn Valentin Yumasev rõ rà ng là hồi há»™p. Äối vá»›i Văn phòng Tổng thống trẻ của tôi, đây là má»™t cuá»™c khủng hoảng ChÃnh phủ nghiêm trá»ng đầu tiên.
Cả Valentin Yumasev và Sergei Yastrzemski Ä‘á»u Ä‘á» nghị tôi chuyển việc công bố từ thứ bảy sang thứ hai. Lý do tháºt Ä‘Æ¡n giản: Ngà y nghỉ cuối tuần, cả đất nÆ°á»›c Ä‘ang nghỉ ngÆ¡i, nhiá»u ngÆ°á»i còn Ä‘ang ở nhà nghỉ ngoại ô. Và o thứ bảy hay chủ nháºt tạo ra má»™t không khà khủng hoảng trong nÆ°á»›c do việc cách chức ChernomÆ°rdin, thì có hợp lý hay không?
NhÆ°ng tôi không thÃch trì hoãn thá»±c hiện những quyết định của mình. Tại sao váºy? ChÃnh trị là má»™t công việc tế nhị. CÆ¡ chế thông qua quyết định đòi há»i ở nhà chÃnh trị tÃnh chÃnh xác đặc biệt, gần nhÆ° phẫu thuáºt. Quyết định đã được thông qua không nên trì hoãn. Bất cứ má»™t thông tin nà o để lá»t ra ngoà i thì quyết định đó sẽ không còn là hà nh Ä‘á»™ng có hiệu lá»±c và bất ngá», sẽ biến thà nh má»™t cái gì đó đối láºp nhau. Cần phải sá» dụng yếu tố áp lá»±c mạnh mẽ từ bên ngoà i, hoà n cảnh thay đổi rất mau lẹ.
NhÆ°ng cả Valentin Yumasev và Sergei Yastrzemski Ä‘á»u cố thuyết phục tôi - việc cách chức phải là m sao để trong con mắt của xã há»™i thấy đó là và o thá»i Ä‘iểm bình tÄ©nh, Ä‘ang là m việc, chứ không thể gây hoảng hốt. Cần phải đợi đến đầu tuần sau.
- Thưa Boris Nicolaevich, chuẩn bị sắc lệnh thứ hai bổ nhiệm ai ạ? - Cuối buổi nói chuyện Yumasev đắn đo (Ai thay thế Chernomưrdin?)
Má»™t phút chốc im lặng. Nếu hai ngÆ°á»i biết được má»™t thông tin quan trá»ng vá» mặt chiến lược đã là nhiá»u. Nếu ba ngÆ°á»i biết thì lại cà ng quá nhiá»u.
- Tôi sẽ trả lá»i các anh và o chủ nháºt - Tôi nói - Ngà y mai chúng ta lại gặp nhau và o buổi chiá»u.
Chiá»u chủ nháºt tôi cho gá»i Yumasev đến gặp:
- Hãy chuẩn bị sắc lệnh bổ nhiệm Sergei Kirienko.
Ná»a đêm tôi thức giấc. Tôi và o phòng là m việc và suy nghÄ©. Trá»i Æ¡i, ChernomÆ°rdin là m việc vá»›i tôi suốt từ năm 1992!
Tôi nhá»› chúng tôi đã phải khó khăn thế nà o để có thể cùng nhau ổn định được chÃnh trị và kinh tế trong Ä‘á»i sống sinh hoạt của đất nÆ°á»›c. ChernomÆ°rdin bao giá» cÅ©ng muốn đỡ bá»›t gánh nặng cho tôi, nháºn hết trách nhiệm vá» mình...
Vá» ban đêm má»i nghi ngá» sẽ sâu sắc hÆ¡n. Má»i quyết định cuối cùng sẽ rõ hÆ¡n. Má»™t Thủ tÆ°á»›ng đã từng trung thà nh, tin cáºy trải qua khói lá»a có thể đứng vững trong những tình huống khủng hoảng nhất. Hay là tôi đã mắc sai lầm?
Mối nguy hiểm của sá»± cô Ä‘Æ¡n chÃnh trị - đó là từ đâu mà xuất hiện “há»™i chứng cách chức†trong Ä‘á»i sống của bất cứ má»™t chÃnh trị gia nà o, nhất là Tổng thống. Bất cứ má»™t đồng minh trung thà nh nà o trong chÃnh trị thì Ä‘á»u có sức nặng trên bà n cân. Việc cách chức ChernomÆ°rdin thá»±c sá»± là nguy hiểm. Äúng, ChernomÆ°rdin rất trung thà nh. NhÆ°ng lô gÃch của của cuá»™c sống bắt tôi phải chia tay vá»›i ông.
Còn má»™t Ä‘iểm nữa: liệu tôi đã tÃnh toán kỹ lưỡng, chÃnh xác hết má»i yếu tố hà nh Ä‘á»™ng mạo hiểm chÃnh trị nà y chÆ°a?
Bởi vì và o đúng thá»i Ä‘iểm nà y, tôi phải chia tay vá»›i hai đồng minh mạnh nhất và trung thà nh nhất - ChernomÆ°rdin và Chubais. NhÆ° váºy có nghÄ©a là má»™t sá»± cách ly chÃnh trị gần nhÆ° hoà n toà n. Sau nà y ngÆ°á»i ta sẽ nói và viết không Ãt vá» sá»± cách ly nà y, vá» sá»± cô Ä‘Æ¡n của Tổng thống Yeltsin.
Tôi có thái Ä‘á»™ riêng vá»›i sá»± mạo hiểm. Äiá»u đó không có nghÄ©a là tôi không sợ mạo hiểm hoặc tôi phản ứng vá»›i sá»± mạo hiểm khác những ngÆ°á»i thÆ°á»ng. Hoà n toà n không phải nhÆ° váºy. CÅ©ng giống nhÆ° má»i ngÆ°á»i - tôi thấy lạnh toát trong lồng ngá»±c, thấy ngẩn ngÆ¡, tim Ä‘áºp rá»™n rà ng (những chuyện đó thÆ°á»ng xảy ra đối vá»›i tôi).
NhÆ°ng cứ má»—i lần sá»± kiện má»›i xảy ra nguy hiểm, thì lại có má»™t Ä‘iá»u mà ta cần nắm bắt tháºt rõ rà ng: tá»± ý thức. Suy nghÄ© tá»± nó sẽ hoạt Ä‘á»™ng cứ nhÆ° tá»± Ä‘á»™ng, tá»± nó sẽ tìm ra lối thoát. Äôi khi tìm thấy rất ngẫu nhiên!
Mạo hiểm, kể cả trong chÃnh trị nó luôn luôn Ä‘i liá»n vá»›i hy vá»ng. TÃnh toán chÃnh xác nhất đôi khi lại nảy sinh trong nhÆ°ng hoà n cảnh khó khăn nhất. Bây giá» cÅ©ng váºy.
Má»—i má»™t giây phút ban đêm trôi Ä‘i tôi lại thấy nặng ná» là m sao. Là m sao có thể chợp mắt được đây? DÆ°á»ng nhÆ° má»i việc đã là m xong. Má»i quyết định đã được thông qua...
Thứ hai, ngà y 23 tháng 3. Kremli. Chiếc kim đồng hồ bà n vẫn quay, thá» Æ¡ vá»›i má»i chuyện trên Ä‘á»i. Còn trong tôi lại hồi há»™p căng thẳng biết bao.
Tôi hẹn gặp Kirienko và o bảy giá» sáng. TrÆ°á»›c cuá»™c gặp vá»›i ChernomÆ°rdin. Má»™t quan chức Nhà nÆ°á»›c phải biết dáºy sá»›m.
- Nếu ngà i giao cho, thÆ°a Boris Nicolaevich, tôi xin sẵn sà ng - Kirienko gần nhÆ° đáp lá»i ngay. Sau đó chắc hẳn Ä‘i đâu đó anh ta có thể suy nghÄ© lại, nhÆ°ng ấn tượng đầu tiên của tôi qua câu nói của anh ta là rất tốt - má»™t ngÆ°á»i lÃnh.
Tám giỠsáng. Gặp Chernomưrdin.
Cuá»™c chia tay tháºt nặng ná». Sau khi biết mình bị cách chức, Victor ChernomÆ°rdin rất thất vá»ng. NhÆ°ng tôi biết nói vá»›i ông ta thế nà o nhỉ? Là m sao mà giải thÃch cho ChernomÆ°rdin hiểu được cái gì đã là m cho tôi không an tâm mấy tháng trá»i nay, - chúng ta cần má»™t thế hệ má»›i, Victor ChernomÆ°rdin ạ!
Một thế hệ khác!
Tôi không có ý định thảo luáºn vấn Ä‘á» nà y. Tôi nói vá»›i ông rằng năm 2000 chẳng còn là mấy và giao cho ông táºp trung và o cuá»™c bầu cá» sắp tá»›i. Ngay bây giá» cần phải bắt đầu công việc. ChernomÆ°rdin lại cà ng thất vá»ng hÆ¡n. Rõ rà ng là ông chÆ°a chuẩn bị sẵn sà ng vá» mặt tinh thần cho cuá»™c từ chức nà y. Trên nét mặt ông pha trá»™n cả ná»—i ấm ức lẫn trầm uất.
Victor ChernomÆ°rdin, má»™t con ngÆ°á»i trung háºu. chân thà nh, thẳng thắn và thông minh.
Nhưng ông không phải là Tổng thống của năm 2000.
Giác quan thứ sáu nà o đó đã mách bảo tôi: đó chÆ°a phải là lần cách chức cuối cùng. Không, hoà n toà n không. NhÆ°ng tại sao không là m tôi thấy buồn. Có má»™t cảm giác tháºt rõ rà ng là tôi vừa là m má»™t công việc nặng ná». Má»™t công việc quan trá»ng. Lần đầu tiên đứng đầu đất nÆ°á»›c là má»™t con ngÆ°á»i quá trẻ, má»›i ba mÆ°Æ¡i lăm tuổi. Lần đầu tiên ngÆ°á»i đó được trao quyá»n hạn đầy mình so vá»›i những chÃnh khách cùng thế hệ. Lần đầu tiên đứng đầu ChÃnh phủ là má»™t nhà lãnh đạo hiểu biết kinh tế đúng nhÆ° chúng ta Ä‘ang cần hiện nay.
Tất cả Ä‘á»u là lần đầu tiên.
Tôi thấy tinh thần của mình trà o dâng, má»™t sá»± lạc quan biết bao, đầy hy vá»ng. NÆ°á»›c Nga đã có má»™t ChÃnh phủ trẻ. Äiá»u mà tôi hằng mÆ¡ Æ°á»›c má»™t năm trÆ°á»›c đây. Má»i sá»± đã diá»…n ra. Diá»…n ra gần nhÆ° bất ngá», có thể là trái vá»›i lô gÃch diá»…n biến các sá»± kiện - nhÆ°ng đã diá»…n ra...
|
08-09-2008, 10:50 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
Những cuá»™c gặp không chÃnh thức
Việc cách chức ChernomÆ°rdin và bổ nhiệm Kirienko gần nhÆ° trùng hợp vá»›i cuá»™c gặp gỡ nổi tiếng “không chÃnh thức†của ba nguyên thủ quốc gia: Yeltsin, Kohl, Chirac. Cuá»™c gặp đó diá»…n ra và o ngà y 26 tháng 3 năm 1998, và o đúng thứ năm.
Hiện nay Chirac vẫn Ä‘ang Ä‘Æ°Æ¡ng chức Tổng thống Pháp. Còn tôi và Kohl đã rá»i chức gần nhÆ° cùng má»™t thá»i gian.
