Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 125

"… Và rốt cuộc, tất cả cái liên minh ấy chỉ còn là một mảnh giấy chỉ có thể doạ nạt được các ông thượng nghị viện đạo mạo, chứ không thể lay chuyển được lòng dũng cảm hăng hái của bệ hạ… Người Đan Mạch không dám vi phạm hoà bình, xin bệ hạ hãy tin ở sự minh mẫn của thiếp. Sa hoàng Piotr bị trói buộc vào những cuộc thương lượng hoà bình, chừng nào người Thổ Nhĩ Kỳ chưa nới tay cho hắn thì hắn chưa dám gây chiến. Nhưng điều đó sẽ không thể xảy ra được. Ukrainsev đã phân phối hết tất cả những bộ lông hắc điêu của hắn cho các quan đại thần Thổ Nhĩ Kỳ, hắn không còn gì mà nói nữa. Sa hoàng Piotr hạ thuỷ hạm đội Voronez mới thành lập của hắn có ý muốn doạ nạt người Thổ Nhĩ Kỳ - nhưng làm như vậy hắn khiến người Hà Lan và người Anh phải để ý. Sứ thần của họ ở Constantinop thậm chí không muốn nghe nói đến chuyện tàu chiến Nga vào Hắc Hải. Người kiên quyết nhất là viên sứ thần Ba Lan Lekxinski, kẻ thù không đội trời chung của vua Auguste. Nhân danh giới quý tộc Ba Lan, hắn đã vật nài hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ giúp người Ba Lan đoạt lấy xứ Ukraina với Kiev và Poltava của người Nga.

"… Đây là những tin tức mới nhất hay những chuyện thóc mách mới nhất nếu hoàng thượng muốn gọi là như vậy. Warsawa đầy rẫy những chuyện loại đó. Vua Auguste và thần thiếp đã chi những món tiền lớn vào những buổi vũ hội và những trò vui chơi. Than ôi, lòng dân đối với nhà vua vẫn tiếp tục giảm sút. Ông ta nổi giận và đã tự đặt mình vào một cảnh ngộ lố lăng, đi ve vãn một con bé người Nga khờ dại. Như vậy là cơn gió thuận của lịch sử đang thổi căng những cánh buồm của bệ hạ và reo hát trong dây, cột ca ngợi bước vinh quang sắp tới của bệ hạ. Phải khởi sự bây giờ hoặc không bao giờ nữa. Thần thiếp Atalia một lòng một dạ vì bệ hạ".

Vua Charles nhận được bức thư nầy trong khu rừng Kungxo. Nhà vua đọc thư, lưng tựa vào một thân cây.

Tiếng thông reo vi vu, những áng mây nặng trĩu cuồn cuộn bay trên bầu trời tháng ba. Bên dưới, dưới vực sâu mù sương, đàn chó săn sủa vang; nghe tiếng sủa gấp của chúng rõ ràng là chúng đang rượt theo một con thú lớn. Một viên quan hộ lạp đã già, lấy chân lèn tuyết giữa những tảng đá, tụt xuống vài bước và quay lại, chờ đợi. Nhà vua đọc đi đọc lại bức thư. Người liên lạc đưa thư đến, cầm cương giữ ngựa, con ngựa liếc con mắt tím nhạt về phía có tiếng chó sủa vọng tới.

Bỗng một con nai xuất hiện, từ dưới vực chạy ra, dũng mãnh nhảy những bước dài leo lên dốc. Vua Charles không giơ súng lên. Con nai ngửa cặp gạc nhiều nhánh ra đằng sau, lao qua những thân cây như một mũi tên.

Một tiếng nổ đoàng cách đấy khoảng năm mươi bước, chỗ viên sứ thần Pháp đứng nấp. Vua Charles không quay lại, bức thư phần phật bay trong bàn tay lạnh đỏ. Viên quan hộ lạp, thụt cái cằm nhăn nheo vào trong cổ áo da, trở về chỗ đứng sau gã thanh niên đầu nhỏ, mặt choắc, mảnh khảnh như một cây sào, mặc áo da hươu, lưng dài ấy.

- Ai đưa cho nhà ngươi bức thư nầy? - vua Charles hỏi.

Viên sĩ quan, không buông cương, tiến lại một bước:

- Tâu hoàng thượng, bá tước Pipe và ngài có ra lệnh cho thần tâu miệng lên hoàng thượng rõ những tin tức hết sức quan trọng mà Thượng nghị viện chưa biết.

Mặt viên sĩ quan béo phị và hồng hào, cặp mắt xám, xấc xược, dò hỏi. Vua Charles quay đi. Bọn quý tộc nầy đều một giuộc; họ nhìn nhà vua chằm chằm, chờ đợi; cả đội vệ binh đều như một bầy chó săn đói khát.

- Ông ta ra lệnh cho nhà ngươi tâu lên những gì?

- Quân Đan Mạch, mười lăm hoặc hai mươi tiểu đoàn, đã vượt qua biên giới Honxten.

Vua Charles thong thả vò nhàu bức thư của Atalia.

Tiếng chó sủa lại tới gần. Từ một hẻm rừng, tiếng gầm gừ của một con gấu vòng tới. Vua Charles cầm khẩu súng dựng ở gốc cây giơ lên và nói qua vai, ra lệnh cho viên sĩ quan:

- Nhà ngươi hãy thay ngựa và trở về Stockholm.

- Nói với bá tước Pipe là ta vui chơi ở đây rất thích chưa bao giờ bằng. Ta đã dò ra được dấu ba con gấu to… Ta mời bá tước Pipe, tướng Renxkjon, tướng Lovenhop, tướng Slipenbac đến đây đi săn. Đi đi và nhanh lên. Trên khuôn mặt nước da lúc nào cũng tái mét xuất hiện những chấm dỏ. Ngón tay run run, vua Charles lên cò súng. Nhà vua quả quyết bước về phía dốc thẳng đứng, đôi ủng đóng giá bì bõm trong bùn. Con mắt nhạo báng của viên sĩ quan nhìn theo cái lưng lom khom như lưng trẻ nhỏ, cái cổ vươn dài vì tự ái của nhà vua. Hắn nhảy lên yên, cho ngựa chạy chồm chồm trên tuyết dày và biến vào trong rừng.

Đoàn người đi săn đã giết và đánh lưới bắt sống mười bốn con gấu. Nghe tiếng gầm thét tuyệt vọng của những con gấu con mắc bẫy, vua Charles thích thú như một đứa trẻ; người ta trói chặt những con vật lại bằng dây da sống để gửi về Stockholm. Pipe, Renxkjon, Lovenhop và Slipenbac tới ngày hôm đó vào lúc tảng sáng. Họ mặc áo da và đội mũ có cài một chiếc lông gà rừng, mỗi người đã giết một con thú bằng gậy nhọn. Sứ thần Pháp Gisca đã tự tay hạ được một con vật rất lớn cao bảy bộ(1).

Đoàn người đi săn mệt mỏi trở về toà lâu đài làm bằng gỗ để cả cây, sừng sững bên một ngọn thác, nước ầm ầm đồ xuống băng đá, dưới đáy vực. Trong phòng ăn, cành thông cháy bùng bùng trong lò sưởi toả hơi nóng sực. Trên tường có treo các đầu hươu gắn mắt thuỷ tinh lóng lánh. Gisca, béo lùn, nốc đẫy rượu vang đỏ khua đôi cánh tay ngắn, xoăn xoăn bộ ria; ông ta say sưa kể lại con thú dữ từ trong hang chồm ra, làm tuyết bay ào ào như bão, sắp sửa ăn thịt ông ta như thế nào: "Tôi đã ngừi thấy trên mặt tôi hơi thở hôi thối của nó! Nhưng tôi đã nhanh nhẹn lùi lại giương súng ngắm. Trượt rồi! Trong phút chốc, tất cả cuộc đời tôi hiện ra trước mắt… Tôi vớ lấy khẩu súng dự bị…"

Đám người Thuỵ Điển vốn ít lời, ngồi nghe, uống rượu và mỉm cười. Trong bữa ăn tối, đến một ngụm bia vua Charles cũng không uống. Sau khi khó khăn lắm mới dìu được sứ thần Pháp vào phòng ngủ, vua Charles ra lệnh đặt một lính gác ở cửa và ngồi xuống bên cạnh lửa.

Pipe và các tướng tiến lại gần ghế nhà vua.

- Ta muốn biết ý kiến của các vị?

Nhà vua nói, môi mím chặt. Cái mũi con nít của nhà vua, sạm nắng gió, đỏ rực dưới ánh lửa.

Các tướng lĩnh cúi đầu. Vấn đề nào cũng thế và nhất là vấn đề nầy, cần phải suy nghĩ cho kỹ. Pipe chậm rãi xoa xoa cái cằm vuông cạnh.

- Thượng nghị viện sợ, không muốn có chiến tranh. Trước khi chúng thần đi, nghị viện đã họp một phiên đặc biệt.

Tin đồn vua Ba Lan đột nhập Livoni, và nhất là việc quân Đan Mạch khởi chiến đã làm Stockholm xúc động. Bọn chủ tàu, bọn khai thác lâm nghiệp, bọn lái buôn lúa mì đã cứ một đoàn đại biểu đến nghị viện. Người ta đã lắng tai nghe chúng, và trong số các ông nghị, không một ai lên tiếng tán thành chiến tranh. Họ đã quyết định cử sứ thần đến Warsawa và Copenhagen để ký kết hoà ước với bất cứ giá nào.

- Thế còn ý kiến của vua họ về vấn đề nầy? - vua Charles hỏi.

- Hình như Thượng nghị viện cho rằng lòng tự ái của hoàng thượng đã được thoả mãn trong cuộc săn gấu rồi.

- Tốt lắm. - Vua Charles, tựa một con mèo rừng, quay ngoắt bộ mặt choắc về phía Renxkjon. Vị tướng nầy hít mạnh không khí qua hai lỗ mũi to tướng của cái mũi huếch.

Mắt tròn xoe và trong sáng, ông ta thật thà nhìn nhà vua và nói rành rọt:

- Thần có ý kiến là trong quân đội có nhiều thanh niên quý tộc sống ở Thuỵ Điển cảm thấy chật chội.

Sẽ có nhiều người sẵn sàng đi đoạt lấy vinh quang ở đầu mũi kiếm. Nếu hoàng thượng đưa chúng thần đến tận cùng trời cuối đất, chúng thần sẽ đi đến cùng trời cuối đất. Đối với người Thuỵ Điển, đây không phải là lần đầu.

Miệng ông ta rất thẳng, cười hiền hậu. Các tướng lĩnh gật đầu, tỏ ý tán thành: "Đây không phải là lần đầu người Thuỵ Điển rời bỏ núi non quê hương để đi tìm vàng và vinh quang ở những nơi xa lạ". Khi mọi người đã ngừng gật gù, Pipe lên tiếng:

- Thượng nghị viện sẽ không bỏ ra một xu cho chiến tranh. Ngân khố của nhà vua thì rỗng. Cần phải nghiên cứu vấn đề nầy.

Các tướng lĩnh nín lặng. Vua Charles cắn môi. Đế đôi ủng lớn của nhà vua, đặt trên chấn song lò sưởi, bốc khói.

- Ta chỉ cần tiền cho những ngày đầu thôi, để đưa quân lên tàu và chở họ đến Đan Mạch. Sứ thần Pháp sẽ giúp ta số tiền đó. Hắn sẽ phải giúp ta vì nếu không ta sẽ hỏi người Anh… Còn các cuộc hành binh về sau, thì chính vua Đan Mạch sẽ phải trang trải. Hắn nhất định sẽ phải trả.

Các tướng lĩnh tiến lại sát ghế nhà vua ngồi và tán thành: "Đúng thế, đúng thế". Pipe nhăn nhăn trán: một lần nữa, đứa con nít nầy lại làm ông ngạc nhiên.

- Cho dù chúng ta không khởi sự cuộc chiến tranh nầy thì các cường quốc cũng sẽ ép buộc ta phải gây chiến - vua Charles nói. - Ta hãy làm hơn thế: tấn công trước… Gã Auguste hào hoa mơ tưởng một đế quốc rộng lớn. Hắn không có nhiều tiền hơn ta, hắn ngửa tay xin tiền Sa hoàng Piotr để rượu chè với gái. Kể ra Auguste chỉ có thể trở thành một tay leo dây múa rối giỏi mà thôi. Sa hoàng xứ Moskovi lại càng làm ta ít lo ngại: chưa dạy cho đạo quân mugic của hắn biết bắn súng thì hắn đã mất hết bạn đồng minh rồi… Thưa các vị, ta muốn trình bày với các vị kế hoạch của ta…

Buổi tối hôm đó, cúi xuống tấm bản đồ vua Charles mở ra trên đầu gối, ba vị tướng bố trí các đạo quân:

- Welling, thống đốc Narva sẽ đảm đương việc chỉ huy các đạo quân Thuỵ Điển ở Estonia và Livoni và sẽ đến tiếp viện cho Riga: Lovenhop và Slipenbac lấy cớ là tập trận, sẽ tập trung đội vệ binh và quân đội ở Lanxkrona, quân cảng ở miền Xunde; Pipe sẽ làm mọi việc cần thiết ở Stockholm đề đánh lạc sự chú ý của Thượng nghị viện về những công cuộc chuẩn bị đó.

Người ta cho thêm một ôm rễ thông vào lò sưởi, bãi bỏ lính gác ở ngoài cửa và dọn bữa ăn tối. Ông Gisca sau khi đánh một giấc ngủ ngon, xoa xoa tay bước vào phòng ăn. Vua Charles mời ông ta ngồi bên cạnh lửa, và vừa húng hắng ho vừa nói, tựa hồ những câu nói nghẹn lại trong họng.

- Ông bạn thân mến, ngài có thể tin chắc về tình cảm nồng nhiệt và trung thành của ta đối với người anh em của ta và là hoàng thượng của ngài…

Gisca lập tức sinh nghi, xoa xoa hai lóng bàn tay với nhau chậm lại.

- Thuỵ Điển sẽ mãi mãi là người bảo vệ trung thành cho quyền lợi của Pháp tại các biển phía Bắc. Trong cuộc tranh chấp ngai vàng Tây Ban Nha, ta sẵn sàng đem lưới gươm của ta ủng hộ vua Louis.

Gisca dang đôi cánh tay ngắn cũn, cúi rạp đầu chào.

- Nhưng ta cũng không muốn giấu ngài là người Anh đang dùng đủ mọi cách để tranh thủ Thuỵ Điển đứng về phe họ… Ở Thuỵ Điển, ngoài nhà vua ra còn có một Thượng nghị viện mà ta thì không biết được ý nghĩ của các ông nghị… Hỡi ôi, thế giới hiện nay đầy rẫy mâu thuẫn… Hôm nay ta được biết hạm đội Anh đã xuất hiện ở eo biển Xunde… Để tránh một sự sai lầm tai hại, ngài Gisca, ngài cần phải tỏ rõ mối tình thân hữu của ngài bằng những bằng chứng vật chất

Một chiếc xe chở những con gấu con đang gầm gừ, đi qua các phố Stockholm. Vua Charles, đoàn người đi săn và các quan hộ lạp cưỡi ngựa theo sau. Kèn đồng thôi vang, bầy chó săn sủa ầm ỹ. Dân chúng chạy ra cửa sổ lắc đầu: "Nhà vua vui chơi thật chẳng đúng lúc tý nào".

Những tin đồn hốt hoảng làm xôn xao cả thành phố, bao năm ròng đã quen với cuộc sống thanh bình.

Hạm đội Anh và Hà Lan đã xuất hiện ở vùng biển Xunde. Để làm gì? Có lẽ để hội quân với Đan Mạch và đánh đổ uy thế của Thuỵ Điển trên các biển miền Bắc chăng? Đất nước Ba Lan mênh mông hăm doạ quét sạch các đồn trại Thuỵ Điển khỏi miền duyên hải Baltic. Ở phía Đông, biên giới tiếp giáp với xứ Moskovi, dài hàng ngàn cây số, hầu như không được phòng thủ, nếu không kể pháo đài Niensanz nhỏ bé ở cửa sông Neva và pháo đài Notebo ở ngay cửa hồ Ladoga.

Chỉ nghĩ đến cũng đã thấy kinh khủng: gây chiến với toàn thể Đông Âu hoặc gần như thế, với một đạo quân nhỏ bé gồm hai vạn người và một ông vua ngông cuồng. Hoà bình, nhất thiết phải giữ lấy hoà bình; nếu cần sẽ hy sinh một bộ phận để cứu vãn lấy cái chủ yếu.

Vua Charles đến thượng nghị viện trong bộ quần áo đi săn; nhà vua lơ đãng một cách ngạo nghễ ngồi nghe những bài diễn văn kẻ cả nói về khôn ngoan và đức hạnh trong vấn đề bàn tay phải của Chúa đang giơ lên trên đất nước Thuỵ Điển trong giờ phút nầy. Tay nghịch cái chuôi kiếm nhỏ bằng ngà, nhà vua trả lời là mình còn bận tổ chức hội giả trang mùa xuân tại lâu đài Kungxo và chỉ sau ngày hội đó, mới tuyên bố về chính sách đối ngoại được. Ông nghị cao niên nhất đứng lên, cúi rạp xuống chào và với những lời lẽ hoa mỹ, chúc nhà vua vui chơi thoả thích.

