Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 100

Từ nhà Romodanovski, Sa hoàng về thẳng điện Kreml. Evdokia đã biết là chồng về, trang điểm đẹp đẽ, bôi son đánh phấn chờ đợi. Mụ Vorobikha mặc áo lót bông lịch sự, nháy nháy mắt và mỉm cười đứng rình ở bậc tam cấp nhỏ bên cạnh phòng hoàng hậu.

Evdokia luôn luôn thò đầu ra ngoài cửa sổ để nhìn mụ Vorobikha đứng trong ánh sáng hắt từ cánh cửa hé mở - nàng chờ đón giây phút mụ vẫy chiếc khăn tay.

Bỗng mụ Vorobikha lăn tròn như một quả cầu hộc tốc chạy vào phòng ngủ:

- Hoàng thượng đã đến rồi? Và hoàng thượng đã xuống xe trước thềm phòng công chúa… Để già chạy đi nghe ngóng tin tức xem sao… Evdokia đột nhiên cảm thấy đầu óc trống rỗng; nàng linh cảm một tai hoạ.

Không còn hơi sức, nàng ngồi xuống. Ngoài kia là một đêm thu đầy sao. Suốt một năm rưỡi trời xa nhau, chồng nàng không hề viết cho nàng lấy một bức thư. Vừa về bẻ đốt ngón tay răng rắc… "Người ta đang sống trong một sự yên tĩnh êm ả, trong một niềm vui sướng thường xuyên. Bỗng ông ta đùng đùng đến như một trận bão để làm khổ mình".

Nàng bật đứng dậy…

Aliosenka đâu rồi? Phải cùng thằng bé chạy đến với bố nó! Ra đến cửa nàng va phải mụ Vorobikha… Mụ lắp ba lắp bắp:

- Già đã tận mắt nhìn thấy hoàng thượng… Hoàng thượng đã vào buồng Natalia… đã hôn công chúa còn công chúa thì khóc nấc lên… Vẻ mặt hoàng thượng trông nghiêm nghị… hai má rung rung… đôi ria vểnh lên… Hoàng thượng mặc áo nẹp kiểu nước ngoài, màu xám. Cái tẩu thuốc và khăn tay để trong túi lòi ra ngoài. Hoàng thượng đi đôi ủng to tướng, không phải thứ ủng nước ta.

- Đồ ngốc, đồ ngốc, ngươi hãy nói ta nghe sự thể thế nào.

Rồi hoàng thượng đã nói với công chúa: “em thân mến, anh muốn gặp đứa con trai độc nhất của anh.”

Công chúa bèn quay lại, và tức khắc đưa Aliosenka đến.

- Con Nataska nó là một con rắn độc, một con rắn dộc, - Evdokia thì thào, môi run run.

- Hoàng thượng nắm lấy Aliosenka. Ôm chặt thái tử vào lòng, hôn hôn hít hít, vuốt vuốt ve ve… Hoàng thượng đặt thái tử xuống đất, chụp cái mũ kiểu ngoại quốc lên đầu con, rồi nói: "Ta đi đến Preobrazenskoe ngủ đây!"

- Thế hoàng thượng đi mất rồi à? - Nàng giơ hai tay ôm lấy đầu.

- Hoàng thượng đi rồi, tâu hoàng hậu, vị thiên thần hiền dịu của già, hoàng thượng đi rồi, đi rồi, có thể là hoàng thượng đi ngủ, mà có thể là hoàng thượng đi đến xloboda Đức cũng nên.

[ngudoc]

Chương 101

Từ tờ mờ sáng, xe tứ mã, xe ngựa tồi, kỵ sĩ đã rong ruổi trên đường đi Preobrazenskoe… Các triều thần, tướng tá, tất cả đám lãnh chúa, các viên lục sự viện Duma, đều hối hả đến để chào lạy chúa công của họ đã trở về. Vừa chen huých nhau trong triều đình chật ních người, họ vừa lo lắng hỏi: "Thế nào, nầy: đức vua ra sao?" Người ta trả lời họ, kèm theo những nụ cười kỳ quái: "Đức vua vui…"

Sa hoàng tiếp khách trong một gian phòng rộng rãi, được sửa sang lại như mới; nhà vua ngồi bên cái bàn dài bảy đầy chai lọ, cốc tách và đĩa đựng đầy thức ăn nguội. Những tia nắng làm khói thuốc lá óng ánh. Dáng dấp Sa hoàng không ra vẻ người Nga: nhà vua mặc áo nẹp kiểu nước ngoài bằng nỉ tốt, cổ viền đăng ten như phụ nữ; người gầy xọp đi, bộ ria hung hung nâu vểnh lên, đội một bộ tóc giả óng mượt, nhà vua ngồi theo lối ngoại quốc, một chân đi bít tất len dài thu vào dưới gầm ghế.