Kohl cầm quyá»n được đánh giá là và o thá»i Ä‘iểm mang tÃnh lịch sá», diên ra những sá»± kiện trá»ng đại - thống nhất hai miá»n nÆ°á»›c Äức kể từ sau chiến tranh thế giá»›i thứ hai, còn thá»i gian cầm quyá»n của tôi là sá»± sụp đổ của chủ nghÄ©a cá»™ng sản, tan rã đế chế Xô-viết, thay đổi chế Ä‘á»™ chÃnh trị.
NhÆ°ng chúng tôi dù sao vẫn ra Ä‘i khác nhau. Kohl nắm quyá»n lá»±c gần mÆ°á»i lăm năm, tiếp tục ra tranh cá» vá»›i hy vá»ng là vẫn giữ được chức vụ đứng đầu Nhà nÆ°á»›c. Tôi biết là nhiá»u ngÆ°á»i khuyên Helmut Kohl không nên ra tranh cá» nữa. Mặc dù nhà lãnh đạo đã thống nhất đất nÆ°á»›c Äức rất được kÃnh trá»ng, nhÆ°ng nÆ°á»›c Äức cÅ©ng đã quá mệt má»i vá» tâm lý đối vá»›i Kohl. NhÆ°ng ông ta không chịu lắng nghe và đã thất bại.
Qua thà dụ của Kohl, tôi lại suy ngẫm vá» việc biết ra Ä‘i đúng lúc - đó là má»™t phần trong công việc của Tổng thống, má»™t phần công việc của chÃnh trị.
Ná»n đại chÃnh trị - đó là váºn mệnh của những ngÆ°á»i có khà chất và ý chà mạnh mẽ. Cuối cùng, nếu không có ý chà vÆ°Æ¡n tá»›i quyá»n lá»±c thì không thể trở thà nh nhà lãnh đạo quốc gia.
Quyá»n lá»±c giữ cho con ngÆ°á»i, phong toả con ngÆ°á»i nói chung. Äó không phải là má»™t sá»± thể hiện bản năng nà o đó, từ má»™t phÃa ta chỉ có cảm giác là quyá»n lá»±c - má»™t thứ gì đó ngá»t ngà o, nhÆ°ng tôi tin tưởng rằng trên thá»±c tế sau nhiá»u năm nắm quyá»n lá»±c rất nhiá»u ngÆ°á»i trở nên trống trải vá» cảm xúc. Không, vấn Ä‘á» không phải là do bản năng. Do cuá»™c đấu tranh vá»›i hoà n cảnh, do lô gÃch chÃnh trị và chiến thuáºt luôn bủa vây, do công việc căng thẳng luôn Ä‘eo đẳng đòi há»i phải tiêu tốn biết bao trà lá»±c và thể lá»±c.
Äúng, những khoảnh khắc táºn tâm, táºn lá»±c nhÆ° váºy có ai cÅ©ng là m được đâu.
Quyá»n lá»±c đã lôi cuốn, hấp dẫn.
Trái với những ý kiến khác nhau, tôi không bao giỠcố bám giựt, bao giỠtôi cũng sẵn sà ng ra đi. Năm 1996 và năm 1999 vấn đỠnà y đã được đặt ra với tôi: ra đi hay ở lại - đối với tôi vấn đỠlà : tôi để lại cái gì, kế thừa ra sao, di sản thế nà o?
Chẳng phải má»™t hay hai lần tôi đã Ä‘á» cáºp đến chủ Ä‘á» nà y vá»›i những ngÆ°á»i thân cáºn nhất của mình vá» việc từ chức trÆ°á»›c thá»i hạn, nêu ra những lý lẽ: tôi đã mệt má»i quá rồi, đất nÆ°á»›c cÅ©ng chán ngấy tôi rồi. NhÆ°ng tôi lại thấy và lại khẳng định rằng không có tình thế để lá»±a chá»n.
Không thể ra đi nếu như còn có mối đe doạ là quá trình dân chủ, quá trình cải cách có thể bị dừng lại, đất nước bị lùi lại quá khứ.
Ai có thể Ä‘á» xÆ°á»›ng được trong số những chÃnh trị gia má»›i nà y má»™t ngÆ°á»i có thể nắm vai trò ngÆ°á»i lãnh đạo toà n dân? Ai sẵn sà ng nháºn trách nhiệm đối vá»›i má»™t đất nÆ°á»›c có ná»n kinh tế chuyển đổi, khủng hoảng, vá»›i má»™t Quốc há»™i tả khuynh, vá»›i những tiêu chà của má»™t xã há»™i công dân chÆ°a hoà n chỉnh?
Äể mặc nÆ°á»›c Nga cuốn theo dòng thác của những mÆ°u đồ chÃnh trị má»›i thì tôi không có quyá»n là m nhÆ° váºy.
Thượng Äế sẽ chứng giám là tôi tháºt lòng.
Trở lại “cuá»™c gặp không chÃnh thức†của chúng tôi. à tưởng nà y tôi đã nêu ra từ năm 1997 ở Strasburg, khi ở hà nh lang của há»™i nghị chủng tôi cùng vá»›i Chirac và Kohl trả lá»i các phóng viên, nhà báo. Tại đó chúng tôi đã thoả thuáºn gặp nhau.
Lúc đầu tôi muốn tổ chức “cuá»™c gặp không chÃnh thức†ở Ecaterinburg, quê hÆ°Æ¡ng tôi. Äây là nÆ¡i có thể Ä‘i bá»™ từ Âu sang Ã. Äể gây ấn tượng trên thá»±c tế địa lý của châu Âu. Äể tôi có thể tâng bốc vá»›i bạn bè vá» má»™t Ural vÄ© đại. Äây là má»™t kế hoạch rất hay và gây ấn tượng. Tuy nhiên kế hoạch đó cần phải được cả ba lãnh đạo thống nhất, Ãt ra cÅ©ng phải hai, ba ngà y, riêng tôi thì hoà n toà n không muốn hoãn cuá»™c gặp nà y.
Do váºy chúng tôi Ä‘Ã nh chuyển địa Ä‘iểm vá» MatxcÆ¡va, ở khu an dưỡng “Bor†ngoại ô MatxcÆ¡va. Chirac và Kohl bay hết gần sáu tiếng đồng hồ ban đêm, còn sáng hôm sau lại bay vá» ngay. Cuá»™c gặp tuy ngắn ngủi nhÆ°ng để lại bao ấn tượng.
Kohl và Chirac đối với tôi không chỉ là đồng nghiệp. Không chỉ đơn giản là đối tác.
Cả ba chúng tôi - Ä‘á»u là những đứa trẻ sinh ra thá»i chiến tranh. Những ngÆ°á»i cùng má»™t thế hệ và cùng má»™t tÃnh cách - cởi mở, thẳng thắn và chân thà nh. Ngay từ giá» phút ban đầu chúng tôi đã có cảm tình chân thá»±c vá»›i nhau.
Báo chà Nga đã viết vá» cuá»™c gặp tay ba nà y rất thắm thiết. J.Chirac thì gá»i đó là “buổi công diá»…n thế giá»›i đầu tiênâ€. Còn những quan sát viên có khó tÃnh đến mấy cÅ©ng phải thừa nháºn đã diá»…n ra má»™t cái gì đó khác thÆ°á»ng. Báo chà phÆ°Æ¡ng Tây gá»i đó là “ná»n ngoại giao không Ä‘eo ca vát†(không chÃnh thức), bà n Ä‘Ã m phán không chÃnh thức hoà n toà n không Ä‘e doạ đến tình Ä‘oà n kết xuyên Äại Tây DÆ°Æ¡ng.
Tháºt váºy, ká»· luáºt trong ná»™i bá»™ NATO rất chặt chẽ. Tôi cÅ©ng tin rằng Kohl cùng vá»›i Chirac đồng ý để cả ba chúng tôi tiếp xúc vá»›i ngÆ°á»i Mỹ. NhÆ°ng ngÆ°á»i Mỹ phản ứng rất bình tÄ©nh.
NhÆ°ng biết đâu dấy vẫn có ngÆ°á»i nghi hoặc xung quanh những cuá»™c gặp không chÃnh thức nà y lại ẩn giấu những mÆ°u mô gì chăng?
NgÆ°á»i Anh bá»™c lá»™ lo ngại trÆ°á»›c tiên. Theo các kênh ngoại giao khác nhau, há» bắn tin cho Bá»™ Ngoại giao chúng ta rằng há» cÅ©ng sẵn sà ng tham gia. Má»™t mặt, tôi phấn khởi. NhÆ°ng mặt khác... Thứ nhất. do tôi không muốn mở rá»™ng cái quy tắc đã được ấn định từ trÆ°á»›c; thứ hai, sá»± có mặt của anh chà ng Tony Blair vừa má»›i trúng cá» sẽ là m há»ng mất bầu không khà tâm lý và chÃnh trị ấm cúng và cái khung cảnh đặc biệt của cuá»™c gặp gỡ Anh và Mỹ - cái trục thép của NATO. Những cuá»™c tiếp xúc đặc biệt của Äức, Pháp, Nga - chỉ là má»™t yếu tố tá»± do nhá» nà o đó ngay trong cái còng của khối Bắc Äại Tây DÆ°Æ¡ng.
Yếu tố tự do nếu không có nó đôi khi cũng cảm thấy nghẹt thở...
NhÆ°ng đối vá»›i tôi Ä‘iá»u chủ yếu là Blair thuá»™c thế hệ khác, thuá»™c hình thái khác. Nếu có mặt anh ta, cuá»™c gặp sẽ quá chÃnh thức. Còn ý nghÄ©a chÃnh của cuá»™c gặp là sá»± giao tiếp thân thiện rất cá nhân của ba vị lãnh đạo. Má»™t nhân tố rất con ngÆ°á»i. Nói ngắn gá»n là chúng tôi đánh tÃn hiệu cho Bá»™ Ngoại giao Anh hiểu rằng lúc đầu “cuá»™c gặp không chÃnh thức†chỉ là thá» nghiệm dÆ°á»›i hình thức nà y. Còn sau đó chúng ta sẽ xem xét.
Sau nà y, trong quá trình chuẩn bị cho cuộc gặp cả Italia và các nước khác cũng muốn tham gia. Nhưng chúng tôi vẫn tiếp tục chuẩn bị cho phương án cuộc gặp tay ba.
Tôi Ä‘á» nghị Kohl và Chirac thảo luáºn chủ Ä‘á» vá» má»™t “châu Âu lá»›nâ€. “Châu Âu lá»›n†tức là châu Âu kéo đến Ural, là má»™t không gian đối vá»›i má»™t ná»n chÃnh trị của châu Âu hoà n toà n má»›i. Không phải cho má»™t ná»n chÃnh trị của các khối, các liên minh, mà là để cho việc xây dá»±ng những mối quan hệ hoà n toà n má»›i, cho những cuá»™c tiếp xúc của con ngÆ°á»i trong ná»™i bá»™ “châu Âu lá»›nâ€. Còn đây là danh mục những chÆ°Æ¡ng trình quốc tế mà chúng tôi đã thảo luáºn: máy bay váºn tải của thế ká»· XXI (trên cÆ¡ sở máy bay AN-70); hà nh lang váºn tải London - Paris (qua Ä‘Æ°á»ng hầm Mancher) - Berlin - Varshava - Minsk - MatxcÆ¡va, trong tÆ°Æ¡ng lai sẽ còn Ecaterinburg và Siberi bao gồm cả Ä‘Æ°á»ng bá»™ và đưá»ng sắt cao tốc; thà nh láºp các Ä‘á»™i phản ứng nhanh chống tai nạn chuyển hoá gen và thiên nhiên; trao đổi sinh viên và nghiên cứu sinh giữa các trÆ°á»ng đại há»c của Nga, Pháp, Äức, thà nh láºp má»™t trÆ°á»ng đại há»c chung Nga Äức, Pháp; bảo đảm công nháºn những bằng cấp chứng chỉ của cả ba nÆ°á»›c. Chúng tôi cÅ©ng thoả thuáºn tiến hà nh má»™t cuá»™c triển lãm lá»›n “MatxcÆ¡va - Berlin - Parisâ€. Các nhà khoa há»c sẽ chuẩn bị viết má»™t sách giáo khoa “Lịch sá» châu Âu thế ká»· 20â€. Lịch sá» sẽ không há» có mà u sắc của hệ tÆ° tưởng.
