|
|
08-09-2008, 08:52 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
.CHỈ TRÃCH VÀ CHỈ Lá»–I
1. Phân biệt:
Lầm lá»—i là má»™t vấn Ä‘á» lá»›n của con ngÆ°á»i. Trong chúng ta không ai dám nháºn từ nhỠđến lá»›n mình không há» lầm lá»—i. NhÆ° váºy, má»™t sá»± tháºt mà chúng ta phải thấy, phải đối diện là chúng ta luôn sống trong những lầm lá»—i, lầm lá»—i của ngÆ°á»i khác và của chÃnh mình.
Vá» lá»—i lầm của chÃnh mình, má»—i ngÆ°á»i Ä‘ang từng bÆ°á»›c tu sá»a. Còn đối vá»›i lá»—i của ngÆ°á»i khác, chúng ta phải có thái Ä‘á»™ nhÆ° thế nà o ?
NgÆ°á»i tu hà nh chúng ta thÆ°á»ng sống có lý tưởng, có mục tiêu cao đẹp. Nếu không, ai dám từ bá» gia đình để và o chùa sống kiếp tu hà nh. Chúng ta tin rằng, không ai vì sá»± khó khăn, thất bại hay thất tình, thất nghiệp, thất vá»ng… mà phải Ä‘i tu nhÆ° má»™t số tiểu thuyết đã nói . Chúng ta hiểu Äạo, mến Äạo, có nhân duyên nên má»›i và o chùa tu hà nh. Bởi váºy, má»—i ngÆ°á»i Ãt nhiá»u Ä‘á»u có mÆ¡ Æ°á»›c, mÆ¡ Æ°á»›c má»™t ngà y nà o đó, chúng ta vượt khá»i thân pháºn phà m phu để bÆ°á»›c và o dòng của những vị Thánh.
NhÆ°ng cÅ©ng phải hiểu rằng, từ vị trà hiện tại đến vị trà Thánh Hiá»n, chúng ta phải vượt qua không biết bao nhiêu lầm lá»—i từ bản thân mình. Vì Thánh không có gì khác hÆ¡n là cá»±c kỳ Ãt lầm lá»—i. Không phải kiếp nà y, còn nhiá»u kiếp khác nữa, chúng ta phải sá»a hết những sai lầm của mình. Cho đến má»™t ngà y nà o đó, lá»—i lầm còn rất Ãt, chúng ta đã và o được dòng của những vị Thánh. Tất nhiên, đến vị trà của Äức Pháºt thì sai lầm hoà n toà n không tồn tại nữa.
NhÆ° váºy, phải thừa nháºn má»™t Ä‘iá»u là trên bÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng tu hà nh, chúng ta vẫn còn phạm lá»—i lầm và ngÆ°á»i chung chúng ta vẫn còn phạm lá»—i lầm, nhÆ°ng Ä‘iá»u quan trá»ng là chúng ta biết sá»a chữa và vượt qua. Nếu những lá»—i lầm được khắc phục sá»›m thì Pháºt pháp nhanh chóng hÆ°ng thịnh trở lại. Nếu chúng ta cÅ©ng nhÆ° huynh đệ chúng ta không khắc phục được lá»—i lầm, hay lá»—i lầm được khắc phục vá»›i tốc Ä‘á»™ quá cháºm thì cÅ©ng có nghÄ©a là Pháºt pháp Ä‘ang suy tà n. NhÆ° váºy, lầm lá»—i của mình và của ngÆ°á»i Ä‘á»u ảnh hưởng đến Pháºt pháp, đó không phải là vấn Ä‘á» Ä‘Æ¡n giản.
Thêm má»™t Ä‘iá»u nữa, nếu tinh tấn tu hà nh, tinh tế kiểm soát tâm mình, sá»a lá»—i mình được nhiá»u, thì chúng ta rất nhạy, rất sắc trong vấn Ä‘á» nhìn thấy lá»—i ngÆ°á»i khác.(DÄ© nhiên là thấy lá»—i ngÆ°á»i khác nhiá»u hÆ¡n thấy lá»—i mình. Vì sống mà tá»± thấy được lá»—i của mình nhiá»u là điá»u rất khó, thấy lá»—i ngÆ°á»i khác thì dá»… hÆ¡n). Äến khi siêng năng kiểm soát tâm mình, đối vá»›i lá»—i ngÆ°á»i khác, chỉ cần nhúc nhÃch má»™t chút là bị ta thấy ngay, và biết ngay ngÆ°á»i đó thuá»™c loại ngÆ°á»i nà o. Và lúc đó, chúng ta phải có thái Ä‘á»™ đối vá»›i lá»—i của há». Có những lá»—i ban đầu không có gì nghiêm trá»ng, nhÆ°ng nếu để nó phát triển lâu dà i thì sẽ trở thà nh nghiêm trá»ng. Cho nên, chúng ta không được để lá»—i của mình và lá»—i của huynh đệ tiếp tục tồn tại, phải giúp cho huynh đệ vượt qua. ( Ở đây chúng ta Ä‘ang nói vá» lá»—i của ngÆ°á»i khác, không nói lá»—i của mình).
Chẳng hạn, có ngÆ°á»i nà o đó vừa cúng dÆ°á»ng đồ tứ sá»±. Äồ đạc để trong liêu của Tỳ Kheo. Má»™t huynh đệ và o nháºn đồ, được cái tốt và reo lên: “Hay quá, mình được đồ tốtâ€. Lúc đó, nếu nhìn thấy, chúng ta phải nhắc nhẹ nhà ng: “Mình được má»™t cái tốt nghÄ©a là huynh đệ khác không được cái tốt, còn mình nháºn má»™t cái xấu nghÄ©a là má»™t huynh đệ nà o đó sẽ không bị cái xấu.â€
NhÆ° váºy, căn cứ trên Giá»›i luáºt, chá»n cái tốt cho mình trong số đồ lặt vặt của tứ sá»± cúng dÆ°á»ng, ngÆ°á»i ấy không có gì phạm, không có gì để trách, nhÆ°ng trên Äạo đức, nó là má»™t cái khuyết lỡ. Tuy ngÆ°á»i ấy không lấy cắp của ai, không phạm sai lầm gì nghiêm trá»ng, nhÆ°ng đó cÅ©ng là dấu hiệu của lòng tham, của sá»± Ãch kỉ. Những ngÆ°á»i nhÆ° váºy, sau nà y trong gian khổ của Ä‘á»i sống, sẽ không biết hy sinh, không biết nhÆ°á»ng Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho huynh đệ. Và nhÆ° váºy, ngÆ°á»i nà y cÅ©ng không có cÆ¡ há»™i để tạo những công đức lá»›n, bởi vì chỉ biết nghÄ© đến bản thân mình. NgÆ°á»i không có công đức lá»›n, dÄ© nhiên, Äạo tâm, Äạo đức chẳng tiến bá»™ được nhiá»u. Chỉ má»™t việc Ä‘Æ¡n giản nhÆ° thế nhÆ°ng chúng ta thấy ngay là nguy hiểm rất lá»›n. Nếu chúng ta nhắc nhở đúng lúc, ngÆ°á»i đó sẽ tỉnh ngá»™ ngay. Còn trÆ°á»ng hợp tham lam, lấy của ngÆ°á»i khác là m của mình, đó là lá»—i cá»±c nặng. Cho nên, ngÆ°á»i tu phải cẩn tháºn vá» lòng tham của mình, phải sống thanh bai, không bao giỠđược tham của ngÆ°á»i khác.
Có những lá»—i rất nhá», chúng ta thấy mà không ngăn chặn thì ngÆ°á»i mắc lá»—i sẽ trở nên hÆ° há»ng.
Và dụ: Chùa có qui định là ai muốn ra khá»i khuôn viên chùa phải xin phép. Má»™t hôm, có ngÆ°á»i vì việc gấp phải chạy ra khá»i chùa, nhÆ°ng Thầy trụ trì, Giáo thá» lại Ä‘i vắng nên ngÆ°á»i ấy không xin phép kịp. Äúng ra, lúc khác phải thÆ°a lại vá»›i Thầy trụ trì, nhÆ°ng thấy không ai biết nên ngÆ°á»i ấy im luôn.
Sá»± việc đúng ra cÅ©ng không có gì nghiêm trá»ng. Bởi vì há» Ä‘i ra ngoà i cÅ©ng vì việc chÃnh đáng, không phải vì mục Ä‘Ãch xấu xa. NhÆ°ng nếu biết chuyện mà chúng ta vẫn im lặng, sau nà y ngÆ°á»i đó sẽ có thói quen qua mặt ngÆ°á»i lá»›n. Từ chá»— qua mặt ngÆ°á»i lá»›n, há» coi thÆ°á»ng ká»· cÆ°Æ¡ng của chùa. Mà ká»· cÆ°Æ¡ng của chùa đã bị phá vỡ thì khi là m trụ trì má»™t ngôi chùa nà o đó, há» sẽ không tuân thủ theo Ä‘Æ°á»ng lối chung của Giáo há»™i. Má»™t khi đã quen dẫm đạp Ä‘Æ°á»ng lối của Giáo há»™i thì giá»›i của Äạo há» cÅ©ng chẳng thiết tha gìn giữ nữa. Cho nên, chúng ta thấy rằng, há»… má»™t lần vi phạm thanh quy lặt vặt mà không ai sá»a, lá»—i lầm sẽ được nuôi dưỡng lá»›n lên và trở thà nh nghiêm trá»ng.
Äiá»u nà y gợi chúng ta liên tưởng đến câu chuyện xảy ra tại má»™t phiên tòa mà ngÆ°á»i Ä‘á»i thÆ°á»ng nhắc đến nhÆ° má»™t bà i há»c kinh nghiệm cho các báºc cha mẹ trong việc giáo dục con cái. Chuyện kể rằng, trÆ°á»›c khi xá» tá»™i tá» hình má»™t bị cáo, quan tòa há»i anh ta:
- Nguyện vá»ng cuối cùng của anh là gì ?
Anh ta trả lá»i:
- Tôi muốn được ôm mẹ tôi một lần cuối .
Mong Æ°á»›c tháºt chÃnh đáng nên ngÆ°á»i ta vá»™i má»i bà mẹ đến. Tưởng ngÆ°á»i con sẽ ôm hôn mẹ thắm thiết, không ngá» anh ta đánh mẹ má»™t cái rất mạnh là m bà mẹ muốn ngất xỉu. Anh ta rà n rụa nÆ°á»›c mắt và nói:“Tại ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà nà y nên tôi má»›i bị chết má»™t cách nhục nhãâ€. Sau đó, anh ta Ä‘au Ä‘á»›n kể lại rằng, hồi còn nhá», lần đầu tiên khi qua nhà hà ng xóm ăn cắp được má»™t cái há»™p quẹt vá», anh được mẹ khen:“ Thằng nà y khônâ€. Cứ thế, lá»›n lên anh ta trở thà nh má»™t tên cÆ°á»›p của, giết ngÆ°á»i.
Trong giai Ä‘oạn tu há»c, có những lá»—i nhá» tưởng không có gì quan trá»ng nhÆ°ng nó là sá»± đổ vỡ lá»›n lao vá» sau. Nguy hiểm nhÆ° váºy nên khi thấy huynh đệ phạm lá»—i, chúng ta phải hiểu Ä‘iá»u đó không Ä‘Æ¡n giản và tìm cách nhắc nhở để há» sưả chữa.
Chẳng hạn, từ má»™t chuyện rất nhá», chuyện má»™t ngÆ°á»i không tùy thuáºn huynh đệ, chỉ thÃch là m theo ý mình, chúng ta hình dung Ä‘iá»u gì sẽ xảy ra sau nà y ? NgÆ°á»i không tùy thuáºn huynh đệ là ngÆ°á»i bÆ°á»›ng bỉnh, cÅ©ng có nghÄ©a là chấp ngã nặng, chấp ý kiến mình rất nặng, không tùy thuáºn được vá»›i ngÆ°á»i khác. Nếu chấp ngã nặng, không sống bằng tâm của huynh đệ, ngã chấp sẽ tăng trưởng và là m cho Äạo tâm mình bị thoái lui Ä‘i. Chỉ không tùy thuáºn má»™t chút thôi, nhÆ°ng chúng ta phải hiểu là ngÆ°á»i nà y rất khó tu, vì ngÆ°á»i tu theo đạo Pháºt là đi dần đến vô ngã. Vô ngã luôn khiến ta có khả năng tùy thuáºn vá»›i má»i ngÆ°á»i rất lá»›n, không giữ ý kiến của mình, luôn sống bằng tâm của huynh đệ.
Hoặc chuyện khác, chuyện không vâng lá»i Thầy Tổ:
Thầy Ä‘i vắng, dặn ở nhà dá»n dẹp cốc phòng, chúng ta ham chÆ¡i, không là m. Thầy vá», há»i: “Tại sao con không là m?â€
-“ Dạ con quên, con báºn công chuyện nên con quênâ€
Äúng là quên tháºt chứ không phải chúng ta cố ý không vâng lá»i Thầy. Chuyện đó xét lại cÅ©ng nhá», nhÆ°ng thá»±c ra không nhá». Vì khi Thầy dặn Ä‘iá»u gì, chúng ta không chú tâm để đón nháºn lá»i của Thầy tức là tâm không vâng lá»i Thầy. Nếu khi Thầy dặn dò, chúng ta chăm chú lắng nghe, chắc chắn sẽ không quên. Từ chá»— há»i hợt, không chú ý thà nh ra chúng ta không vâng lá»i Thầy. Những ngÆ°á»i không tùy thuáºn vá»›i Huynh đệ, không vâng lá»i Thầy thừơng chấp ngã rất nặng, rất khó tiến Äạo. Bây giá» thì nhẹ, nhÆ°ng tÆ°Æ¡ng lai ngÆ°á»i nà y có thể phá Äạo. Chấp ngã nặng, sống không tùy thuáºn thì Ãch ká»· sẽ tăng trưởng, và còn nhiá»u chuyện trầm trá»ng hÆ¡n nữa.
Ở đây, khi thấy Huynh đệ phạm lỗi, chúng ta sẽ xuất hiện một trong ba tình huống, ba thái độ như sau:
a) Thứ nhất: Chỉ trÃch:
Chỉ trÃch tức là công kÃch gay gắt, rêu rao lá»—i của ngÆ°á»i đó ra cho má»i ngÆ°á»i biết. TrÆ°á»ng hợp nà y xuất hiện khi chấp ngã nặng, từ bi Ãt. Tại sao khi từ bi Ãt, chấp ngã nặng, chúng ta sẽ có hà nh vi chỉ trÃch ngÆ°á»i khác khi ngÆ°á»i đó có lá»—i ? ÄÆ¡n giản là vì ta luôn luôn muốn hÆ¡n ngÆ°á»i khác. Äó là tâm lý bà máºt. Thay vì muốn là m cái gì hÆ¡n ngÆ°á»i khác, ta chá» ngÆ°á»i khác có lá»—i để ta hÆ¡n. NgÆ°á»i ta phạm lá»—i gì mà ta không phạm, tức là ta hÆ¡n ngÆ°á»i. Muốn chứng tá» cho má»i ngÆ°á»i biết ta hÆ¡n ngÆ°á»i khác thì ta phải chỉ trÃch. Tâm lý đó rất bà máºt. Äó là lý do tại sao ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng hay nói xấu nhau. Khi biết ngÆ°á»i có lá»—i, ta Ä‘em lá»—i đó nói cho ngÆ°á»i khác nghe là chúng ta đã bị tâm lý bà máºt đó chi phối. Cái tâm luôn cho rằng, há»… ngÆ°á»i khác dở tức mình giá»i, là tâm hÆ¡n thua, tâm kiêu mạn, tâm nà y rất ghê gá»›m.
b) Thứ hai: Chỉ lỗi:
Khi thấy ngÆ°á»i khác có lá»—i mà ta lại là ngÆ°á»i chấp ngã nhẹ, từ bi nhiá»u, chúng ta sẽ cảm thấy xót xa. Vì chúng ta biết rằng, há»… Huynh đệ mình có lá»—i thì sau nà y ngÆ°á»i ấy sẽ chịu quả báo. Nhìn trên luáºt Nhân Quả, ngÆ°á»i có tâm đạo do chấp ngã nhẹ, từ bi lá»›n, ngÆ°á»i đó hiểu nhân quả rất sâu. Từ chá»— xót xa, hai tâm niệm sẽ phát sinh. Má»™t là ta không muốn cho ai biết vì sợ Huynh đệ mình bị tổn thÆ°Æ¡ng danh dá»±. Hai là ta tìm cách khuyên can, giãi bà y để Huynh đệ mình đừng phạm lá»—i nữa.
c) Thứ ba: BỠmặc:
Äó là ba thái Ä‘á»™ chúng ta thÆ°á»ng gặp khi đứng trÆ°á»›c lá»—i lầm của ngÆ°á»i khác. Những thái Ä‘á»™ đó tùy thuá»™c và o tâm từ bi và mức Ä‘á»™ chấp ngã của má»—i ngÆ°á»i.
Trong ba trÆ°á»ng hợp, chúng ta tuyệt đối tránh việc chỉ trÃch, và cÅ©ng tránh luôn sá»± bá» mặc, chỉ giúp cho nhau vượt qua lá»—i lầm trong tình thÆ°Æ¡ng yêu.
2. Nhân quả:
Không Ãt ngÆ°á»i há»i chúng ta “Tu để là m gì ?â€. Nhiá»u ngÆ°á»i đã nói lên mục Ä‘Ãch, thÆ°á»ng là nói lên mục Ä‘Ãch, là để cho mình trở nên tốt đẹp, giác ngá»™, giải thoát…
Thá»±c ra, tất cả các mục Ä‘Ãch đó Ä‘á»u bị vị ká»· tiá»m tà ng chi phối. Và chÃnh sá»± vị ká»· đó sẽ sinh ra nhiá»u chuyện rắc rối. Vì sao, vì muốn mình tốt vẫn còn là Ãch ká»·. Cà ng Ä‘i sâu và o đạo Pháºt, chúng ta cà ng phát hiện ra những Ä‘iá»u tinh tế mà má»—i ngÆ°á»i cần phải tỉnh táo để nhìn thấy. Khi chúng ta Ä‘i tu, ai cÅ©ng mong cho mình trở nên tốt. Nói nhÆ° váºy, không ai dám nói lý luáºn của mình là sai. Váºy mà vẫn còn Ãch ká»· tiá»m tà ng chi phối.
Äến vá»›i Pháºt, chúng ta Ä‘á»u có má»™t nhân duyên, má»™t khởi Ä‘iểm gì đó. Hãy Ä‘á»c lại mấy câu thÆ¡ trong cuốn Luáºn vá» Nhân Quả:
… Có bao giỠem ước mơ vơ vẩn
Vá» quê hÆ°Æ¡ng ngáºp ánh sáng tình thÆ°Æ¡ng
Cõi nhân gian đã hiện bóng Thiên ÄÆ°á»ng
Vì thiện pháp giăng đầy trên má»i lối
Äá»i nhân thế sẽ không còn u tối
Nếu Ä‘Æ°á»ng Ä‘i Luáºt Nhân Quả nghiệp duyên
Äược tuyên dÆ°Æ¡ng thắp sáng khắp má»i miá»n
Trong em bé cụ già trong tất cả.
( Chơn Quang)
Khi hiểu luáºt Nhân Quả, chúng ta luôn luôn Æ°á»›c mÆ¡ má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u được biết vá» Nhân Quả. NhÆ° váºy, cả thế gian nà y tá»± nhiên sẽ trà n ngáºp Äạo đức. Chúng ta Æ°á»›c mÆ¡ rằng, trong nhà trÆ°á»ng, những em bé Ä‘á»u được há»c luáºt Nhân Quả. NhÆ°ng Ä‘iá»u đó chỉ có thể thá»±c hiện được trên má»™t đất nÆ°á»›c mà Pháºt Giáo là Quốc Giáo. Nếu được nhÆ° váºy, Äạo đức sẽ tăng lên rất mạnh.
Nói chung, chúng ta sống Ä‘á»u có Æ°á»›c mÆ¡. Chúng ta mong cho tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u thÆ°Æ¡ng yêu nhau, Ä‘á»u nhìn nhau bằng ánh mắt trìu mến, tay nắm tay chung má»™t nụ cÆ°á»i, má»™t niá»m vui; thế gian nà y đầy chim ca hoa nở, đầy ánh nắng hồng, đầy hÆ°Æ¡ng hoa ngà o ngạt nhÆ° má»™t cõi Thiên ÄÆ°á»ng và tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u có đạo đức, mà nhất là biết thÆ°Æ¡ng yêu nhau. Có thể đôi tay chúng ta bé nhá», việc là m chúng ta Ãt á»i, khả năng của chúng ta không nhiá»u, nhÆ°ng Æ°á»›c mÆ¡ của chúng ta không được quyá»n nhá» bé. NgÆ°á»i tu phải sống nhÆ° váºy, phải có Æ°á»›c mÆ¡ và ước mÆ¡ không được quyá»n bé nhá». Chúng ta phải Æ°á»›c mÆ¡, phải hÆ°á»›ng đến má»™t lý tưởng tuyệt đối hoà n hảo dù mình không là m được nhÆ° váºy.
Chúng ta mong cả thế gian nà y biết thÆ°Æ¡ng yêu nhau, mong cho Pháºt pháp giăng phủ khắp cả má»i nẻo Ä‘Æ°á»ng. NghÄ©a là , từ những là ng quê xa xôi, trên những đồi núi cao, đến những chốn phồn hoa đô há»™i, ai cÅ©ng dá»±a và o tinh thần Nhân Quả, Từ Bi, Bác Ãi của đạo Pháºt để đối xá» vá»›i nhau. NghÄ©a là chúng ta, ai cÅ©ng là má»™t sứ giả Ä‘em tình thÆ°Æ¡ng yêu, Ä‘em đạo đức, Ä‘em hòa bình đến cho con ngÆ°á»i, cho nhân loại.
MÆ¡ Æ°á»›c nhÆ° váºy, nhÆ°ng chúng ta sẽ là m được Ä‘iá»u gì ? TrÆ°á»›c hết, bây giá» má»—i ngÆ°á»i chúng ta phải gạn lá»c tâm mình, phải luôn giúp đỡ Huynh đệ trong chùa. Sau nà y lá»›n lên, chúng ta có thể vân du thuyết pháp, mở những pháp há»™i lá»›n lao đông đảo. MÆ¡ Æ°á»›c thÆ°á»ng lá»›n lao nhÆ° váºy, nhÆ°ng chúng ta chỉ sẽ là m được rất nhá»; nếu mÆ¡ Æ°á»›c nhá» thì việc là m của chúng ta còn Ãt á»i hÆ¡n nữa. Vì váºy, chúng ta phải biết Æ°á»›c mÆ¡, phải biết khát khao sá»± hoà n hảo, sá»± tuyệt đối, để rồi dù cho không là m được nhÆ° mÆ¡ Æ°á»›c, chúng ta cÅ©ng đã đóng góp được má»™t số Ä‘iá»u tốt đẹp cho nhân loại.
NhÆ°ng muốn cho má»i Ä‘iá»u tốt đẹp, trÆ°á»›c hết, chÃnh ngÆ°á»i tu chúng ta phải tá»± hoà n thiện bản thân mình .
Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u không thể phủ nháºn là không phải há»… là ngÆ°á»i xuất gia thì đã hết lá»—i lầm. Tăng Ni dù hết sức cố gắng vẫn còn sÆ¡ xuất. Äôi khi sá»± sÆ¡ xuất đó lan rá»™ng thì Pháºt Pháp suy đồi. Nếu sá»± sÆ¡ xuất vá» Äạo đức của Tăng Ni chỉ trong phạm vi hẹp thì Pháºt Pháp còn được gá»i là thịnh đạt. Chúng ta muốn Pháºt Pháp hÆ°ng thịnh thì phải giúp nhau tránh những sÆ¡ xuất vá» Äạo đức để niá»m tin của má»i ngÆ°á»i được vững chắc.
NhÆ° váºy, trÆ°á»›c lầm lá»—i của mình và của ngÆ°á»i, chúng ta Ä‘á»u phải có trách nhiệm. Má»—i ngÆ°á»i phải tá»± sá»a lá»—i của mình, đồng thá»i phải giúp nhau sá»a lá»—i, không được bá» mặc khi nhìn thấy lá»—i của ngÆ°á»i khác.
Bây giÆ¡, chúng ta nói đến Nhân Quả, háºu quả của từng việc là m.
a) Háºu quả của việc chỉ trÃch:
Chỉ trÃch nghÄ©a là đem lá»—i của ngÆ°á»i khác nói rá»™ng rãi cho nhiá»u ngÆ°á»i biết, vá»›i má»™t cái tâm có thể nói là ác Ä‘á»™c. Vì khi nói lá»—i của ngÆ°á»i khác ra ngoà i, mình sẽ là m mất danh dá»± của há», còn là m cho ngÆ°á»i ngoà i thoái tâm. Äiá»u nà y rất nguy hiểm. Những Pháºt tá» hiểu đạo sâu, há» không hoà n toà n lệ thuá»™c và o chúng ta mà dá»±a và o giáo pháp để tu táºp. Còn những Pháºt tá» không thuần thà nh, không nghiên cứu nhiá»u, há» phải dá»±a và o chúng ta. Há» nghÄ© rằng, chúng ta hằng ngà y ăn chay, niệm Pháºt, há»c há»i, chắc chắn phải hiểu sâu sắc và thá»±c hà nh được giáo lý của Pháºt. Nếu thấy Tăng Ni tu tốt, có Äạo đức, há» sẽ tin rằng đạo Pháºt là má»™t tôn giáo tốt, tiến bá»™. Ngược lại, nếu thấy tÆ° cách Äạo đức của Tăng Ni kém, há» sẽ nghÄ© không tốt vá» Äạo Pháºt. Äiá»u đó cÅ©ng dá»… hiểu thôi. Vì hằng ngà y chúng ta sống vá»›i thế giá»›i thanh tịnh của Pháºt, ăn chay, tụng kinh … mà tÆ° cách Äạo đức vẫn bị sa sút, là m sao há» có thể tin được đạo Pháºt là tốt đẹp.
Trong khi đó, Äạo Pháºt rất cao đẹp, rất hoà n hảo. Nếu không thá»±c hiện được đạo lý cao cả của Pháºt, chúng ta sẽ là m ảnh hưởng xấu đến đạo Pháºt của mình. Không phải ngÆ°á»i ngoà i mà tất cả má»i ngÆ°á»i chúng ta Ä‘á»u có má»™t Ä‘iểm chung là dá»… dà ng được xúc Ä‘á»™ng, được sách tấn, được khuyến khÃch bởi những tấm gÆ°Æ¡ng tốt. Có thể nghe giảng pháp ngà y nà y qua ngà y khác, chúng ta cÅ©ng không từ bỠđược cái tham, sân, Ãch ká»· ngá»± trị trong lòng mình. NhÆ°ng nếu gặp má»™t ngÆ°á»i ï tu thiá»n, đắc đạo, Ä‘á»i sống giá»›i hạnh nghiêm túc, đạo đức cao vá»i, tá»± nhiên chúng ta bị má»™t sá»± thúc đẩy trong tâm là phải há»c há»i, phải tu sá»a để được nhÆ° há».
Äó là má»™t sá»± sách tấn rất hay. Bởi váºy, nếu Ä‘em chuyện xấu của chúng ta ra nói cho Pháºt tá» nghe thì há» sẽ bỠđạo. Há» sẽ từ chối và không cần phải tiến tu nữa. Còn nếu gặp Pháºt tá», chúng ta kể chuyện tốt của nhau thì sẽ giúp há» tinh tấn tu hà nh.
Chẳng hạn, có Pháºt tá» há»i má»™t Thầy: “Trong chùa nà y có ai giá»i nữa hay không ?†NgÆ°á»i đó suy nghÄ© má»™t lát thấy không có ai giá»i hết, nên im lặng, không trả lá»i. Sau nà y nghÄ© lại, ngÆ°á»i ấy vô cùng hối háºn. Bởi ngÆ°á»i ấy thấy các Huynh đệ của mình giá»i hÆ¡n mình rất nhiá»u. Có những Ä‘iá»u Huynh đệ là m được mà mình lại không là m được. Sở dÄ© lúc đó ngÆ°á»i nà y không thấy ai giá»i hết vì bị kiêu mạn che tâm. Khi nà o khiêm hạ, chúng ta má»›i thấy được Æ°u Ä‘iểm của ngÆ°á»i khác.
Chúng ta tránh chỉ trÃch vì sá»± chỉ trÃch luôn luôn xuất phát từ tâm bất thiện; vì nói xấu ngÆ°á»i khác, là m tổn thÆ°Æ¡ng danh dá»± của ngÆ°á»i khác, quả báo sẽ khá nặng. Rồi sau nà y, chúng ta cÅ©ng sẽ phạm đúng những lá»—i lầm đó hoặc sẽ không là m được nhiá»u việc tốt cho Pháºt sá»±, , không có uy tÃn để giáo hóa rá»™ng rãi.
Nếu là m cho ngÆ°á»i nà y ngÆ°á»i kia mất hết uy tÃn, mất hết danh dá»± thì chúng ta sẽ không có phÆ°á»›c, không là m được những việc lá»›n lao cho Pháºt pháp. Vì ngÆ°á»i là m được những việc lá»›n trong Pháºt pháp phải là ngÆ°á»i có nhiá»u phÆ°á»›c. Trong đó, cái phÆ°á»›c lá»›n nhất là có uy tÃn, có danh dá»±. Bởi váºy, là m tổn hại danh tiếng của ngÆ°á»i khác, chúng ta sẽ không tạo được danh tiếng cho mình. Mặt khác, chúng ta thÆ°á»ng hay bệnh hoạn, bị những tai nạn ngăn trở, không thà nh công trong cuá»™c Ä‘á»i. Quả báo của việc chỉ trÃch, nói xấu tưởng Ä‘Æ¡n giản nhÆ°ng thá»±c ra rất nặng ná».
b) Háºu quả của việc bá» mặc:
Khi nhìn thấy ngÆ°á»i khác lầm lá»—i, chúng ta im lặng bá» qua là không đúng. Nhiá»u nÆ¡i bị ảnh hưởng truyá»n thống trong kinh Pháp Bảo Äà n: “Äừng nhìn lá»—i ngÆ°á»i, vì khi thấy lá»—i ngÆ°á»i thì lá»—i mình đã đến chân†nên chủ trÆ°Æ¡ng không nhìn lá»—i ai hết. Vì váºy, lầm lá»—i của má»i ngÆ°á»i ngà y cà ng phát triển.
Tình trạng Äạo đức Tăng Ni hiện nay đôi khi bị phe bình là suy đồi cÅ©ng xuất phát từ quan Ä‘iểm:“Không ai nói lá»—i của ai hết, không ai giúp ai vượt qua lá»—i lầm hếtâ€. Mấy ngà n năm qua, Ä‘iá»u nà y đã tồn tại và khiến Pháºt pháp suy tà n trầm trá»ng. Bởi váºy, chúng ta không được tiếp tục giữ thái Ä‘á»™ thụ Ä‘á»™ng nữa, mà phải tÃch cá»±c sá»a lá»—i cho nhau.
Khi thấy ngÆ°á»i khác có lá»—i, chúng ta bá» mặc thì sẽ bị những quả báo nhÆ° sau. Quả báo dá»… thấy nhất là sau nà y, nếu phạm lá»—i, chúng ta sẽ không được ai góp ý, khuyên ngăn. Thấy ngÆ°á»i khác có lá»—i mà coi nhÆ° không thấy, kiếp sau chúng ta sẽ không được nhìn thấy gì nữa. Hoặc nghe ngÆ°á»i khác có lá»—i mà coi nhÆ° không nghe, kiếp sau chúng ta sẽ không được nghe gì nữa. Hoặc thấy Huynh đệ có lá»—i, mình là ngÆ°á»i có duyên, có thể khuyên há» mà mình không nói, thì kiếp sau mình sẽ không nói được gì được hết . Nhân Quả nhÆ° thế là điá»u có tháºt, không phải chuyện đùa. Äó là lý do tại sao có những ngÆ°á»i rất hiá»n là nh nhÆ°ng bị mù, câm, Ä‘iếc.
Có má»™t Hòa Thượng tu rất tốt, ông tu đắc được thần thông, nhÆ°ng bị mù. Nhân quả được tìm thấy là đá»i trÆ°á»›c ông hoà n toà n thụ Ä‘á»™ng. Bản thân ông tu rất tốt, nhÆ°ng ai có lá»—i, ông cÅ©ng bá» mặc, không nhìn tá»›i, cho nên kiếp nà y ông bị mù.
Chúng ta phải chân thà nh góp ý để huynh đệ tránh được lá»—i lầm. Äó cÅ©ng là công đức lá»›n cho Pháºt pháp.
3. Äối vá»›i Pháºt pháp:
Lý tưởng của Pháºt pháp là là m cho chúng sinh Ä‘á»u được giác ngá»™, Äạo đức hoà n hảo. NhÆ° váºy, bá» mặc ngÆ°á»i khác trong lầm lá»—i sẽ dẫn đến nhiá»u háºu quả và háºu quả lá»›n nhất là :“ Góp phần là m cho Pháºt pháp nhanh chóng suy tà nâ€. Äây là má»™t trá»ng tá»™i. Chỉ trÃch đã là sai, bá» mặc lại cà ng sai. Chúng ta không được quyá»n thụ Ä‘á»™ng, bởi thụ Ä‘á»™ng trÆ°á»›c lá»—i lầm của ngÆ°á»i khác là mang tá»™i nặng vá»›i Pháºt pháp. Sai lầm nà y đã tồn tại quá lâu trong Pháºt pháp, là m cho Pháºt pháp suy tà n.
Trên thá»±c tế, ngÆ°á»i tu còn rất nhiá»u lá»—i lầm. Việc cần thiết khẩn trÆ°Æ¡ng hiện nay là là m sao giảm được tình trạng phạm lá»—i của ngÆ°á»i tu. Chúng ta không được tiếp tục mắc phải sai lầm ấy mà phải tÃch cá»±c trong việc sá»a lá»—i cho ngÆ°á»i khác và cho chÃnh mình. Tất nhiên, sá»a lá»—i cho ngÆ°á»i khác không phải là việc Ä‘Æ¡n giản. Khi sá»a lá»—i, chúng ta phải để ý tránh hai Ä‘iá»u: không là m mất danh dá»± của ngÆ°á»i phạm lá»—i và không được để ngÆ°á»i ngoà i thoái tâm, nghÄ©a là không để ngÆ°á»i khác mất tÃn tâm, mất niá»m tin và o Pháºt Pháp.
Má»™t Ä‘iá»u cÅ©ng cần lÆ°u ý là muốn chỉ lá»—i cho ngÆ°á»i khác, chúng ta phải xét lại tâm mình có má»™t yếu tố quan trá»ng chÆ°a. Äó là tình thÆ°Æ¡ng yêu!
Khi nà o thấy đủ tình thÆ°Æ¡ng yêu Huynh đệ thì chúng ta hãy góp ý, bởi chÆ°a đủ tình thÆ°Æ¡ng yêu thì việc góp ý sẽ không Ä‘em lại hiệu quả. Tâm lý chung của con ngÆ°á»i chúng ta là chỉ cảm Ä‘á»™ng, chỉ nghe lá»i khuyên của những ngÆ°á»i thá»±c sá»± thÆ°Æ¡ng mình. Do đó, trong cuá»™c sống, muốn có công đức để sá»a lá»—i cho huynh đệ, trÆ°á»›c hết chúng ta phải tu táºp tâm từ ! Nếu có tâm tÆ°, thÆ°Æ¡ng yêu tất cả má»i ngÆ°á»i thì sau nà y mình có thể sá»a lá»—i được cho nhiá»u ngÆ°á»i mà không bị trở ngại. Sá»a lá»—i cho ngÆ°á»i khác là má»™t công đức rất lá»›n. Có thể công đức của việc bố thà Pháp không lá»›n bằng công đức sá»a lá»—i cho ngÆ°á»i khác. Bởi váºy, từ nay chúng ta phải có tâm nguyện cố gắng sá»a lá»—i cho má»i ngÆ°á»i. Äây cÅ©ng là công đức là nh cho cuá»™c Ä‘á»i tu táºp của chúng ta.
Khi có tâm từ, chúng ta cÅ©ng tá»± tin hÆ¡n khi sá»a lá»—i cho Huynh đệ. Trong Ä‘á»i sống, ta đã thÆ°Æ¡ng yêu, đã đối xá» tốt vá»›i há», đến khi cần phải góp ý sá»a lá»—i, huynh đệ ta sẽ hiểu rằng ta muốn giúp há» tốt hÆ¡n chứ không có ý chê bai trách móc. Há» cÅ©ng hiểu rằng, không phải ta chỉ tốt vá»›i riêng há» mà còn sống tốt vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i. Do đó, há» sẽ dá»… chấp nháºn lá»i nói của ta hÆ¡n.
NhÆ°ng để đạt được đức Ä‘á»™ đủ để góp ý mà huynh đệ lắng nghe thì ta cÅ©ng phải tốn nhiá»u mồ hôi cho biết bao nhiêu việc là m nhÆ°á»ng nhịn hy sinh táºn tụy trong cả má»™t thá»i gian dà i.
Tất nhiên, phát tâm sá»a lá»—i Huynh đệ, chúng ta không nên coi cái ngã của mình là lá»›n, không nên nói năng tùy tiện, mà phải tháºn trá»ng, tế nhị. Chúng ta nên gặp riêng để góp ý trong sá»± thÆ°Æ¡ng yêu, khiêm tốn và khéo léo. Khéo léo là ø phải theo nguyên tắc mà trong Äắc Nhân Tâm, ông Dale Carnegie đã khuyên :“Muốn nói lá»—i của ai thì hãy tìm ra và i Æ°u Ä‘iểm để khen ngợi trÆ°á»›c.â€
4. Không được thụ động:
Nếu việc chỉ trÃch lá»—i lầm của ngÆ°á»i Ä‘em lại quả báo xấu thì việc im lặng trÆ°á»›c lá»—i lầm của há» cÅ©ng sẽ dẫn đến Ä‘iá»u tồi tệ cho ta. Bởi váºy, không phải ngẫu nhiên mà Khổng TỠđã nói: “Vi nhân nan†(là m ngÆ°á»i rất khó).
Trong cuá»™c sống, chúng ta phải cố gắng góp ý để huynh đệ mình sá»a lá»—i. NhÆ°ng trÆ°á»ng hợp không có duyên, chúng ta phải thÆ°a lại vá»›i ngÆ°á»i lá»›n, vá»›i những ngÆ°á»i có trách nhiệm để huynh đệ được nhắc nhở, được sá»a chữa kịp thá»i. Việc chúng ta im lặng, không nói gì trÆ°á»›c lá»—i của ngÆ°á»i khác là má»™t sai lầm.
Tuy nhiên, trong thá»±c tế, có ngÆ°á»i thÆ°a lá»—i huynh đệ lên Thầy, lại bị huynh đệ giáºn. Những lúc nhÆ° vây, chúng ta đừng ngại. Khi ngÆ°á»i ta giáºn, mình vẫn tiếp tục thÆ°a lá»—i hỠđến khi nà o ngÆ°á»i đó hết giáºn thì thôi. Äừng bao giá» bá»™c lá»™ sá»± hèn nhát, khiếp nhược của mình, vì nhÆ° váºy, việc sá»a lá»—i sẽ không có hiệu quả. Chúng ta không nói lá»—i ra bên ngoà i mà chỉ nói vá»›i Thầy thì chấp nháºn sá»± giáºn há»n của huynh đệ, rồi sẽ có lúc há» hiểu được việc là m của ta. Äiá»u quan trá»ng là trong cuá»™c sống, chúng ta phải đối xá» tốt vá»›i há», phải thÆ°Æ¡ng yêu, không há» có ác ý. Nếu có ác ý chúng ta sẽ không cảm hóa được há».
Có trÆ°á»ng hợp, má»™t ngÆ°á»i góp ý huynh đệï mình không được, vá»™i thÆ°a vá»›i thầy. Thầy Bổn sÆ° cÅ©ng không sao góp ý để ngÆ°á»i đó sá»a lá»—i được. NgÆ°á»i nà y cứ ray rứt mãi, không biết là m cách nà o… Äối vá»›i những ngÆ°á»i nhÆ° váºy, chúng ta chỉ còn cách cầu nguyện cho há», nhá» Pháºt lá»±c gia há»™, chuyển tâm ngÆ°á»i ta trong vô hình. Äiá»u nà y cÅ©ng khó thà nh công, có thể đến năm, mÆ°á»i năm sau, ngÆ°á»i đó má»›i có thể chuyển được. Thà nhÆ° váºy còn hÆ¡n là chúng ta bá» mặc há» trong tá»™i lá»—i.
NgÆ°á»i Trụ trì, Giáo thá», hay Tri sá»± … , phải có trách nhiệm đối vá»›i các đệ tá» của mình, phải siêng năng theo dõi tâm hạnh của Äại chúng, không được há»i hợt bá» qua. Vì nhÆ° váºy, chúng ta sẽ mắc tá»™i vá»›i Pháºt pháp. Äiá»u chúng ta cần lÆ°u ý là phải nhìn tá»›i tâm của đệ tá». CÅ©ng phạm má»™t lá»—i đó, nhÆ°ng chúng ta phải nhìn đến táºn tâm của há», xem đó là tâm gì, không được khiển trách trên hà nh vi.
Và dụ, khi có ngÆ°á»i lên sám hối :“ThÆ°a Thầy! Con là m vỡ cái lyâ€, ta phải há»i lý do: “Tại sao con là m vỡ?â€.
Nếu ngÆ°á»i ấy trả lá»i: “Da,ï cái ly ai để trên bà n, sát mà bà n. Con có công việc vá»™i nên khi ngang qua, tay đánh và o là m cái ly rÆ¡i xuốngâ€. Lúc ấy, ta sẽ há»i :“Ai để cái ly nhÆ° váºy?â€. Khi tìm ra, ta khiển trách ngÆ°á»i để cái ly, chứù không khiển trách ngÆ°á»i là m vỡ cái ly nữa. Vì chÃnh ngÆ°á»i đó để cái ly há» hững, vô ý nên ngÆ°á»i khác má»›i là m đánh rÆ¡i ly trong khi vá»™i vã. Xét cho cùng, ngÆ°á»i để ly mang tá»™i, chứ ngÆ°á»i đánh vỡ ly không mang tá»™i. Bởi váºy, xét lá»—i ngÆ°á»i khác không phải là chuyện Ä‘Æ¡n giản.
Trong việc sá»a lá»—i đệ tá», nếu chỉ xét theo hà nh vi bên ngoà i, chúng ta sẽ trách oan và khiến há» không phục. Chúng ta phải trách lá»—i từ trong tâm của há» má»›i hy vá»ng sá»a được há». Và khi sá»a được lá»—i cho đệ tá», chúng ta sẽ có phÆ°á»›c lá»›n. Dạy đệ tá» sá»a được lá»—i từ trong tâm là là m cho há» tốt từ trong tâm, không phải tốt ở hà nh vi bên ngoà i. Những ngÆ°á»i đó, sau nà y sẽ là rÆ°á»ng cá»™t của Pháºt pháp, là m được nhiá»u Ä‘iá»u tốt cho Pháºt pháp. Nếu có được hai mÆ°Æ¡i đệ tá», há» Ä‘á»u là những ngÆ°á»i tốt thì chúng ta nhÆ° được lên thiên Ä‘Æ°á»ng. Còn nếu dạy hai mÆ°Æ¡i đệ tá» Ä‘á»u trở thà nh những ngÆ°á»i hÆ° há»ng, thô lá»—, chúng ta sẽ xuống địa ngục trÆ°á»›c há».
Bởi váºy, ngÆ°á»i xÆ°a nói rằng: “Giáo bất nghiêm SÆ° chi quáâ€. Dạy mà không nghiêm là lá»—i của ngÆ°á»i Thầy. Và lá»—i nà o cÅ©ng có quả báo của nó. Cho nên phải hết sức cẩn tháºn, xem việc dạy dá»— Äạo đức cho đệ tá» là trách nhiệm lá»›n, là lý tưởng cao cả của ngÆ°á»i là m Thầy.
Có trÆ°á»ng hợp, trụ trì chùa Ni là má»™t SÆ° Bà rất đặc biệt, trà tuệ, giá»›i hạnh Ä‘á»u giá»i, nhÆ°ng khi nháºn xét vá» những đệ tá» của SÆ° Bà , hầu hết má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u tá» ra không hà i lòng và không tin tưởng. Nguyên nhân do đâu ? Nếu có dịp trò chuyện vá»›i những ngÆ°á»i trong chùa, chúng ta sẽ hiểu ra má»i lẽ. Trong lần tranh luáºn vá»›i má»™t vị khách, má»™t SÆ° cô trong chùa bất đồng ý kiến đã cãi gay gắt. Trong khi đó, vị khách Tăng kia rất ôn tồn nói: “Khi trình bà y đạo lý, không nên chủ quan cho mình luôn luôn đúng. Mình phải khiêm nhÆ°á»ng, để Ä‘á» phòng mình có má»™t chút sai và ngÆ°á»i ta có thể góp ý vá»›i mình đượcâ€. Nghe khách nói nhÆ° váºy, SÆ° cô đồng ý, nhÆ°ng cÅ©ng tìm cách khác để cãi, không chịu nhịn. NgÆ°á»i kia lại nói :“SÆ° cô bà n cãi đạo lý trong tâm trạng hÆ¡n thua rồi. Chúng ta bà n luáºn đạo lý, mục Ä‘Ãch là là m cho chân lý được bá»™c lá»™. Có thể mình đúng, có thể ngÆ°á»i khác đúng, có thể má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có cái sai, nhÆ°ng quan trá»ng là cuối cùng chúng ta tìm ra được Ä‘iểm chung nhất, hợp lý nhất, có lợi cho mình và cho ngÆ°á»i khác, chứ không phải bà n đạo lý để mình già nh phần hÆ¡n. Má»™t đằng là là m cho chân lý được bà y tá». Má»™t đằng để mình thắng trên lý luáºn vá»›i ngÆ°á»i kia. Hai mục Ä‘Ãch đó khác nhau. SÆ° cô đã bị tâm hÆ¡n thua chi phối rồiâ€.
Lúc ấy, tá»± nhiên Cô tỉnh ngá»™, đứng lên chắp tay cám Æ¡n ngÆ°á»i kia và nói rất thà nh tháºt: “Từ bao lâu nay không có ai góp ý cho tôi Ä‘iá»u nà yâ€.
Qua chuyện của SÆ° cô ấy, chúng ta sẽ tìm Ä‘uợc nguyên nhân. SÆ° Bà là ngÆ°á»i giữ giá»›i hạnh rất tốt, có trà tuệ, có năng lá»±c, nhÆ°ng chỉ sá»a lá»—i củachúng đệ tá» trên hà nh vi, chỉ căn cứ trên giá»›i luáºt, giá»›i Ä‘iá»u, căn cứ trên hai mÆ°Æ¡i bốn thiên oai nghi, không được là m Ä‘iá»u nà y, không được nói Ä‘iá»u kia. Cho nên, chúng đệ tá» không sâu sắc trong việc sá»a lá»—i ở ná»™i tâm, không nhìn thấy được lá»—i từ trong ná»™i tâm sâu kÃn. Nguyên nhân đổ vỡ của chùa là váºy. SÆ° Bà tuy giá»i, nhÆ°ng không chú ý đến Tâm lý Äạo đức của đệ tá». Äây là điá»u rất tinh tế, và đây cÅ©ng là lần đầu tiên môn Tâm lý Äạo đức được giảng dạy cho các tu sÄ©.
Hà nh vi bên ngoà i chỉ là hình thức mà thôi. Có ngÆ°á»i chỉ là m má»™t Ä‘iá»u tốt để gá»i là không vi phạm, nhÆ°ng kỳ thá»±c bên trong đầy xấu xa, tá»™i lá»—i. Có ngÆ°á»i nhìn hà nh vi bên ngoà i dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘ang sai, nhÆ°ng bên trong lại là tâm tốt. Tâm lý Äạo đức là vấn Ä‘á» rất phức tạpï, có thể há»c đến suốt Ä‘á»i chúng ta cÅ©ng không hiểu hết má»i vấn Ä‘á» thuá»™c lÄ©nh vá»±c nà y. Bởi váºy, cả má»™t Ä‘á»i tu hà nh, cả má»™t Ä‘á»i là m việc, chúng ta phải cố gắng há»c há»i và nghiên cứu để bổ sung, hoà n chỉnh Tâm lý Äạo đức của mình. Trong việc dạy đệ tá» và tu hà nh ná»™i tâm, chúng ta phải để ý từng chút, từng chút, để ý trong tâm sâu thẳm. Vì đạo Pháºt là đạo của tâm, và chúng ta dạy đệ tá» phải nhìn đến táºn tâm, đừng bao giá» chỉ nhìn ở hà nh vi bên ngoà i. Äó là trà tuệ, là bản lÄ©nh của ngÆ°á»i tu. Có những việc, nhìn bên ngoà i có lá»—i, nhÆ°ng thá»±c ra bên trong không có lá»—i. Nếu chúng ta cứ nhìn bên ngoà i để khiển trách, tá»± nhiên ngÆ°á»i ta sẽ không phục vì há» biết chúng ta trách sai, biết chúng ta đánh giá sá»± việc má»™t cách há»i hợt.
Nếu là SÆ° huynh có trách nhiệm trong chùa, khi sÆ° đệ có lá»—i, chúng ta cÅ©ng phải rầy la. Äây là chá»— hết sức cẩn tháºn. Nếu ngang hà ng vá»›i nhau, khi góp ý vá»›i nhau đã cần có tình thÆ°Æ¡ng yêu thì khi là m SÆ° huynh, muốn trách mắng sÆ° đệ, chúng ta cÅ©ng phải có tình thÆ°Æ¡ng yêu. Không có tình thÆ°Æ¡ng yêu thì sÆ° đệ không phục, không nghe lá»i mình. Äó là lý do tại sao bà i Tâm lý Äạo đức đầu tiên chúng ta há»c là bà i Tâm từ. Tâm từ bi là tâm căn bản. Không tu được tâm từ bi thì vô lượng, vô số công hạnh sau nà y chúng ta không là m được. Ngay đến việc chỉ lá»—i chúng ta cÅ©ng không thá»±c hiện được.