Những người mới đến, mặc áo choàng lông thú, râu vểnh lên, mắt trợn trừng, tiến lại gần Sa hoàng và cúi rạp xuống hay chạm trán tận đất để chào lạy tuỳ theo thứ bậc của họ; và mãi khi đó họ mới trông thấy hai tên lùn vô đạo Toma và Xeka đứng ở dưới chân nhà vua, tay cầm thứ kéo to để cắt lông cừu.

Sau khi đã để mọi người chào lạy, vua Piotr đỡ một số đại thần dậy và hôn vào miệng họ, và ôm hôn một số đại thần khác; nhà vua vui vẻ nói với từng người:

- Chà, bộ râu đẹp quá! Ở châu Âu, vương hầu ạ, người ta chế giễu những bộ râu nầy đấy… Cho ta mượn nó nhé, để mừng cuộc tái hội của chúng ta.

Viên đại thần, vị vương hầu, quan tổng trấn già cũng như trẻ hốt hoảng dang hai tay ra… Toma và Xeka nhón chân lên và ra sức cắt những bộ râu chải mượt, tỉa xén chăm chút. Vật trang sức xưa kia được quý trọng là thế nay đã rơi xuống chân Sa hoàng.

Viên đại thần, râu bị cắt nham nhở lấy tay che mặt không nói năng gì, toàn thân run lên. Nhưng Sa hoàng tự tay đưa cho ông ta một cốc lớn vodka ngâm hồ tiêu:

- Hãy uống đi để chúc mừng sức khỏe cho ta để ta sống thọ… người ta cũng đã từng cắt cả tóc của Samson(1) đấy! - Sa hoàng đưa cặp mắt long lanh nhìn các triều thần và giơ ngón tay trỏ lên - Từ đâu mà có cái mốt cắt râu đi thế nầy? Nó hợp với giới phụ nữ, nó từ Paris đến đấy. Ha, ha! (Hai tiếng cười khô khan). Và nếu ngươi tiếc bộ râu đẹp, thì ngươi hãy ra lệnh đặt nó vào quan tài của mình, nó sẽ dính lại vào cằm ngươi ở thế giới bên kia.

Giá như nhà vua tỏ ra nghiêm khắc hay giận dữ, hay la thét om xòm, hay túm lấy những bộ râu ấy mà lôi xềnh xệch các đình thần, doạ dẫm họ những điều tệ hại nhất, thì trông nhà vua cũng không ghê sợ bằng thế nầy… Vẻ khó hiểu, hoàn toàn xa lạ, thay đổi, nhà vua có một nụ cười làm mọi người lạnh rợn cả người.

Ở cuối bàn, một gã thợ cạo nhỏ bé người Ba Lan, đang bận rộn: y bôi xà phòng vào cằm mọi người cạo sạch những bộ râu đã bị cắt… Rồi cái thằng chết dẫm đáng nguyền rủa ấy đưa một tấm gương cho viên đại thần bị mất râu ngắm bộ mặt trần trụi, đáng hổ thẹn của mình, với cái miệng non choẹt méo xệch.

Ngồi ở bàn, đám đại thần, râu cạo nhẵn nhụi, say mèm, khóc nức nở… Chỉ còn nhìn quần áo mới nhận ra được đại nguyên soái Sein, vị đại thần Troekurov, các vương hầu Dolgoruki, Beloxenski, Mixtislavski… Sa hoàng bẹo má những kẻ bị cạo râu.

- Bây giờ thì ngươi có thể tới trình diện ngay cả ở triều đình hoàng đế mà không xấu hổ đấy.

Chú thích:

(1) Một anh hùng trong thần thoại Hy Lạp, rất khỏe vì râu tóc dài, sau bị người yêu cắt mất, do đó bị kẻ thù giết chết.