Chúng tôi Ä‘á»u hiểu rằng cái bá»™ ba của chúng tôi nói chung sẽ được thừa nháºn để cân bằng cục diện đã trở nên nghiêng diá»…n ra ở châu Âu sau khi NATO tiến gần tá»›i biên giá»›i nÆ°á»›c Nga. Kohl nói nhÆ° sau: “Pháp và Äức sẽ chịu trách nhiệm chÃnh vá» chÃnh sách của EU và muốn là m tất cả để không má»™t ai - trên thế giá»›i hay MatxcÆ¡va - có ấn tượng rằng những quá trình diá»…n ra ở châu Âu dẫn đến cách ly nÆ°á»›c Ngaâ€. Trong cuá»™c gặp vá»›i giá»›i báo chÃ, tôi đặc biệt nhấn mạnh đến ý tưởng của tôi vỠ“châu Âu lá»›nâ€: “Những Ä‘iểm trắng ở châu Âu sẽ không còn nữa. Chỉ có hoà bình trên lục địa nà y. Lục địa của chúng taâ€.
Ngay trong bầu không khà của cuá»™c gặp đã nảy sinh má»™t ý tưởng chủ yếu và ý tưởng đó đã được thấm nhuần: cần phải là m cái gì đó để đối trá»ng vá»›i Mỹ, cần phải có má»™t ý chà vÆ°Æ¡n tá»›i sá»± hợp tác, má»™t ý chà châu Âu hoà n toà n Ä‘á»™c láºp...
Lúc đó tôi rất phấn chấn, tôi có cảm giác rằng má»™t triển vá»ng má»›i, sáng sủa Ä‘ang mở ra trÆ°á»›c châu Âu. Nét mặt của Kohl và Chirac hoà n toà n khác hẳn vá»›i khi tham dá»± những cuá»™c gặp hay những há»™i nghị chÃnh thức, tôi nháºn thấy trong ánh mắt của há» có má»™t sá»± thông cảm.
Còn giỠđây, khi hai năm đã trôi qua, thì thấy rõ lúc đó chúng tôi môi ngÆ°á»i có má»™t cách tiếp cáºn khác nhau đối vá»›i nhiệm vụ của “bá»™ ba†nà y. Há» là những ngÆ°á»i bảo đảm cho sá»± ổn định chÃnh trị trong ná»™i bá»™ châu Âu, muốn cảnh báo những hà nh Ä‘á»™ng kiên quyết và những tuyên bố gay gắt của tôi vá» việc mở rá»™ng NATO; tôi thì mÆ¡ Æ°á»›c tạo nên má»™t con Ä‘Æ°á»ng tuy má»›i chỉ Ä‘Æ¡n thuần là nhân đạo, nhÆ°ng đã có thể cảm nháºn được cái trục của nó: MatxcÆ¡va - Berlin - Paris.
Tôi không bao giá» quên ý nghÄ©a lá»›n lao của những cuá»™c gặp nhÆ° thế đối vá»›i nÆ°á»›c Nga. Dù sao nÆ°á»›c ta không ngẫu nhiên trở thà nh thà nh viên đầy đủ của nhóm G-8. Trở thà nh má»™t thà nh viên đầy đủ tham gia đối thoại quốc tế. Má»—i má»™t cuá»™c gặp thượng đỉnh. má»—i má»™t cuá»™c gặp gỡ giữa những nguyên thủ quốc gia của tám nÆ°á»›c đối vá»›i chúng ta Ä‘á»u là nghiêm túc và là má»™t kỳ thi sát hạch thá»±c thụ.
Vì váºy bất cứ má»™t sá»± trợ giúp, má»™t sá»± ủng há»™ nà o của bạn bè tôi Ä‘á»u rất quan trá»ng. Tôi cảm thấy cứ má»—i lần gặp gỡ thượng đỉnh diá»…n ra thì vị thế của Nga lại được củng cố thêm, vững chắc hÆ¡n. Trong vấn Ä‘á» nà y chÃnh là nhá» có kinh nghiệm chÃnh trị của tôi và các mối quan hệ không chÃnh thức. Có ai đó có thể tranh cãi vá»›i tôi, không nhất trà vá»›i tôi - rằng ná»n ngoại giao chÃnh thức có ý nghÄ©a hÆ¡n nhiá»u so vá»›i má»™t tâm lý nà o đó. NhÆ°ng, chỉ những ai từng tham dá»± những cuá»™c gặp thượng đỉnh thì má»›i thấy má»i thứ Ä‘á»u phụ thuá»™c rất nhiá»u và o bầu không khÃ, và o mối quan hệ giao tiếp của má»i ngÆ°á»i. ChÃnh cái cÆ¡ sở vững chắc cho ná»n an ninh, cho sá»± tin cáºy là nhá» cái “ná»n ngoại giao không thắt ca vát†nà y, nhỠ“ná»n ngoại giao thân thiệnâ€.
Äã có cái bùa há»™ mệnh cho cái “bá»™ ba không Ä‘eo ca vát†- đó là món quà do các nhà chế tác khéo tay của Ural là m nên: má»™t chiếc chìa khoá và ng đặt dÆ°á»›i quả địa cầu, trên đó nổi lên thủ đô ba nÆ°á»›c và ba chiếc gáo bạc. Cần phải quay quả địa cầu và biến những chiếc gáo đó thà nh biểu tượng của hoà bình. Tôi bắt đầu quay quả địa cầu - chẳng thấy gì cả. Tôi cho gá»i Yastrzemski. Tất cả Ä‘á»u cÆ°á»i vỡ lên. Cháºt váºt lắm má»›i quay được. Tôi chỉ cho các vị khách và phóng viên xem - nhÆ°ng sao chỉ có má»™t chiếc chìa khoá! Còn hai chiếc nữa đâu? Trong tình huống đó thì là m gì đây? Kohl bao giá» cÅ©ng hiểu tôi. Kohl cÆ°á»i lá»›n và nhanh trÃ:
- Hiểu rồi. Boris, chìa khoá thì để lại chỗ anh. Chìa khoá để lại ở nước Nga. Nhưng nó thuộc vỠtất cả chúng ta.
Tôi rất muốn có má»™t thứ tặng phẩm nà o đó dà nh cho hai vị lãnh đạo hai nÆ°á»›c mang tÃnh chất tinh thần, để lÆ°u lại trong trà nhá»› của há» nhÆ° má»™t bức tranh mãi mãi. Tháºt may là đã tìm được? Cháu gái có cái tên là Pelagea tà i năng theo yêu cầu của tôi đã hát tặng các vị khách những bà i hát tiếng Nga. Giá»ng hát của cháu nhẹ nhà ng mà mượt mà , còn Kohl và Chirac không chỉ xúc Ä‘á»™ng bởi cháu bé mà còn xúc Ä‘á»™ng bởi những bà i hát tuyệt vá»i. Chirac xúc Ä‘á»™ng đến ná»—i tháºm chà còn má»i cháu sang Paris biểu diá»…n. Pelagea mặc bá»™ đồng phục dân tá»™c Nga. Äó là biểu tượng má»™t nÆ°á»›c Nga thá»±c thụ, sống Ä‘á»™ng, hồn nhiên và kiá»u diá»…m. Cho đến bây giá» tôi vẫn thầm cám Æ¡n cháu bé đã tham gia và o “ná»n chÃnh trị lá»›nâ€. Không phải bất cứ nhà ngoại giao nà o trong thá»i gian diá»…n ra các cuá»™c gặp quốc tế lá»›n Ä‘á»u có thể có sá»± giúp đỡ có giá trị nhÆ° váºy.
Thế giá»›i nói tiếng Anh phản ứng vá»›i cuá»™c gặp thượng đỉnh “tay ba†vá»›i sá»± ghen tị. Báo chà Anh viết rằng cuá»™c gặp tay ba là má»™t bÆ°á»›c tiến tá»›i “gần nhÆ° má»™t khối chống Mỹ được nguỵ trang khéo léo ở châu Âuâ€. NhÆ°ng nhìn chung phản ứng quốc tế là tÃch cá»±c, tất cả Ä‘á»u hiểu được triển vá»ng của kiểu tiếp xúc không chÃnh thức nà y.
Kiểu lá»… tân quốc tế bao giá» cÅ©ng là m cho tôi thấy có gì đó cản trở Tôi thÆ°á»ng hay vi phạm quy định. Chỉ Ä‘Æ¡n giản do tâm lý muốn được tá»± do, chÃnh vì váºy tôi thÆ°á»ng bị áp lá»±c của cái bóng Ä‘en ná»n ngoại giao Xô-viết trÆ°á»›c đây đè nặng. NhÆ°ng khi vi phạm quy định lá»… tân, tôi ý thức rất rõ ý nghÄ©a của nó - kinh nghiệm nhiá»u thế ká»· cho thấy ngÆ°á»i đứng đầu quốc gia bắt buá»™c phải xá» sá»± không chỉ Ä‘Æ¡n giản nhÆ° những ngÆ°á»i bạn, mà phải là ngÆ°á»i bảo vệ lợi Ãch quốc gia, là đại diện đầy đủ của nÆ°á»›c mình. Là m sao mà kết hợp được cả nguyện vá»ng tháºt sá»± chân thà nh, tá»± do và phong cách lá»… tân chặt chẽ, nghiêm ngặt đây?
Äôi khi những tuyên bố của tôi thoạt đầu có vẻ tưởng Ä‘á»™t ngá»™t và những thÆ° ký báo chà của tôi, trÆ°á»›c hết là Sergei Yastrzemski, rồi sau đó là Dmitri Yakushkin rất vất vả.
NhÆ°ng tất cả những tuyên bố đó Ä‘á»u đã có trong những thoả thuáºn cụ thể, những cuá»™c há»™i Ä‘Ã m rất khó khăn vá»›i các nhà lãnh đạo khác của nhóm G-8. Thá»±c sá»± là có. NhÆ°ng nhiá»u khi báo chà không hiểu được ná»™i dung và ám chỉ là tôi không ngoại giao lắm.
Tôi có cảm giác là ngay từ khi má»›i bắt đầu ở cÆ°Æ¡ng vị Tổng thống, tôi đã Ä‘i theo hÆ°á»›ng nà y. Tôi không sợ phải thể hiện chÃnh mình. Äiá»u đó đã mang lại kết quả cho tôi.
