Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 110

Lơfo được chôn cất rất trọng thể. Ba trung đoàn diễn hành với đại bác và cờ rủ. Sau xe linh cữu đóng thẳng hàng mười sáu con ngựa ô, người ta vác những đệm trên đặt mũ, gươm và đinh thúc ngựa của đô đốc. Một kỵ sĩ mặc áo giáp đen và đội mũ cài lông chim cũng màu đen, cầm một bó đuốc chúc xuống đất. Sứ thần và phái viên các nước mặc tang phục theo sau.

Rồi đến các vị đại thần, các quan văn võ của triều đình, các vị quý tộc của Viện Duma và của Moskva, khoảng một nghìn người. Kèn đồng thổi, trống đánh chậm rãi. Vua Piotr đi đầu đại đội thứ nhất của trung đoàn Preobrazenski.

Không thấy Sa hoàng đi cạnh, vài vị đại thần đã dần dần nhanh chân vượt lên trên các sứ thần nước ngoài để dẫn đầu đám tang. Các sứ thần nhún vai, thì thầm với nhau. Đến cổng nghĩa trang họ bị gạt lại hết.

Roman Borisovich Buinoxov và vị vương hầu rất xuẩn là Xtepan Beloxenvki đi sát ngay bánh xe, tay vịn vào xe tang. Nhiều người Nga chếnh choáng say, tập trung từ sớm tinh sương để đi dự lễ di cữu, họ đói meo: không đợi bữa ăn sau đám tang, họ xúm lại quanh các bàn đầy ấp các món nguội mà ăn uống.

Khi linh cữu được đặt xuống đống đất sét giá lạnh hất từ dưới huyệt lên, vua Piotr bước nhanh tới. Nhà vua đưa mắt nhìn bộ mặt cạo nhẵn của các vị đại thần - phút chốc bỗng đâm ra rụt rè e sợ, - và nổi cơn thịnh nộ ghê gớm đến nỗi có người phải nấp vào sau lưng người bên cạnh. Nhà vua hất đầu ra hiệu gọi lão Lev Kirilovich bụng phệ:

- Tại sao họ lại len lên trước các sứ thần? Ai cho phép?

- Thần đã xỉ vả họ, đã trách mắng họ không nghe, Lev Kirilovich đáp lại thật khẽ.

- A, đồ chó? - Rồi lớn tiếng hơn - Không phải là người, mà là chó! - Nhà vua lắc lắc cổ, quay đấu lại, lấy ủng đá bừa. Các sứ thần và phái viên rẽ đám đại thần để đến tận huyệt, nơi nhà vua đứng, xa lạ với mọi người, rét run trong chiếc áo nẹp trắng bằng dạ, một mình bên chiếc quan tài mở nắp. Người nào người nấy khiếp sợ nhìn Sa hoàng đợi chờ xem nhà vua còn giở trò gì nữa.

Nhà vua cắm gươm xuống đất, quỳ xuống, áp mặt mình vào di hài người bạn thông minh, ưa mạo hiểm, trác táng, phóng túng và trung thành. Nhà vua đứng dậy, giận dữ lau nước mắt:

- Đóng áo quan lại… Hạ huyệt đi.

Hồi trống từ biệt vang lên, cờ ngả xuống, súng đại bác nổ ầm ầm khạc ra những đám mây trắng.

Một pháo thủ lơ đễnh, không kịp tránh: lửa đạn đã bắn bay đầu hắn.

[ngudoc]

Chương 111

Những người dân lành, buôn bán và thợ thủ công để xe trượt tuyết của họ lại ở ngoài cổng, bỏ mũ ra rồi leo lên chiếc cầu thang có mái che bắt đầu từ giữa sân, và bước vào lâu đài Preobrazenskoe. Các gosti (1) và các đại biểu của phường buôn thì đến đây bằng xe tam mã, xe trượt tuyết phủ thảm. Họ mạnh dạn bước vào, mình mặc áo cầu bằng dạ Hamburg, lót lông cáo.

Căn phòng cũ nát không được sưởi ấm. Những người mới đến nhìn trần nhà bị võng xuống và nứt nẻ, lần dạ đỏ bọc các ghế dài và các cánh cửa đã bị nhậy cắn .

Họ nói:

- Ngôi nhà chẳng đẹp gì lắm… Sự quan tâm chăm nom của các vị đại thần là thế đấy… Thật đáng tiếc, thật đáng tiếc!

Người ta vội vã tập hợp các thương nhân lại theo danh sách đã ghi từng tên. Có nhiều người không đến, phải ăn bằng bát đĩa của giáo phái Nilo và hút thuốc lá. Các thương nhân nghi ngờ lý do mà Sa hoàng đã triệu tập họ vào cung.

"Người ta đã chôn đi một con quỷ nhưng con quỷ kia vẫn còn đó. Có lẽ hắn giết người còn chưa đủ"

Cách đây ít lâu, trên đoạn đầu đài ở Hồng trường, theo nhịp trống, một viên lục sự của viện Duma đã đọc sắc chỉ quan trọng dưới đây, "Hoàng thượng được biết là các gosti và các thương nhân khác: và tất cả các thương nhân cùng thợ thủ công ở các đại xã đã bị nhiều thiệt hại lớn do các tổng trấn, công chức các bộ và mọi loại công chức khác gây ra… Hoàng thượng rất nhân từ ra lệnh về vấn đề nầy: tất cả các vụ kiện cáo, các đơn thỉnh nguyện và các công việc buôn bán khác hoặc liên quan đến thuế má nộp cho Nhà nước, sẽ thuộc quyền hạn các xã trưởng do các thương nhân sẽ bầu ra theo ý họ trong một năm, chọn trong số những người chính trực và lương thiện. Một trong những xã trưởng đó sẽ được bầu làm chủ tịch trong một tháng… "Tại các thành phố, các đại xã và các xoloboda được lệnh bầu xã trưởng các zemstvo(2) chọn trong số những người tốt nhất, công minh nhất để xử án và thu thuế. Về thuế quan và thuế thu ở các quán rượu, các thương nhân cũng sẽ bầu lấy các xã trưởng để thu thuế. Các xã trưởng sẽ họp và điều khiển công việc buôn bán và thuế má tại một Hội đồng xã trưởng đặc biệt. Hội đồng nầy sẽ trình bày thẳng lên Sa hoàng các trường hợp tranh chấp và các đơn thỉnh nguyện không phải thông qua các bộ.

Hội đồng xã trưởng được phép sử dụng một toà lâu đài cũ của Sa hoàng tại điện Kreml, gần nhà thờ Thánh Jean người Tiên khu, có hầm, hình như trước đây chứa kho tàng của Ngân khố. Với một công việc có tầm quan trọng như vậy, các thương nhân Moskva chi tiêu không tiếc tay (mới đây thôi, vào điện Kreml họ vẫn phải để đầu trần, trong lòng run sợ; bây giờ, chính họ hội họp ngay ở đấy): họ lợp lại toà lâu đài cũ nát, làm một cái mái giả bạc, họ cho quét vôi lại cả phía ngoài lẫn phía trong, lắp kính vào các khoảng cửa thay thế các tấm mi-ca và đặt người của hẹ canh gác các cửa hầm.

Thoát được nạn phụ thu lạm bổ của các viên tổng trấn và sự bất công của các bộ, bây giờ các thương nhân lại phải trả gấp đôi số tiền đóng thuế trước. Đối với Ngân khố đó là một mối lợi rõ ràng. Nhưng đối với các thương nhân thì chưa chắc…

Quả thật là không thể sống nổi dưới ách bọn tổng trấn, bọn công chức và bọn thơ lại ở các Bộ, tham lam như bầy sói. Sơ ý một cái là chúng sẽ cắt cổ anh ngay, chúng sẽ lôi anh ra toà, chúng sẽ lột anh trần như nhộng; tại các thành phố khác và các đại xã, viên tổng trấn sẽ khảo đã anh ngoài sân nhà y cho đến khi anh phải chịu nghe theo y. Quả có thế thật.

Nhưng có nhiều người, lẽ dĩ nhiên là những kẻ khôn ngoan hơn, biết giữ mình và sống chẳng đến nỗi nào; họ đút lót các viên tổng trấn, gửi biếu tên lục sự nào đường, nào dạ, nào cá, mời tên thu thuế đến ăn những của trời cho. Bọn tổng trấn hoặc bọn công chức ở Bộ thậm chí ngay đến quỷ, cũng không thể biết được một nhà phú hào nào đó có bao nhiêu hàng, bao nhiêu tiền. Lẽ dĩ nhiên là bọn kiệt hiệt, sừng sỏ như Mitrofan Soron, người đáng đầu phường buôn, hoặc Aleksey Xvesnikov, đối với loại ấy thì mọi sự đã rõ ràng. Ngay đại giáo chủ cũng đến thăm họ. Họ thậm chí có thể sẵn sàng trả gấp ba chỗ tiến thuế nộp cho Hội đồng xã trưởng, nơi họ có danh vọng, uy quyền và trật tự. Nhưng còn những hạng như Vaska Reviakin chẳng hạn, thì sao? Cửa hàng sắt của hắn chỉ có khoảng mười kopeik mặt hàng; hắn ngồi đó và chùi mắt bằng một mánh giẻ. Nhưng những người am hiểu nói nếu tính cho đúng thì hắn có tới gần ba nghìn nông nô. Không những nông dân và thợ thủ công các đại xã mà cá nhiều thương nhân cũng là con nợ của hắn trên một danh sách cho vay nặng lãi. Không một thành phố nào, không một đại xã nào mà Reviakin không có một khoa chứa đồ sắt hoặc một cửa hàng, tất cả các cái đó đều đứng tên họ hàng hoặc thư ký của hắn. Không thể nào nắm được hắn: hắn nhớt và trơn như một con cá chuối. Hội đồng xã trưởng là một sự phá sản đối với hắn: hắn không thể nào che mắt được bọn đồng nghiệp.

Trong khi chờ đợi Sa hoàng ra, đám thương nhân to đầu thì ngồi trên các ghế dài, bọn lép nhép thì đứng.

Họ hiểu rõ: vậy là Sa hoàng cần tiền vì nhà vua muốn nói chuyện cởi mở với họ. Kể ra cũng không phải là sớm sủa gì… Những kẻ đến đây lần đầu tiên khiếp sợ nhìn cánh cửa có trang trí hình sư tử và chim chóc, bên cạnh nơi đặt ngai vàng (không có ngai vàng, chỉ thấy cái tán hoa).

Đột nhiên Sa hoàng ở cửa bên bước ra; nhà vua mặc một bộ quần áo Hà Lan, mặt đỏ, chắc vừa uống rượu xong. "Chào các vị, chào các vị", Sa hoàng nhắc đi nhắc lại, ra vẻ hiền hậu. Nhà vua bắt tay mọi người, vỗ vỗ vào lưng, vào đầu một số… Có nhiều người đi sau nhà vua: Mitrofan Sorin và Aleksey Xvesnikov (mặc áo nẹp kiểu Hungary); hai anh em Ioxif và Fedor Bazenin, nghiêm trang và bệ vệ, ria quăn, mặc áo dạ nước ngoài, hẹp vai; lão phú thương mới Ivan Artemist Brovkin, chân ngắn ngủn và vẻ mặt quan trọng, râu cạo nhẵn, đội bộ tóc giả màu nâu hồng dài đến tận rơn; viên lục sự Viện Duma Liubim Domnin nghiêm nghị và một người mà chẳng ai biết; cứ trông cách ăn mặc thì là thợ thủ công tầm thường ở đại xã với bộ râu kiểu di-gan, đầu hói. Anh ta rụt rè ra mặt, đi cuối cùng, sau tất cả những người khác.

Vua Piotr ngồi xuống một chiếc ghế dài, hai tay chống lên hai đầu gối dạng ra. "Ngồi xuống, ngồi xuống", nhà vua nói với các thương nhân đang tiến lại gần. Mọi người ngập ngừng. Nhà vua bắt đầu ra lệnh. Các bậc đàn anh liền ngồi ngay xuống. Viên lục sự viện Duma Liubim Domnin vẫn đứng, rút trong túi sau ra một sắc chỉ cuộn tròn và nhấm nhấm đôi môi khô. Hai anh em Ioxif và Fedor Bazenin liền đứng dậy, tay cầm mũ kiểu Anh úp lên bụng, và nghiêm trang nhìn xuống đất. Vua Piotr một lần nữa lại hất đầu về phía họ:

- A, nếu chúng ta có được nhiều người như họ. Ta muốn khen thưởng Ioxif và Fedor trước toàn thể Hội đồng. Ở Anh, ở Hà Lan, người ta khen thưởng những thương nhân tốt, những thợ tốt. Ta cũng muốn nhập tập quán nầy vào nước ta. Thế nào, ta làm thế có đúng không? - Nhà vua quay sang bên phải, bên trái và nhướn một bên lông mày - Tại sao các ngươi ngập ngừng không muốn nói? Các thương nhân, các ngươi phải bắt đầu sống theo nếp sống mới, đó là điều ta muốn.

Mononov, một nhà làm da giàu có, cúi đầu chào và hỏi:

- Tâu bệ hạ: "sống theo nếp sống mới" là thế nào ạ?

- Các ngươi phải bỏ cái thói quen sống riêng rẽ, người nào chỉ biết phận người nấy. Các đại thần của ta sống ần náu trong nhà như chồn. Các ngươi không được bắt chước họ, các ngươi là thương nhân? Các ngươi phải bỏ cái lối buôn bán đơn độc một mình và phải học tập buôn bán theo lối lập các công ty… Ở Hà Lan có công ty Đông Ấn, đấy là một điều tốt: họ chung nhau đóng tàu, họ mua chung, bán chung… Họ thu được những món lãi lớn. Ta phải học tập họ… Ở châu Âu có những viện hàn lâm về những vấn đế đó. Nếu các ngươi muốn, ta sẽ xây dựng một Sở hối đoái, chẳng kém gì Sở hối đoái ở Amsterdam. Hãy thành lập các công ty, xây dựng các xưởng máy. Khoa học của các ngươi hiện giờ chỉ vỏn vẹn có thế nầy thôi: không lừa dối thì không bán được gì.

Bỗng một thương nhân trẻ, mắt trìu mến nhìn Sa hoàng, lấy mũ đập vào cánh tay mình:

- Đúng thế, tâu bệ hạ, ở ta là như vậy!

Ngươi ta kéo vạt áo hắn để lôi hắn vào đám đông.

Quay đầu nhìn quanh, hắn nhún vai:

- Ô hay? Không đúng thế sao? Chúng ta chỉ sống bằng dối trá: chúng ta cân điêu, đo điêu.

Vua Piotr cười, chẳng vui vẻ gì, giọng trầm, miệng tròn xoe. Những người đứng bên cạnh nhà vua, theo phép lịch sự, cũng gượng gạo cười. Nhưng đột nhiên nhà vua ngừng bặt tiếng cười và nghiêm khắc nói:

- Các ngươi buôn bán đã hai trăm năm nay mà chẳng học được gì. Các ngươi cứ chạy quanh sự giàu có. Vẫn cảnh nghèo khổ đó, vần tình trạng mình trần thân trụi. Kiếm được một kopeik, các ngươi vào quán bỏ ra uống rượu ngay. Có đúng không nào?

- Tâu bệ hạ, không phải lúc nào cũng thế, - Mononov nói.