Vua Charles nhún vai ra về. Vài ngày sau, quả thật nhà vua lên đường Kungxo. Ở đó, sau khi thay ngựa, có Renxkjon và mười sĩ quan cận vệ theo hầu, nhà vua phi ngựa tới Lanxkrona. Trong cuộc hành trình hầu như liên tục nầy, nhà vua không hề tiếc sức người sức ngựa, tựa hồ trong người vua Charles có một con người khác - một ý nghĩ duy nhất đã choán hết mọi say mê và ý chí của nhà vua.

Vào một buổi sáng mùa xuân êm ả, đoàn tàu chiến Thuỵ Điển chở một vạn rưỡi quân tinh nhuệ, chạy vào eo biển Xunde. Đến buổi trưa, trên mặt nước rực rỡ ánh sáng, xuất hiện hình thù đen ngòm của những tàu và thuyền chiến, trông như lơ lửng ở chỗ tiếp giáp giữa mặt biển và bầu trời trong sáng. Hàng trăm lá cờ phần phật trước gió. Đó là hạm đội Anh - Hà Lan đang lênh đênh trên mặt nước.

Khi lá cờ hoàng gia được kéo lên đỉnh cột buồm của chiếc chiến thuyền Thuỵ Điển đi đầu thì những đám mây nhỏ, tròn từ mạn tàu bốc lên và súng đại bác nổ ran. Gió cuốn lớp khói về phía Nam. Các đô đốc Anh và Hà Lan, tua ngù vàng chóe ngồi xuồng tiến về phía chiếc kỳ hạm.

Vua Charles đứng trên cầu tàu đợi họ: nhà vua mặc áo dạ chẽn màu xám xanh, cài khuy lên tận chiếc cà vạt đen, chân đi ủng lớn có bôi mỡ, ống ủng loe rộng, thích ứng với mọi sự biến chuyển của thời vận. Dưới chiếc mũ ba cánh, bộ tóc giả được tết lại và bím tóc nhét vào trong một cái túi da. Nhà vua đứng chống tay lên thanh kiếm dài như chống chiếc gậy. Vua Charles đã ra đi như vậy, đề bắt đầu cuộc hành trình dài: đi chinh phục châu Âu.

Các đô đốc trước đây đã nghe nói nhiều về chàng trai truỵ lạc nầy, đều kinh ngạc trước sự kiên quyết kỳ lạ và thái độ thận trọng của nhà vua. Vua Charles nhắc đến những sự xúc phạm quá quắt của vua Ba Lan và vua Đan Mạch đối với mình và rộng lòng nhận sự giúp đỡ của hạm đội Anh - Hà Lan nhằm trừng phạt sự phản bội của người Đan Mạch.

Ngay ngày hôm đó, ba hạm đội thống nhất lại, cánh buồm rợp mặt biển, tiến thẳng về Copenhagen.

Chú thích:

(1) Một bộ dài 0,324 mét.

[ngudoc]

Chương 126

Mưa đã tạnh, cuốn mây đi. Buổi tối ấm áp, toả mùi cỏ và khói. Xa xa, trong xloboda Đức, gióng giả tiếng chuông nhà thờ.

Vua Piotr ngồi trước cửa sổ kéo để mở, - trong phòng chưa thắp nến - đọc nốt các đơn từ. Gần cửa ra vào, cuối phòng ngủ, Nikita Demidov, thợ rèn ở Tula, đứng im không nhúc nhích, cái đầu hói điểm một vệt trắng trong phòng.

"Tâu bệ hạ, thực ra dân không còn dễ bảo như trước, và chỉ lỏng lẻo một chút là chúng nghĩ ngay rằng rồi ra đâu sẽ lại vào đấy như trước… - Bức thư do viên quan thu thuế Aleksey Kurchatov viết - Thương gia Matvei Suxtrov đã khai là hắn chỉ có vẻn vẹn hai ngàn rúp và hắn đã hoàn toàn bị phá sản. Nhưng hạ thần biết rằng tại nhà hắn ở Zaryadie, dưới sàn trong nhà xí chỉ còn đó cũng đã thấy xấu hổ rồi, - Matvei đã chôn bốn mươi ngàn đồng rúp vàng thừa hưởng của ông hắn để lại. Còn về tên Matvei thì hắn là một gã không có nghị lực; hắn chẳng tìm cách làm giàu thêm mà chỉ phung phí tiền vào rượu chè. Nếu không ngăn chặn, hắn sẽ phá tán hết cơ nghiệp. Tâu hoàng thượng, hãy ra lệnh cho hạ thần phái một viên môn lại với hai chục lính đến nhà tên Matvei ở Zaryadie để moi số tiền đó lên…".

Vua Piotr lắc mạnh đầu, đặt lá đơn xuống bậu cửa sổ bên trái để thi hành. Đơn thỉnh cầu tiếp theo là của viên pháp quan Miska Beklemisev, nét chữ run rẩy. Sa hoàng chỉ đọc thấy: "… kẻ hạ thần đã phụng sự tiên đế và vương huynh của hoàng thượng, đã qua nhiều chức vụ và đã được bổ nhiệm làm pháp quan ở Bộ tư pháp. Cho tới nay kẻ hạ thần vẫn giữ chức vụ pháp quan và là một pháp quan liêm khiết… Thái độ ngay thẳng thật thà của hạ thần khiến hạ thần mang công mắc nợ và rơi vào cảnh túng thiếu nghèo khổ. Tâu hoàng thượng hãy gia ân cho hạ thần, hãy tưởng lộ cho sự liêm chính của hạ thần và bổ nhiệm hạ thần làm tổng trấn một địa phương dù là ở Poltava cũng được".

Vua Piotr ngáp và ném lá đơn vào đống giấy bên phải. Ngoài ra còn có những tờ trình Belgorod và Xepsk gửi về, nói rằng các viên chức đủ các cấp, các nông nô và nông dân đã từ chối phục vụ Sa hoàng, cự tuyệt việc đóng tàu và đốn gỗ, bỏ trốn ở khắp nơi, ẩn náu vào các đồn luỹ Cô-dắc nhỏ ở miền sông Đông. Vua Piotr phê vào góc tờ trình: "Triệu các tống trấn Belgorod và Xepsk về và chất vấn kỹ càng".

Lại còn có một đơn thỉnh cầu thảm thiết của nông dân làm việc cho Nhà nước kiện viên tổng trấn Xukhotin ở Kungur: "… ngoài mọi thứ thuế khác ra, viên nầy đã thu của mỗi hộ tám lần ba kopeik bỏ túi; hắn đã niêm phong các nhà ở và nhà tắm; làm thế nào bây giờ? Đang vụ rét dữ, nhiều phụ nữ đã phải vào chuồng bò sinh nở, trẻ mới đẻ chết ngay, và tại đồn cảnh sát, viên tổng trấn túm vú phụ nữ, bóp đầu vú họ đến tóe máu ra, và còn hành hạ đủ đường".

Vua Piotr gãi gáy. Toàn thể cõi bờ rên xiết. Truất một tên tổng trấn nầy thì tên tổng trấn mới lại còn thậm tệ hơn… Tìm đâu ra người? Toàn những tên gian tham cả. Vua Piotr viết, chiếc bút lông ngỗng gãi giấy tóe mực: "Phải đến Kungur…".

Nhà vua quay về phía Demidov:

- Nikita, nếu ta bổ nhiệm ngươi làm tổng trấn, người có ăn cắp không?

Không rời khỏi chỗ, Nikita Demidov thận trọng thở dài:

- Tâu bệ hạ làm sao khác được. Làm chức vụ ấy phải thế.

- Thế thiếu người sao?

Nikita nhún vai, vẻ muốn nói, lẽ dĩ nhiên, một mặt thì thiếu người.

- Người ta bẻ chân bẻ tay chúng trên cột điếu hình… - vua Piotr nói… Người ta cho chúng ăn lương hậu… Chúng vẫn cứ ăn cắp… - Nhà vua chấm bút vào lọ mực rồi viết, mặc dù trời đã tối mịt - Chúng không có lương tâm. Không liêm chính. Ta đã biến chúng thành những tên hề… Vì sao vậy? - Nhà vua quay về phía Nikita

- Tâu bệ hạ, kẻ no nê lại càng ăn cắp nhiều, càng táo tợn.

- Im đi, ngươi thật táo gan

- Thật đáng buồn, tâu bệ hạ… Bệ hạ than phiền, bệ hạ kêu thiếu người. Thế mà người ta đã lấy mất của thần mười một người thợ rèn trong số những người lành nghề nhất để bắt họ đi lính.

- Ai lấy?

- Ngài đại thần Romodanov của bệ hạ đấy ạ. Ông ta tới Tula cùng một số thư ký để lập những bản thống kê dân số… - Nikita dừng lại, ngập ngừng; y cố nhìn nét mặt vua Piotr nhưng không được, Sa hoàng quay lưng lại phía cửa sổ - Chẳng giấu gì bệ hạ, ở Tula đã xảy ra rất lắm chuyện? Những kẻ có tiền đều từ chuộc được. Romodanov đã sai một gã thư ký đến xưởng của hạ thần… Nếu hạ thần ở Tula khi đó, thì năm trăm rúp hạ thần cũng bỏ ra ngay để chuộc lấy những người thợ cả cừ như thế… Xin bệ hạ hãy gia ân cho hạ thần, thu xếp chọ hạ thần việc nầy… vì họ toàn là những thợ chế tạo vũ khí chẳng thua kém gì người Anh.

Vua Piotr nói qua kẽ răng:

- Viết cho ta một lá đơn!

- Xin tuân lệnh… Không, tâu bệ hạ, rồi sẽ tìm được thôi, nhất định được!

- Tốt… Nói cho ta hay việc của ngươi!

Nikita thận trọng bước lại. Việc nầy rất quan trọng.

Mùa đông đó, Nikita đã tới vùng Ural cùng với con trai là Ankinfi và ba nông dân tín đồ razkonic ở sa mạc Danilovo, chuyên về mỏ. Họ đã leo khắp các dãy núi Ural, từ Neviansk cho tới Tsuxovski Gorodki. Họ đã phát hiện hàng núi, sắt, đồng, quặng bạc, amiăng v.v…Những của cải đó cho đến nay chưa được khai thác.

Xung quanh là sa mạc. Nhà máy đúc duy nhất xây dựng hai năm trước đây theo lệnh của vua Piotr, trên sông Neva chỉ sản xuất được gần năm mươi pud, và vì thiếu đường xá nên ngay việc chuyên chở cái khối lượng nhỏ bé đó cũng khó, Viên quản lý, con lãnh chúa Daskov, chán nản, uống rượu ngày đêm, cả Protaxiev, tổng trấn Neviansk cũng vậy. Những thợ khỏe mạnh nhất bỏ trốn: chỉ còn lại những người gầy yếu. Các mỏ đã bị lấp kín quá nửa. Xung quanh là những rừng cây cổ thụ ao ngòi đầy vàng: chỉ việc múc nước lên và lấy áo lông cừu mà lọc cũng được. Thực khác hẳn xưởng của Nikita Demixov tại Tula, ở đó quặng nghèo và ít rừng (từ năm kia đã có lệnh cấm chặt cây sồi, tấn bì, phong… để đốt than), và cứ tên thơ lại nhiễu sự nào cũng nhúng mũi vào công việc của ta. Ở đây thì đất rộng mênh mông nhưng phải có nhiều vốn: vàng Ural, thưa dân, khó vào. Tâu bệ hạ, ta sẽ chẳng đi tới kết quả gì. Hạ thần đã trình bày với Xvesnikov, với Brovkin, với nhiều người khác nữa… Ngay các ông ấy cũng ngần ngại không dám bỏ tiền vào một việc bấp bênh như vậy,… Còn đối với hạ thần thì thật là bực mình: hạ thần chẳng khác gi tay sai của họ vậy… Là vì muốn khai thác vùng Ural phải bỏ vào đấy nhiều công của…

Bỗng vua Piotr dậm gót giầy xuống sàn:

- Vậy nhà ngươi cần gì? Tiền ư? Ngươi ư? Ngồi xuống đây…

Nikita vội ngồi ghé xuống ghế và đôi mắt sâu hoắm nhìn nhà vua chằm chặp.

- Mùa hè nầy, ta cần mười vạn pud gang hòn, năm vạn pud sắt. Ta không có thì giờ đợi các ngươi bàn tán, suy nghì… Hãy lấy xưởng Neviansk, chiếm lấy tất cả Ural… Ta ra lệnh cho nhà ngươi!

Nikita vểnh chòm râu cằm kiểu Digan và nhà vua nhích lại gần y:

- Ta không có nhiều tiền, nhưng về việc nầy, ta sẽ đưa tiền cho nhà ngươi. Ta sẽ sáp nhập những xóm làng vào nhà máy. Ta sẽ ra lệnh mua người cho nhà ngươi tại các địa hạt của các lãnh chúa… Nhưng cẩn thận đấy! - Nhà vua giơ ngón tay dài lên đe Nikita hai lần - Sắt ta trả bọn Thuỵ Điển mỗi pud một rúp, nhà ngươi sẽ phải bán cho ta với giá là ba mươi kopeik.

Nikita vội vã trả lời.

- Không thể được ạ. Không thể làm được. Năm mươi kopeik!

Vua Piotr tròn xoe đôi mắt lòng trắng xanh nhạt; trong một phút, nhà vua giận dữ nhìn Nikita rồi nói:

- Được ta sẽ liệu sau. Mà ta nhìn thấu tâm gan ngươi rồi, đồ kẻ cướp… Ngươi sẽ phải trả ta tất cả bằng gang và sắt trong một thời hạn ba năm. Ta thấy nhà ngươi táo gan thật… Nhưng nhớ đấy, ta quyết sẽ bề gãy chân tay nhà ngươi trên bánh xe nhục hình, ta cam đoan là như vậy!

Nikita khẽ đằng hắng và giọng như rít trong cổ, nói:

- Hạ thần quyết sẽ trả hết tiền của bệ hạ trước thời hạn, xin cam đoan như vậy!

Một buổi tối thật kỳ lạ, - vua Piotr không biết đi đâu. Nhà vua liếc nhìn mớ giấy tờ chưa đọc đến và định ra lệnh thắp nến nhưng rồi nghĩ lại, nằm dài trên bậu cửa sổ, thò đầu ra ngoài.

Trời đã tối mà người ta có cảm tưởng như nóng bức hơn. Nước từ trên cành lá nhỏ xuống từng giọt, từng giọt. Một làn sương nhẹ toả trên cỏ… Vua Piotr hít thở không khí nực mùi cây cỏ căng nhựa. Một giọt nước rơi xuống gáy, nhà vua rùng mình từ đầu tới chân, chậm rãi lấy lòng bàn tay xoa vết ướt trên cổ.

Trong cảnh tịch mịch mùa xuân, mọi vật đều ngủ, một giấc ngủ lo âu. Không đâu thấy có ánh sáng: xa xa, từ xoloboda của quân lính vọng tới tiếng hô kéo dài của lính gác: "Vểnh t…ai tai nghe!" Vua Piotr cảm thấy uể oải mỏi mệt, dường như chân tay đều tê dại. Tim nhà vua tì lên bậu cửa sổ đập rất mạnh. Chỉ có mỗi việc là nghiến chặt hai hàm răng lại mà chờ đợi. Chờ đợi, chờ đợi… Tựa một người đàn bà nhu nhược trong đêm khuya tĩnh mịch, nhấc đầu khỏi cái gối nóng hổi để nghe một tiếng guốc tưởng tượng. Từ sáng đến giờ công việc chẳng ra làm sao cả. Người ta mời nhà vua tới ăn bữa tối tại nhà Melsikov, nhà vua đã không đi: Ta đánh cuộc vào giờ nầy họ đang tiệc tùng ở đó! Chưa bao giờ lại khó khăn như hiện nay. Giờ đây tất cả là chờ đợi, biết chờ đợi… Vua Auguste trong một lúc liều lĩnh dại dột đã lao vào chiến tranh không biết chờ đợi và đang sa lầy trước thành Riga. Chrixtian nước Đan Mạch cũng thế, không biết chờ đợi; đó là lỗi của hắn

- Đó là lỗi của hắn, lỗi của hắn, - vua Piotr vừa lẩm bẩm vừa giương to mắt nhìn ra những bụi tử đinh hương tối om, nặng trĩu nước mưa. Có người nào đó ngọ nguậy ở đằng kia; chắc hẳn tên lính hầu đang ghẹo gái… Hôm đó đại tá Langhen, do vua Auguste phái tới, đã đem đến những tìn tức đáng lo ngại: con sư tử con Thuỵ Điển đột nhiên đã nhe nanh… Cầm đầu một hạm đội lớn, hắn đã xuất hiện trước đồn luỹ kinh thành Copenhagen và đòi thành phố phải đầu hàng. Vua Chrixtian kinh hoảng, không dám nghênh chiến và đã tiến hành thương lượng. Trong lúc đó, vua Charles đã cho mười lăm nghìn bộ binh đổ bộ lên phía sau quân Đan Mạch đang bao vây pháo đài Honxten. Quân Thuỵ Điển tràn vào Đan Mạch như vũ bão. Người Thuỵ Điển cũng như mọi người khác, không ai có thể tưởng tượng được rằng thằng bé phóng đãng ấy, chàng thanh niên ẻo lả ấy bỗng chốc đã tỏ ra thông minh và dũng cảm như một vị tướng thực sự.