Tôi thấy tháºt thú vị nhá»› lại cuá»™c gặp vá»›i Chirac hồi cuối tháng chÃn năm 1997, khi ông thăm Nga, tôi và vợ đã má»i ông đến... khách sạn nhà hà ng. Thông thÆ°á»ng trong chÆ°Æ¡ng trình má»™t chuyến thăm chÃnh thức bao giá» cÅ©ng tổ chức má»™t cuá»™c chiêu đãi trá»ng thể ở Kremli, nhÆ°ng lần nà y bá»—ng dÆ°ng lại thay đổi hẳn. Tôi muốn cho Chirac thấy má»™t Ä‘iá»u gì đó, cho trái tim ngÆ°á»i Pháp thấy - má»™t nhà hà ng tÆ° nhân, nÆ¡i bất cứ má»™t ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng nà o kiếm tiá»n khá, nhà kinh doanh, đại diện của tầng lá»›p trung lÆ°u Ä‘á»u có thể đến đây và thưởng thức món ăn.
Cũng giống như ở Paris.
Những Ä‘iểm nhÆ° váºy ở MatxcÆ¡va có hà ng trăm, có cả đắt giá, có cả giá cả phải chăng, nhÆ°ng nếu chỉ biết trên lý thuyết thì là má»™t chuyện, còn được trá»±c tiếp nhìn thấy má»™t nhà hà ng bình thÆ°á»ng ở Nga nhÆ° thế nà o thì lại là chuyện khác rồi. Chúng tôi dừng chân tại má»™t khách sạn có tên “Cuá»™c Ä‘i săn của Sa hoà ng†cách nhà nghỉ ngoại ô MatxcÆ¡va của chúng tôi chẳng bao xa. Việc chá»n nhà hà ng nà o cÅ©ng là vấn Ä‘á» rất quan trá»ng và tôi giao cho Sergei Yastrzemski. Anh ta suy nghÄ© mãi, lục trong trà nhá»› ra để là m sao nÆ¡i đó phải vừa tiện lợi, vừa ấn tượng, sau đó anh ta Ä‘á» xuất: “Chỉ có nhà hà ng “Cuá»™c Ä‘i săn†là thÃch hợp vá»›i ngà i và Tổng thống Chirac. Äây là nhà hà ng Nga mốt nhất hiện nayâ€.
Sergei đã không nhầm. Nhà hà ng rất Ä‘á»™c đáo, toà n bằng gá»—, trên các bức tÆ°á»ng treo da những chú gấu, súng săn, các chiến lợi phẩm của những cuá»™c Ä‘i săn. HÆ¡n nữa, việc Ä‘i nhà hà ng đối vá»›i tôi là má»™t sá»± kiện đặc thù rất ấn tượng. Tôi không tà i nà o nhá»› nổi khi nà o tôi đã từng và o má»™t nhà hà ng bình thưởng lần cuối cùng, chứ không nói đến những cuá»™c chiêu đãi chÃnh thức, chứ không phải ở dinh thá»±? Không, tôi không nhá»› nữa. Có thể lần cuối cùng tôi và o nhà hà ng là ở Sverdlovsk?
Äối vá»›i má»™t Tổng thống, Ä‘i nhà hà ng nó có tÃnh chất ngoạn mục, quốc dị. Ngồi cùng vá»›i những con ngÆ°á»i bình dị. Nếu xét vá» lý do an ninh và vá» má»™t loạt lý do khác nữa thì chÆ°a từng bao giá» xảy ra nhÆ° váºy.
NhÆ°ng tôi và Chirac đã phá vỡ cái lệ, cái truyá»n thống đó. Má»™t năm sau Tổng thống Pháp cÅ©ng dẫn tôi đến má»™t nhà hà ng nhá» của Pháp đầy đủ tiện nghi.
Có Ä‘iá»u tôi không cho những ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng biết. Tất cả những ai đã đăng ký trÆ°á»›c vá»›i nhà hà ng và o tối hôm đó (chắc hẳn chủ nhà hà ng đã cảnh báo trÆ°á»›c vá»›i các khách hà ng thÆ°á»ng xuyên là tối hôm đó ai sẽ đến), thì cảnh vệ Ä‘á»u cho và o hết. Các gian hà ng Ä‘á»u mở cả để cho “buổi phục vụ đặc biệtâ€: Chúng tôi ngồi và o bà n dà nh cho tám ngÆ°á»i: Chirac cùng vợ Bernadett và con gái Klod, tôi vá»›i Naina và Tania và hai phiên dịch nữa. Tôi rất quý cô phiên dịch riêng của Tổng thống Pháp, má»™t cô gái nhá» nhắn, tóc và ng xinh xắn, phản ứng rất nhanh và biết tiếng Nga rất thà nh thạo. Chirac khá am hiểu những món ăn Nga và tháºt sá»± muốn thá» tất cả các món. HÆ¡n nữa ngay từ nhá» Chirac đã say mê Pushkin, thÃch thú vá»›i những vần thÆ¡ của thi sÄ© nà y!
Các món ăn được chá»n khá đạt, chúng tôi ngồi tách biệt để không ai quấy rầy chúng tôi.
Trong số những đồ uống Chirac thÃch uống nhất là loại rượu trắng vốt-ca “Yuri Dolgorukiâ€. Chúng tôi trò chuyện sôi nổi, cÆ°á»i nói vui vẻ, kể cho Chirac và Bernadett nghe những phong tục, truyá»n thống, món ăn Nga. Thanh toán cho buổi ăn tối đó, tất nhiên là tôi - chủ nhân. Không có má»™t phóng viên và thợ chụp ảnh nà o, chỉ có toà n ngÆ°á»i của mình, nên má»™t buổi tối tháºt nhẹ nhà ng và thoải mái.
Còn nếu nói đến những cuá»™c gặp không chÃnh thức giữa tôi vá»›i Helmut Kohl, vá» cùng Ä‘i câu cá, Ä‘i nhà tắm hÆ¡i thì sẽ rất dà i. Tháºt lòng mà nói, tôi và Kohl quen nhau khá nhiá»u, hÆ¡n nữa lại trong má»™t hoà n cảnh mà không cần có ngoại giao nghi lá»…, chúng tôi đã coi nhau nhÆ° bạn bè từ lâu.
Sau đó là má»™t luồng gió lạnh áºp tá»›i. Khi phân tÃch sá»± thụt lùi mạnh mẽ nà y diá»…n ra đúng trong má»™t năm trá»i, tôi có thể nêu ra mấy nguyên nhân đã tác Ä‘á»™ng lên quan Ä‘iểm của phÆ°Æ¡ng Tây.
Tháng 8 năm đó bùng lên cÆ¡n sóng thần tà i chÃnh. CÆ¡n sốt mùa thu liên quan đến việc bổ nhiệm Thủ tÆ°á»›ng cÅ©ng không thể không tác Ä‘á»™ng. Thế là cuá»™c gặp gỡ tay ba không chÃnh thức Ä‘Ã nh phải hoãn lại và o thá»i Ä‘iểm khác. Sau đó là cuá»™c khủng hoảng...
Những nhà lãnh đạo Tây Âu có thái Ä‘á»™ rất thông cảm vá»›i cuá»™c khủng hoảng tà i chÃnh ở Nga, thÆ°á»ng xuyên gá»i Ä‘iện cho tôi, Ä‘á» nghị trợ cá» chuyên gia sang giúp vá» kỹ thuáºt, phát biểu công khai ủng há»™ và thông cảm. NhÆ°ng dù sao, vấn Ä‘á» không thanh toán nợ đối vá»›i ná»n chÃnh trị quốc tế, thì đó là vấn Ä‘á» rất nhạy cảm.
Cuá»™c chiến tranh ở Nam TÆ° đã tạo Ä‘iá»u kiện cho Mỹ buá»™c các nÆ°á»›c khối Bắc Äại Tây DÆ°Æ¡ng phải trở lại Ä‘oà n kết theo đúng quỹ đạo cần thiết. Vấn đỠở chá»— khác là châu Âu trả giá nhÆ° thế nà o, “sá»± thống nhất đổ máu†để được cái gì?
NhÆ°ng không có gì diá»…n ra Ä‘á»u vô Ãch. Tôi tin tưởng sâu sắc rằng những nhà lãnh đạo hiện nay sẽ trở lại ý tưởng “châu Âu lá»›nâ€. Trở lại xây dá»±ng má»™t ná»n văn minh châu Âu má»›i, nhân đạo - cùng vá»›i nÆ°á»›c Nga. Trở lại “những cuá»™c gặp gỡ không chÃnh thức†vá»›i truyá»n thống của mình.
Thá»i gian sẽ qua Ä‘i, và tất yếu nó sẽ diá»…n ra. NhÆ°ng ta hãy trở lại má»™t năm rưỡi trÆ°á»›c đây. Năm 1997.
Ngà y 1 tháng 11 năm 1997, ở vùng ngoại ô của Thà nh phố Krasnoiarsk, tôi đã cùng vá»›i Thủ tÆ°á»›ng Nháºt Bản Riutaro Hasimoto Ä‘i câu cá.
NhÆ°ng cuá»™c gặp không chÃnh thức nà y lại hoà n toà n khác, có đặc thù riêng. Chúng tôi chá»n Thà nh phố Krasnoiarsk không phải ngẫu nhiên - đó là thà nh phố nằm giữa khoảng cách của MatxcÆ¡va và Tokyo. CÅ©ng không phải ngẫu nhiên, bởi vì chúng tôi muốn tránh xa những con mắt tò mò của ngÆ°á»i ngoà i, kể cả các phóng viên. NgÆ°á»i ta có thể nghÄ© đó là dấu vết má»™t chuyến du lịch của hai nhà lãnh đạo trên con sông lá»›n của Siberi vÄ© đại.
NhÆ°ng trên thá»±c tế rất nhiá»u vấn đỠđã được giải quyết tại cuá»™c gặp nà y. Vấn Ä‘á» Ä‘au đầu nhất là những hòn đảo Nam Curil dai dẳng giữa Nga và Nháºt Bản, nó cản trở việc hợp tác giữa hai nÆ°á»›c. NhÆ°ng vấn Ä‘á» chủ yếu là vấn Ä‘á» nà y đã không cho chúng ta ký được Hiệp Æ°á»›c hoà bình giữa hai nÆ°á»›c suốt bao nhiêu năm kể từ sau chiến tranh thế giá»›i thứ hai.
Tôi và Riutaro không chỉ câu được cá ở sông Enisei, mà còn câu được cả hoà bình. Má»™t ná»n hoà bình thá»±c thụ dá»±a trên ná»n tảng của những thoả thuáºn rõ rà ng.
Thống đốc Thà nh phố Krasnoiarsk lúc đó là Zubov đã chuẩn bị cho chúng tôi má»™t cuá»™c câu cá ở hai ngôi nhà tuyệt hảo, nÆ¡i hai Ä‘oà n đại biểu cÆ° ngụ ở đó cả ngà y lẫn đêm. Äịa Ä‘iểm đó có tên gá»i là “cây thôngâ€. Rồi không biết từ đâu đó, trong cái không khà khô lạnh, chiếc thuyá»n nhá» chở chúng tôi rá»i bến.
Riutaro khoác trên mình chiếc áo gilê mà u và ng chói trông giống nhÆ° má»™t phóng viên nhiếp ảnh. Äúng ra vá»›i tÆ° cách nhÆ° váºy ông ta phải thÆ°á»ng xuyên chụp ảnh má»›i đúng. NhÆ°ng cuối cùng thì Thủ tÆ°á»›ng Nháºt cÅ©ng vá»›i lấy chiếc máy ảnh của mình và mỉm cÆ°á»i Mặc dù trá»i mÆ°a lâm thâm, lạnh buốt và những là n gió thấu xÆ°Æ¡ng, thiên nhiên của chúng ta - rừng xanh, những con suối róc rách, không khà tháºt trong là nh - đã gây ấn tượng mạnh đối vá»›i vị Thủ tÆ°á»›ng Nháºt Bản.