- Không. Đúng là như thế! - Hai lỗ mũi nhà vua phập phồng - Các ngươi hãy đi ra nước ngoài, hãy xem xét các thương nhân bên đó. Trông họ cứ như vua chúa! Ta không có thì giờ đợi được các ngươi tự học lấy những điều ấy. Có những con lợn phải gí mõm vào máng mới ăn… Tại sao người ngỏại quốc cứ quấy rầy ta Họ xin ta để cho họ thầu cái nầy, thầu cái nọ… Gỗ, quặng, đánh cá… Tại sao người của ta lại không làm được như vậy? Ở Voronez, có một người đến gặp ta, có quỷ biết được hắn ở đâu tới. Hắn đã nói với ta rất nhiều, hắn trình bày với ta những dự định to lớn! Hắn nói: đất nước bệ hạ là cả một mỏ vàng. Nhưng thần dân của bệ hạ thì nghèo khổ… Vì sao? Ta chẳng trả lời gì cả. Ta hỏi các ngươi: có phải người của ta sinh ra khác họ không? - Nhà vua trợn trừng nhìn các thương nhân - Chúa đã chẳng cho ta những con người kiểu khác. Vậy thì phải lo liệu xoay xở với những người của ta có. Có đúng không nào? Đôi khi đối với ta, người Nga như một cái xương mắc trong họng,… Mắc ngang họng.

Tai nhà vua vểnh lên, gân cổ sắp co lại. Ivan Artemist ngồi bên cạnh nhà vua, bèn nói, giọng dịu dàng nghe như hát:

- Người ta đã đánh đập người Nga nhiều, đánh bừa đánh bãi, biến họ thành những con quái vật.

- Đồ ngu! - Vua Piotr kêu lên. - Đồ ngu! - Và nhà vua huých lão một cái vào mạng sườn.

- Thần có nói gì đâu? Ivan Artemist nói tiếp, vẻ mặt càng ngớ ngẩn hơn.

Trong một phút, nhà vua giận giữ nhìn Brovkin, nhìn bộ mặt lão bóng nhẫy mỡ, đôi mắt chớp chớp một cách ngu xuẩn, nụ cười ngốc nghếch. Nhà vua bợp lão vào trán.

- Vanka, chưa ai ra lệnh bảo ngươi làm hề đâu?

Nhưng rõ ràng là nhà vua đã tự hiểu rằng bực tức cáu kỉnh trước đám thương nhân là không nên. Thương nhân không phải là đại thần: bọn nầy không có chỗ nào mà trốn, không thể bỏ lãnh địa của họ vào túi mà đi được còn gã thương nhân thì như một con ốc sên: hơi nguy hiểm là hắn đã co vòi lại và biến ngay mất với vốn liếng… Quả nhiên căn phòng lặng ngắt. Ivan Artemist nheo cặp mắt quỷ quyệt nhìn Sa hoàng.

Vua Piotr bảo viên lục sự:

- Liubim, đọc đi.

Hai anh em Bazenin một lần nữa lại trang nghiêm nhìn xuống. Liubim Domnin liền đọc, giọng chậm rãi, khô khan, eo éo:

"Sắc chỉ nầy được ban ra để tưởng lệ sự mẫn cán và cẩn thận trong việc đóng tàu… Năm ngoái, tại làng Vovsuga, Iosif và Fedor Bazenin đã tự động xây dựng một nhà máy cưa chạy bằng cối xay nước theo kiểu Đức, không phải nhờ đến thợ nước ngoài, để xẻ gỗ thành ván và đưa lên Arkhagensk bán cho thương nhân ngoại quốc và Nga. Họ đã xẻ gỗ, chuyển lên Arkhagensk và bán sang bên kia đại đương. Họ có ý định đóng tàu và du thuyền ở cạnh nhà máy cưa để chuyên chở ván gỗ và các hàng hoá Nga khác sang bên kia đại dương, Và trẫm, đại hoàng đế, đã ra lệnh cho họ đóng tàu và du thuyền ở làng họ. Trẫm đã ra lệnh miễn thuế quan về mọi thứ họ nhập từ nước ngoài vào để đóng tàu. Họ có thể tự do bỏ tiền túi ra thuê thợ nước ngoài và thợ Nga. Đóng xong, tàu sẽ được vũ trang bằng đại bác và đạn được để tự vệ chống bọn cướp và tàu buôn nước ngoài".

Viên lục sự đọc rất lâu. Đọc xong, hắn cuộn tròn sắc chỉ lại, với dấu ấn đính theo rồi đặt vào lòng bàn tay trao cho Ioxif và Fedor. Hai anh em nhận sắc chỉ, tiến lại gần vua Piotr và cúi rạp xuống chào, lặng lẽ, trang nghiêm, trịnh trọng. Nhà vua nắm vai họ, nâng họ dậy, và ôm hôn cả hai người, nhưng không áp má theo phong tục cũ của các Sa hoàng mà hôn lên miệng rất mạnh.

- Điều đáng khen là họ là những người đi bước đầu, - nhà vua nói với các thương nhân, đưa mắt sục sạo tìm người thợ thủ công ở đại xã, có bộ râu di-gan, đầu hói mà không ai biết tên. - Demidyx?

Người thợ huých mạnh khuỷu tay, rẽ lấy một lối đi trong đám đông.

- Demidyx, hãy chào các thương nhân đi… Đây là Nikita Demizov Altufiev - thợ rèn ở Tula. Hắn chế tạo súng ngắn và súng trường tốt không kém gì súng Anh. Hắn biết đúc gang và tìm quặng. Nhưng cánh hắn ngắn quá. Các thương nhân hãy nói chuyện với hắn và suy nghĩ đi. Ta là bạn hắn đấy. Nếu cần, ta sẽ cho đất đai và làng mạc. Demidyx, cần gì cứ nói, ta bảo lãnh cho nhà ngươi.

Chú thích:

(1) Những thương nhân giàu có được chính phủ giao cho một số quyền hành. - Chú thích của tác giả -

(2) Chính quyền địa phương do giai cấp quý tộc và các tầng lớp hữu sản bầu ra dưới chế độ Sa hoàng.

[ngudoc]

Chương 112

- Anh là ai? Anh muốn gì? Anh cần cái gì?

Một người đàn bà khắc khổ, vai rộng, gườm gườm nhìn Andrey Golikov. - hoạ sĩ vẽ tranh thánh ở Palekh) từ đầu đến chân. Dưới chiếc áo vải thô thủng lỗ chỗ và rách bươm, làn da sởn gai ốc của anh run rẩy. Gió tháng ba ẩm ướt thổi mành. Những lùm cây trơ trụi rít trên bức tường tróc vôi, nham nhở của thành phố Trắng. Những con quạ lông bù xù và đói ăn, từ các đống rác vừa bay lên vừa kêu những tiếng "quạ, quạ" khắc khoải. Những hàng giậu khó vượt qua của nhà Vaxili Reviakin chạy dọc tường thành Moskva.

Nơi đây thật buồn thảm, phố xá chật hẹp, vắng tanh.

- Thánh lão Avraami sai tôi đến đây, - Andrey vừa khẽ nói vừa ấn mạnh hai ngón tay lên trán. Sau lưng người đàn bà, trong sân chằng chịt vết bánh xe, trước những kho hàng đổ nát, những con chó gầy nhom đang giằng xích lồng lên… Andriuska lạnh run cầm cập, chỉ riêng có cặp mắt sáng quắc. Sau một lát do dự, người đàn bà để anh vào trong sân và bảo anh đi theo: qua những tấm ván đặt trên bùn, hai người đi về phía một toà nhà dài và cao, không có cầu thang, thếm cũng không. Các cánh cửa sổ nhỏ lắp mi-ca dập lạch cạch tít trên cao, sát ngay mái.

Họ bước xuống một lối đi tối om sặc mùi thùng rượu. Người đàn bà huých cánh tay vào người Andriuska: "Chùi chân vào rơm kia, đây không phải là chuồng ngựa". Một lát sau, mụ nói tiếp, vẫn cái giọng khó chịu đó: "Nhân danh Cha, Con và Thánh thần". Mụ mở một cánh cửa thấp ở tầng dướt. Ở đây thật là nóng bức, ánh lửa than trong lò chiếu sáng những tấm ván mờ tối vẽ hình thánh treo trong một gốc. Andrey làm dấu rất lâu, đưa cặp mắt kinh hãi nhìn các bức tranh cổ. Anh e dè đứng lại ở bên cửa. Người đàn bà ngồi xuống. Sau bức tường, có tiếng nhiều người đang hát âm vang.

- Tại sao thánh lão lại sai anh tới đây?

- Để thực hiện một sự việc lớn.

- Việc gì?

- Sống ba năm tại nơi thánh lão Nectari.

- Ở nơi Nectari, - người đàn bà nói, giọng kéo dài.

- Thánh lão sai tôi tới đây để người ta chỉ cho tôi đường đi tới đó. Tôi không thể sống ở nơi trần tục nầy được nữa, thể xác tôi đói khát, linh hồn tôi kinh hoàng.

- Tôi sợ. Tôi muốn tìm một nơi hiu quạnh, vắng vẻ, một đời sống thiên đường… - Andriuska khịt khịt mũi - Thưa mẹ, mẹ thương con, mẹ đừng đuổi con đi.

- Thánh lão Nectari sẽ tạo cho anh cái nơi vắng vẻ hiu quạnh đó, - người đàn bà dằn từng tiếng, vẻ mặt bí ẩn. Đôi mắt bị ánh than chiếu vào, nheo lại.

Andrey kể lể: đã sáu tháng nay anh lang thang không cửa không nhà, đói khát và rét mướt. Anh đã giao du với đủ hạng người. Họ đã đẩy anh vào nghề cướp bóc. "Nhưng tôi không thể làm thế được, linh hồn tôi kinh sợ". Anh kể lại là mùa đông năm đó trong bão tuyết anh đã trải qua những đêm nằm dưới mái thủng lỗ chỗ của những bức tường thành như thế nào: "Tôi đi kiếm rơm trải ra nằm ngủ, mình đắp một chiếc chiếu gai. Gió gầm thét, tuyết quay cuồng, xác bọn xtreletz lắc lư ở đầu dây va đập vào tường. Những đêm đó, tôi đã sinh lòng khao khát một nơi yên tĩnh, một cuộc đời trầm lặng".

Người đàn bà hỏi anh cặn kẽ về thánh lão Avraami rồi thở dài một cái, mụ đứng dậy: "Đi theo ta". Mụ lại dẫn Andriuska qua lối đi tối om và đưa anh xuống một cầu thang. Sau khi ra lệnh cho anh phải đứng vào chỗ những người nghèo khổ, mụ dẫn anh xuống hầm, nơi có tiếng hát. Anh ngửi ngay thấy mùi sáp và hương ấm áp. Khoảng hơn ba mươi người đang quỳ trên sàn nhà nham nhở. Một người, vai lệch, mặc áo thầy tu ngắn và đội mũ tròn đen đang đọc trước một giá tán kinh phủ nhung. Khi giở những trang giấy cũ nát của bản kinh viết tay, lão vểnh bộ râu bù xù về phía ánh sáng những ngọn nến. Trên suốt bức tường, từ sàn trở lên, những cây nến thắp sáng trước những bức tranh thánh lớn nhỏ của trường phái hoạ cổ thành Novgorod.

Buổi lễ không có giáo sĩ. Các con chiên hát ê a, buồn tham. Vaxili Reviakin, người bé nhỏ, với bộ râu dê quỳ trên những người khác, ở bên phải vị thánh lão.

Tay lần một tràng hạt bằng da, khi thì hắn đưa mắt nhìn lên tranh thánh, khi thì hơi quay người lại hắn liếc nhìn về phía sau và dưới con mắt hắn, các con chiên càng ra sức lạy sì sụp, trán dập mạnh xuống đất đến vỡ đầu.

Lão già vai lệch gập sách lại, giơ sách lên trên đầu và quay lại: râu lão bơ phờ, mũi gẫy trên bộ mặt còn trẻ. Con ngươi lão mở to như đang đăm đăm nhìn vào một ảo ảnh khủng khiếp; lão há to miệng để lộ ra những chiếc răng sứt và gào lên:

- Hãy nhớ lại những lời của Hypolit người chính trực, giáo hoàng La Mã: "Khi thời Qui vương tới, nhà thờ của Chúa sẽ suy tàn. Sự cám dỗ sẽ lan tràn khắp các thành phố, xóm làng, các nhà tu kín và các nơi sa mạc. Và sẽ không một ai được cứu thoát, trừ một số nhỏ…".

Giọng lão nghe thật khủng khiếp. Các con chiên nằm mọp xuống, mặt sát đất, vai rung mạnh. Lão già cứ đứng như vậy với quyển sách giơ cao cho đến lúc mọi người cùng gào cả lên.

- Hỡi anh em, đây là điều ta sắp nói với anh em. - lão già đã làm lễ xong và khi nói, ngón tay lão bấu chặt vào chiếc thập ác bằng gỗ đeo ở ngực - Chúa đã ban thánh ân cho ta. Người đã dẫn ta đến chỗ Vonozer trong sa mạc, tới bên thánh lão Nectari. Ta chào thánh lão và thánh lão hỏi: "Ngươi muốn gì: cứu vớt linh hồn ngươi hay thể xác ngươi?". Ta trả lời: "Cứu vớt linh hồn con, linh hồn con!" Và thánh lão đáp: "Thế thì được con ạ. Và thánh lão đã cứu vớt linh hồn ta và đã hành hạ thể xác ta… Thay thế cho bánh mì ta đã ăn lá cây dương xỉ, lá chua me dại, quả cây sồi. Ta bốc vỏ cây thông đem phơi khô. Vỏ thông giã với cá là một bữa ăn thịnh soạn. Và Chúa đã không để ta chết. Các ngươi không thể biết được tất cả những khổ cực tôn sư ta đã bắt ta chịu đựng ngay từ những ngày đầu: mỗi ngày ta bị người đánh cho hai trận. Thậm chí cả ngày chủ nhật lễ Phục sinh, người cũng đánh ta hai lần. Tính ra trong hai năm, cứ hai trận một ngày, tổng cộng là một nghìn bốn trăm ba mươi lần. Và ngày ngày biết bao lần ta đã được hai bàn tay đức hạnh của người đánh ta bị thương, ta không thể đếm xuể được. Tôn sư ta đã làm cho thịt da ta đau đớn ê chề: để đánh ta, đứa con côi và con chim non của người đánh ta bằng bất cứ cái gì người vớ được. Người dạy dỗ ta bằng gậy, bằng chầy, bằng que cời than, bằng nồi nấu thức ăn, bằng xẻng gỗ nhào lộn… Tôn sư ta làm cho thể xác ta đau khổ để linh hồn tối tăm của ta được sáng tỏ… Người đã đánh toạc bắp chân ta bằng đòn gánh nước để cho đôi chân ta phải ngoan ngoãn vâng lời… Người hành thể xác ta không những bằng gậy gỗ mà cả bằng gậy sắt cả bằng đá, người giật tóc ta và đôi khi cầm cả hòn gạch đánh ta. Người đã bẻ trẹo đất xương tay chân ta, đánh gẫy xương sườn và xương ta. Và Chúa đã không để ta chết. Giờ đây thể xác ta thì yếu nhưng linh hồn ta sáng tỏ… Hỡi anh em, hãy mưu cầu siêu thoát cho linh hồn của mình?

- Hãy mưu cầu siêu thoát cho linh hồn của mình? - lão già vừa gào lên ba lần vừa trừng trừng nhìn đàn con chiên kinh hãi.

Toàn thể cử toạ là anh em, họhàng và nông nô của Vaxili Reviakin: thư ký, người làm công ở các kho và các cửa hiệu của hắn. Họ lắng nghe và buông những tiếng thở dài não nuột. Nhiều người không chịu đựng nổi cái nhìn điên cuồng của vị thánh lão.

Andrey Golikov khóc nức nở, người gập lại làm đôi; bàn tay ôm lấy má, anh khóc; qua làn nước mắt, ánh sáng vàng hoe của những cây nến đang cháy, chập chờn trong phòng nguyện như những cánh thiên thần.

Vị thánh lão cúi rạp chào các con chiên và rút lui.