Khi chỉ lá»—i ngÆ°á»i khác, chúng ta cần lÆ°u ý má»™t Ä‘iá»u là phải kÃn đáo, không được bá»±c dá»c chỉ trÃch, rao lá»—i của ngÆ°á»i ra ngoà i. Äó cÅ©ng là nguyên tắc. Vì ngÆ°á»i xuất gia hay ngÆ°á»i cÆ° sÄ© chỉ quyết tâm tu hà nh, chỉ được thúc đẩy, khuyến khÃch khi thấy những tấm gÆ°Æ¡ng tốt. Khi nghe nhiá»u chuyện xấu của ngÆ°á»i xuất gia, cÆ° sÄ© sẽ thoái tâm. Nhất là trong hoà n cảnh khó khăn, ngÆ°á»i ta rất cần sá»± Ä‘á»™ng viên, sá»± khuyến khÃch của ngÆ°á»i khác. Chúng ta nên Ä‘em lại cho há» niá»m tin yêu và o cuá»™c sống, con ngÆ°á»i. Má»™t khi tin rằng trên Ä‘á»i nà y vẫn còn nhiá»u ngÆ°á»i tốt, vẫn có những tấm gÆ°Æ¡ng Äạo đức cao cả, há» sẽ vượt qua được những kho ùkhăn trở ngại trứớc mắt.
Câu chuyện vá» má»™t nữ Pháºt tá» bị tà n phế sau má»™t tai nạn xe lá»a khiến nhiá»u ngÆ°Æ¡iø xúc Ä‘á»™ng. Cô là ngÆ°á»i hiểu biết nhÆ°ng rủi ro bị xe lá»a cán đứt hai chân. Má»™t lần, khi qua Ä‘Æ°á»ng rầy, tá»± nhiên cô bị vấp té, không đứng dáºy được, không nhúc nhÃch được trong khi xe lá»a Ä‘ang lao tá»›i. Xe lá»a đã cán qua ngÆ°á»i cô khiến cô mất đôi chân, phải Ä‘i bằng đôi chân giả. Cô vô cùng Ä‘au khổ, vì cánh cá»a bÆ°á»›c và o tÆ°Æ¡ng lai của Ä‘á»i cô Ä‘ang mở ra phÆ¡i phá»›i, bá»—ng dÆ°ng đóng sầm lại khi thân hình bị tà n phế. NhÆ°ng Ä‘iá»u kì diệu là ngÆ°á»i con gái đó không ngã gục trÆ°á»›c bất hạnh của cuá»™c Ä‘á»i mình. Sau khi nghe băng, Ä‘á»c sách, hiểu ra được nhiá»u Ä‘iá»u, cô bắt đầu là m việc từ thiện. Cô đến thăm má»™t trÆ°á»ng mù và thấy rằng những ngÆ°á»i nà y còn bất hạnh hÆ¡n mình. NgÆ°á»i mù thÆ°á»ng chỉ tiếp xúc vá»›i thế giá»›i bên ngoà i qua việc Ä‘á»c sách bằng chữ nổi. NhÆ°ng sách chữ nổi khó in nên rất hiếm. Không tiếp xúc được vá»›i thế giá»›i bên ngoà i, tâm tÆ° há» bị trầm uất, mặc cảm, nhiá»u ngÆ°á»i bị Ä‘iên, ngÆ°á»i mù rất dá»… bị Ä‘iên. Cô hiểu Ä‘iá»u đó và đã Ä‘á»c chuyện và o băng Cassette mang đến cho há». NhỠđó, những ngÆ°á»i mù cảm thầy đỡ buồn hÆ¡n, đỡ cô Ä‘Æ¡n hÆ¡n. Khi Ä‘em lại được niá»m vui cho ngÆ°á»i khác, ná»—i buồn trong cô cÅ©ng Ä‘á»™t nhiên tan biến. Cô quên rằng mình là má»™t ngÆ°á»i táºt nguyá»n và sống rất vui vẻ, hồn nhiên. Câu chuyện vá» cuá»™c Ä‘á»i má»™t cô gái vượt lên số pháºn, tá»± hoá giải ná»—i buồn của mình bằng cách Ä‘em niá»m vui đến cho những ngÆ°á»i bất hạnh đã được báo chà ca ngợi khiến nhiá»u ngÆ°á»i cảm phục. Khi Ä‘á»c báo, nhiá»u sinh viên đã viết thÆ° bà y tá» lòng cảm phục vá»›i cô và cÅ©ng muốn là m việc từ thiện nhÆ° váºy.
NgÆ°á»i ta cÅ©ng chỉ xúc Ä‘á»™ng, muốn là m việc thiện khi thấy những tấm gÆ°Æ¡ng tốt. Bởi váºy, trong cuá»™c sống, má»—i ngÆ°á»i nên Ä‘i tìm những tấm gÆ°Æ¡ng tốt xung quanh mình để kể lại cho ngÆ°á»i khác nghe. Cảø bản thân chúng ta cÅ©ng phải hoà n thiện tu hà nh, để lại tấm gÆ°Æ¡ng tốt cho Ä‘á»i.
Câu chuyện vá» má»™t cô giáo đạt danh hiệu giáo viên “Dạy giá»i nhất nÆ°á»›c Mỹ†cÅ©ng đáng được xem là tấm gÆ°Æ¡ng sáng vá» lòng táºn tụy, vá» sức chịu Ä‘á»±ng và vượt lên khó khăn trong cuá»™c sống mà má»—i chúng ta phải noi theo. Cô giáo ấy là ngÆ°á»i Việt Nam nhÆ°ng Ä‘ang định cÆ° tại Mỹ. Cô vốn theo đạo Thiên Chúa nhÆ°ng chồng cô là ngÆ°á»i theo đạo Pháºt. ChÃnh vì tu đúng theo lý tưởng của đạo Pháºt nên ngÆ°á»i chồng đã thuyết phục được cô sang vá»›i Äạo Pháºt.
Quáù trình dạy há»c của cô rất vất vả. NhÆ°ng nhá» táºn tụy và già u tình yêu thÆ°Æ¡ng nên cô đã cảm hóa được há»c sinh. Danh tiếng “dạy giá»i†của cô má»—i lúc được vang xa. Không những dạy cho há»c sinh, cô còn dạy cho đồng nghiệp của mình. Những thầy cô giáo không có kinh nghiệm đã tìm đến cô để há»c há»i.
Lúc bấy giá», tại má»™t bang ở Mỹ có má»™t ngôi trÆ°á»ng rất lá»›n, có khoảng má»™t trăm ngà n há»c sinh. Trong đó, có má»™t số há»c sinh bị gạt ra khá»i lá» vì thuá»™c đối tượng phá phách hÆ° há»ng. Những há»c sinh ấy thÆ°á»ng có nguồn gốc từ Việt Nam, Là o, Phi Châu, Nam Mỹ... Phần lá»›n, chúng không rà nh tiếng Anh lại không chịu há»c nên hÆ° há»ng. Nhà trÆ°á»ng cho chúng há»c trong những chiếc thùng xe. Còn những tòa nhà lá»›n dà nh cho những há»c sinh ngoan. Vì những há»c sinh ấy quá hÆ° há»ng nên không giáo viên nà o dạy được. TrÆ°á»ng phải thuê giáo viên dạy theo giá», dạy được giá» nà o nháºn thù lao giỠđó. Có ngÆ°á»i dạy giỠđầu rồi không dám dạy giá» sau nữa. Ông Hiệu trưởng nghe tiếng cô và đÃch thân đến má»i. Hai vợ chồng đắn Ä‘o suy nghÄ©, cuối cùng ngÆ°á»i chồng khuyến khÃch cô nháºn lá»i. Khi tá»›i trÆ°á»ng, cô đã thấy hai xe cảnh sát Ä‘áºu ở đấy. Cảnh sát phải có mặt thÆ°á»ng xuyên bởi bá»n há»c sinh nà y Ä‘i há»c mang theo cả súng, cả dao. Khi và o trÆ°á»ng, cô thấy chá»— nà y đứng má»™t cặp, chá»— khác đứng má»™t cặp, chúng ôm hôn nhau rất tá»± nhiên. BÆ°á»›c và o lá»›p, cô còn chứng kiến nhiá»u cảnh tượng ghê gá»›m hÆ¡n nữa. Chúng nó thÆ°á»ng đánh nhau, đâm chém lẫn nhau. Thỉnh thoảng, cảnh sát phải chạy và o can thiệp. Äó là chÆ°a kể cảnh con gái ngồi há»c trong lá»›p vạch ngá»±c ra, gác chân lên bà n. Không khà lá»›p há»c tháºt đáng sợ.
Cô Ä‘á» nghị vá»›i ông Hiệu trưởng:“ Cho tôi má»™t lá»›p há»c chÃnh thức nÆ¡i tòa nhà , chứ không được há»c nÆ¡i thùng xeâ€.
Ông Hiệu trưởng nói:“Bà yêu cầu Ä‘iá»u gì chúng tôi là m Ä‘iá»u đóâ€.
Lá»›p há»c lâu ngà y không dá»n dẹp nên rất bẩn, cô phải tá»± quét dá»n, lau chùi. Thấy cô là m, bá»n chúng há»i :“ Cô là m để là m gì†? Cô trả lá»i: “ Lá»›p há»c cÅ©ng giống nhÆ° cái nhà của mình, mình phải chăm sóc cho nóâ€. Cô chỉ nói nhÆ° váºy, nhÆ°ng bá»n chúng thấy có lý nên má»—i đứa phụ má»™t tay, lá»›p há»c trở nên sạch, đẹp, mát mẻ. Trong quá trình dạy, cô thÆ°Æ¡ng yêu và tôn trá»ng há»c sinh nên đã cảm hóa được chúng. Và bá»n trẻ bắt đầu há»c.
Và i hôm sau, má»™t đứa há»c sinh ngÆ°á»i Mỹ và o lá»›p há»c. Việc là m đầu tiên của nó là gác chân lên bà n nằm ngủ. Ba ngà y liên tiếp nhÆ° thế không thấy ai nói gì, đến ngà y thứ tÆ°, nó không ngủ nữa và bắt đầu quáºy. Nó la hét um sùm để ngÆ°á»i ta chú ý.
Cô há»i nó: “Em từ đâu tá»›i ?â€
Nó trả lá»i : “ Trong tù má»›i raâ€.
Cô há»i : “Em Ä‘i tù vì tá»™i gì ?â€
- Ä‚n cÆ°á»›p có súng- Nó lạnh lùng trảlá»i.
Mình mẩy nó được xăm từ đầu tá»›i chân. Váºy mà cô thuyết phục được. Nó bắt đầu chịu há»c và trở thà nh ngÆ°á»i giữ tráºt tá»± trong lá»›p. Äang há»c, ai nói chuyện, nó quay qua chỉ mặt: “im lặngâ€.
Cô rất kiên trì dạy dá»—, há»c trò giá»i lên trông thấy. Khi phát hiện em nà o tiến bá»™, cô chuyển qua lá»›p khác ngay, không giữ lại lá»›p mình nữa. Những há»c sinh được chuyển qua lá»›p khác Ä‘á»u trở thà nh há»c sinh giá»i. Rồi cÅ©ng có nhiá»u em Ä‘áºu và o những trÆ°á»ng Äại há»c nổi tiếng. Tên tuổi của cô được nhiá»u ngÆ°á»i biết đến. Năm đó, nÆ°á»›c Mỹ chá»n được 300 giáo viên giá»i trong toà n Liên bang, sau đó chá»n lại còn 60 ngÆ°á»i. Há» quay cách giảng dạy của từng giáo viên, chá»n Ä‘i chá»n lại còn được 36 ngÆ°á»i và má»i 36 ngÆ°á»i đó gặp mặt tại thủ đô Washington. TrÆ°á»›c khi gặp mặt, há» gởi cho má»—i ngÆ°á»i má»™t cuốn băng vidéo để biết được 35 ngÆ°á»i kia. Theo qui định, trong há»™i nghị, má»—i ngÆ°á»i chỉ có ba phút để nói vá» Ä‘Æ°á»ng lối giảng dạy, giáo dục của mình.
Lúc đầu, cô nói bằng tiếng Việt Nam:“ KÃnh chà o quý vị, tôi rất hân hạnh được gặp quý vị ở đâyâ€. Má»i ngÆ°á»i không hiểu gì cả.
Sau đó, cô nói bằng tiếng Mỹ: “ Quý vị có hiểu tôi nói gì không?â€
Má»i ngÆ°á»i lắc đầu cÆ°á»i.
“Bây giá» tôi nói cháºm lại quý vị có hiểu không ?â€
Má»i ngÆ°á»i cÅ©ng lắc đầu cÆ°á»i.
Cô nói rằng: “Nhiệm vụ của tôi là nhÆ° váºy. Nhiệm vụ của tôi là giúp những em há»c sinh không nắm được ngôn ngữ của Mỹ, trở nên mặc cảm và bị ruồng bá» khá»i xã há»™i Mỹ được há»™i nháºp và o xã há»™i Mỹ, trở thà nh há»c sinh giá»i và trở thà nh công dân lợi Ãch cho nÆ°á»›c Mỹâ€.
Cả há»™i trÆ°á»ng vá»— tay vang dá»™i và nói rằng: “ Những Ä‘iá»u cô nói ngắn ngủi đã là m cho cô đứng ra khá»i chúng tôiâ€. Trong tiếng Anh chữ outstanding dịch là xuất chúng, nghÄ©a là đứng ra ngoà i. Và cô được 35 ngÆ°á»i còn lại nhất trà bầu chá»n là “ Giáo viên giá»i nhấtâ€. ChÃnh Tổng Thống Mỹ đã trao cho cô phần thưởng cao quà đó. Äây là má»™t niá»m vinh dá»± lá»›n đối vá»›i má»™t giáo viên nhÆ° cô.
Äể có được má»™t câu chuyện cho chúng ta kể trong năm phút, ngÆ°á»i ta phải cố gắng từng giá», từng phút, từ năm nà y qua năm khác, tháºm chà phải phấn đấu cả cuá»™c Ä‘á»i mình. Bởi váºy, chúng ta nên biết Æ¡n những ngÆ°á»i đã là m nên những “Huyá»n thoại†cho cuá»™c Ä‘á»i vì há» phải chịu Ä‘á»±ng khó khăn, phải ná»— lá»±c biết bao nhiêu má»›i là m được Ä‘iá»u đó.
Câu chuyện của ngà i HÆ° Vân Ä‘i triá»n sÆ¡n ở núi NgÅ© Äà i cÅ©ng váºy. Cứ ba bÆ°á»›c Ngà i lạy má»™t lạy, Ä‘i suốt mấy năm trá»i má»›i tá»›i được núi. Khi nghe câu chuyện của má»™t vị Thiá»n sÆ°, Ä‘i ba bÆ°á»›c lạy má»™t lạy, lạy Bồ Tát Văn Thù, ngÆ°á»i có trà tuệ sẽ luôn băn khoăn: Tại sao cÅ©ng là má»™t con ngÆ°á»i mà há» có tâm dõng mãnh đến nhÆ° váºy, có tâm thiết tha tôn kÃnh Pháºt đến Ä‘á»™ nhÆ° váºy? Tại sao ta cÅ©ng là con ngÆ°á»i mà không thể hiểu được, không thể là m được Ä‘iá»u gì tốt đẹp ? Có băn khoăn, tá»± chất vấn mình nhÆ° váºy, chúng ta má»›i có ý thức vÆ°Æ¡n lên, phấn đấu để đạt được những Ä‘iá»u tốt đẹp.
Khi nghe những câu chuyện tốt, chúng ta được khuyến khÃch, được sách tấn. Trà tuệ sâu chừng nà o, chúng ta sẽ nháºn được bà i há»c Äạo đức sâu chừng ấy. Nếu nghe kể những chuyện tốt, mà vẫn há»i hợt, chúng ta sẽ không được lợi Ãch bao nhiêu và cÅ©ng không bao giá» tiến bá»™.
Không nói lá»—i của huynh đệ mình, nhÆ°ng chúng ta phải khéo léo nói chuyện tốt của huynh đệ ra ngoà i, phải nêu thà nh tấm gÆ°Æ¡ng cho má»i ngÆ°á»i cùng noi theo. Äối vá»›i lá»—i lầm của ngÆ°á»i thân, của huynh đệ, ông bà ta thÆ°á»ng dạy :“đóng cá»a dạy nhauâ€. NhÆ°ng muốn là m công đức chỉ lá»—i ngÆ°á»i khác, chÃnh mình phải tu sá»a rất nhiá»u. Khi xét được lá»—i mình má»™t cách sâu sắc, chúng ta sẽ thấy được lá»—i ngÆ°á»i khác sâu sắc hÆ¡n. Chỉ khác má»™t Ä‘iá»u là thay vì chỉ trÃch gay gắt, chúng ta nói bằng lòng thÆ°Æ¡ng yêu. Và khi sâu sắc chỉ lá»—i ngÆ°á»i khác, phÆ°á»›c của chúng ta sẽ rất lá»›n. Vì ta đã là m cho Pháºt pháp được hÆ°ng thịnh trở lại.
5. Phải tinh tế xét tâm mình:
a) Hiện nay, tình trạng đạo đức của Tăng Ni khắp nÆ¡i Ä‘ang được các báºc tôn túc quan tâm lo lắng. Má»—i ngÆ°á»i chúng ta phải là m má»™t chiến sÄ©, má»™t sứ giả phụ giúp cho các vị tôn túc trong việc là m cho Tăng Ni bá»›t lá»—i lầm. Chúng ta phải có tâm nguyện đó, phải có lý tưởng đó. NhÆ°ng phải luôn luôn thấy lá»—i của mình trÆ°á»›c, phải thấy lá»—i của mình má»™t cách tinh tế từ khi má»›i manh nha. Äó là trà tuệ trong việc tu hà nh.
Và dụ khi nghe má»™t huynh đệ nặng lá»i vá»›i mình, chúng ta có thể rÆ¡i và o những trạng thái tâm lý khác nhau. TrÆ°á»›c hết, chúng ta có thể nổi sân, giáºn và cá»± ná»± lại ngay. Äó là cái sân thô, ngÆ°á»i ngoà i nhìn và o sẽ thấy ngay.
TrÆ°á»ng hợp thứ hai, chúng ta giáºn nhÆ°ng im lặng, quay lÆ°ng Ä‘i để không bá»™c lá»™ thái Ä‘á»™ ra bên ngoà i. Äó là cách cÆ° xá» của ngÆ°á»i biết tu. Tuy nhiên, dù sao chúng ta cÅ©ng có tâm lý tức giáºn mặc dù đã kiá»m chế. Chúng ta vẫn thấy cái giáºn của mình rất nặng, nghÄ©a là chúng ta đã thấy lá»—i của mình, nhÆ°ng hÆ¡i cháºm.
TrÆ°á»ng hợp thứ ba, khi bị công kÃch, chúng ta thoáng giáºn. Cái giáºn chỉ thoáng qua nhẹ nhà ng trong má»™t sát na, nhÆ°ng chúng ta vẫn phải thấy được nó, vẫn biết đó là lá»—i. NgÆ°á»i tu thấy đến nhÆ° váºy má»›i là ngÆ°á»i biết tu.
Trong cuá»™c sống tu hà nh, có những lá»—i thoáng qua rất nhanh. Nếu vẫn kiểm soát được, chúng ta là ngÆ°á»i tu tốt. Khi đã đạt được Ä‘iá»u nà y, chúng ta sẽ rất sâu sắc khi chỉ lá»—i cho ngÆ°á»i khác.
b) Tinh tế xét tâm mình sẽ Ä‘Æ°a đến kinh nghiệm dá»… nhìn thấy lá»—i ngÆ°á»i. NhÆ°ng chúng ta phải cẩn tháºn đối vá»›i tâm muốn chỉ trÃch do ngã chấp thúc đẩy. Khi có kinh nghiệm tu hà nh, gặp ngÆ°á»i khác có lá»—i, chúng ta sẽ không sá»a lá»—i há»i hợt bên ngoà i mà sẽ chỉ đúng cái gốc nÆ¡i tâm của há». Thấy được cái gốc, ngÆ°á»i ta dá»… vượt qua khá»i lá»—i lầm, và chúng ta rất có phÆ°á»›c. Bởi váºy, chúng ta phải cố gắng tu để giúp ngÆ°á»i khác vượt qua lá»—i lầm bằng chÃnh tâm thÆ°Æ¡ng yêu của mình chứ không vì ngã chấp.
6. Hình thức thỉnh nguyện, phát lồ, sám hối rất cần thiết:
Trong chùa nên có hình thức phát lồ, sám hối. Má»—i ná»a tháng hoặc má»™t tháng, từng ngÆ°á»i ra trÆ°á»›c chúng nói lên lá»—i lầm của mình để quý Thầy lá»›n phân tÃch nguyên nhân và đưa ra những lá»i khuyên, giúp ngÆ°á»i có lá»—i vượt qua lá»—i lầm. Má»—i ngÆ°á»i chỉ nên tá»± nói lá»—i của mình, đừng góp ý ngÆ°á»i khác. Vì góp ý công khai nhÆ° váºy sẽ rất nguy hiểm. NgÆ°á»i ta sẽ tá»± ái và bản thân ngÆ°á»i góp ý cÅ©ng bị tổn phÆ°á»›c.
Và dụ thấy huynh đệ có lá»—i, muốn cho ngÆ°á»i đó đến kỳ ra sám hối trÆ°á»›c đại chúng, chúng ta chỉ nên gợi ý trÆ°á»›c buổi phát lồ để há» tá»± nói ra, không nên nói trong buổi phát lồ. Các Thầy lá»›n sẽ bình tÄ©nh nghe ngÆ°á»i kia phát lồ lá»—i lầm của mình và sẽø phân tÃch. NgÆ°á»i kia sẽ vượt qua được bằng tâm từ ái thÆ°Æ¡ng yêu.
Phát lồ có công đức rất lá»›n. Khi có lá»—i, chúng ta nói cho má»i ngÆ°á»i biết, lá»—i sẽ tá»± nhiên biến mất. Nếu chân thà nh xin lá»—i và cố gắng vượt qua, má»i ngÆ°á»i sẽ thÆ°Æ¡ng mến ta hÆ¡n. Nếu giấu lá»—i, chẳng những lá»—i của ta vẫn tồn tại, mà còn là m cho ngÆ°á»i khác ghét mình hÆ¡n. Có ba Ä‘iá»u để vượt qua lá»—i lầm. Äó là phát lồ, lá»… Pháºt và tÃch cá»±c công quả tạo phÆ°á»›c. Khi mắc phải lá»—i lầm, tổn hại cho đại chúng, tổn hại cho Pháºt pháp, chúng ta phải là m những việc công quả để bù lại lá»—i lầm của mình, dứt khoát không được bá» qua.
Trong Góp nhặt cát đá có má»™t câu chuyện rất hay, rất cảm Ä‘á»™ng. Äó là câu chuyện Con Ä‘Æ°á»ng hầm.
Má»™t kiếm sÄ© vì muốn Ä‘oạt vợ của ngÆ°á»i khác nên đã giết ngÆ°á»i chồng. Ông ta dắt ngÆ°á»i vợ Ä‘i nÆ¡i khác. Sau đó, thấy ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà nà y không tốt nên ông đã bá» bà ta. Ông hối háºn và tìm cách chuá»™c lại lá»—i lầm của mình. Lúc bấy giá», thấy ngÆ°á»i từ hai tỉnh muốn qua lại phải vượt qua má»™t ngá»n núi, Ä‘Æ°á»ng đèo nguy hiểm, chỉ cần sẩy chân là không cứu được, ông phát tâm đục Ä‘Æ°á»ng xuyên núi. Cứ ban ngà y Ä‘i xin ăn, ban đêm ông đục núi, ròng rã không biết bao nhiêu năm. Cho đến má»™t hôm, ngÆ°á»i con trai của ông quan bị ông ta giết trÆ°á»›c kia tìm đến, rút kiếm ra thách đấu để trả thù. Anh ta nói: “Ta không giết ngÆ°á»i sau lÆ°ng, hãy rút kiếm ra đấu vá»›i taâ€.
Ông nà y nói rằng:“ Ta sẽ dâng mạng sống cho anh, nhÆ°ng hãy cho ta đục xong con Ä‘Æ°á»ng hầm nà yâ€. NgÆ°á»i thanh niên nghÄ© Ä‘i, nghÄ© lại thấy hợp lý nên đồng ý. Thá»i gian chỠđợi kéo dà i. Chá» hoà i cÅ©ng nản nên anh ta phụ ông đục Ä‘Æ°á»ng hầm cho nhanh. Hai ngÆ°á»i đục ròng rã bao nhiêu năm, cuối cùng con Ä‘Æ°á»ng hầm cÅ©ng được thông suốt, ngÆ°á»i dân qua lại dá»… dà ng. Lúc đó, ông già ngồi xuống và nói: “ Äầu của ta đây, anh hãy cắt Ä‘i !â€. NgÆ°á»i thanh niên quỳ xuống, ôm ông già nhÆ° ôm ngÆ°á»i Thầy của mình và nức nở: “Thầy ! Là m sao con cắt đầu Thầy đượcâ€.
NgÆ°á»i thanh niên trong thá»i gian đục Ä‘Æ°á»ng hầm vá»›i ông già đã cảm phục tÆ° cách của ông, má»™t ngÆ°á»i vừa là m được việc phÆ°á»›c để xóa tan lá»—i lầm cÅ©, vừa có tÆ° cách đạo đức. Anh ta nháºn ra đây má»›i tháºt sá»± là ngÆ°á»i Thầy của mình. Từ vị trà là má»™t kẻ thù, ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông ấy đã biến thà nh má»™t vị Thầy đáng kÃnh bởi ông đã là m được công đức quá lá»›n lao….
NhÆ° váºy, ngÆ°á»i Trụ trì phải giúp đại chúng thá»±c hiện tốt 3 Ä‘iá»u: Phát lồ, lá»… Pháºt và công quả tạo phÆ°á»›c trong suốt quãng Ä‘á»i tu hà nh để giúp há» vượït qua những lá»—i lầm.
7. Những đối tượng cấm kỵ (không chỉ trÃch):
Chúng ta không nên chỉ trÃch những báºc Tôn túc có uy tÃn, những ngÆ°á»i Ä‘ang nổi lên trong Äạo tuy há» còn trẻ. Äối vá»›i những vị Thánh của tôn giáo bạn, được tÃn đồ tôn thá», chúng ta cÅ©ng không nên chỉ trÃch.
|
08-09-2008, 08:53 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
6. NÓNG NẢY
1. Nhân định:
Nóng nảy (Sân): Là trạng thái mất bình tÄ©nh do bá»±c bá»™i khó chịu gây nên và thÆ°á»ng khiến chúng ta phải Ä‘Æ°a ra những phản ứng mạnh.
Trạng thái mất bình tÄ©nh thÆ°á»ng có nhiá»u loại. Khi gặp Ä‘iá»u gì vui mừng, chúng ta cÅ©ng có thể rÆ¡i và o trạng thái mất bình tÄ©nh. NhÆ°ng mất bình tÄ©nh ở đây không phải do bá»±c bá»™i khó chịu nên không thà nh vấn Ä‘á», không gá»i là sân.
Và dụ, chúng ta Ä‘ang ở chùa tu hà nh. DÄ© nhiên, vì má»›i tu nên ta chÆ°a dứt được tâm luyến ái. Má»™t hôm, nghe tin cha mẹ đến thăm, ta mừng quá, vá»™i và ng chạy xuống, tay bắt mặt mừng. Äó cÅ©ng là trạng thái mất bình tÄ©nh, nhÆ°ng không phải do bá»±c bá»™i khó chịu nên không gá»i là sân.
Hoặc do cố gắng há»c hà nh, rèn luyện, cuối năm ta được đánh giá cao, được khen thưởng. Nghe tin ấy, ta rất mừng và có những cá» chỉ lúng túng, vụng vá». Äó cÅ©ng là trạng thái mất bình tÄ©nh nhÆ°ng không gá»i là sân.
Váºy, những tâm lý bá»±c bá»™i, khó chịu thÆ°á»ng xảy ra khi nà o?
TrÆ°á»›c hết, tâm lý ấy xuất hiện khi chúng ta bị xúc phạm danh dá»± hay thân thể. Hay nói cách khác, khi ta bị đánh và o bản ngã. Nếu không đánh và o bản ngã, không xúc phạm tá»›i bản ngã thì chúng ta không nổi sân. NhÆ°ng nhÆ° thế nà o gá»i là chạm tá»›i bản ngã?ù Tùy theo cái mà ta chấp. Há»… chúng ta chấp tá»›i mức Ä‘á»™ nà o đó mà bị ngÆ°á»i khác chạm tá»›i thì lúc ấy gá»i là bị chạm tá»›i bản ngã và tá»± nhiên ta sẽ nổi sân.
Chẳng hạn, cái chấp căn bản của con ngÆ°á»i là chấp cái thân nà y là ta. NhÆ° váºy, ai xúc chạm tá»›i cái thân nà y thì sẽ có vấn Ä‘á», sẽ là m cho mình nổi sân. Có nhiá»u trÆ°á»ng hợp được coi là chạm tá»›i cái thân nà y .
Và dụ, má»—i ngà y chúng ta Ä‘á»u soi gÆ°Æ¡ng hai ba lần và cảm thấy tá»± hà o vì mình là hoa khôi của trÆ°á»ng. Má»™t hôm, bá»—ng dÆ°ng có ngÆ°á»i nhìn ta và cho rằng mặt ta trông hắc ám quá. Do chấp cái thân má»—i ngà y nhÆ° váºy nên khi nghe lá»i nháºn xét, ta cảm thấy giáºn. Cái bá»±c bá»™i, khó chịu, cái cảm giác mất bình tÄ©nh cứ trà o lên. Trạng thái ấy gá»i là sân khi chúng ta bị lá»i nói xúc chạm đến thân mình.
Hoặc trong má»™t lần tranh luáºn, ta bị ngÆ°á»i khác tát má»™t cái và o má. Cái cảm giác bị tát Ä‘au và o má cÅ©ng là cảm giác bị xúc chạm và o bản ngã là m cho ta nổi cÆ¡n giáºn dữ. Trạng thái nổi sân do bị xúc chạm và o thân thể là cái chấp thô thiển nhất, căn bản nhất mà ai cÅ©ng gặp phải.
Nếu má»—i ngà y chúng ta không ngồi thiá»n Ä‘iá»u thân để thấy thân nà y là vô thÆ°á»ng, hÆ° ảo thì khi bị ngÆ°á»i khác xúc chạm, ta sẽ thấy khó chịu ngay. Ngược lại, nếu má»—i ngà y chúng ta Ä‘á»u ngồi thiá»n Ä‘iá»u thân, coi thân nà y là vô thÆ°á»ng, hÆ° ảo lâu ngà y cho trở thà nh đạo lá»±c, thì chúng ta sẽ không chấp thân, trong hòan cảnh nà o cÅ©ng có thể bình thản được.
Có má»™t cách chữa“nấc cục†theo kiểu dân gian rất hiệu quả. Äó là tìm cách là m cho ngÆ°á»i ta nổi giáºn, là m cho há» phản ứng mạnh, tá»± nhiên “nấc cục†sẽ biến mất. Có ngÆ°á»i áp dụng “mẹo†nà y để chữa “nấc cục†cho má»™t Thầy trong chùa nhÆ°ng không có hiệu quả. Vì ngÆ°á»i tu hà nh không dá»… dà ng bị kÃch độïng. Có lẽ nhá» quá trình Ä‘iá»u thân nên há» không mất bình tÄ©nh, không giáºn dữ trong bất kỳ tình huống nà o.
Äức Pháºt thÆ°á»ng dạy chúng ta ngồi quán tá» thi để thấy cái thân nà y rồi sẽ chết, sẽù sình trÆ°Æ¡ng, mục tan chỉ còn lại xÆ°Æ¡ng không, rồi xÆ°Æ¡ng cÅ©ng thà nh tro, bay theo gió mất. Cái quán tưởng khi ngồi thiá»n là nhÆ° váºy, chúng ta thấy rất rõ Ä‘iá»u ấy nÆ¡i bản thân mình. NhÆ°ng vá»›i tuổi trẻ, Ä‘iá»u ấy sẽ hÆ¡i khó được nháºn ra vì tuổi trẻ thÆ°á»ng chấp thân. NgÆ°á»i già hay bệnh hoạn ốm yếu dá»… thấy cái thân nà y vô thÆ°á»ng, tà n tạ; còn Ä‘ang khoẻ mạnh, không phải ai cÅ©ng dá»… dà ng nháºn ra Ä‘iá»u ấy.
Chúng ta phải cố gắng bá» chấp thân để rÆ¡i và o tình huống nà o cÅ©ng giữ được thái Ä‘á»™ bình tÄ©nh. Chẳng hạn, khi ra Ä‘Æ°á»ng, nếu ai đó vô tình là m ta ngã xuống, ta vẫn bình thản, coi nhÆ° không có việc gì xảy ra. Nếu thấy chúng ta đứng dáºy, phủi bụi nhẹ nhà ng và đi tiếp, ngÆ°á»i ta sẽ nể phục ngÆ°á»i tu mình hÆ¡n. NhÆ° váºy, đạo tâm của há» cÅ©ng tăng trưởng.
Äó là vá» thân thể, còn vá» danh dá»± ? Danh dá»± là giá trị của con ngÆ°á»i. Thông thÆ°á»ng, ngÆ°á»i ta có thể không chấp thân nhÆ°ng vẫn xem trá»ng giá trị, danh dá»± của mình. NgÆ°á»i ta có thể chấp nháºn cái chết nhÆ°ng không chấp nháºn để cho danh dá»± bị xúc phạm. Ngà y xÆ°a, ở Nháºt có má»™t giai cấp gá»i là võ sÄ© đạo. Há» là những ngÆ°á»i rất trá»ng danh dá»±. Há»… danh dá»± không còn thì há» tá»± tá» ngay láºp tức. Chẳng hạn, trong má»™t tráºn thách đấu, ai thua, ngÆ°á»i đó sẽ tá»± tá» ngay vì há» cảm thấy nhục nhã khi danh dá»± không còn nữa. Có ngÆ°á»i kể rằng, và o những năm 60, tại Nháºt có diá»…n ra má»™t tráºn thi đấu bóng bà n trong khu vá»±c Äông Nam Ã. Việt Nam cÅ©ng Ä‘Æ°a váºn dá»™ng viên sang tham gia thi đấu. Sau khi thắng các nÆ°á»›c khác, cầu thủ Việt Nam bắt đầu thi đấu vá»›i má»™t cầu thủ ngÆ°á»i Nháºt, ngÆ°á»i nà y vốn là vô địch thế giá»›i vá» bóng bà n. Tráºn đấu diá»…n ra rất quyết liệt. Cuối cùng, Ä‘á»™i Việt Nam thắng. Váºn Ä‘á»™ng viên ngÆ°á»i Nháºt ấy đã tá»± mổ bụng chết ngay tại chá»—. NgÆ°á»i Nháºt trá»ng danh dá»± nhÆ° váºy đó.
Váºy, ngÆ°á»i tu chúng ta có trá»ng danh dá»± không?
Trong đạo Pháºt có má»™t hạnh là nhẫn nhục Ba-la-máºt. Dù ngÆ°á»i ta có xâm phạm đến mức nà o, chúng ta cÅ©ng không được giáºn. Có những trÆ°á»ng hợp, không phải há» chỉ xúc phạm đến ta mà còn xúc phạm đến Thầy ta, đến cả Äức Pháºt nữa, chúng ta cÅ©ng phải nhẫn nhục. Nếu quá coi trá»ng danh dá»±, phản ứng má»™t cách gay gắt khi bị xúc phạm thì chúng ta là ngÆ°á»i không nhẫn nhục.
Vì váºy, chúng ta phải sống rất Ä‘Ã ng hoà ng, giữ gìn giá»›i luáºt, oai nghi tế hạnh; giữ gìn đạo đức, tác phong nghiêm chỉnh. Má»—i khi ra Ä‘Æ°á»ng, chúng ta Ä‘á»u mặc áo dà i. Tháºm chÃ, khi Ä‘i khất thá»±c cÅ©ng Ä‘i vá»›i má»™t phong thái ung dung, không van xin hay cầu cạnh. NghÄ©a là chúng ta rất trá»ng danh dá»±, luôn giữ phong cách Ä‘Ã ng hoà ng, không để ngÆ°á»i khác khinh thÆ°á»ng. NhÆ°ng nếu bị ngÆ°á»i ta xúc phạm mà vẫn không giáºn, không phản ứng có phải là chúng ta không coi trá»ng danh dá»±, không có liêm sỉ không? Và nhÆ° váºy, vấn Ä‘á» trá»ng danh dá»± đối vá»›i ngÆ°á»i tu hà nh nhÆ° chúng ta phải hiểu thế nà o cho đúng?
Tháºt ra, đặt vấn Ä‘á» trá»ng danh dá»± hay không trá»ng danh dá»± là chúng ta đã bị cái vị ká»· chi phối, chỉ nghÄ© vá» mình mà thôi. Nếu đứng trên láºp trÆ°á»ng vô ngã, chỉ vì chúng sinh thì chúng ta sẽ không đặt vấn Ä‘á» trá»ng danh dá»± hay không. NhÆ° váºy, danh dá»± là má»™t cái gì đó rất hão huyá»n. NgÆ°á»i tu chúng ta không nên đặt vấn Ä‘á» danh dá»±. Chúng ta đã không chấp ngã thì danh dá»± có nghÄ©a lý gì.
Tuy nhiên, dù không coi trá»ng danh dá»± nhÆ°ng chúng ta CŨNG cần phải giữ tÆ° cách đạo đức nghiêm túc, chuẩn má»±c. Äó là vì lòng thÆ°Æ¡ng yêu tất cả chúng sinh, vì sá»± tÃn tâm của má»i ngÆ°á»i. Chúng sinh cần có Pháºt pháp để nuÆ¡ng tá»±a, cần có ánh sáng để Ä‘i trong bóng đêm. NhÆ°ng Äức Pháºt đã nháºp Niết bà n, giáo pháp chỉ là lý thuyết, chỉ có chúng ta, những ngÆ°á»i xuất gia má»›i có thể thắp lên được ánh sáng cho há», má»›i có thể là m cho Pháºt Pháp sống Ä‘á»™ng giữa cuá»™c Ä‘á»i nà y .
Cho nên, dù ngÆ°á»i Ä‘á»i có chá»i mắng, có xúc phạm đến mức nà o chúng ta cÅ©ng phải nhẫn nhục. Chúng ta phải giữ tÆ° cách, đạo đức, giữ sá»± Ä‘Æ°á»ng bệ của mình ở má»i nÆ¡i, má»i lúc. Là m những Ä‘iá»u ấy chúng ta hòan tòan không vì chÃnh mình mà để chúng sinh có niá»m tin vá»›i Äạo.
Bởi váºy, má»™t khi không đặt mục tiêu hÆ°á»›ng vá» chÃnh mình mà hÆ°á»›ng vá» chúng sinh, chúng ta sẽ không bị mâu thuẫn giữa cái gá»i là nhẫn nhục trÆ°á»›c sá»± xúc phạm của ngÆ°á»i khác vá»›i lối sống nghiêm túc, giữ gìn đạo hạnh.
TrÆ°á»ng hợp thứ hai, tâm lý bá»±c bá»™i khó chịu xuất hiện khi tà i sản bị xâm phạm.
Tà i sản là cái chấp rất nặng của con ngÆ°á»i. Tại sao nhÆ° váºy? Chúng ta biết rằng, má»i ngÆ°á»i, nhất là ngÆ°á»i Ä‘á»i là m nên đồng tiá»n rất vất vả. Há» phải đổi bằng mồ hôi nÆ°á»›c mắt, quần quáºt suốt ngà y nà y qua tháng khác má»›i kiếm được đồng tiá»n. Cho nên, há» rất quý tà i sản đã gây dá»±ng được. Chỉ có những ngÆ°á»i là m ra đồng tiá»n quá dá»… má»›i không coi trá»ng nó. Bởi váºy, ngÆ°á»i nà o xâm phạm đến tà i sản của ngÆ°á»i khác, nhất là những cái mà há» chăm chút, yêu thÆ°Æ¡ng, là chạm đến bản ngã của há» và sẽ khiến há» nổi giáºn.
Và dụ, chúng ta có má»™t cái ly rất đẹp và hằng ngà y luôn nâng niu. Má»™t hôm, có ngÆ°á»i đến chÆ¡i, sÆ¡ ý là m rÆ¡i xuống đất, vỡ toang. Vì đó là cái ta rất quà nên chắc chắn ta không tránh khá»i sá»± tức giáºn.
Chúng ta quý cái gì nghÄ©a là cái chấp của ta đến mức đó nên dá»… dà ng nổi giáºn khi bị ngÆ°á»i khác xâm phạm cái đó. Bởi váºy, đã là ngÆ°á»i tu hà nh, chúng ta phải biết buông xả, từ bản thân cho đến tà i sản, để nếu có bị xúc phạm, chúng ta không cảm thấy nặng ná». NgÆ°á»i là m được nhÆ° váºy là ngÆ°á»i có tâm tu tốt.
Chẳng hạn, khi nghe cuá»™c trò chuyện của hai Ni cô, chúng ta sẽ đánh giá được mức Ä‘á»™ tu táºp của há». Trong lúc nói chuyện, má»™t ngÆ°á»i than phiá»n:
-Gà hà ng xóm cứ qua bá»›i hà ng rà o của tôi, tháºt là phiá»n toái.
Cô kia bảo:
-Nó bá»›i hà ng rà o chứ nó có bá»›i gì mình đâu mà giáºn.
Qua phân tÃch lá»i nói của hai ngÆ°á»i, chúng ta thấy, cô thứ nhất chấp rằng tà i sản của mình trải rá»™ng từ nhà cá»a, sân vÆ°á»n, cây cỠđến hà ng rà o. Cho nên, khi ai chạm đến những tà i sản ấy là chạm đến bản ngã của cô. Còn cô thứ hai đã biết thoát ly dần dần tà i sản nên cảm thấy việc đụng chạm đến hà ng rà o không liên quan đến mình. Äó là ngÆ°á»i có tâm tu tốt, tiến bá»™.
Tóm lại, trong ba cái chấp của ngÆ°á»i Ä‘á»i, chấp thân và chấp tà i sản là cái chấp thô thiển, ở mức Ä‘á»™ thấp. Còn chấp danh dá»± là chấp ở mức Ä‘á»™ cao hÆ¡n.
NgÆ°á»i có liêm sỉ, có há»c thức thÆ°á»ng coi trá»ng danh dá»±. Thâïm chà có ngÆ°á»i trá»ng danh dá»± hÆ¡n cả mạng sống, hÆ¡n cả tà i sản của mình. Há» thà chấp nháºn cuá»™c sống nghèo khổ chứ không bao giá» chịu xu nịnh, cầu cạnh ngÆ°á»i khác. Trái lại, ngÆ°á»i tầm thÆ°á»ng không coi trá»ng Ä‘á»i sống tinh thần, nhiá»u khi không cần danh dá»±. Vá»›i há», thân thể, tà i sản là quà hÆ¡n tất cả. Äôi khi, vì tiá»n bạc váºt chất, há» sẵn sà ng chấp nháºn luồn cúi, bất chấp sá»± xúc phạm của ngÆ°á»i khác.
Còn chúng ta, những ngÆ°á»i sống Ä‘á»i tu hà nh phải vượt lên ba Ä‘iá»u chấp ấy. Mặc dù vẫn xác định rằng thân thể, tà i sản không là gì đối vá»›i ta nhÆ°ng nếu không cẩn tháºn, không tu táºp vững và ng, chúng ta cÅ©ng sẽ bị sá»± chấp thân và chấp tà i sản ấy chi phối.
Và dụ, Ä‘ang Ä‘i trên Ä‘Æ°á»ng bá»—ng dÆ°ng ta bị sụp chân má»™t cái, ngãù rất Ä‘au. Ta sẽ rất khó chịu và phiá»n trách những ngÆ°á»i là m Ä‘Æ°á»ng không cẩn tháºn, không lấp những chá»— đã Ä‘Ã o là m cho ta ngã Ä‘au khi Ä‘i trong đêm tối. Chỉ khó chịu, phiá»n trách nhÆ° váºy thôi nhÆ°ng rõ rà ng ta đã bị chấp thân chi phối.
Còn vá» tà i sản, nguá»i tu hà nh Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên phải vượt qua. Nếu chúng ta không cẩn tháºn, không vượt qua được, thì chấp ngã sẽ rất nặng. Vì trong đạo Pháºt, Äức Pháºt đã dạy chúng ta không được tÃch lÅ©y tà i sản, táºp sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i vô sản. Vì váºy, chấp tà i sản sẽ là m cho chúng ta trở nên phà m tục. Theo luáºt Nhân Quả, không chấp chừng nà o, chúng ta lại có chừng ấy. Nếu có của cải, tà i sản chúng ta Ä‘em bố thà cho ngÆ°á»i khác thì khi cần, tá»± nhiên của cải lại đến vá»›i chúng ta. Äây là má»™t Ä‘iá»u rất lạ.
Có chuyện kể rằng, bên Thiên Chúa giáo có má»™t vị Thánh tên là Don Bosco. Ông theo má»™t dòng tu chuyên vá» giáo dục. Lúc ông Ä‘i tu, mẹ ông nói: Má»™t ngà y nà o mà mẹ biết trong túi con có đến mÆ°á»i franc thì mẹ không nhìn mặt con nữa.
Ông là ngÆ°á»i rất thÆ°Æ¡ng mẹ. Vì váºy, trong suốt thá»i gian tu hà nh, ông không bao giá» dám giữ tiá»n vì sợ mẹ biết, mẹ sẽ từ bá». Khi có tiá»n, ông liá»n mang cho ngÆ°á»i khác. Váºy mà , tiá»n cứ má»—i lúc má»™t phát sinh. Ông cà ng lá»›n lên, Äạo đức cà ng tăng trưởng. Vì má»™t khi đã có hạnh bố thà thì các công hạnh khác cứ thế mở ra.
Ông vốn chuyên vá» giáo dục nên thÆ°á»ng Ä‘Æ°a những đứa trẻ lang thang, hÆ° há»ng vá» nuôi nấng, dạy dá»—. Công lao của ông rất lá»›n. Má»™t lần, ông có ý định xây má»™t ngôi trÆ°á»ng lá»›n để những đứa trẻ ấy có chá»— há»c hà nh Ä‘Ã ng hòang. Tất nhiên, đó má»›i chỉ là ý định thôi vì ông không có sẵn tiá»n. Äiá»u kì lạ là ý định chỉ má»›i nảy sinh, ông đã được má»™t ngÆ°á»i Ä‘Æ°a đến cho má»™t xe tiá»n. Äó chÃnh là cái phÆ°á»›c có được do sá»± tÃch cá»±c bố thà của ông.
Cứ thế, suốt cả cuá»™c Ä‘á»i lo cho chúng sinh và giáo dục cho má»i ngÆ°á»i những Ä‘iá»u tốt đẹp, ông đã được phát thần thông. Ông có trá»±c giác có thể Ä‘oán trÆ°á»›c được nhiá»u việc. Sau nà y, con chiên đến xÆ°ng tá»™i chỉ quỳ trÆ°á»›c ông, chÆ°a cần nói Ä‘iá»u gì, ông đã biết tất cả. Khi ông qua Ä‘á»i, tòa Thánh Vatican đã phong Thánh cho ông, mở thà nh dòng Don Bosco đến bây giá». NhÆ° váºy, nhá» phÆ°á»›c bố thà mà ông đã được thù thắng.
TrÆ°á»ng hợp thứ ba khiến tâm lý khó chịu, bá»±c bá»™i phát sinh là khi kẻ dÆ°á»›i không vâng lệnh.
Khi có chức quyá»n, chúng ta thÆ°á»ng chấp địa vị của mình. Chấp địa vị có nghÄ©a là chúng ta luôn nghÄ© rằng mình có quyá»n lá»±c nên ngÆ°á»i dÆ°á»›i nhất thiết phải nghe theo, dù có khi ngÆ°á»i đó lá»›n tuổi hÆ¡n mình. Nếu há» không vâng lá»i, chúng ta cảm thấy mình bị xúc phạm vì nghÄ© há» không tôn trá»ng chức vụ mà mình Ä‘ang có. Trong khi đó, chúng ta đã xem chức vụ ấy là bản ngã của mình. Do váºy, khi ngÆ°á»i dÆ°á»›i không vâng lá»i, chúng ta thÆ°á»ng nảy sinh tâm lý khó chịu và có khi nổi sân .
Và dụ, khi có việc phải ra ngoà i, chúng ta dặn đệ tá» là m má»™t việc gì đó. Khi trở vá», việc vẫn chÆ°a được tiến hà nh. Lúc đó, vá»›i tÆ° cách là má»™t ngÆ°á»i thầy, chúng ta cảm thấy mình bị xúc phạm và sẽ nổi giáºn. Äó là sá»± nổi giáºn do bị ngÆ°á»i khác xúc phạm đến địa vị, uy tÃn của mình.
NhÆ°ng cần lÆ°u ý má»™t Ä‘iá»u, dù giáºn chúng ta cÅ©ng phải bình tÄ©nh. Nếu nóng nảy, trách mắng đệ tá» hết lá»i thì há» sẽ mất Ä‘i lòng kÃnh trá»ng đối vá»›i Thầy mình. Chúng ta phải nêu gÆ°Æ¡ng tốt cho đệ tá». Nếu mình còn sân quá, là m sao giữ được lòng tôn trá»ng há» suốt cuá»™c Ä‘á»i. NhÆ° váºy, khi thấy má»™t đệ tá» là m Ä‘iá»u sai trái hoặc không vâng lá»i, chúng ta phải xét lá»—i đó từ tâm, phải bình tÄ©nh xét há»i nguyên nhân gây nên lầm lá»—i, đừng bao giá» chỉ dá»±a và o hà nh Ä‘á»™ng mà trách mắng há».