Ông mỉm cÆ°á»i, rồi cÆ°á»i lá»›n và đùa vui. Không ai biết có những tình huống rắc rối phiá»n phức nà o Ä‘ang chỠđón chúng tôi.
NgÆ°á»i ta nói vá»›i chúng tôi rằng cuá»™c câu cá sẽ được tổ chức cách xa dinh thá»± những mấy kilômét. Gió lạnh đến thấu xÆ°Æ¡ng, nhiệt Ä‘á»™ ngoà i trá»i chỉ hai Ä‘á»™ dÆ°Æ¡ng. Ngay ở trên bá» má»™t cái lá»u được dá»±ng lên vá»™i vã che Ä‘áºy bằng da thú để ở đó có thể tránh được gió và mÆ°a. Rồi còn có má»™t và i cái lá»u khác được dá»±ng lên, từ đó bốc lên mùi cháo cá. Trong bụng tôi suy nghÄ©, nếu không chuẩn bị nồi nấu cháo cá, thì Ä‘i câu cá để là m gì?
Bản thân cái vÅ©ng hồ đã tạo nên nhÆ° mấy cái bể bÆ¡i nhân tạo được kè xung quanh bằng những viên đá. NgÆ°á»i ta giải thÃch vá»›i tôi rằng khúc sông chá»— nà y sau dòng chảy cho nên dòng nÆ°á»›c ở đây chảy không xiết lắm. Thôi được không sao cả. Những chiếc cần câu dà i đã được chuẩn bị sẵn nằm la liệt trên mặt đất. Äiá»u nà y thì tôi không thÃch lắm: lẽ ra tôi phải tá»± cấm lấy cần câu và tung cần xuống sông chứ?
Hasimoto chủ Ä‘á»™ng ra cầm má»™t chiếc cần câu nhấc lên và ông ta sung sÆ°á»›ng hét lên: đã có má»™t chú cá mắc và o lưỡi câu của ông. Äúng là má»™t món quà tặng cho vị khách. Trong bá»™ phim hà i “Những cánh tay kim cÆ°Æ¡ng†của chúng ta đã chẳng có má»™t trÃch Ä‘oạn nhÆ° thế sao.
Tôi nhìn Riutaro ngạc nhiên: Thế nà o đã câu được rồi à ? Còn chÃnh tôi thì mỉm cÆ°á»i.
NhÆ°ng Ä‘iá»u thú vị nhất lại diá»…n ra sau đó. Enisei là má»™t con sông lá»›n, nÆ°á»›c chảy cuồn cuá»™n. Câu cá ở sông nà y không thÃch hợp lắm. Do gió lá»›n, sông cuá»™n sóng, chao đảo, là m tan hết những bá» rà o nhân tạo. Vì thế cá Ä‘i hết. Tôi hiểu ngay Ä‘iá»u đó NhÆ°ng chúng tôi vẫn tiếp tục câu.
Trá»i đổ mÆ°a tầm tã, gió thổi à o à o, còn chúng tôi và Hasimoto vẫn đứng ở bá» vá»±c cầm cần câu. Tôi không biết nói gì vá»›i ông ta và ông ta cÅ©ng không biết nói gì. Cứ nhÆ° thế gần má»™t tiếng đồng hồ trôi qua, khi chúng tôi còn chÆ°a thấy chán.
Chỉ có thể sưởi ấm bằng nÆ°á»›c nóng, nhÆ°ng và o thá»i Ä‘iểm nà y tôi lại không được phép. Còn sưởi ấm sau khi câu cá thì không thể ngay láºp tức được. Rồi Hasimoto lại câu được má»™t con cá nữa, và ông ta mỉm cÆ°á»i. Lá»u da, vốt-ca và chiếc áo và ng đã bảo vệ ông ta tránh được cái rét.
Má»™t phần há»™i Ä‘Ã m phức tạp nhất cÅ©ng được chúng tôi tiến hà nh trong khung cảnh dị thÆ°á»ng - trên thuyá»n.
Cả tôi và Hasimoto Ä‘á»u hiểu tình huống. Nếu nhÆ° không ký được Hiệp Æ°á»›c hoà bình thì đất nÆ°á»›c chúng ta không thể sống nhÆ° váºy. Hiệp Æ°á»›c nà y cuối cùng phải xuất hiện nhÆ° Hiệp Æ°á»›c Helsinki năm 1975 báºt đèn xanh cho việc là m dịu tình hình căng thẳng nhÆ° việc thống nhất nÆ°á»›c Äức. NhÆ°ng đối vá»›i bất cứ ngÆ°á»i Nháºt nà o thì vấn Ä‘á» nà y cÅ©ng Ä‘á»u liên quan đến vấn đỠ“phần lãnh thổ phÃa Bắcâ€. Nó đã ăn sâu và o tiá»m thức, từ ngay trong sữa mẹ rồi. Trong vấn Ä‘á» nà y nÆ°á»›c Nháºt không bao giá» nhượng bá»™. NhÆ°ng chúng ta cÅ©ng không thể nhân nhượng, vì toà n vẹn lãnh thổ Nga đã được ghi trong Hiến pháp của chúng ta. Còn tôi, là ngÆ°á»i bảo đảm bắt buá»™c phải đứng trên quan Ä‘iểm bảo vệ Luáºt cÆ¡ bản của đất nÆ°á»›c. Cả Quốc há»™i, cả dÆ° luáºn Ä‘á»u không đồng ý cho phép xem xét lại má»™t cách tá»± nguyện và đơn phÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°á»ng biên giá»›i sau chiến tranh.
Ngõ cụt.
NhÆ°ng trong ná»n chÃnh trị quốc tế không thể có ngõ cụt! Ký kết hiệp Æ°á»›c hoà bình vá»›i Nháºt Bản là điá»u rất quan trá»ng đối vá»›i chúng ta. Bởi vì trong tÆ°Æ¡ng lai nguồn đầu tÆ° lá»›n lao của Nháºt Bản sẽ đổ và o ná»n công nghiệp Siberi, và o năng lượng, Ä‘Æ°á»ng sắt. Trên thá»±c tế khởi đầu khôi phục kinh tế của Nga không phải bắt đầu từ phÆ°Æ¡ng Tây, mà từ phÆ°Æ¡ng Äông. NhÆ°ng còn mặt khác, Nam Curil - đây là phần lãnh thổ của chúng ta trên đó biết bao thế hệ ngÆ°á»i Nga đã sống. Nà o hãy cứ thá» giải quyết Ä‘iá»u bà ẩn địa chiến lược Ä‘i nà o!
Vấn đỠ“lãnh thổ phÆ°Æ¡ng Bắc†đã được thảo luáºn từ lâu. NgÆ°á»i Nháºt Ä‘á» nghị những phÆ°Æ¡ng án rất khác nhau: cùng sở hữu, cùng khai thác, cho thuê chÃn mÆ°Æ¡i chÃn năm v.v... NhÆ°ng cÆ¡ sở của tất cả các phÆ°Æ¡ng án đó có má»™t Ä‘iểm rất quan trá»ng, nhÆ°ng không chấp nháºn được đối vá»›i chúng ta: NgÆ°á»i Nháºt cho rằng đó là những hòn đảo của há». Äã có lúc trong khi há»™i Ä‘Ã m, tôi đã suy nghÄ©: hay là dùng má»™t trái đấm để phá tung vấn Ä‘á» khó gỡ nà y ra? Có má»™t phÆ°Æ¡ng án pháp lý để ngÆ°á»i Nháºt có thể sá» dụng những hòn đảo nà y nhÆ°ng không gây thiệt hại gì đến toà n vẹn lãnh thổ của chúng ta.
NhÆ°ng tôi kiên quyết phản đối phÆ°Æ¡ng án đó. Thá»i gian của những Nghị định thÆ° bà máºt đã và o quá khứ. Nếu nêu ra bây giá» thì cÅ©ng chẳng có gì hay ho.
Nhưng, tôi và Hasimoto không thể chia tay nhau mà không có kết quả.
Chúng tôi đi bằng cách khác.
Chúng tôi Ä‘á» nghị Nháºt Bản không gắn vấn Ä‘á» lãnh thổ vá»›i vấn Ä‘á» hợp tác kinh tế. Những ngÆ°á»i Nháºt gá»i đó là “ba nguyên tác má»›iâ€: tin cáºy, cùng có lợi và triển vá»ng lâu dà i.
Tin cáºy được triển khai ngay tại đây, trên bá» sông Enisei, nÆ¡i chúng tôi gá»i nhau là anh, tôi: Riu và Boris. Quan hệ cá nhân của chúng tôi đã được nâng lên “má»™t mức má»›i vá» chấtâ€, nhÆ° báo chà đã viết. Thá»±c tế chúng tôi cảm thấy thoải mái hÆ¡n và hiểu nhau hÆ¡n. Cả tôi và Hasimoto Ä‘á»u muốn để lại cho đất nÆ°á»›c cái gì đó kế thừa cho tÆ°Æ¡ng lai của hiệp Æ°á»›c hoà bình. Tại cuá»™c há»p báo chúng tôi đã kể lại má»™t số quyết định cụ thể của chúng tôi - chẳng hạn nhÆ° vá» việc cùng đánh cá và những đảm bảo của ngân hà ng cho việc đầu tÆ° của Nháºt Bản - và chúng tôi tuyên bố rằng chúng tôi đã ná»— lá»±c để Hiệp Æ°á»›c hoà bình giữa Nga và Nháºt Bản có thể ký kết được và o năm 2000.
Äáng tiếc là cả tôi và Hasimoto Ä‘á»u không thá»±c hiện được lá»i hứa của mình. NhÆ°ng bắt đầu từ chÃnh Krasnoiarsk bầu không khà quan hệ của chúng ta vá»›i Nháºt Bản đã được cải thiện đáng kể.
Khi chia tay, Riu tạng tôi một món quà - một bộ quần áo cho đứa cháu trai của tôi mới sinh, Vanca.
Tôi tháºt hà i lòng mang bá»™ quần áo đó vá» MatxcÆ¡va. Trong danh mục những chuyến thăm chÃnh thức và là m việc của tôi, thì chuyến thăm Vatican có ý nghÄ©a đặc biệt. Giáo hoà ng Jean Paul Äệ Nhị - má»™t trong những câu chuyện huyá»n thoại của thế ká»· 20, má»™t nhân váºt bà ẩn, vÄ© đại. Sau cách mạng, tức là trong suốt gần má»™t thế ká»· chúng ta không có quan hệ ngoại giao vá»›i Vatican. Việc khôi phục mối quan hệ nà y chỉ được khôi phục từ năm 1990 và cÅ©ng nhá» những nô lá»±c của chÃnh Giáo hoà ng. Ông là ngÆ°á»i ngồi trên ngai và ng Äấng tối cao hÆ¡n hai chục năm trá»i có lẽ đã nói chuyện vá»›i hà ng trăm vị Tổng thống và Thủ tÆ°á»›ng. NhÆ°ng hình nhÆ° ông vẫn nhá»› được buổi nói chuyện vá»›i tôi.
Trước hết là chúng tôi đã nói bằng tiếng Nga với nhau...