Ngoài ra Langhen còn đệ trình một yêu cầu lên vua Auguste, vua Ba Lan, đề nghị giúp tiền: cứ theo lời ông ta thì có thể làm cho dân Ba Lan nổi dậy, thúc đẩy họ tham chiến, với điều kiện là giao cho vị giáo trưởng và viên hetman của triều đình khoảng hai vạn đuca để họ phân phát cho bọn lãnh chúa. Langhen, nước mắt giàn giữa, khẩn khoản van nài vua Piotr đừng chờ đợi ký kết hoà ước xong với Thổ Nhĩ Kỳ mới tham chiến.

Nghe tất cả những chuyện đó, vua Piotr ngứa ngáy cả người. Nhưng không thể thế được. Không thể can thiệp vào chiến cuộc được khi mà phiên vương Krym còn đó, ở sau lưng mình. Phải đợi chờ thời cơ… Hồi nãy, Ivan Brovkin vừa tới, kể lại là tại hội đồng xã trưởng đã xảy ra một sự huyên náo lớn: Xvesnikov và Sorin đã bắt đầu bí mật vơ vét lúa; họ đang vội vã cho chở số lúa đó bằng đường thuỷ và đường bộ đến Novgorod và Pskov. Giá lúa mì đã tức khắc tăng thêm ba kopeik. Reviakin thét lên với họ: "Các anh điên à, vùng Ingri còn chưa thuộc về ta, và bao giờ mới thuộc về ta: Các anh sẽ để thối lúa của các anh tại Novgorod và Pskov một cách vô ích thôi…". Nhưng họ đã trả lời ông ta: "Đến mùa thu, vùng Ingri sẽ về ta, kỳ tuyết đầu mùa, chúng tôi sẽ cho chở lúa đến Narva…".

Các bụi cây ầm ướt bỗng đung đưa, những giọt nước mưa rơi xuống lộp bộp. Hai bóng người cựa quậy.

"Ồ không, anh yêu quý của em… Bỏ em ra, bỏ em ra…"

Cái bóng nhỏ bé hơn lùi lại, rồi bỏ chạy, nhẹ nhàng, chân không giầy… Cái bóng kia, cái bóng dài (đó là Miska, tên lính chạy giấy) đuổi theo, đôi ủng lớn bì bõm trong bùn. Dưới cây bồ đề, hai cái bóng dừng lại, rồi lại: "Ô, không, anh yêu quý của em…".

Vua Piotr cúi ra ngoài khuôn cửa sổ, người thò ra tới gần thắt lưng. Tại một chỗ đất trũng, sau những cây liều xám xịt, trăng tròn đang mọc, lờ mờ sau làn sương mù. Trên cánh đồng nổi lên rõ nét những đống rơm, những lùm cây; dải sông nhờ nhờ màu sữa… Mọi vật hình như vẫn đó đã hàng bao thế kỷ nay: bất động, không thay đổi, huyễn hoặc… Và hai cái bóng kia dưới cây bồ đề tối om, vẫn thì thầm vội vã, nhắc đi nhắc lại mãi một câu ấy.

- Mi có thôi đi không hả? - Vua Piotr thét lên, giọng ồ ồ - Miska! Ta tuốt xác mi bây giờ?

Người con gái núp vào thân cây bồ đề. Không đầy một phút sau, người lính chạy giấy rón rén leo lên cầu thang kêu cót két bốn bậc một và gãi gãi vào cửa.

- Thắp nến lên, nhà vua ra lệnh. - Lấy cho ta cái tẩu!

Vua Piotr vừa hút thuốc, vừa đi đi lại lại, nhặt một tờ giấy trên bàn, gí gần vào ngọn nến rồi lại vứt tờ giấy đi. Trời mới bắt dầú tối. Đi nằm, ngủ ư? Chỉ mới nghĩ đến chuyện đó thôi đã thấy là kỳ! Khói thuốc lá bị hút ra phía cửa sổ để ngỏ, uống theo gờ khung cửa rồi bay vào đêm tối mát mẻ.

- Miska!

Người lính chạy giấy vội nhảy vào; hắn có đôi má phính, chiếc mũi tẹt và cặp mắt ngớ ngẩn.

- Liệu hồn với bọn con gái đấy? Thế nghĩa là thế nào? - Nhà vua bước lại gần hắn: hiển nhiên là nếu nhà vua có đánh hắn với bất cứ cái gì tiện tay vớ được thì Miska cũng sẽ chẳng hiểu gì - Chạy mau, bảo đánh xe ra cho ta. Mi sẽ đi theo ta.

Trăng đã mọc trên cánh đồng, những giọt nước mưa lấp lánh trên đám cỏ xanh lam. Con ngựa vừa thở vừa liếc mắt về phía các bụi cây hình thù lờ mờ. Vua Piotr lấy dây cương quất ngựa. Bánh xe làm bùn bắn lên tung tóe; nước từ các rãnh sâu loang loáng như gương vọt lên. Chiếc xe chạy qua phố Kukui đã yên giấc, nơi đây chẳng khác gì bao năm trước kia, hoa thuốc lá trong các khu vườn xinh xắn vẫn toả hương thơm nồng. Tại nhà Anna Monx, sau rặng bồ đề cành lá sum suê thấy có ánh sáng qua những hình trái tim khoét ở cánh cửa.

Anna Ivanovna, mục sư Xtrum, Kornigxeg và quận công Von Kroi, đang đánh bài dưới ánh sáng hai ngọn nến. Thỉnh thoảng mục sư Xtrum lại nhồi thuốc lá vào mũi rồi rút ra một chiếc khăn mùi soa kẻ ô vuông và hắt hơi một cách khoái trá, - cặp mắt ướt của ông vui vẻ nhìn mọi người. Quận công Von Kroi chăm chú xem bài của mình, đăm chiêu chớp chớp đôi mi không lông; bộ ria mép thõng xuống, đã từng chứng kiến mười lăm trận đánh lừng lẫy, vểnh lên, sát gần lỗ mũi. Anna Ivanovna, mặc bộ áo trong nhà màu xanh da trời, cánh tay mũm mĩm để trần tới khuỷu, kim cương lóng lánh ở tai và trên dải nhung đeo ở cổ, khẽ cau trán tính nước bài. Kornigxeg lịch sự, xoa phấn, chỉnh tề, lúc thì mỉm cười âu yếm với Anna, lúc thì khẽ mấp máy đôi môi, tìm cách mách nước.

Chắc chắn là mọi trận bão táp có tràn qua cũng chẳng hề khuấy động căn phòng yên ấm nầy, nơi đây thoang thoảng hương vani và sa nhân, pha vào bánh mì nhỏ, nơi đây ghế bành và đi-văng đã được choàng bao vải và đồng hồ thủng thẳng tích ta tích tắc. Mục sư Xtrum, vừa thở dài vừa đưa mắt nhìn lên trần, nói: "Chúng tôi xin gọi: nhép". "Pích", quận công Von Kroi tiếp lời tựa hồ ông ta đang rút thanh kiếm gỉ ra khỏi bao nửa chừng. Kornigxeg khẽ nghểnh sau lưng Anna Ivanovna, để nhìn bài, dằn từng lời, giọng ngọt ngào: "Còn chúng tôi, chúng tôi lại xin gọi "Cơ".

Vua Piotr vào qua lối cửa sau, bất chợt mở cửa. Quân bài trong tay Anna Ivanovna rơi xuống. Mọi người hấp tấp đứng dậy. Rất tự chủ, Anna Ivanovna thốt lên một tiếng vui mừng; miệng cười tươi như hoa, nàng cúi rạp mình xuống chào, hôn tay Sa hoàng và áp bàn tay nhà vua vào ngực mình phủ tấm khăn san nửa kín nửa hở.

Nhưng vua Piotr thoáng thấy trên khóe mắt xanh trong như có một ánh kinh hoàng. Lưng khom khom, nhà vua bước về phía đi-văng:

- Cứ chơi đi ta sẽ ngồi hút thuốc ở đây.

Nhưng Anna Ivanovna, thoăn thoắc trên đôi gót giầy nhọn hoắc đã chạy lại bàn, xoá lộn đống bài.

- Chúng thần chơi để giải buồn thôi… A, Piotr, thật là sung sướng, bệ hạ bao giờ cũng đem lại niềm vui, sự hoan hỉ cho cái nhà nầy… - Nàng vỗ tay như trẻ con - Chúng ta ăn bữa tối đi

- Ta không muốn ăn, - Sa hoàng càu nhàu, miệng gặm đầu cán tẩu. Cơn giận dữ đang dâng lên như một cục tròn chẹn lấy cổ, nhà vua cũng chẳng hiểu tại sao.

Nhà vua liếc nhìn những bao choàng ghế, chiếc khung thêu và những cuộn len… Một nếp nhăn nhỏ rõ nét hiện ra trên vầng trán thanh thản của Ansen, đây là lần đầu tiên nhà vua nhận thấy nếp nhăn đó.

- Ồ Pite, thế ta bày ra một trò vui gì vậy… - Một lần nữa, trong khóe mắt nàng thoáng có một vẻ gì thiểu não.

Vua Piotr ngồi im. Mục sư Xtrum, sau khi nhìn chiếc đồng hồ treo rồi xem giờ ở chiếc đồng hồ bỏ túi, lên tiếng; "Trời ơi, đã quá hai giờ rồi", rồi ông vớ lấy quyển kinh để trên bậu cửa sổ. Quận công Von Kroi và Kornigxeg cũng cầm lấy mũ. Ansen giọng van nài quá cái mức cần thiết của phép lịch sự, vừa bẻ ngón tay vừa kêu lên:

- Ồ, xin các vị đừng về vội!

Vua Piotr thở ra, tia lửa từ chiếc tẩu tóe lên. Chân nhà vua như đang muốn co dúm lại. Nhà vua đứng phắt dậy và bước nhanh, đi ra, đóng sầm cửa lại. Ansen thở mỗi lúc một gấp, và lấy khăn tay che mặt: Kornigxeg rón rén chạy đi kiếm một cốc nước. Mục sư Xtum thận trọng lắc đầu. Quận công Von Kroi xáo trộn bộ bài trên bàn.

Hơi nước từ các mái nhà gỗ, từ đường phố đang khô bốc lên, dưới các vũng nước là một màu trời xanh thẳm. Tiếng chuông gióng giả: hôm đó là ngày hội ngày chủ nhật thứ nhất sau lễ Phục sinh; những người bán bánh ngọt và những người bán rượu bia réo gọi chào khách. Từng đám người vô công rỗi nghề, phần lớn say mềm, thất thểu lang thang đây đó. Trên bức tường đô nát của thành phố, giữa những lỗ châu mai, những gã thanh niên mặc sơ mi mới cầm sào đầu buộc xơ gai, xua đuổi lũ chim bồ câu. Đàn chim trắng xoá lấp lánh trên trời xanh, giỡn chơi, nhào lộn, bổ xuống.

Khắp nơi, sau những hàng rào cao, dưới những cây bồ đề và liễu màu xám, sạch trơn sau trận mưa đêm, những cây đu lên lên xuống xuống: khi thì những cô gái bím tóc phất phơ, tung bay tới cành lá, khi thì một lão già phóng đãng đầu hói đu đưa một mụ béo tròn, ngồi trên tấm ván mồm kêu the thé.

Con ngựa đi bước một trên đường phố. Đôi mắt vua Piotr sâu hoắm nét mặt lầm lì. Mặt trời sưởi ấm lưng nhà vua. Miska - gã chạy giấy - đã ngồi trong xe chờ

Sa hoàng suốt đêm, luôn luôn cố hất đầu ngẩng lên cho khỏi rũ xuống ngủ. Đám đông giãn ra tránh đường cho ngựa; chỉ có một người qua đường, nhận ra được Sa hoàng vội lột mũ, cúi rạp xuống tận đất chào chiếc xe đang xa dần.

Bữa đêm, khi ra khỏi nhà Anna Monx, vua Piotr đã đến nhà Melsikov. Nhưng nhà vua chỉ đứng nhìn những cánh cửa sổ lớn treo rèm, vẳng ra tiếng nhạc và tiếng la hét om sòm của bọn sâu rượu. "A, ma quỷ bắt chúng đi!". Nhà vua cầm dây cương quất ngựa rời khỏi sân nhà Melsikov và quay xe chạy về phía Moskva, về phía xloboda của quân xtreletz. Ngựa mới đầu chạy nước kiệu nhanh rồi sau phi nước đại.

Sa hoàng cho dừng xe trước một ngôi nhà bề ngoài có vẻ xoàng xĩnh; trên cổng có cắm cây sào đầu buộc một túm rơm. Vua Piotr quẳng dây cương cho Miska rồi đập vào cánh cửa nhỏ nhà vua sốt ruột dẫm dẫm chân trên đống phân gây thành tiếng ộp oạp. Nhà vua đấm mạnh vào cửa. Một người đàn bà ra mở. Miska nhác thấy mụ cao lớn, mặt tròn, mặc áo dài cộc tay màu sẫm. Mụ thốt lên và ôm lấy má. Vua Piotr cúi xuống, bước vào trong sân, đóng sập cửa lại.

Miska đứng trên xe, thấy ánh sáng xuất hiện ở hai cửa sổ nhỏ, tít trên cùng căn nhà gỗ. Rồi người đàn bà vội vã đi ra thềm gọi to:

- Luka, ê, Luka

Giọng một ông lão đáp lại:

- Cái gì thế?

- Luka, đừng để ai vào đấy, nghe không?

- Thế ngộ người ta tìm cách phá cửa vào thì sao?

- Thế ông không phải là đàn ông à?

- Được tôi sẽ lấy gậy đánh đuổi họ.

Miska tự nhủ: "A, đúng, ta hiểu rồi".

Một lát sau, ba người đội mũ lính xtreletz từ một ngõ ngang đi tới, quan sát con đường vắng tanh, tràn ngập ánh trăng, rồi tiến thẳng về phía cổng. Miska nghiêm giọng bảo họ:

- Đi đi!

Bọn xtreletz có vẻ hung ác, lại gần chiếc xe:

- Thằng nầy là thằng nào thế? Sao nó lại mò vào xloboda vào giờ nầy?

Miska thì thầm, giọng hăm doạ:

- Nầy các chú mầy, cút ngay cho nhanh!

- Cái gì? - một gã trong bọn say hơn những gã kia, dữ tợn quát. - Mầy muốn làm chúng tao sợ chắc?

- Tao biết mầy ở đâu đến rồi… - Hai gã kia túm lấy vai hắn, thì thầm - Đầu mầy cũng vậy, cũng treo trên sợi tóc thôi. Hãy khoan, hãy khoan…

Bọn hắn lôi hắn đi, không để hắn sắn tay áo:

- Người ta chưa treo cổ được hết bọn tao đâu… Chúng tao cũng có nanh có vuốt chứ!

- Cả thằng nầy cũng có thể đem ra đóng nõ vào đít nó được đấy. - Hai gã kia đánh vào gáy hắn làm rơi chiếc mũ và kéo hắn vào trong ngõ.

Lát sau, ánh đèn ở cửa sổ tắt phụt. Không thấy vua Piotr ra. Phía bên kia cổng, thỉnh thoảng lão Luka lại uể oải phe phẩy cái đuổi muỗi. Rồi bốn bề lại im lặng. Con ngựa, mệt lử, rũ đầu xuống. Qua giấc ngủ, Miska nghe thấy tiếng gà gáy. Ánh trăng mỗi lúc một thêm lạnh lẽo. Ở đầu phố, ánh rạng đông hoe hoe vàng rồi ngả màu hồng. Một lần nữa, Miska lại thức giấc vì có tiếng thì thầm: một lũ trẻ con - trong số đó có vài đứa cởi truồng xúm quanh xe. Nhưng Miska vừa mở mắt ra thì cả bọn đã bỏ chạy, vung vẩy ống tay áo và giơ ra những gót chân đen sì. Mặt trời đã lên cao.

Vua Piotr bước qua chiếc cửa nhỏ đi ra, mũ đội sụp xuống tận mắt. Nhà vua húng hắng ho khù khụ và cầm lấy dây cương. "Bây giờ thì dễ chịu hơn rồi!" nhà vua nói, giọng trầm, rồi thúc ngựa đi nước kiệu.

Khi ra khỏi Moskva, chạy tới một cánh đồng xanh mướt thì thấy ở xa xa thấp thoáng những nóc nhà nhọn hoắc của xloboda người Đức, và phía sau, tựa hồ như ở tít chân trời có những áng mây trắng như tuyết, vua Piotr lên tiếng nói:

- Đấy bọn chạy giấy các mi là phải làm như thế! Ta mà còn bắt được mi đêm hôm trai gái như thế nữa ta sẽ nhốt mi vào trong nhà để xe. - Và nhà vua phá lên cười, hất mũ ra sau gáy.

Hai người đuổi kịp một bán đại đội lính so vai rụt cổ trong những bộ áo chẽn màu nâu. Chân họ đều buộc những túm cỏ và rơm; họ đi lộn xộn, lưỡi lê chạm nhau lách cách. Viên đội thét lên: "Nghiêm!" Vua Piotr xuống xe, nắm vai một người lính rồi lại nắm vai một người khác, bắt họ xoay người, sờ lần áo da cứng đơ như giấy bồi.

- Thật là ***! - nhà vua thét lên, trợn mắt nhìn viên đội mặt đầy trứng cá - Ai cung cấp những bộ áo chẽn nầy?