[ngudoc]

Chương 102

Vua Piotr đến nhà Lơfo ăn bữa tối. Ông bạn thân mến Franx vừa mới ngủ dậy vào khoảng mười hai giờ trưa, hắn đang ngồi trước gương, trong căn phòng ngủ rộng rãi và tràn đầy ánh sáng, tường bọc da thếp vàng. Đám gia nhân đang bận rộn xung quanh, mặc áo quần, ươn tóc, rấc phấn cho hắn. Một thằng lùn và một con lùn đem từ Hamburg về đang chơi đùa trên thảm. Tên quân gia, một tên mà quan, viên thiện đầu và viên chỉ huy đội cận vệ cung kính đứng cách xa hắn. Sa hoàng bước vào nhà vua lấy hai tay ấn lên vai Franx để hắn khỏi phải đứng dậy và nhìn vào gương:

- Đấy không phải là một cuộc điều tra mà là một sự nhu nhược của họ, một hành động nốt giáo cho giặc. Sein vừa kể cho ta nghe tất cả. Cái thằng ngu ấy không hiểu là nó nắm đầu mối trong tay… Falaleev, một tên xtreletz khi bị dẫn đến giá treo cổ đã kêu to lên với bọn lính: "Các ngươi đã ăn con cá măng nhưng răng nó vẫn còn đấy…"

Cặp mắt hung tợn của vua Piotr tối sầm lại trong gương. Lơfo quay lại truyền lệnh cho đám gia nhân lui ra.

- Franx… Chưa nhổ được cái nọc đâu! Hôm nay ta cạo râu bọn đại thần, trong lòng ta cứ sôi lên… Chà, cứ nghĩ đến bọn châu chất khát máu ấy? Chúng biết, biết hết, nhưng chúng nín thinh, chúng che giấu… Đấy không phải chỉ là một cuộc nổi loạn bình thường, quân xtreletz không phải chỉ về tìm vợ con đâu… Những sự việc kinh khủng đã được chuẩn bị ở đây… Cả bộ máy Nhà nước đã bị ruỗng nát. Phải lấy gươm mà chặt bỏ những chỗ bị thối và trói chặt bọn quý tộc đại thần, bọn râu xồm ấy lại, bằng một bảo chứng đẫm máu mới được. Đó là cái nòi của Miloslavski? Franx, ngay hôm nay phải ban hành những sắc chỉ để giải bọn xtreletz bị giam tại các nhà tù và tu viện đến Preobrazenskoe.

[ngudoc]

Chương 103

Ăn bữa tối, Sa hoàng dường như đã trở lại vui vẻ. Có người nhận thấy ở nhà vua một đặc điểm mới - cái nhìn tối sầm chòng chọc: giữa chừng câu chuyện và những lời vui đùa, nhà vua bỗng im bặt và nhìn chằm chặp vào một người nào đấy trong đám khách, một cái nhìn bí hiểm, soi mói, tàn nhẫn… Nhà vua khịt khịt một bên mũi, rồi lại cười gằn, uống rượu, bật lên một tiếng cười khô rợn.

Đám người ngoại quốc, - quân nhân, thuỷ thủ, kỹ sư đều vui vẻ, thoái mái. Người Nga thì cảm thấy khó thở trong bữa tiệc đó. Nhạc cử lên, người ta chờ đợi các phu nhân để khiêu vũ. Alexaska nhìn bàn tay của vua Piotr đặt trên bàn - hai bàn tay co quắp lại rồi lại mở ra. Lơfo đang kể những chi tiết ly kỳ về các sủng phi của vua Pháp. Tiếng ồn ào tăng dần. Bỗng vua Piotr thét lên một tiếng như còi, chồm dậy và giận dữ điên cuồng ngã người trên bàn và cúi về phía Sein:

- Đồ kẻ cướp, đồ kẻ cướp!

Nhà vua đạp tung cái ghế của mình lùi lại rồi chạy ra khỏi phòng. Các quan khách bối rối, đứng dậy; Lơfo chạy tới người nầy, người khác, tìm cách làm cho họ yên tâm. Trong hành lang tiếng nhạc vang lên. Các vị phu nhân đầu tiên hiện ra trong tiền đình, tay sửa lại bộ tóc giả và xiêm áo… Mọi con mắt đều đổ dồn về phía một phu nhân đẹp ngồn ngộn, có cặp mắt xanh biếc, bộ tóc vàng pha màu xám tro chải lật lên phía trên đầu, bộ xiêm lụa viền đăng ten kim tuyến rất rộng, vai và cánh tay đế trần trắng nõn nà và khêu gợi đến tột độ. Không nhìn ai, nàng bước vào phòng, thong thả cúi mình chào một cách chăm chú, rồi đứng đó mắt nhìn lên, tay cầm một bông hồng.