Äối vá»›i những trÆ°á»ng hợp bÆ°á»›ng bỉnh, không vâng lá»i hoặc thá» Æ¡ không chú ý đến lá»i dặn của thầy, chúng ta phải coi đó là cái bệnh cần phải được sá»a từ trong tâm. Äó là những ngÆ°á»i có đạo đức kém, sau nà y há» khó là m được việc lá»›n. NghÄ© nhÆ° váºy, chúng ta má»›i tránh được sá»± nóng nảy, giáºn dữ. NgÆ°á»i không biết tôn trá»ng vâng lá»i đã là sai, chúng ta giáºn dữ, nóng nảy lại cà ng sai, cà ng chứng tá» là ta chấp chức quyá»n của mình nặng quá. Vì váºy, trong quá trình tu hà nh, nếu được giữ chức gì, chúng ta phải tác ý là m sao để khi gặp chuyện, chúng ta sẽ không chấp cái chức đó mà nổi sân.
Chẳng hạn, má»™t ngÆ°á»i nà o đó được bầu là m lá»›p trưởng, hay chúng trưởng. NgÆ°á»i đó sẽ nghÄ© rằng: mình có thể bị chấp bởi cái chức nà y, và khi đã chấp, nếu ai đó xúc phạm, mình sẽ bị sân. Hiểu nhÆ° váºy, ngÆ°á»i ấy phải là m thế nà o để đừng chấp?
Hãy nghÄ© rằng, cái chức nà y là không có tháºt, cái thân nà y nhÆ° cát bụi, cá» rác. Äó là “câu thần chú†mà chúng ta nên luôn luôn tâm niệm. Khi Ä‘Æ°a ra ý kiến, nếu gặp sá»± phản đối của ngÆ°á»i khác, chúng ta vẫn bình thản, từ tốn giải thÃch, thuyết phục há». Dần dần rồi há» sẽ hiểu và lắng nghe ý kiến của ta. Nếu có gì nghiêm trá»ng, chúng ta lại thÆ°a lên quý Thầy lá»›n. Äó là thái Ä‘á»™ Ä‘iá»m tÄ©nh, đúng má»±c của kẻ tu hà nh.
Ngoà i ba trÆ°á»ng hợp ấy, còn có trÆ°á»ng hợp khác cÅ©ng là m nảy sinh tâm lý bá»±c bá»™i, khó chịu. Äó là trÆ°á»ng hợp bị ngÆ°á»i khác cÆ°á»›p ngang lá»i nói hoặc phủ nháºn ý kiến.
à nghÄ©, tÆ° tưởng là cái ta của má»—i ngÆ°á»i. Äa số chúng ta Ä‘á»u chấp nhÆ° váºy. Cho nên, ai cÆ°á»›p ngang lá»i hoặc phủ nháºn ý kiến là chạm đến bản ngã của ta. Lúc ấy, không phải Ä‘Æ¡n giản là ý kiến bị phủ nháºn mà danh dá»± của ta cÅ©ng bị xúc phạm. ChÃnh sá»± xúc phạm đã đó khiến ta nổi sân. Tục ngữ Việt Nam có câu “cÆ°á»›p lá»i cÅ©ng nhÆ° cÆ°á»›p của†cÅ©ng chứng tá» quan Ä‘iểm nà y.
Tóm lại, khi nà o bản ngã và những cái chấp thuộc vỠbản ngã (tức ngã sở) bị xâm phạm, bị xúc phạm thì chúng ta sẽ nổi sân.
2. Thái độ và phân loại:
a) Thái độ:
NgÆ°á»i nổi giáºn thÆ°á»ng có nét mặt dữ dằn, lá»i nói to, hà nh Ä‘á»™ng thô bạo. Có khi quá giáºn, ngÆ°á»i ta còn nói tục, chá»i thá». Các triết gia còn cho rằng, ngÆ°á»i nóng là ngÆ°á»i ngu, ngÆ°á»i Ä‘iên vì trong lúc nóng giáºn, há» thÆ°á»ng có những quyết định sai lầm, những hà nh Ä‘á»™ng liá»u lÄ©nh, không suy xét đúng sai. Sá»± giáºn dữ có thể là m mất tÆ° cách của con ngÆ°á»i.
Kinh Pháºt có nói rằng: NgÆ°á»i nà o hay nổi sân thì kiếp sau sẽ trở thà nh xấu xÃ. Câu nói của Äức Pháºt nghiệm ra tháºt chà lý. Bởi khi giáºn dữ, tất cả vẻ xấu xà của chúng ta Ä‘á»u hiện ra bên ngoà i: mắt trợn, mặt nhăn, miệng gầm gừ…. khiến cho ngÆ°á»i khác kinh hãi. Kiếp sau Ä‘iá»u ấy sẽ trở thà nh cố định, hay gá»i là quả báo. Trong cuá»™c sống hiện tại, nhìn gÆ°Æ¡ng mặt ai xinh đẹp, chúng ta sẽ nghÄ© Ä‘á»i trÆ°á»›c ngÆ°á»i đó hiá»n là nh, nhân háºu. Còn những ngÆ°á»i có vẻ dữ dằn, xấu xà có thể là do Ä‘á»i trÆ°á»›c há» hay nổi sân, ánh mắt giáºn dữ đã rá»›t tá»›i Ä‘á»i nà y.
Nhìn thái Ä‘á»™ biểu hiện bên ngoà i, tưởng chừng những ngÆ°á»i hay giáºn dữ có má»™t bản tÃnh mạnh mẽ, nhÆ°ng thá»±c chất, há» có má»™t ná»™i tâm yếu á»›t. Vì tâm và thân vốn ngược nhau. NgÆ°á»i có thân mạnh là ngÆ°á»i là m được nhiá»u việc, hăng hái, năng nổ nhÆ°ng tâm chÆ°a hẳn đã mạnh. Tâm mạnh là tâm trầm tÄ©nh, không dá»… dà ng bị kÃch Ä‘á»™ng.
Trong giao tiếp, chúng ta thấy ngÆ°á»i nà o không biết giáºn, gặp việc gì cÅ©ng trầm tÄ©nh, ngÆ°á»i đó rất đáng sợ vì bên trong há» tiá»m tà ng má»™t năng lá»±c tinh thần rất lá»›n. Những ngÆ°á»i ấy rất có bản lÄ©nh. Nếu là ngÆ°á»i tốt, há» có thể được và vá»›i Thánh, nếu là ngÆ°á»i xấu, sá»± hiểm Ä‘á»™c của há» tháºt khôn lÆ°á»ng. Ngược lại, những ngÆ°á»i hay nổi nóng thÆ°á»ng có vẻ ngoà i dữ dằn nhÆ°ng không đáng sợ.
NgÆ°á»i tu hà nh thÆ°á»ng không có mÆ°u mô, hiểm Ä‘á»™c, nhÆ°ng cÅ©ng không được phép sân. Vì sân là biểu hiện của sá»± yếu Ä‘uối trong tâm hồn. Vì váºy, cần lÆ°u ýmá»™t Ä‘iá»u, trong chúng nếu ngÆ°á»i nà o còn sân, chúng ta không nên cho là m việc Äạo má»™t mình. Vì tâm hồn há» còn yếu Ä‘uối, nhu nhược, dá»… xảy ra sai sót. Những ngÆ°á»i bình thản trÆ°á»›c má»i việc, gặp chuyện không sân, gặp của không tham là ngÆ°á»i có thể là m việc Äạo má»™t mình mà không sợ xảy ra sai sót. Äây là kinh nghiệm quý báu rất cần trong việc dạy đệ tá» sau nà y.
NgÆ°á»i trầm tÄ©nh là ngÆ°á»i có thể tin tưởng được. Äó là lý do tại sao trong cuá»™c sống, ngÆ°á»i trầm tÄ©nh, không nóng giáºn luôn luôn được ngợi ca, quà mến.
Trong đạo Pháºt, sá»± bình thản không nổi nóng là dấu hiệu của má»™t công phu tu hà nh chÃn chắn. Yêu cầu không nổi sân đối vá»›i ngÆ°á»i tu hà nh rất cao.Vì nổi sân là biểu hiện của sá»± tu táºp không kỹ lưỡng, công phu không vững và ng. NhÆ°ng vượt qua cái sân không phải là điá»u dá»… dà ng. Chúng ta phải và o được sÆ¡ thiá»n, phá được năm triá»n cái má»›i vượt qua được cái sân. Năm triá»n cái đó là gì ?
-Thứ nhất là tham ái, (hay là tham)
-Thứ hai là sân.
-Thứ ba là thùy miên.
-Thứ tư là trạo cỠ(hay là trạo hối).
-Thứ năm là nghi.
Khi há»c vá» Thiá»n, chúng ta sẽ phân tÃch kỹ từng vấn Ä‘á». Trong năm triá»n cái, chúng ta cần hiểu rõ hÆ¡n má»™t chút vá» trạo cá». Trạo cá» tách ra khá»i trạo hối nghÄ©a là hay máy Ä‘á»™ng tay chân. NgÆ°á»i không chững chạc, hay nhúc nhÃch cá» Ä‘á»™ng, hay hấp tấp gá»i là trạo cá». NgÆ°á»i tu thiá»n đến mức và o được sÆ¡ thiá»n sẽ thấy khoan thai, Ä‘iá»m tÄ©nh, thÆ° thái ung dung, không còn trạo cá» (hấp tấp) nữa.
Liên quan đến vấn Ä‘á» nà y, chúng ta cần hiểu thêm vá» sá»± hối háºn. Hối háºn thÆ°á»ng có ba loại:
- Má»™t, là hạng ngÆ°á»i phà m phu không biết hối háºn. Äó là những ngÆ°á»i phà m phu, không biết tá»™i phÆ°á»›c nên khi đã lầm lá»—i, vẫn không tá» ra hối háºn .
-Hai, là ngÆ°á»i biết tu táºp, biết tá»™i phÆ°á»›c nhân quả, khi lầm lá»—i há» biết hối háºn vá» những gì mình đã gây nên.
-Ba, là ngÆ°á»i tu có tiến bá»™. Những ngÆ°á»i nà y dù biết rất rõ nhân quả tá»™i phÆ°á»›c nhÆ°ng khi lầm lá»—i vẫn không hối háºn. Äây là trÆ°á»ng hợp của ngÆ°á»i đã vượt ra được cái trạo hối. Khi tâm đã và o được định sÆ¡ thiá»n, nếu phạm phải sai lầm, há» biết rất rõ Ä‘iá»u đó và biết rõ nhân quả tá»™i phÆ°á»›c mà vẫn không hối háºn. Không hối háºn nhÆ°ng không bao giá» há» tái phạm. Quyết tâm không tái phạm lá»—i lầm của há» rất mạnh. Äiá»u đáng nói ở đây là những ngÆ°á»i nà y khi đã phạm phải sai lầm, tâm há» bình an, không bị ray rứt bởi lá»—i lầm nhÆ°ng há» không bao giá» tái phạm. Äó là sá»± khác biệt giữa há» vá»›i hạng ngÆ°á»i phà m phu, không hối háºn vì không biết nhân quả tá»™i phÆ°á»›c, và cứ thế, tiếp tục mắc phải lá»—i lầm.
Äể chứng tá» là ngÆ°á»i tu tốt, tu có tiến bá»™, chúng ta không bao giá» nổi sân. Không nổi sân là kết quả của công phu Thiá»n định vững chắc. NhÆ°ng Ä‘a phần, vì không chú trá»ng đến công phu Thiá»n định, không quyết tâm phá được triá»n cái để và o được sÆ¡ thiá»n, chúng ta có thể bị nổi sân má»—i khi gặp chuyện trái ý. NgÆ°á»i đã và o được sÆ¡ thiá»n, sân sẽ không còn nữay1gặp bất cứ chuyện gì, há» vẫn không há» nổi giáºn. Nói không há» nổi giáºn có nghÄ©a là không còn má»™t chút bá»±c bá»™i nà o nữa dẫu chỉ là má»™t hạt bụi nhá». Khi đạt đến mức Ä‘á»™ nhÆ° váºy, há» thá»±c sá»± đã vượt qua được cái sân. Hay nói cách khác, đây là cái không sân đã đạt đến mức lý tưởng của ngÆ°á»i có tu táºp Thiá»n định.
Chúng ta cần phải hiểu rằng, giữa tứ thiá»n và tứ quả có sá»± khác nhau. Trong tứ thiá»n, chỉ cần và o đến sÆ¡ thiá»n, chúng ta đã vượt qua được sân. Còn trong tứ quả của Sa môn, phải và o đến nhị quả, ngÆ°á»i tu hà nh má»›i bắt đầu bá»›t được sân, và đến tam quả má»›i dứt được sân. Vì váºy, ở mức Ä‘á»™ ban đầu, tứ thiá»n cao hÆ¡n tứ quả và sÆ¡ thiá»n cao hÆ¡n sÆ¡ quả.
b) Phân loại:
Sân thÆ°á»ng có nhiá»u loại. Chúng ta cần phân biệt bốn trạng thái tâm lý của sân : Nổi nóng, hung dữ, thù háºn và giáºn há»n.
Những trạng thái nà y có những Ä‘iểm tÆ°Æ¡ng đối giống nhau. Ngoà i ra, chúng ta còn bắt gặp má»™t trạng thái tâm lý nữa là ác Ä‘á»™c. NhÆ°ng ác Ä‘á»™c không thuá»™c vá» sân nên chúng ta không Ä‘á» cáºp ở bà i nà y.
Trong bốn trạng thái trên, nổi nóng là trạng thái Ä‘Æ¡n giản nhất và rất dá»… gặp. Äó là cái sân bất ngá», là trạng thái mất bình tÄ©nh khi gặp chuyện trái ý, khiến ta nhất thá»i có những phản ứng vụng vá».
Hung dữ là thái Ä‘á»™ mạnh mẽ dá»… xúc phạm ngÆ°á»i khác. Äó là trạng thái tâm lý tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° sân nhÆ°ng bản chất không phải là sân. NgÆ°á»i hung dữ là ngÆ°á»i có cá tÃnh mạnh, có tinh thần mạnh mẽ nên thÆ°á»ng là m cho ngÆ°á»i khác phải sợ. Má»—i khi xảy ra chuyện, thần sắc của há», cá» chỉ, lá»i nói của há» tá» ra hăm dá»a, đè bẹp tinh thần và ý chà ngÆ°á»i khác, là m cho ngÆ°á»i ta phải sợ hãi. NgÆ°á»i hung dữ cÅ©ng dá»… tạo nên nghiệp. Có khi, vì hung dữ, há» có những nhục hình đối vá»›i ngÆ°á»i khác.
Sá»± nóng nảy và hung dữ rất gần nhau. Cả hai Ä‘á»u là thái Ä‘á»™ phản ứng mạnh. NhÆ°ng hung dữ có kèm theo tâm ác Ä‘á»™c, muốn hại ngÆ°á»i. NgÆ°á»i hung dữ thÆ°á»ng xúc phạm ngÆ°á»i khác bằng cách chá»i mắng tháºm tệ, có khi đánh Ä‘áºp, tháºm chà có thể giết ngÆ°á»i nữa. Mặc dù bên ngoà i, có khi ngÆ°á»i hung dữ rất bình thÆ°á»ng, không biểu lá»™ cái sân, nhÆ°ng bản chất của há» vẫn là tà n nhẫn.
Má»™t câu chuyện có tháºt xảy ra, đến nay vẫn còn là m nhiá»u ngÆ°á»i bà ng hoà ng má»—i khi nhắc lại. Äó là chuyện giết bạn của má»™t thanh niên. NgÆ°á»i thanh niên ấy là ngÆ°á»i Hải Phòng. Vì có sá»± gây gổ, xÃch mÃch vá»›i má»™t ngÆ°á»i bạn, anh ta vác dao Ä‘i tìm ngÆ°á»i đó để giết. NgÆ°á»i kia biết được nên trốn biệt. Tìm hoà i không được, anh ta bá»±c bá»™i bá» và o quán cà phê ngồi uống nÆ°á»›c, tình cá» gặp má»™t ngÆ°á»i bạn. NgÆ°á»i nà y há»i: Mà y Ä‘i đâu váºy?
-Tao đi tìm thằng đó để đâm chết nó!
-Tướng mà y mà đâm ai ! Tao đây mà y có dám đâm không?
NgÆ°á»i bạn nói vừa dứt lá»i , anh ta rút dao đâm ngay và o bụng bạn mình.
Khi hà nh Ä‘á»™ng giết ngÆ°á»i, rõ rà ng anh ta không sân, cÅ©ng không giáºn há»n gì ngÆ°á»i kia cả. NhÆ°ng vốn có bản chất hung dữ, nên anh ta dá»… bị kÃch Ä‘á»™ng, có thể hà nh Ä‘á»™ng má»™t cách tà n nhẫn.
Äối vá»›i những ngÆ°á»i tà n bạo, sá»± ác Ä‘á»™c biểu hiện ngay ở việc dùng nhục hình vá»›i ngÆ°á»i khác. Nhiá»u khi sá»± ác Ä‘á»™c, tà n nhẫn không bá»™c lá»™ ở thái Ä‘á»™ bên ngoà i nhÆ°ng lại gây nên Ä‘au khổ tá»™t cùng cho ngÆ°á»i khác. Và dụ nhÆ° những lá»i vu khống hoặc nói xấu, chúng không há» Ä‘Æ¡n giản. Äó cÅ©ng là biểu hiện của sá»± tà n nhẫn, ác Ä‘á»™c.
Thù háºn cÅ©ng là giáºn ghét nhÆ°ng nuôi dưỡng lâu dà i sá»± buồn bá»±c và có ác tâm muốn trả thù. Tâm thù háºn gây nên nghiệp rất lá»›n. Chúng ta biết rằng, tÆ° tưởng Ä‘á»i nà y sẽ tạo ra nhân cách ở Ä‘á»i sau. Má»—i má»™t ý nghÄ© ở Ä‘á»i nà y Ä‘á»u tạo thà nh con ngÆ°á»i của chúng ta ở Ä‘á»i sau. Bởi váºy, trong hiện tại, nếu để tÆ° tưởng thù háºn kéo dà i thì Ä‘á»i sau, chúng ta sẽ trở thà nh má»™t con ngÆ°á»i hay chấp, hay thù háºn. Má»™t khi đã có lòng háºn thù, chúng ta sẽ tìm má»i cách để hại ngÆ°á»i.
Trong cuá»™c sống, có những trÆ°á»ng hợp xảy ra rất Ä‘Æ¡n giản. NhÆ°ng nếu có bản chất thù háºn, ngÆ°á»i ta sẽ nuôi dưỡng nó và chá» cÆ¡ há»™i trả thù. Cứ nhÆ° váºy, oán thù sẽ chồng chất trên cuá»™c Ä‘á»i nà y. Äiá»u đó tháºt nguy hiểm.Vì váºy, chúng ta không nên nuôi tâm thù háºn. Vá»›i ngÆ°á»i tu hà nh, trái tim cà ng không có chá»— cho lòng háºn thù ngá»± trị.
Ở đây phải lÆ°u ý má»™t Ä‘iá»u, thù háºn khác vá»›i nổi nóng. Nổi nóng chỉ là trạng thái tâm lý xảy ra nhất thá»i, sau đó chúng ta không giáºn nữa. Còn thù háºn thÆ°á»ng kéo dà i nên má»—i khi nghÄ© đến là chúng ta cảm thấy giáºn, thấy ghét. Nếu có ai há»i vá» ngÆ°á»i mà chúng ta Ä‘ang thù háºn, chúng ta lại muốn nói xấu ngÆ°á»i đó, đó là dấu hiệu chắc chắn chúng ta Ä‘ang nuôi má»™t mối thù háºn vá»›i há». Sá»± giáºn ghét kéo dà i quá lâu sẽ biến thà nh thù háºn. NgÆ°á»i Ä‘á»i có mối thù lá»›n, thÆ°á»ng gây nên nghiệp lá»›n. NgÆ°á»i tu hà nh không có tâm lý thù háºn, nhÆ°ng ở mức Ä‘á»™ nhẹ vẫn còn để buồn giáºn kéo dà i. Chúng ta phải quan sát kỹ để tá»± hóa giải, không được nuôi dưỡng nó.
Giáºn há»n là sá»± buồn bá»±c ở mức Ä‘á»™ nhẹ, có khi kéo dà i nếu ngÆ°á»i mình có tình cảm không là m vừa lòng mình. Tâm lý giáºn há»n thÆ°á»ng gặp ở phụ nữ. Äối vá»›i nam giá»›i, giáºn há»n chỉ xuất hiện trong những mối quan hệ tình cảm sâu sắc hÆ¡n( tình yêu nam nữ chẳng hạn). Vì có liên quan đến tình cảm nên giáºn há»n không phải là vấn Ä‘á» nghiêm trá»ng.
NhÆ° váºy, ngÆ°á»i phà m phu dá»… bị cả bốn tâm trạng đó chi phối. Trong bốn tâm lý đó, ngÆ°á»i tu hà nh có thể còn bị nổi nóng và giáºn há»n. Tâm lý thù háºn và hung dữ chúng ta rất Ãt gặp. NhÆ°ng nếu không kiểm soát tâm kỹ, chúng ta vẫn bị nó chi phối. Tuy nổi nóng và giáºn há»n là hai mức Ä‘á»™ nhẹ nhÆ°ng chúng ta cÅ©ng phải cố gắng vượt qua vì những Ä‘iá»u đó là m cho ngÆ°á»i tu hà nh bị giảm đạo lá»±c và tổn phÆ°á»›c. Bởi váºy, lúc nà o chúng ta cÅ©ng phải trầm tÄ©nh, buông xả không giáºn há»n.
TrÆ°á»ng hợp trong chúng có nhiá»u ngÆ°á»i, nhÆ°ng ta chỉ thÆ°Æ¡ng yêu đặc biệt má»™t ngÆ°á»i. Nếu ngÆ°á»i đó là m Ä‘iá»u gì không vừa ý ta là ta giáºn. Tình cảm nhÆ° váºy hẹp hòi quá. Tình cảm hẹp hòi cÅ©ng là m ta dá»… xao Ä‘á»™ng giáºn há»n.
3. Nhân quả:
Chúng ta thÆ°á»ng nghe: Má»™t chút lá»a sân đốt tan cả rừng công đức. Trong cuá»™c sống, chúng ta là m phÆ°á»›c rất nhiá»u, nhÆ°ng chỉ vì má»™t lúc nổi sân, là m má»™t việc quá đáng, gây thà nh cái tá»™i, bao nhiêu phÆ°á»›c chúng ta đã là m cÅ©ng trở nên vô nghÄ©a.
Và dụ, có má»™t ngÆ°á»i không biết giáºn Ä‘iá»u gì, châm lá»a đốt nhà . Háºu quả là không chỉ nhà ông cháy mà mấy chục căn nhà bên cạnh cÅ©ng hóa thà nh tro bụi. Chỉ má»™t chút nóng giáºn, ngÆ°á»i ấy đã gây nên nghiệp quá lá»›n. Bản thân kẻ đó không biết tạo phÆ°á»›c, lại gánh thêm tá»™i nặng vì đã là m cho bao nhiêu ngÆ°á»i rÆ¡i và o cảnh mà n trá»i, chiếu đất, há» phải trả nợ ấy cho đến kiếp nà o má»›i xong? Sá»± giáºn dữ có thể gây nên háºu quả rất nghiêm trá»ng, bởi váºy, chúng ta phải hết sức cẩn tháºn, phải biết kiá»m chế bản thân mình.
Có khi chỉ má»™t lá»i nói ác, chúng ta cÅ©ng là m mất hết công phu tu táºp từ lâu. Äó là trÆ°á»ng hợp buông những câu thá», những lá»i nguyá»n rủa xúc phạm đến ngÆ°á»i khác trong khi bá»±c bá»™i.
Có má»™t ngÆ°á»i má»›i xuất gia, khi nói vá» lý tưởng tu hà nh của mình, ngÆ°á»i ấy thá» rằng: Và o chùa tu mà hoà n cảnh không Ä‘Ã ng hoà ng là quay vá» liá»n. Äúng ra, ngÆ°á»i ấy không nên nói nhÆ° váºy mà phải thá» rằng:
-Dù gặp bất cứ hoà n cảnh nà o, mình cũng phải giữ vững lòng tu.
Những ngÆ°á»i nhÆ° váºy không tu được bao lâu. Äúng là sau đó ngÆ°á»i ấy đã hoà n tục theo lá»i thá» không hay đó.
Có trÆ°á»ng hợp, vì giáºn há»n chúng ta bá» ngang những công đức mà mình Ä‘ang theo Ä‘uổi, có nghÄ©a là quả báo là nh ở vị lai cÅ©ng sẽ gảy ngang. Trong khi đó, trong đạo Pháºt của chúng ta, hạnh nguyện nà o cÅ©ng phải đạt đến vô lượng, vô biên, đến tuyệt đối. Tu theo đạo Pháºt là chúng ta Ä‘i tìm cái tuyệt đối, Ä‘i tìm cái vô lượng vô biên ấy. TÃch lÅ©y phÆ°á»›c cÅ©ng váºy. Chúng ta phải tÃch lÅ©y đến khi không còn giá»›i hạn nữa, phải Ä‘i tìm mãi hết kiếp nà y sang kiếp khác, đừng bao giá» cho là đủ.
Nếu Ä‘ang là m việc tốt, vì má»™t phút giây nóng nảy, giáºn dữ mà chúng ta không tiếp tục nữa là chúng ta đã ngừng lại công đức, đã không Ä‘i đúng con Ä‘Æ°á»ng của Pháºt pháp. Pháºt được xÆ°ng tụng là lưỡng túc tôn, phÆ°á»›c và huệ là vô biên. Äi trên con Ä‘Æ°á»ng của Ngà i, chúng ta cÅ©ng phải Ä‘i đến vô cùng, là m việc gì cÅ©ng phải là m đến viên mãn, đến không còn giá»›i hạn.
Và dụ, có má»™t ngÆ°á»i là m việc trong Há»™i từ thiện. Do bất đồng, gây gổ vá»›i các há»™i viên, ngÆ°á»i đó không là m nữa. Äiá»u nà y cÅ©ng có Nhân quả ở kiếp sau. Ứng vá»›i thá»i gian là m việc từ thiện, ngÆ°á»i ấy được hưởng má»™t Ä‘oạn Ä‘á»i vinh quang, sung sÆ°á»›ng. Sau đó, tá»± nhiên tất cả sụp đổ, há» trở lại là m má»™t ngÆ°á»i nghèo khổ bình thÆ°á»ng. Äiá»u nà y ứng vá»›i thá»i gian ngÆ°á»i ấy giáºn dữ, bá» ngang không là m việc thiện nữa. Bởi khi bá» việc giữa chừng, hỠđã gây ra không Ãt khó khăn cho ngÆ°á»i khác. Những gì há» là m quen, má»i ngÆ°á»i phải vất vả là m lại từ đầu.
Có má»™t Pháºt tá» là m trong ban há»™ tá»± cho má»™t ngôi chùa nhá» tại má»™t vùng quê. Má»™t lần, vì cãi cá» bất đồng vá»›i má»i ngÆ°á»i, anh ta không đến chùa, không lo cho chùa nữa. Thấy váºy, có ngÆ°á»i khuyên anh không nên xá» sá»± nhÆ° thế. Vì nếu anh sân, bá» công việc của chùa thì kiếp sau sá»± nghiệp của anh Ä‘ang thà nh công ná»a Ä‘Æ°á»ng sẽ bị gãy đổ. NgÆ°á»i Pháºt tá» phải biết nhẫn nhục để thá»±c hiện trá»n vẹn công đức của mình.
Trong quá trình là m phÆ°á»›c, không phải lúc nà o chúng ta cÅ©ng gặp thuáºn lợi. Bởi váºy, ngÆ°á»i là m công đức phải bá»n tâm, kiên trì. Nhiá»u khi chúng ta muốn là m phÆ°á»›c nhÆ°ng có rất nhiá»u khó khăn trở ngại. Trong đó có cả sá»± công kÃch chống đối, hạ nhục của ngÆ°á»i khác. NhÆ°ng nhÆ° đã xác định từ đầu, chúng ta không coi trá»ng danh dá»± bản thân mà chỉ coi trá»ng lợi Ãch của ngÆ°á»i khác. Do đó, dù gặp trở ngại, ta vẫn phải nhẫn nhục chịu Ä‘á»±ng, vượt qua để là m trá»n vẹn công đức mà mình Ä‘ang theo Ä‘uổi.
Việc giảng pháp cÅ©ng váºy. Mặc dù những Ä‘iá»u được giảng Ä‘á»u có Ãch cho ngÆ°á»i nghe, nhÆ°ng không phải lúc nà o chúng ta cÅ©ng gặp thuáºn lợi. Có khi chúng ta gặp sá»± chống đối quyết liệt của ngÆ°á»i khác. Tháºm chÃ, có ngÆ°á»i còn tìm ra đủ âm mÆ°u, kế hoạch để ngăn cản. Tất nhiên, cÅ©ng có ngÆ°á»i bênh vá»±c, nhÆ°ng Ä‘iá»u quan trá»ng là chúng ta phải chịu Ä‘á»±ng để tiếp tục giảng. Bởi chúng ta biết rằng, những ngÆ°á»i nghe giảng sẽ được lợi Ãch, sẽ tiến bá»™. Trừ trÆ°á»ng hợp cái duyên hoà n toà n không thuáºn lợi, chúng ta có thể tạm ngÆ°ng, đừng bao giá» vì tá»± ái mà bá» công việc ná»a chừng.
Lúc nà o cÅ©ng váºy, để theo Ä‘uổi công đức, chúng ta phải rất bá»n tâm, vững chÃ, không được yếu Ä‘uối. Nói rằng ngÆ°á»i hay nổi sân là ngÆ°á»i yếu Ä‘uối, chÃnh là nhÆ° váºy. Má»™t khi đã yếu Ä‘uối, chúng ta sẽ không là m được công đức lâu dà i.
Tháºt ra, mức Ä‘á»™ nguy hiểm của việc nổi nóng không lá»›n. NhÆ°ng vá» mặt nhân quả, sá»± nóng giáºn của chúng ta sẽ là m mất niá»m tin nÆ¡i Pháºt tá», khiến há» bất mãn. Có những Pháºt tá» rất khắc khe trong việc đánh giá, luôn đòi há»i chúng ta phải có đạo đức vững chắc. Nếu lúc nà o đó, tình cá» nghe chúng ta nổi giáºn cãi nhau, những Pháºt tá» dá»… dãi chỉ than phiá»n, nhÆ°ng những ngÆ°á»i khắc khe sẽ mất niá»m tin và dần dần không đến chùa nữa.
Có má»™t chuyện Ä‘Æ¡n giản thôi nhÆ°ng vì không biết kiá»m chế nên ngÆ°á»i tu chúng ta đã là m mất niá»m tin và sá»± kÃnh trá»ng của Pháºt tá». Äó là chuyện hai Thầy ở chung má»™t cái cốc vì má»™t chuyện nhỠđã nổi sân. Má»™t ngÆ°á»i rất thÃch Ä‘á»c sách, lúc rảnh rá»—i thÆ°á»ng mượn sách ngÆ°á»i kia Ä‘á»c. Má»™t hôm, phát hiện trong tủ, ngoà i kinh Pháºt còn có má»™t và i cuốn tiểu thuyết, nghÄ© rằng ngÆ°á»i kia không Ä‘á»c nên ngÆ°á»i nà y đã tá»± ý Ä‘em những cuốn sách ấy ra nhóm lá»a. NgÆ°á»i kia vá» giáºn dữ, ngÆ°á»i nà y cÅ©ng bá»±c bá»™i, nổi sân và gằn giá»ng: “ Tôi không Ä‘á»c sách của thầy nữaâ€. Ngay lúc đó, má»™t cÆ° sÄ© đứng gần chứng kiến được sá»± việc nên rất bất mãn. Từ đó, ông không bao giỠđến cốc nữa.
ChÃnh vì váºy, vì thÆ°Æ¡ng yêu chúng sinh, để giữ tÃn tâm và sá»± tinh tấn cho há», chúng ta phải cố gắng giữ bình tÄ©nh, không được nổi sân dù trong bất kỳ tình huống nà o.
4. Nguyên nhân:
Có nhiá»u nguyên nhân là m nảy sinh tâm lý nóng nảy:
Nguyên nhân chÃnh là do chấp ngã nặng. Cái gì chạm đến bản ngã của ta, Ä‘á»u là m ta khó chịu và dá»… nổi sân.
Má»™t nguyên nhân quan trá»ng nữa là do tâm kiêu mạn. Kiêu mạn luôn luôn gây ra nóng nảy.
Nguyên nhân khác cÅ©ng không kém phần quan trá»ng là do nhiệt tình là m Ä‘iá»u tốt, nhiệt tình bảo vệ Ä‘iá»u thiện. Những ngÆ°á»i nhiệt tình là m Ä‘iá»u tốt, bảo vệ Ä‘iá»u thiện cÅ©ng dá»… có thái Ä‘á»™ nóng nảy.
Chẳng hạn, vì nhiệt tình bảo vệ môi trÆ°á»ng, ủng há»™ việc bảo vệ rừng nên khi nghe tin có nạn phá rừng, chúng ta sẽ rất căm phẫn, căm phẫn những ngÆ°á»i Ä‘ang tiêu diệt sá»± sống của trái đất. Hoặc nghe chuyện ngÆ°á»i ta Ä‘i săn cá voi, chúng ta cÅ©ng nổi giáºn. Vì cá voi là má»™t loà i linh váºt, có trà tuệ rất kì diệu mà đúng ra con ngÆ°á»i phải bảo vệ.
Có lúc, chúng ta tá» thái Ä‘á»™ bất bình, khinh bỉ khi nhìn thấy những ngÆ°á»i già u có, sang trá»ng ngồi trên xe hÆ¡i mà vứt rác bừa bãi xuống Ä‘Æ°á»ng má»™t cách thiếu văn hóa… Äó là trạng thái sân xảy ra do nhiệt tình bảo vệ cái tốt.
Chúng ta phải có ý thức giữ văn hóa, văn minh tối thiểu khi ra Ä‘Æ°á»ng: không vứt rác bừa bãi; gặp đèn xanh, đèn Ä‘á», phải dừng lại nÆ¡i vạch trắng, không được vượt qua….Những ngÆ°á»i tu hà nh tá» ra sốt ruá»™t, đứng vượt qua vạch trắng trong khi chỠđèn Ä‘á» hoặc vứt rác bừa bãi khi ra Ä‘Æ°á»ng sẽ khiến ngÆ°á»i ta nghi ngá» vá» Giá»›i luáºt. Äó là ngÆ°á»i không giữ ká»· cÆ°Æ¡ng, ná» nếp. Những việc đó tuy nhá» nhÆ°ng thuá»™c vá» văn hoá, chúng ta phải luôn có ý thức giữ gìn.
Má»™t và dụ khác, trong chùa, má»™t ngÆ°á»i được phân công là m hÆ°Æ¡ng đăng, dá»n dẹp chánh Ä‘iện, lau quét tượng Pháºt. Äể biểu lá»™ lòng tôn kÃnh Äức Pháºt, lúc nà o ngÆ°á»i ấy cÅ©ng lau quét rất sạch sẽ; chăm hoa, thắp hÆ°Æ¡ng ,thắp đèn… cẩn tháºn. NhÆ°ng má»™t hôm, má»™t Huynh đệ vô ý băng ngang qua chánh Ä‘iện và để lại những vết chân bẩn. Dù có tâm rất tốt nhÆ°ng ngÆ°á»i ấy vẫn giáºn sôi lên. Äó cÅ©ng là trÆ°á»ng hợp nổi nóng do nhiệt tình là m Ä‘iá»u tốt.
Hoặc có khi chứng kiến cảnh ngÆ°á»i khác chá»i mắng Thầy, chúng ta không chịu nổi liá»n phản ứng lại má»™t cách gay gắt. Bởi Thầy là ngÆ°á»i có đạo hạnh, nuôi dạy chúng ta từng li từng tÃ. Äối vá»›i cuá»™c Ä‘á»i chúng ta, ngoà i cha mẹ ra, Thầy là tất cả. Vì lòng tôn kÃnh Thầy, chúng ta là m nhÆ° váºy để bảo vệ Thầy là việc là m đúng đắn. NhÆ°ng không biết kiá»m chế, để nổi giáºn là chúng ta đã bị sân chi phối.
NhÆ° váºy, ngÆ°á»i tu chúng ta cần phải khéo léo tách rá»i sân và sá»± nhiệt tình. Rất nhiệt tình là m Ä‘iá»u thiện, rất nhiệt tình bảo vệ Ä‘iá»u tốt nhÆ°ng chúng ta không được nổi sân. Äây là điá»u rất khó mà chúng ta phải cố gắng thá»±c hiện cho bằng được.
Äể là m được Ä‘iá»u đó, chúng ta phải xác định cái sân ấy có nguồn gốc từ đâu. Phải chăng, nó xuất phát từ chá»— chúng ta ghét ngÆ°á»i ác, ngÆ°á»i xấu, ngÆ°á»i bất thiện? Hiểu được nguồn gốc gây nên sân, trong từng trÆ°á»ng hợp chúng ta sẽ có những cách ứng xỠđúng má»±c.
Chẳng hạn, vì thiết tha trong việc bảo vệ rừng cho trái đất nà y nên chúng ta phạm má»™t lá»—i là căm ghét những ngÆ°á»i phá rừng. Ở đây, cần phải tách hai thái Ä‘á»™ nà y ra. NghÄ©a là chúng ta rất nhiệt tình bảo vệ rừng nhÆ°ng nguyện không còn ghét há» nữa. Nếu có dịp, chúng ta phải lên tiếng để bảo vệ rừng. Äối vá»›i những ngÆ°á»i si mê không biết tá»™i phÆ°á»›c, tiếp tục phá rừng thì chúng ta xót thÆ°Æ¡ng cho há», vì hỠđã là m Ä‘iá»u lầm lá»—i.
Vấn Ä‘á» giết cá voi cÅ©ng váºy. Rất nhiệt tình bảo vệ loà i cá voi, chúng ta lên tiếng nói, nhÆ°ng trong thâm tâm, chúng ta không giáºn, không ghét ngÆ°á»i giết cá voi mà thÆ°Æ¡ng xót cho há»â€¦
Khi nhìn thấy ngÆ°á»i khác xả rác bừa bãi ngoà i Ä‘Æ°á»ng phố, chúng ta nhiệt tình bảo vệ văn minh Ä‘Æ°á»ng phố nhÆ°ng không giáºn ghét, cÅ©ng không tá» ra khinh bỉ. Những thái Ä‘á»™ khinh bỉ, hay giáºn ghét Ä‘á»u là m cho chúng ta rÆ¡i và o bất thiện pháp.
Truá»ng hợp lau dá»n chánh Ä‘iện mà Huynh đệ mình để và i vết chân bẩn lên đó thì chúng ta nên nhiệt tình, lấy khăn lau lại. Äối vá»›i những ngÆ°á»i xúc phạm đến Äức Pháºt, đến những báºc Thầy tôn kÃnh, chúng ta nên nhá»› má»™t Ä‘iá»u: Nếu Pháºt còn tại thế, ngÆ°á»i ta chá»i trÆ°á»›c mặt Ngà i, Ngà i cÅ©ng không giáºn. Thầy chúng ta cÅ©ng váºy, chắc chắn NgÆ°á»i cÅ©ng không giáºn khi bị xúc phạm. Váºy tại sao chúng ta lại giáºn? Bởi váºy, chúng ta cÅ©ng không nên giáºn dữ, chỉ xót xa cho ngÆ°á»i không biết đã xúc phạm báºc tu hà nh chân chÃnh mà thôi.
Có má»™t Thầy trưởng chúng luôn theo công thức riêng của ông nhÆ° hai vá»›i hai là bốn váºy. Ông quan niệm: “Há»… còn sân tức là còn si mêâ€. Mà vá»›i ông, si mê đồng nghÄ©a vá»›i tham ái. Bởi váºy, lúc nà o ông cÅ©ng cảnh giác chúng vá» mặt nà y. Ông thÆ°á»ng thá» xem quý thầy còn nổi sân hay không bằng cách kÃch Ä‘á»™ng, chá»i mắng. NgÆ°á»i nà o bị ông kÃch Ä‘á»™ng mà nổi sân là ông kết luáºn ngÆ°á»i ấy còn tham ái. Chuyện nghe có vẻ lạ nhÆ°ng đó cÅ©ng là cách để chúng ta cảnh giác, ai còn hay nổi sân phải cẩn tháºn.
Má»™t nguyên nhân khác là m cho mình nóng nảy là Nhân quả chê bai, chỉ trÃch ngÆ°á»i nóng tÃnh. TrÆ°á»›c đây, chúng ta tá»± hà o mình tu hà nh chững chạc, trầm tÄ©nh nên thÆ°á»ng chê bai ngÆ°á»i nóng tÃnh. Chúng ta biết rằng, theo Nhân quả, nếu chê bai, chỉ trÃch ngÆ°á»i, chúng ta sẽ bị quả báo phạm đúng những Ä‘iá»u đó. Trong trÆ°á»ng hợp nà y, chúng ta sẽ trở thà nh ngÆ°á»i nóng nảy. Kinh nghiệm cho thấy, chúng ta đừng bao giá» chỉ trÃch lá»—i của ngÆ°á»i khác. Nếu biết ngÆ°á»i khác có lá»—i, chúng ta chỉ nghÄ© đến lòng thÆ°Æ¡ng xót mà thôi. Vì những Ä‘iá»u chúng ta chê bai, coi thÆ°á»ng ấy sẽ trở lại vá»›i chÃnh mình.
5. Tu táºp:
Có nhiá»u nguyên nhân dẫn đến sá»± nóng nảy. Má»—i ngÆ°á»i chúng ta phải xem mình rÆ¡i và o nguyên nhân nà o để tìm cách khắc phục.
a) TrÆ°á»ng hợp tâm dá»… xao Ä‘á»™ng, dá»… mất bình tÄ©nh:
Chúng ta phải táºp tá»a thiá»n, kiểm soát tâm, giữ tâm yên tÄ©nh từng giây, từng phút.
Khi ngồi thiá»Ã¸n, chúng ta táºp kiểm soát tâm, lúc nà o cÅ©ng theo dõi kiểm soát tâm mình. Và khi bÆ°á»›c và o giai Ä‘oạn kiểm soát tâm, trong cuá»™c sống, là m bất cứ việc gì chúng ta cÅ©ng chỉ biết có tâm thôi. Äó là thiá»n định. Äây là điá»u rất lạ, lúc ấy chúng ta không còn để ý tá»›i công việc mà chỉ để ý tá»›i tâm mình, nhÆ°ng công việc lại tá»± nhiên suôn sẻ.
Khi phá được năm triá»n cái , sắp đạt được sÆ¡ thiá»n thì sân sẽ mất. NhÆ° váºy, tâm chúng ta dá»… nhẫn nhục, không còn nổi nóng nữa. Sau nà y, đến môn thá»±c táºp thiá»n quán, chúng ta sẽ nghiên cứu kỹ hÆ¡n vấn Ä‘á» nà y.
b.TrÆ°á»ng hợp tâm kiêu mạn:
Chúng ta phải tu táºp hạnh khiêm hạ, lúc nà o cÅ©ng xem mình nhÆ° cá» rác, nhÆ° cát bụi. Cần lÆ°u ý nhất là khi chúng ta bắt đầu thà nh công, có quyá»n chức, địa vị, được nhiá»u ngÆ°á»i tôn kÃnh. Äó chÃnh là lúc tâm kiêu mạn xuất hiện, chúng ta dá»… rÆ¡i và o bẫy nổi sân.
Thông thÆ°á»ng, khi có nhiá»u ngÆ°á»i tôn trá»ng, nhiá»u ngÆ°á»i vâng lá»i, ca ngợi, chúng ta cảm thấy mình là ngÆ°á»i quan trá»ng, lá»i nói của mình là chân lý, và lúc đó ai nói ngược lại ý mình, mình sẽ nổi sân. NhÆ° váºy, chúng ta đã trở nên kiêu mạn. Thá» nghÄ©, chúng ta Ä‘ang là biểu tượng của Äạo đức, của sá»± từ bi, nhẫn nhục, trầm tÄ©nh, bây giá» tá»± nhiên nổi sân, ngÆ°á»i ngoà i sẽ đánh giá nhÆ° thế nà o. Äây là điá»u rất đáng lo sợ. Má»—i ngÆ°á»i chúng ta phải có ý thức tu táºp tâm khiêm hạ để góp phần diệt trừ sân háºn.
b) TrÆ°á»ng hợp do nhiệt tình vá»›i Ä‘iá»u thiện:
Vì nhiệt tình vá»›i Ä‘iá»u thiện, chúng ta trở nên nóng nảy, nhÆ°ng dù nóng nảy, cÅ©ng phải tiếp tục là m Ä‘iá»u thiện. Nhiá»u Ä‘iá»u thiện sẽ tạo nên phÆ°á»›c để chúng ta tăng trưởng đức hạnh. Äiá»u quan trá»ng là phải cố gắng tách riêng nhiệt tình và nóng nảy . Rất năng nổ là m Ä‘iá»u thiện, bảo vệ Ä‘iá»u thiện, nhÆ°ng chúng ta phải trầm tÄ©nh khi công việc không dược suôn sẻ hoặc bị ngÆ°á»i khác chống đối, không ghét bá» ngÆ°á»i là m Ä‘iá»u lầm lá»—i.
c) TrÆ°á»ng hợp do nhân quả khen chê:
Khi đã cố gắng sá»a đổi mà vẫn không hết nóng nảy, chúng ta phải nghÄ© là đá»i trÆ°á»›c mình đã từng chê ai đó nóng nảy. Bây giá», chúng ta phải là m ngược lại , nghÄ©a là phải biết khen ngợi những ngÆ°á»i trầm tÄ©nh.
Trong mÆ°á»i hạnh Phổ Hiá»n có câu: “Nhất giả lá»… kÃnh chÆ° Pháºt, nhị giả xÆ°ng tán NhÆ° Laiâ€. XÆ°ng tán NhÆ° Lai là ca ngợi Äức Pháºt, cÅ©ng có thể hiểu là ca ngợi các báºc Thánh. Khi ca ngợi tất cả Æ°u Ä‘iểm của các Ngà i, dần dần chúng ta sẽ có những Æ°u Ä‘iểm đó. Nhân quả là váºy. Cho nên, chúng ta phải biết lợi dụng nhân quả để rèn luyện đức hạnh, vượt qua những sai lầm của mình, ở đây là vượt qua cái sân.
Äối vá»›i những ngÆ°á»i nóng tÃnh, chúng ta cÅ©ng không chê bai hay chỉ trÃch mà trong thâm sâu, chúng ta âm thầm cầu nguyện cho hỠđược trầm tÄ©nh lại. Khi chúng ta cầu nguyện nhÆ° váºy, há» sẽ được tốt âm thầm trong tâm linh, và dần dần trầm tÄ©nh. NhÆ°ng Ä‘iá»u tuyệt vá»i là có khi ngÆ°á»i ta chÆ°a trầm tÄ©nh, chúng ta đã đạt Ä‘iá»u đó trÆ°á»›c há». Äó là Nhân quả. Khi muốn ngÆ°á»i khác là m Ä‘iá»u tốt và cầu nguyện Ä‘iá»u tốt cho ngÆ°á»i khác thì tá»± nhiên chÃnh chúng ta đã được hưởng Ä‘iá»u tốt đó.
TrÆ°á»ng hợp lỡ nổi sân, phải thà nh tâm sám hối trÆ°á»›c đại chúng. Khi lỡ nổi nóng, chúng ta phải ra trÆ°á»›c đại chúng mà sám hối. Có nhÆ° váºy, chúng ta má»›i dừng lại được, không tiếp tục phạm lá»—i nữa.
Có câu chuyện vá» má»™t báºc chân tu mà chúng ta cần phải há»c há»i. NgÆ°á»i đó tháºt tuyệt vá»i, đức hạnh nhÆ° má»™t báºc Thánh. Quanh năm, suốt tháng ngÆ°á»i ta thấy ông chẳng bao giá» lầm lá»—i hay phiá»n não Ä‘iá»u gì. Má»™t lần, sau khi cùng là m việc vá»›i các Huynh đệ, buổi trÆ°a ông y áo ra quả Ä‘Æ°á»ng đảnh lá»… đại chúng xin sám hối. Ai cÅ©ng ngạc nhiên không hiểu chuyện gì. Thì ra, trong lúc là m việc có chuyện trái ý, trong lòng ông nổi sân lên. Tất nhiên, không ai biết ông nổi sân, vì không bao giỠông lá»™ ra vẻ mặt bên ngoà i. NhÆ° váºy, dù không nói Ä‘iá»u gì nặng ná», không có cá» chỉ gì không phải vá»›i ai, chỉ là cái sân tá»± mình biết thôi nhÆ°ng ông vẫn xem là cái lá»—i phải sám hối vá»›i đại chúng. Con ngÆ°á»i nhÆ° váºy tháºt đáng khâm phục.
Nếu biết sám hối, biết Ä‘em lá»—i của mình ra phát lồ trÆ°á»›c đại chúng, ta sẽ không phạm lá»—i nữa. NhÆ° váºy chúng ta sẽ vượt qua được những táºp khÃ, những cái nghiệp của mình. Công đức phát lồ trÆ°á»›c đại chúng là công đức rất lá»›n. Bởi váºy, chúng ta phải nhá»›, má»—i khi nổi sân, chúng ta nên ra quả Ä‘Æ°á»ng sám hối đại chúng. Nhá» váºy, chúng ta sẽ dứt được táºp khà sân.
|
08-09-2008, 08:54 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
7.HẠNH CHÂN THẬT
1. Äịnh nghÄ©a:
Chân tháºt là không nói dối. TrÆ°á»›c khi hiểu vì sao phải chân tháºt, chúng ta nên tìm hiểu qua việc nói dối.