Giáo hoà ng sống ở Ba Lan sau thá»i kỳ chiến tranh, nên ông chÆ°a quên tiếng Nga. Tôi tháºt ngạc nhiên khi ông cẩn tháºn chá»n từ ngữ, lá»±a lá»i sắp xếp câu. Lúc đầu ai cÅ©ng cảm tưởng đây là má»™t ông già bị gù, khô khan và đang ốm yếu. NhÆ°ng bá»—ng nhiên đôi mắt từ dÆ°á»›i vầng trán rá»™ng sáng lên, toả sáng và tôi tháºt ngạc nhiên trà tuệ uyên thâm ẩn giấu trong đôi mắt ông. Tôi nói vá»›i Giáo hoà ng rằng bản thân tôi muốn rằng khi nà o đó ông đến MatxcÆ¡va. Tuy tôi biết rằng câu nói nhÆ° váºy hÆ¡i mạo hiểm, bởi vì trong vấn Ä‘á» nà y còn phụ thuá»™c rất nhiá»u và o quan Ä‘iểm của Nhà thá» ChÃnh thống giáo Nga. NhÆ°ng tôi không thể không nói câu đó được - những ná»— lá»±c cải cách, hoạt Ä‘á»™ng truyá»n giáo của ông là m cho tôi tháºt kÃnh phục. Những Giáo hoà ng trÆ°á»›c đây không bao giá» thừa nháºn tá»™i lá»—i của những ngÆ°á»i tiá»n nhiệm. NhÆ°ng Äấng tối cao hiện nay đã thừa nháºn: nhà thá» trÆ°á»›c đây cÅ©ng đã mắc những tá»™i lá»—i và trong đó có “phá hoại sá»± thống nhất của các con chiênâ€, “chiến tranh tôn giáoâ€, “giáo há»™i pháp đìnhâ€, “vụ Galileâ€. Phá hoại nhà thá» Thiên chúa giáo là tá»™i lá»—i đầu tiên.
Ngay trong Toà thánh Vatican những tá»™i lá»—i được Giáo hoà ng thừa nháºn trong lịch sá» hiện đại cÅ©ng có, trong đó - “thá» Æ¡ trÆ°á»›c chủ nghÄ©a Ä‘á»™c tà iâ€.
Bản thân Giảo hoà ng luôn luôn đấu tranh chống chủ nghÄ©a cá»™ng sản (có thể nhá» Ä‘iá»u đó lần đầu tiên trong lịch sá» hiện đại má»™t ngÆ°á»i không phải Italia trở thà nh Giáo hoà ng). Tôi cÅ©ng hiểu Ä‘iá»u đó. Äiá»u lý thú nữa là Giáo hoà ng là má»™t ngÆ°á»i rất lắm tà i: má»™t triết gia, má»™t váºn Ä‘á»™ng viên, ca sÄ©, thi sÄ©, và hà i kịch, má»™t chÃnh khách.
NhÆ°ng Ä‘iá»u thú vị nhất mà tôi quan tâm: không hiểu bằng cách nà o mà ông có thể sá»a đổi được kinh thánh chặt chẽ của nhà thá» CÆ¡ đốc giáo, Ä‘Æ°a được sá»± lo lắng khát vá»ng của mình và o cuá»™c sống khoan thai, Ä‘Æ°a được những ý kiến cá nhân của mình và o đây? Chắc hẳn đây là bà ẩn của ông.
Tôi tháºt hà i lòng tặng ông táºp thÆ¡ của ông được dịch và phát hà nh ở Nga. Ông cám Æ¡n tôi, chúc tôi khoẻ mạnh và đột nhiên há»i: liệu có thể là m quen vá»›i Ä‘oà n đại biểu Nga được không? Tôi trả lá»i: tất nhiên rồi. Nói tháºt lòng trong thá»±c tế Ä‘á»i tôi chÆ°a từng bao giá» thấy xảy ra chuyện nhÆ° thế cả: trong gian phòng lá»›n của Toà thánh Vatican tất cả những ai đến Italia, cả lái xe, cảnh vệ, tạp vụ, cố vấn, phiên dịch đứng thà nh má»™t hà ng dà i...
Gần ba mÆ°Æ¡i ngÆ°á»i cả thảy. Ai ông cÅ©ng bắt tay, tặng cho má»™t trà ng hạt là m quà ká»· niệm và nhìn thẳng và o mắt há».
Äó là hà nh Ä‘á»™ng của má»™t vị linh mục. Má»™t vị linh mục không phải ở trong công việc mà là ở trong tâm hồn. Trong danh mục những cuá»™c gặp gỡ không chÃnh thức, tá»± do, tôi nhá»› mãi chuyến thăm Nhà nÆ°á»›c đầy trá»ng trách đối vá»›i tôi (vá» mặt lá»… tân): đó là chuyến thăm MatxcÆ¡va của Nữ hoà ng Anh Elezabet Äệ Nhị và Hoà ng tá» Philipp, Huân tÆ°á»›c Edinburg năm 1994.
Äối vá»›i báo chà chúng ta, vá»›i giá»›i thượng lÆ°u chÃnh trị tháºm chà những nghi lá»… sang trá»ng là hoà n toà n má»›i mẻ, những nghi lá»… của Hoà ng gia nó xa lạ và thủ tục lá»… tân phải thá»±c hiện chÃnh xác đến từng chi tiết nhá» nhặt nhất đến ná»—i những quan chức của chúng ta ở Kremli trong những ngà y đó mặt cứ xanh nhÆ° tà u lá vì lo lắng.
Chuyện nà y có nguyên nhân của nó. Chẳng hạn, không phải ai cÅ©ng biết mặc áo Ä‘uôi tôm. Trong tủ quần áo của má»i ngÆ°á»i không phải ai cÅ©ng có. Những bá»™ quần áo Ä‘uôi tôm trong tủ quần áo của Bá»™ Ngoại giao đã nhanh chóng hết veo. Có ai đó đã nhanh chóng đến nhà hát để mượn tạm nhÆ°ng ở đó ngÆ°á»i ta khẳng định rằng những bá»™ quần áo đó không hợp.
Thá»±c tế là cuá»™c đón tiếp Nữ hoà ng Anh ở Nga nói chung là má»™t hiện tượng dị quốc. Äây là lần đầu tiên Nữ hoà ng Anh tá»›i thăm Nga. HÆ¡n nữa, đã hà ng tháºp ká»· nay từ thá»i dòng há» Hoà ng đế Vinzdorov, bà n chân của Hoà ng đế Anh chÆ°a bao giỠđặt chân lên đất Nga. Sau cách mạng Ä‘iá»u đó lại cà ng không thể thá»±c hiện được vì gia đình Hoà ng đế Nga Romanov bị bắn chết - đó là những ngÆ°á»i thân của Vinzdorov. Nữ hoà ng không thể đến thà m má»™t đất nÆ°á»›c không biết ăn năn hối lá»—i sau cuá»™c bắn giết đẫm máu đó.
Äây là chuyến Ä‘i thăm Nga đầu tiên và cuối cùng của Nữ hoà ng Anh, được coi là sá»± thừa nháºn lịch sá» má»™t sá»± tháºt là đất nÆ°á»›c chúng ta há»™i nháºp hoà n toà n vá»›i cá»™ng đồng các dân tá»™c văn minh.
Tôi hiểu Ä‘iá»u đó. Tôi hiểu rằng quy chế của Hoà ng gia Anh rất sang trá»ng, rằng phải coi chuyến Ä‘i nà y mang tÃnh chất biểu tượng lịch sá».
NhÆ°ng Nữ hoà ng Anh và phu quân Philipp - là những con ngÆ°á»i thá»±c. Tôi rất muốn để những ngà y Nữ hoà ng Anh ở Nga sẽ trở thà nh những ngà y thắm thiết và ngà y há»™i.
Chúng tôi đã cùng nhau xem vở kịch “Zizel†ở Nhà hát lá»›n. Nữ hoà ng Elizabet ở Lon don đã xem vở kịch nà y từ hÆ¡n bốn mÆ°Æ¡i năm trÆ°á»›c, khi lần đầu tiên Nhà hát lá»›n Ä‘i công diá»…n ở nÆ°á»›c ngoà i. Vai chÃnh lúc đó do Galina Ulanova đóng.
Còn bây giá» vai chÃnh là do há»c trò của Gahana Sergeevna - diá»…n viên Nadezda Gracheva đóng. Tôi có cảm giác giác Nữ hoà ng Elizabet chủ yếu là xem các Ä‘iệu vÅ© ba lê trong vở kịch nà y - bởi vì nó là m cho ngÆ°á»i ta nhá»› lại thá»i trẻ trung, nhá»› lại những hình ảnh và ấn tượng đôi khi Ä‘i mãi suốt Ä‘á»i mình. Tôi còn nhá»› cả Ä‘á»™i hình của Elizabet ngồi trong lô ở nhà hát - đó là biểu tượng của ná»n quân chủ Anh vẫn được gìn giữ đúng nghi lá»….
Nói chung ngoà i việc thăm những di tÃch lịch sá» và văn hoá của Nga (Kremli, Cung Ä‘iện Mùa Äông, các lâu Ä‘Ã i và cung Ä‘iện, Äà i tưởng niệm Pikarevski), Nữ hoà ng Anh Elizabet còn có Ä‘iá»u kiện táºn mắt nhìn thấy cuá»™c sống của chúng ta không phải từ góc Ä‘á»™ lá»… tiết. Chẳng hạn Nữ hoà ng đến thăm TrÆ°á»ng Trung há»c số 20 của MatxcÆ¡va, má»™t trÆ°á»ng có “truyá»n thống rất Anhâ€, nÆ¡i Ä‘ang chuẩn bị vở kịch “Hamlet†bằng thứ tiếng của tác giả. Nữ hoà ng cÅ©ng tiếp xúc vá»›i các bạn trẻ MatxcÆ¡va và há» cÅ©ng được táºn mắt nhìn thấy Nữ hoà ng. Cho đến bây giá» tôi còn nhá»› mãi món quà của Hoà ng gia Anh để lại sau chuyến Ä‘i đó.
Äó chỉ Ä‘Æ¡n giản là chiếc há»™p gá»— đã được đánh bóng. Tôi mở há»™p ra và thấy nhÆ° má»™t câu chuyện dân gian của trẻ thÆ¡: trong há»™p có rất nhiá»u ngăn. Trong các ngăn chứa những hạt. Äó là những hạt hoa quả trong vÆ°á»n của Hoà ng gia. Má»™t món quà rất Anh!
Naina, Lena và Tania nghiên cứu rất kỹ những hạt của các loà i hoa nà y, sau đó Ä‘em gieo những hạt đó. Tất nhiên khà háºu Nga không thể là m cho tất cả các loà i hoa trong bá»™ sÆ°u táºp của Hoà ng gia Anh được Ä‘Æ°a từ những miá»n thuá»™c địa xa xôi của Anh có thể má»c được. Äáng tiếc là má»™t số hạt đã bị chết. NhÆ°ng má»™t số loà i hoa vẫn má»c đến bây giá». Những cây hoa đó má»c lên và trông tháºt thÃch mắt. Hoà ng gia Anh mãi mãi để lại ấn tượng trong khu vÆ°á»n gia đình tôi.
Có thá»i vai trò các thứ báºc đẳng cấp nhà thá» các nhân váºt được đăng quang trong chÃnh trị có ý nghÄ©a quyết định. GiỠđây Ä‘iá»u đó chỉ còn là kỳ dị. Hoặc là đã được loại bá» khá»i các quy định.
Má»™t trong những trÆ°á»ng hợp được loại bá» ra khá»i các quy định đó là Hoà ng đế Tây Ban Nha Joan Carlos Äệ Nhất.