Khách ngoại quốc đua nhau hỏi: "Ai đấy?" Họ được biết đó là Alekxandra Ivanovna Vonkova, con gái của vị phú thương giàu nứt đố đổ vách Brovkin. Lơfo hôn đầu ngón tay nàng và mời nàng khiêu vũ. Các cặp bắt đầu nhảy, vừa lướt chân lạo xạo trên sàn gỗ vừa cúi chào. Và một lần nữa, các quan khách lại bị một phen kinh động: vua Piotr, cánh mũi phập phồng, quay trở vào; nhà vua đưa mắt tìm Sein rồi thình lình tuốt gươm và thẳng tay chém vào bàn, ngay trước mặt viên đại nguyên soái, ông nầy vội nhảy lùi lại một bước. Mảnh thuỷ tinh vỡ bắn tung tóe ra tứ phía. Lơfo chạy đến. Sa hoàng lấy khuỷu tay đánh vào mặt hắn và chém trượt Sein một lần nữa.

- Cả trung đoàn của mi, và mi nữa, và tất cả các tên đại tá của mi, ta sẽ chém tuốt, đồ kẻ cướp, đồ chó đẻ đồ ngu!

Alexaska bỏ vị phu nhân đang khiêu vũ với hắn đứng tại chỗ và mạnh dạn lại gần nhà vua; không để ý đến lưỡi gươm của Sa hoàng, hắn ôm lấy nhà vua, thì thầm vào tai. Thanh gươm rơi xuống. Vua Piotr khẽ nói vào bộ tóc giả của Alexaska:

- Quân chó má, chà, quân chó má… Nó đem các chức đại tá ra buôn bán.

- Không sao, Myn Herz, rồi đâu sẽ vào đấy cả thôi. Bệ hạ uống rượu nho Hungary đi.

Việc ấy rồi cũng ổn thật. Vua Piotr uống rượu nho Hungary; sau đó nhà vua chỉ mặt Sein hăm doạ, rồi gọi Lơfo lại hôn lên cái mũi sưng vù của hắn:

- Thế Anna đâu? Ngươi đã hỏi thăm sức khỏe của nàng chưa? - Nhà vua méo xệch cặp môi mím chặt, nhìn ánh từ dương màu da cam bên ngoài những khung cửa sổ cao. - Thôi, ta sẽ tự đi tìm nàng!

Trong ngôi nhà nhỏ của mụ goá Monx là cả một cuộc chạy đua có cầm nến, cửa ngõ đập sầm sầm, mụ Monx và bọn đày tớ gái đang bận tối tăm mặt mũi.

Thật là một tai hoạ: Ansen đã nổi cơn thịnh nộ vì váy lót của nàng hồ bột hỏng cả; thế là phải hồ lại và là lại một lần nữa. Anna mình không bận xiêm áo đang ngồi ở trên gác, đầu đội bộ tóc giả rắc phấn; một chiếc khăn nhỏ dùng che áo khi rắc phấn phủ lên vai, nàng đang mạng một chiếc tất. Vua Piotr nhìn thấy nàng như vậy sau khi đã nhảy bốn bậc thang một chạy lên gác trước sự khiếp đảm của mụ goá và bầy đày tớ gái.

Ansen đứng dậy, ngửa đầu ra và khẽ thở dài một tiếng. Vua Piotr vồ vập ôm lấy cô gái yêu dấu, ăn mặc hở hang. Tìm Ansen đập thình thình.

[ngudoc]

Chương 104

Từ khắp nơi, người ta giải bọn lính xtreletz bị xích đưa về Preobrazenskoe. Chúng bị nhốt và canh phòng cẩn mật trong các nhà dân và các hầm nhà.

Vào cuối tháng chín, cuộc điều tra bắt đầu. Vua Piotr, Romodanovski, Tikhol Xtresnev và Lev Kirilovich tiến hành hỏi cung những đống lửa cháy thâu đêm trong khu xloboda, trước những ngôi nhà gỗ, nơi tiến hành các cuộc tra khảo trong mười bốn phòng giam, người ta tra tấn quân xtreletz bằng roi và điếu hình rồi lôi chúng ra sân và đem nướng chúng trên lửa rơm. Người ta cho tội nhân uống vodka để hắn tỉnh lại rồi lại trói giật cánh khuỷu treo hắn lên cột điếu hình để bắt hắn khai ra những tên đầu sỏ.