Đích thân Vaxili Reviakin, người bé nhỏ, tóc hoa râm, thế chân lão; ở chỗ mắt là hai nếp nhăn, con ngươi đảo người đáo xuôi. Vừa lần tràng hạt, hắn vừa khẽ nói, giọng tin tưởng:

- Các bạn thân mến… Thật là khủng khiếp! Các bạn thân mến của ta, thật là khủng khiếp! Giữa ban ngày sáng tỏ, một đám mây đã che lấp bầu trời và đầu độc tất cả cuộc đời chúng ta. - Hắn đưa mắt nhìn về phía sau, qua vai bên phải, rồi qua vai bên trái, như để xem có ai đằng sau hắn không. Hắn tiến một bước về phía trước trong đôi ủng mềm bằng dạ - Qui vương đã đến rồi. Các bạn có nghe thấy không? Nó ngồi trên những nóc tròn của Nhà thờ Nikon. Ba ngón tay chụm lại, đó là dấu ấn của nó, những kẻ làm dấu với ba ngón tay sẽ không được siêu thoát, những kẻ đó đã bại tiêu ma. Và những kẻ cùng uống cùng ăn với chúng sẽ không được siêu thoát. Những kẻ nào nhận bánh thánh và rượu thánh của một giáo sĩ sẽ không được siêu thoát. Bánh thánh của chúng mang dấu ấn của Quỷ vương và tính chất thần thánh của nó là hão huyền… Tìm đâu thấy sự siêu thoát. Chúng ta đã nghe thấy muốn cứu vớt linh hồn thì phải làm thế nào. Ta không giữ ai, ai đi cứ đi hỡi các bạn thân mến, hãy chịu đựng những nỗi đau khổ, hãy tẩy rửa linh hồn các bạn. Các bạn sẽ cầu xin cho chúng ta là những kẻ có tội và yếu đuối… Có thể ta cũng sẽ đi… Ta sẽ đóng cửa các kho, các cửa hiệu, ta sẽ phân phát hàng hoá của ta, gia súc của ta cho người nghèo. Chỉ có một con đường siêu thoát, đó là đức tin của tổ tiên, sự vâng lời và biết sợ… - Hắn lắc lắc bộ râu một cách chua xót, lấy cánh tay áo dạ quệt mắt. Các con chiên im lặng, nín thở, không ai dám động đậy - Sung sướng thay những ai sẽ được như ý… Nhưng những người khác không nên nản trí. Các thánh lão sẽ cầu nguyện cho họ. Hãy sợ điều nầy hơn cả cái chết: hãy sợ ác quỷ đẩy các bạn vào con đường xấu. Thời thế đã đổi thay: đám tay chân vô hình của nó ở chung quanh ta, rình mò cơ hội thuận lợi… Các bạn có lần nào lỡ phạm tội, nói dối, ăn cắp một kopeik của chủ không? Các bạn tưởng là chẳng đáng gì ư? Một kopeik! Không đâu… Chúng sẽ vồ lấy các bạn, thế là các bạn bị hại, bị đày vào nỗi khổ cực vô cùng… Hãy lo là các thánh lão sẽ thôi không cầu nguyện cho các bạn nữa… - Hắn lại tiến lên phía trước một bước nữa, quất chuỗi tràng hạt vào đùi - Các bạn có thấy mưu mô cám dỗ của quỷ không? Chính là cái Hội đồng các xã trưởng đấy! Địa ngục là ở đó, địa ngục thực sự… Đã từ bao đời nay các thương nhân vẫn đóng thuế cho Ngân khố. Còn mọi thứ khác: ta bán cái gì và ta bán như thế nào là việc bí mật của ta… Chúa đã ban cho một người nào đó óc suy xét và thế là anh ta trở thành thương nhân. Một tên ngu xuẩn sẽ suốt đời vất vưởng với cái kiếp làm thuê công nhật. Bầu các xã trưởng! Tên xã trưởng sẽ vào kho của ta, sẽ lục lọi hòm của ta… Ta phải nói hết với hắn, phải đưa cho hắn xem hết mọi thứ… Tại sao vậy? Ai cần cái đó kia chứ? Người ta tung lưới của Quỷ vương chụp lên các thương nhân. Rồi lại còn bưu vụ nữa! Để làm gì? Ta phái một người của ta, một người tin cẩn, đến Veleki Uxtiuc, ta thấy thích hơn: hắn sẽ tới nơi nhanh hơn người đưa thư và sẽ nói những điều cần thiết một cách bí mật… Còn gửi bằng đường trạm, biết được ai sẽ đem thư ta đi? Không, chúng ta chẳng cần đến bưu vụ, chẳng cần đến xã trưởng; chúng ta không muốn đóng thuế gấp đôi, hút thuốc lá với bọn ngoại quốc và bè đảng của Nikon.

Hắn đã vô tình nổi nóng. Hắn luồn bàn tay tím ngắt và run rẩy vào trong túi, rút ra một chiếc khăn tay và thấm mồ hôi. Hắn lắc đầu nhìn những ngọn nến đang lụi. Hắn thở dài và kết luận:

- Thôi ta đi ăn!

Tất cả những người trong phòng nguyện đi qua tiền đình và nhà bếp xuống tầng dưới. Họ ngồi vào cái bàn làm bằng gỗ ván trên phủ một thứ vải thô sặc sỡ và bóng. Trong góc danh dự dưới những tranh thánh, Vaxili Reviakin và ba tên thư ký già của hắn anh em con chú con bác với hắn - ngồi ăn. Người ta mời vị thánh lão cùng ngồi dưới các tranh thánh. Nhưng đột nhiên lão khạc nhổ ầm ĩ và chạy ra phía cửa, nhập bọn những người nghèo ngồi dưới đất. Andrey cũng ở trong số đó.

Giữa bàn là một cây nến mỡ bò đang cháy. Người đàn bà khắc khổ từ trong bóng tối nhô ra, hai tay bưng những liễn đầy. Thỉnh thoảng lại có một con gián từ trên trần rơi xuống. Mọi người lặng lẽ ăn nhai một cách nghiêm trang, đặt thìa xuống không một tiếng động. Andrey lại gần vị thánh lão. Lão đang cúi xuống, bát để trên đầu gối đánh rớt những giọt thức ăn xuống bộ râu bù xù; lão nuốt một cách vội vã và bị bỏng; lão ăn bánh từng miếng nhỏ một. Ăn xong, lão cầu kinh và chắp tay trên bụng. Nhìn cặp mắt lão lờ dờ, người ta thấy rõ là lão đã chịu đi.

Andrey khẽ nói với lão:

- Thưa cha, con muốn đi gặp thánh lão Nectari.

- Cha cho con đi tới đó.

Lão già thở nhanh hơn. Rồi cặp mắt của lão lại lờ đờ mờ đi:

- Lát nữa, khi mọi người đã đi ngủ cả, hãy đến phòng nguyện. Ta sẽ thử thách nhà ngươi.

Andrey rùng mình. Buồn rầu và cảm thấy mình như bị kết án, anh cọ gáy vào bức tường gỗ súc sù sì.

***

Một làn gió ấm, từ miền Nam, từ cánh đồng Dikoe Pole thổi tới. Trong một tuần, tuyết tan hết. Bầu trời mùa xuân xanh biếc, trên mặt nước tuyết tan phủ kín cánh đồng. Nước sông lên to băng trên sông Đông tan vỡ.

Trong một đêm, nước sông Voronez tràn ngập các công trường đóng tàu. Các tàu lớn, thuyền nhỏ, thuyền buồm, thuyền chèo tay đều bỏ neo, đung đưa trên mặt nước từ thành phố đến sông Đông. Hắc ín chưa khô nhỏ giọt trên mạn thuyền, các đầu thần Neptun thếp vàng thép bạc sáng lóng lánh. Buồm căng lên để hong khô phần phật trước gió. Dưới lòng nước đục, những cục băng cuối cùng cũng chìm xuống rồi lại nổi lên rào rào. Bên trên tường thành bên hữu ngạn, trước mặt thành Voronez, những đám mây khói thuốc súng bốc lên, bị gió xé toang ra thành từng mảng. Súng trái phá nổ ầm ầm trên mặt nước, tựa hồ mặt đất cũng nở ra, vỡ thành bong bóng.

Trên các công trường, công việc vẫn dồn dập ngày đêm. Sắp hoàn thành tàu La Sitadell có gắn bốn mươi khẩu trái phá. Đuôi tàu cao và chạm trổ, có ba cột buồm, đang đung đưa bên những cọc néo tàu mới tinh, Thuyền bè chở thuốc súng, thịt muối, bánh, liên tục vượt qua sông tới áp vào hai bên mạn tàu đen sì. Nước chảy xiết căng các dây cáp, gỗ kêu răng rắc. Trên đuôi tàu ở cầu chỉ huy, thuyền trưởng Pambur chửi rủa bằng tiếng Nga và tiếng Bồ Đào Nha, át cả tiếng thùng lăn trên sàn tàu và tiếng ròng rọc nt ken két. Mặt Pambur đen sạm, ria lởm chờm, mắt như mắt cừu đực điên; đôi ủng lớn đầy bùn; ngoài áo nẹp, y khoác một áo cầu ngắn, đầu chít một chiếc khăn lụa đỏ. "Đồ vô tích sự! Đồ chó đẻ! Careja!"(Tiếng rủa Bồ Đào Nha). Đám lính thuỷ gò lưng ra kéo những túi bánh, thùng, hòm lên sàn tàu, họ vừa chạy vừa lăn nhanh các thứ tới hầm tàu, ở đấy, các thuỷ thủ trưởng, đầu đội mũ cao bằng dạ, quần trên bồng ống chẽn màu nâu, đang cáu gắt hò hét như đàn chó dữ.

Những tháp canh dựng bằng gỗ tròn uốn cong, mái nhọn, in bóng trên đồi, từ trên cao chế ngự cả dòng sông. Xa xa, phía ngoài những bức tường nham nhở là những mái hình củ hành gỉ nát của các nhà thờ. Trước thành phố cũ, những ngôi nhà nhỏ bằng đất nện và những lều bằng gỗ của thợ rải rác đây đó trên sườn đồi. Gần mé sông là những ngôi nhà gỗ của Golovin vừa mới được phong chức đô đốc, của Alekxandr Melsikov, của hải quân tổng tư lệnh Apraxin, của phó đô đốc Cornelix Cruyx. Bên kia sông Voronez, trên bờ sông thấp la liệt những mảnh gỗ và chằng chịt vết bánh xe, mọc lên những lò luyện sắt, - những ngôi nhà ám khói mái bằng đất, - những sườn tàu đóng dở, những chồng ván ngập nước đến nửa, những bè mảng, thùng tròn, dây cáp, mỏ neo gỉ, đã được kéo từ dưới nước lên. Từ những nồi nấu hắc ín sôi sùng sục bốc lên những đám khói đen ngòm mù mịt. Những bánh xe nhỏ của chiếc máy xe dây cáp kêu rin rít. Trên những giá gỗ cao, vai những người thợ xẻ nhô lên thụt xuống. Những người lái bè, tay cầm móc, chạy chân không dưới bùn, vớt những cây gỗ đang bị nước lên cuốn đi.

Phần lớn công việc đã xong. Hạm đội đã được hạ thuỷ. Chỉ còn lại tàu La Sitadell đang được hoàn thành với một sự chăm chú đặc biệt. Có lệnh ba ngày nữa sẽ kéo cờ đô đốc lên cột buồm.

Không lúc nào là không có những người mới đến mở cửa ầm ầm, bước vào: chẳng cởi bỏ áo ngoài, chẳng chùi chân, họ ngồi phịch xuống ghế; các thượng quan ngồi ngay vào bàn. Trong ngôi nhà gỗ của Sa hoàng hàng ngày người ta ăn uống suốt hai mươi bốn giờ liền.

Nhiều nến được thắp lên, cắm vào miệng những chai rỗng. Những bộ tóc giả treo trên tường; trong nhà rất nóng. Khói thuốc tẩu bay mù mịt.

Phó đô đốc Cornelix Cruyx ngồi ở bàn, gục đầu vào lai tay áo thêu vàng mà ngủ. Người Hà Lan Julius Retet, sutbij-nast(1) của hạm đội Nga, người giang hồ bốn bể táo bạo, đầu đã từng được đặt giải hai ngàn bảng Anh vì những thành tích lừng lẫy trên các đại dương xa xôi - nhấm nháp vodka pha hồi, con mắt độc nhất còn lại trên bộ mặt dữ tợn chằm chằm nhìn cây nến.

Các thợ cả đóng tàu Ioxif Ney và Jhon Dey, trong những ngày nóng bức nầy hai má râu đã mọc kín, rít tẩu thuốc, nhấp nháy cặp mắt nhạo báng về phía người thợ cả Nga Fedorxey Xkliaev. Fedorxey vừa bước vào, hắn bỏ khăn quàng cổ, cởi khuy áo lông cừu và đang ăn món xúp nấu mỡ với mì ống.

- Nầy Fedorxey, - Iosif Ney vừa nói vừa nháy nháy cặp lông mi hung hung đỏ, - kể cho bọn mình nghe cậu phè phỡn ở Moskva ra sao?

Fedorxey lặng thinh và cứ tiếp tục ăn. Quả tình hắn cũng đã chán lắm rồi. Tháng hai, khi ở nước ngoài về hắn đã phải tới ngay Voronez, theo lệnh trong thư của Piotr Alekseevich. Ma quỷ đã cám dỗ hắn sa ngã. Hắn đã đến chơi khắp lượt các bạn bè của hắn ở Moskva và thế là cả một cuộc vui chơi thoả thích. Suốt ba ngày liền, thôi thì bánh tráng, món nhắm, rượu say, không lúc nào ngừng. Sự việc kết thúc đúng như nó phải kết thúc: tại bộ Preobrazenskoe.

Sa hoàng được tin Fedorxey, người sủng thần mà nhà vua hằng trông ngóng, bị bắt giam ở nhà vương hầu chấp chính, cử ngay một người về Moskva đưa thư cho Romodanovski:

"Myn Herr Konig… Tại sao ngươi lại giữ các bạn ta. Fedorxey Xkliaev, và những người khác? Việc đó đã làm ta buồn vô cùng. Hơn tất cả những người khác, ta mong đợi Xkliaev, hắn là người đóng tàu lành nghề nhất. Vậy mà ngươi đã bắt giam hắn. Để Chúa xét xử ngươi. Thực ra, chẳng có ai giúp ta ở đây. Và ta nghĩ rằng đó chẳng phải là một vấn đề quốc sự. Vì Chúa, hãy thả hắn ra và đưa hắn tới đây! Pite".

Mười ngày sau, chính tay Xkliaev đem thư trả lời của vương hầu chấp chính: "Lỗi của hắn là như sau: hắn đi xe ngựa, say khướt, cùng với các bạn hắn và đã gây lộn với quân lính trung đoàn Preobrazenski đóng trước một hàng rào cự mã. Cuộc điều tra đã xác nhận là cả hai bên đều có lỗi. Sau khi điều tra, thần đã ra lệnh đánh Xkliaev bằng roi vì sự bậy bạ của hắn và cả bọn lính đã gây ra cuộc ẩu đả và đã khiếu tố. Bệ hạ không nên giận thần. Thần không có thói quen tha thứ những chuyện bậy bạ, không kể ở cấp bậc nào".

Được. Sự việc lẽ ra có thể ngừng lại ở đó. Khi Piotr Alekseevich gặp Xkliaev, nhà vua ghì chặt lấy hắn, ôm hôn hắn và vỗ đùi mình đen đét. Nhà vua không cười, nhà vua đã sằng sặc như ngựa hí đến chảy nước mắt.

"Fedorxey, đây không phải là Amsterdam!" Và trong bữa ăn tối, nhà vua đã đọc cho bức thư của vương hầu chấp chính.