- Bẩm thưa Ngài pháo thủ, xưởng Xukharepski cung cấp những bộ áo chẽn đó đấy ạ.

- Cởi ra! - Sa hoàng túm lấy người lính thứ ba, gầy nhom mũi nhọn hoắc. Nhưng thấy khuôn mặt ngài pháo thủ tròn xoe, với bộ ria đen vểnh người, cúi xuống nhìn mình, người lính khiếp đảm như thề bị bóp cổ.

Bạn đồng ngũ của anh ta liền giật lấy khẩu súng, mở móc gài dây đeo, cởi chiếc áo chẽn của anh ta ra. Vua Piotr cầm lấy cái áo, ném vào trong xe: không nói thêm một lời, nhà vua lên xe và cho ngựa phi nước đại về phía dinh Melsikov.

Người lính mất áo run cầm cập, như người mất hồn nhìn chiếc xe xa dần trên đường đầy cỏ mọc. Viên đội cầm gậy đẩy anh ta:

- Golikov, ra khỏi hàng và đi cuối cùng… Nghiêm! - Mồm há hốc, viên đội ngửa cổ hét vang qua cánh đồng. - Chân trái, co, chân phải, rơm. Nhớ đấy… Bước đều, bước! Cỏ, rơm, cỏ, rơm…

Chính xưởng sản xuất dạ của Ivan Brovkin, mới cất trên bờ sông Neglinaia, gần cầu các Nguyên soái đã cung cấp dạ cho xưởng may quân đội Xukharepski.

Melsikov và Safirov có góp cổ phần trong đó. Bộ Preobrazenski đã xuất một món tiền đặt trước là mười vạn rúp để xưởng nầy cung cấp dạ cho quân đội.

Melsikov đã khoe với Sa hoàng là họ sẽ cung cấp một loại dạ không kém gì dạ Hamburg. Thực ra họ đã nộp loại dạ một nửa làm bằng xơ gai và bông. Alexaska Melsikov, xuất thân trong giới trộm cắp, đã là một tên trộm cắp và đến nay vẫn là một tên trộm cắp. "Hãy chờ đấy!".

Vua Piotr nghĩ thầm, sốt ruột lắc lắc dây cương.

Alekxandr Danilovich, ngồi trên giường, uống nước dưa chuột muối sau bữa chè chén đêm trước, tiệc tùng đến quá sáu giờ sáng - cặp mắt xanh của hắn mờ đục, đôi mi sưng húp. Viên tư tế của dinh Melsikov, biệt hiệu là Pedrila, một gã hộ pháp, giọng nói và hình thù tựa một con dã thú; cao hai thước và to như một cái thùng, đứng trước mặt Melsikov, tay cầm chén nước muối. Pedrila ái ngại, lấy ngón tay ngoáy ngoáy vào trong chén:

- Ngài ăn một quả dưa chuột nhỏ đi, đây…

- Xéo ngay!

Piotr Paplovich Safirov, - mặt mũi thông minh, tròn xoe như chiếc bánh tráng, có vẻ mặt hiền lành giả dối đang ngồi trước giường lộng lẫy, tay cầm một hộp thuốc lá mở nắp sẵn sàng. Hắn khuyên nên chích ít máu - khoảng nữa cốc - hoặc đặt đĩa vào gáy.

- A, ông bạn Alekxandr Danilovich thân mến, ông dùng các loại rượu quý nặng nầy vô độ là ông tự giết mình đấy!

- Xéo nốt đi, cả ngươi nữa!

Viên tư tế là người đầu tiên trông thấy Sa hoàng qua cửa sổ: "Nhà vua đang nổi giận, nếu tôi không lầm".

Cả bọn chưa kịp định thần lại thì vua Piotr đã bước vào phòng ngủ, chẳng chào hỏi ai, nhà vua đi thẳng tới chỗ Alekxandr Danilovich và gí chiếc áo lính vào mũi hắn:

- Đây là loại dạ tốt hơn dạ Hamburg, hử? Câm ngay, đồ kẻ cướp, câm ngay, dẫu sao ngươi cũng không thể cãi được nữa.

Sa hoàng túm lấy ngực áo sơ mi đăng-ten của Melsikov lôi hắn tới bức tường, và khi Alekxandr Danilovich đã đứng tựa vào đó, mồm há hốc, nhà vua liền tát hắn túi bụi hết má nầy đến má kia, - đầu Melsikov cứ lắc qua lắc lại. Trong cơn thịnh nộ, Sa hoàng vớ lấy chiếc gậy dựng bên lò sưởi, thẳng tay nện Alexaska gãy cả gậy. Sau đó quay về phía Safirov, - y đã biết thân quỳ xuống chiếc ghế bành. Nhà vua thét trên đầu y:

- Đứng dậy.

Safirov choàng đứng lên!

- Ngươi sẽ đem bán tất cả cái dạ khốn nạn nầy sang Ba Lan cho vua Auguste, theo giá ta đã trả các ngươi. Hẹn cho ngươi một tuần. Nếu không xong, ta sẽ lột trần ngươi ra mà quất! Rõ chưa?

- Tâu bệ hạ, thần xin bán xong sớm hơn.

- Để bù vào đấy các người và Vanka Brovkin sẽ phải nộp cho ta loại dạ tốt.

- Myn Herz, lạy Chúa tôi - Alexaska vừa nói vừa lau rớt rãi, máu mũi chảy ròng ròng - chúng thần đã có lần nào dám dối trá bệ hạ? Thật lôi thôi cái chuyện dạ nầy?

- Được, bảo dọn bữa sáng ra!

[ngudoc]

Chương 127

Trời oi bức ngột ngạt, không có lấy một chút gió nào. Mái ngói các nhà trong thành Constantinop đã bạc màu. Thành phố bốc lên một làn hơi nóng rực.

Ngay trong các khu vườn đỏ hoe và bụi bậm của lâu dài hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ cũng không có lấy một bóng râm. Dọc chân tường thành, những người ăn mặc rách rưới nằm ngủ trên những phiến đá bên bờ mặt nước phẳng lặng như gương. Thành phố im ắng. Chỉ có những tiếng ê a từ trên các tháp cao của giáo đường vọng xuống, nghe như một lời nhắc nhở sầu muộn. Và đến đêm, chó nghếch đầu lên sủa sao.

Vị đại sứ thần Emelian Ukrainsev và viên lục sự Sheredeev sống tại một khách sạn ở Pera đã trên một năm nay. Họ đã họp hai mươi ba cuộc hội nghị nhưng cả người Thổ Nhĩ Kỳ lẫn người Nga đều không tiến mà cũng chẳng lùi. Mới đây một người liên lạc đem tới một mệnh lệnh của Sa hoàng. Vua Piotr đòi phải ký kết hoà ước tức khắc: nhượng bộ người Thổ Nhĩ Kỳ tới mức tối đa, trừ Azop; tốt hơn là không nên nói tới Mộ Thánh để tránh động chạm đến những người theo Thiên chúa giáo. Nhưng một khi đã nhượng bộ rồi, thì phải kiên quyết đối với những vấn đề khác.

Tại phiên họp lần thứ hai mươi ba; Ukrainsev tuyên bố: "Đây là lời nói cuối cùng của chúng tôi: chúng tôi chỉ ở lại Constantinop hai tuần nữa… Nếu đến lúc đó chúng ta chưa ký kết được hoà ước thì sau nầy các ngài chỉ nên trách cứ các ngài thôi: hạm đội hồi năm ngoái không thể bì được với hạm đội hiện nay của đại hoàng đế… Chắc các ngài cũng đã nghe nói…". Để gây tác động, cả đoàn sứ thần rời khách sạn và dọn lên chiến thuyền. Chiếc La Sitadell đậu ở bến đã lâu không hoạt động, đến nỗi hai bên mạn tàu mọc đầy rêu xanh; gián, rệp lúc nhúc trong các phòng. Thuyền trưởng Pambur buồn chán phù nề cả người.

Trời chưa sáng, Ukrainsev và Sheredeev đã tỉnh dậy trong căn phòng ngột ngạt, vừa gãi vừa khục khặc ho. Hai người khoác khalat(1) kiểu Tarta ra ngoài quần áo lót rồi bước lên boong… Buồn chán làm sao! Một buổi bình minh không mây, báo hiệu trời sẽ nóng bức, đang lan rộng trên eo biến Bosfo còn mờ mờ tối, trên những ngọn đồi đỏ hoe. Họ ngồi vào bàn ăn sáng. Ao ước gì được một cốc kvas lạnh toát từ dưới hầm nhà đem lên… Trời, cá họ ăn thì tanh ngòm, nước thì chua như dấm, thật ăn uống chẳng ngon miệng chút nào. Thuyền trưởng Pambur, chưa ăn gì đã nốc một cốc vodka, mặc quần đùi ngắn, đi đi lại lại trên sàn tàu nứt nẻ vì hanh khô. Mặt trời màu da cam nhô lên. Và chẳng mấy chốc, mắt chịu không sao có thê nhìn được mặt nước nhấp nhô, những thuyền bè nặng trĩu dưa hấu, dưa bở đang uế oài đung đưa cạnh bờ, những nóc tròn của giáo dường phơn phớt màu phấn, những hình lưỡi liềm trên nén trời xanh non như chọc vào mắt. Tiếng nói, tiếng kêu, tiếng chuông của bọn lái buôn họp thành một tiếng ồn ào ầm ĩ từ những ngõ hẻm khu Galata(2) vọng lại.

- Emelian Ignatievich, ngài còn cần gì đến tôi nữa, - Sheredeev nói. - Ngài để cho tôi về… Nếu không tôi sẽ cứ đi bộ mà về đấy!

- Hãy kiên nhẫn một chút, Ivan Ivanovich, chúng ta sắp trở về rồi, về đến nơi rồi. - Ukrainsev trả lời, vừa nói vừa nhắm mắt lại để khỏi phải nhìn thấy cái thành phố mà chính ông cũng đã thấy ghê tởm.

- Emelian Ignatievich, tôi chỉ mong muốn một điều; nằm ngủ trong vườn nhà tôi, dưới những cành rau lê mát rượi… - Bộ mặt của Sheredeev vốn dài thườn thượt, với bộ râu nhọn, giờ đây càng héo hon vì thời tiết nóng bức và vì buồn bực đôi mắt sâu hoắm lại - Ở Xuzdan, tôi có một ngôi nhà nhỏ… Trong vườn có hai cây phong cổ thụ - tôi nằm mơ thấy hai cây đó… Tôi dậy từ sáng sớm tinh sương, đi thăm đàn gia súc nhưng người ta đã dắt chúng ra đồng… Tôi đi đến đõ ong, cỏ lút tới thắt lưng… Dưới sông, đám mugic đang quăng lưới. Đàn bà đập rũ quần áo. Cảnh thật là đẹp!

- Ai, ai, ai, đúng đấy, đúng đấy, đúng đấy, - vị đại sứ thần đáp lại, gật gù bộ mặt nhăn nheo.

- Bữa ăn trưa - một món chả cá nheo. - Ukrainsev lắc lư trên ghế, mắt vẫn nhắm. - Chà cá nheo à? Béo quá, Ivan Ivanovich ạ… Mùa hè nên ăn canh rau… Uống kvas pha bạc hà.

- Món xúp cá bống, thứ đó mới ngon, Emelian Ignatievich ạ.

- Ấy cá bống là không có được đem rửa, cái loại cá oắt đó cứ thế nào nấu thế. Khi chín rồi thì vớt chúng ra và bỏ cá chiên vào!

- Trời ơi, đất nước mới thích thú làm sao? Còn ở đây Emelian Ignatievich? Toàn đồ tà giáo! Một ảo ảnh chứ gì nữa. Còn bọn đàn bà Hy Lạp thì thực là một cái túi đựng ô nhục

- Cái của ấy lẽ ra ông phải nhịn đi đấy, Ivan Ivanovich ạ!

Mồ hôi lấm tấm trên cái mũi to tướng của Sheredeev, tựa những hột kê. Mắt y lại càng hoắm thêm.

Một chiếc thuyền sáu chèo phủ thảm, rời khỏi bờ và tiến về phía tàu. Thuyền trưởng Pambur bỗng quát to, giọng khàn khàn:

- Thuỷ thủ trưởng, cho mọi người lên cả trên boong! Thả cầu tàu xuống.

Trên thuyền thấy có Salomon, một trong số những viên thư ký của quan tể tướng Thổ Nhĩ Kỳ, lanh lợi, hoạt bát, khuôn mặt có đôi gò má cao và chiếc mũi tẹt.

Hắn vội vã leo lên cầu tàu, đôi dép lạch bạch và đưa mắt liếc nhanh nhìn chiếc tàu, đặt nhanh tay lên trán, lên môi, lên ngực và nói bằng tiếng Nga:

- Quan tể tướng chúng tôi yêu cầu tôi tới hỏi thăm sức khỏe của ngài, thưa ngài Emilian Ignatievich… Quan chúng tôi sợ ngài ở dưới tàu có chật chội quá chăng. Chúng tôi đã làm gì để ngài giận vậy?

- Chào ông Salomon, - Ukrainsev đáp hết sức chậm rãi. - Xin ông cũng cho tôi rõ về sức khỏe của ngài tể tướng… Tôi mong rằng mọi việc tại quý quốc, nhờ Chúa, đều tốt lành cả chứ? - Nói đến đó, ông mở một con mắt sắc sảo - Chúng tôi ở đây rất dễ chịu, chỉ nhớ gia đình. Vì ở đây, nhà chúng tôi quanh quẩn chỉ có năm mươi bộ(3).

- Thưa ngài Emilian Ignatievich, chúng tôi muốn thưa chuyện riêng với ngài, có được không ạ?

- Sao lại không được. Việc đó rất có thể. - Ukrainsev húng hắng ho và nói với Sheredeev và Pambur - Các ông tránh đi - Rồi chính ông đứng vào dưới bóng một cánh buồm.

Salomon liền nhe bộ lợi xỉn ra mỉm cười;

- Thưa ngài Emelian Ignatievich, tôi là người bạn thành thực của ngài, tôi biết rõ kẻ thù của ngài, tôi có thể đếm đầu chúng được… - Hắn vẩy vẩy ngón tay trước mũi Ukrainsev, - Ông nầy chỉ đáp lại: "Tốt, tốt" - Tôi coi thường những mưu kế của chúng… Không có tôi thì Nội các Thổ Nhĩ Kỳ cũng chẳng nói chuyện với ngài đâu. Tôi đã xoay hắn được tình thế, quan tể tướng sẵn sàng ký kết hoà ước vào ngày mai nếu ngài muốn. Nhưng cũng phải mất ít tặng phấm

- Thật thế ư? - Ukrainsev nhắc lại. Giờ đây ông thấy mọi việc đã rõ. Hôm qua, một người Hy Lạp, tay chân của ông, báo cho ông biết là sứ thần Pháp đã từ Paris trở về Constantinop và nội các của hoàng đế Thổ Nhĩ Kỳ đã họp, các quan thượng thư đã nhận được nhiều tặng phầm quý giá. Suốt đêm Emelian trằn trọc vì nóng bức và vì lũ gián, suy nghĩ: "Như thế nghĩa là thế nào? Chắc chắn là chúng lại xúi giục bọn Thổ Nhĩ Kỳ gây chiến với hoàng đế nước Áo. Do đó bọn Thổ phải dẹp công việc với Nga lại để được rảnh tay?".

- Vâng, tặng phẩm thì cũng chẳng là bao. Đây, ngài sẽ nói với quan tướng như thế nầy: chúng tôi chỉ đợi gió thuận. Nếu hoà ước được ký kết thì tốt, nếu không cũng chẳng sao. Điều kiện ký kết hoà ước của chúng tôi là như sau… - Ukrainsev chòng chọc nhìn Salomon dưới đôi lông mày trắng - Chúng tôi sẽ cho phá các đồn luỹ nhỏ trên sông Dniepr như đã thoả thuận… Nhưng ngược lại, đất đai xung quanh Azop trong vòng mười ngày ngựa sẽ thuộc về Nga. Chúng tôi sẽ không bớt đi một tí nào đâu..

Salomon sợ mất hết tặng phẩm - rõ ràng Nga biết điều nhiều hơn là cần thiết - nắm lấy tay áo vị sứ thần: Hắn ráo riết bàn cãi. Hai người xuống phòng riêng. Pambur biết rằng nhiều cặp mắt đang quan sát chiếc La Sitaden qua ống nhòm liền ra lệnh cho thuỷ thủ leo lên các cột buồm làm như chuẩn bị kéo buồm lên. Emilian ra khỏi phòng trong chốc lát nói:

- Ivan Ivanovich, sửa soạn đi, chúng ta vào thành phố.

Chẳng bao lâu, Ukrainsev cũng đi ra, đầu đội tóc giả, gươm đeo bên mình. Salomon đỡ tay ông khi ông xuống cầu tàu để lên thuyền.

Xế trưa, lần đầu tiên sau bao ngày đằng đẵng, một lá cờ nhỏ nhẹ nhàng phấp phới phía lái chiếc La Sitaden. Một làn sương mờ dần dần bao phủ các ngọn đồi xa xa. Bụi bậm bao bọc thành phố như hoà vào đầy bầu trời xanh ngắt. Gió từ sa mạc thổi tới.

Ngày hôm sau, hoà ước được ký kết.

Chú thích:

(1) Áo choàng mặc trong nhà.