Nói dối vốn là vấn Ä‘á» liên quan đến giá»›i. Khi thá» năm giá»›i CÆ° sÄ©, chúng ta được căn dặn không được nói dối. Sau đó, khi thá» Sa di mÆ°á»i giá»›i, chúng ta cÅ©ng Ä‘uợc răn dạy không được nói dối. Äến lúc thá» Tỳ kheo, giá»›i nói dối được chia là m hai: giá»›i trá»ng và giá»›i khinh.
Giá»›i trá»ng là giá»›i nói dối xÆ°ng mình đã đắc đạo trong khi sá»± tháºt mình chÆ°a đắc đạo. Mặc dù ngÆ°á»i nói dối biết rất rõ Ä‘iá»u đó nhÆ°ng há» vẫn cố ý. Äó là giá»›i cá»±c trá»ng và ngÆ°á»i phạm giá»›i ấy sẽ mang tá»™i cá»±c ác, khi chết sẽ Ä‘oạ ác đạo. Äó còn gá»i là giá»›i Ba La Di.
Giá»›i khinh là giá»›i nói dối ở mức Ä‘á»™ nhẹ hÆ¡n, tá»™i không nặng lắm. NhÆ°ng xét vá» Äạo đức, tâm thÃch nói dối là tâm bất thiện là m chúng ta khó tu, tâm không thể và o định được. Bởi váºy, nếu xét trên Giá»›i luáºt, giá»›i khinh được tÃnh theo tá»™i phÆ°á»›c và là má»™t sá»± ngăn cấm, nhÆ°ng vá» Äạo đức, đó cÅ©ng là má»™t sá»± thÆ°Æ¡ng tổn nghiêm trá»ng.
Trong bốn giá»›i trá»ng của Tỳ Kheo, các giá»›i tuy nặng nhÆ°ng không bằng giá»›i nói dối xÆ°ng mình đắc đạo. Vì khi chÆ°a đắc đạo, kiến giải của chúng ta còn nông cạn, hiểu biết chân lý còn kém. Nếu có ngÆ°á»i vì tin tưởng sá»± tuyên bố của chúng ta để theo há»c há»i, nhÆ°ng chắc chắn sẽ có nhiá»u đạo lý lý vi diệu mà chúng ta không hiểu, hoặc hiểu sai, hoặc hiểu không hết. Thế rồi chúng ta giải thÃch sai, hÆ°á»›ng dẫn sai, Ä‘Æ°a ngÆ°á»i Ä‘i và o nguy hiểm. Háºu quả tháºt là khôn lÆ°á»ng.
Äó là chÆ°a kể đến những ngÆ°á»i vì tham vá»ng khát khao danh lợi phù ảo, muốn được má»i ngÆ°á»i tôn kÃnh. NgÆ°á»i đó biết rõ mình không đắc đạo, nhÆ°ng vẫn nói dối, vẫn xÆ°ng mình đắc đạo. Không thể chấp nháºn ngÆ°á»i Ä‘i tìm vinh quang bản thân bằng cácho1. Mặt khác, khi nói dối, hỠđã gieo rắc những tà kiến sai lầm cho ngÆ°á»i khác khi giải thÃch bừa bãi nhiá»u vấn đỠđạo lý. Những ngÆ°á»i có tham vá»ng nhÆ° váºy thÆ°á»ng không xứng đáng là ngÆ°á»i tu theo đạo Pháºt vì ngÆ°á»i theo đạo Pháºt bao giá» cÅ©ng hÆ°á»›ng đến sá»± giải thoát, từ bá» tất cả những ham muốn riêng, ngay đến bản ngã của mình.
Có lẽ chúng ta còn nhá»› câu chuyện Ông già Chồn vá»›i ngà i Bá Trượng. Chuyện kể rằng, có má»™t ông già hay và o nghe ngà i Bá Trượng giảng pháp ở pháp Ä‘Æ°á»ng. Má»™t lần, sau khi nghe giảng xong, ông già vẫn không chịu Ä‘i. Ngà i Bá Trượng nghÄ© đây là má»™t ngÆ°á»i không bình thÆ°á»ng, bèn há»i: “Ông là aiâ€â€™? Ông già trả lá»i: “Bạch Hoà thượng, con không phải là ngÆ°á»i . Con là con chồn ở sau núi. Năm trăm Ä‘á»i trÆ°á»›c, Ä‘á»i Äức Pháºt Ca Diếp, con là má»™t vị tăng tu hà nh. Má»™t hôm, có ngÆ°á»i há»i con: “NgÆ°á»i đã đắc đạo có còn bị luáºt Nhân Quả chi phối hay không?â€. Con trả lá»i: “Khôngâ€. Thế là từ đó con bị Ä‘oạ là m thân chồn năm trăm kiếp mà không biết mình phạm lá»—i gì. Nay con mong Hoà thượng cho con má»™t lá»i giải thÃch để con hiểu ra sá»± tháºt mà thoát được thân chồn nà y. Ngà i Bá Trượng nói:“Ông há»i lại taâ€. Ông già trịnh trá»ng há»i: “Bạch Hoà thượng, ngÆ°á»i đắc đạo có còn bị luáºt Nhân Quả chi phối không?â€. Ngà i Bá Trượng trả lá»i: “ NgÆ°á»i đắc đạo không còn hiểu sai vá» luáºt Nhân Quả nữa (nghÄ©a là hiểu rất sâu sắc vá»a3)â€. Nghe váºy, ông già đại ngá»™ ngay. Ông nói vá»›i ngà i Bá Trượng: “ Váºy là con thoát được thân chồn, xin Hoà Thượng lấy nghi thức dà nh cho Tăng mà tống táng cho conâ€. Nói xong, ông gìa biến mất.
TrÆ°a hôm đó, ngà i Bá Trượng há»p chúng lại để thông báo chuẩn bị là m lá»… tang cho má»™t vị Tăng. Má»i ngÆ°á»i rất ngạc nhiên vì trong chùa không có ai vừa qua Ä‘á»i cả. Ngà i bảo má»i ngÆ°á»i Ä‘i theo mình. Vòng ra sau núi, đến má»™t cái hang, há» thấy má»™t con chồn Ä‘ang phÆ¡i xác, bèn mang vá» thiêu và tống táng Ä‘Ã ng hoà ng nhÆ° má»™t vị Tăng.
Chúng ta thấy, trong trÆ°á»ng hợp nà y, ông già Chồn không phải là ngÆ°á»i nói dối, xÆ°ng mình đắc đạo. Chỉ vì hiểu sai, trả lá»i thiếu cân nhắc mà ông bị rÆ¡i và o tà kiến nặng và bị Ä‘á»a là m thân chồn. NhÆ° váºy, nếu không phải là ngÆ°á»i đắc đạo mà tá»± xem mình đã đắc đạo, giải thÃch giáo lý sai lệch, chắc chắn chúng ta sẽ Ä‘á»a ác đạo nặng hÆ¡n. NgÆ°á»i tu hà nh nếu để Ä‘iá»u ấy xảy ra tháºt quá Ä‘au lòng.
Ngà y xÆ°a, sau khi Äức Pháºt nháºp Niết Bà n khá»ang mấy trăm năm, có má»™t vị Tỳ kheo tên là Mahadeva (Äại thiên) chỉ má»›i tu được má»™t thá»i gian đã tuyên bố vá»›i má»i ngÆ°á»i rằng ông đã chứng A La Hán. Nghe váºy, nhiá»u ngÆ°á»i cÅ©ng tin. NhÆ°ng những ngÆ°á»i gần gÅ©i vá»›i ông nháºn thấy ông còn nhiá»u sÆ¡ hở trong cuá»™c sống. Có ngÆ°á»i há»i: “ ThÆ°a thầy, tại sao báºc A La Hán còn có những sÆ¡ hở nhÆ° váºy ?â€( có 5 Ä‘iá»u, ở đây không tiện trình bà y ). Ông trả lá»i: “Äúng, A La Hán vẫn còn năm Ä‘iá»u sÆ¡ hở nhÆ° váºyâ€. Thế là từ đó, theo cách trả lá»i của ông ta, trong giá»›i tu sÄ© xuất hiện má»™t lối hiểu má»›i: A La Hán còn có những Ä‘iá»u hạn chế, những sÆ¡ hở trong cuá»™c sống. CÅ©ng vì thế mà phát sinh lý luáºn Äại thừa. Lý luáºn nà y coi thÆ°á»ng quả vị A La Hán, ca ngợi Bồ Tát đạo, tu để thà nh Pháºt. Vá» sau, quan Ä‘iểm đó xuất hiện trong các kinh. Gần đây, khi há»c giáo lý của đạo Pháºt, chúng ta thấy có việc chia ra các Thừa. Trong đó, Thanh Văn thừa- A La Hán không được tôn trá»ng. Thá»i Äức Pháºt, A La Hán lại được tôn vinh ngang hà ng vá»›i Pháºt. NhÆ° váºy, có những trÆ°á»ng hợp do hiểu nông cạn, giải thÃch không đúng, má»™t số ngÆ°á»i đã gây nên sá»± chia rẽ, hiểu sai vỠđạo Pháºt.
Thá»i gian gần đây, trong má»™t số luáºn bản, chúng ta gặp nhiá»u giáo lý không được chuẩn nhÆ°ng lại được ngợi ca nhÆ° là giáo lý cao siêu của đạo Pháºt. Tháºm chÃ, có ngÆ°á»i hạ thấp giá trị chứng ngá»™ của Pháºt xuống mức ngang bằng má»™t triết gia. Há» cho rằng, Äức Pháºt ngồi dÆ°á»›i cá»™i Bồ Äá» chứng đạo chỉ là ngồi suy nghÄ©. Hiểu vá» Äức Pháºt nhÆ° váºy quả tháºt rất há»i hợt. Cách hiểu nà y khiến cho nhiá»u ngÆ°á»i khi nghiên cứu vỠđạo Pháºt cÅ©ng nghÄ© là đạo Pháºt nông cạn. Äó là những tà kiến tháºt tai hại. Hiểu sai nhÆ° váºy, nếu không có những phÆ°á»›c đức khác kiá»m chế, chÃnh bản thân há» phải chịu quả báo rất nặng và còn góp phần là m cho đạo Pháºt chóng suy tà n.
Trên thế giá»›i, trÆ°á»ng hợp nói dối xÆ°ng mình đắc đạo không chỉ có má»™t hay hai mà tồn tại rất nhiá»u. TrÆ°á»ng hợp giáo chủ Sokohara bên Nháºt láºp ra đạo Om là má»™t và dụ. Ông tá»± xÆ°ng là ngÆ°á»i chứng ngá»™ trong đạo Pháºt, dựïng lên má»™t đạo lai giữa Thiá»n tông của đạo Pháºt vá»›i má»™t thần đạo nà o đó. Váºy mà vẫn có sức cuốn hút được rất nhiá»u tÃn đồ, kể cả những trà thức. Nhiá»u Tiến sÄ©, Bác sÄ©, Kỹ sư…. đã theo đạo ấy. Sá»± tháºt, ông ta không phải là ngÆ°á»i tu hà nh chân chÃnh. Tham vá»ng của ông là muốn chiếm quyá»n lá»±c ở nÆ°á»›c Nháºt. Bởi váºy, ông ta đã tÃch luỹ vÅ© khà hoá há»c, sinh há»c, tÃch luỹ những hÆ¡i Ä‘á»™c.... Khi bị phát hiện, ông ta đã rải hÆ¡i Ä‘á»™c trong Ä‘Æ°á»ng xe Ä‘iện ngầm là m chết và bị thÆ°Æ¡ng rất nhiá»u ngÆ°á»i. Chúng ta đừng nghÄ© những ngÆ°á»i há»c cao, hiểu rá»™ng sẽ có trà tuệ phân biệt được đúng sai. Không hẳn là nhÆ° váºy.
Qua trÆ°á»ng hợp đó, chúng ta có thể rút ra má»™t Ä‘iá»u. Má»™t khi con ngÆ°á»i cảm thấy thiếu những giá trị tinh thần, há» sẽ khát khao Ä‘iá»u đó vô cùng. Bởi váºy, khi có đối tượng nà o đáp ứng được nhu cầu của há» vá» mặt tinh thầnï, vá» tâm linh, ngÆ°á»i ta sẽ không ngần ngại mà đi theo. Xã há»™i Nháºt văn minh, già u có, váºt chất thừa thải nhÆ°ng đạo Pháºt tại đó không đủ uy đức chá»— nÆ°Æ¡ng tá»±a cho quần chúng. Vì thế, khi ông ta láºp ra má»™t đạo má»›i nói vá» tâm linh, ngÆ°á»i dân dá»… dà ng bị thu hút. Há» không ngỠđó là tà đạo.
Ở phÆ°Æ¡ng Tây cÅ©ng váºy, không Ãt ngÆ°á»i đã nói dối xÆ°ng mình là sứ giả, là con của Äức Chúa Trá»i và ø láºp ra những giáo phái má»›i. Há» cÅ©ng là m nhiá»u chuyện sai trái trong giáo phái của mình. HỠđâu phải là má»™t vị Thánh tháºt sá»±. Chúa Jêsus là ngÆ°á»i có bản lÄ©nh rất tuyệt vá»i nên Ngà i tuyên bố xác quyết mình là con của Äức Chúa Trá»i. Nhiá»u ngÆ°á»i không có bản lÄ©nh cÅ©ng xÆ°ng nhÆ° váºy. Do đó, há» là m những chuyện sai trái trong giáo phái của mình. Khi bị cảnh sát phát hiện, bao vây thì trong nhà thá», há» giết tất cả các tÃn đồ, rồi tá»± tá». Tháºt Ä‘au lòng khi trong thá»±c tế đã xảy ra những chuyện nhÆ° váºy.
Có những giáo phái rất kì lạ nhÆ° Cổng Thiên Ä‘Æ°á»ng ở Texas. Há» dá»±a và o kiến thức khoa há»c vá» ngÆ°á»i ngoà i hà nh tinh, rủ nhau mặc quần áo Ä‘Ã ng hoà ng rồi cùng tá»± tỠđể linh hồn được theo Ä‘Ä©a bay hay sao chổi nà o đó vá» hà nh tinh khác sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i bình an hÆ¡n. Äó là những tÆ° tưởng rất kì quái, thiếu cÆ¡ sở nhÆ°ng vẫn có rất nhiá»u ngÆ°á»i, kể cả những ngÆ°á»i có trình Ä‘á»™ tin theo. NhÆ° váºy, chúng ta nghiệm ra má»™t Ä‘iá»u rằng, há»c vấn ngoà i Ä‘á»i không đủ sức giúp con ngÆ°á»i thoát khá»i tà kiến.Vì váºy, mặc dù rất cần kiến thức, vẫn phải há»c không ngừng, há»c cả tiếng Anh, tiếng Hoa cho tháºt giá»i, phải hiểu biết má»™t số kiến thức vá» khoa há»c.v.v… nhÆ°ng chúng ta đừng bao giá» nghÄ© những kiến thức ấy là chá»— dá»±a để mình sống và tu hà nh. ChÃnh Äạo đức, Thiá»n định, Nhân quả… má»›i là những yếu tố giúp chúng ta đứng vững trong chánh kiến.
Những ngÆ°á»i phạm và o giá»›i đại vá»ng ngữ đó, tá»™i rất nặng.Vì hỠđã lợi dụng, đã hưởng thụ sá»± tôn kÃnh của ngÆ°á»i khác trong khi mình hoà n toà n không xứng đáng. Do đó, theo luáºt Nhân Quả, sau nà y há» sẽ ở và o những vị trà rất hèn hạ, ở dÆ°á»›i đáy địa ngục, ngạ quá»· hay súc sanh.
Giá»›i khinh là giá»›i nói dối nhẹ nhà ng, bình thÆ°á»ng hÆ¡n. NhÆ°ng đó cÅ©ng là má»™t biểu hiện của tâm bất thiện. Chúng ta biết rằng, muốn nhiếp tâm và o trong định, con ngÆ°á»i cần có nhiá»u yếu tố. Nó đòi há»i phÆ°á»›c quá khứ và cả má»™t Äạo đức rất sâu dà y. Những tâm từ bi, tâm khiêm hạ phải được huân táºp tháºt vững chắc, pháp môn tu phải tháºt đúng, tháºt căn bản.
Tuy nhiên, ngoà i những yếu tố đó, chúng ta phải chú ý đến má»™t yếu tố quan trá»ng nữa là tâm chân tháºt. NgÆ°á»i chân tháºt là ngÆ°á»i dám nhìn thẳng sá»± tháºt. Há» khách quan Ä‘i tìm sá»± tháºt nên dám nhìn nháºn lá»—i lầm của mình. Từ đó, há» nhìn thẳng và o tâm mình để phê phán đúng hay sai, Ä‘á»™ng hay tÄ©nh má»™t cách khách quan.
NgÆ°á»i sống không chân tháºt thÆ°á»ng có biểu hiện bênh vá»±c mình khi có lá»—i. Chẳng hạn, khi nấu cÆ¡m, má»™t ngÆ°á»i do sÆ¡ ý hoặc không có kinh nghiệm đã để cÆ¡m vừa sống, vừa cháy khét. NgÆ°á»i đó đã biện minh cho mình bằng cách đổ lá»—i cho khách quan: nà o do nÆ°á»›c, do gạo, do củi…. Những ngÆ°á»i ấy thÆ°á»ng không dám nhìn nháºn sá»± tháºt mà luôn bà o chữa cho những sai lầm của mình.
Có những trÆ°á»ng hợp, trong tâm ngÆ°á»i ta Ä‘ang bênh vá»±c chÃnh mình, không nhìn nháºn lá»—i nhÆ°ng không biểu hiện ra bên ngoà i. Trong cuá»™c sống, chúng ta thÆ°á»ng gặp những ngÆ°á»i hay cãi khi giáºn dữ. Nếu là ngÆ°á»i chân tháºt, há» sẽ nháºn ra mình Ä‘ang bị sân và tìm cách vượt qua. NgÆ°á»i không chân tháºt sẽ không bao giá» nháºn ra Ä‘iá»u đó mà luôn đổ lá»—i cho ngÆ°á»i khác (cho rằng vì ngÆ°á»i ta ngang bÆ°á»›ng, ngÆ°á»i ta xúc phạm nên mình nổi giáºn…). NgÆ°á»i luôn biện minh cho mình là ngÆ°á»i không chân tháºt. NgÆ°á»i nhÆ° váºy không thể tu lâu dà i được.
Do dám nhìn sá»± tháºt, dám nháºn lá»—i của mình, ngÆ°á»i chân tháºt dần dần kiểm soát được tâm mình, tăng trưởng được đạo đức. Tâm chân tháºt và tâm thiện thÆ°á»ng Ä‘i đôi vá»›i nhau. NgÆ°á»i là m việc thiện không có Ä‘iá»u gì phải che giấu hay dối trá. Há» là m gì việc gì cÅ©ng kiểm soát, cân nhắc phải trái, đúng sai.
NgÆ°á»i chân tháºt thÆ°á»ng là m việc đúng, việc thiện. Khi có lá»—i, ngÆ°á»i ta biết lá»—i của mình và nếu được ai chỉ lá»—i, há» thà nh tháºt nháºn ngay. NgÆ°á»i không nói dối cÅ©ng không bao giá» muốn là m Ä‘iá»u ác. Cho nên, nói tâm chân tháºt và tâm thiện Ä‘i đôi vá»›i nhau là váºy.
NgÆ°á»i nói dối là ngÆ°á»i không nói đúng sá»± tháºt. Nếu ngÆ°á»i nói tháºt, việc xảy ra nhÆ° thế nà o, há» trình bà y nhÆ° thế ấy và luôn cảm thấy tâm thanh thản, thì ngược lại, ngÆ°á»i nói dối phải tác ý, phải khởi tâm, dá»±ng chuyện cho hợp lý và cố ghi nhá»› để lần khác không nói sai Ä‘i. ChÃnh vì váºy, tâm của há» rất mệt má»i. Äó cÅ©ng là lý do khiến tâm không và o định được. Tâm và o định là tâm không khởi vá»ng tưởng. Trong khi đó, ngÆ°á»i nói dối luôn phải đặt Ä‘iá»u, phải khởi ý, tưởng tượng nên vá»ng tưởng sẽ khởi mãi. NhÆ° váºy, con Ä‘Æ°á»ng tu của ngÆ°á»i ấy không bá»n.
Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln, ngÆ°á»i đã đấu tranh xoá bỠđược chế Ä‘á»™ nô lệ ở Mỹ từng nói má»™t câu rất chà là : Ta có thể lừa dối má»™t ngÆ°á»i trong má»™t lúc nà o đó, ta có thể lừa dối má»i ngÆ°á»i trong má»™t lúc nà o đó, nhÆ°ng ta không thể lừa dối má»i ngÆ°á»i mãi mãi. Sở dÄ© ông nói nhÆ° váºy vì ông quan niệm rằng: Chân lý có sức mạnh, sá»± tháºt có sức mạnh, cuối cùng rồi nó cÅ©ng phÆ¡i bà y. Vì váºy, cái hay nhất của con ngÆ°á»i là sống trên Ä‘á»i biết là m việc lá»›n thì đừng là m Ä‘iá»u gian dối. Má»™t vị Tổng thống mà hiểu được nhÆ° váºy và lấy đó là m kim chỉ nam cho má»i hà nh Ä‘á»™ng của mình là điá»u rất quÃ. Con ngÆ°á»i ấy sẽ sống rất chân tháºt, là m chÃnh trị mà không bao giá» sá» dụng thủ Ä‘oạn.
Trong tiểu sá» của Washington, vị Tổng thống Mỹ đầu tiên, có ghi má»™t câu khiến nhiá»u ngÆ°á»i rất ngạc nhiên:“Ông suốt Ä‘á»i không há» nói dốiâ€. Äối vá»›i chúng ta, những ngÆ°á»i tu hà nh hiểu đạo, việc không nói dối hay Ãt nói dối cÅ©ng là điá»u dá»… hiểu. NhÆ°ng là Tổng thống, lại là Tổng thống nổi tiếng của má»™t cÆ°á»ng quốc, luôn phải đối phó vá»›i những tình huống éo le trên chÃnh trÆ°á»ng phức tạp mà không há» nói dối là điá»u rất đáng ngạc nhiên và cảm phục. Những ngÆ°á»i ấy phải đạt đạo đức sâu dà y đến mức nà o má»›i có thể sống được nhÆ° thế.
Chúng ta thấy rằng, những báºc vÄ© nhân thÆ°á»ng sống rất chất chân tháºt. Cà ng có vị trà cao trong xã há»™i, ngÆ°á»i ta cà ng ý thức trong việc giữ chữ tÃn. Tại sao nhÆ° váºy? Vì há» hiểu rằng, sá»± tháºt có sức mạnh rất lạ kỳ. Dù bị che Ä‘áºy, cuối cùng sá»± tháºt cÅ©ng vẫn là sá»± tháºt. Nếu vì má»™t chút lợi danh nà o đó mà nói dối, khi bị ngÆ°á»i Ä‘á»i phanh phui ra ánh sáng, uy tÃn của há» sẽ không còn nữa. Vì váºy, tốt nhất là nên sống Ä‘á»i chân tháºt.
Váºy, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng nói dối vì mục Ä‘Ãch gì ?
Phần lá»›n, ngÆ°á»i ta nói dối vì hai mục Ä‘Ãch: vì lợi Ãch của mình và vu khống để hại ngÆ°á»i.
Nói dối để là m lợi cho mình thÆ°á»ng có nhiá»u tình huống. Chẳng hạn, nói dối để che Ä‘áºy tá»™i lá»—i của mình (vì không muốn ngÆ°á»i khác xem thÆ°á»ng, hoặc để mình không bị trừng phạt), nói dối để lừa gạt nhau, lấy tiá»n bạc, của cải, hoặc há»c trò nói dối thầy cô rằng ba mẹ mình bị ốm để được nghỉ há»c …
Vá»›i những ngÆ°á»i tu hà nh, nói dối thÆ°á»ng nhằm mục Ä‘Ãch rất Ä‘Æ¡n giản: che Ä‘áºy lá»—i lầm của mình. Còn vá»›i ngÆ°á»i Ä‘á»i, sá»± nói dối phức tạp hÆ¡n, nguy hiểm hÆ¡n. NgÆ°á»i ta nói dối chủ yếu vì lợi cho mình. Có trÆ°á»ng hợp vì ghét ai đó, há» nói xấu để ngÆ°á»i khác cùng ghét. Ông bà ta thÆ°á»ng nói: Khi thÆ°Æ¡ng, thÆ°Æ¡ng hết cả nhà . Khi ghét lại mượn ngÆ°á»i ta ghét giùm là nhÆ° váºy. Äây cÅ©ng là má»™t loại nói dối để hại ngÆ°á»i khác. Có trÆ°á»ng hợp nói dối còn nặng hÆ¡n nhiá»u. Äó là nói dối để vu khống hại ngÆ°á»i khiến cho ngÆ°á»i khác bị bắt, bị tù Ä‘Ã y hoặc bị trả giá bằng cả mạng sống v.v… NhÆ° váºy, ngÆ°á»i nói dối là ngÆ°á»i có tâm rất ác Ä‘á»™c.
Câu chuyện vá» má»™t SÆ° cô quản chúng cÅ©ng đáng để chúng ta suy nghÄ©. Trong chúng có ba mÆ°Æ¡i hai ngÆ°á»i. Má»™t hôm, có má»™t Pháºt tỠđến xin cúng dÆ°á»ng và há»i cô trong chúng có bao nhiêu ngÆ°á»i để cúng cho đủ. SÆ° cô trả lá»i: “Ba mÆ°Æ¡i lăm ngÆ°á»iâ€. Khi ngÆ°á»i Pháºt tá» vá» rồi, trong chúng có ngÆ°á»i há»i: “Cô Æ¡i ! Chúng mình có ba mÆ°Æ¡i hai ngÆ°á»i sao cô nói đến ba mÆ°Æ¡i lăm?â€. SÆ° cô giải thÃch:“PhÆ°Æ¡ng tiện mà , nói hÆ¡n ba phần, nếu có ai đến, mình sẽ cho lại há»â€.
Thá»±c ra, SÆ° cô chẳng tham gì cho mình, chỉ là lo xa mà thôi. NhÆ°ng nói dối nhÆ° váºy cÅ©ng là m tổn phÆ°á»›c, không giữ được đạo đức. Nếu có khách Tăng đến, chúng ta chấp nháºn san sẻ bá»›t phần trong chúng cho há», không cần phải là m nhÆ° thế. Từ đó, má»—i lần SÆ° cô lên tòa giảng, chúng cứ nghi ngá» không biết cô nói đúng hay không. Chỉ má»™t lần nói dối thôi, SÆ° cô đã là m mất niá»m tin trong chúng. Vì váºy, tốt nhất là chúng ta nên sống má»™t Ä‘á»i chân tháºt thênh thang.
CÅ©ng có khi chúng ta nói dối để Ä‘em lại lợi Ãch cho ngÆ°á»i khác, nhÆ°ng trÆ°á»ng hợp nà y rất hiếm. Và dụ, có má»™t ngÆ°á»i muốn xin và o há»c cÆ¡ bản Pháºt há»c. Vì thông cảm cho hoà n cảnh của há»Ã¯, vì nhiệt tình, chúng a2thÆ°a vá»›i các Thầy trong Ban giám hiệu. Khi quý Thầy há»i, chúng ta nói toà n những Ä‘iá»u tốt vá» há»: nà o là há»c giá»i, có chÃ, hòan cảnh khó khăn vv…Trong khi đó, sá»± tháºt mình chẳng biết rõ sức há»c của ngÆ°á»i ấy nhÆ° thế nà o. NhÆ° váºy, chúng ta đã nói dối nhÆ°ng vá»›i mục Ä‘Ãch giúp đỡ ngÆ°á»i khác. Äó là trÆ°á»ng hợp nói dối là m lợi cho ngÆ°á»i.
Sau nà y, khi dạy dá»— đệ tá» hay Pháºt tá», chúng ta nên nhá»› má»™t nguyên tắc: Äừng vì lợi Ãch của bản thân mà nói dối ngÆ°á»i khác. Chúng ta chấp nháºn sá»± thiệt thòi, nghiêm túc giữ gìn uy tÃn, giữ đúng hạnh chân tháºt của ngÆ°á»i tu để cho Äạo được bá»n vững. Nếu sống quanh co, luồn lách, hay nói dối thì chúng ta sẽ là m mất niá»m tin nÆ¡i ngÆ°á»i khác. NgÆ°á»i xÆ°a có câu: Nhất sá»± bất tÃn, vạn sá»± bất tin. Má»™t khi đã mất uy tÃn thì ngà n việc sau dù nói đúng, ngÆ°á»i ta cÅ©ng không tin mình nữa.
2. Phân loại:
Khi có ngÆ°á»i há»i Pháºt : Bạch Thế Tôn, có phải là chúng ta luôn luôn phải nói đúng sá»± tháºt hay không? Äức Pháºt trả lá»i Không. Tại sao nhÆ° váºy? Äức Pháºt phân ra bốn loại nói dối và nói tháºt.
-Má»™t là nói tháºt Ä‘em lại thiện pháp cho ngÆ°á»i nghe.
-Hai là nói tháºt Ä‘em lại bất thiện pháp cho ngÆ°á»i nghe.
-Ba là nói dối Ä‘em lại thiện pháp cho ngÆ°á»i nghe.
-Bốn là nói dối Ä‘em lại bất thiện pháp cho ngÆ°á»i nghe.
Xét từng trÆ°á»ng hợp, chúng ta sẽ thấy mình nên nói tháºt và nói dối trong trÆ°á»ng hợp nà o.
TrÆ°á»ng hợp thứ nhất: Nói tháºt Ä‘em lại thiện pháp cho ngÆ°á»i nghe.
Và dụ, Chúng ta nói vá»›i má»i ngÆ°á»i rằng, trong cuá»™c sống có luáºt Nhân Quả. Äó là luáºt rất công bình, chi phối tất cả má»i suy nghÄ© và hà nh Ä‘á»™ng của ta. NgÆ°á»i gieo Nhân nà o sẽ được Quả đó. Ai bố thà sẽ được già u sang, ai khiêm hạ sẽ được địa vị. Ai sống má»™t Ä‘á»i vị tha, già u đức hy sinh thì sẽ được đắc đạo. Hoặc chúng ta nói vá»›i má»i ngÆ°á»i cuá»™c Ä‘á»i nà y là vô thÆ°á»ng, là biến dịch, má»—i ngÆ°á»i nên sống thênh thang nhÆ° lục bình trôi, đừng bám vÃu hay chạy theo danh lợi tầm thÆ°á»ng. Nói những Ä‘iá»u đó là chúng ta đã nói sá»± tháºt, là m cho ngÆ°á»i nghe được lợi Ãch, hấp thu được má»™t đạo lý ở Ä‘á»i. Äó là sá»± nói tháºt mà đem lại thiện pháp.
Má»™t và dụ khác, Khi biết má»™t vị Thầy, má»™t SÆ° cô nà o đó tu hà nh rất chân chÃnh, sở đắc tâm linh, có giá»›i hạnh nghiêm túc, chúng ta liá»n kể cho ngÆ°á»i khác nghe. Nếu cÆ° sÄ© được nghe những Ä‘iá»u tốt đẹp vá» các vị ấy, há» sẽ tăng thêm tÃn tâm đối vá»›i Äạo. Äó là ta đã nói tháºt Ä‘em lại thiện pháp cho ngÆ°á»i nghe.
TrÆ°á»ng hợp thứ hai: Nói tháºt Ä‘em lại bất thiện pháp cho ngÆ°á»i nghe. Và du, Có hai ngÆ°á»i vốn không thÃch nhau. NgÆ°á»i nà y nói xấu ngÆ°á»i kia, đôi khi nói rất nặng lá»i. Chúng ta nghe được, tháºt thà kể lại cho ngÆ°á»i kia nghe, không thêm bá»›t má»™t lá»i. NgÆ°á»i ấy giáºn quá, tìm gặp ngÆ°á»i kia. Hai bên nổi “xung thiên†khiến má»i ngÆ°á»i hoảng sợ. NhÆ° váºy, vô tình lá»i nói tháºt của chúng ta là m tăng sá»± chia rẽ, rạn nứt trong quan hệ giữa hai ngÆ°á»i. Äiá»u đó cÅ©ng đồng nghÄ©a vá»›i việc là m tăng sá»± chia rẽ, gây căm háºn giữa con ngÆ°á»i vá»›i nhau trong cuá»™c Ä‘á»i. Äó là trÆ°á»ng hợp chúng ta nói tháºt Ä‘em lại bất thiện pháp cho ngÆ°á»i nghe.
Thá»i Pháp thuá»™c có câu chuyện mà ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng kể cho nhau nghe để cÆ°á»i vui vá» sá»± ngây ngô, tháºt thà của con ngÆ°á»i. NhÆ°ng thá»±c ra, đó là bà i há»c mà má»i ngÆ°á»i phải lÆ°u ý trong việc ứng xá». Thá»i đó, thá»±c dân Pháp khủng bố, lùng bắt những ngÆ°á»i theo kháng chiến rất dã man. Có ngÆ°á»i chạy và o trong nhà má»™t ngÆ°á»i Thượng, vá»™i vã nói : “Cho tôi trốn và o cái lu. Nếu bá»n chúng tá»›i khám xét, anh đừng có nóiâ€. Lát sau, lÃnh Pháp kéo đến há»i: “Có đứa nà o chạy vô đây trốn không?â€. NgÆ°á»i kia tháºt thà : “Không đâu! Nó trốn trong cái lu mà dặn tôi không nói â€. LÃnh Pháp giở nắp lu , lôi ngÆ°á»i kia ra bắn. Äó cÅ©ng là nói tháºt nhÆ°ng Ä‘em lại bất thiện pháp, Ä‘em lại tổn hại cho ngÆ°á»i.
TrÆ°á»ng hợp thứ ba:Nói dối Ä‘em lại thiện pháp cho ngÆ°á»i nghe.
Và dụ, Trong má»™t buổi trÆ°a, má»i ngÆ°á»i Ä‘ang chỉ tịnh nằm ngủ, có má»™t ngÆ°á»i Huynh đệ định trốn ra ngoà i. Thấy váºy, chúng ta liá»n nói: SÆ° phụ Ä‘ang ở ngoà i đó, coi chừng bị SÆ° phụ phạt. NgÆ°á»i kia sợ quá Ä‘Ã nh nằm xuống ngủ tiếp. Thá»±c ra , chúng ta đã nói dối để ngÆ°á»i Huynh đệ của mình đừng phạm thanh quy. Lá»i nói dối đó Ä‘em lại thiện pháp nhÆ°ng không bá»n. Vì trÆ°á»›c sau Huynh ấy cÅ©ng biết sá»± tháºt và đâm ra ấm ức. Lần sau, nếu có dá»a nữa, ngÆ°á»i ta cÅ©ng không sợ hoặc có khi nói tháºt há» cÅ©ng không tin.
Còn nhiá»u trÆ°á»ng hợp nữa cÅ©ng khiến mình nói dối. Chẳng hạn, khi có ngÆ°á»i há»i: Äạo Pháºt là m cho ngÆ°á»i ta đắc đạo, có thần thông, trà tuệ. Váºy đã có ai đắc đạo chÆ°a?. Vì muốn ngÆ°á»i ta tin Äạo, theo Äạo, chúng ta không tiếc lá»i khi nói vỠđạo Pháºt, toà n những lá»i ngợi ca. Nghe chúng ta nói vỠđạo Pháºt hay quá, ngÆ°á»i kia liá»n quy y là m Pháºt tá». Sau đó, thấy những lá»i nói của chúng ta không hoà n toà n đúng sá»± tháºt, vẫn còn những ngÆ°á»i theo đạo Pháºt mà tham sân ganh tị, há» bất mãn và bỠđạo. Cho nên, nói dối Ä‘em lại thiện pháp thÆ°á»ng không bá»n, chỉ mang tÃnh nhất thá»i mà thôi.
Trong đạo Pháºt, những trÆ°á»ng hợp nhÆ° váºy tồn tại rất nhiá»u. Thá»i xÆ°a, có vị phát hiện ra và i ý hay trong giáo lý, muốn phổ biến nhÆ°ng sợ không ai tin, bèn soạn thà nh những kinh nói là Pháºt thuyết. Khi viết, há» cÅ©ng bắt đầu: NhÆ° thị ngã văn nhất thá»i Pháºt tại Xá Vệ thà nh…. Äá»c những kinh ấy, ngÆ°á»i ta cứ tưởng là Pháºt thuyết nên rất tin và chấp nháºn giáo lý của há». Xét vá» giáo lý, những lá»i kinh ấy cÅ©ng hay, cÅ©ng có lợi cho ngÆ°á»i tu hà nh. NhÆ°ng xét vá» Äạo đức, nó hoà n toà n không có tÃnh chân tháºt vì không phải do Pháºt thuyết mà do ngÆ°á»i sau tạo ra. Trong đạo Pháºt, kinh Ä‘iển không phải do Pháºt thuyết có rất nhiá»u. Æ Ã» đây, chúng ta không tiện nói rõ bà i kinh nà o, nhÆ°ng trong quá trình há»c, má»—i ngÆ°á»i phải nháºn ra Ä‘iá»u đó.
Vừa qua, ở Mỹ có diá»…n ra má»™t Há»™i nghị. Trong đó, có nhiá»u há»c giả nghiên cứu vá» Pháºt giáo nổi tiếng trên thế giá»›i tham dá»±. Há» thảo luáºn vá» vấn Ä‘á» cần xác định bà i kinh nà o là do Pháºt thuyết, bà i kinh nà o không phải Pháºt thuyết. Lần ấy, có cả Äức Äạt Lai Lạt Ma tham dá»±. Há» dá»±a và o tÆ° tưởng và ngôn ngữ để chứng minh rất chặt chẽ và có sức thuyết phục rằng các bà i kinh nà y xuất hiện sau thá»i Äức Pháºt. Chẳng hạn, há» chá»n trong bà i kinh những từ ngữ mà thá»i Äức Pháºt chÆ°a có để chứng minh rằng, bà i kinh đó xuất hiện sau Pháºt thuyết rất xa.
Và dụ, từ xã há»™i chủ nghÄ©a xuất hiện và o khá»ang thế ká»· XIX- XX, từ thá»i Lênin. Nếu cuốn sách nà o được khẳng định là ra Ä‘á»i từ thế ká»· thứ XIII mà trong đó có sá» dụng từ ấy, chúng ta biết ngay là không đúng sá»± tháºt. Chắc chắn nó phải được viết sau thế ká»· thứ XX, không thể xuất hiện trÆ°á»›c đó.
Hoặc má»™t cụm từ khác, cụm từ bảo vệ môi trÆ°á»ng sinh thái . Cụm từ nà y phải xuất hiện từ cuối thế ká»· XX. Nếu bây giá», cuốn sách nà o bà n vá» vấn Ä‘á» môi trÆ°á»ng sinh thái mà ngÆ°á»i ta cho là được viết từ thế ká»· thứ V thì chúng ta biết là không có tháºt. Chắc chắn cuốn sách được ra Ä‘á»i từ thế ká»· XX trở vá» sau. TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy, có má»™t số bà i kinh ý cÅ©ng rất hay, nhÆ°ng các nhà nghiên cứu lại nháºn ra má»™t số từ và o thá»i Äức Pháºt chÆ°a có. Từ đó, há» kết luáºn trong đạo Pháºt, có nhiá»u bà i kinh do ngÆ°á»i Ä‘á»i sau viết. Những ngÆ°á»i ấy chứng minh vấn Ä‘á» rất chặt chẽ, không ai có thể phủ nháºn được. Cuối buổi Há»™i nghị, ngà i Äạt Lai Lạt Ma đã phát biểu: Công trình nghiên cứu của quý vị rất tốt, rất hợp lý nhÆ°ng tôi vẫn tin những bà i kinh đó Ä‘á»u là Pháºt thuyết. Ông ta chỉ nói nhÆ° váºy, chỉ nói bằng niá»m tin chứ không bằng lý trà và lý luáºn. Ông chỉ tin thôi, không chứng minh gì cả. Do đó, bây giá» ai muốn tin cứ tin, ai muốn tìm sá»± tháºt cứ Ä‘i tìm sá»± tháºt.
Nếu chịu khó nghiên cứu, há»c há»i, dần dần chúng ta sẽ hiểu Ä‘iá»u đó. Sá»± tháºt là có những bà i kinh không do Pháºt thuyết nhÆ°ng từ lâu chúng ta vẫn nghÄ© là Pháºt thuyết nên mãi tôn thá». Tác giả những bà i kinh ấy thÆ°á»ng Ä‘á» cao kinh của mình, cho là vua trong các loại kinh. Äức Pháºt không bao giá» nói nhÆ° váºy. Ngà i chỉ nói đạo lý và tất cả được ghi chép lại, không há» ngợi ca kinh sách của mình.
TrÆ°á»ng hợp thứ tÆ°: Nói dối Ä‘em lại bất thiện pháp.
ChÃnh vì nói dối, chúng ta đã gây nên háºu quả: chia rẽ má»i ngÆ°á»i , là m cho há» căm ghét nhau. Chuyện không có, chúng ta lại nói có, là m cho tất cả rối tung lên, hoặc đặt Ä‘iá»u vu khống để hại ngÆ°á»i khác. Äó là điá»u không tốt.
NhÆ° váºy, trong bốn cách đó, ngÆ°á»i tu hà nh nên dùng cách thứ nhất (nói tháºt Ä‘em lại thiện pháp). Ngoà i ra có những sá»± tháºt không nên nói. Chúng ta chỉ nói những sá»± tháºt mà mình biết chắc là có lợi cho ngÆ°á»i. Những sá»± tháºt gây hoang mang, chia rẽ hoặc là m ngÆ°á»i ta thối tâm, chúng ta không nên nói.
Hai trÆ°á»ng hợp cuối, ngÆ°á»i tu hà nh không nên dùng. Dù nói dối Ä‘em lại thiện pháp cho ngÆ°á»i, chúng ta cÅ©ng không nên. Äóù không phải cách Ä‘em lại lợi Ãch lâu dà i cho ngÆ°á»i khác. Nếu không cẩn tháºn, chúng ta sẽ mất uy tÃn vì những lá»i nói dối đầy thiện chà ấy.
3. Yêu cầu đối vá»›i ngÆ°á»i xuất gia:
NgÆ°á»i xuất gia nên tránh nói dối trong má»i tình huống. Vì những lẽ sau:
a) Chân tháºt là biểu hiện của Äạo đức:
NgÆ°á»i có Äạo đức mà nói dối sẽ là m mất niá»m tin đối vá»›i Pháºt tá». Äôi khi, có những lá»i nói dối vì những chuyện vặt vãnh, chúng ta cứ nghÄ© là vô hại nên không băn khoăn gì nhÆ°ng thá»±c ra, háºu quả lại rất nặng ná».
Và dụ, Khi có việc cần, chúng ta phải xin phép ra khá»i chùa. Vừa đến cổng, có ngÆ°á»i gặp và há»i ta Ä‘i đâu. Vì không muốn lôi thôi, mất thá»i gian trong khi Ä‘ang vá»™i nên ta trả lá»i qua loa cho xong chuyện :“À, Thầy sai tôi Ä‘i mua thuốc má»™t chútâ€. Chắc chắn nghe nói Thầy sai Ä‘i, không ai dám thắc mắc Ä‘iá»u gì nữa. Sá»± tháºt, lúc đó chúng ta ra ngoà i vì việc riêng. Rõ rà ng, sá»± nói dối ấy rất nhá» nhặt và vô hại. NhÆ°ng cứ nói dối nhÆ° thế, lâu ngà y sẽ thà nh má»™t táºt xấu rất khó sá»a, khiến chúng ta không còn uy đức nữa.
Chúng ta biết rằng, uy đức của ngÆ°á»i tu được tạo nên bởi lá»i nói. Nếu sống má»™t Ä‘á»i chân tháºt, không biết nói lá»i dối trá, chúng ta sẽ có uy đức rất lá»›n. Khi đó, má»—i lá»i chúng ta nói ra Ä‘á»u là những câu thần chú. Má»—i lá»i chúc của chúng ta Ä‘á»u Ä‘em lại cho ngÆ°á»i khác những Ä‘iá»u tốt đẹp. Sở dÄ© những ngÆ°á»i tụng thần chú thÆ°á»ng rất linh nghiệm là do há» chú tâm, biết mượn uy lá»±c của Pháºt. Äây là điá»u rất lạ, cà ng nghiệm ra chúng ta cà ng thấy đúng. Khi há»c vá» Thiá»n, chúng ta sẽ tìm hiểu kỹ hÆ¡n sá»± lợi, hại của câu chú. Câu chú có thần lá»±c của nó. NgÆ°á»i tu hà nh có đạo đức, sống chân tháºt thì lá»i nói cÅ©ng sẽ có uy lá»±c nhÆ° thế.
Có má»™t chuyện xảy ra tại má»™t Tiểu bang ở nÆ°á»›c Mỹ, cho đến bây giá» ngÆ°á»i ta vẫn chÆ°a giải thÃch được nguyên nhân. Tại má»™t phiên toà , khi sắp xá» má»™t vụ trá»ng án thì trá»i bất chợt đổ mÆ°a. MÆ°a tầm tã, mÆ°a dữ dá»™i khiến phiên tòa không sao tiến hà nh được, Ä‘Ã nh phải hõan lại để xá» và o ngà y hôm sau. Không ngá» hôm sau trá»i lại mÆ°a tiếp, mÆ°a quá lá»›n. Trong khi chỠđợi, Chánh án phiên tòa, là má»™t ngÆ°á»i da Ä‘en, viết lên tá» giấy má»™t câu ná»a đùa ná»a tháºt :“ Trá»i không được mÆ°a nữa†ký tên và o đó, rồi vứt sang má»™t bên. Trá»i bá»—ng dÆ°ng ngừng mÆ°a. Thế là , vụ án xá» xong. Má»i việc tưởng sẽ chìm và o quên lãng.
NhÆ°ng có má»™t Ä‘iá»u lạ là sau đó trá»i ngừng mÆ°a trong má»™t thá»i gian dà i. Hạn hán xảy ra khắp nÆ¡i. Cho đến má»™t hôm, nhân viên thÆ° ký sá»±c nhá»› lại chuyện xảy ra ở phiên tòa lần trÆ°á»›c, ngÆ°á»i ấy bá»—ng nghi ngại Ä‘iá»u gì bèn thÆ°a vá»›i ngà i Chánh án: “ThÆ°a Ngà i, Ngà i vui lòng ký lại lệnh khácâ€. Ông Chánh án nhìn tá» giấy chợt nhá»› ra Ä‘iá»u gì liá»n viết : “Thôi ! Trá»i mÆ°a trở lại !†và ký tên. Sau đó, quả tháºt trá»i đã mÆ°a trở lại.
Äây là má»™t chuyện lạ. Báo chà đã từng Ä‘Æ°a tin, nhÆ°ng không sao giải thÃch được. Có vẻ nhÆ° đây là sá»± trùng hợp ngẫu nhiên. NhÆ°ng sá»± việc diá»…n ra nhanh quá, linh nghiệm quá nên không ai dám kết luáºn Ä‘iá»u gì. Thá»±c ra, cÅ©ng có thể ngÆ°á»i ấy có uy lá»±c Ä‘á»™ng đến trá»i đất. Có được uy lá»±c ấy là do há» có đức lá»›n, sống chân tháºt, phán Ä‘oán má»i chuyện chÃnh xác. NhÆ° váºy, chúng ta có thể hiểu là trong thá»i gian là m việc, vị Chánh án kia rất công minh, không bao giá» kết tá»™i oan cho ngÆ°á»i khác. Do đó, uy đức của ông ngà y cà ng được nâng cao. Äến má»™t lúc nà o đó, tiếng nói của ông có thể là m Ä‘á»™ng cả đất trá»i.
Chúng ta phải sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i thánh thiện, quang minh chÃnh đại để không phải che giấu Ä‘iá»u gì. Äến lúc đó, lá»i nói của chúng ta sẽ có uy lá»±c, sẽ được linh nghiệm. Quan trá»ng hÆ¡n nữa là chúng ta Ä‘em lại được thiện pháp cho ngÆ°á»i khác. Äó là điá»u hạnh phúc nhất và cÅ©ng là Äạo đức nhất . Bởi váºy, tâm thiện và tâm chân tháºt luôn Ä‘i đôi vá»›i nhau.
Nhiá»u khi chúng ta chấp nháºn thiệt thòi má»™t chút vá» mình để đượïc nói tháºt, được sống tháºt. Äây là chá»— thá» thách rất lá»›n đối vá»›i chúng ta. Nếu má»—i má»™t lần phải chịu thiệt thòi vì nói tháºt mà chúng ta vẫn không ngại thì sau nà y, đức của chúng ta sẽ rất lá»›n . Äức cà ng lá»›n, chúng cà ng dá»… dà ng cảm hóa được ngÆ°á»i khác.
b) Khi giảng kinh, thuyết pháp, chỉ nên dẫn những câu chuyện có tháºt để bà i bà i pháp có giá trị lâu dà i:
Chúng ta đừng bao giá» kể những câu chuyện không có tháºt, chuyện bịa. Có nhiá»u câu chuyện cổ của Pháºt giáo rất khó sá» dụng vì tÃnh chân tháºt không cao. Chúng ta đừng quá nhiệt tình khi kể những câu chuyện ấy để chứng minh rằng đạo lý của mình là đúng. Bởi vì, dẫn những chuyện không có tháºt, chúng ta sẽ không Ä‘em lại giá trị lâu dà i cho bà i pháp. Nếu kể chuyện từ thá»i Äức Pháºt để minh há»a cho bà i giảng, chúng ta phải cân nhắc kÄ© cà ng, phải đánh giá mức Ä‘á»™ chân thá»±c của nó.