Ăn xong món xúp nấu mì ống, Fedorxey gạt bát ra, giơ tay về phía Ioxif Ney xin thuốc lá:

- Thôi cười thế đủ rồi, đồ qui thọt, - hắn nói giọng gắt gỏng. - Hôm nay, các anh đã xuống hầm phía lái tàu chưa?

- Xuống rồi, - Iosif Ney trả lời.

- Không, các anh không xuống

Jhon Dey chậm rãi bỏ tẩu thuốc nõ bằng đất ra, nhếch mép và nói bằng tiếng Nga, giọng rít giữa hai hàm răng:

- Fedorxey Xkliaev, tại sao anh lại bảo bọn ta không xuống đến hầm tàu?

- Vì thế nầy… Đáng lẽ các anh không nên ngồi trêu tức tôi mà nên đi lấy đèn xuống xem mới phải.

- Có chỗ rò chăng?

- Đúng thế. Một chỗ rò. Khi người ta bắt đầu chuyển các thùng thức ăn muối lên tàu, dây néo không chịu nổi. Nước từ dưới vọt lên.

- Không thể thế được

- Được lắm chứ. Chính tôi nói thế. Các mộng ở phía lái tàu yếu lắm.

Iosif Ney và Jhon Dey nhìn nhau. Không vội vã, hai người đứng dậy, ấn chiếc mũ có tai sụp xuống tận mắt. Fedorxey cũng đứng dậy; vẻ cáu kỉnh, hắn quấn chiếc khăn quàng quanh cổ và cầm lấy đèn.

- Nào, đi nào, các tướng!

Ở bàn, các sĩ quan, thuỷ thủ, thợ cả, mệt nhọc, người lem luốc hắc ín, quần áo vấy bùn ngồi vào bàn trong chốc lát. Họ uống một cốc vodka nóng bỏng như lửa rót từ một hũ sành ra, và lấy tay bốc trong đĩa nào thịt quay, thịt lợn, lưỡi bò ngâm dấm. Nhiều người ăn qua loa vội vã, rồi bỏ đi, chẳng làm dấu thánh, chẳng kịp cảm ơn

Một thuỷ thủ, mắt lừ đừ ngái ngủ, đầu đội chiếc mũ dạ lệch sang một bên tai, đứng tựa vai vào trụ một cánh cửa trổ ở tấm vách gỗ ván. Một chiếc thừng buộc nút tẩm hắc ín - cái roi bằng thừng bện - lủng lẳng ở cái cổ gân guốc của anh ta. - Hắn thưởng roi cho những kẻ nào đáng đánh đòn - Ai lại quá gần cửa, hắn cũng khẽ bảo, giọng uể oải:

- Đi đâu thế, đi đâu thế, đồ lợn?

Sau bức vách, trong phòng ngủ, các chính khách đang ngồi bàn quốc sự: đô đốc Fedor Alekxevich Golovin, Lev Kirilovich Naryskin, Fedor Matveevich Apraxin, tổng tư lệnh Hải quân và Alekxandr Danilovich Melsikov. Sau khi Lơfo chết, Melsikov đã được phong ngay trung tướng và tổng trấn tỉnh Pskov. Người ta đồn rằng vua Piotr sau khi đi đưa đám trở về Voronez đã nói: "Trước kia ta có hai bàn tay, giờ chỉ còn một, thực ra có hay ăn cắp chút ít nhưng trung thành".

Alexaska, mặc áo nẹp dạ mỏng của trung đoàn Preobrazenski, ngang lưng thắt một dải băng lịch sự, đầu đội bộ tóc giả, cái cằm nhọn ngập trong đăng ten, tựa lưng vào chiếc lò sưởi bằng gạch rất nóng.

Apraxin và Golovin bụng phệ thì ngồi trên chiếc giường chăn nệm bừa bộn. Naryskin ngồi bên bàn, tay đỡ lấy trán. Họ đang nghe Prokofi Voznixyn, lục sự viện Duma và đại sứ thần vừa họp hội nghị của các sứ thần Áo, Ba Lan, Vơnidơ và Moskva để điều đình hoà ước với người Thổ Nhĩ Kỳ, ở Caclovitz trên sông Dunai về.

Voznixyn chưa được gặp Sa hoàng. Nhà vua đã cho người bảo các vị thượng thư cứ việc họp bàn: một lát sau nhà vua sẽ đến. Voznixyn đặt các sổ sách ghi những con số trên đầu gối; lão đã kéo tụt cặp kính xuống tận đấu mũi và kể:

- Tôi đã ký kết được với các sứ thần Thổ Nhĩ Kỳ, ngài Reix-Effendi Rami và viên tư vấn Mavrocordato, một hiệp ước đình chiến, nghĩa là tạm thời ngừng chiến. Tôi không thể làm hơn được. Thưa các vị thượng thư, các vị xét xem: trong lúc nầy ở châu Âu, có một việc mới chớm xảy ra và sẽ làm cho cả thế giới lo âu hoặc cũng gần như thế. Vua Tây Ban Nha đang lâm bệnh nặng sẽ chết nay mai mà không có con cái. Vua Pháp muốn đặt cháu ông ta là Philip lên ngai vàng Tây Ban Nha. Ông ta đã lấy vợ cho cháu và giữ cháu bên ông ta, ở Paris, hy vọng đặt được cháu lên ngôi nay mai.

Hoàng đế Áo, về phấn mình, muốn đặt con là Charles lên ngôi vua Tây Ban Nha.

- Chúng tôi biết, chúng tôi biết tất cả những chuyện đó rồi, - Alexaska nóng ruột ngắt lời.

- Hãy chịu khó nghe một chút, Alekxandr Danilovich, tôi biết gì thì tôi nói vậy. - Voznixyn, cặp mắt xám người qua cặp kính chăm chú nặng nề nhìn anh chàng đẹp trai - Đây là một cuộc tranh chấp lớn giữa nước Pháp và nước Anh… Nếu Tây Ban Nha về tay vua Pháp thì các hạm đội Pháp và Tây Ban Nha sẽ làm bá chủ tất cả các đại dương. Nếu Tây Ban Nha về tay Hoàng đế Áo thì người Anh sẽ đánh bại được hạm đội Pháp đơn độc. Người Anh đang làm rối rắm cục diện chính trị châu Âu. Chính họ đã làm môi giới cho người áo và người Thổ Nhĩ Kỳ ở Caclovitz. Muốn gây chiến tranh với vua Pháp, Hoàng đế Áo phải rảnh tay và bọn Thổ Nhĩ Kỳ thì rất sung sướng được có hoà bình để nghỉ ngơi và tập hợp lại lực lượng: Vương hầu Egien xứ Xavoa đã cướp mất của chúng nhiều đất đai và nhiều thành phố ở Hungary, ở Tranxinvania và ở More cho Hoàng đế Áo, và người Áo đã lăm le muốn chiếm lấy Constantinop… Bọn Thổ Nhĩ Kỳ thì nay chỉ lo lắng có một điều: đoạt lại những đất đai của chúng trước kia… Còn gây chiến ở những nơi xa xôi với người Ba Lan hoặc với ta thì lúc nầy chúng chưa nghĩ tới… Như Azop chẳng hạn, lúc nầy không đáng giá những tổn thất chúng sẽ phải chịu để chiếm lại.

- Vua Thổ Nhĩ Kỳ có thật suy yếu như ông khẳng định không? Tôi ngờ lắm, - Alexaska dằn từng tiếng nói. - Golovin và Aptaxin khẽ cười. Thấy thế, Lev Kirilovich cũng lắc đầu mỉm cười, Alexaska rung đùi, đinh thúc ngựa kêu lanh canh. - Nếu hắn suy yếu, sao ông không ký một hiệp ước hoà bình vĩnh viễn với hắn? Hay ông đã quên xtreletz của ta đang tránh mùa rét ở Ukraina; trung đoàn kỵ binh lớn của Sein đang đóng ở Akhtycka và ở Briansk, hạm đội sẵn sàng nhổ neo. Người ta đã không cử ông đi tay không… thế mà chỉ ký được hiệp ước đình chiến!

Prokofi Voznixyn chậm rãi bỏ kính ra. Lão thấy thật khó mà thích nghi được với trật tự mới, một tên vô danh tiểu tốt dòng dõi thấp kém dám nói như vậy với một đại sứ thần. Prokofi đưa bàn tay khô khan lên viết, bộ mặt run rẩy vì phẫn nộ và tập hợp lại ý nghĩ. Tất nhiên, lúc nầy, lão chẳng đạt được gì bằng những lời chửi rủa.

- Alekxandr Danilovich, đây là lý do tại sao tôi đã ký hiệp ước đình chiến chứ không ký kết hoà ước. Các sứ thần của Hoàng đế Áo đã không gặp ta lẫn người Ba Lan, cũng không gặp cả các sứ thần Vơnidơ, họ đã riêng rẽ và bí mật điều đình với bọn Thổ Nhĩ Kỳ. Người Ba Lan cũng bí mật thoả thuận với chúng không cho ta biết. Và họ đã để cho ta đơn độc. Lúc đầu bọn Thổ Nhĩ Kỳ đã thu xếp được ổn thoả với bọn Áo, chúng dương dương tự đắc đến mức từ chối cả hội đàm với ta… Nếu tôi không có ở bên đó một người quen thuộc cũ là Alekxandr Mavrocordato thì đến một hiệp định đình chiến ta cũng không ký được. Thưa các vị thượng thư, các vị ngồi đấy và các vị tưởng là toàn thể châu Âu chiêm ngưỡng các vị… Không. Đối với họ, chúng ta chỉ có một đường lối chính trị nhỏ mọn, hay đúng hơn là chẳng có một đường lối chính trị nào, có thể nói như vậy!

- À vấn đề đó thì còn phải bàn!

- Hãy khoan, đừng nổi nóng vội, Alekxandr Danilovich, - Golovin nhẹ nhàng ngăn lại.

- Tại khu các sứ thần, họ đã dành cho ta chỗ tồi nhất. Họ đã cho người bao vây canh gác ta, cấm ta đi lại bất cứ nơi đâu, cấm ta gặp người Thổ Nhĩ Kỳ, trao đổi thư từ với họ. Thời tôi còn ở Viên, tôi có đem theo một thầy thuốc người Ba Lan, khôn ngoan và thận trọng. Chính viên thầy thuốc nầy, tôi đã cử đến gặp Mavrocordato ở trong hành dinh Thổ Nhĩ Kỳ. Tôi cử ông ta đến lần đầu, Mavrocordato gửi lời chào tôi. Tôi cử ông ta đến lần thứ hai, Mavrocordato gửi lời chào tôi và nói thêm là hắn ta bị lạnh. Tôi rất lấy làm hài lòng về việc đó. Tôi bèn lấy tấm áo nẹp bọc dạ tía, trong lót lông cáo ánh bạc và sai viên thầy thuốc đi qua đồng cỏ, tránh đinh các sứ thần, đem đến biếu hắn. Mavrocordato đã nhận chiếc áo. Ngày hôm sau, hắn gửi đến biếu tôi thuốc lá, hai tẩu thuốc loại tốt, nửa cân cà-phê và giấy viết thư. Tôi tự nhủ: A, ra hắn trả nợ quà ta biếu… Và tôi lại cho một xe chở đến biếu hắn trứng cá ép, lườn cá chiên, năm con cá hồi lớn và đủ các loại rượu mùi. Đêm đến, tôi bận quần áo thường thân hành đến dinh người Thổ một mình. Đúng ngày hôm đó, người Thổ Nhĩ Kỳ đã ký hoà ước với hoàng đế Áo.

- A! - Alexaska dậm chân thốt lên. Đinh thúc ngựa kêu lanh canh.

- Mavrocordato bảo tôi: "Rất có thể chúng ta không đạt được một giải pháp thoả đáng nếu các ông không trả lại chúng tôi các thành luỹ nhỏ của chúng tôi ở trên sông Dniepr, để chúng tôi có thể bịt được con sông đó, và vĩnh viễn ngăn đường các ông ra Hắc Hải. Các ông phải trả lại chúng tôi Azop và các ông phải nộp cống cho phiên vương Krym như xưa kia…". Đấy, Alekxandr Danilovich, ngay cuộc gặp gỡ đầu tiên bọn Thổ Nhĩ Kỳ đã treo giá cao như vậy đó… Còn tôi thì đơn độc có một mình. Các đồng minh của ta đã giải quyết xong công việc của họ và tếch về rồi… Tôi bắt đầu đem hạm đội Voronez của ta ra hăm doạ. Chúng cười: "Đây là lần đầu tiên chúng tôi nghe nói đóng tàu cách biển hàng ngàn dặm; thôi được, các ông cứ việc bơi trên sông Đông nhưng đừng có ra khỏi cửa sông". Tôi liền đem các đội quân của ta đóng ở Ukraina ra đe. Để đáp lời tôi chúng đưa bọn Tarta ra doạ lại: "Các ông hãy coi chừng, giờ đây bọn Tarta đang rảnh tay, chúng có thể gây nhiều tổn thất cho các ông như chúng đã làm dưới thời Devlet-Girey(2). Nếu bọn Thổ Nhĩ Kỳ không có nhiều chuyện phải lo nghĩ thì có lẽ chúng đã tuyên chiến với ta rồi… Alekxandr Danilovich ạ, không biết có phải vì trí tuệ tôi nghèo nàn quá nên không thể đạt được kết quả nhiều hơn không, nhưng một hiệp ước đình chiến, dù sao cũng không phải là chiến tranh".

***

Còn rất nhiều bộ phận chưa hoàn thành. Đinh thì thiếu. Mãi hôm qua mới có một phần đoàn xe trượt tuyết chở sắt vùng Tula tới, trên con đường tuyết đã tan. Các lò rèn làm việc suốt đêm. Môi ngày giờ đây rất quý giá: phải lợi dụng nước lũ để đưa những chiếc tàu chiến nặng nề ra cửa sông Đông.

Đèn thắp sáng trưng. Những người thợ rèn, tạp dề cháy xém, sơ-mi đẫm mồ hôi mặn, những người quai búa, người nào người nấy đều to lớn, mình trần đến tận thắt lưng, da khét lẹt, nhưng chú bé ám khói kéo bễ, ai ai cũng mệt mỏi rã rời, những cánh tay đen nhẻm của họ cử động như máy. Những người chỉ làm việc. - họ thay phiên nhau nhiều lần trong một đêm không rời khỏi lò; người thì ngồi ngay bên cánh cửa để ngỏ, nhai cá khô; người thì ngủ trên những đống than.

Kuzma Zemov, - người thợ cả đầu tiên Lev Kirilovich đã đưa từ xưởng của lão ở Tula đến đây. - người ta đã giải Zemov từ nhà tù Tula đến làm việc chung thân ở xưởng đó - bị thương ở tay. Một người thợ cả khác suýt chết ngạt; giờ đây nằm bên cạnh lò rèn trên những tấm ván ẩm ướt, mặt quay ra hướng gió ban đêm, hắn đang than vãn kêu rên.

Người ta hàn chân chiếc mỏ neo lớn của tàu La Sitadell. Chiếc mỏ neo treo vào ròng rọc ở xà trên trần, được đặt vào lò. Những người kéo bễ, lấy tay quệt mồ hôi trên trán, thở hổn hển, kéo cán của sáu chiếc bễ.

Hai người quai búa đứng đó sẵn sàng, những chiếc búa dài của họ dựng dưới chân. Với bàn tay lành còn lại, bàn tay kia quấn giẻ, Zemov vừa đảo than vừa nói:

- Gắng lên, gắng lên, kéo bễ mạnh nữa vào!

Vua Piotr đứng đó, mặc chiếc sơ-mi trắng nhớp nhúa, ngực đeo tạp dề bằng vải thô, mặt mũi hốc hác và lem luốc mồ hóng, môi chúm lại, tay cầm cặp kìm dài, nhà vua thận trọng quay đi quay lại chân chiếc mỏ neo trong lò Công việc hàn một bộ phận lớn như vậy thật khó khăn.