(2) Khu ngoại ô thành Constantinop.

(3) Đơn vị đo lường cũ dài 0,32 mét

[ngudoc]

Chương 128

Chiếc chuông lớn của nhà thờ Ivan Veliki gầm vang trên thành Moskva, - hai mươi bốn gã thương gia khỏe mạnh kéo cái lưỡi chuông đồng. Người ta làm lễ cầu Chúa phù hộ quân đội Nga chiến thắng quân thù.

Ngày hôm ấy, sau buổi lễ, viên lục sự viện Duma, Prokofi Vozmixyn, theo một tục lệ cổ - mặc áo bông kiểu Nga, đội mũ lông và đi ủng da dê, bước ra ngoài thềm buồng ngủ của Sa hoàng cất giọng rành mạch đọc sắc chỉ của Sa hoàng trước đám đông dân chúng: tất cả các quân nhân phải ra chiến trường để tiến đánh các thành phố Thuỵ Điển. Tất cả các dapife, các viên đại tụng, các nhà quý tộc Moskva và sĩ quan cận vệ của Sa hoàng cùng tất cả các quân nhân khác đã từng qua nghề võ bị đều phải lên ngựa.

Mọi người chờ đợi tin đó từ lâu, tuy vậy nhân tâm Moskva cũng vẫn xúc động, xao xuyến. Từ sáng sớm các đơn vị quân sĩ và các đoàn xe kéo qua các đường phố, bụi bay mù mịt. Vợ các binh lính, tuyệt vọng chạy theo bên cạnh, vẫy cánh tay áo dài của họ. Dân các đại xã đứng nép vào hàng rào tránh các cỗ đại bác đang nhảy chồm chồm trên những rầm gỗ lát đường.

Qua cánh cửa mở rộng của những ngôi nhà thờ cổ, các viên trợ tế lớn tiếng gào: "Chi…ến thắ…ắng!". Cổng lớn các toà nhà quý tộc mở toang: đoàn kỵ sĩ vọt ra, có người mặc theo kiểu cũ, áo giáp và chiến bào, xuýt ngựa, phóng bừa vào đám đông, quất roi lên đầu họ. Xe ngựa bốn bánh húc phải nhau, trục xe kêu răng rắc, ngựa hí, cắn lộn nhau.

Tại nhà thờ Đức Bà thăng thiên, dưới ánh sáng của vô vàn ngọn nến, giáo trưởng Adrian, người vốn ốm yếu, khói hương bao phủ quanh mình, đang khóc nức nở, hai tay giơ cao lên trời. Các quan đại thần và sau lưng họ là đám đông dày đặc các thương gia thân hào đang quỳ. Mọi người đều khóc khi thấy những giọt nước mắt ròng ròng trên mặt vị giáo trưởng, đang người lên vòm nóc nhà thờ. Vị phó giáo trưởng, miệng há hốc, mạch máu trên thái dương căn phồng, cầu xin chiến thắng, giọng tựa tiếng kèn ngày Phán xét cuối cùng, át cả tiếng giáo trưởng. Áo lễ của vị giáo trưởng cũng đen sì như bộ mặt các vị thánh trong những bộ khung vàng, - nhà thờ rực rỡ ánh vàng và vinh quang.

Đây là lần đầu tiên người ta để các thương gia vào đông như vậy trong nhà thờ Đức Bà Thăng thiên, thành trì của giới quý tộc. Nhân dịp đó, Hội đồng các xã trưởng đã tặng hai mươi lăm pud cây nến sáp; ngoài ra cá nhân nhiều vị thân hào cũng tặng nến, người nửa pud, người một pud. Người ta đã yêu cầu trợ tế đừng dè sẻn hương thơm. Ivan Artemist Brovkin, khịt khịt mũi vì nước mắt, nhắc đi nhắc lại: "Vinh quang, vinh quang…" Bên phải lão chủ tịch Mitrofan Sorin, say sưa hoà giọng với ban hát; bên trái lão, Aleksey Xvesnikov đưa cặp mắt di-gan hau háu nhìn ánh vàng trên tranh thánh, trên các đồ trang trí và trên vầng hào quang của các hình ảnh thánh, tuồng như tất cả chỗ của cải quý giá đó là do y mà có… "Chi-ến thắ-ắng!" vị phó giáo trưởng quần áo lộng lẫy, gào lên, làm rung chuyển cả vòm nóc nhà thờ, - khói hương cuồn cuộn bay lên bao phủ những bông hồng đỏ thêu trên áo lễ.

Các con chiên tiến lên để hôn thánh giá. Người đi đầu, vưởng hầu chấp chính Fedor Yurievich, bụng phệ, tóc trắng xoá, - hôn thánh giá lâu đến trọn một phút, lắc lư đôi vai hom hem. Tiếp theo sau là các vị vương hầu, các quan đại thần, người nào cũng già nua, lọm khọm. - tất cả những người trẻ đều đi làm công vụ hoặc ra mặt trận - Các thương gia thành kính tiến lên. Họ ném những đồng tiền vàng, nhẫn, chuỗi ngọc rơi leng keng vào chiếc khay lớn của người thủ quỹ nhà thờ bưng trên tay. Họ rời khỏi nhà thờ, đầu ngẩng cao. Sau khi làm dấu một lần chót, cúi lạy bức tranh thánh lớn treo trên cửa ra vào, họ vuốt tóc, chụp mũ lên đầu, đi ngang qua quảng trường loang lổ, ngập cỏ mới để đi tới Hội đồng các xã trưởng. Họ khoan khoái nện vang gót giầy, nghênh ngang như những ông chủ nhìn đám dân hèn, nhìn cửa sổ các bộ.

Khi Ivan Artemist bước ra, chừng một chục bàn tay đen sì và co quắp túm lấy vạt áo nhung của lão: "Lạy vương hầu… xin vương hầu một đồng kopeik nhỏ, một mẩu bánh con!" những người ăn xin râu tóc bù xù, răng mất hết, ở trần, lở lói đầy người, gào lên… Họ bò dưới đất, chìa tay ra, rũ mớ áo quần rách rưới của họ. "Lạy vương hầu, lạy vương hầu!" Khiếp sợ, Ivan Artemist nhìn quanh tứ phía; "Chúng mầy điên à, đồ ăn mầy, ta có phải là vương hầu đâu!" Lão lộn hai túi áo tung ra những đồng kopeik… Một gã dở người, đầu chốc, vừa khua những que cời lửa lách cách vừa gào lên, không còn ra tiếng người nữa: "Ta muốn có những hòn than hồng…".

Vaska Reviakin đứng đó, cặp mắt xếch cười tít, vuốt râu. Khi đã cố gỡ được vạt áo, Ivan Artemist hỏi hắn:

- Nầy thương gia, có phải quân của ông đấy không? Tốt hơn là vào một ngày như hôm nay ông cũng nên làm dấu đi.

Reviakin hai tay áp vào bụng, cúi chào đáp:

- Ivan Artemits, tôi cũng như thiên hạ thôi. Thiên hạ cam chịu thì tôi cũng thế… Thiên hạ khổ cực thì tôi cũng vậy

Ivan Artemist khạc nhổ:

- Đồ chó, chỉ ba hoa? Thực là đồ chó?

Ivan Artemist bỏ đi. Gã dở người kêu be be sau lưng lão như một con dê.

[ngudoc]

Chương 129

Chốc chốc quân lính lại phải gò người kéo xe ngựa và đại bác ra khỏi bùn. Gió Tây thổi từ mấy ngày nay trong khi các đạo quân của tướng Vaide và tướng Artamon Golovin đang chậm chạp tiến về phía Tây, rải ra trên khoảng một trăm dặm. Sư đoàn Repnin vẫn chưa rời khỏi Moskva: hơn mươi lăm ngàn bộ binh và kỵ binh và khoảng mười ngàn xe ngựa.

Sương mù giá lạnh vương trên các ngọn cây trong rừng. Mưa đã làm rụng nốt những chiếc lá cuối cùng trên những cây phong và hoàn diệp liễu. Xe thụt đến tận trục bánh, nhiều con ngựa gãy chân trong bùn xanh trên các ngả đường sụt lở. Suốt dọc đường, xác ngựa chết thối nằm sóng sượt, bụng trương phình, chân chổng lên trời. Binh lính ngồi lặng thinh trên bờ các hào hố, - có giết họ, họ cũng không nhúc nhích. Đặc biệt bọn sĩ quan nước ngoài tỏ ra yếu sức; họ đã xuống ngựa từ lâu, áo khoác ngoài ướt sũng, bộ tóc giả đẫm nước, họ ngồi run lập cập giữa một đống đồ táp nham lộn xộn, dưới mui bằng vải gai của các xe ngựa.

Rời Moskva ra đi, đoàn quân trông thật đẹp mắt, mũ lông, áo chẽn, tất xanh. Nhưng tới gần biên giới Thuỵ Điển thì họ đã chân không giầy, quần áo bẩn thỉu, hàng ngũ xáo lộn. Khi họ vòng quanh hồ Inmen, nước dâng cao, tràn lên các cánh đồng cỏ bên hồ: một số lớn xe quân lương chìm nghỉm.

Tình trạng hỗn loạn đến nỗi các đoàn xe không theo kịp, đoàn nọ đi lẫn vào đoàn kia. Tới các trạm nghỉ, không sao nhóm được lửa, - trên đầu thì mưa dội xuống, dưới chân thì bùn lầy. Đám kỵ sĩ của đội cảnh vệ quý tộc còn tệ hại hơn cả quân thù; không khác gì đoàn châu chấu, chúng cướp lương thực của các làng lân cận.

Khi đi ngang qua bộ binh, chúng thét: "Tránh ra, đồ súc sinh!" Aleksey Brovkin, đại uý của trung đoàn tiên phong Von Sveden, thường chửi mắng và cầm gậy đánh bọn quý tộc nhỏ đi ngựa. Khó khăn và thiếu thốn thì nhiều nhưng trật tự thì kém.

Mãi tới sông Luga, gần biên giới, đoàn quân tiên phong mới thoát khỏi bùn lầy và hạ trại tại chỗ, chờ đoàn xe quân lương. Mọi người dựng lều, hong tạm quần áo khô được tí nào hay tí nấy. Binh lính nhắc đến những chiến dịch Azop; có người nhớ lại những cuộc hành quân của Vaxili Golixyn ở Krym. So sánh làm sao được: trước kia là đi qua những đồng cỏ phóng khoáng tiến về miền Nam ấm áp! Vừa đi vừa ca hát… Còn ở đây! Cái vùng nầy mới tệ hại làm sao! Toàn những bãi sình lầy ảm đạm, toàn là mây và gió. Sẽ phải đổ rà biết bao nước mắt mới chinh phục được cái vùng chết đói nầy.

Những đóng lửa đốt trước các lều bốc lên một làn khói cay xè. Binh lính vá víu áo quần, xuống bờ sông trơn tuột để giặt rũ. Giầy quân đội phát đã nát bươm.

Sung sướng thay những kẻ kiếm được giầy gai và tất cả còn những người khác thì phải lấy giẻ rách quấn chân. Chưa cần chiến đấu, một nửa số quân cũng có thể sẽ chết trước tháng mười một. Thỉnh thoảng lính kỵ lại dẫn về một tù binh Phần Lan, dây thừng thòng lọng ở cổ. Mọi người xúm quanh nó, hỏi nó bằng tiếng Nga và tiếng Tarta về đời sống của dân vùng nầy. Nhưng những gã Phần Lan nầy mới ngốc nghếch làm sao chứ: chúng chỉ chớp chớp mắt, lông mi như lông mi bê con và chẳng nói chẳng rằng. Người ta giải chúng đến lều của Aleksey Brovkin để lấy cung. Ít khi chúng được thả về. Người ta trói gô chúng lại, giải chúng đến đoàn xe quân lương, bán chúng lấy sáu mươi lăm kopeik, - bọn khỏe mạnh thì giá đắt hơn, - cho bọn chủ quán. Bọn nầy đem chúng bán lại ở Novgorod, nơi có đám nhân viên của bọn nhà thầu cho quân đội.

Aleksey Brovkin quản lý chặt chẽ đại đội của hắn: binh lính của hắn được ăn uống no đủ, hắn chỉ trừng phạt họ khi họ thực sự đáng tội, hắn ăn cùng với họ nhưng không tha thứ một sự cẩu thả nào. Ngày ngày thường có người nằm sấp, hai mông đít lột trần, kêu la trước lều của Aleksey vì bị đòn. Đang đêm Aleksey Brovkin thức giấc và đích thân đi kiểm soát các trạm gác có lần đi rón rén tới ria rừng, hắn lắng tai nghe: có tiếng cây cót két hoặc có lẽ là một con vật đang kêu rên. Hắn khẽ gọi. Hắn trông thấy lờ mờ một người lính đang ngồi trên một gốc cây đã đốn, tay ôm khẩu súng, má áp vào nòng. Aleksey hỏi gã:

- Ai đang phiên gác đấy?

Người lính bật dậy và thì thào:

- Chính tôi

- Ai đang phiên gác đấy? - Aleksey quát lên.

- Golikov Andriuska.

- Chính mi đã kêu rên phải không?

Người lính nhìn thẳng vào mặt Aleksey một cách kỳ quặc:

- Tôi không rõ?

- Tôi không rõ! Hừ, cứ thế đi, đồ mặt mẹt!

Đáng lẽ phải đánh gã, đúng thế… Aleksey nhớ lại ngọn lửa bốc cao trên khu rừng, trên ngôi nhà thờ sụp đổ lên đầu dám người bị thiêu sống và trên bãi tuyết sáng rực, gã nầy đang thất vọng vò đầu bứt tai. Aleksey đã ra lệnh giải gã đi cùng với gã mugic điên dại và lão già Nectari. Dọc đường, một đêm ngừng lại nghỉ dưới những cây tùng, Nectari đã trốn mất, - có ma quý biết lão trốn bằng cách nào. Andriuska Golikov nằm trong xe trượt tuyết, dưới tấm chiếu gai, bất tỉnh, chẳng ăn chẳng nói. Tại Povenez, trong đồn cảnh sát, khi hỏi cung, người ta lấy roi doạ quất gã, gã bỗng chồm lên:

- Tại sao lại hành hạ tôi? Người ta đã hành hạ tôi đủ rồi… Cứ làm như người ta chưa hảnh hạ ai bao giờ.

Và gã đã khai hết. Viên lục sự viết không kịp chấm mực nữa. Gã giật bỏ chiếc áo tu sĩ ngắn, chỉ vào những vết sẹo do các trận đòn để lại. Aleksey nhận thấy gã không phải là một con người thường, và lại có học. Hắn ra lệnh cắt tóc cho gã và dẫn gã đi tắm để đưa vào lính.

- Một người lính không được kêu rên… nhưng có lẽ mi ốm chăng?

Golikov cứng đờ người trong tư thế nghiêm, không trả lời. Aleksey giơ gậy lên doạ rồi đỏ đi. Golikov tuyệt vọng gọi:

- Thưa ngài đại uý?

Tiếng nói đó từ trong bóng tối vọng ra làm Aleksey rùng mình: chính bán thân hắn xưa kia cũng đã từng như thế. Hắn dừng lại và nghiêm giọng hỏi:

- Thế nào, còn cái gì nữa?

- Tôi sợ bóng tối, thưa ngài đại uý, tôi sợ cảnh vắng lặng đêm hôm… Sự lo sợ còn tệ hại hơn cái chết! Tại sao người ta lại dẫn chúng tôi đến đây?

Aleksey ngẩn người ra, hắn đi lại phía Golikov:

- Sao mi dám nói năng như thế, đồ vô lại! Với những lời lẽ như vậy, mi có biết mi đáng tội gì không?

- Aleksey Ivanovich, xin ngài cứ việc giết chết tôi ngay tức khắc… Chính bản thân tôi là kẻ thù tệ hại nhất của tôi… Sống như thế thì một con vật cũng đã chết toi từ lâu rồi… Thế giới nầy không muốn thu nhận tôi! Tôi đã xoay đủ mọi cách - cái chết cũng không vời đến tôi… Thật là vô lý… Súng của tôi đây, xin ngài đâm cho tôi một nhát lê!

Để đáp lại Aleksey nghiến răng đánh vào Andriuska vào mang tai - đầu anh ta lắc lư nhưng anh không than vãn một lời.

- Nhặt lấy mũ, đội vào. Đây là lần cuối cùng ta nói tử tế với mi, đồ vô thần, vô đạo… Mi đã theo học các thánh lão! À ra họ đã dạy mi khôn ngoan thế đấy! Mi là lính. Người ta bảo mi ra trận, mi phải đi. Người ta bảo mi chết, mi phải chết. Tại sao? Vì phải làm như vậy. Hãy đứng đó cho tới sáng… Nếu mi lại kêu rên và ta còn nghe thấy thì liệu hồn!

Aleksey bỏ đi không quay đầu lại. Trở về lều, hắn ngả lưng xuống đống rơm. Còn lâu mới tới sáng. Không khí ầm ướt nhưng trời không mưa cũng không gió. Hắn kéo chiếc chăn ngựa chùm lên đầu và thở dài "Đứa nào cũng im không nói, có thế, nhưng chúng vẫn nghĩ cá đấy thôi… A, cái bọn người nầy…".