Lai lịch của ông ta - là má»™t nghịch lý lịch sá» chÃnh trị của thế ká»· 20. Nhà độc tà i Franco, má»™t ngÆ°á»i mang quan Ä‘iểm cá»±c hữu quyết định khôi phục lại chế Ä‘á»™ quân chủ ở đất nÆ°á»›c mình để mãi mãi khẳng định chế Ä‘á»™ Franco ở Tây Ban Nha. Äể thá»±c hiện được Ä‘iá»u đó Franco đã Ä‘Æ°a ngÆ°á»i thừa kế lúc đó má»›i là má»™t cáºu bé mÆ°á»i tuổi đầu vá» há»c ở Tây Ban Nha (có thoả thuáºn vá»›i cha Joan Carlos, Công tÆ°á»›c Barselonski). Năm 1969, Joan Carlos được Franco Ä‘Æ°a lên ngôi. NhÆ°ng vị Quốc vÆ°Æ¡ng trẻ tuổi nà y hoà n toà n không chấp nháºn mối thù của viên tÆ°á»›ng nà y đối vá»›i chế Ä‘á»™ cá»™ng hoà , dân chủ của xã há»™i. Ngược lại Joan Carlos lại trở thà nh ngÆ°á»i bảo đảm cho những cải cách ở Tây Ban Nha.
Sau khi Franco chết năm 1975, ông cho tiến hà nh má»™t đợt ân xá rá»™ng rãi, khôi phục những đảng phái chÃnh trị, thay đổi ChÃnh phủ và cuối cùng là năm 1981 ngăn chặn được má»™t cuá»™c đảo chÃnh quân sá»±. Tây Ban Nha trở thà nh má»™t nÆ°á»›c dân chủ. Cho đến bây giỠđất nÆ°á»›c nà y vẫn biết Æ¡n Quốc vÆ°Æ¡ng. ChÃnh nhá» láºp trÆ°á»ng kiên định của ông mà đã ngăn chặn được nhiá»u cuá»™c khủng hoảng khác nhau.
Tôi rất thú vị được gặp Quốc vÆ°Æ¡ng và Hoà ng háºu kiá»u diá»…m Sofia của ông (con gái út của Quốc vÆ°Æ¡ng Hy Lạp) năm 1994 tại Madrit và tại MatxcÆ¡va năm 1997. Äó là má»™t cặp Quốc vÆ°Æ¡ng và Hoà ng háºu tuyệt vá»i, hoà n toà n dân chủ và rất vui nhá»™n. Naina nói chuyện vá»›i Hoà ng háºu vá» nghệ thuáºt, còn tôi nói chuyện vá»›i Quốc vÆ°Æ¡ng vá» săn bắn. Hoá ra ông cÅ©ng là ngÆ°á»i sà nh săn bắn. Nói chung chuyến thăm Tây Ban Nha năm 1994 để lại trong tôi những ấn tượng tháºt sá»± vá» má»™t bầu không khà thắm thiết. Có thể Ä‘iá»u đó còn liên quan đến ấn tượng riêng của tôi: tại Barcelona tôi đã gặp lại bác sÄ© phẫu thuáºt, ngÆ°á»i đã cứu sống tôi, phẫu thuáºt cho tôi sau khi tôi bị má»™t tai nạn máy bay.
Tháºt là dá»… chịu khi lại được gặp con ngÆ°á»i luôn thÆ°á»ng trá»±c trên môi nụ cÆ°á»i nà y... Chắc là tôi hoà mình được vá»›i ngÆ°á»i Tây Ban Nha bởi má»™t tình cảm đặc biệt nà o đó chÃnh là nhỠ“cuá»™c gặp không chÃnh thức†trong khách sạn, nÆ¡i ngÆ°á»i ta đã phẫu thuáºt xÆ°Æ¡ng sống và loại trừ được bệnh bại liệt cho tôi. Tình cảm đó Ä‘i vá»›i tôi khắp má»i nÆ¡i. Còn khi Quốc vÆ°Æ¡ng và Hoà ng háºu giá»›i thiệu Viện bảo tà ng Prado vá»›i những phong cảnh tuyệt hảo, kể cho tôi nghe vá» Goie, Velaskes, thì tôi thấy ông không phải là báºc quân vÆ°Æ¡ng, mà chỉ thấy ông là má»™t con ngÆ°á»i rất đáng mến, nhá» số pháºn đặc biệt khác thÆ°á»ng của mình trở thà nh biểu tượng tinh thần của cả nÆ°á»›c rây Ban Nha, má»™t con ngÆ°á»i được tất cả dân chúng Tây Ban Nha mến má»™. Tôi hÆ¡i ghen vá»›i ông - bởi ông luôn luôn có thể giữ khoảng cách không can thiệp và o các công việc chÃnh trị hà ng ngà y, tránh những khát vá»ng và bê bối thÆ°á»ng ngà y mà tất yếu Ä‘i liá»n vá»›i hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị.
Tôi vẫn nhá»› là tôi đã nhìn Quốc vÆ°Æ¡ng: Không, không phải Ä‘Æ¡n giản mà loà i ngÆ°á»i không muốn Ä‘oạn tuyệt vá»›i chế Ä‘á»™ quân chủ, mặc dù loà i ngÆ°á»i sắp bÆ°á»›c và o thiên niên ká»· thứ ba. Trong việc nà y nó có cái gì đó. Dù sao thì Ãt nhất là đối vá»›i Tây Ban Nha, má»™t đất nÆ°á»›c khó khăn lắm má»›i bứt ra khá»i chế Ä‘á»™ Ä‘á»™c tà i và Quốc vÆ°Æ¡ng trở thà nh vị cứu tinh dân tá»™c.
Những cuá»™c gặp không chÃnh thức của chúng tôi vá»›i Chủ tịch nÆ°á»›c Cá»™ng hoà Nhân dân Trung Hoa Giang Trạch Dân cÅ©ng thú vị biết bao.
Trung Quốc sau nhiá»u năm “hững há» nguá»™i nhạt†đã dần dần trở thà nh má»™t trong những đối tác chủ yếu của chúng ta trên thế giá»›i. Äất nÆ°á»›c nà y vá»›i ná»n kinh tế Ä‘ang phát triển nhÆ° vÅ© bão, ủng há»™ má»™t thế giá»›i Ä‘a cá»±c, có quan Ä‘iểm Ä‘a nguyên đối vá»›i việc giải quyết các vấn Ä‘á» quốc tế. Trung Quốc là má»™t cÆ°á»ng quốc trong lÄ©nh vá»±c chÃnh trị, quân sá»±. Song đã có thá»i Trung Quốc cá»™ng sản hoà n toà n cách ly thế giá»›i bên ngoà i, đã từng là mối Ä‘e doạ tiá»m tà ng an ninh châu Ã. Còn giá» dây, Trung Quốc vẫn giữ tất cả tÃnh đặc thù của mình, vẫn duy trì truyá»n thống từ thá»i Mao Trạch Äông, nhÆ°ng đã là má»™t đất nÆ°á»›c khác hẳn, má»™t đất nÆ°á»›c hiện đại, năng Ä‘á»™ng và hùng cÆ°á»ng.
Là má»™t đồng minh rất quan trá»ng của Nga.
ChÃnh vì váºy năm 1997 đã diá»…n ra những cuá»™c gặp không chÃnh thức vá»›i Trung Quốc, phÃa Trung Quốc đã Ä‘á» nghị cuá»™c gặp cấp cao tiếp theo ở MatxcÆ¡va biến thà nh má»™t cuá»™c đối thoại không chÃnh thức. Äiá»u đó đối vá»›i chúng ta và đối vá»›i ngÆ°á»i Trung Quốc không há» Ä‘Æ¡n giản. Hình ảnh Trung Quốc xÆ°a nay luôn luôn trong bá»™ quần áo đại cán cà i kÃn cúc chÆ°a ra khá»i suy nghÄ© của má»i ngÆ°á»i. Chúng tôi cùng vá»›i Giang Trạch Dân, ngÆ°á»i nói tiếng Nga cÅ©ng không đến ná»—i tồi, cố gắng Ä‘á»™ng viên các trợ lý là m sao thay đổi được diện mạo.
Cuá»™c gặp tiếp theo diá»…n ra ở Trung Quốc trong bầu không khà đầm ấm. Äại sứ Igor Rogachov của chúng ta ở Trung Quốc đã há»— trợ rất nhiá»u. Äó là má»™t chuyên gia vá» Trung Quốc, sống lâu năm ở đây và hiểu Trung Quốc đến từng chân tÆ¡ kẽ tóc. Ông là đại sứ duy nhất ở Bắc Kinh mà đi ra Ä‘Æ°á»ng phố ai cÅ©ng biết và cÅ©ng chà o há»i.
Rogachov nói lại rằng Giang Trạch Dân là ngÆ°á»i rất thÃch hát những bà i hát Nga, đặc biệt là hai bà i hát: - “Có má»m đá ở Volga†và bà i “Chiá»u MatxcÆ¡vaâ€. Ông tháºt sá»± hát và hát say sÆ°a. Cả gian khánh tiết nhÆ° sôi Ä‘á»™ng vui nhá»™n hẳn lên, tình cảm dạt dà o. Sau đó Boris Nemtsov ngẫu hứng cÅ©ng quyết định hát má»™t bà i hát Nga. Rồi Boris Nemtsov bắt đầu hát... nhÆ° vịt kêu. Tôi phải nói vá»›i anh ta: “Nà y Boris Efimovich, hãy táºp hát Ä‘i đã trÆ°á»›c khi Ä‘i đến những cuá»™c gặp gỡ quốc tế cấp caoâ€.
Còn trong cuá»™c gặp cuối cùng năm 1999, Rogachov tá»± mình chÆ¡i piano đệm nhạc cho Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân hát. Trong tôi vẫn có suy nghÄ© khi nhá»› lại những cuá»™c gặp không chÃnh thức: đúng là “những cuá»™c gặp không Ä‘eo ca vát!†Bắc Kinh là má»™t thà nh phố rá»™ng lá»›n, nhá»™n nhịp, thoải mái. Trong thà nh phố đó Ä‘ang diá»…n ra má»™t cuá»™c sống nóng bá»ng, luôn luôn có những ấn tượng ngoạn mục khác thÆ°á»ng, rất khác thÆ°á»ng mà đôi khi ta rất dá»… bị lạc.
TrÆ°á»›c khi máy bay trở lại MatxcÆ¡va chuyện đó đã xảy ra vá»›i Tania. Tania dáºy sá»›m để thu xếp cho tôi. Chỉ mặc áo choà ng, nó thu dá»n đồ đạc, sau đó trở lại căn buồng của mình, thì không thấy chiếc va li quần áo đâu cả. Tania hoảng hốt Ä‘i tìm. Hoá ra Naina đã chuyển chiếc va li đó ra sân bay cùng vá»›i những đồ dụng khác.
Thế là Tania ở lại Bắc Kinh má»™t giá» mà không có quần áo. Là m thế nà o nhỉ? Những phụ nữ của tôi gá»i Ä‘iện Ä‘i đâu đó, chạy lăng xăng trên các tầng nhà để tìm kiếm bá»™ đồ cho Tania, còn tôi... cÆ°á»i hết cỡ và không thể dừng lại được.
- Ba Æ¡i, ba cÆ°á»i cái gì đó! Là m sao con Ä‘i được? - Tania có vẻ giáºn dõi.
NhÆ°ng khi trên máy bay, mặc bá»™ đồ của ai đó không hợp cỡ bên cạnh tôi... Tania bá»—ng nhiên cÆ°á»i phá lên. Tôi rất nhá»› và nghÄ© rằng ở Trung Quốc khi chúng tôi đến thăm luôn luôn cảm thấy tá»± do, nhẹ nhà ng và được Ä‘Æ°a tiá»…n hết sức phấn khởi và thân thiện.
Tôi rất nhớ buổi ăn tối với gia đình Giang Trạch Dân.