Zemov quay về phía những người thợ đang giữ thừng chiếc ròng rọc:

- Nào… nghe kỹ đây… - và nói với vua Piotr - Đúng lúc rồi đấy, nếu không thì cháy mất… - Cặp mắt lồi không rời khỏi lò than, nhà vua gật đầu đồng ý và ngoáy ngoáy cặp kìm - Nào, mạnh tay vào! Nào!

Những người thợ, chuyển tay thật nhanh, kéo thừng, ròng rọc kêu ken két. Chiếc mỏ neo nặng bốn mươi phút ra khỏi lò. Tia lửa tung tóe khắp nơi. Thân neo được nung đỏ, nổ lách tách, lơ lửng trên đe. Bây giờ phải để nghiêng chiếc neo, đặt xuống cho chắc chắn.

Lần nầy, Zemov nói khẽ:

- Nghiêng nó xuống, đặt nó xuống… Đặt nó xuống thật vững… - Chiếc neo được đặt nằm trên đe - Cạo hết *** sắt đi. - Chính Zemov cầm một chiếc chổi nhỏ quét *** sắt trên chếc neo, chiếc chổi bắt lửa - Chân neo?

Quay về phía nhà vua, Zemov thét lên, giọng dữ dội:

- Thế nào, còn đợi gì nữa? Đem chân neo lại chứ!

- Sẵn sàng!

Nhà vua vội vã rút cặp kìm nặng một phút từ trong lò ra định đặt lên đe nhưng trượt, suýt nữa đánh rơi mất chân neo nóng đỏ. Nhà vua gò người lại vì gắng sức răng nhe ra, đặt cái chân neo lên đe.

- Giữ chắc nữa vào?

Zemov vừa thét vừa đưa mắt nhìn những người quai búa. Hai người nầy liền quai búa xuống, miệng thở hồng hộc, búa vung thành những đường vòng tròn. Vua Piotr giữ chặt chân neo. Zemov lấy búa đập: tốc, tốc, tốc, tốc, tốc, tốc… *** sắt nóng bỏng bắn tung tóe vào các tạp dề.

Công việc hàn neo đã xong. Thợ quai búa thở phì phò, đã tránh ra một góc. Vua Piotr vứt bỏ kìm vào một cái thùng, lấy tay áo lau mặt. Mắt nhà vua nheo lại, hân hoan, nháy nháy Zemov. Zemov nhăn mặt:

- Làm thế nào được, thưa Piotr Alekseevich, việc ấy thường xảy ra… Nhưng lần khác, hoàng thượng đừng rút kìm ra vội như thế, có thể làm người khác bị thương và chắc chắn là sẽ trượt đe. Chính thần cũng đã từng bị đòn về lỗi lầm đó.

Không trả lời, nhà vua rửa tay trong thùng nước, lấy tạp dề lau, mặc chiếc áo nẹp vào rồi bước ra khỏi lò.

Không khí đượm hơi ẩm mùa xuân. Dưới những ngôi sao lớn, những cục băng rì rào trên dòng sông nhờ nhờ xám. Một ngọn đèn lồng đung đưa trên cột buồm tàu La Sitadell. Tay thọc vào túi, miệng khe khẽ huýt sáo, nhà vua men theo dọc sông, sát ngay bên bờ nước.

Trông thấy Sa hoàng, người lính thuỷ đứng gác bên tường ngăn, vội đẩy cửa vào báo cho các vị thượng thư biết. Nhưng vua Piotr không bước ngay vào phòng bên. Nhà vua thích thú hít không khí ấm áp và khói thuốc lá, cúi xuống bàn, xem xét các món ăn.

- Nầy, - nhà vua nói với một người để râu quai nón lộng mầy người lên vì kinh ngạc, cặp mắt xanh biếc rạng rỡ trên khuôn mặt nhỏ bé; đó là Aladuskin, người thợ mộc đóng tàu nổi tiếng - Miska, đưa cho ta đĩa kia - nhà vua vừa nói vừa chỉ món thịt quay hầm khoai ở phía bên kia bàn. Nhà vua ngồi xuống ghế, trước mặt vị phó đô đốc đang ngủ và chậm rãi uống một ly vodka như người ta uống khi trong người rất mệt mỏi; rượu dẫn nhanh vào mạch máu. Nhà vua chọn một trong những quả táo chắc nhất. Vừa nhai, nhà vua vừa nhổ hạt vào cái đầu hói của Cornelix Cruyx:

- Ông ta làm sao thế? Say chứ gì?

Vị phó đô đốc tức thì ngẩng bộ mặt nhăn nhúm lên và giọng trầm trầm khàn khàn, đáp:

- Có gió Nam thổi, gió Tây Nam cấp một. Đến phiên Pambur trực đấy. Thần thì thần nghỉ. - Rồi hắn lại vùi đầu vào ống tay áo thêu.

Ăn xong, nhà vua nói:

- Tại sao nơi các ngươi lại buồn thiu như vậy? - Nhà vua đặt hai nắm tay xuống bàn đợi một phút, ưỡn thẳng lưng lên rồi đứng dậy và sang phòng bên, ngồi xuống giường.

Các vị thượng thư kính cẩn đứng cả dậy. Nhà vua lấy ngón tay cái nhồi tẩu thật chặt với thứ thuốc lá Hà Lan, châm lửa ở ngọn nến do Alexaska đưa ra.

- À chào vị đại sứ thần.

Đôi chân già nua của Voznixyn, đi tất dạ khuỵu xuống; đuôi áo cứng đơ của chiếc áo may theo kiểu Pháp co lên, lão cúi rạp xuống chào, những chùm tóc ở bộ tóc giả xoã xuống tận đôi giầy đầy bùn của nhà vua. Lão giữ nguyên tư thế đó, đợi Sa hoàng nâng dậy. Vua Piotr chống khuỷu tay ngả người xuống gối và nói:

- Alexaska, nâng vị đại sứ thần dậy… Prokofi, đừng giận ta, ta mệt lắm… - Voznixyn bị nhục đấy!

Melsikov ra và tự mình đứng dậy.

- Ta đã đọc thư của nhà ngươi. Nhà ngươi xin ta đừng giận dữ. Ta không giận dữ đâu. Nhà ngươi đã làm tròn nhiệm vụ một cách chính trực, theo kiểu cũ. Ta tin nhà ngươi… - Vẻ khó chịu, nhà vua nhe răng ra - Bọn Áo! Bọn Anh! Được rồi. Đây là lần cuối cùng ta kính cẩn chào chúng… Nhà ngươi ngồi xuống và kể đi?

Voznixyn lại kể lại công việc của lão: lão nói đến những nỗi bực bội phải chịu dựng và những cố gắng lớn của lão tại hội nghị các sứ thần. Vua Piotr đã biết tất cả những điều đó qua thư của lão; nhà vua lơ đãng rít tẩu thuốc.

- Tâu bệ hạ, - Voznixyn nói, - kẻ tôi tớ của bệ hạ đã lý luận như sau, với cái trí thông minh nghèo nàn của mình: miễn là không khiêu khích bọn Thổ Nhĩ Kỳ, ta có thể kéo dài rất lâu hiệp ước đình chiến. Phải cử ngay một người rất mực thông minh, quỷ quyệt đến gặp bọn Thổ Nhĩ Kỳ… Người đó sẽ thương lượng với chúng, kéo dài thời gian, thậm chí hứa hẹn sẽ nhượng bộ cái gì đó, vì thực ra, tâu bệ hạ, chúng là bọn Hồi giáo, nói dối chúng cũng không có tội lỗi gì. Chúa sẽ tha thứ cho ta.

Vua Piotr cười gằn. Nửa bộ mặt nhà vua ở trong bóng tối nhưng cái nhìn của đôi mắt tròn xoe được ngọn nến chiếu sáng trông thật nghiêm nghị.

- Các vị đại thần các vị còn có điều gì nói nữa không nào?. - Nhà vua rít tẩu thuốc và nhổ qua khe răng xa đến một xagien.

Bóng hai bộ tóc giả nhọn hoắc của Apraxin và Golovin chuyển động trên tường. Quả thật khó mà trả lời được ngay tức thì.

- Nói năng như xưa kia ở viện Duma, với lời lẽ văn hoa, xoay quanh vấn đề, vua Piotr không thích. - Alexaska, vừa cọ vai vào cái lò nóng vừa bĩu môi.

- Cái gì thế? - Vua Piotr hỏi Alexaska.

- Prokofi tưởng hành động theo lề lối của ông cha ta là tốt: kéo dài và làm rối rắm vấn đề! Ngày nay, cái lối đó không ổn tí nào. - Lev Kirilovich nổi nóng, thở hổn hển, nói.

- Ngay cả Chúa cũng không cho phép ta ký kết hoà ước với bọn Thổ Nhĩ Kỳ. Giáo trưởng ở Gierusalem van xin ta bảo vệ Mộ Thánh. Các phiên chúa ở Moldavia và Valasi gần như quỳ gối xin ta giải phóng họ khỏi nền đô hộ Thổ Nhĩ Kỳ. Vậy mà ta, ôi lạy Chúa?. - Vua Piotr nói, giọng chế giễu: "Nào, đừng có khóc…"

Lev Kirilovich ngừng bặt, mồm mắt mở tròn xoe, rồi nói tiếp:

- Tâu bệ hạ, chúng ta không thể không có Hắc Hải được! Nhờ ơn Chúa, giờ đây chúng ta đã mạnh và bọn Thổ Nhĩ Kỳ thì yếu… Ta không nên đến Krym, như Vaska Golixyn, mà tiến thẳng đến Constantinop bằng đường sông Dunai, dựng cây thánh giá trên nhà thờ Đức thánh bà Sofia(3).

Các bộ tóc giả nhọn hoắc lắc lư, lo lắng. Mắt vua Piotr long lanh, vẫn bí hiểm; chiếc tẩu nhỏ rít lên. Lão Apraxin vốn tính bình tĩnh, khẽ nói:

- Hoà bình vẫn hơn là chiến tranh, Lev Kirilovich ạ. Chiến tranh tốn kém lắm. Ký kết hoà ước với bọn Thổ Nhĩ Kỳ trong hai mươi lăm năm hoặc ngay mười năm đi nữa mà không trả Azop, không trả những thành luỹ nhỏ trên sông Dniepr cho chúng, ta còn mong gì hơn nữa? - Lão liếc mắt về phía vua Piotr và thở dài.

Vua Piotr đứng dậy. Nhưng căn phòng bé quá không thể đi đi lại lại được, nhà vua ngồi lên bàn.

- Thế ra suốt đời ta, ta phải làm theo ý các chúa đất quý tộc? Đội cảnh vệ quý tộc? Chúng leo lên mình ngựa, bọn quỷ béo ấy, thậm chí cũng không biết cầm kiếm tay nào nữa. Toàn đồ vô tích sự, đồ vô tích sự chính tông! Nhà ngươi cần phải nói chuyện với đám thương nhân, Arkhagensk là cửa ngõ duy nhất đi ra thế giới: bọn Anh, bọn Hà Lan muốn định giá thế nào cũng được, chúng mua như lấy không… Mitrofan Sorin có kể cho ta nghe là hắn đã để thối tám nghìn pud gai trong kho, hắn đã đợi giá hời qua ba mùa thông biển. Bọn quái ác ấy diễu qua và chỉ cười… Lại còn, gỗ nữa! Ở ngoại quốc, người ta cần gỗ. Gỗ thì chỉ ta mới có thế mà ta vẫn phải van vỉ: xin các ngài mua cho. Còn vải nữa! Ivan Brovkin nói là thà hắn đốt hết vải ở trong kho tại Arkhagensk còn hơn là bán với giá hạ… Không? Chúng ta không phải bận tâm đến Hắc Hải… Ta phải có tàu của ta trên biển Ban Tích

Nhà vua đã nói xong… Vẫn ngồi trên bàn, người dài nghêu, mặt lem luốc, nhà vua nhìn các quan thượng thư với cặp mắt lồi. Các thượng thư sị mặt. Gây chiến với bọn Tarta, hay với bọn Thổ Nhĩ Kỳ chẳng hạn, là một công việc quen thuộc tuy có khó khăn. Nhưng chiến tranh trên biển Baltic ư? Đánh nhau với bọn Livoni, bọn Ba Lan ư? Gây chiến với quân Thuỵ Điển ư? Đi rúc vào cái mớ bòng bong ở châu Âu ư? Lev Kirilovich lấy bàn tay mập mạp thọc vào vạt áo nẹp, rút ra chiếc khăn tay lụa màu hạt dẻ, thấm mồ hôi trên mặt.

Voznixyn lắc lư bộ mặt choắc cheo khô đét. Vua Piotr rút trong túi quần ra một túi thuốc lá:

- Với bọn Thổ Nhĩ Kỳ, ta sẽ không làm như Prokofi, ta sẽ đòi hỏi hoà bình bằng một cách khác… Ta sẽ không đến đấy vẻn vẹn với một chiếc áo nẹp lót lông cáo ánh bạc.

- Nhất định rồi! - Alexaska bỗng nói lên, mắt long lanh.

Chú thích:

(1) Cấp bậc tương đương chuẩn đô đốc.

(2) Dưới thời Ivan Hung đế, người Krym đã đốt cháy Moskva, giết và bắt làm tù binh khoảng nửa triệu người. - chú thích của tác giả)

(3) Nhà thờ lớn ở Constantinop, Thổ Nhĩ Kỳ. - Năm 1953 người Thổ Nhĩ Kỳ đổi thành nhà thờ Hồi giáo.

[ngudoc]

Chương 113

Hạm đội xuôi dòng sông Đông, nước đục lờ, đấy ắp các cánh buồm kẻ sọc căng phồng dưới làn gió ấm.

Mười tám chiếc tàu hai boong đi đầu, đằng trước và đằng sau là hai mươi thuyền buồm nhẹ và hai mươi thuyền chiến nhỏ, thuyền buồm lớn có chèo, du thuyền, thuyền chiến chèo tay: tám mươi sáu tàu trận và năm trăm thuyền chở quân Cô-dắc hợp thành một đoàn dài rải ra trên các khúc sông.

Từ trên boong tàu cao nhìn xuống là những cánh đồng cỏ xanh rờn; mặt nước lăn tăn của những hồ ao do lũ mùa xuân tạo thành dọc theo bờ sông. Từng dàn chim bay về phương Bắc. Từng quãng lại có những ngọn đồi đá vôi điếm trắng ở chân trời. Gió Đông Nam thổi lúc đầu là gió người, mọi người phải chèo lái gay go cho đến khi tàu quay mũi sang hướng Tây: các cánh buồm rũ xuống, tàu giạt đi, các thuyền trưởng dùng loa quát tháo dữ dội. Nhật lệnh nói rõ: "Không một tàu nào được tụt lại sau tàu chỉ huy. Mọi tàu đều phải theo sát tàu nầy. Nếu ai đến chậm ba giờ sẽ bị khẩu một phần tư lương hàng năm, chậm sáu giờ khẩu hai phần ba và chậm mười hai giờ khẩu lương cả năm".

Khi tàu quay mũi về hướng Tây Nam, cuộc hành trình trở nên thích thú. Ánh chiều tà ẩm ướt và rực rỡ trải ra trong chốt lát trên đồng cỏ. Một phát trái phá từ tàu đô đốc ầm nổ. Tiếng kèn thay phiên gác vang lên. Đèn hiệu leo lên đỉnh cột buồm. Buồm được thu lại, mỏ neo thả xuống nước kêu lũng bũng. Những đống lửa được nhen lên trên bờ sông mờ mờ tối, tiếng quân Cô-dắc í ới, nghe như hát.