Tên lính Fetka Mõm bẩn, vẻ mặt ủ rũ, lom khom đổ nước trong gầu vào tay Aleksey. Aleksey thổi vào nước lạnh buốt, da hắn sởn gai lên. Buổi sáng trời lạnh: trên đám cỏ đổ rạp, sương giá nom như xanh lơ, dưới gót những đôi ủng lớn, một thứ bùn quánh kêu lép nhép… Khói từ các đống lửa bốc lên cao giữa các dãy lều. Trung uý Leopondux Mirbac tỉnh dậy hãy còn ngái ngủ, tấm da cừu khoác trên chiếc áo có đính lon, không biết thét gì với hai người lính: hai người nầy người cứng đờ, mặt người lên, lo sợ.

- Phải quật cho chúng mầy một trận mới xong! - Y nhắc lại giọng khàn khàn. - Quỷ bắt chúng mầy đi!

- Schwein(1) - Y nắm lấy mặt một trong hai người lính, bóp chặt, đẩy anh ta. Xốc lại tấm da cừu trên vai, y bước về phía lều của Aleksey. Bộ mặt y đã lâu không cạo, sị ra, mi mắt húp híp.

- Không có nước nóng… Không có gì ăn… Không phải là một cuộc chiến tranh… Một cuộc chiến tranh chuẩn bị tốt thì người sĩ quan hài lòng. Tôi không hài lòng chút nào… Lính của ông toàn là lính tồi!

Aleksey không trả lời, đang bận lấy khăn mặt xoa mạnh hai bên má. Hắn khục khặc ho, mình mặc chiếc sơ mi nhem nhuốc, hắn giơ lưng ra cho Fetka: "Đấm đi!". Fetka lấy lòng bàn tay đấm đấm… "Mạnh vào"

Giữa lúc đó một chiếc xe chở nặng, mui làm bằng một tấm vải dày căng trên những khung vòng cung, từ trong rừng chạy ra. Sáu con ngựa màu lông khác nhau, bốc hơi dày đặc. Độ mươi kỵ sĩ, áo khoác ngoài bê bết bùn, theo sau. Chiếc xe lắc la lắc lư trên những gốc rạ đã bị dẫm nát, đi bước một tới chỗ trại quân. Aleksey vớ lấy chiếc áo chẽn, hắn vội quá đến nỗi không sỏ được tay áo. Hắn vớ lấy thanh gươm và chạy về phía các lều:

- Trống đâu, nổi trống tập hợp?

Chiếc xe đã đỗ lại. Vua Piotr bước xuống, đầu đội mũ cát két lông thú có che tai. Melsikov xuống sau, tấm áo choàng rộng màu đỏ tươi lót lông hắc điêu thử vướng vào đinh thúc ngựa hình sao. Các kỵ sĩ cũng xuống ngựa. Sa hoàng nheo mắt nhìn trại quân, hai bàn tay đỏ ứng thọc vào trong túi áo bông ngắn. Trong không khí trong suốt, tiếng kèn, tiếng trống vang lên giòn giã. Binh lính từ trên các xe nhảy xuống, từ các lều chạy ra, cài vội khuy áo, quàng dây đeo kiếm. Họ tập hợp thành ô vuông. Các trung uý cưỡi ngựa phi nước kiệu chạy dọc hàng quân, lấy gậy thúc họ, chừi bới bằng tiếng Đức. Aleksey Brovkin, tay trái đặt trên đốc gươm, tay phải cầm mũ, dừng lại trước mặt vua Piotr. Trong lúc hấp tấp hắn đã không tìm thấy bộ tóc giả. Sa hoàng vừa nói vừa nhìn qua đầu tóc rối bù của hắn:

- Đội mũ vào. Trong chiến dịch, người ta không bỏ mũ ra, đồ ngu. Đoàn xe chở thuốc súng của ngươi đâu rồi?

- Hiện ở lại bên hồ Inmen, thuốc súng bị ẩm hết thưa Ngài pháo thủ.

Vua Piotr đưa cặp mắt tròn xoe quay sang nhìn Melsikov. Y uể oái bóp bóp bộ mặt cạo nhẵn nhụi.

- Đề nghị ông trả lời cho biết, - Melsitkov vừa nói vừa nhìn qua đầu Alioska. - Các đại đội khác của trung đoàn đâu? Đại tá Von Sveden đâu?

- Thưa tướng quân, các đại đội đó hiện đóng rải rác dọc sông, mé hạ lưu.

Melsikov vẫn nhếch mép, gật gù. Vua Piotr cau mầy không nói gì cả.

Cả hai người, tầm vóc cao lớn, đi qua những gốc rạ sắc về phía các ô vuông quân lính. Không rút tay khỏi túi áo, Sa hoàng nom có vẻ như lơ đãng ngắm nhìn bộ mặt gầy nhom xám xịt của đám lính, những cái mũ dạ tồi méo mó vì mưa gió. Áo chẽn nhàu nát, chân quấn giẻ rách. Chỉ có các trung uý người nước ngoài là ưỡn thẳng người, ra vẻ oai hùng.

Họ đứng như vậy một lúc lâu trước đội quân sắp thẳng hàng. Vua Piotr lắc mạnh đầu ngẩng lên:

- Chào các chú!

Các viên trung uý giận dữ quay lại phía quân lính. Một tiếng hô chuệch choạc vang lên trong hàng ngũ:

- Chúc sức khỏe Ngài pháo thủ.

- Có ai phàn nàn kêu ca gì không? - Vua Piotr vừa nói vừa tiến gần lại.

Binh lính đứng lặng thinh. Các viên trung uý, một tay đặt trên chiếc gậy chống cách xa người, ung chân trái tiên lên trước, chằm chằm nhìn Sa hoàng. Nhà vua liền nhắc lại, giọng xẵng hơn:

- Nếu ai có điều gì muốn kêu ca, hãy bước ra khỏi hàng không việc gì mà sợ.

Bỗng có tiếng thở dài, não nuột như một tiếng nức nở. Aleksey nhìn Golikov: khẩu súng ngọ nguậy trong tay gã những gã tự trấn tĩnh được và không nói gì.

- Ngày mai, ta sẽ tiến đánh thành Narva. Có rất nhiều việc phải làm, các chú ạ. Tên vua Thuỵ Điển Charles đang đích thân tiến về phía ta. Phải đánh bại hắn. Ta không thể đem Tổ quốc nộp cho hắn được.

Vùng nầy có Yam-Gorod, Ivan-Gorod, Narva - tất cả miền đất đai chạy ra tới biển là tổ quốc ta xưa kia. Chúng ta thắng càng chóng, sẽ càng sớm trở về nghỉ ngơi tại nơi trú quân mùa đông. Các chú rõ chưa?

Nhà vua nghiêm nghị trợn mắt. Binh lính im lặng nhìn Sa hoàng. Thật dễ quá, có gì mà không rõ. Một giọng nói buồn thảm khàn khàn từ trong hàng ngũ thốt lên: "Ta sẽ thắng, khoản người thì ta không thiếu". Melsikov vội tiến lên một bước để nhìn xem ai nói. Aleksey sững sờ cả người: chính là Fetka Mõm bẩn, tên lính tồi nhất.

- Ông đại uý… - Aleksey vội nhảy tới - Ta cám ơn đại uý về trật tự tốt trong đại đội của đại uý… Còn các chuyện khác không phải lỗi tại đại uý. Hãy phát cho mỗì người ba khẩu phần vodka.

Vua Piotr đầu cúi gằm xuống ngực, bước nhanh về phía xe ngựa. Melsikov nháy mắt với Aleksey, giờ đây y mới hạ cố nhận ông bạn cũ của mình: y rút bàn tay chải chuốt từ trong áo choàng lông thú ra, ôm hôn Alioska, và ghé vào tai bạn thì thầm:

- Tốt lắm, Piotr Alekseevich hài lòng đấy. Tại đơn vị của cậu không như các đơn vị khác… Nếu cậu lập công trước thành Narva thì sẽ được thăng đại tá đấy! Mình đã gặp Ivan Artemist ở Novgorod, ông cụ có nhờ mình chuyển lời chào cậu.

- Xin cảm ơn, Alekxandr Danilovich!

- Chúc cậu may mắn!

Nâng phía trước áo choàng lên, Melsikov chạy đuổi theo vua Piotr. Hai người lên xe. Xe chạy dọc theo bờ sông, tới nơi dòng sông lượn quanh khu rừng tùng, phản chiếu bầu trời lạnh lẽo.

Cách Narva hai dặm về phía hạ lưu, người ta dựng một chiếc cầu nổi vắt qua hai nhánh sông Narova ôm lấy hòn đảo Kampechom dài thườn thượt và sình lầy. Các trung đoàn kỵ binh của Seremetiev đã vượt qua cầu đó, tiến trên đường đi Revan để đánh địch.

Theo sau họ, các đơn vị của sư đoàn Trubetxkoi đã vượt sang tả ngạn. Cách các pháo đài của thành Narva một dặm, họ dừng lại đóng quân, cố thủ sau các xe quân lương. Quân lính đóng trong thành Narva không ngăn cản họ vượt sông, ó lẽ đội quân bị vây hãm trong thành có ít, không dám kéo ra nơi trống trải.

Ngày hai mươi ba tháng chín, toàn bộ đội quân tiên phong, rời con đường đi Yam-gorod, đổ vào cánh đồng ngổn ngang gò đống; khi xa xa, xuất hiện những ngọn tháp to bè bè cỏ mọc kín của Ivan-gorod, một ngôi thành cổ xưa kia của Ivan Hung đế, những ngôi nhà thờ xanh lơ trên có mũi tên, và những mái ngói của thành Narva, nhấp nhô bên kia sông, đạo quân tiến về phía đảo Kampechom và bắt đầu vượt qua sông những chiếc cầu rung rinh của dòng sông nước đục và chảy xiết.

Ngày hôm đó yên tĩnh. Mặt trời chỉ hơi lóe sáng, lờ mờ. Các nhà thờ xây bằng gạch ở Narva và Ivan- gorod kéo chuông báo động.

Trên con đường rải cát, rộng thênh thang, lồi lõm, gập ghềnh, binh lính nhốn nháo đổ về phía các cầu, quân xtreletz đầu đội mũ viền lông cáo mà Sa hoàng ghét cay ghét đắng, những xe ngựa bốn bánh gây nát vá víu tạm bợ, chở đầy thùng, bị, hòm, bánh mì mốc meo; những người mugic đánh xe, sau cuộc hành trình, áo quần rách bươm, quất đàn ngựa nhỏ bé gầy còm, mệt lử, vòng cổ làm bằng sợi gai; bên trên đám người nhấp nhô một lá cờ buộc vào cán hoặc một lá cờ hiệu ở đầu một ngọn giáo, hoặc cái chổi thông nòng súng trên vai một pháo thủ bị lạc đơn vị; một sĩ quan cưỡi ngựa, một vạt áo choàng vắt trên vai cấm gậy đánh vào đầu binh lính để mở đường. Con mắt lãnh chúa, áo bông mở phanh, khoác trên người áo giáp của ông nội, vừa phi ngựa nước đại vừa hét; theo sau gã, lính của gã tròn xoe nhe những thùng rượu trong bộ áo giáp nẹp bằng dạ khâu đột, lưng đeo cung tên kiểu Tarta nhấp nhổm trên lưng những con ngựa già hom hem.

Trên đường đi, mọi người đều quay đầu về phía một ngọn đồi trọc, ở cách xa đường, nơi Sa hoàng mặc áo giáp sắt, cưỡi một con ngựa xám, đang giương ống nhòm nhìn. Melsikov, bàn đạp chạm bàn đạp của Sa hoàng, một tay chống nạnh, cưỡi một con ngựa ô, mặt mầy tươi tỉnh, những chiếc lông cắm trên mũ sắt thếp vàng óng ánh của y phất phơ trước gió.

Đạo quân triển khai thành hình móng ngựa trước thành Narva cách xa một tầm súng đại bác, hai sườn dựa vào dòng sông Narova; các đơn vị thuộc sư đoàn Vaide đã chiếm lĩnh vị trí trên mé thượng lưu, ở chính giữa; dưới chân núi Hermansberg rậm rạp là sư đoàn Artamon Golovin; bên cánh trái, trước chiếc cầu bắc tới đảo Kampechom là các trung đoàn Xemionovski, Preobrazenski, và các trung đoàn xtreletz của Trubetxkoi. Lều của quận công Von Kroi được dựng lên ở đó, ông ta đi theo đạo quân với tư cách là cố vấn cao cấp. Vua Piotr và Melsikov vào nghỉ tại một căn nhà gỗ của ngư dân ở ngay trên đảo.

Dọc suốt trận tuyết, binh lính đào một đường hào sâu có lỗ khoét ở bờ, có ụ chiến đấu ở các góc và pháo đài quay ra phía ngoài để đề phòng quân Thuỵ Điển từ phía đường đi Revan tiến đến. Trước những pháo đài của thành Narva, quân Nga xây dựng những công sự cho pháp hãm thành. Kỹ sư Halac điều khiển các công trình. Các lỗ châu mai trên thành nhả ra những đám khói mù mịt, đại bác nổ ầm ầm trong không khí ẩm ướt mùa thu; đạn trái phá vạch trên bầu trời những dường vòng cung cao ngất, xì khói, rơi xuống, nổ tung bên cạnh xe ngựa, lều vải trong các hầm hố, binh lính ở đó nhảy vội cả ra ngoài. Đạn trái phá đã đốt cháy nhiều trại ấp có vườn hoa và vườn rau xung quanh.

Khói từ những đám cháy và các đống lửa của đạo quân đóng ngoài trời bốc lên thành một đám mây trắng và bị cuốn về phía thành phố, ở đó phụt ra những lưỡi lửa của đạn trái phá. Tư lệnh thành Narva là đại tá Hooc, một viên tướng dũng cảm và dày dạn kinh nghiệm.

Vua Piotr và kỹ sư Halac, cưỡi ngựa, lẩn trong vườn và núp sau những ngôi nhà, đi xem xét các pháo đài Toma, Gloria, Chriation và Triumf. Đôi khi hai người tới gần quá đến nỗi trông thấy cả khuôn mặt khắc khổ của bọn pháo thủ Thuỵ Điển qua những cửa súng trên thành. Không hấp tấp vội vã, nhưng lanh lẹn, chúng chuyển pháo đến, ngắm thận trọng.

- Bắn!

Viên đạn phăng phăng đè không khí, rít qua đầu. Mắt vua Piotr mở rộng, tròn xoe, các thớ thịt trên gò má căng lên nhưng nhà vua không cúi đầu. Kỹ sư Halac vốn đã từng trải nhiều, ông ta là một con người nghiêm trang, điềm tĩnh và không vui, thúc ngựa đúng lúc và lánh ra xa. Melsikov, ăn mặc lộng lẫy, vả lại chính hắn là mục tiêu của mỗi phát đạn địch, chỉ lắc lắc những chiếc lông cắm trên mũ; tính vốn huênh hoang, hắn thét bảo bọn pháo thủ: "Ngắm chệch rồi, Camarads(2)" và vỗ vỗ vào cổ con ngựa của hắn đang chồm. Khoảng năm chục long kỵ binh, to lớn như hộ pháp, râu ria rậm rạp đứng đó đợi không nhúc nhích: ai sẽ bị quả bóng đen quật phải đây.

Tường thành thì cao. Các pháo đài nhô ra theo hình cánh cung xây bằng đá tảng, vững chắc đến nỗi những quả đạn gang văng vào, vỡ tan như những quả hạt dẻ. Qua lỗ châu mai và cửa súng trên các cháp thò ra những họng pháo hạng nặng, thành Narva có ít nhất ba trăm khẩu loại nầy; quân đồn trú trong thành có khoảng hai nghìn bộ binh, kỵ binh và dân được vũ trang. Quân trinh sát đã nói láo khi bảo rằng chỉ cần một trận xung phong là chiếm được Narva.

Vua Piotr xuống ngựa ngồi lên một cái trống, và mở một tờ giấy đặt lên đầu gối. Miska, người liên lạc của nhà vua đưa ra một lọ mực. Halac, ngồi xổm bên Sa hoàng, ước lượng khoảng cách bằng mắt, bàn tay to lớn của vua Piotr cầm chiếc bút lông ngỗng, thận trọng vạch lên giấy những nét run rẩy. Melsikov đi đi lại lại trước hàng long kỵ binh ngồi trên ngựa sắp thành hình cánh cung.

- Mỗi pháo đài phải có mười lăm khẩu pháo hãm thành; và để chọc thủng tường thành phải có sáu mươi khẩu pháo đồng đen nặng bốn mươi tám livrơ - Halac nói, giọng đều đều, tẻ ngắt - Tồi ra cũng phải một trăm hai mươi nghìn viên đạn!

Vua Piotr nói:

- Hay lắm!

- Để gây ra những đám cháy trong thành; trước khi xung phong phải có ít nhất bốn mươi khẩu súng cối mỗi khẩu một nghìn viên đạn!

Vua Piotr vừa nói vừa ghi những con số:

- Đấy ở bên châu Âu, người ta lý luận như thế đấy.

- Mười thùng lớn đựng dấm để làm nguội các khẩu pháo. Chỉ có bắn liên tục, chỉ có một trận pháo kích dữ dội cửa tất cả các khẩu đội như đổ lửa địa ngục mới đánh bại được quyết tâm của những kẻ bị vây hãm trong thành. Thống chế De Lucxemburg dạy ta như vậy. Phải có mười lăm nghìn thủ pháo. Một nghìn thang xung phong cao mười hai arsin khá nhẹ để hai người có thể vác chạy được. Năm nghìn túi đựng len.