Äá»c Kinh Bách dụ, chúng ta sẽ gặp rất nhiá»u chuyện bịa, tòan chuyện tưởng tượng. Trong kinh có câu chuyện hai đệ tá» xoa bóp chân cho Thầy. Chuyện kể rằng, trong khi xoa bóp, vì lý do nà o đó, hai ngÆ°á»i gây nhau. Má»™t ngÆ°á»i lấy cây Ä‘áºp và o cái chân của Thầy mình mà ngÆ°á»i kia Ä‘ang xoa bóp. NgÆ°á»i kia tức quá cÅ©ng trả thù bằng cách lấy cây nện và o chân mà ngÆ°á»i nà y Ä‘ang xoa bóp. Cứ thế, ông Thầy bị nện qua nện lại đến gần chết.
Thá»±c ra, câu chuyện cÅ©ng có ý nghÄ©a riêng của nó. Qua việc là m của hai đệ tá», ngÆ°á»i ta muốn nói rằng: Trong đạo Pháºt, nếu cứ chia ra nhiá»u tông, nhiá»u phái công kÃch lẫn nhau, cuối cùng chÃnh đạo Pháºt sẽ bị tổn thÆ°Æ¡ng nặng ná». Äạo lý rất hay nhÆ°ng chuyện kể lại hoà n toà n không có tháºt. Kinh Bách dụ là nhÆ° váºy. Cho nên, những câu chuyện trong ấy chúng ta có thể kể để nghe cho vui, không nên kể nhÆ° má»™t dẫn chứng chứng minh cho đạo lý của mình.
Hiện nay, những câu chuyện “cổ tÃch†nhÆ° váºy còn lÆ°u truyá»n rất nhiá»u. Nếu cứ dá»±a và o đó để chứng minh cho đạo lý của mình thì đạo lý ấy sẽ không vững chắc. Äây là điá»u chúng ta cần lÆ°u ý. Xã há»™i ngà y cà ng văn minh, con ngÆ°á»i cà ng có nhu cầu xét lại, kiểm nghiệm lại má»i Ä‘iá»u. Há» chỉ muốn nghe và tin những Ä‘iá»u đã được thể nghiệm.
Vì váºy, nếu nói vá» luáºt Nhân Quả, gieo Nhân nà o gặt Quả đó mà chúng ta chỉ dẫn chứng minh há»a bằng những câu chuyện cổ tÃch, có Bụt , Tiên hiện ra giúp đỡ ngÆ°á»i nghèo khổ, tốt bụng, trừng phạt những kẻ ác Ä‘á»™c thì chắc chắn chỉ thuyết phục được trẻ con mà thôi.
Vì những chuyện rút ra rừ đạo Pháºt không nhiá»u, lại có những chuyện không tháºt nên trong cuá»™c sống, chúng ta phải tÃch lÅ©y những câu chuyện có tháºt vỠđạo lý ở Ä‘á»i để là m tÆ° liệu cho những bà i giảng pháp. Chẳng hạn, chuyện vá» má»™t SÆ° cô được hưởng chÃnh sách Æ°u đãi rất tuyệt vá»i khi sang Mỹ là câu chuyện đáng kể cho má»i ngÆ°á»i nghe khi giảng pháp. Khi còn ở Việt Nam, cô thÆ°á»ng Ä‘i là m thuốc chữa bệnh cho ngÆ°á»i nghèo và xem đó là niá»m vui trong cuá»™c Ä‘á»i dù phải chịu nhiá»u vất vả. Khi sang Mỹ, tá»± nhiên cô được xếp và o danh sách những ngÆ°á»i được hưởng chÃnh sách Æ°u đãi, được chăm sóc y tế không phải đóng lệ phÃ. Trong khi đó, những ngÆ°á»i khác, tháºm chà những ngÆ°á»i tà n táºt, muốn được nhÆ° váºy phải chạy lo thủ tục rất khó khăn. Kể chuyện của SÆ° cô, chúng ta nhằm mục Ä‘Ãch chứng minh cho cái Quả mà cô có được do quá trình là m phÆ°á»›c khi còn ở Việt Nam. Những câu chuyện nhÆ° thế có sức thuyết phục ngÆ°á»i nghe hÆ¡n. Sống trong thá»i đại văn minh, có trình Ä‘á»™ hiểu biết cao, ngÆ°á»i ta không thÃch nghe những câu chuyện tưởng tựơng.
Tuy nhiên, cÅ©ng có nhiá»u giai thoại vá» các báºc Thánh nghe có vẻ thần bà nhÆ°ng lại rất tháºt. Chúng ta cần phải kể để xác chứng giá trị tâm linh của đạo Pháºt.
Và dụ, Chuyện Ngà i Äặng Ẩn phóng bay lên hÆ° không. Ngà i vốn là ngÆ°á»i tu thiá»n đắc đạo, có thần thông. Má»™t hôm, Ngà i cùng các đệ tá» Ä‘i qua má»™t cánh đồng. Gặp cảnh binh lÃnh Ä‘ang đánh nhau dữ dá»™i, Ngà i nói : “ Ta phải cứu cái nạn nầyâ€. Nói rồi, Ngà i bay lên hÆ° không, cầm gáºy chỉ xuống. Binh lÃnh hai bên thấy váºy sợ quá, lui quân không đánh nhau nữa.
Câu chuyện có vẻ hoang Ä‘Æ°á»ng nhÆ°ng lại có tháºt. Nhiá»u há»c giả có thể không tin và o những chuyện nhÆ° váºy. NhÆ°ng là ngÆ°á»i trong đạo Pháºt, chúng ta biết giá trị tâm linh sâu sắc và cao siêu của đạo Pháºt nên rất tin. Những câu chuyện đó giúp chúng ta xác chứng lại má»™t Ä‘iá»u: Ngoà i những đạo đức trong Ä‘á»i sống, đạo Pháºt còn có những giá trị tâm linh rất cao, nhất là khi ngÆ°á»i tu hà nh đạt đến má»™t mức Ä‘á»™ nà o đó. Äây là những câu chuyện có tháºt, chúng ta phải sá» dụng và phổ biến rá»™ng rãi, cà ng nhiá»u cà ng tốt.
Và o khoảng tháºp niên 80 của thế ká»· XX, khi hệ thống Xã há»™i chủ nghÄ©a chÆ°a tan rã, ở Liên Xô, ngÆ°á»i ta bắt đầu nghiên cứu vá» sá»± thần thông, vá» các ngoại cảm, vá» năng lá»±c tâm linh trong đạo Pháºt. Há» sang Việt Nam để thu tháºp những tà i liệu có liên quan đến những ngÆ°á»i có năng lá»±c thần thông Ä‘ang được lÆ°u trữ trong đạo Pháºt hoặc trong dân gian. NhÆ°ng rất tiếc, Việt Nam chúng ta không tÃch góp những tà i liệu đó nên không cung cấp được gì. NgÆ°á»i ta nghiên cứu rất kỹ vấn Ä‘á» nà y. Há» tin và khai thác tất cả những tÆ° liệu, những lá»i đồn đại vá» phép thần thông của Pháºt giáo Việt Nam để nghiên cứu.
Trong khi đó, nhiá»u há»c giả của nÆ°á»›c ta không tin là có những phép lạ, những chuyện thần thông ấy. Chẳng hạn, Ä‘á»c những cuốn sách viết vỠđạo Pháºt của tác giả Nguyá»…n Hiến Lê, chúng ta sẽ rất buồn lòng mặc dù ông là má»™t nhà nghiên cứu có tên tuổi. Hay trừơng hợp vợ chồng ông Will Durant, ngÆ°á»i Anh chẳng hạn. Há» từng cho ra Ä‘á»i những cuốn sách nghiên cứu vá» lịch sá» trên thế giá»›i nhÆ°ng chỉ vá»›i tÆ° cách là má»™t há»c giả, không thừa nháºn má»™t sá»± tháºt là có những năng lá»±c tâm linh hiện hữu. Bởi váºy, những vấn Ä‘á» sâu sắc vá» tâm linh không được những ngÆ°á»i ấy Ä‘á» cáºp. Nếu có, cÅ©ng chỉ là những nháºn xét há»i hợt, nông cạn không thể hiện được chân lý. Vì đó không phải là sá»± tháºt, vẫn còn là sá»± che Ä‘áºy sá»± tháºt.
Nói những Ä‘iá»u nà y, chúng ta không thể không liên hệ đến cái gá»i là thế giá»›i vô hình, thế giá»›i của ma quá»·, của các vong linh vẫn Ä‘ang hiện hữu mà mắt thÆ°á»ng không nhìn thấy được. Có nhiá»u ngÆ°á»i chủ trÆ°Æ¡ng không nói đến thế giá»›i vô hình vì cho rằng Ä‘iá»u nà y trái vá»›i khoa há»c. NhÆ° váºy, những ngÆ°á»i ấy đã tá» ra khiếp sợ khoa há»c. Trong khi đó, khoa há»c chÆ°a phải đã tiến đến mức cuối cùng, còn nhiá»u Ä‘iá»u khoa há»c chÆ°a biết, chÆ°a giải thÃch được. Bổn pháºn của chúng ta là phải bảo vệ sá»± tháºt, nói đúng sá»± tháºt. Sá»± tồn tại của thế giá»›i vô hình, của những vong linh ma quá»· xung quanh ta là điá»u có tháºt. Nói nhÆ° váºy, không phải là mê tÃn dị Ä‘oan mà là chúng ta nói sá»± tháºt. Má»™t khi đã nói sá»± tháºt, chúng ta không có Ä‘iá»u gì phải sợ hãi cả.
Trong cuá»™c sống, có những huyá»n thoại vô lý nhÆ°ng cÅ©ng có những huyá»n thoại là có tháºt. Äiá»u quan trá»ng là chúng ta phải phân biệt được đâu là tháºt và đâu là không tháºt.
c) Nhân gỉa dối không thể đưa đến Qủa chân lý:
Chúng ta tu hà nh là đi tìm chân lý, Ä‘i tìm sá»± tháºt, tìm lẽ phải, nhÆ°ng nếu tâm bị khuynh hÆ°á»›ng gian dối che phủ thì chúng ta sẽ không có Trà tuệ để nhìn thấy lẽ phải.
Và dụ, khi nghe kể má»™t câu chuyện, chúng ta không nháºn định được đâu là đúng, đâu là sai. Hoặc khi trong chúng có chuyện bất hòa, tranh cãi vá»›i nhau, đúng ra chúng ta phải phân định ai đúng ai sai để giảng hòa nhÆ°ng chúng ta lại không nháºn ra. Sở dÄ© nhÆ° váºy là do trÆ°á»›c kia chúng ta hay nói dối nên bị quả báo, bây giá» không hiểu được sá»± tháºt. Äó là Nhân Quả.
Sâu xa hÆ¡n, ngÆ°á»i hay nói dối sẽ không có phÆ°á»›c giác ngá»™ chân lý.
Và dụ: Pháºt nói vô ngã, cái ta là không có tháºt. Nghe Ä‘iá»u nà y, nếu sống chân tháºt, chúng ta sẽ hiểu rằng Pháºt nói đúng. Tuy lúc đầu, chúng ta có cảm giác là mình có má»™t cái ta khác vá»›i má»i ngÆ°á»i, nhÆ°ng đó chỉ là ảo giác. Khi tu đến má»™t mức Ä‘á»™ nà o đó, ảo giác sẽ tan biến, sá»± tháºt là chúng ta đã chứng được vô ngã. Sở dÄ© tin lá»i Pháºt dạy là do chúng ta biết sống má»™t Ä‘á»i chân tháºt, biết tạo nên cái phÆ°á»›c để hiểu được chân lý, hiểu được đạo lý cao siêu. NhÆ°ng nếu là ngÆ°á»i sống không chân tháºt, luôn giả dối, khi nghe Pháºt nói nhÆ° váºy, há» không thể nà o hiểu được. Há» không có phÆ°á»›c để cảm nháºn được Ä‘iá»u đó.
TÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° váºy, ngÆ°á»i có phÆ°á»›c do sống Ä‘á»i chân tháºt nên hiểu rằng, cuá»™c Ä‘á»i nà y là vô thÆ°á»ng hÆ° ảo, chẳng có gì tồn tại mãi. Hiểu nhÆ° váºy, bản thân há» sẽ không tham đắm và không mong cầu Ä‘iá»u gì. Còn ngÆ°á»i giả dối không thấy được sá»± tháºt là do há» không có phÆ°á»›c. NhÆ° váºy, hiểu được đạo lý là điá»u hoà n toà n không Ä‘Æ¡n giản.
Có trÆ°á»ng hợp, ngÆ°á»i tu hà nh phát được trá»±c giác, biết được những chuyện kì lạ cÅ©ng do hạnh chân tháºt Ä‘em lại. TrÆ°á»›c há», nếu trong tâm có Ä‘iá»u gì khuất lấp, gian dối chúng ta sẽ không che giấu được. Vì má»™t khi hỠđã gieo Nhân chân tháºt, không sá»± tháºt nà o có thể qua mắt hỠđược.
NgÆ°á»i hay nói dối còn chịu quả báo nữa là hiểu sai vá» Nhân Quả nên hay là m nhầm qua việc bất thiện
Trong Thiá»n Lâm bảo huấn, có câu chuyện nhÆ° sau : Có lần, má»™t Thiá»n sÆ° Ä‘ang ngồi thiá»n. Trong cÆ¡n nháºp định, Ngà i chợt thấy má»™t hồn ma Ä‘ang bị Ä‘eo gông hiện ra, mình mẩy bị lá»a đốt, đứng tá»±a nÆ¡i cá»a. Ngà i há»i :“Ông là ai, tại sao lại rÆ¡i và o tình cảnh nà y?â€. Hồn ma trả lá»i: “ ThÆ°a Thầy, lúc trÆ°á»›c tôi là Tri sá»± của chùa nà y. Khi ngÆ°á»i ta cúng dÆ°á»ng tiá»n bạc cho chúng Tăng, tôi Ä‘em tiá»n đó cất Tăng Ä‘Æ°á»ng. Tôi là m sai luáºt nên đã bị quả báo phải xuống địa ngục. Bây giá», xin thầy lấy số tiá»n bằng số tiá»n cất Tăng Ä‘Æ°á»ng cúng dÆ°á»ng lại cho chúng Tăng để cầu siêu giùm tôiâ€. Nói xong, hồn ma biến mất. Vị Thiá»n sÆ° ấy là m đúng nhÆ° váºy, lấy tiá»n quỹ đúng bằng số tiá»n xây cất Tăng Ä‘Æ°á»ng, thiết trai tăng cúng dÆ°á»ng cho ngÆ°á»i y áo, váºt phẩm đủ cả. Ngay đêm đó, Ngà i lại thấy hồn ma hiện ra nhÆ°ng vá»›i má»™t gÆ°Æ¡ng mặt khá đẹp và nói: “ Nhá» công đức của Ngà i, tôi đã được sinh lên cõi trá»i, ba Ä‘á»i sau tôi sẽ xuống là m Tăng trở lạiâ€.
Qua câu chuyện, chúng ta thấy ông Tri sá»± là ngÆ°á»i lo cho chúng chứ không nghÄ© gì cho riêng mình. NhÆ°ng tiá»n ngÆ°á»i ta cúng dÆ°á»ng cho Tăng mà đem là m Tăng Ä‘Æ°á»ng là không đúng. Nếu hiểu sai hoặc hiểu không hết vá» Nhân Quả, chúng ta sẽ dá»… là m sai, là m nhầm qua việc bất thiện và phải chịu quả báo nhÆ° váºy. Cho nên, chúng ta phải lÆ°u ý hiểu Nhân Quả chÃnh xác để không là m sai, không là m Ä‘iá»u bất thiện. Nhiá»u khi chúng ta cứ tưởng mình là m Ä‘iá»u thiện nhÆ°ng thá»±c ra đã là m Ä‘iá»u bất thiện (nhÆ° trÆ°á»ng hợp của ngà i Tri sá»± kia) cÅ©ng chÃnh vì không hiểu đúng luáºt Nhân Quả.
NgÆ°á»i có táºt hay nói dối còn bị quả báo là không nhìn thấy sá»± cao cả của các báºc Thánh nên không thể khởi tâm cung kÃnh. Äó cÅ©ng là má»™t thiệt thòi lá»›n. Muốn chứng Thánh, chúng ta phải cung kÃnh các báºc Thánh. Äó là Nhân Quả rất rõ rà ng và vững chắc, Nhân Quả không thể phủ nháºn được. Ngà y xÆ°a, khi có vị nà o đắc đạo, Äức Pháºt luôn cho há» biết Nhân Quả, nghÄ©a là cho biết hỠđã từng cung kÃnh, cúng dÆ°á»ng Pháºt hay má»™t vị A La Hán nà o, từ kiếp nà o để bây giỠđược đắc đạo.
TÃch luỹ phÆ°á»›c cung kÃnh các báºc Thánh là điá»u rất quan trá»ng. Bởi váºy, không phải ngẫu nhiên mà chúng ta cho rằng, ná»n tảng đầu tiên của má»i tâm hạnh Äạo đức là lòng tôn kÃnh Pháºt.
NgÆ°á»i có Nhân giả dối thÆ°á»ng không hiểu hết Pháºt. Cho nên, lòng tôn kÃnh Pháºt của há» rất há»i hợt. Kết quả là há» không đủ phÆ°á»›c, tÆ° cách của há» sẽ không tăng trưởng. Nếu tu hà nh suốt Ä‘á»i há» cÅ©ng chỉ là má»™t vị Tăng tầm thÆ°á»ng. Những ngÆ°á»i có lòng tôn kÃnh Pháºt tháºt vô lượng, vô biên sẽ trở thà nh má»™t báºc cao Tăng, uy đức ngá»i sáng, má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u kÃnh nể.
Nhiá»u khi, xung quanh chúng ta có những vị Thánh ẩn thân, sống gỉan dị. Nếu không biết, sinh tâm coi thÆ°á»ng các vị đó thì chúng ta cÅ©ng không được lợi Ãch. Ngược lại, nếu hiểu được và kÃnh trá»ng há», chúng ta sẽ có phÆ°á»›c.
Má»™t Ä‘iá»u nữa cần lÆ°u ý là ngÆ°á»i giả dối không đánh giá đúng tình trạng tâm của mình nên không thể là m chủ được tâm. Và nhÆ° váºy, há» không thể đạt Thiá»n định.
Vì không đánh giá được tâm mình nên ngÆ°á»i nói dối thÆ°á»ng hay biện minh, bênh vá»±c, che Ä‘áºy lá»—i lầm của mình. Äó là tá»± dối mình. Những ngÆ°á»i tá»± dối mình sẽ không có ý thức sá»a tâm, không là m chủ được tâm. Má»™t khi đã không là m chủ được tâm thì không thể đạt được Thiá»n định.
Äó là Nhân Quả của việc nói dối. Khi nói dối, chúng ta sẽ bị nhiá»…m và o tâm và chịu rất nhiá»u thiệt thòi : Không có trà tuệ để nhìn thấy sá»± tháºt, không nhìn thấy được tâm mình; không có phÆ°á»›c để phán Ä‘oán hoà n cảnh bên ngoà i… và nhiá»u khi còn là m những Ä‘iá»u bất thiện. NgÆ°á»i sống má»™t Ä‘á»i chân tháºt, những Ä‘iá»u đó không xảy ra.
Có lẽ chúng ta còn nhá»› câu chuyện vá» vị Tỳ kheo và con ngá»—ng nuốt chiếc nhẫn. Câu chuyện là má»™t tấm gÆ°Æ¡ng sáng vá» Hạnh chân tháºt. Má»™t lần, vị Tỳ kheo nghiêm trang, Ä‘Ã ng hoà ng Ä‘i khất thá»±c buổi sáng. Khi đến má»™t gia đình già u có, ông được chủ nhà cung kÃnh mang váºt thá»±c ra cho và o trong bát. Trong lúc sá»›t và o bát, chiếc nhẫn của bà ta lá»ng quá, rÆ¡i xuống đất. Thấy váºy, vị Tỳ kheo nghÄ© thong thả sẽ chỉ cho chủ nhà biết . Vì vốn Ãt nói, lại giữ oai nghi khi Ä‘i khất thá»±c nên ông không nói vá»™i. Không ngá», má»™t con ngá»—ng từ đâu chạy lại, nuốt mất chiếc nhẫn. Ông không biết là m thế nà o. Khi chủ nhà đã quay và o, ông vẫn còn đứng đó. Chủ nhà rất ngạc nhiên. Lúc nà y, bà ta má»›i phát hiện ra mình mất chiếc nhẫn trên tay. Bà vá»™i và ng chạy ra và há»i :“ ThÆ°a thầy, Thầy có thấy chiếc nhẫn của con không ?â€. Vị Tỳ kheo im lặng, không trả lá»i. Vì ông sợ nói tháºt thì con ngá»—ng sẽ bị giết. Ông lại là ngÆ°á»i sống rất chân tháºt, không nói dối bao giá».
Ông đứng đó, không biết giải quyết bằng cách nà o. Bà chủ nhà tiếp tục há»i: “ Thầy có thấy không, chiếc nhẫn con má»›i rÆ¡i ở đây thôi, khi con sá»›t bát cho Thầyâ€. Dù bị nghi là lấy chiếc nhẫn, ông cÅ©ng im lặng. Bà chủ nhà giáºn dữ, túm áo ông nói : “ Ông lấy chứ còn ai và o đây. Nãy giá» chỉ có thầy vá»›i tui thôiâ€. Bà nặng lá»i chÆ°a đủ còn đánh vị Tỳ kheo bầm cả mặt mà y. Lúc ấy, có lẽ nghiệp của ông cÅ©ng vừa hết nên con ngá»—ng tá»± nhiên váºt vã rồi ngã lăn ra chết. Lúc nà y, ông má»›i thá»u thà o :“ Tôi thấy con ngá»—ng nó nuốt…â€. Bà chủ nhà há»ang hồn la lên :“ Trá»i Æ¡i! Sao Thầy không nói cho con ngheâ€. Ông Thầy trả lá»i:“ Nói rồi cô giết con ngá»—ng thì sao?â€
Câu chuyện kết thúc. Không biết sá»± tháºt nhÆ° thế nà o, nhÆ°ng chúng ta tin đó là câu chuyện có thá»±c. Trên Ä‘á»i nà y, những ngÆ°á»i cÆ°Æ¡ng quyết không nói dối, thà bị đánh cÅ©ng không nói dối và cÅ©ng không nỡ nói tháºt để hại ngÆ°á»i, hại váºt nhÆ° váºy không phải là không có. Äó là hạnh chân tháºt của ngÆ°á»i tu hà nh. Há» không nói tháºt vì nói tháºt sẽ hại ngÆ°á»i khác, phạm và o lòng từ bi, nhÆ°ng cÅ©ng không muốn mất hạnh chân tháºt nên im lặng chịu Ä‘á»±ng.
Trong cuá»™c Ä‘á»i, nhiá»u khi chúng ta cÅ©ng rÆ¡i và o những tình huống nhÆ° váºy. Có lúc chúng ta bị ngÆ°á»i khác hiểu lầm, hiểu sai mà phải chịu Ä‘á»±ng, chấp nháºn thiệt thòi để không phải nói dối Ä‘iá»u gì. Có thể lúc ấy, nếu giải bà y sá»± tháºt, chúng ta sẽ lấy lại được sá»± trong sạch, nhÆ°ng ngÆ°á»i khác sẽ bị tổn hại. Hãy tin rằng, chÃnh sá»± chịu Ä‘á»±ng, chấp nháºn thiệt thòi đó sẽ là m phÆ°á»›c đức của chúng ta tăng trưởng gấp bá»™i lần. Vì Nhân Quả và phÆ°á»›c báo không phải tá»± nhiên mà có. Con ngÆ°á»i phải trải qua những thá» thách, gian nan, những cay đắng trong cuá»™c Ä‘á»i má»›i có được.
d) Chuá»™ng sá»± tháºt là tinh thần của các nhà khoa há»c:
Các nhà khoa há»c vì chuá»™ng sá»± tháºt, Ä‘i tìm sá»± tháºt, đã khám phá không biết bao nhiêu quy luáºt của thế giá»›i, của tá»± nhiên, của lịch sá» xã há»™i và con ngÆ°á»i. Há» không chấp nháºn những lá»i giải thÃch, những kết luáºn vô căn cứ cÅ©ng nhÆ° không bao giá» chấp nháºn sá»± lạc háºu. Nhá» váºy, ngà y nay chúng ta được hưởng những thà nh tá»±u khoa há»c kỹ thuáºt của há», được sống trong má»™t xã há»™i đầy đủ tiệân nghi.
Ngà y xÆ°a, ông cha ta giải thÃch nạn lÅ© lụt hằng năm bằng câu chuyện thần thoại rất hấp dẫn: SÆ¡n Tinh, Thủy Tinh. Và má»™t thá»i, ngÆ°á»i ta tin đó là sá»± tháºt. NhÆ°ng ngà y nay, có những ngÆ°á»i không tin, không chấp nháºn lối giải thÃch đó nên cố công Ä‘i tìm sá»± tháºt. NhỠđó, hỠđã tìm ra được nguyên nhân và giải thÃch má»™t cách rất khoa há»c.
Trong lịch sá», há» cÅ©ng tìm ra được nhiá»u sá»± tháºt bị che Ä‘áºy hay bóp méo. Những nhà khảo cổ, nhà sá» há»c đã tìm được những sá»± tháºt bị che phủ bởi lá»›p bụi thá»i gian trong lịch sá» Ai-cáºp cổ đại mà chúng ta không thể biết .
Tuy nhiên, cÅ©ng có má»™t số tôn giáo mâu thuẫn vá»›i khoa há»c vì thiếu tinh thần chuá»™ng sá»± tháºt. Há» thÃch tưởng tượng, thêu dệt nên những chuyện hoang Ä‘Æ°á»ng, thần thánh để giải thÃch má»i việc má»™t cách há»i hợt. Và dụ, trong kinh Cá»±u Æ°á»›c, ngÆ°á»i ta cho rằng Chúa tạo ra trá»i đất trong sáu ngà y và nghỉ má»™t ngà y. Do đó, ngà y nay chúng ta có má»™t ngà y nghỉ trong tuần và o ngà y Chủ nháºt. Äến bây giá», nhân loại má»›i khám phá ra Ä‘iá»u nêu trong kinh là chuyện không có tháºt. NgÆ°á»i ta biết chắc rằng không có Thượng đế nà o tạo ra trá»i đất trong sáu ngà y cả. Hoặc chuyện Chúa tạo ra trá»i đất, tạo ra muôn loà i hoà n toà n là chuyện trẻ con, váºy mà cả má»™t thá»i gian dà i hà ng mấy ngà n năm ngÆ°á»i ta đã tin Ä‘iá»u đó là tháºt. Là m gì có chuyện Chúa tạo ra trá»i đất, muôn váºt, tạo ra mặt trá»i quay quanh trái đất và thắp những hà ng nến đẹp trên bầu trá»i và o ban đêm . Sau đó, Chúa lấy đất nặn hình ngÆ°á»i rồi thổi hÆ¡i và o đó để tạo nên con ngÆ°á»i là m chủ các loà i váºt. Chúa tạo nên ông Adam. NgÆ°á»i Ä‘Ã n ông ấy sống cô Ä‘Æ¡n, buồn quá đã rút ba xÆ°Æ¡ng sÆ°á»n của mình để tạo nên bà Eva v..v..
Có thể coi Chúa Giê su là má»™t vị “Bồ Tát thị hiệnâ€, qua Do thái để cải cách đạo Do thái từ kinh Cá»±u Æ°á»›c sai lầm. Lúc bấy giá», má»™t số ngÆ°á»i Thiên Chúa giáo cÅ©ng chống Chúa Giê su nên ông má»›i bị há» bắt và đóng Ä‘inh trên cây tháºp giá. Nếu tách riêng những lá»i dạy của Chúa Giê su, chúng ta sẽ thấy những lá»i ấy rất giống đạo Pháºt. NhÆ°ng Vatican không hiểu nên nháºp chung kinh Cá»±u Æ°á»›c đầy những Ä‘iá»u vô lý vá»›i những lá»i dạy trong kinh Phúc âm của chúa Giê su, tạo nên đạo Thiên Chúa nhÆ° bây giá». Kinh Cá»±u Æ°á»›c có rất nhiá»u Ä‘iá»u vô lý. Bây giá», giá»›i trà thức tiến bá»™ không Ãt ngÆ°á»i đã thừa nháºn kinh Cá»±u Æ°á»›c sai từ trong căn bản.
Äạo Pháºt có tÃnh khoa há»c, thể hiện ở chá»— chuá»™ng sá»± tháºt. Cho nên, không những có nhiá»u Ä‘iá»u phù hợp vá»›i khoa há»c mà đạo Pháºt còn gợi ý cho khoa há»c. Chẳng hạn, đạo Pháºt cho rằng, vÅ© trụ đất trá»i do nhiá»u nhân duyên mà có, do nhiá»u yếu tố hợp thà nh, trong đó có nghiệp thiện ác của chúng sanh tác Ä‘á»™ng và o.
NhÆ° váºy, Ä‘iá»u đạo Pháºt nói không sai vá»›i khoa há»c. Và theo khoa há»c, cái gì trên Ä‘á»i nà y cÅ©ng có nguyên nhân, cÅ©ng do nhiá»u yếu tố hợp thà nh. Tuy nhiên, có má»™t Ä‘iá»u khoa há»c chÆ°a thấy được là , trong các nguyên nhân đó, nghiệp chúng sanh tác Ä‘á»™ng và o rất lá»›n. Äây là điểm Pháºt giáo gợi ý cho khoa há»c, trong đó có cả vấn Ä‘á» vá» Nhân Quả.
Sỡ dÄ© gần đây trên thế giá»›i liên tiếp xảy ra những vụ ném bom khủng bố của những ngÆ°á»i Hồi giáo là do theo giáo lý của há», giết ngÆ°á»i không có tá»™i. Há» là m nhÆ° váºy là để bênh vá»±c cho Thánh Alah, Thượng đế của há». Äây là má»™t giáo lý cá»±c kỳ nguy hiểm. Bởi váºy, chúng ta không thể vô tÆ° tu hà nh, phải biết lo lắng vá» vấn Ä‘á» nà y. Trách nhiệm của chúng ta là phải lÆ°u tâm bảo vệ Pháºt pháp, không để cho Hồi giáo xâm chiếm trà n lan, đè bẹp chúng ta bằng bạo lá»±c, bằng má»™t giáo lý phi chân lý.
Trong nghá» nghiệp, ngÆ°á»i cÆ° sÄ© phải biết tôn trá»ng sá»± tháºt. Nhất là ngÆ°á»i là m nghá» Luáºt sÆ°, đừng bao giá» vì quyá»n lợi của mình mà bóp méo sá»± tháºt, bênh vá»±c thân chủ má»™t cách quá đáng. Chúng ta phải dạy cÆ° sÄ© Ä‘iá»u đó.
Má»™t Ä‘iá»u cần lÆ°u ý, đạo Pháºt chúng ta cÅ©ng nên xét lại má»™t số các tÆ° liệu lịch sá», xuất xứ của má»™t số giáo lý.
Và dụ: Sá» 33 vị Tổ. Theo các nhà sá» há»c, trÆ°á»›c ngà i Thần Há»™i không có tÆ° liệu nà o nói vá» các vị Tổ, Bạt Tu Máºt Äa- Bát Nhã Äa cÅ©ng không có, chỉ từ ngà i Thần Há»™i má»›i có tÆ° liệu. Từ đó, há» kết luáºn sá» 33 vị Tổ là do ngà i Thần Há»™i soạn ra.
Hoặc việc ngà i Trà Khải nói vá» 5 thá»i phán giáo chẳng hạn. Ông cho rằng, 12 năm đầu, Äức Pháºt giảng A Hà m, 9 năm sau PhÆ°Æ¡ng Äẳng, 21 năm Bát Nhã, 6 năm Pháp Hoa-Niết Bà n. Äiá»u nà y, các nhà sá» há»c cÅ©ng phủ nháºn. Vì há» cho rằng, trong các kinh A Hà m, có những bà i kinh Pháºt giảng lúc vá» già , có những bà i Äức Pháºt giảng lúc gần nháºp Niết Bà n. NhÆ° váºy, là m sao khẳng định Pháºt giảng các A Hà m là trong khá»ang 12 năm đầu. Thá»±c ra, phải hiểu rằng, Äức Pháºt giảng A Hà m trong suốt cả cuá»™c Ä‘á»i mình.
NhÆ° váºy, những Ä‘iá»u nghi vấn trong lịch sá» Pháºt giáo, chúng ta cần phải xét lại. Hoặc những Ä‘iá»u ngÆ°á»i xÆ°a truyá»n lại không đúng sá»± tháºt, chúng ta phải có trách nhiệm sá»a lại cho đúng, phải mạnh dạn là m Ä‘iá»u đó mà không sợ mình phạm thượng, xúc phạm Tổ sÆ°.
Trong quá trình Ä‘i tìm sá»± tháºt, đôi khi các nhà sá» há»c không cảm nháºn được các Ä‘iá»u mầu nhiệm nên đã bá» qua. Bởi váºy, dù rất chuá»™ng sá»± tháºt nhÆ°ng chúng ta không nên quá tin và o các nhà sá» há»c mà phải nghiên cứu, tìm tòi và phải biết phân biệt đâu là sá»± tháºt.
Tóm lại, nói dối có háºu quả rất nghiêm trá»ng. Không những nó ảnh hưởng đến việc tu táºp của mình mà còn ảnh hưởng đến uy tÃn của Äạo và lợi Ãch của chúng sanh. Vì thế, chúng ta phải chuá»™ng sá»± tháºt, cố gắng tu táºp và truyá»n Äạo đến vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i để đạo Pháºt ngà y cà ng hÆ°ng thịnh hÆ¡n trong tÆ°Æ¡ng lai.
|
08-09-2008, 08:58 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
8. BÃŒNH ÄẲNG
1. Äịnh nghÄ©a:
a) Bình đẳng khác vá»›i san bằng quyá»n lợi:
San bằng quyá»n lợi là buá»™c má»i ngÆ°á»i chỉ nháºn được má»™t số quyá»n lợi giống nhau, dù há» có phÆ°á»›c khác nhau, dù há» bá» ra công sức khác nhau, dù há» Ä‘em lại hiệu quả khác nhau.
Chữ Lục hòa trong cách sống của chÆ° Tăng nhiá»u khi cÅ©ng được hiểu là san bằng quyá»n lợi nhÆ° váºy, má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u có quyá»n lợi nhÆ° nhau, không ai nhiá»u quyá»n lợi hÆ¡n ai. Trong cá»™ng đồng ngÆ°á»i tu, Ä‘iá»u nà y có thể chấp nháºn được vì ngÆ°á»i tu không đòi há»i quyá»n lợi dù công sức bá» ra rất nhiá»u. NhÆ°ng sẽ là rất khó nếu Ä‘iá»u nà y được áp dụng trên toà n xã há»™i.
Hầu hết ai cÅ©ng có vị ká»· tiá»m ẩn, ai cÅ©ng muốn được công bằng. NgÆ°á»i là m nhiá»u phải được hưởng nhiá»u. Công bằng cÅ©ng là tÃnh chất của luáºt Nhân Quả. NghÄ©a là ngÆ°á»i nà o có phÆ°á»›c nhiá»u, há» phải được hưởng sung sÆ°á»›ng nhiá»u hÆ¡n.
Trong xã há»™i, ngÆ°á»i nà o đóng góp công sức nhiá»u, ngÆ°á»i đó phải được hưởng quyá»n lợi nhiá»u hÆ¡n. Äó là tÃnh công bằng của xã há»™i. Cho nên, xã há»™i không thể buá»™c má»i ngÆ°á»i phải hưởng quyá»n lợi giống nhau, trong khi khả năng của há» khác nhau. NgÆ°á»i thông minh hÆ¡n, tà i năng hÆ¡n, là m việc hiệu quả hÆ¡n, không thể hưởng mức lÆ°Æ¡ng nhÆ° ngÆ°á»i không có tà i năng, không có trà tuệ. Nếu buá»™c má»i ngÆ°á»i hưởng quyá»n lợi giống nhau dù há» Ä‘em lại hiệu quả khác nhau sẽ phá vỡ sá»± phấn đấu cá nhân, vì thá»±c tế là ai cÅ©ng còn tâm lý vị ká»·, và đòi há»i sá»± công bằng.
Do đó, san bằng quyá»n lợi, buá»™c má»i ngÆ°á»i hưởng quyá»n lợi giống nhau là má»™t Ä‘iá»u không thể thá»±c hiện được. Äó là việc là m phá vỡ luáºt công bằng và là m nhiá»u ngÆ°á»i nảy sinh tâm lý chán nản.
Chỉ trong môi trÆ°á»ng của ngÆ°á»i tu theo đạo Pháºt, Ä‘iá»u nà y má»›i có thể thá»±c hiện được ở má»™t chừng má»±c nà o đó. Trong đạo Pháºt, trong má»™t đại chúng, có ngÆ°á»i là m được nhiá»u việc, có ngÆ°á»i là m được Ãt việc. NhÆ°ng ngÆ°á»i là m được nhiá»u việc thÆ°á»ng không chấp, há» buông xả được tÃnh vị ká»· của mình, chấp nháºn Ä‘á»i sống san bằng quyá»n lợi. Tất nhiên, việc san bằng quyá»n lợi, chỉ áp dụng được trong chùa má»™t phần thôi, có khi không được hoà n toà n. Äó là khi trong chúng có những ngÆ°á»i phÆ°á»›c bổng vượt lên. Há» là ngÆ°á»i tu táºp được nhiá»u, đóng góp được nhiá»u cho đại chúng. Dù không mong nhiá»u quyá»n lợi, vẫn muốn chia Ä‘á»u quyá»n lợi nhÆ°ng phÆ°á»›c đến không kéo lại được nữa. Há» bắt đầu được nhiá»u Pháºt tá» mến má»™. Do phÆ°á»›c tá»± nhiên, trà tuệ hỠđược mở mang, há» có thể thuyết pháp, giảng kinh, là m được nhiá»u việc nổi báºt hÆ¡n. Thế là , những vị Trụ trì, những Thầy báºc trên Æ°u ái, dà nh cho há» những đặc quyá»n đặc lợi. Dù không muốn nhÆ°ng há» cÅ©ng bắt đầu được hưởng. Rồi chúng khác cÅ©ng không lấy là m khó chịu vì phÆ°á»›c của há» xứng đáng được hưởng nhÆ° thế.
NhÆ° váºy, buá»™c má»i ngÆ°á»i phải sống bằng nhau trong quyá»n lợi là điá»u rất khó thá»±c hiện. Trên tâm nguyện, ngÆ°á»i tu theo đạo Pháºt có há»c pháp Lục hòa nên dá»… dà ng chấp nháºn hưởng quyá»n lợi bằng Huynh đệ cho dù hỠđóng góp nhiá»u hÆ¡n. NhÆ°ng có những trÆ°á»ng hợp, chùa cÅ©ng không là m được Ä‘iá»u đó vì phÆ°á»›c của má»—i ngÆ°á»i có sá»± sai biệt.
Ngoà i xã há»™i, Ä‘iá»u nà y tuyệt nhiên không thể thá»±c hiện được. Những ngÆ°á»i có tà i năng, có trà tuệ phải được hưởng quyá»n lợi nhiá»u hÆ¡n. NhÆ° váºy, bình đẳng không phải là san bằng quyá»n lợi.
b) Bình đẳng là thái Ä‘á»™ Äạo đức trong giao tiếp vá»›i má»i ngÆ°á»i:
Nếu san bằng quyá»n lợi là cÆ¡ chế của tổ chức, ở trong chùa hay ngoà i thế gian, thì bình đẳng là thái Ä‘á»™ của Äạo đức khi đối xá» vá»›i má»i ngÆ°á»i.
Hai khái niệm nà y hoà n toà n khác nhau.
Trong đối xá», bình đẳng ngược vá»›i sá»± thiên vị. NgÆ°á»i xuất gia, đối vá»›i Pháºt tá» phải có sá»± bình đẳng. Pháºt tỠđến chùa, có ngÆ°á»i nghèo, ngÆ°á»i già u. TrÆ°á»›c hai hạng ngÆ°á»i nhÆ° váºy, nếu giữ được sá»± bình đẳng, chúng ta sẽ không có sá»± phân biệt đối xá» vá»›i há». NhÆ° váºy, chúng ta là ngÆ°á»i có Äạo đức bình đẳng. NhÆ°ng giữ được thái Ä‘á»™ nà y là điá»u hoà n toà n không Ä‘Æ¡n giản, không phải ai cÅ©ng có thể là m được.
NgÆ°á»i ngoà i thế gian cÅ©ng nhÆ° ngÆ°á»i trong Äạo thÆ°á»ng có nhiá»u lý do để đối xá» thiên vị.
Thứ nhất, chúng ta thÆ°á»ng đối xá» thiên vị ngÆ°á»i có duyên vá»›i mình từ những kiếp trÆ°á»›c,( duyên ở đây có nghÄ©a là duyên là nh).Trong những kiếp trÆ°á»›c, có thể hỠđã Æ°u ái, đã giúp đỡ mình. Kiếp nà y gặp lại, dù không cố ý nhÆ°ng tá»± nhiên chúng ta vẫn thiên vị há», vẫn đối xá» tốt vá»›i há» hÆ¡n những ngÆ°á»i khác.
Chẳng hạn, do duyên kiếp trÆ°á»›c chi phối nên có ngÆ°á»i đến xin xuất gia, Thầy trụ trì nháºn ngay, có ngÆ°á»i lại bị từ chối. Trong đối xá», nếu không có sá»± bình đẳng cÅ©ng do duyên Ä‘á»i xÆ°a. Mặc dù trong lòng không có sá»± phân biệt, không thÆ°Æ¡ng ai nhiá»u hay ghét ai nhiá»u hÆ¡n, nhÆ°ng duyên Ä‘á»i xÆ°a chi phối rất mạnh nên chúng ta có sá»± thiên vị, không bình đẳng trong đối xá». Chỉ vì đây là điá»u thuá»™c vá» Nhân quả nên chúng ta rất khó vượt qua.
Ngay cả trong gia đình, cha mẹ đối vá»›i con cái cÅ©ng không đồng Ä‘á»u, vẫn có sá»± thiên vị . Thá»±c ra, con nà o cÅ©ng do mình sinh ra nên không có lý do gì để cha mẹ ghét bá», đối xá» phân biệt. NhÆ°ng do duyên chi phối nên nhiá»u khi cha mẹ lại thÆ°Æ¡ng những đứa con quáºy phá tà y trá»i mà những đứa ngoan hiá»n lại không để ý đến. Có những tình cảm kì lạ nhÆ° thế.
Những sá»± thiên vị đó, chúng ta chỉ có thể giải thÃch được bằng nguyên nhân thuá»™c vá» duyên Ä‘á»i trÆ°á»›c mà thôi.
Thứ hai, chúng ta thÆ°á»ng đối xá» thiên vị vá»›i những ngÆ°á»i có nhiá»u Æ°u Ä‘iểm. Äiá»u nà y cÅ©ng đã được nhắc đến trong bà i Tâm từ. NgÆ°á»i có Æ°u Ä‘iểm là ngÆ°á»i có nhan sắc, có vẻ đẹp nổi trá»™i hoặc sang trá»ng hÆ¡n so vá»›i ngÆ°á»i khác. Mặc dù ngÆ°á»i ta không có duyên vá»›i mình lắm, nhÆ°ng vì những Ä‘iểm nổi trá»™i đó mà chúng ta hay để ý đến há», thiên vị há». Sá»± thiên vị nhiá»u khi cÅ©ng ẩn chứa má»™t sá»± cầu cạnh, mong rằng ngÆ°á»i ta sẽ Ä‘oái hoà i tá»›i mình, giúp đỡ mình. Dù khác nhau vá» mức Ä‘á»™ nhÆ°ng nó vẫn là biểu hiện của sá»± vị ká»·.
Thiên vị không phải là Äạo đức, và đó là điá»u mà tất cả chúng ta, ngÆ°á»i xuất gia hay cÆ° sÄ©, cÅ©ng Ä‘á»u dá»… phạm phải. Nếu tu táºp không vững chắc, đạo lá»±c không mạnh, chúng ta sẽ dá»… rÆ¡i và o tình trạng đối xá» thiên vị.
Hiện nay, tình trạng ngÆ°á»i xuất gia đối xá» phân biệt vá»›i cÆ° sÄ© đến chùa, phân biệt giữa ngÆ°á»i già u và ngÆ°á»i nghèo là má»™t trình trạng rất phổ biến và bị than phiá»n khắp nÆ¡i. Nếu quý Pháºt tá» nà o chÆ°a rÆ¡i và o trÆ°á»ng hợp ấy là ngÆ°á»i có phÆ°á»›c, đã gặp được những vị tu hà nh chân chÃnh. Không Ãt ngÆ°á»i tá» ra rất bất mãn khi thấy có nÆ¡i, các Thầy chỉ ân cần, vồn vã vá»›i những Pháºt tá» già u có và tá» ra lÆ¡ là vá»›i những ngÆ°á»i nghèo khổ.
Äể lý giải Ä‘iá»u nà y vá»›i Pháºt tá», chúng ta chỉ có thể nói rằng vì Ä‘á»i trÆ°á»›c những ngÆ°á»i ấy đã tạo phÆ°á»›c, biết quan tâm đến ngÆ°á»i khác. PhÆ°á»›c sẽ hiện ra trên gÆ°Æ¡ng mặt rạng rỡ, ánh mắt khả ái, tiá»n bạc nhiá»u, tÆ°á»›ng ngÆ°á»i sang trá»ng….nên há» có má»™t lá»±c thu hút sá»± chú ý của ngÆ°á»i khác, Ä‘i đâu cÅ©ng được ngÆ°á»i ta trân trá»ng. Khi đến chùa, há» cÅ©ng thu hút sá»± chú ý của ngÆ°á»i xuất gia. NgÆ°á»i nghèo thÆ°á»ng là ngÆ°á»i Ãt phÆ°á»›c, há» không được sá»± chú ý của ngÆ°á»i khác. Äó là luáºt công bằng, công bằng đến nghiệt ngã mà chúng ta phải chấp nháºn.
NhÆ°ng vá» phÃa ngÆ°á»i xuất gia, nếu biết tu tâm, biết giữ tâm mình thanh tịnh, đứng trÆ°á»›c má»i ngÆ°á»i, má»i cảnh, tâm vẫn không chạy theo. Há» luôn luôn kiểm soát tâm mình. Äứng trÆ°á»›c hai đối tượng ấy, có thể phÆ°á»›c của ngÆ°á»i già u thu hút tâm há», nhÆ°ng vì sức định trong lòng há» vững chắc nên tâm há» không bị hút vỠđó. Há» vẫn ở lại vá»›i tâm mình. Bởi váºy, dù ngÆ°á»i kia có già u sang, gÆ°Æ¡ng mặt rạng rỡ, nhÆ°ng há» vẫn ở lại vá»›i tâm, không bị chi phối.
Dù là niệm Pháºt hay tu Thiá»n, ngÆ°á»i biết tu táºp thÆ°á»ng không bị chi phối bởi ngoại cảnh. Có khi Ä‘ang niệm Pháºt, tuy nói chuyện vá»›i ngÆ°á»i khác nhÆ°ng há» vẫn ở lại vá»›i câu niệm Pháºt trong tâm mình, tâm không hÆ°á»›ng ra ngoại cảnh. NgÆ°á»i tu Thiá»n lúc nà o cÅ©ng kiểm soát tâm mình, xem tâm tịnh hay Ä‘á»™ng. Mặc dù nói chuyện vá»›i ngÆ°á»i khác hoặc là m việc gì đó nhÆ°ng lúc nà o há» cÅ©ng ở lại vá»›i tâm, kiểm soát tâmï. Sức định cà ng sâu, há» cà ng Ãt bị ngoại cảnh chi phối.
Äây là vấn Ä‘á» tế nhị của tâm và cÅ©ng là vấn Ä‘á» khó hiểu. NgÆ°á»i không tu táºp vững chắc, thừơng bị ngoại cảnh lôi cuốn tâm ra bên ngoà i. Còn ngÆ°á»i có công phu tu táºp vững chắc, há» sẽ ở lại vá»›i tâm của mình. Vì váºy, giữa hai ngÆ°á»i già u và nghèo, không ai có thể cuốn hút hỠđược. Äiá»u nà y biểu hiện ra ở cách ứng xá» bên ngoà i. Äó là lòng từ bi, lòng bình đẳng.
NgÆ°á»i giữ được tâm mình trong định là ngÆ°á»i có trà tuệ. Vì là ngÆ°á»i có trà tuệ nên há» thÆ°á»ng chú ý đến ngÆ°á»i nghèo khổ nhiá»u hÆ¡n. Sở dÄ© nhÆ° váºy là do há» biết ngÆ°á»i nghèo khổ dá»… bị mặc cảm, mặc cảm vá» thân pháºn nghèo hèn của mình. Khi đến chùa, những ngÆ°á»i ấy thÆ°á»ng không dám gặp thầy Trụ trì. Há» loanh quanh là m lụng việc gì đó hoặc khi nghe Thầy nói chuyện, há» cÅ©ng chá»n má»™t chá»— ngồi kÃn đáo, không dám lá»™ mặt ra.