Từ cái khối đem ngòm của chiếc tàu Sứ đồ Piotr do Sa hoàng chỉ huy, một phát pháo hiệu, tựa cái đuôi của mụ phù thuỷ, bay lên bầu trời đầy sao, tiếng rít làm đàn cun cút hoảng sợ. Mọi người tập hợp tại phòng sĩ quan ăn bữa tối. Trong những đêm say sưa đó, các đô đốc thuyền trưởng, cận thần của Sa hoàng, từ các tàu gần nhất đến đây bằng thuyền.

Khi qua tu viện Divnogorski, sáu chiếc tàu do công ty của vương hầu Boris Alekseevich Golixyn đóng, gia nhập hạm đội. Trong dịp nầy, đoàn tàu bỏ neo bên bờ sông đá vôi, tiệc tùng linh đình hai ngày ròng rã ở ngoài trời trong vườn tu viện. Người ta tìm cách cám dỗ các tu sĩ bằng tiếng kèn đồng hoặc những lời bông đùa hai nghĩa; người ta cho phát hoả cả tám trăm khẩu đại bác của hạm đội để làm họ kinh hoảng.

Rồi buồm lại căng gió trên cả dòng sông. Tàu lượn theo dọc bờ sông cao, chạy qua những thành nhỏ chung quanh có những hàng giậu bằng phên đan và luỹ đất, qua những lãnh địa mới của các đại thần và các tu viện, qua những nơi đánh cá. Gần thành nhỏ Pansin, người ta thấy hàng đàn kỵ binh Kalmys đen ngòm, mang giáo dài, và bên hữu ngạn, quân Cô-dắc đóng giữa các xe cộ xếp thành một ô vuông với hai khẩu đại bác. Quân Kalmys và quân Cô-dắc đương đầu với nhau, tranh dành những đàn ngựa và những nơi đánh cá chiến.

Tổng trấn Sein đi xuống tới gặp quân Kalmys, Boris Alekseevich, Golixyn thì tới gặp quân Cô-dắc. Họ giảng hoà đôi bên. Nhân dịp nầy lại tiệc tùng linh đình trên những ngọn đồi xanh rờn, dưới những đám mây lừng lờ trôi, dưới những đàn sếu bay ngang trời.

Cornelix Cruyx, rượu say, ra lệnh câu rùa rồi chính tay hắn đem nấu xúp. Vua Piotr cũng ra lệnh câu rùa và đãi các đại thần một món ăn đặc sắc. Ăn uống xong, nhà vua đưa những đầu rùa ra, tổng trấn Sein nôn ọe luôn.

Mọi người cười mãi.

Ngày 24 tháng năm, vào buổi trưa, khí trời oi bức những pháo dài thành Azop xuất hiện ở phía Nam, qua một màn sương mù che lấp cả mặt biển. Nơi đây, dòng sông Đông trải ra rộng mênh mông; nhưng lòng sông không đủ sâu để các tàu gắn bốn mươi cỗ đại bác có thể vượt qua được cửa sông.

Trong lúc phó thuỷ sư đô dốc thăm dò lòng nhánh sông Đông - sông Kutiurma - và vua Piotr tới Azop và Taganrok bằng du thuyền để thăm các thành luỹ, pháo đài - thì đoàn sứ thân của phiên vương (tức Krym) từ Bakhsitxarai tới, cưỡi trên những con ngựa tuyệt đẹp, có cả một đoàn ngựa chở đầy tặng phẩm đi theo. Họ dựng lên những lều thảm rồi cắm trên dỉnh đồi một cái "túc" tức là một ngọn giáo dài trên đầu có buộc một cái đuôi ngựa và một hình trăng lưỡi liềm, - rồi cho phiên dịch tới hỏi xem Sa hoàng có vui lòng nhận lời chào và tặng phẩm của phiên vương hay không.

Các sứ thần được trả lời là Sa hoàng ở Moskva, chỉ có đại diện của nhà vua là thuỷ sư đô đốc Golovin và các đại thần có mặt ở đây. Ngọn "túc" phấp phới bay ba ngày trên đỉnh đồi. Quân Tarta phi trên mình những con ngựa hung dữ trước nòng những khẩu trái phá. Đến ngày thứ tư, các sứ thần ra mắt trên tàu đô đốc. Người ta trải một tấm thảm trắng của miền Anatoli rồi đặt tặng phẩm lên trên: một cốt sắt cho yên ngựa, một thanh kiếm, súng ngắn, một dao găm, một bộ yên cương, mọi thứ khá giản dị, bằng bạc nạm ngọc, giá trị không bao nhiêu. Golovin ngồi trịnh trọng trên chiếc ghế gấp, người Tarta ngồi trên thảm, chân xếp bàn tròn. Họ nói đến hiệp ước đình chiến do Voznixyn đã kết kết, rồi nói đến việc nầy việc nọ, vừa nói vừa vuốt vuốt chòm ria lưa thưa hai bên mép, vừa đưa cặp mắt linh hoạt như mắt chó biển sục sạo khắp nơi, vừa tặc tặc lưỡi:

- Moskva rất tốt, hạm đội rất tốt… Nhưng các ngài đã lầm khi đặt vào đó nhiều hy vọng quá. Những tàu lớn của các ngài sẽ không qua được dòng sông Kutiurma. Mới đây, hạm đội của vua Thổ Nhĩ Kỳ đã định lọt vào sông Đông nhưng rồi đành chịu tiu nghỉu trở về Kesk.

Tất cả mọi việc đều chứng minh là họ đến chỉ có mục đích dò xét tình hình. Sáng sớm hôm sau, trên đồi cột "túc" lều kỵ binh đều biến mất, chẳng còn gì nữa.

Cuộc thăm dò cho biết là dòng sông Kutiurma nông. Mực nước sông Đông ngày càng xuống. Người ta chỉ còn mong một cơn gió dữ từ phía Tây Nam thổi tới để dồn nước biển vào trong eo mà thôi.

Vua Piotr từ Taganrok trở về. Mặt nhà vua sa sầm khi được biết là lòng sông không được sâu lắm. Gió Nam uể oải thổi. Nóng bức bắt đầu. Từ các sườn tàu, hắc ín chảy nhỏ giọt. Vỏ tàu bằng gỗ không được phơi kỹ trong mùa đông bây giờ nứt nẻ. Người ta phải hút nước từ hầm tàu lên. Buồm thu cả lại, các tàu đậu bất động, hư hư ảo ảo trong không khí nóng bức.

Có lệnh phải bỏ bớt đồ nặng trên tàu. Từ hầm tàu, những thùng thuốc súng và thức ăn muối được chuyển xuống thuyền để chở tới Taganrok. Tàu nhẹ đi nhưng mực nước sông Kutiurma cứ tiếp tục rút.

Ngày 22 tháng sáu, vào giờ bữa ăn trưa, chuẩn đô đốc Julius Retet, nặng nề và mặt đỏ nhừ, từ phòng sĩ quan nóng như cái lò bước ra đứng trên cầu tàu đái xuống. Mắt long lên, hắn nhìn thấy ở phía Tây Nam một đám mây xám đang ùn lên rất nhanh. Đái xong, hắn nhìn đám mây một lần nữa, rồi trở về phòng sĩ quan, cấm lấy mũ, gươm và nói lớn: "Sắp có giông!"

Vua Piotr, các đô đốc và các thuyền trưởng đứng bật cả dậy, rời khỏi bàn. Những dám mây tơi tả, lướt trên trời cao: từ phía sau mặt nước nhợt nhạt, những khói đen ngòm bốc lên. Mặt trời nóng giãy lấp lánh ánh sắt. Cờ xí quần áo thuỷ thủ phơi trên thừng cột buồm rủ xuống, im phăng phắc. Trên tất cả các tàu, các thuỷ thủ trưởng thổi còi báo động: tất cả mọi người lên boong! Người ta buột chặt buồm lại, thả những neo dùng khi có bão.

Mây đen phủ kín nửa bấu trời. Mặt nước xám xịt lại Một tia sáng lớn từ sau rìa làn mây lóe ra. Gió rít trên dây buồm càng dữ dội hơn, khắc khoải hơn. Cờ đập phành phạch. Gió thổi mạnh vào những đám mây đen ngòm đang cuồn cuộn, tan tác. Cột buồm kêu răng rắc; những quần ngắn bị giật khỏi các dây thừng, bay lên. Gió xô đẩy mặt nước, giật đứt các dây dợ trên tàu. Các thuỷ thủ trên các trục buồm co quắp bíu chặt lấy dây thừng. Các thuyền trưởng dậm chân, quát tháo át cả cơn bão mỗi lúc một mạnh thêm. Nước sủi bọt xô vào mạn thuyền. Bầu trời như vỡ toác ra trong tiếng sấm động ầm ầm, ánh chớp sáng loáng; sấm rền không ngừng. Những cột lửa đổ xuống.

Vua Piotr, đầu trần, vạt áo nẹp bay tung, tay bám chặt lấy lan can tàu, đứng ở đằng lái con tàu lúc chúi xuống, lúc nhoi lên. Oang tai choáng mắt, nhà vua há hốc mồm như cá ngáp. Chớp đánh lằng nhằng chung quanh tàu, tưởng như đánh vào đầu các ngọn sóng. Julius Retet thét vào tai nhà vua:

- Chưa có gì đâu. Cơn bão thực sự một lát nữa mới bắt đầu.

Cơn bão tới, gây nhiều thiệt hại. Sét đánh chết hai thuý thủ trên bờ. Bão giật đứt dây cáp buộc mỏ neo, quật gẫy nhiều cột buồm, xô giạt vào bờ nhiều tàu nhỏ làm những tàu nầy ngập nước. Nhưng mặt khác, một cơn gió Tây Nam dữ dội dồn đến, đúng như mọi người mong muốn.

Nước sông Kutiurma dâng lên vùn vụt. Tang tảng sáng các tàu bắt đầu lên đường. Khoảng năm mươi thuyền chèo tay, dùng những dây thừng dài, kéo chiếc La Sitadell đi trước. Từ hải tiêu nầy đến hải tiêu khác, đáy tàu không một lần nào chạm lòng sông, chiếc tàu ra khỏi sông Kutiurma và tiến vào biển Azop, nổ đại bác và kéo cờ hiệu của thuyền trưởng Pambur.

Cùng ngày hôm đó, các tàu có tầm nước cũng được kéo ra khơi: Sứ đồ Piotr, Voronez, Azop, God Darag và Vijin Drag. Ngày 27 tháng sáu, toàn thể hạm đội thả neo trước những pháo đài của thành Taganrok.

Ở đây núp trong kè xây ở cảng, người ta xảm lại tàu quét hắc ín và sơn lại những vỏ tàu bị khô nẻ, nối lại các dây thừng, xếp đồ nặng lót đáy tàu. Vua Piotr ngồi trên một chiếc ghế đẩu treo lơ lửng bên mạn tàu La Sitaden hàng ngày ròng rã. Nhà vua vừa khe khẽ huýt sáo vừa đập búa vào những chỗ xảm. Hoặc chồng cái mông lép kẹp dưới chiếc quần chẽn bằng vải thô nhem nhuốc, nhà vua leo lên cột buồm để mắc một trục buồm mới. Cũng có khi nhà vua lại tụt xuống tận đáy hầm tàu, nơi Fedorxey Xkliaev làm việc. Trong lúc cãi cọ hắn đã đi đến chỗ chửi nhau tục tằn với Jhon Dey và Ioxif Ney - Hắn đang lắp mộng ở đằng lái.

- Piotr Alekseevich, nhân danh Chúa, xin bệ hạ đừng làm vướng hạ thần, - Fedorxey nói, giọng cáu kỉnh - Nếu các mộng của hạ thần không vững, xin bệ hạ cứ đem chặt đầu hạ thần đi nếu bệ hạ muốn, nhưng xin bệ hạ đừng làm vướng hạ thần!

- Được, được ta chỉ muốn giúp nhà ngươi thôi!

- Thế thì xin bệ hạ đến giúp Aladuskin, vì bệ hạ và hạ thần cùng làm thì chỉ có cãi nhau mất!

Mọi người làm việc suốt tháng bảy. Chuẩn đô đốc Julius Retet huấn luyện thuỷ thủ các tàu, tuyển trong số binh lính các trung đoàn Preobrazenski và Xemionovski.

Nhiều thuỷ thủ là con nhà quý tộc: suốt đời họ, họ chưa hề trông thấy biển cả. Về tính hung ác và lòng dũng cảm, Julius Retet là một thuỷ thủ thực sự. Hắn dùng roi thừng nhồi vào óc các thuỷ thủ lòng say mê đi biển, buộc họ phải đứng trên trục chiếc buồm cao tít, cách mặt nước mười hai xagien, nhảy từ trên lan can tàu xuống nước, đầu đâm xuống trước và để nguyên quần áo: "Kẻ nào chết đuối, kẻ đó không phải là thuỷ thủ". Đứng giang hai chân trên cầu chỉ huy, quai hàm bạnh như mõm một con chó giữ nhà, tay cắp gậy sau lưng, tên cướp biển độc nhỡn nầy nhìn thấy hết thảy: ai lề mề tháo một nút thừng hay buộc một đầu dây không chắc: "Nầy đằng kia, trên một buồm đằng mũi kia, đồ con bò, mầy thả dây buồm thế nào thế?" Hắn dậm chân: "Tất cả mọi người về sàn đằng lái… Bắt đầu lại!".

Emelian Ukrainxev, sứ thần mới được bổ nhiệm, từ Moskva tới. Hắn là một nhà kinh doanh dày dạn kinh nghiệm, làm việc tại Bộ các sứ thần. Đi theo hắn có viên thư ký Sheredeev và các phiên dịch Lavretski và Botvinkin. Để làm tặng phẩm cho vua Thổ Nhĩ Kỳ và các viên tổng đốc Thổ Nhĩ Kỳ, họ có đem theo lông hắc điêu thử, nanh hải báo và một pud rưỡi chè.

Ngày 14 tháng tám, tàu La Sitaden dong buồm, cùng toàn thể hạm đội ra khơi vào một buổi gió Đông Nam thổi mạnh, thẳng dường tiến về hướng Tây Tây- Nam. Ngày 17, bên mạn trái tàu, trên bờ sông Nogai. Hạm đội vượt qua eo biển, nổ súng đại bác, khói thuốc súng mù mịt, rồi đến trước Kesk và thả neo. Tường thành nầy đã có từ lâu, những tháp vuông cao nhiều chỗ đã đổ nát. Không có pháo đài, thành luỹ. Bốn chiếc tàu đỗ gần bờ. Rõ ràng là người Thổ Nhĩ Kỳ hốt hoảng: họ không ngờ thấy trong vịnh xuất hiện nhiều buồm và nhiều khói thuốc súng đại bác đến thế.

Murtaza, tổng đốc thành Kers, một người Thổ Nhĩ Kỳ ăn bận chải chuốt và lười nhác, khiếp sợ nhìn qua lỗ châu mai một ngọn tháp. Hắn cử phái viên xuống tàu đô đốc của xứ Moskovi để hỏi lý do sự thăm viếng của một đoàn tàu lớn đến như thế. Một tháng trước đây quân Tarta của phiên vương Krym đã về báo cáo là hạm đội của Sa hoàng không ra gì, hoàn toàn không có đại bác và không bao giờ có thể vượt qua được các bãi cát ngầm ở Azop.

- Ai-ai-ai… Ai-ai-ai, - Murtaza vừa lẩm bẩm vừa gạt một cành cây con mọc trong lỗ châu mai để nhìn cho rõ hơn. Hắn đếm, đếm mãi số tàu. Rồi hắn bỏ không đếm nữa.

- Đứa nào đã tin vào bọn gián điệp của phiên vương? - hắn thét lên với bọn công chức đứng sau hắn trên hiên tháp, đầy *** chim. - Đứa nào đã tin vào bọn chó Tarta?