- Để làm gì?

- Để bảo vệ binh lính chống đạn súng hoả mai. Khi vây hãm thành Dunkeck, thống chế Voben nhờ có những túi len đó đã tiến được tới sát cổng thành, mặc dầu súng hoả mai bắn hết sức ác liệt vì đạn rất dễ dàng bị len mút mất.

Giọng do dự, vua Piotr vừa nói vừa ghi vào giấy:

- Được Danilys, cần có len đấy, năm nghìn túi!

Melsikov, chống hai tay lên đầu gối giạng ra, cúi xuống nhìn tờ tiấy phập phồng trước gió. Y bĩu môi:

- Thế thì xa xỉ quá, Myn Herz. Vả lại không thể tìm đâu ra len được. - Nói với Halac - Tại Azop, người ta chỉ dùng gươm để leo lên tường và đã chiếm được thành phố.

Phía sau họ, trong hàng long kỵ binh, một con ngựa vùng vầy, một người thốt lên một tiếng kêu ú ớ. Mọi người quay đầu lại. Con ngựa trắng của một long kỵ binh, mình đè lên chân cố ngóc đầu dậy - một tia máu đen, to bằng ngón tay, phọt ra qua mũi. Đám long kỵ binh rậm ria, kinh hãi, liếc nhìn các bụi cây cách đó khoảng một trăm bước; từ đó toả ra những làn khói nhỏ. Vua Piotr, tay cầm bút đang giơ lên, ngồi sững y nguyên trên tang trống.

Trong tiếng đại bác nổ ầm ầm, một đơn vị kỵ binh đã lén xông ra qua cửa một ngọn tháp của thành Narva, lấp sau một chỗ nhỏ ra của pháo đài Gloria, và đã chạy men sau hàng rào các vườn rau. Theo sau chúng, khoảng năm mươi tên kỵ binh Đức, mặc áo giáp sát và mũ sắt dội sụp xuống tận mắt, cưỡi những con ngựa hồng to nặng, nháy ra. Chúng vung gươm, phi nước đại, trải ra trên cánh đồng thạch thảo, định bọc lấy cánh trái.

Alekxandr Danilovich, mắt mở thao láo, đưa mắt nhìn một giây, không hơn, cái trò nghi binh ấy; rồi hắn lao đến chỗ con ngựa ô, cởi áo choàng, quăng đi, nhảy lên yên. Hắn thét to, mặt đỏ tía: "Tuốt gươm ra!"

Hắn tuốt thanh gươm ra khỏi vỏ, thúc dinh ngựa hình sao, nằm rạp xuống cổ con ngựa nòi đang chồm lên, rồi lại thúc ngựa lao như bay về phía trước: "Long kỵ binh, hãy theo ta!" Melsikov và toàn thể đám long kỵ binh, lượn quanh Sa hoàng đang đứng bên chiếc trống, phi nước đại xông tới chặn đường bọn kỵ binh Đức, lúc đó bọn nầy đã ghìm ngựa và quay trở lại

Halac, mím chặt đôi môi mỏng, vẻ lo âu, giắt con ngựa cái màu xám bờm đen đang hoảng sợ lại gần Sa hoàng.

- Xin mời bệ hạ rời khỏi khu vực đạn bắn.

Vua Piotr nhún một chân nhảy lên yên. Nhà vua nhìn đội long kỵ binh và đội kỵ binh Đức đang tiến lại gần nhau. Quân ta phi ngựa thành một khối: phía trước, phất phơ chùm lông cắm trên cái mũ sắt sáng loáng của Alexaska; quân Thuỵ Điển đã tản ra ở đằng xa trên cánh đống; lúc đó bọn kỵ binh ở hai bên cánh, bỗng rẽ ngang, thúc ngựa và lấy sống gươm đánh ngựa. Nhưng chúng đã không kịp tập hợp lại. Vua Piotr thấy con ngựa ô của Alexaska lao cả ức vào con ngựa hồng của một tên kỵ binh Đức, tên nầy ngã ngựa, bám chặt lấy bờm

Chùm lông đỏ xuất hiện thoắc ở chỗ nầy, thoắc ở chỗ kia, giữa đám mũ sắt. Nhưng đội long kỵ binh đã xông đến như thác đổ và không dừng lại, tiếp tục phi nước đại. Họ vung kiếm lên như trò trẻ. Đằng sau họ; người chết nằm la liệt dưới đất: kẻ thì lắc lư cái đầu gục trên ngực, cố nhỏm dậy, kẻ thì ngọ nguậy đầu gối đang giơ cao. Nhiều con ngựa không người cưỡi, hốt hoảng phi nước đại, băng qua cánh đồng.

Halac cứ một mực kéo cương ngựa: "Tâu bệ hạ, ở lại đây nguy hiểm lắm", con ngựa cái màu xám, khuỵu chân, hất hậu. Vua Piotr lấy gót chân thúc vào hai bên sườn ngựa. Đi đã xa nhà vua vẫn ngoái cổ lại. Lúc nầy, bọn kỵ binh Đức phóng thục mạng bỏ chạy trước quân Nga: để chặn đường chúng chạy về phía thành phố, từ bên phải nhiều kỵ sĩ quần áo sặc sỡ, vừa phi ngựa qua những luống rạ màu nâu, vừa vung cao lưỡi kiếm cong của họ, với cái vẻ ngang tàng của người Tarta - đó là một số xotnia(3) của trung đoàn không chính quy của các nhà quý tộc. Từ dưới mái lợp ván gỗ che bờ tường thành, những khẩu súng hoả mai nhắm vào họ nổ đì đùng.

Sa hoàng và Halac tiến vào một khu rừng phong. Nhà vua hít không khí căng lồng ngực và cho ngựa đi bước một. Nhà vua tự trả lời những ý nghĩ của mình: "A, đúng, không phải là chuyện dễ".

- Tâu bệ hạ, xin có lời mừng bệ hạ, - Halac nói. - Bệ hạ có những kỵ sỹ rất xuất sắc.

- Rồi thì sao? Như thế chưa đủ… Nổi giận lên, phi nước dại, chém giết… Chỉ có thế thôi thì không đủ để chiếm được thành…

Vua Piotr giật cương, leo lên một ngọn đồi và trán nhăn lại, nhà vua đứng nhìn hồi lâu hàng quân và xe trải dài ra gần bảy dặm. Khắp nơi, từ các hào hố, những hòn đất bay lên uể oải. Tiếng kêu, tiếng chửi.

Mọi người không có việc làm xúm quanh những đống lửa bên những cỗ xe đã tháo ngựa. Đàn ngựa bé nhỏ, gầy nhom bị tròng chân lại. Những mảnh quần áo rách rưới phơi lòng thòng trên các bụi cây. Người ta có cảm giác như đạo quân to lớn nầy cử động và sống uể oải, miễn cưỡng.

- Đừng nghĩ đến việc đó trước tháng mười một, vô ích, - vua Piotr nói. - Chừng nào trời chưa băng giá thì chúng ta chưa có thể đưa pháo hãm thành đến được. Trên giấy tờ là một chuyện, trên thực tế lại là một chuyện khác

Nhà vua lại cho ngựa đi bước một và hỏi Halac về các chiến dịch và các trận công thành của các vị thống chế lừng danh, Voben và quận công De Lucxemburg, những bậc thầy của nghệ thuật quân sự. Nhà vua hỏi về các xưởng quân giới và các xưởng đúc pháo của Pháp.

Nhà vua lắc lắc cái cổ ngẳng của mình, bó chặt trong chiếc cà vạt vải.

- Tất nhiên… Ở đó, mọi việc đều được tổ chức chu đáo có sẵn sàng đủ mọi thứ… Hãy so sánh đường xá của họ và của chúng ta.

Melsikov nhảy qua các hào hố, phi nước đại tới;, đang còn hăng, hắn vui vẻ cười ha hả, cặp mắt long sòng sọc… Trên chiếc mũ sắt chỉ còn lại một chiếc lông độc nhất, bộ giáp đồng mang đầy vết tích gươm giáo. Hắn ghìm ngựa đứng sững lại, sườn con ngựa khó nhọc phập phồng:

- Thưa Ngài pháo thủ… Quân địch đã bị đánh lui và bị nhiều thiệt hại. Chưa được một nửa số kỵ binh Đức chạy thoát khỏi tay quân ta.

Trong lúc phấn khởi, dĩ nhiên hắn có khoác lác chút ít:

- Quân ta có hai người chết và vài người bị sây sát xoàng.

Vua Piotr thích thú nhìn Alexaska đến nỗi nhăn cả mũi lại; nhà vua nói:

- Tốt, ngươi là một chiến sĩ dũng cảm.

Buổi tối, các tướng lĩnh họp trong lều quận công Von Kroi: Artamon Golovin, kiêu kỳ và rất nghiêm nghị. ông là người đầu tiên sáng lập ra đội quân cận vệ trẻ; vương hầu Trubetxkoi - con cưng của các trung đoàn xtreletz - một nhà quý tộc đẫy đà và giàu có: Burtulin, tư lệnh đội cận vệ, lừng danh vì tiếng nói ầm ầm như sấm và quả đấm nặng nề, và Vaide, đầu hói, đang ốm thực sự, run rẩy trong cái áo khoác da cừu.

Khi Sa hoàng, Melsikov và Halac tới, quận công mời tất cả những người có mặt dự một bữa ăn xoàng tại chiến trường. Những món hiếm và thậm chí chưa từng thấy được dọn ra do một liên lạc viên của quận công đã đi kiếm các thứ đó tại Revan, rượu vang Pháp và vùng sông Ranh đổ ra như suối.

Quận công khoan khoái như cá trong nước. Ông cho thắp nến la liệt. Vung vấy bàn tay xương xẩu, ông thuật lại những trận đánh nổi tiếng mà chính ông, từ trên đỉnh cao một ngọn đồi chế ngự cả trận địa đẫm máu, một chân đặt lên một khẩu pháo đã vờ, ra lệnh cho quân giáp ky chọc thủng ô vuông của quân địch và kỵ binh đánh vào hai bên cánh, ông nhận chìm hàng sư đoàn chết đuổi dưới sông, ông đất phá các thành phố

Những người Nga, mắt nhìn xuống, vẻ lầm lì, ăn món măng non và món thịt băm của thành Stradburg.

Vua Piotr lơ đãng nhìn khuôn mặt éo cái mũi dài nghêu và bộ ria ướt của quận công. Lúc thì nhà vua gõ gõ nhịp trên bàn. Lúc thì vặn vặn xương vai như thể có cái gì làm nhà vua ngứa ngáy. Từ hồi đầu chiến dịch, người ta đã để ý thấy cái nhìn lơ đãng của Piotr Alekseevich.

- Narva! - Ông quận công vừa thốt lên vừa chìa cốc không cho viên quan hầu. - Narva! Chỉ cần một ngày pháo kích cho trúng và một trận xung phong ngắn gọn vào các pháo đài phía Nam… là chìa khoá thành Narva đặt trên chiếc khay bạc sẽ được dâng lên bệ hạ. Chỉ cần để đây một đơn vị đồn trú nhỏ và tung tất cả lực lượng của ta với đoàn kv binh triển khai ở hai bên cánh, đánh vào quân của vua Charles. Chúng ta sẽ dự bữa ăn nửa đêm ngày lễ Giáng sinh ở Revan, tôi xin lấy danh dự ra đảm bảo.

Vua Piotr rời khỏi bàn đứng dậy, đi vài bước, đầu cúi xuống để khỏi chạm vào vái lều; nhà vua nhặt dưới đất lên một cọng rơm rồi ngả mình nằm xuống giường của quận công - chiếc giường lấy của một trại ấp gần đấy. Nhà vua lấy cọng rơm xỉa răng.

- Halac đã trình ta bảng liệt kê những thứ cần thiết.

Mọi người ngừng ăn quay cả về phía Sa hoàng.

- Nếu chúng ta có tất cả những thứ nếu ra trong bản kê thì chúng ta sẽ chiếm được Narva. Chúng ta cần sáu mươi khẩu pháo hãm thành… - Nhà vua ngồi dậy rút trong ngực ra một tờ giấy nhầu nát ném lên bàn, trước mặt Golovin - Đọc đi… Trong lúc nầy, ta chưa có lấy một khẩu pháo tốt ở chiến luỹ. Revin đang chật vật trong bùn trước thành Tver với những khẩu pháo hãm thành… Hôm nay ta được biết là các khẩu súng cối đều nằm cả lại trên cao nguyên Vandai… Đoàn xe chở thuốc súng hiện nay còn ở trên hồ Inmen… Vậy các ngài nghĩ gì về việc đó, các ngài tướng soái?

Các viên tướng nhích một ngọn nến lại gần, cúi xuống đọc bản kê. Chỉ có Melsikov mỉm một nụ cười hiểm ác trước cốc rượu đầy tràn của mình, ngồi riêng ra một nơi.

Sau một lát im lặng, Sa hoàng nghiêm nghị, thong thả nói tiếp:

- Đây không phải là một doanh trại, đây là nơi tụ tập của bọn digan. Chúng ta đã chuẩn bị trong hai năm ròng… Vậy mà chẳng có gì sẵn sàng hết… Còn tồi tệ hơn cả trước thành Azop. Còn tồi tệ hơn cả thời Vaska Golixyn…

Alexaska gõ đinh thúc ngựa kêu lách cách, và cười, mồm rộng tới mang tai.

- Thằng vô lại Một doanh trại mà thế nầy à? Lính tráng thì thơ thẩn trong các đoàn xe quân lương… Đầy rẫy lũ đàn bà nông thôn, bọn con gái Phần Lan… Tiếng ồn ào. Sự lộn xộn… Lính tráng làm việc uể oải, trông chúng mà phát tởm… Bánh mì thì mốc xanh… Tại một số trung đoàn, thịt muối chỉ có đủ cho hai ngày… Thịt đâu cả? ở Novgorod à? Tại sao không có ở đây? Mùa mưa sắp bắt đầu, chỗ trú của binh lính đâu?

Trong lều chỉ nghe thấy tiếng nến nổ lép bép. Ông quận công không hiểu rõ vấn đề gì, tò mò hết nhìn Sa hoàng lại nhìn các viên tướng.

- Chúng ta rời khỏi Moskva ra đi đã hai tháng nay mà chúng ta vẫn chưa tới. Thế mà cũng gọi là chiến dịch? Các ngài có biết vua Charles đã bắt vua Chrixtian phải ký kết một hoà ước nhục nhã và nộp một món tiền là hai mươi lăm vạn đồng tiền vàng không? Hiện nay vua Charles đã cho cả đoàn quân đổ bộ lên Perno và đang tiến về Riga… Nếu giờ đây hắn đánh bại vua Auguste ở Riga thì đến tháng mười một, chúng ta phải đón hắn ở đây, trên đất nước chúng ta… Ta sẽ đón tiếp hắn ra sao?

Artamon Golovin, cấp bậc cao nhất và lâu năm nhất bọn, đứng dậy vừa cúi chào vừa nhíu đôi lông mày trắng xoá:

- Tâu bệ hạ, nhờ ơn Chúa…

Vua Piotr ngắt lời, một mạch máu căng phồng trên trán:

- Chúng ta cần có pháo. Cần có đạn trái phá? Một trăm hai mươi nghìn viên đạn pháo. Phải có thịt muối, lão già ngu ngốc kia

Mưa lại trút xuống, không ngớt, liền trong mười lăm ngày ròng rã. Những đám sương mù dày đặc từ biển bay vào. Nước ngập các nơi trú quân, nước nhỏ giọt trong các lều vải, người ta chẳng còn biết tránh ẩm ướt gió lạnh đêm hôm vào nơi nào nữa. Toàn thể doanh trại ngập bùn đến thắt lưng. Binh lính mắc bệnh ỉa chảy, sốt; đêm đêm hàng chục xe mang xác chết đi chôn ở cánh đồng.

Từ trong thành, địch không ngừng nã pháo và các loại súng khác vào đoàn quân vây thành. Thường thường vào tang tảng sáng, địch lại xông ra đột kích: quân Thuỵ Điển giết các lính gác, bò tới các nơi trú quân, ném thủ pháo vào binh lính đang ngủ. Ngày ngày, vua Piotr cưỡi ngựa đi thăm các công sự. Lặng lẽ nghiêm nghị áo choàng đẫm ướt, vành mũ rũ xuống, từ trong màn mưa hiện ra trên con ngựa xám, nhà vua dừng lại, đưa đôi mắt lờ đờ nhìn quanh rồi thủng thẳng bước một xa dần trên cánh đồng lầy lội, và biến vào sương mù.

Các đoàn xe chậm chạp tới. Báo cáo cho biết họ gặp nhiều khó khăn: nông dân đã hết sạch trơn, nên họ buộc phải lấy xe cộ của các diền chủ và các tu viện.

Ngựa thì bẹ nhỏ, gầy nhom rơm cỏ cho ngựa thì mục nát và tình hình một ngày một trầm trọng thêm vì những trận mưa lớn và đường xá lầy lội. Có tin đồn là trong căn nhà gỗ của ngư dân, Sa hoàng đã tự tay đánh tổng quản dốc quân nhu đến chết ngất, và đã ra lệnh treo cổ viên phó tổng quản đốc. Về lương thực, tình hình như có khá hơn đôi chút. Và trong doanh trại cũng trật tự hơn phần nào. Bọn tướng tá chẳng ra gì: người Nga thì chậm chạp quá, vốn sống theo lề thói cũ, họ lại ngu ngốc và ba hoa. Còn bọn tướng tá nước ngoài thì chỉ biết có một việc: nốc vodka để chống lại sự ẩm thấp và đánh đập bừa bãi, chẳng cần biết đúng hay sai.