Nếu có công phu tu hà nh vững chắc, tâm ổn định, ngÆ°á»i xuất gia sẽ nháºn ra được thái Ä‘á»™ mặc cảm, buồn tủi của ngÆ°á»i nghèo, nhất là ngÆ°á»i táºt nguyá»n, để tá» lòng thÆ°Æ¡ng và quan tâm đến há» nhiá»u hÆ¡n. ChÃnh tình yêu thÆ°Æ¡ng và sá»± quan tâm đúng má»±c của chúng ta sẽ giúp há» vÆ¡i Ä‘i những mặc cảm vốn tồn tại cố hữu trong lòng há». Äó là Äạo đức bình đẳng. Thá»±c ra, trong trÆ°á»ng hợp nà y, đối vá»›i những ngÆ°á»i có trà tuệ, sá»± bình đẳng lại mang má»™t ý nghÄ©a khác, linh hoạt hÆ¡n. Bình đẳng nhÆ°ng lại thiên vị đối vá»›i ngÆ°á»i nghèo. Những ngÆ°á»i già u có thÆ°á»ng sinh tâm kiêu ngạo vá» sá»± già u sang của mình. Nếu được ân cần vồn vã, há» cà ng dá»… kiêu ngạo hÆ¡n. Vá»›i những ngÆ°á»i nhÆ° váºy, chúng ta không thiên vị cÅ©ng không sao, vì chùa nà y không quan tâm sẽ có chùa khác quan tâm.
Có những Pháºt tá» cáºy chá»— già u sang, khi cúng dÆ°á»ng công quả thÆ°á»ng yêu cầu chùa phải là m theo ý mình. Gặp những trÆ°á»ng hợp ấy, chúng ta phải dứt khoát, không bao giá» nghe theo. Chúng ta không đồng ý là để diệt cái ngã của há», diệt tâm kiêu mạn vá» sá»± già u có của há». Tất nhiên, sá»± lạnh lùng nghiêm khắc của chúng ta có khi không Ä‘em lại hiệu quả vì ngÆ°á»i ấy có thể đến chùa khác và sẽ được ân cần đón tiếp. Hoặc kết quả có thể xảy ra ngược lại, ngÆ°á»i ấy không bao giỠđến chùa nữa. NhÆ°ng chúng ta vẫn phải kiên quyết để cho há» má»™t bà i há»c. Có thể hỠđược đón tiếp ân cần ở chùa khác, nhÆ°ng dù sao há» cÅ©ng hiểu rằng, có Ãt nhất má»™t nÆ¡i không có chá»— cho tâm kiêu mạn của há» ngá»± trị.
Những ngÆ°á»i nghèo thÆ°á»ng lui tá»›i chùa là những ngÆ°á»i mến chùa, cần tình yêu thÆ°Æ¡ng. Nếu chúng ta không tiếp, há» sẽ cảm thấy lạc lõng, mặc cảm cho thân pháºn mình. Vì váºy, chúng ta phải thÆ°Æ¡ng yêu những ngÆ°á»i nghèo khổ, bù đắp cho há» những thiếu thốn trong Ä‘á»i sống tinh thần. Äối vá»›i những ngÆ°á»i táºt nguyá»n, chúng ta cà ng phải quan tâm hÆ¡n nữa để xoá dần trong há» những ná»—i mặc cảm, giúp há» tá»± tin hoà nháºp vá»›i cuá»™c Ä‘á»i.
Nếu là ngÆ°á»i quản chúng, chúng ta phải tạo cÆ¡ há»™i đồng Ä‘á»u cho chúng tu há»c và công quả, không phân biệt dòng dõi, tà i năng. NhÆ° váºy là chúng ta đã giữ được Äạo đức bình đẳng.
NgÆ°á»i tu hà nh thÆ°á»ng có ba việc: tu, há»c và là m việc.
Tu bao gồm nhiá»u việc ngồi Thiá»n, lá»… Pháºt, tụng Kinh. Há»c có thể hiểu má»™t cách rá»™ng rãi: há»c trên lá»›p, tá»± há»c ở nhà , há»c vá»›i Thầy….NgÆ°á»i quản chúng phải Ä‘Ã o tạo Ä‘iá»u kiện cho chúng thá»±c hiện hai Ä‘iá»u nà y. Phải tạo Ä‘iá»u kiện cho há» nhÆ°ng không được thiên vị. NgÆ°á»i có Ä‘iá»u kiện há»c, chúng ta phải giúp cho hỠđược há»c, giúp cho há» có thì giỠđể tu. Äối vá»›i ngÆ°á»i xuất gia, tu là việc quan trá»ng nhất. Vì váºy, lÆ°á»i biếng, không tu táºp là điá»u không thể chấp nháºn được. NgÆ°á»i tu hà nh có thể há»c Ãt, nhÆ°ng tu là phải luôn luôn tinh tấn, không tinh tấn tu hà nh thì không xứng đáng là m má»™t ngÆ°á»i xuất gia.
Vấn đỠở đây là không thiên vị. NgÆ°á»i Trụ trì, Giáo thá», Tri sá»± hay quản chúng phải tạo Ä‘iá»u kiện đồng Ä‘á»u cho há» há»c hà nh, tu táºp.ï Có khi có duyên vá»›i ngÆ°á»i nà y nhiá»u, vá»›i ngÆ°á»i kia Ãt, nhÆ°ng chúng ta phải quan tâm đến tất cả má»i ngÆ°á»i, quan tâm đến từng ngÆ°á»i, từng căn cÆ¡ má»™t. Nếu để cho ngÆ°á»i nà o đó lôi cuốn bởi cái phÆ°á»›c của há», chú ý nâng đỡ há» thì chúng ta là ngÆ°á»i không có đạo lá»±c. Trong từng lúc, từng nÆ¡i, chúng ta phải cẩn tháºn, đừng để thiên vị bởi phÆ°á»›c của ngÆ°á»i khác. Vì thiên vị vá»›i ngÆ°á»i có phÆ°á»›c sẽ là m cho chúng ta mất Ä‘i Äạo đức bình đẳng.
Nếu là ngÆ°á»i có trách nhiệm, chúng ta nên chú ý nhiá»u đến những ngÆ°á»i trà tuệï kém cá»i, căn cÆ¡ còn kém, tánh tình chÆ°a được Ä‘Ã ng hoà ng. Vì dù sao há» cÅ©ng đã có chà nguyện xuất gia. Những ngÆ°á»i có phÆ°á»›c, tá»± mình có thể Ä‘i được, có thể đứng vững trên đôi chân của mình được. NgÆ°á»i không có phÆ°á»›c, chúng ta phải kèm cặp, quan tâm nhắc nhở nhiá»u hÆ¡n. Äó chÃnh là Äạo đức của ngÆ°á»i quản chúng.
Việc công quả vá»›i ngÆ°á»i tu hà nh cÅ©ng rất quan trá»ng. Vì thế, chúng ta phải lÆ°u ý tạo Ä‘iá»u kiện cho há» công quả. Nếu không công quả, ngÆ°á»i xuất gia không thể nà o tiến Äạo.
NgÆ°á»i Trụ trì thÆ°á»ng mắc phải sai lầm ở chá»— hay phạt những ngÆ°á»i có tánh xấu, thÆ°á»ng phạm lá»—i bằng cách bắt há» là m những việc nặng nhá»c. Äó là điá»u nguy hiểm cho đại chúng vá» sau. Vì sai há» là m nhÆ° váºy, chúng ta cứ tưởng là phạt há» nhÆ°ng thá»±c chất là tạo Ä‘iá»u kiện cho há» công quả. Sau nà y há» sẽ có phÆ°á»›c, sẽ là ngÆ°á»i lãnh đạo trong chùa. Má»™t khi ngÆ°á»i có tánh tình xấu là m lãnh đạo trong chùa, Ä‘iá»u gì sẽ xảy ra? Chắc chắn chùa không còn là nÆ¡i tu hà nh nghiêm túc nữa. Những ngÆ°á»i tu tốt sẽ không chịu Ä‘á»±ng được, cuối cùng sẽ bá» Ä‘i .
Sẽ có ngÆ°á»i thắc mắc tại sao ngÆ°á»i không tốt lại được là m lãnh đạo? Äây cÅ©ng là điá»u hợp lý, hợp lý theo luáºt Nhân Quả. Vì trÆ°á»›c kia, há» bị ngÆ°á»i lá»›n ghét, bắt công quả nhiá»u, bây giá» hỠđược hưởng phÆ°á»›c, được là m ngÆ°á»i lãnh đạo.
Bởi váºy, theo luáºt Nhân Quả, chúng ta cần lÆ°u ý: những ngÆ°á»i có Äạo đức, muốn Ä‘Ã o tạo để thà nh ngÆ°á»i lãnh đạo tốt sau nà y, chúng ta phải bắt công quả nhiá»u hÆ¡n. NgÆ°á»i lãnh đạo chúng có Äạo đức sẽ rất tốt cho chùa. Những chùa có ngÆ°á»i lãnh đạo nhÆ° váºy sẽ là nÆ¡i tu há»c nghiêm túc, là nÆ¡i Pháºt tá» có thể chá»n là m chá»— nÆ°Æ¡ng tá»±a vững chắc cho mình. Những chùa tốt sẽ góp phần là m cho Pháºt pháp ngà y cà ng hÆ°ng thịnh.
Vá» căn bản, chúng ta tạo cÆ¡ há»™i cho đại chúng công quả đồng Ä‘á»u, để há» có phÆ°á»›c, tu hà nh được tinh tấn. NhÆ°ng chỉ công quả trong chùa chÆ°a đủ, ngÆ°á»i xuất gia phải biết là m công quả ở ngoà i chùa. Vì nếu công quả giá»›i hạn trong phạm vi chùa, má»—i ngÆ°á»i lo là m việc tốt cho nhau thì ngÆ°á»i tu chỉ tiến được Äạo đức chứ không tiến được phÆ°á»›c. NgÆ°á»i Trụ trì phải tạo Ä‘iá»u kiện cho chúng công quả ngoà i chùa, thÆ°á»ng xuyên là m việc từ thiện để tạo phÆ°á»›c vá» sau.
Có những ngôi chùa là m được những việc rất đáng tán thán, ngợi ca. Có má»™t ngôi chùa, khi cần thiết, có đến 42 ngÆ°á»i trong chúng hiến máu. Phải thấy rằng, không có phÆ°á»›c gì lá»›n bằng phÆ°á»›c hiến máu cứu ngÆ°á»i. NgÆ°á»i ta có thể cho tiá»n bạc, nhÆ°ng hiến máu không phải ai cÅ©ng là m được. NgÆ°á»i ta gá»i đó là bố thà ná»™i tà i.
Chúng ta cần lÆ°u ý, không thiên vị, nhÆ°ng cÅ©ng không san bằng quyá»n lợi. Vì nhÆ° đã nói ở trên, san bằng quyá»n lợi là phá vỡ Nhân Quả. Trong chúng, khi đối xá» vá»›i má»i ngÆ°á»i, chúng ta phải luôn luôn tạo cÆ¡ há»™i đồng Ä‘á»u cho há». Tuy nhiên, là m được hay không còn tùy thuá»™c và o há». Có ngÆ°á»i , đến giá» tu, rất tinh tấn nhiếp tâm. Có ngÆ°á»i vẫn ngồi đó nhÆ°ng tâm không ở vá»›i há» mà đi lang thang. Có ngÆ°á»i lá»… Pháºt vá»›i lòng tôn kÃnh thiết tha. NhÆ°ng cÅ©ng có ngÆ°á»i lá»… Pháºt má»™t cách há»i hợt. NhÆ° váºy, Nhân Quả lúc nà y là tá»± há» gieo chứ không phải chúng ta nữa. Trách nhiệm của chúng ta là tạo Ä‘iá»u kiện đồng Ä‘á»u cho tất cả má»i ngÆ°á»i. Còn dụng tâm, ná»— lá»±c đến đâu là tuỳ há». Cà ng vá» sau, phÆ°á»›c của má»—i ngÆ°á»i sẽ tách ra dần dần. NgÆ°á»i tốt sẽ Ä‘i theo con Ä‘Æ°á»ng tốt. NgÆ°á»i chÆ°a tốt tá»± nhiên sẽ dừng lại, sẽ bị rÆ¡i lại đằng sau. Äó là lẽ Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên, chúng ta không thể cưỡng lại được, mặc dù lòng mình vẫn bình đẳng thÆ°Æ¡ng yêu. Äừng bao giá» nghÄ© rằng, bình đẳng là điá»u gì cÅ©ng phải bằng nhau. NghÄ©a là , má»i ngÆ°á»i chÆ°a đạt được Ä‘iá»u nà y thì ngÆ°á»i khác cÅ©ng không thể đạt được Ä‘iá»u kia. Hiểu nhÆ° váºy là sai lầm, là kìm hãm sá»± phát triển, sá»± tu hà nh tinh tấn của má»—i cá nhân.
Chẳng hạn, khi có ngÆ°á»i tu tốt, trà tuệ mở ra, được nhiá»u Pháºt tá» quý mếnï, duyên giáo hóa của há» cÅ©ng đã đến, chúng ta không nên cản lại. Chúng ta đừng vì lý do bao nhiêu ngÆ°á»i khác chÆ°a ra giáo hóa, giảng dạy mà ngăn cản việc giảng pháp của há». Là m nhÆ° váºy là chúng ta bắt đầu rÆ¡i và o bệnh san bằng quyá»n lợi. Khi phÆ°á»›c của hỠđã khác, duyên của hỠđã đến, chúng ta phải tùy duyên mà tạo Ä‘iá»u kiện cho há» phát huy khả năng, là m những việc Pháºt sá»± lá»›n hÆ¡n. Äó không phải là sá»± thiên vị . Äó là má»™t hà nh xỠđúng vá»›i luáºt Nhân Quả.
Trong đối xá», chúng ta cần phải giữ sá»± trung đạo. NghÄ©a là lòng chúng ta vẫn thÆ°Æ¡ng yêu đồng Ä‘á»u, không thiên vị, vẫn muốn cho má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u tốt. NhÆ°ng khi ứng xá» hà nh Ä‘á»™ng, chúng ta phải tùy duyên, tùy phÆ°á»›c, tùy nhân quả của má»—i ngÆ°á»i, không nên áp đặt và không san bằng quyá»n lợi. Hay nói cách khác, giữa bình đẳng và san bằng quyá»n lợi có sá»± khác nhau, chúng ta phải phân biệt cho rõ để áp dụng cho đúng, tránh phạm phải những sai lầm. Äây là điá»u khó mà những báºc Trụ trì cần lÆ°u ý. Nếu không cẩn tháºn, không giữ được tâm, chúng ta sẽ thiên vị trong đối xá».
Nếu má»™t lúc nà o đó, chúng ta rÆ¡i và o cá»±c Ä‘oan, không thấy được Nhân Quả nên san bằng quyá»n lợi, trong khi phÆ°á»›c của má»—i ngÆ°á»i bắt đầu có sá»± sai biệt là chúng ta đã cưỡng lại Nhân Quả. NhÆ° váºy, chúng ta đã phạm sai lầm. Äây là chá»— ngÆ°á»i tu phải cẩn tháºn. Bởi váºy, nói đến Äạo đức bình đẳng là nói đến việc phán xét bên ngoà i nhiá»u hÆ¡n, mặc dù có sá»± kiểm soát tâm mình.
2. Bình đẳng biểu lộ đạo đức:
NgÆ°á»i có phÆ°á»›c luôn luôn tạo sá»± thu đối vá»›i má»i ngÆ°á»i. Ngược lại, ngÆ°á»i có tá»™i, ngÆ°á»i nghèo khổ thÆ°á»ng tạo ra sá»± thá» Æ¡ ghẻ lạnh. Nếu tu tâm từ bi Ãt, không thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i nghèo khổ, chúng ta sẽ bị phÆ°á»›c của ngÆ°á»i già u sang thu hút, trở nên thiên vị. Lúc ấy, chúng ta sẽ thà nh má»™t ngÆ°á»i cục bá»™, thiên vị cá nhân. NhÆ° váºy, là m sao chúng ta xứng đáng là tà ng cây che mát cho má»i ngÆ°á»i?
Bởi váºy, đối vá»›i chúng ta, tu táºp tâm từ bi là yêu cầu căn bản, là điá»u kiện tiên quyết để hiểu sâu sắc những vấn Ä‘á» vá» Äạo đức và áp dụng có hiệu quả những vấn đỠấy trong cuá»™c sống. Tâm từ bi không chỉ tu ngà y má»™t, ngà y hai mà phải tu táºp cả má»™t Ä‘á»i. Má»—i ngà y, khi lá»… Pháºt, khi ngồi Thiá»n, chúng ta phải quán từ bi, thÆ°Æ¡ng yêu má»i ngÆ°á»i. Chừng nà o khi tiếp xúc, những ngÆ°á»i nghèo là m cho chúng ta thÆ°Æ¡ng yêu nhiá»u hÆ¡n là lúc ấy chúng ta đã Ä‘i đúng con Ä‘Æ°á»ng của kẻ tu hà nh. Trong đối xá», chắc chắn chúng ta sẽ biểu lá»™ được Äạo đức bình đẳng.
NgÆ°á»i có đạo lá»±c là ngÆ°á»i không bị sá»± sai biệt của ngoại cảnh chi phối, không bị kẻ có phÆ°á»›c kéo tâm mình chạy vá» phÃa há». Bởi váºy, trong giao tiếp, chúng ta cần giữ được tâm từ bi đồng Ä‘á»u vá»›i má»i ngÆ°á»i dù đó là ngÆ°á»i phÆ°á»›c nhiá»u hay kẻ phÆ°á»›c Ãt. Tăng Ni hiện Ä‘ang bị phê phán rất nhiá»u vá» thái Ä‘á»™ vồn vã vá»›i ngÆ°á»i già u và thá» Æ¡ vá»›i ngÆ°á»i nghèo.
Chúng ta nên nhá»› rằng, đối vá»›i những ngÆ°á»i già u sang, chúng ta có đối xỠân cần hay không, Ä‘iá»u ấy không quan trá»ng. Äi đâu há» cÅ©ng được đối xỠân cần. HỠđến chùa nà o cÅ©ng được nhÆ° váºy và đến vá»›i bạn bè, há» cÅ©ng được Ä‘iá»u đó. Có những ngÆ°á»i già u rất thán phục khi thấy chúng ta đối xá» tốt vá»›i ngÆ°á»i nghèo. Còn ân cần vồn vã vá»›i há», có khi chúng ta lại bị coi thÆ°á»ng. Có má»™t số Pháºt tá» già u sang tá» ra khinh thÆ°á»ng khi thấy ngÆ°á»i tu chúng ta đến thăm. Há» nghÄ© rằng, chúng ta đến cầu sá»± cúng dÆ°á»ng của há». Bên ngoà i nhiá»u khi không biểu hiện, nhÆ°ng trong tâm hỠđã xuất hiện tâm lý coi thÆ°á»ng. NgÆ°á»i tu chúng ta phải cẩn tháºn, dè dặt khi tiếp xúc vá»›i những ngÆ°á»i già u có. Tất nhiên, chúng ta không “vÆ¡ Ä‘Å©a cả nắmâ€, nhÆ°ng phải thừa nháºn rằng, ngÆ°á»i già u thÆ°á»ng kiêu ngạo và dá»… nghÄ© xấu cho ngÆ°á»i tu. Bởi váºy, chúng ta cần phải giữ thái Ä‘á»™ bình thản khi giao tiếp vá»›i há». Tuyệt đối không được đối xá» lạnh nhạt, thá» Æ¡ vá»›i ngÆ°á»i nghèo mà ân cần vồn vã vá»›i ngÆ°á»i già u. Phải cho há» thấy được sá»± khác biệt giữa chúng ta vá»›i ngÆ°á»i Ä‘á»i.
Äể thá»±c hiện được Ä‘iá»u đó, ngÆ°á»i tu phải có má»™t bản lÄ©nh, bản lÄ©nh vượt lên trên cái thÆ°á»ng tình, có thể thá» Æ¡ bất cần vá»›i ngÆ°á»i già u, nhÆ°ng lại Æ°u ái vá»›i ngÆ°á»i nghèo
Nói nhÆ° váºy, không phải ai đến chùa chúng ta cÅ©ng xem xét vấn Ä‘á» già u nghèo. Sở dÄ© chúng ta thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i nghèo, vì há» dá»… bị mặc cảm, dá»… tủi thân. Còn cái chúng ta quan tâm, chú ý tháºt sá»± đối vá»›i những Pháºt tá» khi đến chùa là cái tâm. Tâm ở đây nghÄ©a là tâm Äạo, là mức Ä‘á»™ hiểu Äạo, mức Ä‘á»™ ham thÃch tu táºp của há». Vì váºy, xét vá» mặt nà y, chúng ta không nên phân biệt già u nghèo. Có trÆ°á»ng hợp đến vá»›i chùa là những ngÆ°á»i già u sang nhÆ°ng có tâm Äạo. Chúng ta nên quý trá»ng há». Má»™t khi hiểu Äạo, những ngÆ°á»i ấy sẽ không nghÄ© xấu, nghÄ© lệch lạc khi được chúng ta đối xá» tốt.
Tóm lại, trong cách cÆ° xá», nếu là ngÆ°á»i “sáng mắtâ€(hiểu theo cả nghÄ©a Ä‘en lẫn nghÄ©a bóng), chúng ta sẽ nháºn ra ở ngÆ°á»i già u tâm Äạo của hỠđến mức nà o và sẽ có thái Ä‘á»™ thÃch hợp. Nếu là ngÆ°á»i kiêu ngạo, chúng ta giữ thái Ä‘á»™ thá» Æ¡, lạnh lùng để cho há» má»™t bà i há»c Äạo đức trong cách sống. Nếu là ngÆ°á»i có tâm Äạo, chúng ta phải đối xá» tối vá»›i há» nhÆ° bao ngÆ°á»i khác.
3. Ãp dụng Äạo đức bình đẳng trong ứng xá»:
a) Vá»›i Pháºt tá»:
Chúng ta cố gắng đối xá» từ ái vá»›i ngÆ°á»i nghèo khổ vì há» rất dá»… mặc cảm. NgÆ°á»i già u có trong cuá»™c sống vốn dá»… được Æ°u ái, và vì thế cÅ©ng dá»… sinh tâm kiêu mạn. Chúng ta dà nh cho há» sá»± há» hững cÅ©ng rất cần thiết để chữa căn bệnh kiêu mạn ấy. Äối vá»›i ngÆ°á»i có tâm, chúng ta luôn luôn đối xá» tốt.
b) Với Huynh đệ:
Chúng ta đừng kết thân riêng vá»›i má»™t và i ngÆ°á»i tạo thà nh mầm mống chia rẽ cho Tăng Ä‘oà n vá» sau. Vì khi kết thân vá»›i má»™t và i ngÆ°á»i, có thể ngÆ°á»i cùng ở chung liêu, ngÆ°á»i có duyên vá»›i mình, chúng ta sẽ hay lui tá»›i, gắn bó vá»›i ngÆ°á»i đó mà không quan tâm đến những ngÆ°á»i xung quanh. Lâu ngà y, Ä‘iá»u đó sẽ trở thà nh mầm mống của sá»± chia rẽ.
Bởi váºy, chúng ta phải cẩn tháºn. Dù là ngÆ°á»i có duyên vá»›i mình hay là ngÆ°á»i có nhiá»u Æ°u Ä‘iểm, chúng ta cÅ©ng cố gắng giữ thái Ä‘á»™ bình thÆ°á»ng nhÆ° vá»›i ngÆ°á»i khác. Chúng ta có thể gần gÅ©i vá»›i những ngÆ°á»i ấy để há»c há»i, nhÆ°ng đừng vì váºy mà kết thân riêng. ChÃnh sá»± kết thân riêng sẽ tạo nên sá»± Ãch ká»·, dẫn đến ganh tỵ.
c) Với chúng do mình kiểm soát:
Trong chúng, rất nhiá»u ngÆ°á»i sống vá»›i nhau, chắc chắn sẽ có ngÆ°á»i tốt vá»›i chúng ta, có duyên vá»›i chúng ta, nhÆ°ng chúng ta vẫn cố gắng giữ lòng mình, để đối xá» má»™t cách bình đẳng, không phân biệt. Äây là điá»u rất khó, không phải ai cÅ©ng dá»… dà ng thá»±c hiện được. Nếu không cố gắng, chúng ta sẽ mất Äạo lá»±c, sẽ quen thiên vị , đối xá» không bình đẳng vá»›i má»i ngÆ°á»i. Dần dần, khi Ä‘i là m việc Äạo, chúng ta sẽ bị thái Ä‘á»™ thiên vị đó chi phối và trở nên cục bá»™ địa phÆ°Æ¡ng.
Nếu là Trụ trì, Tri sá»±, chúng ta hãy cho má»i ngÆ°á»i cÆ¡ há»™i đồng Ä‘á»u trong việc tu há»c, đừng bao giá» Æ°u tiên ngÆ°á»i nà y, chèn ép ngÆ°á»i khác. Nếu có và i ngÆ°á»i ngang bÆ°á»›ng vá»›i mình, chúng ta không nên ác cảm mà hãy thÆ°Æ¡ng yêu để hoá Ä‘á»™ há».
d) NgÆ°á»i cÆ° sÄ© cÅ©ng phải đối xá» bình đẳng vá»›i nhau:
Trong xã há»™i, có nhiá»u tầng lá»›p ngÆ°á»i, bên cạnh những ngÆ°á»i già u có còn không Ãt những ngÆ°á»i nghèo khổ, những kẻ bất hạnh. NgÆ°á»i cÆ° sÄ© nên đối xá» bình đẳng vá»›i nhau. Những ngÆ°á»i nghèo, mình nên quan tâm, thÆ°Æ¡ng yêu giúp đỡ nhiá»u hÆ¡n. Vá»›i những ngÆ°á»i biết Äạo, dù Ãt hay nhiá»u, mình cÅ©ng nên quý mến. Nếu là ngÆ°á»i biết Äạo nhiá»u, hãy coi đó là những ngÆ°á»i thiện tri thức của mình, cùng Ä‘i vá»›i nhau để há»c há»i. Những ngÆ°á»i chÆ°a biết Äạo nhiá»u, hãy quan tâm giúp đỡ để há» hiểu thêm vá» Äạo.
Và dụ, nghe ở đâu có Thầy giảng hay, mình nên rủ má»i ngÆ°á»i cùng Ä‘i. Hoặc có cuốn băng nà o hay, phải chuyá»n cho nhau nghe, cuốn sách nà o hay, phải khuyên nhau Ä‘á»c…NgÆ°á»i hiểu Äạo phải tạo Ä‘iá»u kiện cho những ngÆ°á»i khác đến vá»›i Äạo. Những Pháºt tá» nếu có tu táºp từ bi sẽ là m được Ä‘iá»u đó.
Äối vá»›i Tăng Ni, ngÆ°á»i cÆ° sÄ© nên tôn kÃnh nhÆ°ng cÅ©ng phải bình đẳng, nghÄ©a là không nên thiên vị Thầy nà y hay Cô khác. Mặc dù có những vị đáng cho mình há»c, có những vị còn phải tu táºp nhiá»u nhÆ°ng cÆ° sÄ© Ä‘á»u phải tôn kÃnh, Ä‘á»u phải há»c há»i. Những Pháºt tá» khi Quy y cÅ©ng cần lÆ°u ý má»™t Ä‘iá»u nà y, Quy y Tăng có nghÄ©a là Quy y mÆ°á»i phÆ°Æ¡ng Tăng. Vì váºy, không phải chúng ta chỉ biết má»™t mình Thầy Bổn SÆ°, mà đi bất cứ nÆ¡i nà o, nếu gặp những vị Tăng Ni tu hà nh chân chÃnh, chúng ta Ä‘á»u phải kÃnh trá»ng.
Có má»™t thá»i gian, Pháºt tá» có quan niệm là , đối vá»›i Tăng Ni, dù lầm lá»—i thế nà o há» cÅ©ng má»™t má»±c kÃnh trá»ng. Quan niệm nà y cÅ©ng có nhiá»u cái hay, thể hiện sá»± bao dung, Ä‘á»™ lượng của Pháºt tỠđối vá»›i ngÆ°á»i tu hà nh. NhÆ°ng vô tình, quan niệm ấy đã góp phần nuôi dưỡng những phần tá» xấu trong Pháºt pháp, là m ảnh hưởng đến uy tÃn của Äạo, là m cho Pháºt pháp nhanh chóng suy tà n. Pháºt tá» cần phải khắt khe hÆ¡n nữa, phải đặt lòng tôn kÃnh cúng dÆ°á»ng của mình đúng chá»—, đúng đối tượng. Có nhÆ° váºy, chúng ta má»›i gạn lá»c dần những đối tượng kém phẩm chất, lợi dụng Pháºt pháp để thoả mãn nhu cầu của mình.
Xây dá»±ng lại Pháºt pháp, không chỉ là trách nhiệm, là sá»± cố gắng tu hà nh của Tăng Ni, mà trong đó còn có trách nhiệm của Pháºt tá». Nếu Pháºt tỠđồng lòng khắt khe trong việc đánh giá ngÆ°á»i tu hà nh, chắc chắn sẽ không còn ngÆ°á»i xuất gia tùy tiện, bừa bãi. NhÆ° váºy, trong quá trình là m cho Pháºt pháp hÆ°ng thịnh trở lại, có sá»± đóng góp không nhá» của quý Pháºt tá».
Äức Pháºt luôn luôn biểu lá»™ thái Ä‘á»™ hiá»n là nh, đúng má»±c trong cÆ° xá». Có chuyện kể rằng, và o thá»i Äức Pháºt, má»™t lần má»™t số chÆ° Tăng cãi cá» vá»›i nhau. Các vị nà y chắc tu hà nh cÅ©ng chÆ°a cao, không nhÆ° những vị A La Hán. Khi có Ä‘iá»u bất hòa, há» gây gổ vá»›i nhau và chia thà nh hai phe. Thấy váºy, Äức Pháºt khuyên vá»›i giá»ng rất từ tốn:
-Nà y các Tỳ Kheo, các ông đừng cãi cỠvới nhau nữa, đừng tranh cãi nữa, đừng bất hòa nữa.
Pháºt nói rất từ tốn nhÆ°ng các vị Ä‘ang trong cÆ¡n hăng say, trong cÆ¡n hÆ¡n thua hiếu thắng nên không nhịn được và trả lá»i:
-Thế Tôn cứ nghỉ ngÆ¡i cho khá»e, việc nà y tụi con phải nói cho ra lẽ.
Äức Pháºt nói:
-Thôi đủ rồi, các ông đừng có tranh cãi nữa, đừng có bất hòa nữa.
Các ông ấy lại nói :
-Bạch Thế Tôn ! Hãy lui vá» yên nghỉ cho có sức khá»e, Ngà i hãy để các con là m cho ra lẽ.
Äức Pháºt khuyên ba lần mà các vị ấy vẫn không nghe, vẫn cứ cãi nhau. Äức Pháºt cảm thấy những ngÆ°á»i ấy bÆ°á»›ng quá, Ngà i không nói nữa mà dùng biện pháp khác. Ngà i không ở lại chùa nữa mà ra Ä‘i. Khi Ngà i Ä‘i rồi, Pháºt tá» là m ầm lên. Há» kéo đến trách chÆ° Tăng và tuyên bố từ nay sẽ không cúng dÆ°á»ng nữa.
-Quý Thầy cần thì hãy Ä‘i nÆ¡i khác khất thá»±c, không được ở là ng mạc, thị trấn của chúng tôi nữa. Chúng tôi sẽ dứt lòng, không ai cúng dÆ°á»ng cho quý Thầy nữa, nếu các Thầy còn tranh cãi để Äức Thế Tôn phải rá»i chá»— nà y ra Ä‘i.
Lúc đó, Äức Pháºt Ä‘i đến khu rừng Sừng Bò, nÆ¡i có ba vị Tôn giả A La Hán Ä‘ang sống. Äó là ngà i A-nu-rud-dha, Nan-di-ya và Kim-bi-la. Ba Ngà i sống vá»›i nhau rất hòa hợp. Äức Pháºt đến thăm ba vị và nói chuyện vá»›i há» rất lâu. Sau nà y, chúng ta đã dá»±a và o cuá»™c trò chuyện ấy soạn thà nh má»™t bà i kinh. Äó là kinh Sống hòa hợp.
TrÆ°á»›c sá»± đấu tranh dữ dá»™i của các Pháºt tá», trÆ°á»›c áp áp lá»±c kinh tế và áp lá»±c của các tÃn đồ, các Thầy không dám tranh cãi nữa. Lúc đó, Äức Pháºt trở vá» chùa tiếp tục dạy dá»— các chÆ° Tăng.
NhÆ° váºy, thái Ä‘á»™ của cÆ° sÄ© đối vá»›i Tăng Ni cÅ©ng rất quan trá»ng.
Quý Pháºt tá» phải giữ thái Ä‘á»™ bình đẳng, không nên thiên vị hay cục bá»™ địa phÆ°Æ¡ng. Pháºt tỠđừng có quan niệm, mình là ngÆ°á»i địa phÆ°Æ¡ng nà o thì tìm chùa của địa phÆ°Æ¡ng đó để ủng há»™. Là m nhÆ° váºy là quý Pháºt tỠđã thiên vị trong đối xá». Còn má»™t Ä‘iá»u nữa cÅ©ng xin lÆ°u ý các Pháºt tá». Äó là việc nhiá»u Pháºt tá» không đánh giá quý Thầy, quý Cô trên đức hạnh, mà đánh giá trên cÆ¡ sở những cảm nháºn bên ngoà i há»i hợt, cảm tÃnh của mình. Chẳng hạn, Pháºt tá» thÆ°á»ng tá» ra ngưỡng má»™ những vị Thầy có giá»ng tụng kinh hay, có gÆ°Æ¡ng mặt hảo tÆ°á»›ng, hoặc những Thầy có Pháºt tỠđông, có uy thế… Äó là sá»± đánh giá không chÃnh xác. Những Pháºt tá» có sá»± đánh giá chân chÃnh là những ngÆ°á»i biết nhìn và o đạo hạnh, và o tâm của ngÆ°á»i Thầy. Nếu chú ý vỠđạo hạnh, chúng ta sẽ chá»n được ngÆ°á»i xứng đáng để đặt lòng tôn kÃnh của mình, để thừa sá»± há»c há»i. Äó là sá»± gạn lá»c khách quan cÅ©ng là Äạo đức bình đẳng của ngÆ°á»i tu sÄ©.
4. Phải tùy bệnh cho thuốc:
Bình đẳng có nghÄ©a là tâm mình không thiên vị, là thÆ°Æ¡ng yêu tất cả má»i ngÆ°á»i. NhÆ°ng cách chúng ta cÆ° xá» má»—i ngÆ°á»i sẽ má»—i khác vì tâm tình, trình Ä‘á»™ của má»—i ngÆ°á»i không giống nhau.
a) Vá»›i ngÆ°á»i còn tá»± ái:
Những ngÆ°á»i nà y khi phạm lá»—i, chúng ta chÆ°a thể nói thẳng lá»—i của há». Vì ngÆ°á»i hay tá»± ái, khi bị chỉ lá»—i sẽ dá»… nổi giáºn. Chúng ta chỉ khuyên há» lá»… Pháºt và tác ý khiêm hạ. Má»™t khi đã lá»… Pháºt, đã tác ý khiêm hạ, coi thân mình nhÆ° cá» rác, cát bụi thì há» sẽ không còn tá»± ái nhÆ° trÆ°á»›c. Lúc đó, chúng ta có thể nói lá»—i của há» má»™t cách thẳng thắn mà không sợ há» nổi giáºn. Chẳng những không giáºn, há» còn cố gắng tu táºp, sá»a lá»—i.
b) Vá»›i ngÆ°á»i tá»± ti mặc cảm:
NgÆ°á»i tá»± ti mặc cảm là ngÆ°á»i cho rằng mình kém cá»i. Æ Ã» đây, chúng ta cần phân biệt hai loại ngÆ°á»i. Có ngÆ°á»i cho rằng mình kém cá»i vì há» có tâm khiêm hạ. Có ngÆ°á»i cho mình kém vì há» tá»± ti, mặc cảm. NgÆ°á»i nghÄ© rằng mình kém (vì khiêm hạ) là ngÆ°á»i có Äạo đức, chắc chắn há» sẽ tiến bá»™. Còn ngÆ°á»i nghÄ© mình kém rồi sinh ra buồn bã, chán nản, không còn nghị lá»±c phấn đấu nữa thì không phải là ngÆ°á»i có Äạo đức . Äó là ngÆ°á»i đã rÆ¡i và o bệnh mặc cảm, tá»± ti.
Những ngÆ°á»i nà y thÆ°á»ng chÆ°a đủ tá»± tin. Há» không tin rằng mình sẽ là m được Ä‘iá»u tốt, không tin mình sẽ tiến đạo khi tu táºp. Vá»›i há», chúng ta đừng khuyến khÃch bằng cách khen ngợi. Vì nếu khen không đúng, chúng ta sẽ là m há» tăng bản ngã. Từ bịnh tá»± ti, há» có thể sinh bịnh tá»± tôn vá»›i lá»i khen hão huyá»n. Vá»›i những ngÆ°á»i nà y, chúng ta chỉ khuyên há» tạo phÆ°á»›c, vị tha hy sinh. PhÆ°á»›c vị tha sẽ Ä‘em lại tá»± tin. Äây là hệ quả rất kỳ lạ. Nếu không giúp đỡ ngÆ°á»i khác, chúng ta sẽ rụt rè, mất tá»± tin; nếu sống tốt vá»›i má»i ngÆ°á»i, chúng ta sẽ tá»± tin hÆ¡n
c) Vá»›i ngÆ°á»i không có duyên:
Vá»›i ngÆ°á»i không có duyên, chúng ta đừng cầu cạnh là m mất tÆ° cách của mình và cÅ©ng dá»… bị há» khinh thÆ°á»ng. Nhất là đối vá»›i những ngÆ°á»i già u mà không có duyên vá»›i mình, nếu cứ ân cần, vồn vã, chúng ta sẽ bị há» khinh thÆ°á»ng.
Bổn pháºn của chúng ta là đối xá» tốt vá»›i má»i ngÆ°á»i, đừng cầu cạnh ai dù đó là ngÆ°á»i già u sang hay quyá»n thế. Äối vá»›i những ngÆ°á»i nhÆ° váºy, chúng ta chỉ hóa Ä‘á»™ bằng cách cứ bình thản là m lợi Ãch cho ngÆ°á»i khác. Thấy chúng ta lo lắng cho má»i ngÆ°á»i, dần dần há» sẽ hiểu.
d) Vá»›i ngÆ°á»i có duyên, Æ°u ái mình:
Chúng ta nên cẩn tháºn để giữ duyên, nghÄ©a là đừng nháºn của ngÆ°á»i ta nhiá»u quá. Chúng ta không nên á»· lại và o sá»± Æ°u ái của há», đến lúc hết duyên, hết nợ lại xa nhau. Nếu thấy ngÆ°á»i đó đáng quý, có tÆ° cách, muốn tình cảm được bá»n bỉ dà i lâu, chúng ta nên Ä‘em đạo lý cho há», và Ãt nháºn tiá»n bạc của há». Có nhÆ° váºy, duyên má»›i giữ được lâu bá»n.
Có má»™t Hòa Thượng nổi tiếng, đến ở nhá» nhà của má»™t Pháºt tá». NgÆ°á»i đó chăm sóc rất chu đáo, còn cất má»™t cái cốc sau vÆ°á»n để Hoà thượng tu cho yên tÄ©nh. Äược ba năm, hình nhÆ° nợ hết, ngÆ°á»i Pháºt tá» có Ä‘iá»u gì bất mãn vá» Hòa Thượng. Hòa Thượng không thể ở được nữa, phải ra Ä‘i. Từ đó hai bên không nhìn nhau nữa. Có thể đó là do mình đã hưởng hết duyên vá»›i ngÆ°á»i khác nên ê chá» cay đắng nhÆ° thế.
NhÆ° váºy, trong vô lượng kiếp luân hồi, chúng ta đã gieo duyên vá»›i ngÆ°á»i khác. Nếu gieo duyên Ä‘á»i trÆ°á»›c bá»n bỉ thì ngÆ°á»i ta sẽ gắn bó vá»›i mình mãi mãi. Ngược lại, duyên gieo không nhiá»u, gặp má»™t thá»i gian ngắn rồi cÅ©ng sẽ ra Ä‘i. Từ đó, chúng ta rút ra bà i há»c: khi đối xá» tốt vá»›i con ngÆ°á»i, lòng tốt của mình cÅ©ng phải bá»n bỉ và vô hạn, đừng vì má»™t lý do nà o mà ngừng lại ná»a chừng. Bất đắc dÄ© phải xa nhau vì hòan cảnh thì Ä‘Ã nh chịu. Còn nếu có thể gặp được, lúc nà o chúng ta cÅ©ng phải cố gắng sống tốt vá»›i nhau để giữ duyên bá»n bỉ trong vô lượng kiếp luân hồi sắp tá»›i.
e) Vá»›i ngÆ°á»i có lá»—i:
Vá»›i ngÆ°á»i Ãt kiêu mạn, tinh thần chÆ°a vững mạnh, nếu há» phạm lá»—i, chúng ta phải chăm sóc, nhắc nhở nhiá»u hÆ¡n. Có nhÆ° váºy, há» má»›i vượt qua lá»—i lầm và đi tiếp con Ä‘Æ°á»ng tu hà nh. Nếu chúng ta lạnh lùng, ghét bá», hoặc căn cứ theo luáºt quá nghiêm khắc, há» sẽ không tiếp tục theo Äạo được nữa. Lúc đó, Äạo của chúng ta sẽ mất Ä‘i má»™t ngÆ°á»i.
Và dụ, trong chúng có ngÆ°á»i phạm tá»™i ăn cắp. Vá»›i ngÆ°á»i tu hà nh, đó là tá»™i rất nặng, không chấp nháºn được. NhÆ°ng chúng ta cÅ©ng đừng vá»™i căn cứ theo luáºt mà đuổi há» ra khá»i chùa. Lúc ấy, chúng ta phải bình tâm quan sát tâm tÃnh, quá khứ của há», nguồn gốc gia đình há» nhÆ° thế nà o, vì sao há» phạm tá»™i ăn cắp…. Nhiá»u khi, đối vá»›i ngÆ°á»i có thể chữa được, chúng ta không chữa để há» tốt hÆ¡n, chúng ta cÅ©ng tổn từ bi. NhÆ° váºy, Äạo sẽ mất má»™t ngÆ°á»i, Pháºt cÅ©ng mất má»™t chúng sinh. Trong khi Pháºt muốn tất cả chúng sinh Ä‘á»u được Äạo để tu, chúng ta khắt khe quá là m chúng sinh xa rá»i Äạo cÅ©ng là điá»u không đúng.
Trong cuốn Tình yêu cuá»™c sống (tiếng Anh là Love of life ), có câu chuyện vá» má»™t ngÆ°á»i bị lạc. Há» lạc và o má»™t vùng ven bá» biển, không có lÆ°Æ¡ng thá»±c nên đói kinh khủng. Cho đến má»™t ngà y, có má»™t chiếc tà u ghé và o bá». NgÆ°á»i trên tà u tìm thấy anh ta Ä‘ang nằm lả và mang lên tà u, cứu sống. Khi tỉnh lại, trong suốt tuần đầu, há» thấy anh ta có miếng bánh nà o Ä‘á»u bá» và o bá»c ni lông, cất giấu dÆ°á»›i giÆ°á»ng. Thủy thủ thấy lạ báo cho thuyá»n trưởng biết. Thuyá»n trưởng nói, “không phải anh ta là ngÆ°á»i xấu. NgÆ°á»i nà o vừa thoát chết đói cÅ©ng Ä‘á»u bị cái đói ám ảnh quá nặng nên mắc bịnh nhÆ° váºy, bịnh tÃch lÅ©y lÆ°Æ¡ng thá»±câ€.
Có những ngÆ°á»i xuất thân từ má»™t gia đình quá nghèo, cha mẹ ra ngoà i Ä‘Æ°á»ng thấy cái gì cÅ©ng nhặt nhạnh mang vá». Những ngÆ°á»i con sinh từ gia đình đó, cÅ©ng bị ảnh hưởng, đôi khi thà nh ra ăn cắp lặt vặt. Cho nên, lâu ngà y trở thà nh cái táºp khÃ, táºp khà xuất thân từ gia đình hèn kém đáng thÆ°Æ¡ng. Nếu biết há» vừa ăn cắp món đồ của huynh đệ, chúng ta phải suy xét để có cách xá» sá»± hợp lý, hợp tình. Nếu lá»—i của há» do táºp khà gia đình để lại, chúng ta nên khuyên bảo, tìm cách dìu hỠđứng lên, không được ruồng bá» há». Äó là đạo đức của ngÆ°á»i tu.
NhÆ°ng vá»›i những ngÆ°á»i kiêu mạn, khó bảo, đôi khi sá»± im lặng, lạnh lùng là cần thiết.
NgÆ°á»i kiêu mạn rất khó được dạy dá»—. ChÃnh Pháºt cÅ©ng thú nháºn rằng rất khó Ä‘á»™ cho ngÆ°á»i kiêu mạn. Trong Kinh Pháp Hoa diá»…n tả ý nà y khi để cho 500 Tỳ kheo bá» pháp há»™i ra Ä‘i. NgÆ°á»i kiêu mạn phạm lá»—i rất khó nói. Nhiá»u khi, chúng ta chỉ dùng sá»± im lặng. Thấy thái Ä‘á»™ im lặng của mình, dần dần há» phải xét lại và bá»›t Ä‘i cái ngã.
NhÆ° váºy, mặc dù lòng rất bình đẳng, không thiên vị, nhÆ°ng chúng ta phải tuỳ bịnh cho thuốc.
5. Thanh quy của chùa phải đặt trên ná»n tảng bình đẳng:
Chùa phải có thanh quy đặt trên ná»n tảng của sá»± bình đẳng. Nếu thanh quy của chùa lá»ng lẻo, trong chúng sẽ kết thân riêng từng nhóm, gây chia rẽ. Hoặc nếu cho tiếp xúc vá»›i Pháºt tá» má»™t cách dá»… dãi, tu sÄ© sẽ nảy sinh tình cảm thiên vị, tạo thà nh những Pháºt tá» riêng. Nguyên nhân chÃnh là do Ä‘Æ°á»ng lối, tổ chức của chùa kém. Chúng ta hy vá»ng lá»›p Tăng Ni trẻ sau nà y có cách thức quản trị chặt chẽ hÆ¡n. Muốn váºy, chúng ta phải nghiên cứu vá» quản trị hà nh chánh. Có thể đến lá»›p há»c hoặc mượn sách vá» Ä‘á»c để tìm hiểu xem các công ty xà nghiệp, các cÆ¡ quan, các tổ chức … ở thế gian, há» tổ chức quản trị hà nh chánh nhÆ° thế nà o. Từ đó, áp dụng trong Ä‘Æ°á»ng lối của chùa mình cho chặt chẽ, nghiêm túc.
6. Vấn Ä‘á» hợp tác vá»›i ngÆ°á»i có duyên và có khả năng:
Trong cuá»™c sống, để đạt được hiệu quả công việc, chúng ta phải gắn bó hợp tác vá»›i ngÆ°á»i có khả năng và có duyên vá»›i mình. Tuy nhiên, đừng để mất sá»± quan tâm đến ngÆ°á»i khác. Vì nếu không cẩn tháºn, chúng ta sẽ rÆ¡i và o thái Ä‘á»™ thiên vị trong đối xá».
7. Những ngÆ°á»i được Æ°u tiên:
Theo Äạo đức bình đẳng, chúng ta chấp nháºn cho ngÆ°á»i có phÆ°á»›c hưởng thà nh quả nhÆ°ng vẫn quan tâm, Æ°u ái đến những ngÆ°á»i chÆ°a đủ khả năng, chÆ°a đủ phÆ°á»›c.
8. Vấn đỠbình đẳng nam nữ trong xã hội:
Trong xã há»™i, tuỳ theo quan niệm của má»—i địa phÆ°Æ¡ng, má»—i thá»i đại mà giữa ngÆ°á»i nam và ngÆ°á»i nữ có sá»± đối xá» khác nhau. Có nÆ¡i ngÆ°á»i ta rất coi trá»ng phụ nữ. Ngược lại, có xã há»™i, ngÆ°á»i phụ nữ không được coi trá»ng dúng mức.
Và dụ: Trong xã há»™i Âu Mỹ, ngÆ°á»i nữ bao giá» cÅ©ng được Æ°u tiên( Lady first ). NgÆ°á»i Ä‘Ã n ông được xếp hà ng thứ năm, sau súc váºt. NhÆ°ng ở xã há»™i Hồi Giáo, ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà chỉ là công cụ cho ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông. NhÆ° váºy, trong đối xá» luôn có sá»± biến thiên, không có sá»± bình đẳng.
Ở nÆ°á»›c ta, trong xã há»™i phong kiến, ngÆ°á»i phụ nữ bị coi thÆ°á»ng, không có vai trò vị trà gì trong xã há»™i. Há» tồn tại gần nhÆ° là cái bóng của ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông. Trong xã há»™i hiện nay, vấn Ä‘á» bình đẳng giữa nam giá»›i và nữ giá»›i rất được quan tâm. Giữa hỠđã có sá»± bình đẳng. NgÆ°á»i phụ nữ ngà y cà ng giữ những vị trà quan trá»ng trong xã há»™i, chiếm Æ°u thế so vá»›i ngÆ°á»i nam. Trong xã há»™i văn minh, hiện đại, má»i công việc dần dần Ä‘á»u được thay thế bằng máy móc, ngÆ°á»i phụ nữ có nhiá»u cÆ¡ há»™i hÆ¡n. Há» vẫn có thể đảm nhiệm được những việc quan trá»ng nhÆ°ng lại không phải bá» ra quá nhiá»u công sức, không phải lao Ä‘á»™ng tay chân.