Được hai tuần thì bắt đầu có manh mối… Opsey Rezov tự thấy thương thân và đau đớn quá sức không chịu nổi khi bị bẻ gãy xương sườn bằng kìm nung đỏ, đã khai ra bức thư của Sofia; hắn bảo chính theo lệnh mụ mà quân xtreletz đã định đến tu viện Novodevichi để đưa mụ lên ngai vàng. Konxtantin, em trai Opsey, sau lần tra khảo thứ ba, đã thú nhận rằng quân xtreletz giấu bức thư của Sofia trong đống phân rác dưới chân ngôi tháp giữa ở Novo-Yeuxalim.

Người ta xác định được là cựu hoàng hậu Marfa, mụ lùn Avdochia và Verka, người nữ tỳ hầu cận của Sofia, cũng nhúng tay vào vụ âm mưu nầy.

Nhưng cũng không có mấy người chịu khai khi bị tra khảo. Quân xtreletz chỉ nhận chúng đã có tội gây ra một vụ phiến loạn vũ trang nhưng không có mưu đồ giết ai… Trong thái độ ương bướng chịu chết đó, vua Piotr cảm thấy lòng căm thù dữ dội của chúng đối với mình.

Vua Piotr ngồi suốt đêm trong các hầm giam. Ban ngày nhà vua làm việc cùng các kỹ sư và thợ cả ngoại quốc đi duyệt binh. Tối đến nhà vua ăn ở nhà Lơfo hay ở nhà một viên sứ thần hoặc một viên tướng.

Quá chín giờ, giữa tiếng cười đùa, tiếng nhạc và những trò hề ngông cuồng của lão đại vương - trùm đạo, vua Piotr đứng thẳng người lên, cổ rụt lại, rời phòng tiệc đi ra sân tối om và lên xe ngựa; mặt che khăn quàng len để tránh làn gió lạnh buốt, nhà vua đi xe trên con đường đóng băng trở về Preobrazenskoe mà từ xa người ta đã trông thấy trong ánh lửa nhợt nhạt.

Một viên bí thư trong sứ quán của hoàng đế Áo ghi lại trong nhật ký những điều mắt thấy tai nghe vào thời gian đó: "Mấy nhân viên của sứ thần Đan Mạch - Ông ta viết đã đến Preobrazenskoe vì tò mò. Họ đã đi xem một lượt những căn nhà sửa lại thành nhà tù, họ đến những chỗ có tiếng thét thảm thiết báo hiệu nơi đó đang xảy ra một tấm thảm kịch bi ai nhất… Người run lên vì khiếp đảm, họ đã đi thăm ba căn nhà gỗ, trong đó máu chảy thành vũng trên sàn nhà và ngay cả ở cửa vào, - thì những tiếng kêu rú còn thảm thiết hơn nữa và những tiếng rên rỉ đau đớn rợn người khiến họ lại muốn xem những cảnh thảm khốc đang diễn ra ở căn nhà gỗ thứ tư.

"Nhưng vừa bước vào thì họ khiếp vía vội vã trở ra ngay vì họ đã gặp phải Sa hoàng và các quan đại thần.

Sa hoàng đang đứng trước một người đàn ông trần truồng treo trên trần nhà, nhà vua quay đầu lại nhìn những người mới đến, bực bội ra mặt vì đã bị người ngoại quốc bắt gặp mình đang làm việc đó. Naryskin chạy theo họ hỏi "Các ông là ai? Tại sao lại đến đây?"

Vì họ lặng thinh không trả lời, ông ta bảo họ phải lập tức đến chỗ vương hầu Romodanovski… Các nhân viên sứ quán biết mình được hưởng quyền bất khả xâm phạm, không đếm xỉa gì đến mệnh lệnh khá ngạo mạn đó. Tức thì một viên sĩ quan đuổi theo để chặn ngựa họ lại. Nhưng sức mạnh về phía các nhân viên sứ quán: họ đông hơn và bình tĩnh hơn… Tuy nhiên thấy viên sĩ quan định dùng những biện pháp cương quyết hơn đối với họ họ đã chạy trốn vào nơi chắc chắn… Sau nầy tôi được biết tên viên sĩ quan đó: y tên là Alexaska, sủng thần của Sa hoàng, một con người rất nguy hiểm".