Chúng tôi gồm ba ngÆ°á»i: Tôi Naina và Tania. Những bức tranh truyá»n thống của Trung Quốc trang trà trong bếp ăn là m tôi hết sức ngạc nhiên, - tháºt huyá»n bà vá» mà u sắc, là m cho căn bếp sáng toả. Äặc biệt tôi rất thÃch bức tranh mùa hoa Ä‘Ã o nở. Những cà nh Ä‘Ã o nhÆ° sống Ä‘á»™ng, chìa bà n tay đón tôi. Tôi chăm chú quan sát, và không thể không thán phục.
Có Ä‘iá»u, chúng tôi mang má»™t bức tranh từ Trung Quốc vá» - đó là bức tranh mà u Ä‘á» vẽ trên ná»n trắng. Äó là tặng phẩm mà hiện nay chúng tôi Ä‘ang treo ở nhà .
Äám phụ nữ trao đổi vá» những món ăn Æ°a thÃch: món ăn Trung Hoa. Món ăn Trung Hoa tháºt sá»± hấp dẫn và ngon. Tôi rất thÃch món chè Trung Quốc. Giang Trạch Dân cứ má»—i lần gặp thể nà o cÅ©ng tặng tôi những bá»™ pha chè của “Hoà ng đế Trung Hoaâ€. Ngoà i chè ra, chúng tôi còn uống rượu vang và ng của Trung Quốc: má»™t chiếc ly nhỠđược đặt trong bát nÆ°á»›c nóng và chỉ sau đó má»›i uống.
Tôi cho rằng ngÆ°á»i Trung Quốc có sứ mệnh riêng trên mảnh đất của mình - há» sống ở má»™t đất nÆ°á»›c vá»›i má»™t ná»n văn hoá liên tục, má»™t lịch sá» liên tục. Äã qua bao thế ká»· há» vẫn giữ truyá»n thống của mình, triết lý của mình. Tôi tháºt thấm thÃa khi Giang Trạch Dân má»i tôi vá» dinh thá»± riêng của mình và dẫn tôi ra nÆ¡i “đà m đạo dÆ°á»›i ánh trăng†- má»™t địa Ä‘iểm không gian được bố trà trên bá» kênh. Hoà n toà n trống vắng. Äây là nÆ¡i để chiêm ngưỡng thiên nhiên. Chúng tôi cùng ngồi trên ghế, chiêm ngưỡng và ôn lại quãng Ä‘á»i đã qua. Chúng tôi nhá»› vá» quá khứ, những năm 50, khi ông còn là m việc ở MatxcÆ¡va trong nhà máy chế tạo ô tô “ZiLâ€, ông đã thá»±c táºp ở nhà máy nà y. Chúng tôi nhá»› lại cái thá»i đói kém, nhÆ°ng vui nhá»™n, khi coi sữa đặc có Ä‘Æ°á»ng là đặc sản cả đối vá»›i ngÆ°á»i Nga cÅ©ng nhÆ° ngÆ°á»i Trung Quốc. Sữa đặc có Ä‘Æ°á»ng trong những há»™p mà u xanh là má»™t món ngá»t đến mức khó chịu, nhÆ°ng lại là má»™t món huyá»n bÃ. Thế mà đã bao năm trôi qua rồi. Äã xảy ra biết bao sá»± kiện chÃnh trị. Äã biết bao cuá»™c xung Ä‘á»™t diá»…n ra trên trái đất của chúng ta. Äã biết bao nhà lãnh đạo xuất hiện trên sân khấu chÃnh trị và ra Ä‘i. NhÆ°ng đến bây giá» chúng tôi vẫn nhá»› sữa đặc có Ä‘Æ°á»ng.
Khi tôi kể cho Giang Trạch Dân nghe câu chuyện đứa cháu trai Vanca rất thÃch của ngá»t, thì Giang Trạch Dân tá»± nhiên phấn chấn và kể lại câu chuyện vỠđứa cháu ná»™i mình. Äứa cháu ná»™i của ông đã lá»›n, Ä‘ang sống và há»c ở má»™t thà nh phố khác. Có lần nó gá»i Ä‘iện cho nhà lãnh đạo Trung Quốc, ông ná»™i nó, và yêu cầu: “ông Æ¡i, ông giải cho cháu bà i toán đại số, cháu giải không ra!â€. Nhà lãnh đạo Trung Quốc hoảng hốt, ông không muốn bẽ mặt trÆ°á»›c đứa cháu ná»™i, ghi lại những Ä‘iá»u kiện của bà i toán và nói vá»›i cháu gá»i Ä‘iện lại sau năm phút. Suy nghÄ© đầu tiên của ông ná»™i là chắc phải nhỠđến Viện Hà n lâm khoa há»c. NhÆ°ng sau đó ông quyết định dù sao mình cÅ©ng phải tá»± giải lấy. Và ông đã giải được! Có lẽ không phải bất kỳ má»™t thà nh công quốc tế nà o của Trung Quốc cÅ©ng Ä‘em lại cho Giang Trạch Dân má»™t sá»± hà i lòng nhÆ° việc ông giải được bà i toán vừa qua...
Ngà y 23 tháng 11 năm 1998, nhà lãnh đạo Trung Quốc đến thăm tôi tại bệnh viện. Äó là chuyến viếng thăm của má»™t ngÆ°á»i bạn. Tôi chÆ°a bao giá» tiến hà nh má»™t cuá»™c gặp gỡ quốc tế trong Bệnh viện Trung Æ°Æ¡ng, nhÆ°ng đối vá»›i Giang Trạch Dân đó là má»™t ngoại lệ. Chúng tôi rất cần gặp nhau, thống nhất quan Ä‘iểm. Còn cuối năm 1999, tôi lại Ä‘i thăm Trung Quốc. Các bạn lÆ°u ý vá» thá»i gian. Khi tôi đã Ä‘i đến quyết định cuối cùng là tôi sẽ từ chức. NhÆ°ng chÆ°a ai biết Ä‘iá»u đó. ChÃnh Trung Quốc là nÆ¡i tôi tiến hà nh chuyến công du cuối cùng vá»›i tÆ° cách là nguyên thủ quốc gia. Äó không phải là má»™t sá»± ngẫu nhiên.
Trung Quốc bao giá» cÅ©ng ủng há»™ quan Ä‘iểm thế giá»›i Ä‘a cá»±c HÆ¡n nữa cuá»™c đối thoại Nga - Trung trong những năm gần đây là má»™t trong Ãt những đòn bẩy thá»±c sá»± để Ä‘Æ°a quan Ä‘iểm đó và o cuá»™c sống.
Äối tác chiến lược vá»›i Trung Quốc ở châu à là má»™t cái trục, tôi có thể gá»i là cái trục chÃnh kiá»m chế những cuá»™c xung Ä‘á»™t GiỠđây, khi biên giá»›i các quốc gia SNG vá»›i Afganistan và Pakistan thỉnh thoảng lại bùng lên “điểm nóngâ€, khi thì lại xảy ra những cuá»™c xung Ä‘á»™t cục bá»™ vá»›i sá»± tham gia của quân Taliban và các phần tá» Hồi giáo cá»±c Ä‘oan, thì việc hợp tác quân sá»± vá»›i Trung Quốc có ý nghÄ©a hoà n toà n má»›i và chất lượng má»›i. Chúng ta cần có sá»± há»— trợ của Trung Quốc trong việc thiết láºp má»™t hệ thống an ninh táºp thể ở khu vá»±c nà y. Nếu nhÆ° chúng ta để cho lò lá»a căng thẳng bùng lên, thì nó sẽ lây lan ra khắp thế giá»›i, tấn công và o ná»n văn minh của thế giá»›i hiện nay. Buôn bán vá»›i Trung Quốc là má»™t trong những vấn Ä‘á» tối quan trá»ng trong việc phát triển kinh tế của Nga. Từ hợp tác công nghệ vÅ© trụ và quốc phòng đến những hà ng hoá tiêu dùng sinh hoạt được Ä‘Æ°a qua biên giá»›i. Những Ä‘iá»u đó sẽ Ä‘em lại công ăn việc là m và phÆ°Æ¡ng tiện tồn tại cho hà ng triệu ngÆ°á»i bình dân. Äiá»u rất quan trá»ng là là m sao để việc buôn bán đó văn minh, giúp cho nó có sá»± đảm bảo, há»— trợ của Nhà nÆ°á»›c. Còn nhiá»u vấn Ä‘á» mà quan Ä‘iểm trùng hợp của Nga và Trung Quốc có thể là m thay đổi tình hình quốc tế tốt hÆ¡n - đó là quan hệ của các quốc gia ở Nam à (Ấn Äá»™ và Pakistan), vấn dá» Triá»u Tiên và những vấn Ä‘á» khác. NhÆ°ng Ä‘iá»u quan trá»ng trong các cuá»™c há»™i Ä‘Ã m của tôi vá»›i Giang Trạch Dân là : sá»± thấu hiểu tình hình quốc tế của ông.
Tình hình đó hiện nay không còn đối đầu rạch ròi trắng Ä‘en nhÆ° mÆ°Æ¡i, mÆ°á»i lăm năm trÆ°á»›c đây. Những quá trình phức tạp nhất của thế giá»›i ngà y nà y là - toà n cầu hoá kinh tế, sá»± phát triển công nghệ thông tin, những cuá»™c đối thoại nhá»™n nhịp vá» quyá»n con ngÆ°á»i, - đã buá»™c chúng ta phải có sá»± hiểu biết má»›i vá» thể chế thế giá»›i. Ai sẽ lá»›n tiếng quyết định chiến lược thế giá»›i, ai sẽ “áp đặt†luáºt chÆ¡i đối vá»›i tất cả các nÆ°á»›c còn lại, ai có thể giải quyết những vấn Ä‘á» quốc tế trên cÆ¡ sở cân nhắc đến lợi Ãch của tất cả các dân tá»™c?
Chúng ta vá»›i Trung Quốc có sá»± hiểu biết chung nhiệm vụ nà y: không thể cho phép má»™t ai đó có quyá»n bấm “nút†cho diá»…n biến tình hình quốc tế. Không thể chỉ trông chá» và o má»™t hệ thống bảo đảm an ninh thế giá»›i - là Mỹ. Không thể chỉ vì nhÅ©ng giá trị dân chủ, mà Mỹ đòi há»i để rồi Ä‘á»™c Ä‘oán già nh được mục Ä‘Ãch của há». NhÆ°ng cÅ©ng không thể để quay trở lại cái vÅ©ng lầy “chiến tranh lạnhâ€. Cần phải có những cuá»™c đối thoại thÆ°á»ng xuyên của các đối tác bình đẳng.
Trong các cuộc hội dà m với Giang Trạch Dân chúng tôi đã cố gắng nhất quán, từng bước là m cho quan điểm gần gũi nhau hơn, cố gắng xây dựng một thế giới đa cực, phức tạp nhưng không có sự độc đoán.
Tảng băng trong quan hệ giữa hai nÆ°á»›c chúng ta đã tan từ lâu. Dòng sông Ä‘ang chảy - má»™t dòng sông của sá»± tin cáºy rá»™ng lá»›n, của các cuá»™c tiếp xúc rất tình ngÆ°á»i.
Tôi tháºt sá»± thầm cám Æ¡n những “cuá»™c tiếp xúc không Ä‘eo ca vátâ€.
|
|
|
Từ khóa được google tìm thấy
|
co quan tinh bao fapsi, dinh nghia ascar, êîíêóðñû, êîìñîìîëåö, êðåäèòû, íîãòåé, ïîòòåð, ïðèêîëüíûå, ïðîìñâÿçüáàíê, öèôðîãðàä, õðåíîâûé |
| |