Murtaza dậm đôi giầy mõm nhái. Bọn viên chức, được nuôi béo và quen sống lười biếng trong cái thành phố hẻo lánh quá yên tĩnh nầy, đặt tay lên ngựa, lắc cái đầu đội mũ dấu hoặc quấn khăn, vẻ mặt đau khổ. Chúng hiểu rõ là Murtaza sẽ phải viết cho hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ một bức thư chẳng thú vị gì và ai biết được sự việc sẽ xoay chuyển ra sao? Hoàng đế tuy là đại diện tối cao của Giáo tổ nhưng tính tình nóng nảy, người ta đã từng thấy nhiều viên tổng đốc, còn quan trọng hơn Murtaza, rên rỉ mà ngồi lên cọc tội hình.

Cánh buồm chéo của chiếc thuyền nhỏ chở đoàn phái viên rời khỏi tầu đô đốc. Murtaza vội sai một viên chức ra bờ vịnh để thúc giục bọn phái viên, và hắn lại đếm số tàu. Các phái viên - hay người Hy Lạp - đến trình diện; mắt ngước lên trời, so vai rụt cổ, họ tặc tặc lưỡi. Murtaza giận dữ, vươn cổ, nghểnh bộ mặt phì nộn về phía họ. Họ kể:

- Viên đô đốc xứ Moskovi ra lệnh cho chúng tôi gửi lời chào ngài và nói là họ đưa sứ thần đến gặp hoàng đế. Chúng tôi có cho viên đô đốc biết là ngài không thể để sứ thần qua đường biển được và phải qua Krym và Baba như tất cả mọi người khác. Viên đô đốc trả lời: "Nếu các người không để ta đi qua đường biển, tất cả hạm đội của ta sẽ đi cùng với sứ thần đến tận Constantinop!"

Ngày hôm sau, tổng đốc Murtaza phái hai quan chức thượng cấp đến gặp đô đốc. Và họ nói:

- Thưa các ngài xứ Moskovi, chúng tôi ái ngại cho các ngài. Các ngài không biết Hắc Hải của chúng tôi. Những khi có tai biến, trên biển nầy, lòng người trở nên đen tối, do đó mới có tên gọi là Hắc Hải. Các ngài hãy nghe chúng tôi, hãy theo đường bộ mà tới Baba.

Đô đốc Golovin cau mặt lại: "Các người tưởng làm ta sợ chăng? Lúc ấy có một người cao lênh khênh, mắt sáng, ăn mặc theo kiểu Hà Lan phá lên cười và tất cả những người Nga đều cười theo.

- Làm thế nào bây giờ đây? Làm thế nào ngăn không cho họ qua được khi mà lúc gió sớm nổi lên, các tàu xứ Moskovi dong buồm và sắp thành hàng theo đúng mọi phép tắc trong ngành hàng hải, đi đi lại lại trong vịnh, bắn phá các tấm biển bằng vải cắm trên các phao. Làm thế nào mà từ chối bọn láo xược cờ nầy? Chỉ còn hy vọng ở Chúa Alla(1). Murtaza kéo dài cuộc thương lượng.

Xuồng cặp mạn tàu đô đốc Thổ Nhĩ Kỳ. Cornelix Cruyx và hai người chèo xuồng, mặc quần áo thuỷ thủ Hà Lan - vua Piotr và Alexaska - bước lên tàu. Trên sàn tàu đằng lái, thuỷ thủ Thổ Nhĩ Kỳ bắn một loạt súng chào viên phó đô đốc xứ Moskovi. Đô đốc Haxan trịnh trọng bước ra khỏi căn buồng phía lái tàu, mặc áo dài lụa trắng và chít khăn có cài một vành kim cương hình lưỡi liềm. Hắn trang nghiêm đặt ngón tay lên trán và lên ngực. Cornelix Cruyx bỏ mũ ra và vừa phất phất những chiếc lông chim trên mũ vừa đi giật lùi trước Haxan.

Người ta đưa đến hai chiếc ghế. Hai viên đô đốc ngồi dưới một cái tán vải. Một người béo lùn - tay đầu bếp đã bị hoạn - bưng một chiếc khay trên có một đĩa nhỏ đựng kẹo bánh, một ấm cà-phê và những chén nhỏ không lớn hơn cái đê khâu là mấy. Hai viên đô đốc chuyện trò lịch sự. Haxan hỏi thăm sức khỏe Sa hoàng.

Cornelix Cruyx trả lời Sa hoàng vẫn mạnh và cũng hỏi thăm sức khỏe hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ. Haxan cúi đầu xuống sát mặt bàn: "Alla phù hộ hoàng đế". Cặp mắt buồn bã của hắn nhìn sang bên cạnh Cornelix Cruyx.

- Ở Kesk, - hắn nói - chúng tôi không để một hạm đội lớn. Chúng tôi chẳng phải lo ngại ai ở đây. Trái lại ở biển Marmara, chúng tôi có những tàu mạnh. Súng đại bác trên tàu lớn đến mức có thể bắn đạn đá nặng ba pud.

Cornelix Cruyx vừa nhấm nháp cà-phê vừa trả lời:

- Tàu của chúng tôi không bắn đạn đá. Chúng tôi dùng đạn gang nặng từ chín đến mười lăm cân. Đạn nầy xuyên qua tàu địch từ bên nầy sang bên kia.

Haxan khẽ nhướn cặp lông mày đẹp:

- Chúng tôi rất lấy làm lạ thấy người Anh và người Hà Lan, những người bạn tốt của Thổ Nhĩ Kỳ, phục vụ một cách mẫn cán trong hạm đội của Sa hoàng

Cornelix Cruyx, với một nụ cười cởi mở, nói:

- Ồ thưa ngài Haxan, người ta phục vụ cho những ai trả lương hậu hơn.

Haxan nghiêm nghị gật đầu:

- Hà Lan và Anh thu được những món lãi lớn trong việc buôn bán với xứ Moskovi. Sống hoà bình với Sa hoàng có lợi hơn là gây chiến. Xứ Moskovi giàu có hơn tất cả các nước khác trên thế giới.

Haxan, vẻ nghĩ ngợi:

- Thưa ngài phó đô đốc, Sa hoàng lấy đâu mà có nhiều tàu như vậy?

- Chính người Moskovi đóng lấy, trong hai năm.

- Ai-ai-ai, - Haxan vừa kêu lên vừa lắc lư chiếc khăn.

Trong khi các đô đốc chuyện trò, vua Piotr và Alexaska mời các thuỷ thủ Thổ Nhĩ Kỳ hút thuốc và bày đủ trò cho họ cười. Thỉnh thoảng Haxan lại liếc mắt nhìn những anh chàng cao lớn có vẻ như quá tò mò ấy. Chẳng hạn, một trong hai người đã leo lên tận chòi canh trên đỉnh cột buồm. Người kia đưa mắt ngắm một khẩu đại bác bắn nhanh kiểu Anh. Nhưng Haxan lịch sự lặng im, ngay cả khi thuỷ thủ dẫn những người Moskovi xuống tận sàn giữa tàu.

Cornelix Cruyx xin phép xuống bến để mua hoa quả kẹo bánh và cà phê. Haxan suy nghĩ một lát và trả lời chính hắn có thể bán cà phê cho phó đô đốc.

- Ngài cần nhiều không?

- Độ bảy mươi đồng tiền vàng.

- Apdula-Alla!

Haxan gõ gót giầy gọi. Người đầu bếp hoạn lặc lè chạy đến, nghe lệnh rồi đem đến một cái cân, theo sau là mấy thuỷ thủ kéo lê những túi cà phê. Haxan nhích ghế lại gần cho tiện xem lại mặt cân, rồi rút từ trong bụng ra một chuỗi hạt hổ phách để tính mã cân. Hắn ra lệnh thác một túi. Vừa để những hạt cà phê tuôn trên những ngón tay sạch sẽ chau chuốt của hắn, hắn vừa nói, mắt lim dim:

- Cà phê nầy là thứ cà phê tốt nhất ở Java. Ngài sẽ cám ơn tôi, ngài phó đô đốc ạ. Ngài thật là một người tốt. - Và cúi sát tai phó đô đốc - Tôi không muốn làm hại ngài, ngài hãy khuyên can người Moskovi đừng đi theo đường biển: dọc bờ biển có nhiều đá ngầm và nhiều bãi cát nguy hiểm. Chính chúng tôi cũng ngại vùng ấy.

- Chúng tôi đi theo dọc bờ biển làm gì? - Cornelix Cruyx trả lời. - Miễn là có gió thuận, tàu chúng tôi cứ thẳng đường mà vượt biển.

Cornelix Cruyx đếm bảy mươi đồng Shervonitz(2).

Hai vị đô đốc chia tay nhau. Ra đến cầu xuống tàu, Cornelix Cruyx nghiêm khắc gọi: "Ôhê, Piotr Alekseyev!"

Một tiếng vội vã trả lời: "Có tôi!"

Vua Piotr và theo sau là Alexaska, từ một cửa hầm tàu vọt ra: cả hai người đều đã đội mũ đỏ hình đấu.

Phó đô đốc xứ Moskovi ngả mũ chào đô đốc Thổ Nhĩ Kỳ và ngồi vào chỗ bẻ lái. Xuồng chạy về phía bờ, vua Piotr và Alexaska ra sức chèo, mái chèo oằn lại, và vui vẻ cười nhe cả hai hàm răng.

Một đợt sóng nhào lao chiếc xuồng vào đá sỏi trên bờ. Từ cổng thành, các phái viên và các thượng quan Thổ Nhĩ Kỳ hồi nãy vội vàng tiến ra, men theo dãy thuyền đã hư nát và các cọc xanh rêu. Họ đến yêu cầu những người Moskovi đừng vào trong thành phố: nếu cần, các thương nhân sẽ đem đến tận xuồng mọi thứ hàng hoá cần mua… Vua Piotr trợn mắt, hai má đỏ bừng bừng vì giận dữ. Alexaska dựng thẳng mái chèo như một ngọn giáo.

- Myn Herz, hãy nói cho chúng biết… Hạm đội ta sẽ tiến lại cách một tầm súng đại bác… Nghĩa là…

- Họ có quyền không đế ta vào: đây là một toà thành, - Cornelix Cruyx nói - Ta hãy đi dạo trên bờ, dọc theo tường thành, ta sẽ thấy tất cả những điều ta muốn biết.

Chú thích:

(1) Thánh của đạo Hồi.

(2) Tiền cổ Nga, bằng 10 rúp.

[ngudoc]

Chương 114

Murtaza không còn bày trò gì thêm được nữa: thôi thì đành để họ đi. Chúa Alla hãy tha tội cho con!

Vua Piotr trở về Taganrok với hạm đội. Ngày 28 tháng tám tàu La Sitadell chở sứ thần, một viên lục sự và các phiên dịch, đi, rồi có bốn tàu chiến Thổ Nhĩ Kỳ đi kèm, vượt qua mũi Kesk và thuận theo chiếu gió, chạy dọc theo bờ biển phía Nam xứ Krym.

Các tàu Thổ Nhĩ Kỳ chạy theo sau sát lái, ngay trên làn nước sủi bọt. Một phái viên đi trên chiếc tàu đầu tiên. Haxan thì ở lại Kesk. Đến phút cuối cùng hắn chỉ yêu cầu cấp cho hắn một giấy chứng nhận viết rõ rằng sứ thần của Sa hoàng đã tự ý đi theo đường biển còn chính hắn, Haxan, đã can ngăn. Nhưng yêu cầu nầy cũng bị khước từ.

Khi đã trông thấy Balaklava, người phái viên xuống một chiếc xuồng, đi đến ngang tàu La Sitadell và yêu cầu thuyền trưởng vào Balaklava để lấy nước dự trữ.

Hắn vừa vung cánh tay áo một cách tuyệt vọng vừa chỉ chỏ những ngọn đồi đỏ hoe. "Đây là một thành phố tốt, xin mời ngài tạt vào thăm". Thuyền trưởng Pambur, tì khuỷu tay lên lan can, từ trên cao lầu bầu:

- Cứ làm như ta không biết là thằng phái viên muốn vào Bakaklava để bắt dân nộp tiền. Hà! thùng chúng ta đầy ắp nước.

Người ta từ chối yêu cầu của tên phái viên. Gió trở lạnh. Pambur nhìn trời và ra lệnh kéo thêm buồm.

Tàu Thổ Nhĩ Kỳ nặng nề, rõ ràng là mỗi lúc một tụt lại. Chiếc tàu đầu kéo cờ hiệu: "Hạ bớt buồm".

Pambur giương ống nhòm nhìn và rủa bằng tiếng Bồ Đào Nha. Hắn bổ xuống cầu thang dẫn vào phòng sĩ quan lát bằng gỗ bồ đào rất sang trọng. Sứ thần Emelian Ukrainsev say sóng ngồi bên bàn, trên chiếc ghế dài đánh xi bóng, mắt nhắm nghiền, y nắm chặt trong tay bộ tóc giả đã bỏ xuống Pambur giận dữ bảo:

- Bọn quỷ ấy đòi tôi hạ bớt buồm. Đời nào tôi nghe chúng tôi cho tàu ra khơi đây.

Ukrainsev chỉ khẽ phe phẩy bộ tóc giả.

- Ông muốn đi đường nào thì đi.

Pambur leo lên cầu chỉ huy trên sàn tàu, vuốt ria vểnh lên để khỏi vướng khi thét:

- Tất cả mọi người lên boong! Chú ý nghe lệnh! Kéo buồm lớn trên cùng. Buồm lớn… Buồm lớn thứ hai… Buồm lớn thứ ba, buồm tam giác… Lái sang phải Thẳng tiến!

Tàu La Sitadell kêu răng rắc, nghiêng về một bên, lái ngoặt; buồm bắt gió căng phồng, tàu chạy xa dần các tàu Thổ Nhĩ Kỳ, tốc độ nhanh đến nỗi tưởng như các tàu Thổ đứng im một chỗ, rồi vượt qua Cầu Exin, tiến thẳng đến Constantinop.

Chiếc tàu nghiêng hẳn về một bên, lướt nhanh như bay trên mặt biển xanh thẫm, lô xô dưới làn gió Đông Bắc. Sóng nghểnh cao đầu đầy bọt sủi như để xem còn phải lăn lộn bao lâu nữa trên biển cả mênh mông hiu quạnh trước khi tới những bờ nóng bỏng ánh mặt trời: Mười sáu người trong đoàn thuỷ thủ - Hà Lan, Thuỵ Điển, Đan Mạch - đều là những người đã từng vẫy vùng khắp các mặt biển, vừa nhìn sóng vừa hút tẩu: cuộc hành trình thật là dễ dàng, như một trò chơi.

Trái lại, nửa số quân lính trên tàu, bộ binh và pháo thủ nằm la liệt ở hầm tàu, giữa những thùng nước và thức ăn muối. Pambur ra lệnh phát vodka cho tất cả những người ốm ba lần một ngày. "Phải quen với biển đi".

Một ngày, rồi một đêm trôi qua; sang ngày thứ hai qua vùng đá ngầm, tàu chòng chành mạnh, nước tràn vào một làn sóng bọt bỗng tràn khắp boong. Pambur không hề nao núng, thổi những hạt nước lấp lánh trên bộ ria.

Đoàn sứ thần rất khổ sở vì say sóng. Ukrainsev và viên lục sự Sheredeev, nằm trong một ca-bin mới sơn xong ở đằng lái, ngóc đầu khỏi gối, đưa mắt nhìn qua một ô cửa vuông… Ô cửa hình như tụt dần xuống vực sâu; nước xanh rờn réo sèo sèo, dâng lên tới bốn ô kính nhỏ với một tiếng vỗ nặng nề, bịt kín ánh sáng làm căn phòng tối om. Vách phòng kêu răng rắc, cái trần thấp như muốn sụp xuống. Vị sứ thần và viên lục sự rên rỉ nhắm mắt lại.