NhÆ° váºy, giữa nam và nữ đã có sá»± bình đẳng. Tuy nhiên, còn má»™t vấn Ä‘á» cần phải quan tâm nữa. Äó là quan niệm vá» nghiệp của con ngÆ°á»i. Từ xÆ°a đến nay, ngÆ°á»i ta vẫn quan niệm rằng ngÆ°á»i nữ nặng nghiệp hÆ¡n ngÆ°á»i nam, bởi váºy, lúc nà o ngÆ°á»i nữ cÅ©ng phải chịu thiệt thòi, thua sút ngÆ°á»i nam má»™t chút. Äó là quan niệm không đúng. Quan niệm nà y chỉ do các “đấng mà y râu†đặt ra để có lợi cho há» mà thôi.
Theo quan niệm của Äạo Khổng, ngÆ°á»i phụ nữ phải chịu rất nhiá»u thiệt thòi, Ä‘au khổ. Äà n ông có quyá»n năm thê bảy thiếp trong khi đó, phụ nữ chỉ chÃnh chuyên má»™t chồng. Còn nhiá»u Ä‘iá»u bất công khác mà ngÆ°á»i phụ nữ phải chịu Ä‘á»±ng, nhất là những luáºt tục cổ hủ.
Tuy nhiên, vai trò của ngÆ°á»i phụ nữ trong gia đình và trong xã há»™i có sá»± biến thiên theo thá»i gian, tuỳ theo từng xã há»™i. Có nÆ¡i, ngÆ°á»i vợ Ä‘i lấy chồng và có thể lấy được nhiá»u ngÆ°á»i. Có xứ, ngÆ°á»i phụ nữ Ä‘i là m dâu, là m vợ, tức là là m dâu là m vợ cho tất cả mấy anh em trong má»™t gia đình. Má»—i lần Ä‘i chợ, ngÆ°á»i vợ chỉ cần ra lệnh mua cái gì, còn những ngÆ°á»i kia răm rắp là m theo.
Có xã há»™i, ngÆ°á»i vợ được quyá»n là m chủ. NhÆ°ng cÅ©ng có những xã há»™i ngÆ°á»i vợ chỉ là m đầy tá»›. Khi chồng ăn cÆ¡m, vợ phải đứng hầu. NhÆ° váºy, rõ rà ng quan niệm cho rằng ngÆ°á»i phụ nữ nặng nghiệp là không đúng. Vì nếu nặng nghiệp, tại sao có xã há»™i lại tôn trá»ng, Æ°u tiên ngÆ°á»i phụ nữ nhiá»u hÆ¡n nam giá»›i ?
Chúng ta không nên quan niệm nam hay nữ nặng nghiệp. Äiá»u đó tùy thuá»™c và o má»—i ngÆ°á»i. Nếu ai quen ngược đãi phụ nữ, coi phụ nữ là công cụ, kiếp sau sẽ bị đầu thai thà nh ngÆ°á»i nữ trong xã há»™i Hồi Giáo (xã há»™i ngược đãi phụ nữ).
9. Vấn đỠbình đẳng Tăng Ni-Bát Kỉnh Pháp:
NgÆ°á»i ta kể rằng, và o thá»i Äức Pháºt, Dì của Äức Pháºt xin xuất gia, Ngà i không cho. Khi ngà i A Nan năn nỉ tha thiết quá, Pháºt đồng ý nhÆ°ng vá»›i Ä‘iá»u kiện phải tuân thủ tám Ä‘iá»u. Trong tám Ä‘iá»u đó, Pháºt có yêu cầu: Dù ngÆ°á»i Ni má»™t trăm tuổi hạ vẫn phải tôn kÃnh đảnh lá»… má»™t Tỳ kheo Tăng dù chỉ má»™t tuổi hạ.
Vấn đỠở đây là Pháºt đã đặt giai cấp của ngÆ°á»i Ni thấp hÆ¡n hẳn giai cấp của Tăng. Từ đó hình thà nh quan niệm cho rằng ngÆ°á»i nữ nặng nghiệp hÆ¡n ngÆ°á»i nam. Thá»±c ra, nếu đặt và o bối cảnh lúc bấy giá» chúng ta sẽ hiểu đúng hÆ¡n ý nghÄ©a lá»i yêu cầu của Äức Pháºt . Bối cảnh lúc đó là ngÆ°á»i Ni đầu tiên lại là Dì của Pháºt. Nếu để má»™t cách bình thÆ°á»ng, Tăng Ni bình đẳng thì những Tỳ kheo khác sẽ rất sợ bà . Há» sợ cÅ©ng là điá»u hợp lý vì bà là Dì Äức Thế Tôn, ngÆ°á»i đã từng nâng niu, bú má»›m cho Pháºt từ khi còn nhá». Công của bà rất lá»›n. HÆ¡n nữa, bà thuá»™c dòng dõi Hoà ng tá»™c, lại xuất gia khi đã lá»›n tuổi. Những Tỳ kheo Tăng nhá» tuổi, những ngÆ°á»i thuá»™c giai cấp khác gặp bà , chỉ dám gá»i là Lệnh Bà . NhÆ° váºy, đối vá»›i những Tỳ kheo Ni khác xuất gia theo bà , các tỳ kheo tăng phải đối xá» nhÆ° thế nà o? Há» cÅ©ng phải má»™t má»±c kÃnh trá»ng. Từ đó, sẽ nảy sinh tình trạng các Tỳ kheo Ni coi thÆ°á»ng các Tỳ kheo Tăng, là m mất tôn ti tráºt tá»±, không còn bình đẳng nữa. NhÆ° váºy, thá»±c tế lúc đó, nếu Pháºt để má»i ngÆ°á»i bình đẳng thì sẽ sinh ra mất bình đẳng. NghÄ©a là từ chá»— sợ Dì Äức Pháºt, ngÆ°á»i Tăng sẽ có truyá»n thống cung kÃnh vá»›i ngÆ°á»i Ni.
Pháºt sợ tình trạng đó xảy ra nên đã đặt ngược vấn Ä‘á», dù lá»›n tuổi hạ, Tỳ kheo Ni vẫn phải tôn kÃnh Tỳ kheo Tăng. Nhá» váºy, sau nà y, những ngÆ°á»i Ni xuất gia không dám dá»±a thế Kiá»u Äà m Di Mẫu mà coi thÆ°á»ng quý Tăng. Nếu không triệt cái ngã của há», chẳng những há» không tu được mà trong đạo Pháºt còn xuất hiện truyá»n thống ngÆ°á»i Tăng gặp ngÆ°á»i Ni phải sợ hãi, cung kÃnh. Dần dần sẽ gây nên sá»± bất bình đẳng giữa Tăng và Ni.
Hiện nay, ngÆ°á»i Tăng được đứng ở vị trà cao hÆ¡n ngÆ°á»i Ni. Äiá»u đó cÅ©ng có lợi, nhÆ°ng đôi khi do cách xÆ°ng của ngÆ°á»i Việt Nam ( Thầy-Con), chúng ta có cảm giác ngÆ°á»i Ni bị hạ thấp quá. Ở nÆ°á»›c ngoà i, đại từ nhân xÆ°ng Ä‘Æ¡n giản hÆ¡n ( I- You) nên không thấy rõ sá»± cách biệt đó. Tuy nhiên, khi xÆ°ng hô khiêm tốn và có vẻ hạ mình nhÆ° váºy, qúy Cô đã hạ được cái ngã của mình rất nhiá»u, nên có Äức. Ngược lại, khi được quý Cô xÆ°ng con, cái ngã của quý Thầy lại tăng lên. Khi đó, quý Thầy bị tổn Äức.
Những Thầy có Äạo đức, rất sợ Ä‘iá»u nà y. Còn những Thầy không biết, cho rằng Bát kỉnh pháp là chân lý tuyệt đối, luôn coi thÆ°á»ng quý Cô. Những ngÆ°á»i đó, kiếp sau sẽ được là m Ni, để hiểu rằng trong má»™t đất nÆ°á»›c mà Bát kỉnh pháp nặng ná» nhÆ° váºy, là m Ni sẽ được đối xá» nhÆ° thế nà o.
Ngà y xÆ°a, sống trong rừng núi vắng vẻ, ngÆ°á»i Ni phải ở gần ngÆ°á»i Tăng để được Tăng bảo vệ. Thá»i đó, trá»™m cÆ°á»›p hoà nh hà nh khắp nÆ¡i. Trong luáºt Tứ Phần, ngÆ°á»i ta còn ghi lại chuyện má»™t Tỳ Kheo Ni bị hãm hiếp. Do váºy, để đảm bảo an toà n cho ngÆ°á»i Ni, Pháºt dặn Tỳ Kheo Ni phải an cÆ° những nÆ¡i gần đó có Tỳ Kheo Tăng. NghÄ©a là Tăng có trách nhiệm bảo vệ Ni.
Bây giá», vấn Ä‘á» an ninh được Nhà nÆ°á»›c chú trá»ng tăng cÆ°á»ng nên Ãt xảy ra những bất ổn đối vá»›i ngÆ°á»i Ni. HÆ¡n nữa, các Tỳ Kheo Ni sống thà nh từng cá»™ng đồng, có tổ chức nên an toà n hÆ¡n. Bởi váºy, chúng ta chủ trÆ°Æ¡ng cần bình đẳng hÆ¡n trong quan hệ giữa Tăng và Ni. Nhiá»u khi do giữ Bát kỉnh pháp, ngÆ°á»i Ni vẫn xÆ°ng con vá»›i các Thầy . Äiá»u đó cÅ©ng không có gì sai, nhÆ°ng ngÆ°á»i có Äạo đức bình đẳng sẽ tá» ra băn khoăn. Há» sợ không giữ được tâm mình, cái ngã của mình tăng lên.
Äối vá»›i Pháºt tá» cÅ©ng váºy, sá»± tôn kÃnh nên để trong lòng. Có thể các Pháºt tỠđến chùa không nhất thiết phải xÆ°ng con vá»›i ngÆ°á»i xuất gia.
Tóm lại, con ngÆ°á»i thÆ°á»ng có sá»± sai biệt vá» phÆ°á»›c. Äó là chênh lệch rất tá»± nhiên và hợp lý. TrÆ°á»›c tình trạng đó, chúng ta không được san bằng quyá»n lợi. Tuy nhiên, cÅ©ng không vì những sai biệt vá» phÆ°á»›c mà chúng ta đối xá» quá thiên vị, quá chênh lệch giữa ngÆ°á»i nà y vá»›i ngÆ°á»i kia. Má»™t Ä‘iá»u cần lÆ°u ý là Äạo đức của ngÆ°á»i tu buá»™c chúng ta phải quan tâm đến ngÆ°á»i khác, phải chú ý nhiá»u hÆ¡n đến thân pháºn những ngÆ°á»i thấp kém. Há» là những ngÆ°á»i nghèo khó, táºt nguyá»n, những ngÆ°á»i Ãt há»c , vv….
Ngoà i việc đối xá» bình đẳng, chúng ta phải biết quan tâm đến ngÆ°á»i khác. Äiá»u đáng quan tâm ở há» không phải là già u sang hay nghèo hèn mà là cái tâm của há», tâm Äạo của há». Dù già u hay nghèo, nếu có tâm Äạo, há» Ä‘á»u đáng để chúng ta yêu thÆ°Æ¡ng, trân trá»ng. Và trÆ°á»›c sá»± sai biệt nhÆ° váºy, chúng ta cÅ©ng phải tùy bệnh cho thuốc. Có trÆ°á»ng hợp, chúng ta đối xỠân cần sẽ Ä‘em lại lợi Ãch cho há». Có trÆ°á»ng hợp, chúng ta nên há» hững, lạnh lùng để há» nháºn ra và sống tốt hÆ¡n. Phải đặc biệt lÆ°u ý, trong đối xá», chúng ta đừng bao giá» nghÄ© đến lợi Ãch của mình, đừng cầu cạnh quyá»n lợi cho mình. Äiá»u quan trá»ng là chá»n thái Ä‘á»™ cÆ° xá» nhÆ° thế nà o để có lợi cho ngÆ°á»i khác.
|
08-09-2008, 09:00 PM
|
Bất Diệt Ma Tôn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
|
|
9. NHẪN NHỤC
1. Äịnh nghÄ©a:
Nhẫn là nhịn, là chịu Ä‘á»±ng phần kém, phần thiệt thòi vá» mình. Trong tiếng Việt, chữ nhịn có cùng nghÄ©a vá»›i chữ nhẫn của Trung Quốc. Có thể coi chữ nhẫn mà chúng ta dùng hôm nay có nguồn gốc từ tiếng Hán và đã được Việt hóa. Nhục là hèn kém, đáng xấu hổ. NhÆ° váºy, nhẫn nhục là chịu Ä‘á»±ng sá»± hèn kém, nhục nhã, đáng xấu hổ.
Trong trÆ°á»ng hợp nà o chúng ta phải chịu Ä‘á»±ng và sá»± chịu Ä‘á»±ng ấy được coi là nhẫn nhục?
Chúng ta thÆ°á»ng nhẫn nhục trong trÆ°á»ng hợp bị xúc phạm bởi ngÆ°á»i bằng mình hoặc dÆ°á»›i mình.
Và dụ, chúng ta cảm thấy bị xúc phạm khi má»™t ngÆ°á»i nhá» hÆ¡n mình lại há»—n láo vá»›i mình. NhÆ°ng khi bị xúc phạm, chúng ta vẫn bình thản chịu Ä‘á»±ng, không có sá»± phản ứng gì trÆ°á»›c sá»± xúc phạm ấy. NhÆ° thế là chúng ta đã nhẫn nhục. Hoặc má»™t ngÆ°á»i “bằng vai phải lứa†vá»›i chúng ta lại nặng lá»i hoặc tá» ra lấn át chúng ta, nhÆ°ng lúc ấy chúng ta không phản ứng, phải chịu Ä‘á»±ng phần thiệt thòi vá» mình, đó cÅ©ng là sá»± nhẫn nhục.
TrÆ°á»ng hợp thứ hai, chúng ta là ngÆ°á»i nhá», bị ngÆ°á»i lá»›n chèn ép, tÆ°á»›c Ä‘oạt hết quyá»n lợi, phải gánh chịu những vất vả, cá»±c nhá»c cho ngÆ°á»i khác. Sá»± chịu Ä‘á»±ng đó được gá»i là nhẫn nhục.
Ngoà i ra, chúng ta còn phải chịu đựng, nhẫn nhục khi rơi và o những hoà n cảnh khốn khó. Chẳng hạn, gặp lúc thiếu thốn, đói khổ, chúng ta không bi quan, không ngã gục, phải chịu đựng để vượt qua. Sức chịu đựng ấy cũng được coi là nhẫn nhục.
Ở đây, chúng ta cần phân biệt nhẫn nhục vá»›i những trạng thái tâm lý khác. Nếu bị ngÆ°á»i khác xúc phạm, chúng ta không giữ được bình tÄ©nh thì sẽ rÆ¡i và o tâm sân (nóng nảy). Nhẫn nhục không phải là phản nghÄ©a của nóng nảy. Nóng nảy là mất bình tÄ©nh, là đưa ra những phản ứng mạnh. Trong khi đó, nhẫn nhục là chịu Ä‘á»±ng sá»± xúc phạm mà không phản ứng. NgÆ°á»i vượt lên tâm sân sẽ giữ được trầm tÄ©nh, không phản ứng. NhÆ°ng thái Ä‘á»™ trầm tÄ©nh ấy chÆ°a hẳn là nhẫn nhục. Vì ẩn sau vẻ ngoà i trầm tÄ©nh ấy thÆ°á»ng có nhiá»u tâm trạng khác nhau.
TrÆ°á»›c hết là sá»± thâm hiểm. Chúng ta biết rằng, ngÆ°á»i có lòng dạ thâm hiểm luôn tá» ra bình tÄ©nh, không phản ứng trÆ°á»›c sá»± xúc phạm của ngÆ°á»i khác. NhÆ°ng há» nuôi trong lòng sá»± oán háºn, nuôi Æ°á»›c muốn trả thù. Äây là trÆ°á»ng hợp rất nguy hiểm.
Có trÆ°á»ng hợp bị hiếp đáp, bị xúc phạm nhÆ°ng ngÆ°á»i ta không phản ứng. Mặc dù bên ngoà i há» có vẻ nhÆ° trầm tÄ©nh, nhÆ°ng thá»±c chất bên trong há» mang tâm trạng sợ hãi. Äó không phải là nhẫn nhục mà là nhu nhược.
NhÆ° váºy, nhẫn nhục khác vá»›i những tâm lý ấy. Nhẫn nhục là chịu Ä‘á»±ng má»i việc vá»›i tâm tha thứ, không nhu nhược cÅ©ng không nuôi sá»± giáºn ghét trong lòng. Vì váºy, khi gặp trÆ°á»ng hợp bên ngoà i trầm tÄ©nh chúng ta phải xét ná»™i tâm bên trong để đánh giá. Cần phân biệt rõ đâu là nhẫn nhục, đâu là thâm hiểm, đâu là nhu nhược, yếu Ä‘uối.
NgÆ°á»i tu hà nh phải biết nhẫn nhục, chịu Ä‘á»±ng. Trong đại chúng đôi khi cÅ©ng xảy ra những va chạm nhá», má»—i ngÆ°á»i phải nhẫn nhục, không nuôi há»n giáºn trong lòng. Trong cuá»™c sống cÅ©ng váºy, không phải lúc nà o bÆ°á»›c ra là m Pháºt sá»±, chúng ta cÅ©ng gặp thuáºn lợi. Nhiá»u khi chúng ta phải đối mặt vá»›i những nghịch cảnh éo le. Có ngÆ°á»i do bất đồng quan Ä‘iểm, tìm má»i cách công kÃch, chỉ trÃch, ngăn cản việc là m của mình. Tháºm chÃ, có lúc chúng ta bị vu khống, bị ngÆ°á»i ta đặt Ä‘iá»u nói xấu…NhÆ°ng dù bị oan, lúc đó chúng ta cÅ©ng phải chịu Ä‘á»±ng. Là m được Ä‘iá»u nà y không phải dá»….
NhÆ° váºy, nếu không trang bị cho mình má»™t sức nhẫn nhục cao, chúng ta sẽ không vượt lên được những khó khăn và sẽ chuốc lấy thất bại. Ngay từ bây giá», má»—i ngÆ°á»i chúng ta phải tu táºp, rèn luyện sức chịu Ä‘á»±ng để đối phó vá»›i những khó khăn, những nghịch cảnh trong cuá»™c sống.
Ngà y trÆ°á»›c, ngÆ°á»i Ä‘i tu phải chịu Ä‘á»±ng rất nhiá»u khó khăn, thiếu thốn. Há» thiếu lÆ°Æ¡ng thá»±c, quần áo, thiếu những nhu yếu phẩm hằng ngà y. Không xin được gạo, quý Thầy phải ăn rau rừng, phải tá»± cuốc đất trồng khoai lang chế biến để dà nh dùng trong những lúc đói. ChÆ°a hết, há» còn bị cái rét già y vò, đêm không ngủ được. Khi ngồi thiá»n phải lấy y sa di quấn quanh chịu Ä‘á»±ng. Äó là chịu Ä‘á»±ng vì hoà n cảnh khốn khó.
Sau nà y, Ä‘á»i sống của những ngÆ°á»i tu hà nh đỡ khó khăn hÆ¡n vì xã há»™i ngà y cà ng tiến bá»™. Tuy nhiên, khó khăn mà chúng ta có thể gặp phải là sá»± chống đối hoặc những ác cảm của ngÆ°á»i khác. Chúng ta phải chuẩn bị má»™t tâm tÆ° để đón nháºn. TrÆ°á»›c hết, bây giá» chúng ta phải táºp chịu Ä‘á»±ng những bất nhÆ° ý trong Ä‘á»i sống tu hà nh của mình. Khi bị má»™t huynh đệ nà o nói nặng lá»i hay hiếp đáp, chúng ta phải biết cảm Æ¡n há» vì chÃnh hỠđã tạo những Ä‘iá»u kiện tốt nhất để chúng ta táºp hạnh nhẫn nhục
Chúng ta phải thấy rằng, những Ä‘au khổ, khó khăn trong cuá»™c sống tháºt vô cùng quý giá. Nếu sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i yên ả, dá»… chịu, chúng ta sẽ mất hết ý chÃ, nghị lá»±c, sẽ không có cÆ¡ há»™i rèn luyện sức chịu Ä‘á»±ng. Bởi váºy, nhẫn nhục là má»™t hạnh rất quan trá»ng để là m tăng đạo lá»±c của ngÆ°á»i tu hà nh. Äó là lý do vì sao trong cuá»™c Ä‘á»i tu hà nh của Äức Pháºt luôn có ông Äá» Bà Äạt Äa Ä‘i theo quấy phá. Äức Pháºt bị quấy phá từ bao nhiêu kiếp. Cho đến khi thà nh Pháºt, Ngà i cÅ©ng không thoát khá»i sá»± quấy phá ấy. Sở dÄ© nhÆ° váºy vì trong má»i công phu tu táºp, để có được Äạo lá»±c, Äạo hạnh, nhẫn nhục và tinh tấn đóng má»™t vai trò rất quan trá»ng. Äể có hạnh nhẫn nhục, chúng ta rất cần nghịch cảnh để rèn luyện. Nhắc đến Ä‘iá»u nà y, chúng ta nhá»› lại câu thÆ¡ của má»™t nhà sÆ°:
Không đau khổ lấy chi là m chất liệu
Không buồn thÆ°Æ¡ng sao biết chuyện con ngÆ°á»i
Quả tháºt, không Ä‘au khổ chúng ta sẽ không có Ä‘iá»u kiện rèn luyện bản thân mình. Liên hệ đến Ä‘á»i sống của những ngÆ°á»i lÃnh trong quân ngÅ©, chúng ta sẽ hiểu rõ hÆ¡n giá trị của những gian khổ, khó khăn. Nếu không chịu Ä‘á»±ng những tháng ngà y huấn luyện nhá»c nhằn, dầm mÆ°a dãi nắng; nếu không chịu những hình phạt nặng ná», là m sao há» có thể Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i hy sinh gian khổ, quyết sống mái vá»›i kẻ thù?
NgÆ°á»i ta kể rằng, những trÆ°á»ng võ bị, Ä‘Ã o tạo sÄ© quan trên thế giá»›i cÅ©ng nhÆ° ở Việt Nam có ká»· luáºt rất nghiêm khắc. Trong thá»i gian huấn luyện, há»c viên phải trải qua má»™t tuần lá»… gá»i là tuần huấn nhục. Khi bÆ°á»›c và o tuần huấn nhục, gia đình, ngÆ°á»i thân không dám đến thăm, vì khi đó há»c viên bị Ä‘Ã y Ä‘á»a đủ Ä‘iá»u mà không được từ nan bất cứ Ä‘iá»u gì, kể cả những Ä‘iá»u nhục nhã nhất. Há» rèn luyện cho con ngÆ°á»i sức chịu Ä‘á»±ng, sức nhẫn nhục đến nhÆ° váºy.
Môi trÆ°á»ng tu hà nh cÅ©ng váºy. Nếu Ä‘Ã o tạo không nghiêm khắc, không có phÆ°Æ¡ng pháp, Tăng Ni khi ra trÆ°á»ng sẽ không có tà i năng, Äạo đức lẫn bản lÄ©nh. Nếu không có bản lÄ©nh, chúng ta sẽ sợ hãi, khiếp nhược, rút lui khi lâm và o cảnh khổ. NhÆ° váºy, sẽ không ai dám dấn thân và o vùng sâu, vùng xa để là m việc đạo, giáo hóa chúng sinh.
Hiểu được Ä‘iá»u nà y, chúng ta sẽ không tá» ra khó chịu hay giáºn há»n má»—i khi bị huynh đệ xúc phạm. Nếu có bị ngÆ°á»i lá»›n chèn ép, chúng ta cÅ©ng vui mừng, coi nhÆ° đó là những Ä‘iá»u kiện thá» thách lòng nhẫn nhục của mình. Có không Ãt trÆ°á»ng hợp phiá»n não, đầy nÆ°á»›c mắt nhÆ°ng chúng ta hãy xem đó là cÆ¡ há»™i để tu hà nh. Hãy tâm niệm rằng, chịu Ä‘á»±ng nhÆ° váºy, khi ra ngoà i là m Pháºt sá»±, việc khó khăn nà o chúng ta cÅ©ng vượt qua được. Chỉ cần nhá»› má»™t Ä‘iá»u, chịu Ä‘á»±ng nhÆ°ng không phải sợ hãi, cÅ©ng không phải giáºn há»n nuôi dưỡng thù oán bên trong, mà là tâm tha thứ, tâm buông xả, không phiá»n não. Äó chÃnh là tâm nhẫn nhục của đạo Pháºt.
2. Nhẫn nhục là thà nh tựu của đạo đức:
NgÆ°á»i tu hà nh thÆ°á»ng có đức nhẫn nhục. Chúng ta phân biệt hai loại nhẫn nhục: Nhẫn nhục bằng sức mạnh của Thiá»n định, bằng kết quả của Thiá»n định và nhẫn nhục bằng tÆ° duy chân chÃnh.
a) Vá» sức mạnh của Thiá»n Ä‘inh:
Chúng ta từng nghe câu chuyện vá» ngà i Bạch Ẩn. Ông là tấm gÆ°Æ¡ng tiêu biểu vá» hạnh nhẫn nhục. Ngà i Bạch AÃ¥n thuá»™c dòng Lâm tế, ở nÆ°á»›c Nháºt. Ngà i khán công án. Má»™t hôm, không hiểu vì lý do gì, ngà i bị Thầy đánh má»™t cái rÆ¡i từ trên thá»m xuống. Vì chùa ở trên dốc núi nên Ngà i bị rÆ¡i xuống rất sâu và bất tỉnh. Khi tỉnh dáºy, Ngà i đã ngá»™ Äạo. Ngà i đến trình Thầy và được Thầy chấp nháºn. Sau đó, Ngà i vá» là ng quê chăn bò thuê. Việc là m nà y không rõ nhằm mục Ä‘Ãch gì, có thể là Ngà i muốn rèn luyện hay hà m dưỡng Ä‘iá»u gì đó. Khi sống ở là ng, Ngà i cÅ©ng ăn chay, tụng kinh lá»… Pháºt, tá» ra hiá»n là nh nên má»i ngÆ°á»i gá»i là ông sÆ°, và ai cÅ©ng thÆ°Æ¡ng quý Ngà i.
Ngà i cất chòi ở và chăn bò thuê được má»™t thá»i gian thì trong là ng xảy ra chuyện. Má»™t cô gái chÆ°a chồng bá»—ng dÆ°ng bụng ngà y má»™t to. Khi cha mẹ tra há»i, lúc đầu cô chối quanh co, sau đó cảm thấy không ổn nên cô đã đổ tá»™i cho ông sÆ°. Có lẽ cô cho rằng nhÆ° váºy là đỡ rắc rối nhất. Cha mẹ cô nghe váºy, đến mắng chá»i Ngà i tháºm tệ. Ngà i chỉ há»i :“Váºy à †rồi im lặng. Từ đó, ngÆ°á»i là ng coi Ngà i không ra gì nữa. Giá trị quan trá»ng nhất của má»™t ngÆ°á»i tu là phạm hạnh trong sạch. Ngà i phạm tá»™i nặng nhÆ° váºy, còn gì giá trị nữa. Khi đứa bé được sinh ra, ngÆ°á»i ta mang đến giao cho Ngà i nuôi. Ngà i nháºn em bé nhÆ°ng không biết nuôi nhÆ° thế nà o. Hằng ngà y, Ngà i phải ẵm em bé Ä‘i xin sữa hà ng xóm. Thá»i gian trôi qua chừng và i năm, cô gái cảm thấy ray rứt bèn thú tháºt, bố đứa bé không phải là vị sÆ° tá»™i nghiệp kia mà là anh chà ng bán cá ngoà i chợ. Biết sá»± tháºt, cha mẹ cô gái đến xin lá»—i Ngà i. Lúc nà y, Ngà i cÅ©ng chỉ nói: “Váºy à â€, rồi trả đứa bé lại cho mẹ nó, coi nhÆ° không có chuyện gì xảy ra.
Äó là má»™t tấm gÆ°Æ¡ng nhẫn nhục tuyệt vá»i. Ngà i đã chịu Ä‘á»±ng sá»± vu khống, sá»± nhục nhã, mất thể diện, mất danh dá»± má»™t cách bình an, không há» oán ghét giáºn há»n. Quả là má»™t sá»± nhẫn nhục rất tiêu biểu, rất đúng nghÄ©a.
Trong bà i Khiêm hạ, chúng ta đã bà n vá» vấn Ä‘á» danh dá»± của ngÆ°á»i tu hà nh. NgÆ°á»i tu không coi trá»ng danh dá»±, vì còn đặt vấn Ä‘á» danh dá»± nghÄ©a là vẫn còn chấp ngã. NhÆ°ng không phải vì thế mà chúng ta sống bừa bãi, phóng túng. Dù không coi trá»ng danh dá»± nhÆ°ng chúng ta vẫn sống rất Ä‘Ã ng hoà ng, nghiêm túc. Sống nhÆ° váºy là chúng ta muốn giữ tÃn tâm cho má»i ngÆ°á»i đối vá»›i Pháºt pháp. Nhìn gÆ°Æ¡ng tu hà nh đứng đắn, nghiêm túc của chúng ta, ngÆ°á»i Ä‘á»i sẽ tin con Ä‘Æ°á»ng Pháºt pháp là chân chÃnh. Mặt khác, lối sống nghiêm túc, có Äạo đức sẽ sá»›m Ä‘Æ°a chúng ta đến sá»± giải thoát, giác ngá»™. Chúng ta đừng nghÄ© rằng, sống Ä‘Ã ng hoà ng, đứng đắn để được ngÆ°á»i Ä‘á»i ca ngợi, tôn trá»ng. Hiểu nhÆ° váºy, chúng ta sẽ tránh được sá»± nhầm lẫn, má»™t lúc nà o đó xem danh dá»±, thể diện là quan trá»ng.
Trở lại trÆ°á»ng hợp Ngà i Bạch AÃ¥n, chúng ta thấy Ngà i tu rất đúng, không coi trá»ng danh dá»±, thể diện nên đã nhẫn nhục má»™t cách phi thÆ°á»ng. Trong khi đó, Ngà i vẫn sống rất Ä‘Ã ng hoà ng, nghiêm túc. Äó là thái Ä‘á»™ rất đúng của ngÆ°á»i tu theo đạo Pháºt. Bởi váºy, trong cuá»™c sống, có lúc bị ngÆ°á»i ta chỉ trÃch, nói xấu, chúng ta cÅ©ng không phản ứng, không trả Ä‘Å©a, không cải chÃnh, không biện minh, lòng không há» oán háºn, tiếp tục sống cuá»™c Ä‘á»i rất Ä‘Ã ng hoà ng, Äạo đức tốt đẹp. NgÆ°á»i sống nhÆ° váºy ngÆ°á»i biết nhẫn nhục cao Ä‘á»™.
b) Nhìn bên ngoà i, nhẫn nhục có vẻ nhu nhược nhưng bên trong là sức mạnh của nội tâm.
NgÆ°á»i có tâm hồn yếu Ä‘uối, hay xao Ä‘á»™ng không thể gá»i là ngÆ°á»i nhẫn nhục. Nhẫn nhục là có má»™t sức mạnh, giữ tâm mình không bị xao Ä‘á»™ng, lung lay, không bị hoang mang. NghÄ©a là đứng trÆ°á»›c lá»i nói xấu của ngÆ°á»i khác, chúng ta vẫn không hoang mang, lo lắng cho danh dá»± bị tổn thÆ°Æ¡ng và tìm cách cải chÃnh. Khi bị ngÆ°á»i ta xúc phạm chá»i mắng, chúng ta vẫn không dao Ä‘á»™ng, không giáºn há»n, không buồn bã. Giữ được tâm vững và ng nhÆ° váºy, phải có má»™t sức mạnh ná»™i tâm rất lá»›n.
Những ngÆ°á»i tâm còn Ãch ká»· không bao giá» nhẫn nhục được vì Ãch ká»· sẽ Ä‘Æ°a đến chấp ngã nặng. Há»… chấp ngã nặng, khi bị xúc phạm, bị xâm phạm chúng ta sẽ rất khó chịu, không chịu Ä‘á»±ng được sá»± xúc phạm.
Tâm tá»± ái cÅ©ng là m cho chúng ta không nhẫn nhục được. Vì tá»± ái là coi trá»ng thể diện. NgÆ°á»i tu theo đạo Pháºt phải vô ngã má»›i nhẫn nhục được.
Tâm còn xao Ä‘á»™ng cÅ©ng không thể nhẫn nhục được. Vì dá»… xao Ä‘á»™ng, khi ngÆ°á»i ta xúc phạm, chúng ta sẽ mất bình tÄ©nh và không còn nhẫn nhục. Muốn trị xao Ä‘á»™ng, muốn nhẫn nhục được, chúng ta phải tu Thiá»n định.
NgÆ°á»i hay giáºn há»n, thù háºn cÅ©ng không chịu được xúc phạm nên không thể nhẫn nhục được.
Tóm lại, tâm còn Ãch ká»·, tá»± ái, xao Ä‘á»™ng hay thù háºn Ä‘á»u không thể chịu được sá»± xúc phạm của ngÆ°á»i khác nên không thể nhẫn nhục.
c) Nhẫn nhục khác với nhu nhược, yếu đuối, vô tà m quý:
Khi lầm lá»—i, ngÆ°á»i ta góp ý nhÆ°ng chúng ta vẫn trÆ¡ ra, không biết hối háºn, không biết lá»—i, vẫn tiếp tục là m. Äó không phải là nhẫn nhục mà gá»i là trÆ¡ lì. Trong đạo Pháºt, chúng ta gá»i là vô tà m vô quý, không biết hổ thẹn.
Và dụ, khi bị phát hiện, má»™t ngÆ°á»i có táºt ăn cắp vặt vẫn im lặng, tá» ra bình tÄ©nh, không hổ thẹn, coi nhÆ° không có gì xảy ra. Sá»± im lặng đó không phải là nhẫn nhục mà trÆ¡ lì .
Trong bà i Hạnh chân tháºt, chúng ta đã nhắc đến ba hạng ngÆ°á»i. Hạng đầu tiên là vô tà m, hạng thứ hai là hối và thứ ba là bất hối.
NgÆ°á»i vô tà m là ngÆ°á»i khi mắc phải lá»—i lầm, được ngÆ°á»i khác chỉ lá»—i vẫn không mắc cỡ, không hổ thẹn. Theo ngôn ngữ của ngÆ°á»i Ä‘á»i, đó là ngÆ°á»i “mặt dà yâ€. Những ngÆ°á»i nà y thÆ°á»ng không biết thiện ác tá»™i lá»—i, Nhân Quả, là ngÆ°á»i rất đáng sợ.
Hạng ngÆ°á»i thứ hai là ngÆ°á»i biết được Nhân Quả tá»™i phÆ°á»›c. Khi đã là m Ä‘iá»u gì lầm lá»—i, được ngÆ°á»i khác chỉ lá»—i cho, há» thÆ°á»ng hối háºn. Äây là ngÆ°á»i biết tu, là ngÆ°á»i rất tốt.
Hạng ngÆ°á»i thứ ba là ngÆ°á»i khi lầm lá»—i, biết mình có lá»—i nhÆ°ng lòng không há» hối háºn, không há» ray rứt. Không hối háºn nhÆ°ng quyết tâm không bao giá» phạm lá»—i nữa. Äây là hạng ngÆ°á»i chứng được SÆ¡ thiá»n. NgÆ°á»i chứng SÆ¡ thiá»n sẽ đạt được bất hối. Quyết tâm không phạm lá»—i của há» rất mạnh.
Äối vá»›i chúng ta, biết lá»—i và biết hối háºn cÅ©ng là má»™t công phu tu hà nh nghiêm túc. Äạt được Ä‘iá»u đó là chúng ta đã trở thà nh ngÆ°á»i tốt.
Trong cuá»™c sống, chúng ta gặp những trÆ°á»ng hợp tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° nhẫn nhục nhÆ°ng thá»±c chất đó là ngÆ°á»i không có lòng tá»± trá»ng, vì cầu danh lợi nên chịu hèn kém, nịnh bợ luồn cúi. Äó là hạng ngÆ°á»i vô liêm sỉ, không có tiết tháo. TrÆ°á»ng hợp nà y thÆ°á»ng xảy ra ngoà i Ä‘á»i, trong Äạo Ãt khi gặp phải. Chẳng hạn, có ngÆ°á»i thấy ngÆ°á»i khác già u sang, bèn lân la kết thân. Khi ngÆ°á»i già u tá» ra khinh thÆ°á»ng, sai là m hết việc nà y sang việc khác, tháºm chà chá»i mắng, há» cÅ©ng cÆ°á»i trừ coi nhÆ° chẳng có gì quan trá»ng. NhÆ° váºy, không thể gá»i là nhẫn nhục . Äó là cầu cạnh, luồn cúi, nịnh bợ. Nhẫn nhục của đạo Pháºt là không có sá»± cầu cạnh, không mong muốn Ä‘iá»u gì cho mình.
Những ngÆ°á»i chịu Ä‘á»±ng nhục nhã, hạ thấp phẩm giá để mong được Ãch lợi cho mình mà dân gian gá»i là “ chịu đấm ăn xôiâ€, là ngÆ°á»i không có liêm sỉ, là kẻ tiểu nhân vá»›i tÆ° cách tầm thÆ°á»ng, hèn hạ. Biểu hiện bên ngoà i của hạng ngÆ°á»i nà y rất giống nhẫn nhục nhÆ°ng hoà n toà n không phải. Chúng ta cần chú ý phân biệt cho đúng. Bởi váºy, khi tiếp xúc vá»›i những ngÆ°á»i già u có, quyá»n thế, chúng ta phải kiểm soát tâm mình. Nếu bị ngÆ°á»i ta đối xá» không Ä‘Ã ng hoà ng mà mình vẫn nhịn, phải xét lại tâm mình xem việc mình nhịn là nhẫn nhục hay nịnh bợ, muốn cầu cạnh Ä‘iá»u gì.
NgÆ°á»i Ä‘á»i có những kẻ tiểu nhân, sẵn sà ng bán rẻ danh dá»±, phẩm giá để cầu danh lợi. NgÆ°á»i tu theo đạo Pháºt luôn tá» ra quân tá», có thái Ä‘á»™ bất cần, thấy lợi không ham, thấy danh không mà ng. Chúng ta chỉ cần sá»± tinh tấn, cần có Äạo đức cao dà y, cần có phÆ°á»›c và trà tuệ để giáo hoá chúng sinh.
NgÆ°á»i khiếp nhược, sợ hãi không biết là m gì khi bị chèn ép là ngÆ°á»i nhu nhược. Vì khi bị chèn ép, trong lòng há» cÅ©ng giáºn há»n, cÅ©ng uất ức nhÆ°ng không dám phản ứng vì ngÆ°á»i ta có thế lá»±c hÆ¡n mình. Và dụ, má»™t tù nhân bị cai ngục đánh Ä‘áºp, hà nh hạ nhÆ°ng anh ta vẫn chịu Ä‘á»±ng. TrÆ°á»ng hợp nà y gá»i là nhu nhược. Tuy có sá»± chịu Ä‘á»±ng, nhÆ°ng là chịu Ä‘á»±ng vì không có khả năng phản ứng, không có khả năng trả Ä‘Å©a nên không phải là nhẫn nhục theo đúng nghÄ©a của đạo Pháºt.
Có trÆ°á»ng hợp, ngÆ°á»i ta không phản ứng lại việc ngÆ°á»i khác chèn ép hay xúc phạm mình không phải vì yếu thế mà không muốn sá»± việc trở nên phức tạp, để lại háºu quả xấu. NhÆ° thế gá»i là ngÆ°á»i biết nhẫn nhục. Câu chuyện vá» hai đứa bé vá»›i má»™t cái bóp nhặt được trên Ä‘Æ°á»ng là má»™t và dụ.
Má»™t thằng bé trông cÅ©ng to con Ä‘ang Ä‘i trên Ä‘Æ°á»ng, chợt thấy cái bóp của ai đó đánh rÆ¡i. Nó vừa nhặt lên xem thì má»™t đứa bé khác, nhá» hÆ¡n nó, ở đâu chạy tá»›i đòi chia đôi số tiá»n có trong bóp. Nó không chịu vì muốn trả lại cho ngÆ°á»i bị mất. Äang dùng dằng, bá»—ng nó nhìn thấy má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông loay hoay tìm kiếm má»™t váºt gì. Há»i ra, biết cái bóp nhặt được là của ông ta, nó vui vẻ trả lại. NgÆ°á»i Ä‘Ã n ông mừng quá, mở ra xem. Tất cả tiá»n bạc, giấy tá» trong bóp vẫn còn nguyên. Ông bèn lấy ra năm chục ngà n để “háºu tạ†nó. Thằng bé dứt khoát không lấy. Nó giải thÃch ngắn gá»n : Nếu con muốn thì đã lấy hết rồi, con không trả lại chú đâu. Nghe váºy, ông ta cảm Æ¡n nó rối rÃt rồi Ä‘i. NgÆ°á»i Ä‘Ã n ông vừa Ä‘i khá»i, thằng bé nhá» hÆ¡n nói :
- Mà y đưa tao hai lăm ngà n.
- Tiá»n gì ?
- Vì tao với mà y cùng nhặt được, ông ta cho năm chục thì phải chia đôi, mà y hai lăm tao hai lăm.
- Lúc nãy mà y không thấy tao trả lại hết cho ông ta rồi à ?
- Tao không cần biết, ông ta cho năm chục tức mà y hai lăm tao hai lăm, còn trả là việc riêng của mà y, tao không biết.
Hai đứa cứ cãi qua cãi lại nhÆ° váºy má»™t lúc. Thằng nhỠđòi đánh thằng lá»›n vì không Ä‘Æ°a tiá»n cho nó. Thằng lá»›n bá»—ng đâm đầu chạy. NgÆ°á»i ta há»i nó: “Chẳng lẽ con không đánh lại nó hay sao mà bá» chạy ?â€. Nó trả lá»i: “Äâu có, nếu con đánh lại là nó chết, con phải chạy để đừng đánh nóâ€.
Äó chÃnh là sá»± nhẫn nhục đúng nghÄ©a. So sánh vá»›i trÆ°á»ng hợp thứ nhất, chúng ta thấy có sá»± khác biệt. Sở dÄ© ngÆ°á»i tù bị cai ngục đánh mà phải cắn răng chịu Ä‘á»±ng vì anh ta biết rằng mình không là m gì được ngÆ°á»i ta, quyá»n hà nh nằm trong tay há». TrÆ°á»ng hợp nà y, đứa bé lá»›n thừa khả năng đánh lại nhÆ°ng nó không đánh.
NhÆ° váºy, ngÆ°á»i có khả năng mà vẫn chịu Ä‘á»±ng, không phản ứng, không trả Ä‘Å©a là ngÆ°á»i có sức nhẫn nhục rất cao. Trong cuá»™c sống, ta gặp không Ãt trÆ°á»ng hợp chịu Ä‘á»±ng bởi không dám hoặc không đủ sức phản ứng, nhÆ°ng trong lòng vẫn nuôi ấm ức, chá» cÆ¡ há»™i phục thù: “ rồi sẽ biết tay taâ€. Äó không còn là nhẫn nhục nữa.
Chúng ta cần phân tÃch tâm để thấy sá»± khác nhau giữa hai trÆ°á»ng hợp nà y. Tất nhiên, đây là điá»u không Ä‘Æ¡n giản. Vì cái khó là ở việc phân tÃch hai cái tâm. Má»™t bên vì yếu thế nên phải nhịn nhÆ°ng trong tâm luôn luôn muốn trả Ä‘Å©a. Tâm muốn trả Ä‘Å©a khi bị ngÆ°á»i khác xúc phạm là tâm rất mạnh. Má»™t bên thừa khả năng, dÆ° thế lá»±c mà vẫn nhịn, không trả Ä‘Å©a do tâm vui là m mất Ä‘i Æ°á»›c muốn trả Ä‘Å©a. Äa số chúng ta Ä‘á»u bị tâm trả Ä‘Å©a thôi thúc. Há»… bị xúc phạm, chúng ta muốn phản ứng lại ngay. Bởi váºy, tâm không trả Ä‘Å©a là tâm rất quý. Gốc nhẫn nhục là ở nÆ¡i tâm ấy.
NgÆ°á»i tu hà nh phải tu là m sao trong thâm sâu của tâm không còn ý muốn trả Ä‘Å©a nữa ngay cả trong trÆ°á»ng hợp dÆ° thế lá»±c. NhÆ° thế, chúng ta đã thà nh tá»±u được nhẫn nhục, không phiá»n não, không giáºn há»n, không phản ứng …, dù mình dÆ° Ä‘iá»u kiện để là m Ä‘iá»u đó. Những ngÆ°á»i thoát được tâm muốn trả Ä‘Å©a rất đáng được ngợi ca, trân trá»ng.
Nhẫn nhục là phẩm chất của ngÆ°á»i biết tá»± trá»ng, biết giữ phẩm giá, không sợ hãi, nhÆ°ng giữ lòng bình thản tha thứ. Chỉ những ngÆ°á»i tu táºp hạnh Vô Ngã khiêm hạ, tá»± xem mình là cá» rácï má»›i nhẫn nhục được. Chúng ta biết rằng, bao nhiêu công hạnh Äạo đức Ä‘á»u táºp trung ở ba tâm hạnh ban đầu là Tôn kÃnh Pháºt, Từ bi và Khiêm hạ. Từ ba tâm nà y, vô số tâm hạnh khác được mở ra.
Nhẫn nhục có liên quan đến tâm khiêm hạ. NgÆ°á»i thấy mình nhÆ° cá» rác, cát bụi sẽ dá»… nhẫn nhục hÆ¡n. Bởi váºy, má»—i đêm khi ngồi thiá»n, chúng ta Ä‘á»u quán mình là cát bụi, là cá» rác. Khi bị ngÆ°á»i khác chá»i mắng, xúc phạm, chúng ta sẽ bình thản, không thấy gì đáng giáºn nữa. Tháºm chÃ, khi có ngÆ°á»i mắng mình là chó, mình vẫn không giáºn. Có khi còn trả lá»i nhẹ nhÆ° không khiến ngÆ°á»i ta phải bất ngá»: “ Bạn nói không đúng sá»± tháºt, nếu là chó vẫn còn lá»›n lắm, thá»±c ra tôi là cát bụi, cá» rácâ€â€¦
NgÆ°á»i ta kể rằng, vua Phillippe xứ Macédoine, cha của Alexandre Äại đế (ngÆ°á»i từng Ä‘em quân Ä‘i đánh từ Hi Lạp qua Ấn Äá»™, chiếm cả má»™t vùng đế quốc rất rá»™ng lá»›n qua Trung Äông, Ai Cáºp đến Ấn Äá»™) là ngÆ°á»i rất tinh tế. Ông cho rằng, bệnh chung của tất cả các ông vua trên thế giá»›i nà y là kiêu ngạo. Bởi váºy, ông dặn ngÆ°á»i hầu đứng ở đầu giÆ°á»ng, má»—i buổi sáng, khi ông vừa thức dáºy, câu phải nói vá»›i ông đầu tiên là : Philip, ngÆ°Æ¡i phải nhá»› rằng ngÆ°Æ¡i chỉ là má»™t con ngÆ°á»i tầm thÆ°á»ng mà thôi. Là m nhÆ° váºy là ông muốn nhắc nhở mình suốt cuá»™c Ä‘á»i ông không được kiêu ngạo. Vì kiêu ngạo thÆ°á»ng Ä‘em lại thất bại cho con ngÆ°á»i. Vì thế, trong cuá»™c Ä‘á»i là m vua, ông trị dân rất thà nh công. Con trai ông là Alêchxăng Äại đế, từng chinh phục khắp nÆ¡i cÅ©ng là ngÆ°á»i Ä‘a mÆ°u, túc trÃ.
Thá»i đó, vua Philip muốn cất quân sang đánh chiếm má»™t nÆ°á»›c lân cáºn. Thấy nguy cÆ¡ vua Philip sẽ xâm lược đất nÆ°á»›c mình, trong khi dân chúng lo vui chÆ¡i không phòng bị, nhà hùng biện Demothène đã đứng lên hô hà o, kêu gá»i dân chúng Ä‘oà n kết, rèn luyện đểø chống lại kẻ thù. Ông mắc táºt nói ngá»ng nên hằng ngà y, ông ra bá» biển để viên sá»i lên lưỡi gà o thi vá»›i sóng biển để luyện giá»ng. Cứ nhÆ° thế, sau nà y ông đã trở thà nh má»™t nhà hùng biện nổi tiếng thá»i cổ. Ông đứng giữa đô thị khuyên dân chúng phải biết tai há»a mà vua Philip sắp giáng xuống đất nÆ°á»›c mình. Thám tá» của vua Philip ghi lại tất cả những lá»i Demothène nói trÆ°á»›c dân chúng và mang vá» trình cho vua Philip xem. Äó là những lá»i công kÃch gay gắt vua Philip. Äá»c xong, nhà vua không giáºn lại khen Demothène nói hay: “ Trẫm mà trá»±c tiếp nghe những lá»i nà y chắc trẫm cÅ©ng chống lại chÃnh mìnhâ€. Tuy váºy, vua Philip vẫn cất quân sang đánh và thắng lợi vẻ vang. Ông chiến thắng bởi ông là má»™t ông vua, vừa là má»™t nhà minh triết. Cái sáng suốt của ông không chỉ thể hiện ở sá»± khôn ngoan, ở chiến thuáºt bên ngoà i mà còn thể hiện ở sá»± kiểm soát trong tâm của mình. NgÆ°á»i ta khâm phục vua Philip là nhÆ° váºy.