"Một khoản thuế mới thu bằng tiền được đặt ra: mỗi viên chức làm việc ở các bộ sẽ trả một số tiền thuế tương đương với chức vụ của mình

Buổi tối, đủ thứ trò chơi giải trí đã được tổ chức tại nhà Lơfo trong một khung cảnh xa hoa lộng lẫy vương giả. Khách đã thường thức một cuộc đốt pháo hoa. Như một vị thần lửa, Sa hoàng chạy khắp khu vườn cây trụi lá và đốt lên những cột tia lửa. Thái tử Aleksey và công chúa Natalia cũng xem pháo hoa nhưng ngồi ở một gian phòng riêng… Trong buổi vũ hội tiếp đấy, Anna Monx đã được mọi người nhất trí công nhận là hoa khôi trong đám phu nhân; người ta đồn cô ta đã thay thế người vợ chính thức của Sa hoàng mà nhà vua có ý muốn bỏ vào một tu viện ở xa".

"Ngày mồng mười tháng mười, ngày xử tử, Sa hoàng đã mời tất cả các sứ thần nước ngoài tới dự.

Một bục cao tiếp cận dãy nhà gỗ dùng làm trại lính trong xloboda Preobrazenskoe. Đó là pháp trường: thường ngày ở đó vản có cái cọc nhục hình trên cắm thủ cấp những kẻ đã bị xử trảm. Một trung đoàn cận vệ mang vũ khí bao quanh ngọn đồi. Rất nhiều dân Moskva đã trèo lên các mái nhà và thành cổng để xem. Những người ngoại quốc đến đó với tư cách thường dân không được phép lại gần pháp trường.

"Thớt trảm quyết đã sẵn sàng. Một ngọn gió lạnh lẽo thổi, mọi người rét cóng cá chân. Phải đợi rất lâu.

Cuối cùng Sa hoàng đi xe ngựa đến cùng với gã Alekxandr nổi tiếng. Sa hoàng xuống xe và dừng lại bên các thớt trảm quyết. Trong khi đó, đám tử tù đã đứng đầy nơi bất hạnh. Ở nhiều nơi trong pháp trường, một viên thơ lại đứng trên một cái ghế do một tên lính đưa đến, đọc cho dân chúng nghe lời tuyên án về bọn phiến loạn. Dân chúng im lặng. Đao phủ bắt đầu làm việc.

"Những con người khốn khổ phải giữ trật tự, đến nơi hành hình lần lượt từng người một… Nét mặt họ lộ vẻ buồn rầu hay ghê sợ trước cái chết kề cổ. Theo ý tôi vẻ thờ ơ lãnh đạm đó không phải là lòng dũng cảm, đó không phải là chí cương nghị của tâm hồn; chẳng qua chi vì nhớ đến những hình phạt tra tấn tàn khốc mà họ đã phải chịu đựng, họ không thiết sống nữa mà thôi, họ đã ghê tởm cuộc sống.

"Một người trong bọn họ đã được vợ con tiễn đến tận thớt trảm quyết trong những tiếng kêu khóc inh tai. Còn y thì bình tĩnh trao đôi bao tay và một chiếc khăn sặc sỡ cho vợ con làm kỷ niệm rồi y kê đầu lên thớt.

"Một gã khác đi đến chỗ tên đao phủ, đã phải đi qua bên cạnh Sa hoàng, hắn đã nói to với nhà vua:

- Chúa công hãy xê ra, tôi sẽ nằm xuống ở đây đấy!"

"Người ta kể lại cho tôi rằng ngày hôm đó, Sa hoàng đã phàn nàn với tướng Gorden về sự cứng đầu cứng cổ của quân xtreletz, lưỡi rìu kề tận cổ mà chúng vẫn không chịu nhận. Quả thực, dân Nga bướng bỉnh một cách kỳ lạ".

"Trước tu viện Novodevichi người ta đã cho dựng ba mươi giá treo cổ thành một hình vuông, nơi đó đã xứ giảo 230 tên xtreletz. Ba tên cầm đầu trước đây đã đưa đơn thỉnh nguyện của quân xtreletz cho công chúa Sofia bị treo cổ ở tường tu viện trước các cửa sổ phòng của công chúa. Lá đơn buộc vào đôi bàn tay chết của tên bị treo ở giữa".