Vào một buổi sáng quang đãng ngày mồng hai tháng chín, chú thuỷ thủ nhỏ, một chú bé Kalmys, đứng trên thùng canh ở cột buồm dưới, hét lên: "Đất liền!" Những hình gò đống ngổn ngang, xanh nhạt của hai bên bờ eo biển Bosfo mỗi lúc một gần. Xa xa, những cánh buồm hình tam giác. Chim hải âu lượn quanh vừa kêu trên đuôi tàu cao trầm trồ. Pambur gọi mọi người lên boong: "Rửa ráy đi, chải áo nẹp, đội tóc giả vào".

Đến trưa, tàu La Sitaden trương hết buồm, đi vào eo Bosfo, vượt qua những tháp canh cổ kính. Trên tường pháo đài, những tín hiệu xuất hiện trên đỉnh một cột buồm: "Tàu nào?" Pambur cho trả lời: "Phải biết lá cờ xứ Moskovi chứ". Từ bờ đánh hiệu: "Hãy lấy một người hoa tiêu". Pambur cho kéo tín hiệu: "Ta đi không cần hoa tiêu".

Ukrainsev mặc áo nẹp màu đỏ thẫm, có lon vàng và đội mũ cài lông chim; viên lục sự Sheredeev. - người xương xẩu, mũi mỏng, hệt một vị thánh tử vì đạo như người ta thường vẽ ở Xuzdan - mặc áo màu xanh lục, thêu bạc và cũng đội mũ cài lông chim. Pháo thủ đứng bên súng đại bác, binh lính đeo súng dài đứng trên sàn tàu phía sau.

Tàu lướt trên eo biển phẳng lặng như gương. Bên trái, giữa những ngọn đồi khô cằn, người ta nhìn thấy những cánh đồng ngô chưa bẻ, những bể chứa nước, những đàn cừu trên đồi, những lều ngư dân bằng đá mái phủ thân ngô khô. Bên hữu ngạn là những khu vườn sum suê, những bức tường trắng, những mái ngói, những bậc thang chạy xuống bờ nước… Những cây trắc bá cao, màu xanh đen, trông giống những con quay kéo sợi. Những tàn tích của một toà lâu đài bị cây cỏ phủ kín. Bên kia lùm cây là một mái tròn và một tháp nhà thờ Hồi giáo… Tới sát bờ hơn, người ta nhìn thấy những trái quá tuyệt đẹp lủng lẳng trên cành, không khí toả hương ôliu và hoa hồng. Người Nga ngạc nhiên trước cảnh đất Thổ Nhĩ Kỳ tươi tốt:

- Ở ta, mọi người gọi họ là đồ trọc đầu và đồ tà giáo. Thế mà hãy nhìn xem, họ sống khá lắm đấy chứ?

Ánh chiều tà đỏ ối lan ra xa, tưởng như lan tới cùng trời cuối đất, rực đỏ lên rất nhanh rồi giảm dần nhuốm nước vùng Bosfo một màu đỏ máu. Tàu La Sitaden thả neo cách Constantinop ba hải lý. Trong ánh đêm xanh thẳm xuất hiện vô vàn các vì sao lớn mà người ta không hề thấy ở Moskva. Sông Ngân hà in bóng dưới nước, tựa một đám mây mù.

Trên tàu không ai muốn ngủ. Ai cũng nhìn xuống hai bờ giờ đây thanh vắng, lắng tai nghe tiếng kéo nước cót két từ giếng lên, tiếng ve sầu inh ỏi. Ngay cả chó ở đây cũng sủa một cách khác thường. Dòng nước cuốn dưới đáy những con cá kỳ lạ ngời sáng. Binh lính yên lặng ngồi trên nòng súng đại bác, nói: "Đất nước mới giàu có làm sao! Người ở đây sống hẳn là dễ chịu…"

Mơ màng nhìn một ngọn nến, ánh sáng che lấp nhiều ngôi sao lớn trên ô cửa sổ nhỏ tối om của căn phòng, Emelian Ukrainsev thận trọng chấm chiếc bút lông ngỗng vào lọ mực. Y kiểm lại xem có chút gợn, nhỏ nào ở đầu bút không. - nếu có, y chùi ngòi bút vào bộ tóc giả, và chậm rãi viết một lá thư cho Piotr Alekseevich bằng mật mã:

"Chúng thần đã đỗ ở đây gần hai mươi bốn tiếng đồng hồ… Ngày 3 tháng chín, những tàu Thổ Nhĩ Kỳ tụt lại sau, nay đã tới nơi. Tên phái viên vừa khóc vừa trách móc chúng thần đã bỏ họ đi trước và nói với chúng thần là hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ sẽ chặt đầu hắn. Hắn yêu cầu chúng thần đợi hắn ở đây để hắn có thể đích thân báo tin cho hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ biết là chúng thần đã đến. Chúng thần có dặn hắn chú ý đến việc làm thế nào để hoàng đế tiếp chúng thần với đầy đủ nghi lễ. Đến buổi chiều, hắn từ Constantinop trở lại và tuyên bố là hoàng đế sẽ tiếp chúng thần với mọi nghi lễ và sẽ cho thuyền của họ đến đón. Chúng thần đã trả lời: không, chúng thần sẽ tới bằng tàu của mình. Chúng thần đã trả lời như vậy nhưng cuối cùng đã đồng ý lên thuyền của họ, với điều kiện là tàu La Sitadell đi trước chúng thần.

"Ngày hôm sau, ba chiếc thuyền của hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ trải đầy thảm đón chúng thần. Chúng thần xuống những thuyền đó và tàu La Sitaden chạy trước. Chẳng bao lâu, chúng thần đã nhìn thấy Constantinop, một thành phố kỳ lạ. Tường thành và các tháp tuy đã cũ nhưng vững chắc. Thành phố hoàn toàn lợp bằng ngói, các giáo đường bằng đá trắng đều rất lạ lùng và lộng lẫy. Nhà thờ đức Thánh bà Sofia thì bằng sa thạch. Từ biển nhìn vào trông rõ Stambul và vùng ngoại ô Pera như ở trong lòng bàn tay. Trên bến, hàng loạt đại bác bắn chào chúng thần và thuyền trưởng Pambur đã cho tất cả các khẩu đại bác của ta bắn đáp lễ. Chúng thần dừng lại trước cung hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ: từ trên tường cao, hoàng đế nhìn xuống, có người phe phẩy một cái quạt trên đầu.

"Một trăm môn vệ cưỡi ngựa và hai trăm thị vệ binh cấm gậy tre đứng đón chúng thần ở trên bờ. Họ có dẫn đến cho thần và cho viên lục sự hai con ngựa yên cương rất sang trọng. Khi chúng thần ở thuyền bước xuống, tên chỉ huy môn vệ của hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ đến hỏi thăm sức khỏe. Chúng thần lên ngựa và đi qua nhiều phố nhỏ, rất hẹp và quanh co tới dinh thự dành cho chúng thần. Dân chúng chạy theo hai bên.

"Tàu của bệ hạ làm mọi người ở đây rất kinh ngạc: người ta muốn biết ai đã đóng tàu đó và làm thế nào đã ra được khỏi sông Đông vào kỳ nước cạn. Người ta hỏi thần xem bệ hạ có nhiều tàu không và kích thước thế nào. Thần có trả lời là bệ hạ có rất nhiều tàu, sống tàu không phẳng như ở đây người ta tưởng và đi biển rất tốt. Hàng ngàn người Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp, Armenia và Do Thái đến xem tàu La Sitaden. Chính hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ cũng đi thuyền đến và đi vòng quanh tàu ba lần. Người ta đặc biệt khen buồm và dây cáp bền, khen gỗ làm cột buồm. Tuy nhiên cũng có kẻ cho là tàu đóng không được chắc. Xin bệ hạ tha thứ cho thần, nhưng theo thần thì hình như thế nầy: trong cuộc hành trình trên biển, gió lúc đó thổi không mạnh lắm vậy mà tàu La Sitaden đã kêu răng rắc, chòng chành và bị nước tràn vào. Những người đóng tàu - Iosif Ney và Jhon Dey đã ăn lãi nhiều, thần nghĩ như vậy. Một chiếc tàu không phải là một vấn đề nhỏ, nó đáng giá một thành phố lớn. Ở đây người ta ngắm nhìn nhưng không hỏi giá và chẳng có thương nhân nào hỏi mua… Xin bệ hạ tha thứ cho thần, thần biết sao viết vậy. Người Thổ Nhĩ Kỳ, họ đóng tàu của họ rất cẩn thận và rất vững chắc: tàu của họ thấp hơn tàu của ta nhưng không bị nước tràn vào.

"Một người Hy Lạp nói với thần: người Thổ Nhĩ Kỳ lo sợ trong trường hợp Sa hoàng bịt Hắc Hải thì ở Constantinop sẽ có nạn đói, vì họ nhập lúa mì, gỗ làm nhà và củi đun của các thành phố trên sông Dunai. Ở đây có tin đồn là bệ hạ đã chỉ huy hạm đội tới Tribizond và Xinov. Họ có hỏi thần về vấn đề đó và thần có trả lời: Tôi không biết, trong khi tôi ở đó thì Sa hoàng không làm thế…"

Pambur và các sĩ quan của hắn đi đến Pêra thăm viếng một sứ thần các nước châu Âu và hỏi thăm sức khỏe của họ. Các sứ thần Hà Lan và Pháp tiếp người Nga rất ân cần, cảm ơn họ và uống rượu chúc mừng sức khoẻ Sa hoàng. Rồi Pambur và những người đi theo đến sứ quán Anh.

Họ xuống ngựa trước thềm danh dự và gõ cửa. Một tên hầu cao hai thước, râu đỏ bẻm bước ra. Một tay giữ cánh cửa, y hỏi họ muốn gì. Pambur, mắt đỏ ngầu, nói cho y biết mình là ai và mục đích cuộc thăm viếng.

Y đóng sập cửa lại và sau một lát khá lâu, y mới trở ra mặc dù những người Moskva phải đứng đợi ở ngoài phố. Y nói, giọng chế giễu:

- Sứ thần đã ngồi vào bàn ăn trưa và cho ra nói với các ông là ngài không thấy cần gặp thuyền trưởng Pambur.

- Thế thì, - Pambur hét lên - ngươi vào nói với sứ thần là ta cầu cho hắn hóc phải xương mà chết. - Rồi Pambur giận dữ nhẩy lên ngựa, phi nước đại, qua những bậc thang bằng gạch, trước mặt những người hàng rong, những trẻ em trần truồng và những con chó, phóng về phía Galats, nơi lúc nãy, hắn đã trông thấy nhiều bạn cũ của hắn trong các cửa hàng chả nướng và cà phê, và trước cửa những nhà thổ.

Pambur và các sĩ quan của hắn uống rượu Hy Lạp duzic say khướt cho đến khi không còn biết trời đất gì nữa; họ làm ầm ĩ và gây sự với thuỷ thủ Anh. Bạn bè của hắn đến gặp hắn - những hoa tiêu đường biển, những tên cướp biển nổi tiếng thường trốn tránh trong những ngôi nhà lụp xụp ở Galata, đủ mọi loại người không rõ tung tích. Pambur mời tất cả những người đó lên chè chén trên tàu La Sitaden.

Ngày hôm sau, thuỷ thủ nhiều nước: Thuỵ Điển, Hà Lan, Pháp, Bồ Đào Nha, Morơ đáp thuyền đến, người thì đội tóc giả, đi tất lụa và đeo gươm, người thì đầu bịt một chiếc khăn đỏ, chân đi giầy tã, không tất, súng ngắn giắt ở thắt lưng to bản; có người mặc áo ngắn bằng da và đội mũ vải dầu sặc mùi cá mắm.

Mọi người ngồi dự tiệc trên boong, ngoài trời, dưới ánh nắng ấm áp tháng chín. Người ta nhìn thấy ở bên kia các bức tường, hoàng cung âm u, với những lưới sắt đan mau ở các cửa sổ; phía bên kia eo biển là những lùm cây và các khu vườn sum suê của thị trấn Xcutari.

Binh lính các trung đoàn Preobrazenski và Xemionovski thổi kèn, gõ thìa, hát lện những điệu vũ, và bắt chước tiếng hót đủ mọi loại chim, huýt sáo "cảnh mùa xuân".

Pambur, đầu đội tóc giả rắc phấn bạc, áo dài đỏ đính dải và đăng-ten, một tay cầm cốc, tay kia cầm chiếc mùi-soa nhỏ, - mỗi lúc một thêm bốc, nói với khách khứa:

- Nếu chúng tôi cần đến một nghìn chiếc tàu, chúng tôi sẽ đóng một nghìn… Chúng tôi đã có ở công trường đóng tàu những tàu tám mươi và một trăm khẩu đại bác. Năm tới hãy đợi chúng tôi ở Địa Trung Hải, hãy đợi chúng tôi ở biển Baltic. Chúng tôi sẽ thâu nạp tất cả những thuỷ thủ giỏi. Và chúng tôi sẽ ra đại dương.

- Một loạt đại bác! - Các thuỷ thủ mặt đỏ bừng bừng kêu lên. - Một loạt đại bác mừng thuyền trưởng Pambur.

Khách khứa hát các bài ca thuỷ thủ, dậm chân. Khói thuốc lững lờ bay trong không khí yên tĩnh, bên trên boong tàu. Chẳng ai nhận thấy là mặt trời đã lặn, các ngôi sao trên bầu trời chiếu sáng bữa tiệc khác thường nầy. Đến nửa đêm, khi nửa số sói biển đã ngáy khò khò người thì nằm lăn lóc dưới gầm bàn, người thì đầu bạc trắng vì giông tố, bão táp, gục xuống giữa các đĩa ăn, Pambur chạy lên cầu chỉ huy:

- Chú ý! Pháo thủ, ai nấy về chỗ! Nạp đạn! Châm ngòi. Chú ý? Cả hai mạn tàu - một loạt đạn… Bắn!

Bốn mươi sáu khẩu trọng pháo khạc lửa. Bầu trời hầu như đổ ụp xuống Constantinop đang yên ngủ.

Tàu La Sitaden, khói phủ kín, bắn một loạt đạn thứ hai.

Emelian Ukrainsev viết bằng mật mã:

"Chính hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ và tất cả dân chúng đều kinh hoảng: thuyền trưởng Pambur đã suốt ngày uống rượu trên tàu với các thuỷ thủ, và đến nửa đêm, say khướt, đã ra lệnh nổ tất cả các khẩu pháo trên tàu nhiều lần. Trận bắn pháo nầy khiến khắp thành Constantinop xì xào và có tin đồn lan truyền đi là thuyền trường cho bắn đại bác ban đêm để báo cho đoàn tàu của bệ hạ đang chạy trên Hắc Hải biết có thể tiến vào eo biển được.

"Đêm đó hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ hoảng sợ, cứ để nguyên quần áo ngủ, bỏ phòng ngủ chạy ra ngoài, nhiều vị thượng thư và tổng đốc cũng sợ, và cuộc bắn pháo lạ lùng của thuyền trưởng đã làm cho hai vương phi ở thượng cung đẻ non. Hoàng đế rất tức giận Pambur và cho người đến yêu cầu chúng thần bắt thuyền trưởng lên bộ để chặt đầu. Thần có trả lời hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ là thần không rõ tại sao thuyền trưởng lại cho bắn súng, thần sẽ hỏi ông ta về vấn đề nầy và nếu trận bắn pháo đó đã làm phiền đến hoàng đế, thần sẽ nghiêm khắc cấm chỉ thuyền trưởng từ nay trở đi không được bắn nữa, nhưng thần không có một lý do nào bắt ông ta lên bộ được. Sự việc đến đó thì chấm dứt.

"Hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiếp chúng thần vào ngày thứ ba. Người Thổ Nhĩ Kỳ chờ đợi thuyền trưởng Metzomo nguyên đầu cướp ở Angie, để hỏi ý kiến hắn: ký hoà ước với bệ hạ hay tuyên chiến".