Giá»i việc bên ngoà i mà vẫn kiểm soát được tâm bên trong, đó là điá»u rất hay mà ngÆ°á»i tu theo đạo Pháºt cần để ý. Khi trở nên giá»i giang, gánh vác được má»i việc, chúng ta phải thÆ°á»ng xuyên kiểm soát tâm mình, nhất là tâm kiêu mạn. NhÆ° váºy, tâm khiêm hạ là ná»n tảng để chúng ta tu táºp được những tâm nà y.
d) Có trÆ°á»ng hợp nhẫn nhục vì từ bi:
Chúng ta từng nghe câu chuyện vị vua tiá»n thân của Pháºt, bá» ngai vua để dân chúng thoát khá»i cảnh chiến tranh. Ông nhÆ°á»ng nÆ°á»›c của ông cho vua nÆ°á»›c địch. Äức Pháºt vô lượng kiếp từng là m vua do Ngà i có phÆ°á»›c lá»›n. Ngà i là m vua cai trị thiên hạ vá»›i tất cả lòng thÆ°Æ¡ng yêu. Lúc bấy giá», dân số vẫn còn Ãt nên vua thÆ°á»ng trá»±c tiếp đến thăm từng ngÆ°á»i dân. Ai có chuyện gì, Ngà i Ä‘á»u chăm sóc chu đáo. Do ngân quỹ quốc gia thÆ°á»ng dà nh cứu trợ dân nên nhà vua không trang bị cho việc võ bị quân sá»±. Lá»±c lượng, quân sá»± của Ngà i rất yếu. NÆ°á»›c láng giá»ng biết Ä‘iá»u đó nên cất quân sang đánh chiếm. Khi thám tỠở biên giá»›i chạy vá» cấp báo, vua ngồi suy nghÄ© rất lâu. Ngà i thấy rằng, nếu chống lại chắc chắn chÃn mÆ°Æ¡i phần trăm thất bại thuá»™c vá» nÆ°á»›c mình. NhÆ° váºy, sá»± hy sinh xÆ°Æ¡ng máu của dân chúng là quá lá»›n. HÆ¡n nữa, vị vua kia cÅ©ng là ngÆ°á»i biết cai trị dân. NghÄ© váºy, Ngà i đã hạ lệnh cho quân sÄ© không cầm vÅ© khÃ. Các quan tÆ°á»›ng, lÃnh tráng mở cá»a thà nh đứng hai bên chá» quân nÆ°á»›c kia tiến tá»›i. Xong đâu đấy, Ngà i nhảy lên lÆ°ng ngá»±a chạy trốn.
Khi dẫn quân ầm ầm kéo đến, ông vua nÆ°á»›c kia vô cùng ngạc nhiên khi thấy dân chúng yên lặng, binh sÄ© không ai chiến đấu. Ông tiến và o thà nh, quan lại cÅ©ng đứng yên nhÆ° Ä‘ang đón tiếp. Ngai và ng trống rá»—ng, há»i ra má»›i biết ông vua kia đã chạy mất rồi. Ông ngá»a mặt lên trá»i cÆ°á»i và nói rằng : “Thằng kia nghe tiếng đã sợ chạy mất rồi, nhÆ°ng biết đâu nó lại kết táºp lá»±c lượng, quay lại đánh mìnhâ€. Ông ra lệnh truy nã và hứa sẽ trá»ng thưởng cho ai bắt được vị vua nà y.
Sau khi rá»i thà nh, Ngà i Ä‘i lang thang trong rừng, Ä‘Ã o củ, ăn lá cây sống cho qua ngà y. Quần áo Ngà i cÅ©ng đã rách rÆ°á»›i trông tháºt thảm hại. Má»™t hôm, trên Ä‘Æ°á»ng rừng, Ngà i gặp má»™t ngÆ°á»i Bà la môn. NgÆ°á»i ấy há»i thăm Ngà i có biết Ä‘Æ°á»ng vá» kinh thà nh xứ đó hay không. Ngà i há»i : “Äể là m gì ? â€. Ông ta trả lá»i : “ Dạ, tôi nghe đồn ông vua trị vì xứ ấy là ngÆ°á»i rất tốt, thÆ°á»ng giúp đỡ má»i ngÆ°á»i. Tôi ở xa đến, hoà n cảnh của tôi vô cùng bi đát. Bây giá», năm sáu bà vợ và mấy chục đứa con tôi Ä‘á»u rÆ¡i và o hoà n cảnh nhÆ° váºy. Nếu không được giúp đỡ, chắc gia đình tôi phải chấp nháºn má»™t kết cục bi thảm là chết đói. Nghe tiếng ông vua ấy tốt, tôi quyết tìm đến để được giúp đỡâ€. Nghe váºy, Ngà i thốt lên: “ Trá»i Æ¡i, ông vua đó chÃnh là ta đâyâ€. NgÆ°á»i Bà la môn ôm nhà vua vừa khóc vừa nói: “ Trá»i Æ¡i! Tôi Ä‘i tìm Ngà i để Ngà i giúp đỡ tôi, không ngá» Ngà i thân tà n ma dại nhÆ° váºy biết là m sao đượcâ€. Suy nghÄ© má»™t lúc, Ngà i nói: “ Thôi được, ta còn cách giúp ngÆ°Æ¡i. NgÆ°Æ¡i trói ta lại, Ä‘em ná»™p cÅ©ng được má»™t món tiá»n kha kháâ€. NgÆ°á»i Ä‘Ã n ông hoảng hốt: “Trá»i Æ¡i, là m sao con là m được Ä‘iá»u đóâ€.“NgÆ°Æ¡i cứ là m theo lá»i ta Ä‘i. Ta chỉ có má»™t thân, má»™t mình không sao, năm sáu bà vợ vá»›i mấy chục đứa con ngÆ°Æ¡i má»›i quan trá»ngâ€. Nghe Ngà i phân tÃch, ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông xiêu lòng, lấy dây thừng trói vua dẫn vá». Ông vua Ä‘ang ngá»± trị ngai và ng lúc bấy giá» mừng quá, vì nghÄ© sẽ trừ được háºu hoạ. Sau khi ban thưởng rất trá»ng háºu cho ngÆ°á»i Bà la môn, ông há»i : “ NgÆ°Æ¡i là m thế nà o bắt được hắn? â€. NgÆ°á»i Bà la môn kể lại đầu Ä‘uôi câu chuyện. Nghe xong, nhà vua rất xúc Ä‘á»™ng. Ngà i không ngá» trên Ä‘á»i nà y còn có ngÆ°á»i tốt đến thế, luôn sẵn sà ng hi sinh vì ngÆ°á»i khác, không nghÄ© đến bản thân mình. Ông cảm thấy bao nhiêu năm chinh chiến, tranh già nh, chiếm Ä‘oạt, mình không cao cả bằng con ngÆ°á»i ấy, con ngÆ°á»i lúc nà o cÅ©ng chỉ biết hy sinh, nhÆ°á»ng nhịn. Nhà vua thức tỉnh, Ngà i xin lá»—i và cởi trói cho vị vua nhân đức kia. Sau khi trả lại ngôi vua, hai bên kết nghÄ©a bang giao.
NhÆ° váºy, hà nh Ä‘á»™ng của Ngà i là biểu hiện của Äức nhẫn nhục cao cả. Sá»± nhẫn nhục ấy xuất phát từ tâm từ bi chứ không vì lợi Ãch cá nhân.
Từ chuyện vị vua rá»i bá» ngai và ng (tiá»n thân của Äức Pháºt) ấy, chúng ta liên hệ đến trÆ°á»ng hợp vua Trần Thái Tông ở Việt Nam. Khi ông má»›i lên ngôi, Mông Cổ kéo quân sang xâm lược nuá»›c ta. Lịch sá» còn ghi lại, vó ngá»±a Mông Cổ Ä‘i đến đâu, cá» cây không má»c được đến đó. Quân Mông Cổ rất hùng mạnh. Chúng Ä‘em quân xâm chiếm khắp nÆ¡i, từ châu à đến châu Âu. Bởi váºy, khi nghe tin Mông Cổ sắp Ä‘em quân sang đánh nÆ°á»›c ta, vua Trần Thái Tông rất lo sợ. Ngà i nghÄ© rằng, nếu Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i chúng, chắc chắn sẽ tắm máu không biết bao nhiêu sinh linh vô tá»™i. Ngà i bà n vá»›i Thái sÆ° Trần Thủ Äá»™ nên đầu hà ng cho muôn dân thoát khá»i cảnh núi xÆ°Æ¡ng sông máu. Ông Trần Thủ Äá»™ trả lá»i má»™t cách cÆ°Æ¡ng quyết : “ Nếu Bệ hạ muốn hà ng, xin hãy chém đầu thần Ä‘i đãâ€. Lúc đó, ông Trần Thủ Äá»™ cÆ°Æ¡ng quyết chiến đấu vì ông có niá»m tin là mình sẽ chiến thắng. Dù có quyết Ä‘oán và đôi khi thủ Ä‘oạn, nhÆ°ng quyết tâm của ông đã giúp chúng ta chiến thắng quân Mông Cổ, mở ra má»™t trang sá» oai hùng trong lịch sá» chống ngoại xâm của dân tá»™c. Cho đến bây giá», thế giá»›i vẫn chÆ°a hết băn khoăn, không hiểu vì sao má»™t đất nÆ°á»›c nhá» bé nhÆ° Việt Nam lại chiến thắng được quân Mông Cổ. NgÆ°á»i ta đặt vấn Ä‘á» nghiên cứu lại những bà i há»c chiến thắng quân Mông Cổ của Việt Nam.
Chúng ta đã ba lần chiến thắng quân Nguyên Mông. Hai lần sau là công của vua Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông. Có nhiá»u nguyên nhân Ä‘em lại những chiến thắng vẻ vang ấy. Trong đó có má»™t nguyên nhân vô cùng quan trá»ng là cuá»™c kháng chiến được dẫn dắt bởi những vị minh quân, có đạo đức cao dà y. Trong “ Bạch Äằng giang phúâ€, ông TrÆ°Æ¡ng Hán Siêu đã ngợi ca:
Anh minh hai vị Thánh quân
Sông đây rá»a sạch mấy lần giáp binh
Giặc tan muôn thuở thanh bình
Bởi đâu đất hiểm, cốt mình đức cao.
TrÆ°Æ¡ng Hán Siêu là má»™t mÆ°u thần của HÆ°ng Äạo VÆ°Æ¡ng, cùng vá»›i VÆ°Æ¡ng vạch ra những quyết sách đánh giặc, nhÆ°ng lại cÅ©ng là ngÆ°á»i thầm lặng Ãt bá»™c lá»™.
Má»™t Ä‘iá»u chúng ta phải ghi nháºn là các báºc vua quan Ä‘á»i Trần: Trần Thái Tông, Trần Thánh Tông, Trần Nhân Tông, Trần Thủ Äá»™, Trần HÆ°ng Äạo…đá»u ngưỡng má»™ đạo Pháºt. Há» Ä‘á»u là những Thiá»n sÆ°, có đạo đức. Trần HÆ°ng Äạo là ngÆ°á»i có sở đắc tâm linh rất sâu. Ông có đạo đức, có tu táºp, và có công lá»›n vá»›i đất nÆ°á»›c. Vì thế, ngÆ°á»i Ä‘á»i tôn thỠông nhÆ° má»™t vị Thánh (Äức Thánh Trần).
NhÆ° váºy, việc Trần Thủ Äá»™ cÅ©ng nhÆ° các Ä‘á»i vua Trần sau nà y quyết tâm chiến đấu chống Mông Cổ mà không nhẫn nhục là đúng hay sai ? Phải chăng, hà nh Ä‘á»™ng chống lại ngoại xâm má»™t cách ngoan cÆ°á»ng nhÆ° váºy là không đúng vá»›i hạnh nhẫn nhục của đạo Pháºt ?
Ở đây, chúng ta cần lÆ°u ý má»™t Ä‘iá»u, ở và o hoà n cảnh của các vị ấy thì không thể nghÄ© đến cá nhân nữa mà phải đặt vấn đỠđại thể, vấn Ä‘á» của quốc gia, dân tá»™c. Cho nên, vị vua (trong câu chuyện tiá»n thân Äức Pháºt) nhịn nhục là vì dân. Các vua Trần quyết đánh cÅ©ng vì dân chứ không phải vì sá»± nghiệp của riêng mình.
Vẫn biết rằng, nhẫn nhục là Äạo ïđức cao quý mà má»—i chúng ta phải tu táºp, rèn luyện nhÆ°ng không phải trong bất kỳ tình huống nà o chúng ta cÅ©ng nhẫn nhục. Chúng ta cần lÆ°u ý đến quyá»n lợi của nhiá»u ngÆ°á»i mà có thái Ä‘á»™ ứng xá» phù hợp. Vá»›i bản thân mình, má»™t khi đã tu hạnh vô ngã, khiêm hạ thì chúng ta sẽ nhẫn nhục được. NhÆ°ng khi biết thái Ä‘á»™, quyết định của mình có liên quan đến quyá»n lợi của má»i ngÆ°á»i, chúng ta phải cân nhắc. Trong đánh giá ngÆ°á»i khác cÅ©ng váºy, chúng ta phải xem thái Ä‘á»™ ứng xá» của há» liên quan đến lợi Ãch cá nhân hay quyá»n lợi của nhiá»u ngÆ°á»i, không được đánh giá má»™t cách phiến diện, má»™t chiá»u.
3. Nhẫn nhục là biết trả cho hết nghiệp:
Trong vô lượng kiếp luân hồi, chúng ta đã tạo rất nhiá»u nghiệp. Có thể trong vô lượng kiếp trÆ°á»›c, chúng ta đã gây ra không biết bao nhiêu Ä‘iá»u không tốt, là m khổ không biết bao nhiêu ngÆ°á»i. Vì váºy, chúng ta hãy nghÄ© rằng, mình có mặt trên cuá»™c Ä‘á»i nà y là để trả cho hết những nghiệp đó. Nếu gặp khó khăn, trắc trở trong cuá»™c sống, chúng ta cÅ©ng phải nhẫn nhục, chịu Ä‘á»±ng để trả những nghiệp mà mình đã gây ra trong quá khứ. Äó là sá»± công bình. Chúng ta chỉ mong nhÆ° váºy thôi, mong nhẫn nhục tu hà nh để thà nh Con ngÆ°á»i đúng nghÄ©a, đừng nghÄ© đến Ä‘iá»u gì xa xôi, tu để thà nh Thánh, hay thà nh Bồ Tát. Có những nghiệp chúng ta đã tạo nên trong quá khứ, kiếp nà y hiện ra cho chúng ta trả. NhÆ°ng cÅ©ng có những nghiệp không hiện ra kiếp nà y, mà hẹn đến mấy kiếp sau. Äừng nghÄ© há»… kiếp nà y gieo Ä‘iá»u gì, chúng ta trả liá»n ngay Ä‘iá»u đó. Có những nghiệp hẹn đến năm mÆ°á»i kiếp sau, có khi má»™t trăm kiếp sau, chúng ta má»›i gặp nhân duyên để trả.
Chúng ta còn nhá»› chuyện ngà i Triệu Thố Viên án- Ngá»™ Äạt Quốc sÆ° trong Thuá»· Sám. MÆ°á»i Ä‘á»i trÆ°á»›c khi là m Ngá»™ Äạt Quốc sÆ°, Ngà i đã từng là m Viên án. Vì tâu oan, Ngà i đã giết chết má»™t ngÆ°á»i. Oan hồn theo Ä‘uổi mãi đến mÆ°á»i kiếp má»›i báo thù được, bằng cách nháºp và o thân Ngà i là m thà nh mụt ghẻ mặt ngÆ°á»i khiến Ngà i Ä‘au Ä‘á»›n vô cùng.
NhÆ° váºy, không phải má»—i nghiệp Ä‘á»u được trả liá»n. Không ai trong chúng ta lại không từng gây nghiệp. Có nhiá»u nghiệp, chúng ta đã tạo nên trong vô lượng kiếp quá khứ nên bây giá» phải có sức mạnh chịu Ä‘á»±ng, trả cho hết những nghiệp ấy. Biết váºy, khi bị xúc phạm đến bản thân, chúng ta phải chịu Ä‘á»±ng, không phản ứng, không oán thù để tránh tạo thêm tạo thêm nghiệp má»›i, tạo thêm oan trái má»›i cho Ä‘á»i sau.
Có câu chuyện tiá»n thân của Pháºt lúc còn là Äạo sÄ© tu trong rừng. Thá»i đó có má»™t ông vua tên là Ca Lợi. Má»™t hôm, ông cùng các cung nữ và o rừng dạo chÆ¡i. Khi má»i ngÆ°á»i tản ra dạo chÆ¡i, ngắm cảnh, các cung nữ đến bệ đá thấy má»™t Äạo nhân Ä‘ang ngồi bất Ä‘á»™ng, gÆ°Æ¡ng mặt an tÄ©nh, hiá»n là nh. Các cô liá»n đặt cây trái lên cúng dÆ°á»ng, đảnh lá»… và há»i pháp. Vị Äạo sÄ© thuyết pháp cho các cô nghe. Lần lượt, các cung nữ khác đến rất đông, ngồi quanh vị Äạo sÄ© để nghe thuyết pháp. Lúc đó, nhà vua Ä‘ang dạo chÆ¡i bá»—ng nháºn ra xung quanh mình không còn má»™t ai. Ông Ä‘i tìm và bắt gặp hình ảnh má»™t Äạo sÄ© ngồi giữa Ä‘ang say sÆ°a nói, chung quanh là các cung nữ yêu quý của mình chăm chú lắng nghe. Lòng tá»± ái trá»—i dáºy (cÅ©ng là nghiệp xÆ°a nay đã đến lúc đòi), ông há»i Äạo sÄ© má»™t cách xấc xược : “ Ông ở đây là m gì ?â€. Äạo sÄ© trả lá»i: “ThÆ°a Äại vÆ°Æ¡ng, tôi ở đây tu hạnh nhẫn nhục†. “Äượcâ€, vua vừa nói vừa rút gÆ°Æ¡m ra chặt đứt cánh tay phải của ngà i Äạo sÄ©. Cánh tay rÆ¡i xuống, máu tuôn xối xả. Vua há»i: “ Sao, nhẫn được không?â€. Äạo sÄ© trả lá»i: “ThÆ°a Äại vÆ°Æ¡ng, tôi nhẫn đượcâ€. Ông vua vung gÆ°Æ¡m lần nữa, cánh tay trái rÆ¡i xuống. Ông lại há»i: “Sao, nhẫn được không?â€. “ThÆ°a Äại vÆ°Æ¡ng, tôi nhẫn đượcâ€. Nhà vua lại vung gÆ°Æ¡m lên chém và há»i: “Sao nhẫn được không?â€. “Dạ đượcâ€. Vua lại vung gÆ°Æ¡m lần nữa và há»i “Nhẫn được không?â€. Äạo sÄ© vẫn bình thản: “Dạ nhẫn đượcâ€. Lúc nà y, hình nhÆ° nghiệp quá khứ đòi xong rồi, nhà vua bá»—ng thấy hối háºn. Ngà i buông gÆ°Æ¡m quỳ xuống trÆ°á»›c mặt Äạo sÄ© xin sám hối.
Máu ra nhiá»u quá không cứu được, vị Tiên nhân đã chết. TrÆ°á»›c khi nhắm mắt, Ngà i nói: “Tôi nhẫn nhục được, tôi không oán thù Äại vÆ°Æ¡ng, tôi vẫn thÆ°Æ¡ng yêu Äại vÆ°Æ¡ng nhÆ° má»i ngÆ°á»i, và tôi nguyện sau nà y khi thà nh Pháºt, ngÆ°á»i đầu tiên tôi Ä‘á»™ sẽ là Äại vÆ°Æ¡ng.â€
Quả tháºt, sau nà y thà nh Pháºt, Ngà i đã Ä‘á»™ cho vị vua ấy. Kiá»u Trần NhÆ°, ngÆ°á»i đệ tỠđắc A La Hán đầu tiên chÃnh là ông vua đã chém Ngà i khi xÆ°a. Ngà i đã giữ lá»i hứa, không oán thù vì Ngà i hiểu đó là nghiệp quá khứ mà mình phải trả.
Các vị Bồtát nhẫn nhục vì hÆ¡n ai hết, các Ngà i nhá»› Ä‘Ãch xác mình đã là m gì, chuyện đã xảy ra ở đâu, bây giá» là lúc phải trở lại trả nghiệp…Vì váºy, các Ngà i không bao giá» giáºn, cÅ©ng không Ä‘á»™ng tâm, không phiá»n não. Chúng ta cÅ©ng váºy, đã gây ra nhiá»u nghiệp từ quá khứ, bây giá» gặp lại những oan trái, phải biết kiên nhẫn chịu Ä‘á»±ng. Äó là thái Ä‘á»™ đúng nhất của ngÆ°á»i đệ tá» Pháºt.
Và dụ, khi gặp má»™t ngÆ°á»i nà o đó, dù chúng ta không là m Ä‘iá»u gì sai trái nhÆ°ng tá»± nhiên há» ghét mình cay đắng, chúng ta cảm thấy rất khổ tâm. NhÆ°ng đến lúc nà o đó, trong má»™t giấc mÆ¡ bất chợt chúng ta thấy được trong tiá»n kiếp đã có oan trái vá»›i há». Có thể mình vá»›i hỠđã từng gặp nhau trong chiến tráºn, Khi đó, mình là ngÆ°á»i chiến thắng, hả hê vui sÆ°á»›ng, còn há» thất bại ôm buồn giáºn cho đến kiếp nà y. Bởi váºy, khi gặp lại, há» thù ghét và tìm cách hại mình đủ Ä‘iá»u. Vì giấc mÆ¡ đã hiện ra cho biết Ä‘iá»u đó nên bây giá» chúng ta hiểu và không còn buồn giáºn nữa. Äây là trÆ°á»ng hợp nhẫn nhục do nhá»› Ä‘Ãch xác được nghiệp quá khứ mình đã gây ra.
Thá»i Äức Pháºt, tại là ng ná» có má»™t gia đình sinh được má»™t cô con gái rất xinh đẹp. NgÆ°á»i cha biết coi tÆ°á»›ng số. Nhìn con gái quý tÆ°á»›ng đầy đặn, ông nói rằng, con gái ông phải là m đến ngôi Hoà ng háºu, nghÄ©a là danh vá»ng tá»™t đỉnh. Bởi váºy, ông phải kén má»™t chà ng rể Ä‘Ã ng hoà ng, danh giá. Äang trong giai Ä‘oạn kén rể, má»™t hôm trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i, cô gái gặp Äức Pháºt Ä‘ang Ä‘i khất thá»±c. Nhìn Ngà i, cô ngạc nhiên quá Ä‘á»—i vì không ngá» trên Ä‘á»i nà y lại có má»™t ngÆ°á»i đẹp trai, hảo tÆ°á»›ng đến nhÆ° váºy. Cô vá»™i và ng chạy vá» nói vá»›i cha: “ThÆ°a cha, con đã gặp ngÆ°á»i xứng đángâ€. “NgÆ°á»i đó nhÆ° thế nà o?â€. “Con ngÆ°á»i vô cùng tốt, vô cùng đẹp, tÆ°á»›ng vô cùng quý, chỉ có Ä‘iá»u là đang Ä‘i tu†Ông nói: “Äể cha xem saoâ€. Nói rồi, ông Ä‘i và o rừng hÆ°á»›ng vá» nÆ¡i Äức Pháºt Ä‘ang Ä‘i. Äức Pháºt biết được tâm ông ta nên dùng thần thông in lại dấu chân Ngà i lên mặt đất ( bình thÆ°á»ng Ngà i Ä‘i rất nhẹ).
Bà n chân Äức Pháºt có má»™t cái xoáy ở giữa, nhÆ° là bánh xe pháp. Khi và o rừng, nhìn thấy dấu chân, ông già nói: “Không xong rồi†và quay vá». Ông nói vá»›i vợ: “Không được rồi bà ơi, ngÆ°á»i nà y là vị Thánh, bà n chân rất đầy lại có xoáy ở giữaâ€. Bà vợ thÆ°Æ¡ng con gái quá nên thuyết phục chồng : “Thôi kệ, Thánh thì Thánh, tu thì tu, cÅ©ng có thể là m vua được. Con mình đã thÃch rồi, đừng để nó buồnâ€. Hai vợ chồng cùng vá»›i con gái dắt nhau và o rừng gặp Ngà i. Lúc ấy, Äức Pháºt Ä‘ang bình lặng ngồi Thiá»n. Ông già đứng chà o và nói: “ ThÆ°a ông, tôi là ngÆ°á»i già u có ở là ng nà y, tôi có má»™t đứa con gái duy nhất, sắc đẹp của nó cÅ©ng không thua kém ai. Äã đến lúc cần phải chá»n cho nó má»™t nÆ¡i xứng đáng để gởi tấm thân. Nó có quý tÆ°á»›ng đặc biệt. Thấy Ngà i cÅ©ng rất quý, tôi muốn chá»n Ngà i là m con rể. Mặc dù Ngà i Ä‘ang tu hà nh, nhÆ°ng nếu Ngà i đồng ý vá» là m rể của tôi thì Ngà i sẽ được tất cảâ€. Ông huyên thuyên, hứa hẹn rất nhiá»u. Äức Pháºt trả lá»i: “ Từ rất lâu, NhÆ° Lai đã vứt bá» tất cả má»i tham muốn tầm thÆ°á»ng ở thế gian nà y. Ãi dục chỉ là m cho ngÆ°á»i ta Ä‘au khổ. Còn tấm thân gá»i là đẹp, mỹ miá»u có nghÄ©a lý gì đâu. Äó chẳng qua là cái túi da mỹ miá»u chứa Ä‘á»±ng bên trong những Ä‘iá»u hôi thối. Má»™t ngà y kia, thân sẽ già nua, tà n tạ héo úa, da sẽ nhăn nheo, tóc bạc, mắt tà hÃ, lÆ°ng còng…Nếu nhìn kỹ bản chất, sẽ không có gì là đẹp, đừng chấp và o sắc đẹp. NhÆ° Lai từ lâu đã vượt qua những ham muốn tầm thÆ°á»ng nhÆ° váºyâ€.
Biết không thuyết phục được, hai vợ chồng tiu nghỉu ra vá». Cô gái nghe váºy, không hiểu rõ đó là đạo lý, cứ tưởng rằng ngÆ°á»i kia chê mình xấu, chá»i mình bên ngoà i đẹp đẽ mỹ miá»u nhÆ°ng bên trong hôi thối. Cô đâm ra giáºn và nuôi lòng oán háºn. Quả tháºt, ông già coi tÆ°á»›ng đúng. Sau nà y vua Udena (tức vua U Äiá»n) rÆ°á»›c bà vá» là m Hoà ng háºu. NhÆ°ng trong lòng bà vẫn nuôi mối căm thù đó.
Má»™t lần, nghe tin Äức Pháºt tá»›i xứ mình, bà ra lệnh toà n dân đứng hai bên Ä‘Æ°á»ng để chá»i Ngà i. Lúc đó, Ä‘Æ°á»ng sá rất hẹp. NgÆ°á»i đứng hai bên chỉ tay và o gần chạm mặt Ngà i. Cứ thế, há» xếp hà ng hai bên chá»i mắng Ngà i tháºm tệ. Ai chá»i hay Ä‘á»u được Hoà ng háºu trá»ng thưởng. Ngà i A Nan Ä‘i vá»›i Ngà i không chịu nổi cảnh ngÆ°á»i ta xúc phạm Äức Pháºt bèn thÆ°a:
- Bạch Thế Tôn, dân xứ nà y không ưa mình, thôi chúng ta đi nơi khác.
- Äi đâu, nếu nÆ¡i đó ngÆ°á»i ta chá»i nữa thì sao?
- Dạ, mình đi chỗ khác nữa.
- Nếu Ä‘i nữa cÅ©ng gặp ngÆ°á»i ta chá»i thì sao?
- Dạ, mình lại đi nữa.
Äức Pháºt nói:
- “Không phải, nghiệp xuất hiện chá»— nà o sẽ hết ở chá»— đóâ€.
Nói rồi, Ngà i ôm bình bát Ä‘i tiếp. NÆ¡i nà o có ngÆ°á»i Ä‘ang chá» Ngà i đến để chá»i, là Ngà i đến nÆ¡i đó. Cứ thế, nghe ngÆ°á»i ta chá»i chá»— nà y xong, Ngà i lại đến chá»— khác tiếp tục nghe chá»i. Ngà i A Nan vẫn lẽo đẽo theo sau để được nghe chá»i cùng Ngà i.
Ngà y hôm đó, không ai cúng váºt gì, hai thầy trò nghe chá»i no và nhịn đói trở vá». Hôm sau, vẫn ôm bình bát, Ngà i Ä‘i và o là ng. Dân chúng cÅ©ng đứng xếp hà ng chá» chá»i. Không má»™t chút ngần ngại, Ngà i đến ngay những chá»— há» Ä‘ang đứng. Qua hết con Ä‘Æ°á»ng nà y, rồi lại đến con Ä‘Æ°á»ng kia, ngÆ°á»i ngÆ°á»i Ä‘ang đứng chá» Ngà i để chá»i, Ngà i vẫn không nói gì. Thêm má»™t ngà y nữa, Ngà i nhịn đói để nghe chá»i rồi trở vá» nhà .
Ngà i A Nan vô cùng Ä‘au khổ. Äến ngà y thứ tÆ°, dân chúng bắt đầu không chá»i nổi nữa. Thấy Ngà i vẫn tiếp tục ôm bình bát Ä‘i má»™t cách thong dong, há» chỉ đứng nhìn vá»›i ánh mắt ngạc nhiên pha lẫn niá»m thán phục mặc cho Hoà ng háºu ra lệnh tiếp tục chá»i. Ngà i cứ lặng lẽ Ä‘i. NgÆ°á»i ta cứ lặng lẽ nhìn. Thấy dân chúng không chá»i nữa, Hoà ng háºu hạ lệnh quyết liệt hÆ¡n. CÅ©ng chỉ được má»™t và i ngÆ°á»i chá»i má»™t hai câu rồi dừng lại. Há» không dám chá»i nữa vì nhìn thấy gÆ°Æ¡ng mặt của Ngà i rạng rỡ, bình an, mà từ bi quá. Dần dần, Ngà i đã hoá Ä‘á»™ được dân chúng xứ nà y.
Sở dÄ© Äức Pháºt nhẫn nhục phi thÆ°á»ng nhÆ° váºy vì Ngà i biết trong má»™t kiếp xa xÆ°a nà o đó, Ngà i đã xúc phạm đến danh dá»± của ngÆ°á»i khác. Không chỉ xúc phạm Hoà ng háºu, Ngà i còn chạm đến dân xứ đó. Chuyện ngÆ°á»i ta đến đòi há»i cÆ°á»›i xin chỉ là má»™t cái mốc, má»™t cái duyên của hiện tại để quả báo xuất hiện. Äó không phải là Nhân chánh. Cái Nhân chánh đã nằm ở nhiá»u kiếp trÆ°á»›c, lúc Ngà i xúc phạm cả má»™t xứ dân.
Chúng ta không nên nhầm lẫn nhẫn nhục vá»›i thái Ä‘á»™ Æ°Æ¡n hèn, cầu an, Ãch ká»· khi nhìn thấy ngÆ°á»i khác bị ức hiếp, bị nguy hại.
Chẳng hạn, trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i gặp tên cÆ°á»›p Ä‘ang giáºt dây chuyá»n của má»™t cô gái, chúng ta không được nhẫn nhục mà bá» qua. Äó là thái Ä‘á»™ Æ°Æ¡n hèn, cầu an, Ãch ká»·, chứ không phải nhẫn nhục. Trong trÆ°á»ng hợp nà y, nếu có há»c được món võ nà o, chúng ta hãy là m ngÆ°á»i anh hùng cứu giúp ngÆ°á»i ta. Nếu lượng sức mình không là m nổi, chúng ta phải tri hô, kêu cứu để má»i ngÆ°á»i giúp đỡ. Hãy nhá»› rằng, nhẫn nhục chỉ vì mình là điá»u Ä‘Æ¡n giản, nhÆ°ng liên quan đến ngÆ°á»i khác chúng ta phải cẩn tháºn, cần chá»n thái Ä‘á»™ ứng xá» thÃch hợp.
Lịch sá» mấy ngà n năm dá»±ng nÆ°á»›c và giữ nÆ°á»›c của dân tá»™c ta đã chứng minh Ä‘iá»u ấy. Không phải lúc nà o cha ông ta cÅ©ng nhịn nhục. Dù rất yêu chuá»™ng hòa bình, nhÆ°ng khi cần thiết, nhân dân ta cÅ©ng đứng lên chiến đấu ngoan cÆ°á»ng để bảo vệ ná»n Ä‘á»™c láºp, tá»± do cho dân tá»™c. Có những ngÆ°á»i có thể được chúng ta cảm hóa bởi thái Ä‘á»™ nhẫn nhục. Khi há» nặng lá»i, xúc phạm, chúng ta vẫn hiá»n là nh, nhẫn nhục, dần dần hỠđổi tâm thÆ°Æ¡ng cảm. NhÆ°ng vá»›i không Ãt ngÆ°á»i, chúng ta cần có thái Ä‘á»™ nghiêm khắc để dạy cho há» bà i há»c, ngăn không cho há» tiếp tục gây ra lầm lá»—i. Bởi những ngÆ°á»i ấy thÆ°á»ng có bản chất hung dữ. Thấy chúng ta nhịn nhục, há» tá»± rút ra má»™t chân lý, sống ở Ä‘á»i muốn thà nh công phải hung dữ, phải biết lấn lÆ°á»›t ngÆ°á»i khác già nh quyá»n lợi vá» mình. Chúng ta từng nghe những kẻ không có lÆ°Æ¡ng tri quan niệm: “Phải biết ác, biết tà n nhẫn để sống cho mạnh mẽ†hoặc “Mạnh được yếu thuaâ€. Vá»›i những con ngÆ°á»i nhÆ° váºy, đức nhẫn nhục của chúng ta không thể cảm hoá được, nên phải có thái Ä‘á»™ rõ rà ng, dứt khoát kẻo đôi khi sá»± nhẫn nhục của mình lại gây nên tai hoạ cho ngÆ°á»i khác. Äối vá»›i kẻ thù xâm lược, nhẫn nhục cà ng không Ä‘em lại hiệu quả, chúng ta cần mạnh mẽ hÆ¡n, quyết liệt hÆ¡n vì bản chất của bá»n xâm lược, dù ở bất kỳ thá»i đại nà o, cÅ©ng Ä‘á»u tà n bạo.
Có khi rÆ¡i và o hoà n cảnh khốn cùng, sức khá»e hao tổn mà vẫn đủ ý chà chịu Ä‘á»±ng, đó là con ngÆ°á»i dÅ©ng, có hùng lá»±c. NgÆ°á»i tu chúng ta cần được nhÆ° váºy. Dù gặp hoà n cảnh khó khăn thiếu thốn, khổ sở, bệnh hoạn…tâm chúng ta vẫn không lay chuyển, không mất ý chÃ, không từ bá» lý tưởng.
4. Cái nhẫn của ngÆ°á»i có tu táºp thiá»n định:
a) NgÆ°á»i đạt được SÆ¡ thiá»n, khi bị xúc phạm, thÆ°á»ng không Ä‘á»™ng tâm. NgÆ°á»i ngoà i nhìn và o thấy há» rất trầm tÄ©nh, không Ä‘á»™ng tâm và cho là há» rất nhẫn. NhÆ°ng thá»±c chất, há» không cảm thấy mình nhẫn vì tâm không có bụi phiá»n não khởi lên. Há» rất bình thản, bình an. Khi chúng ta nói há» rất nhẫn nhục dù bị xúc phạm, há» cho rằng không có gì để nhẫn. Äó là sức mạnh của Thiá»n định. NgÆ°á»i chứng từ SÆ¡ thiá»n trở lên bắt đầu có được Ä‘iá»u đó.
b) Tâm nhẹ nhà ng nên có thể khởi thà nh từ bi hoặc khôi hà i để hóa giải thù oán. ThÆ°á»ng khi gặp nghịch cảnh, gặp chuyện trái lòng, chúng ta phải chịu Ä‘á»±ng. Nếu sức chịu Ä‘á»±ng chÆ°a mạnh, chúng ta phải dùng hết cả tâm mình để chịu Ä‘á»±ng. NhÆ° váºy, chúng ta không còn tâm để là m được gì nữa.
Và dụ, có ngÆ°á»i nà o đó vô cá»› chá»i mắng mình. Há» rất thô lá»—, giáºn dữ, nói những lá»i xúc phạm. Lúc đó, chúng ta cÅ©ng nhịn, cÅ©ng chịu Ä‘á»±ng, cúi đầu im lặng, nhÆ°ng sá»± chịu Ä‘á»±ng đó che hết cả tâm. Chỉ chịu Ä‘á»±ng thôi cÅ©ng gá»i là nhẫn nhục, nhÆ°ng nhÆ° váºy, Äạo lá»±c của chúng ta chÆ°a nhiá»u.
Ngược lại, có trÆ°á»ng hợp bị xúc phạm, chúng ta chịu Ä‘á»±ng nhÆ°ng tâm còn “dÆ°â€, nghÄ©a là chúng ta không phải dùng nhiá»u tâm lá»±c để chịu Ä‘á»±ng. Lúc đó, chúng ta có thể nghÄ© ra Ä‘iá»u gì vui vẻ, nói má»™t câu khôi hà i để hoá giải sá»± căng thẳng.
Má»™t và dụ Ä‘Æ¡n giản nhất: Hôm nay đến phiên mình nấu cÆ¡m, không hiểu sao SÆ° huynh luôn tá» ra khó chịu, cứ phiá»n trách mình ngay trÆ°á»›c mặt các cÆ° sÄ©. Khi thì Huynh chê cÆ¡m sống, khi cho rằng nấu thức ăn không ngon….Lúc ấy, sức chịu Ä‘á»±ng của mình cÅ©ng cao, mình bèn khôi hà i má»™t câu:“ Váºy mà hôm qua có ngÆ°á»i khen em giống SÆ° huynh đóâ€. Nghe váºy, tất cả má»i ngÆ°á»i cùng cÆ°á»i. ChÃnh câu nói đùa rất đúng lúc nà y đã là m mất Ä‘i không khà căng thẳng ban đầu. Trong hoà n cảnh nhÆ° váºy, chúng ta vẫn nghÄ© được câu khôi hà i là do tâm mình còn “dÆ°â€, không phải là sá»± chịu Ä‘á»±ng quá sức đến nổi che hết cả tâm, khiến chúng ta cúi đầu chịu Ä‘á»±ng, ôm buồn khổ trong lòng.
c) NgÆ°á»i xuất gia phải có khả năng nhẫn nhục cao Ä‘á»™ để là m gÆ°Æ¡ng cho Pháºt tá». Nếu và o chùa, thấy chúng ta phiá»n trách nhau, nói qua nói lại, giáºn há»n nhau, Pháºt tá» sẽ cho là chúng ta tu chÆ°a tốt, chùa không thanh tịnh, há» sẽ nản chÃ, và dá»… thoái tâm. Bởi váºy, nhiá»u khi nghÄ© đến thể diện của chùa, chúng ta phải nhẫn nhịn. Äó cÅ©ng cÅ©ng là công đức lá»›n. Trong hoà n cảnh khó khăn, Pháºt tá» thấy chúng ta vẫn bình thản, vẫn chịu Ä‘á»±ng được, há» sẽ tin ở Pháºt Pháp.
TrÆ°á»›c khi nhẫn nhục được bằng Thiá»n định, chúng ta nên táºp nhẫn nhục bằng tÆ° duy chân chÃnh.
Và dụ, khi bị ngÆ°á»i ta mắng chá»i, chúng ta nhịn vì nghÄ© theo Nhân quả, chắc đây là là chuyện oan gia Ä‘á»i trÆ°á»›c, do mình đã từng xúc phạm đến há» nên bây giá» há» mắng lại. Äó là tÆ° duy thứ nhất, theo Nhân quả mà nhịn. TÆ° duy thứ hai, chúng ta biết Æ¡n ngÆ°á»i nà y vì nhá» há» chá»i mắng mà mình táºp được sức chịu Ä‘á»±ng. Äây là thiện trà thức nhắc chúng ta nhá»› lúc nà o mình cÅ©ng là cá» rác, là cát bụi. Hoặc có khi đó là suy nghÄ©, nhá» sá»± nhẫn nhịn của mình mà ngÆ°á»i ta hiểu ra và được cảm hóa. Äây là vì từ bi mà nhịn. Cao hÆ¡n, chúng ta nhịn vì nghÄ© đến thể diện của chùa, của Pháºt pháp, đến niá»m tin của Pháºt tá». Công đức của sá»± nhịn nhục vì mục Ä‘Ãch nà y rất lá»›n. NhÆ° váºy, trÆ°á»›c khi đạt đựơc Thiá»n định để có được nhẫn nhục tá»± nhiên, chúng ta nên nhẫn nhục bằng tÆ° duy.
Cần phân biệt từng trÆ°á»ng hợp để thá»±c hiện nhẫn nhục má»™t cách đúng nghÄ©a. TrÆ°á»›c sá»± công kÃch của ngừơi khác, lúc nà o chúng ta cÅ©ng phải bình tÄ©nh suy xét, xem ngÆ°á»i ta nói sai hay đúng. Nếu thấy Ä‘iá»u ngÆ°á»i ta phê bình, công kÃch là đúng, chúng ta nên dừng việc Ä‘ang là m lại, thay đổi và tìm cách sá»a sai. Chúng ta cần tránh cả hai thái Ä‘á»™: phản ứng, chống lại má»™t cách gay gắt hoặc im lặng, không để ý đến lá»i ngÆ°á»i khác. Biết sai mà vẫn cố gắng đến cùng sẽ rÆ¡i và o bệnh chủ quan duy ý chÃ, cuối cùng chuốc lấy thất bại thảm hại. TrÆ°á»ng hợp thấy việc mình là m hoà n toà n đúng, ngÆ°á»i ta góp ý, chỉ trÃch sai, chúng ta vẫn chịu Ä‘á»±ng sá»± công kÃch của hỠđể tiếp tục công việc Ä‘ang là m. NhÆ° váºy gá»i là giữ láºp trÆ°á»ng kiên định.
Nói đến nhẫn nhục, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng nhắc lại câu chuyện nổi tiếng: “Tây Thi- Nữ hoà ng Ngô quốcâ€. Thá»i đó, Ngô VÆ°Æ¡ng Phù Sai Ä‘em quân đánh chiếm nÆ°á»›c Việt (không phải Việt Nam bây giá») và bắt Việt VÆ°Æ¡ng Câu Tiá»…n vá» là m nô lệ. Äó là mối nhục lá»›n đối vá»›i má»™t vị vua. Việt VÆ°Æ¡ng Câu Tiá»…n ngà y ngà y vẫn hầu hạ vua Ngô má»™t cách chu đáo, táºn tuỵ. Tháºm chÃ, má»™t lần Phù Sai bị bệnh rất nặng, các Thái y hoang mang không biết phải là m thế nà o, Câu Tiá»…n đã xin được nếm phân Phù Sai để định bệnh. Việc là m của Câu Tiá»…n khiến vua Phù Sai và các quan trong triá»u vô cùng cảm phục. Ngô VÆ°Æ¡ng Phù Sai tin rằng vua nÆ°á»›c Việt đã hoà n toà n quy phục, không còn ý định trả thù. Sau khi khá»i bệnh, Phù Sai cho Câu Tiá»…n trở vá» nÆ°á»›c. Việt VÆ°Æ¡ng Câu Tiá»…n hằng năm vẫn dâng cống phẩm Ä‘á»u đặn cho vua Ngô. Lúc đầu là và ng bạc, châu báu, sau là các loại gá»— quý để vua Ngô xây Cô Tô Ä‘Ã i, cuối cùng là tiến cống mỹ nhân để vua vui chÆ¡i giải trÃ. Trong số các mỹ nhân được dâng nạp có nà ng Tây Thi sắc đẹp “nghiêng thà nh, đổ nÆ°á»›câ€. Má»™t mặt, vua Câu Tiá»…n dặn những ngÆ°á»i đẹp phải là m cho Ngô VÆ°Æ¡ng Phù Sai mê đắm, suốt ngà y vui chÆ¡i trong Cô Tô Ä‘Ã i mà quên hết má»i công việc triá»u chÃnh. Má»™t mặt, ông củng cố binh lá»±c và rèn luyện ý chà bằng cách “nằm gai nếm máºtâ€. Khi thá»i cÆ¡ đến, quân Ä‘á»™i của Câu Tiá»…n kéo sang đánh, Phù Sai không kịp trở tay. Cả thà nh Cô Tô chìm trong biển lá»a và Phù Sai cÅ©ng chết má»™t cách bi thảm.
Giai Ä‘oạn là m nô lệ cho Phù Sai, Câu Tiá»…n đã nhẫn nhục chịu Ä‘á»±ng má»™t cách đáng khâm phục. NhÆ°ng đó không phải là sá»± chịu Ä‘á»±ng nhẫn nhục của đạo Pháºt. Äó là sá»± thâm hiểm, nhẫn nhục nhằm mục Ä‘Ãch trả thù.
Hà n TÃn ngay từ nhỠđã bá»™c lá»™ tà i năng thiên bẩm. Ông rất giá»i vá» quân sá»±, nghiên cứu binh thÆ¡ đồ tráºn, gặp ai cÅ©ng bà n bạc. Má»™t lần, ra chợ, ông ta gặp má»™t kẻ du côn. Hắn đứng dạng chân và yêu cầu ông phải chui qua, nếu không hắn sẽ giết. Hà n TÃn suy nghÄ© má»™t lát rồi chui qua. NgÆ°á»i kia cÆ°á»i đắc chÃ. Hắn cho rằng, nhÆ° váºy không phải anh hùng. Nếu thá»±c sá»± là anh hùng thì thà chết chứ không chịu nhục. Hắn không biết rằng Hà n TÃn là con ngÆ°á»i nuôi chà lá»›n. Con ngÆ°á»i ấy sẵn sà ng nhịn nhục để bảo toà n thân mình, tránh rắc rối vá»›i những việc trÆ°á»›c mắt, dấu diếm khả năng võ nghệ siêu phà m của mình để sau nà y còn là m được việc lá»›n trong thiên hạ. Sau nà y, được là m tÆ°á»›ng, chẳng những không giáºn, ông còn thưởng cho ngÆ°á»i kia. Ông muốn cho thiên hạ biết mình không phải là kẻ tiểu nhân. Äây là trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i có chà lá»›n nên nhịn được những Ä‘iá»u nhá» nhặt.
TrÆ°á»ng hợp Mạc ÄÄ©nh Chi của nÆ°á»›c ta cÅ©ng là tấm gÆ°Æ¡ng vá» nhẫn nhục. Ông sinh ra trong má»™t gia đình rất nghèo, cha chết sá»›m, bản thân lại xấu xÃ. Tuy váºy, ông vẫn cố gắng há»c hà nh và đỗ Trạng nguyên. Khi Ä‘i sứ bên Tà u, ông được vua nÆ°á»›c ấy nể phục và phong là m Trạng nguyên. NhÆ° váºy, ông được là m Trạng nguyên cả hai nÆ°á»›c . Sá»± chịu Ä‘á»±ng gian khổ để há»c thà nh tà i của Mạc ÄÄ©nh Chi tuy còn vì mục Ä‘Ãch cầu sá»± nghiệp, nhÆ°ng tâm ông tốt, không là m Ä‘iá»u gì ác nên vẫn gần vá»›i nhẫn nhục của đạo Pháºt.
NgÆ°á»i tu theo đạo Pháºt luôn nhẫn nhịn được má»i Ä‘iá»u, từ Ä‘iá»u nhỠđến Ä‘iá»u lá»›n. Chúng ta nhẫn nhục không phải để cầu mong sá»± nghiệp, mong danh dá»±. Vì chúng ta quan niệm cái ta nà y không có tháºt nên nhẫn nhục của đạo Pháºt vẫn khác so vá»›i nhẫn nhục của ngÆ°á»i Ä‘á»i. NhÆ°ng nếu nghÄ© sâu hÆ¡n, chúng ta có chà lá»›n là cầu thà nh Pháºt thì những chuyện khác là nhá» nhặt, cần bá» qua.
Trong Thoát vòng tục lụy có câu chuyện vá» Ngá»c Lâm Quốc SÆ°. Má»™t lần, bị vu cáo là giết ngÆ°á»i, bị bắt giam và o ngục nhÆ°ng ông vẫn không biện minh. Äối vá»›i ngÆ°á»i tu hà nh, bị vu khống giết ngÆ°á»i là tá»™i rất nặng. Sau đó, SÆ° huynh Ngá»c Lam đã minh oan cho ông.
Tại sao bị hà m oan mà ông không cãi, lại rất bình an? Lý do rất Ä‘Æ¡n giản. Vá»›i ông, danh dá»± chỉ là cái hão huyá»n nên ông không cần. NgÆ°á»i tu hà nh chúng ta cÅ©ng không cần. Äiá»u Ä‘em lại bình an cho chúng ta chÃnh là sá»± vô tá»™i, sá»± trong sạch của mình. Khi thá»±c sá»± trong sạch, chúng ta sẽ bình an, má»i chuyện khác chỉ là Nhân quả, Nghiệp duyên. Äiá»u đáng ngại là lúc trả nghiệp chúng ta lại tạo tá»™i, là m cho tâm bất an. Nếu lúc trả nghiệp, bị ngÆ°á»i ta vu khống nhÆ°ng tháºt sá»± trong thâm sâu mình không có tá»™i, hoà n toà n trong sạch thì tâm chúng ta sẽ rất bình an. NhÆ° váºy, sống má»™t Ä‘á»i trong sạch, không tá»™i lá»—i là chá»— dá»±a để ngÆ°á»i tu chúng ta được bình an trong cuá»™c sống nà y.
|
|
|
Từ khóa được google tìm thấy
|
ëèòûå, êîäåêñ, èíòåðíåòå, îäèíöîâî, ìàñÿíÿ, ìàðãàðèòà, íîâîñòðîéêà, ìÿãêàÿ, ïðè÷åñêè, ñàëàòû, ñàíòåõíèêà, ñëîâàðè, ñìàéëèê, ñïåöîäåæäà, ñïîðòèâíûå, õåíòàé, òþìåíü |
| |