"Đức Sa hoàng đã dự cuộc hành hình các giáo sĩ tham gia vụ phiến loạn. Hai người trong số giáo sĩ đó bị đao phủ đánh gãy chân tay bằng một thanh sắt; sau đó họ bị đem bêu sống trên một cái bánh xe; người thứ ba bị chặt đầu. Đám giáo sĩ còn sống xì xào khá to; họ phẫn nộ vì thấy giáo sĩ thứ ba được hưởng một cái chết mau chóng".

"Hiển nhiên là để chứng tỏ rằng các bức tường của thành phố mà quân xtreletz muốn dùng vũ lực để đột nhập vào là thần thánh và bất khả xâm phạm, Sa hoàng đã truyền lệnh đặt những xà gỗ vào các lỗ châu mai của tường thành Moskva. Ở mỗi xà gỗ có treo cổ hai tên phiến loạn. Như vậy, trong ngày hôm đó hơn hai trăm người đã bị hành hình… Không có một thành phố nào có một bức tường bao quanh giống như bức tường quân xtreletz bị treo cổ tạo nên quanh Moskva

"Ngày 27 tháng mười… Cuộc hành hình nầy khác hẳn cuộc hành hình trước. Người ta dùng nhiều biện pháp hầu như không thể tưởng tượng nổi… Chỉ trong một lượt, ba trăm ba mươi người đã đổ máu tưới ngập Hồng trường. Cuộc hành hình khổng lồ đó sở dĩ thực hiện được là vì tất cả các đại thần, các đại biểu của viện Duma của Sa hoàng, và các viên lục sự đã phải theo lệnh của Sa hoàng làm nhiệm vụ đao phủ.

Lòng nghi kỵ của Sa hoàng đã lên đến cực độ; người ta đồn rằng nhà vua nghi mọi người thương xót quân phiến loạn đã bị hành hình. Nhà vua tìm cách ràng buộc tất cả các viên đại thần bằng bảo chứng đẫm máu ấy… Tất cả các nhân vật danh gia thế phiệt đó đến trình diện nơi quảng trường, lòng run sợ trước cuộc thử thách đang chờ đợi họ. Trước mặt mỗi người là một tên từ tù. Mỗi người phải đọc lời tuyên án rồi sau đó thi hành bản án bằng cách tự tay chặt đầu tội nhân.

"Sa hoàng ngồi trên một chiếc ghế bành đem từ trong cung ra, nhìn cuộc tàn sát khủng khiếp đó bằng cặp mắt ráo hoảnh. Nhà vua đang đau răng, má sưng vù. Nhà vua nổi giận khi thấy bàn tay số lớn các viên đại thần không quen công việc đao phủ run lên.

"Tướng Lơfo cũng được mời làm nhiệm vụ đao phủ; nhưng ông ta từ chối nói rằng ở nước ông ta không ai làm như thế. Ba trăm ba mươi người gần như bị ném lên các thớt gỗ cùng một lúc và đã bị chặt đầu, nhưng một vài người đã bị chém một cách thảm thương.

Boris Golixyn đã chém vào đầu mà lại chém vào lưng; tên lính xtreletz, người gần như bị chặt làm đôi, sẽ đau đớn đến cực độ nếu như gã Alekxandr vốn thạo dùng rìu không vội chặt luôn đầu kẻ khốn khổ đó.

Gã Alekxandr khoe đã chặt ba mươi cái đầu vào ngày hôm ấy. Vị vương hầu - chấp chính đã tự tay xử tử bốn người. Người ta phải dìu mấy vị đại thần đưa đi vì họ tái mét mặt và lử cả người"

Những cuộc tra tấn, hành hình tiếp diễn suốt mùa đông. Để trả lời, những cuộc nổi loạn nổ ra ở Arkhagensk, Axtrakhan, trên sông Đông và ở Azop các nhà giam đầy ứ người và hàng nghìn xác mới lại lủng lẳng dung đưa trong làn gió lạnh buốt ở các tường thành Moskva. Cả nước kinh hoàng. Lối sống cũ thu mình náu vào các xó xỉnh tối tăm. Đó là những ngày tận chung của lối sống theo kiểu Byzăngxơ của nước Nga cổ xưa. Ngoài khơi bờ biển Baltic, người ta tưởng chừng như thấy bóng dáng các tàu buôn lướt theo chiều gió tháng ba đang thổi.