Duy có một điều chắc chắn là vua Charles sau khi đổ bộ lên Perno quay về phía Riga. Hắn chỉ cần xuất hiện cũng chinh phục được các hiệp sĩ xứ Livoni và dồn được quân của vua Auguste lùi sang Kurlan còn vua Auguste thì hiện đang ở Warsawa, giữa cái tầng lớp quý tộc bị chia rẽ vì những sự tranh chấp và từ đó nhà vua đã cử mật sứ đến gặp Sa hoàng xin tiền, xin quân Cô-dắc, xin pháo, xin bộ binh… Trước thành Narva, mọi người đều biết sẽ phải chạm trán với quân Thuỵ Điển vào tiết băng giá đầu tiên.

Seremetiev dẫn đầu bốn trung đoàn kỵ binh không chính quy, được vội vâ phái đi tiến công địch, tiến đến tận Vedenberg và đánh tan được đạo quân án ngữ của Thuỵ Điển, nhưng đột nhiên, ông rút lui về phía hẻm núi Pihajogi, cách Narva khoảng bốn mươi dặm, và từ đó viết thư về cho Sa hoàng:

"Thần đã rút lui không phải vì sợ hãi mà là để tránh tổn thất cho quân ta. Trước Vedenberg có những đầm lầy ghê gớm và những khu rừng mênh mông bát ngát. Cỏ ngựa không những ở vùng đó mà cả ở các vùng lân cận đều bị thối nát hết. Và điều làm thần lo sợ hơn cả là bị mất liên lạc với Narva… Còn bệ hạ bực bội vì thần đốt phá làng mạc và giết dân Phần Lan thì xin bệ hạ cứ yên tâm: thần có đốt một số nhỏ làng mạc cốt để cho địch không tìm được nơi trú ẩn. Hôm nay thần đã ra lệnh cấm từ giờ trở đi, không được phá phách vùng đó nếu không có lệnh đặc biệt. Tại nơi thần đang đóng quân ở Pihajogi, địch không thể nào lọt qua mắt thần được. Thần sẽ không lùi nữa và ở nơi đây chúng thần sẽ hy sinh đánh đến cùng, xin bệ hạ cứ tin như vậy".

Sau đó, chẳng biết may hay rui cho quân Nga, trời nổi gió Bắc. Trong một ngày, gió xua tan hết sương mù ẩm ướt, mặt trời thấp lè tè, le lói chiếu sáng nơi trú quân chìm ngập trong bùn. Trong thành phố, một con gà trống vang lóe lên trên đỉnh tháp một ngôi nhà thờ.

Băng giá khiến đất chắc lại. Các đoàn xe chở đạn dược dần dần tới nơi. Hai mươi cặp bò kéo đến những khẩu đại bác lừng danh: khẩu "Sư tử" và khẩu "Gấu", mỗi khẩu nặng ba trăm hai mươi pud: những khẩu súng đó đã được Andrey Sokhov và Xemion Dulbinka đúc một trăm năm trước đây ở Novgorod. Những khẩu trái phá, những khẩu súng cối ngắn, có thể bắn những viên đạn nặng ba pud, trườn đi trên những bánh to và thấp nom y tựa những con rùa. Tất cả bộ binh đều súng ống sẵn sàng, tất cả các trung đoàn kỵ binh đều lên ngựa, kiếm tuốt trần, đề phòng quân Thuỵ Điển xông ra đột kích.

Hai trăm người dùng dây thừng kéo khẩu "Sư tử" và khẩu "Gấu" đưa lên luỹ chính, đối diện với những pháo đài phía Nam của thành. Suốt đêm hôm ấy, các khẩu trái phá và súng cối được đặt vào vị trí.

Trong thành, quân địch cũng không ngủ, chuẩn bị đánh lui cuộc tấn công của đối phương; trên các tường thành lập lòe những ngọn đèn con, quân canh gọi nhau í ới.

Tang tảng sáng ngày mồng năm tháng mười một, vua Piotr leo lên đồi Hecmansberg, có ông quận công và các tướng soái theo sau. Gió buốt căm căm, doanh trại còn chìm đắm trong cảnh chạng vạng, ánh mặt trời đỏ lóe đọng trên những mái nhà nhọn hoắc của thành phố và trên lỗ châu mai các tháp. Ở chân đồi, những tia lửa dài lóe lên, súng đại bác nổ vang, rung chuyển cả cánh đồng, đạn trái phá vạch những đường cánh cung tóe lửa bay về phía thành phố, khói phủ kín doanh trại và các bức tường thành. Vua Piotr hạ thấp ống nhòm và phình lỗ mũi, gật đầu ra hiệu cho Halac. Halac cho ngựa tiến lại gần tặc tặc lưỡi:

- Hỏng. Đạn đi không được xa. Thuốc súng chẳng ra gì?

- Làm thế nào bây giờ?

- Ngay tức khắc phải tăng liều thuốc… Miễn là các khẩu pháo đủ sức chịu nổi

Sa hoàng phóng xuống chân đồi, vượt qua chiếc cầu rút và lao qua cổng làm bằng rầm gồ sồi, phi ngựa qua rào gỗ và các chướng ngại vật cự mã. Ở khẩu đội trung tâm, pháo thủ tưới nước pha dấm vào nòng súng dài nghêu của khẩu "Sư tử" và khẩu "Gấu". Khẩu đội trưởng là người Hà Lan Yakov Vintesievec, một thuỷ thủ già béo lùn với bộ râu dài nhét vào trong cổ áo; y tiến lại gần Sa hoàng và bình tĩnh nói.

- Cái thứ nầy chẳng ra gì… Cái thứ thuốc súng nầy chỉ để bắn chim sẻ thì tốt. Nó chỉ tóe ra khói và bồ hóng

Vua Piotr cởi bỏ áo choàng, áơ chẽn, sắn ống tay áo lên và cầm lấy chổi thông nòng súng của pháo thủ, thọc mạnh lau nòng súng đầy bồ hóng.

- Nhồi thuốc!

Từ dưới hầm, các pháo thủ làm dây chuyền, chuyền tay nhau những gói thuốc súng bọc trong giấy màu xám.

Vua Piotr xé một góc gói thuốc, dốc thuốc vào lòng bàn tay, và giận dữ thở phì phì như mèo. Nhà vua nhét sáu gói vào nòng súng

Yakov Vintesievec nói:

- Như thế nguy hiểm đấy ạ!

- Câm mồm, câm mồm… Đưa đạn đây!

Vua Piotr tung tung trên tay viên đạn tròn nặng trĩu, lăn nó vào nòng súng rồi ấn mạnh chiếc chổi thông nòng lèn chặt viên đạn. Nhà vua ngồi thụp xuống để ngắm, - quay một chiếc ốc.

- Châm ngòi! Tránh cả ra.

"Gấu" nổ một tiếng như xé màng tai, khạc ra lửa, nặng nề giật lùi lại trên đôi bánh bằng gang và chúi nòng xuống: Viên đạn bay đi, nom như một quả bóng cứ bé dần; đá trên tháp pháo đài Gloria bắn tung tóe, một cửa pháo trên thành đổ ụp.

Yakov Vintesievec nói:

- Ồ khá đấy.

- Cứ tiếp tục như thế!

Vua Piotr mặc áo chẽn vào rồi phi ngựa đến chỗ khẩu dội súng trái phá. Lệnh được truyền tới tất cả các khẩu đội phải tăng gấp rưỡi liều thuốc nổ. Tiếng gầm của một trăm ba mươi khẩu pháo lại làm rung chuyển mặt đất… Từ các khẩu súng cối, họng súng nghếch lên trời, một ngọn lửa kinh khủng tóe ra. Khi gió đã xua tan những đám khói, người ta thấy hai ngôi nhà cháy bùng bùng trong thành phố. Loạt súng thứ hai đã có kết quả tốt. Nhưng ngay sau đấy, người ta được biết tại trận địa pháo phía Tây có hai khẩu mới đúc ở xưởng của Lev Kirilovich tại Tula đã vỡ tan; trục giá súng của nhiều khẩu đã rạn nứt. "Cái đó sẽ xét sau… Ta sẽ tìm ra thủ phạm… Cứ như thế mà tiếp tục bắn đi!"

Trận bắn phá Narva đã mở đầu như vậy kéo dài và dài không ngừng đến tận ngày mười lăm tháng mười một.

Fenten, đầu bếp của Sa hoàng, vừa bực bội làu nhàu vừa làm món trứng tráng trên những thanh củi nhỏ đặt trước lò. Gã phụ bếp đã phải phi ngựa đến tận vùng lân cận Yamburg, kiếm mãi mới được một chục trứng nhưng trứng đều ung cả.

- Mi làu nhàu cái gì thế? Cho hạt tiêu vào, Fenten, cho hạt tiêu vào!

- Tâu bệ hạ, thần nghe thấy rồi. Hạt tiêu ạ!

Vua Piotr ngồi tựa lưng vào bức tường lò nóng bỏng. Chi có chỗ đó là ấm. Trong căn buồng xép, sau bức vách, nơi Sa hoàng và Alexaska ngủ, gió vẫn lọt qua các kẽ tường - Giờ đây, giữa nửa đêm, người ta nghe thấy tiếng gió gào và cánh chiếc cối xay bên cạnh ngôi nhà nhỏ trên đảo kêu ken két. Những thanh củi nhỏ gỗ phong nổ lách tách nghe vui tai. Anh chàng Fenten béo lùn và hay càu nhàu đã bày thực phẩm ra trước lò thỉnh thoảng lại ngửi. Ánh lửa đỏ rực chiếu sáng cái mũi to cau có.

- Nầy Fenten, nếu quân Thuỵ Điển bắt được mi làm tù binh thì sao?

- Tâu bệ hạ, thần nghe đây!

- Chúng sẽ kêu ầm lên, a, a, tên đầu bếp của Sa hoàng đấy? Và chúng sẽ treo ngươi chân mi lên.

- Vâng, thì chúng cứ việc treo thần lên. Thần biết rõ bổn phận của thần là thế nào!

Gã lấy một chiếc khăn lau tay sạch phủ lên mặt bàn bằng gỗ ván, đã lung lay; đặt lên bàn một cái bình nhỏ bằng sành đựng rượu nặng hoà với hạt tiêu, cắt chiếc bánh mì đen nguội ra từng khoanh. Sa hoàng ngậm tẩu hút từng hơi ngắn, thán phục nhìn các động tác khéo léo, mềm dẻo, nhanh nhẹn của Fenten; chân gã đi ủng dạ và mình mặc áo bông, ngoài thắt một chiếc tạp dề.

- Ta không nói chơi đâu, điều ta nói về quân Thuỵ Điển là ta nói thật đấy… Mi nên thu xếp đồ lề của mi lại cho gọn gàng thì hơn!

Fenten liếc nhìn Sa hoàng. Gã đã hiểu: vua Piotr không nói đùa. Gã nhấc chiếc chảo có đựng trứng tráng từ bếp lò, đặt thẳng lên bàn, rót vodka vào cốc thiếc:

- Tâu bệ hạ bữa ăn đã dọn xong!

Gió làm rung chuyển cả ngôi nhà nhỏ. Ngọn nến chập chờn, Melsikov ồn ào bước vào:

- Thời tiết xấu quá!

Hắn nhăn mặt, tháo nút đai và hơ tay sưởi trên đống củi nhỏ phía trước lò.

- Ông ta sẽ tới ngay đây

Nhà vua hỏi:

- Nhịn ăn mà đến à?

- Ông ta đang ngủ. Thần chẳng chờ đợi gì, cứ kéo ông ta ra khỏi giường

Alexaska ngồi đối diện với vua Piotr và xem lại cái bàn có vững chãi không. Hắn rót vodka, uống và lắc đầu. Trong một lát, hai người im lặng ngồi ăn. Vua Piotr khẽ nói:

- Chậm quá mất rồi… Chẳng còn sửa chữa được gì nữa.

Alexaska nuốt vội, đáp lại:

- Nếu hắn ở cách đây một trăm dặm và nếu Seremetiev không chặn được hắn lại, thì ngày kia hắn sẽ tới đây. Ta cứ ra ngay nơi đồng trống, làm sao mà kỵ binh của ta lại không thắng được? - Hắn tháo khuy cổ và quay về phía Fenten - Còn ít xúp bắp cải nào không? - Hắn lại tự tay rót cho mình một cốc rượu thứ hai - Quân của hắn nhiều lắm là mười ngàn người - bọn tù binh thề trên Kinh thánh là như vậy. Lẽ nào ta lại vụng về đến thế được? Thật là bực mình!

- Thật là bực mình, vua Piotr nhắc lại. - Trong hai ngày, ngươi không thể làm cho người ta trở nên thông minh được đâu… Nếu tình hình trở nên bất lợi ở Narva thì ta sẽ chặn hắn lại ở Pskov và ở Novgorod.

- Myn Herz, chỉ nghĩ đến việc đó cũng đã là có tội rồi!

- Thôi được, thôi được…

Hai người nín lặng. Fenten ngồi xổm, thổi than cho hồng, hãm bia trong chiếc cà mèn đồng.

Trước thành Narva, tình hình trở nên bất lợi. Trong hai tuần, quân Nga đã bắn phá thành phố, đã nổ mìn, đã đào đường hầm để lấn dần tới - mà vẫn không phá nổi tường thành, cũng không đốt cháy được thành phố. Các tướng lĩnh không dám quyết định xung phong.

Trong số một trăm ba mươi khẩu pháo thì một nửa đã bị vỡ hoặc bị hỏng. Hôm qua, người ta đã kiểm lại kho: trong các hầm pháo chỉ còn đủ thuốc súng và đủ đạn trái phá cho một ngày, vậy mà các đoàn xe chở thuốc súng vẫn còn ì ạch tận đâu đó tại vùng lân cận Novgorod.

Quân Thuỵ Điển cố đi gấp tới bằng con đường đi Revan và giờ đây có lẽ chúng đang giao chiến tại hẻm núi Pihajogi với Seremetiev. Quân Nga bị kẹp trong thế gọng kìm, - giữa pháo binh của thành Narva và quân của vua Charles đang tiến đến.

- Chúng ta làm ầm ĩ quá… Cái đó thì ta giỏi lắm - vua Piotr quăng chiếc thìa. - Chúng ta chưa học được cách điều khiển chiến tranh. Chúng ta đã không bắt đầu bằng những việc đúng đắn… Tất cả những cái nầy chẳng có giá trị gì. Muốn một khẩu pháo bắn được tốt ở đây phải nhồi thuốc tận Moskva… Hiểu chưa?

Alexaska nói:

- Khi nãy đi ngựa qua doanh trại, thần có nghe thấy binh lính đại đội một trò chuyện quanh đống lửa. Họ chờ đợi quân Thuỵ Điển. Cả doanh trại đều xôn xao. Họ nguyền rủa các tướng soái ghê lắm… Một tên nói: "Viên đạn thứ nhất, tớ sẽ dành cho thằng trung uý của tớ…".

- Tướng soái gì cái lũ ấy! - Mắt vua Piotr long lên. Họ chỉ được cái kéo cờ đi diễu trên tường thành thì giỏi thôi. Bọn tổng trấn… mục nát cả rồi

Lức đó, Alexaska nhìn trộm Sa hoàng, thận trọng nói:

- Piotr Alekseevich… Bệ hạ hãy giao quân cho thần trong ba ngày tới! Thần xin thề là…

Làm như không nghe thấy, vua Piotr lấy túi thuốc lá trong túi áo. Nhà vua vừa lấy ngón tay nén thuốc vừa khẽ bảo:

- Bắt đầu từ ngày mai Von Kroi sẽ là tổng tư lệnh. Hắn là một thằng ngốc hoàn toàn, nhưng được đào tạo ở bên Âu: hắn là một võ tướng. Dưới quyền hắn, bọn nước ngoài trong quân đội ta sẽ cảm thấy phấn chấn hơn… Hãy chuẩn bị đi, nghe chưa? Tang tảng sáng ta sẽ lên đường!

Nhà vua thở rồi kéo cây nến lại châm tẩu. Alexaska khẽ hỏi:

- Piotr Alekseevich, ta đi đâu?

- Đi Novgorod.

Cuối cùng Sa hoàng nhìn vào cặp mắt xanh trong, tròn xoe vì kinh ngạc của Alexaska. Bỗng nhà vua đỏ mặt tía tai, mạch máu căng phồng trên trán nhớp nháp mồ hôi, và cố ghìm cơn giận dữ:

- Thằng ranh con nầy, ngươi chẳng mất gì, không như ta… Ngươi tưởng rằng thành Narva là khởi đầu và kết thúc sao? Chiến tranh chỉ mới bắt đầu thôi… Ta phải thắng… Nhưng với quân đội kia thì không thể nào được… Hiểu chưa? Cần phải bắt đầu từ hậu phương, từ những xe ngựa của các đoàn vận tải… Phi ngựa, gươm tuốt trần chẳng là cái quái gì hết… Đồ ngốc, ngươi muốn tỏ ra dũng cảm hơn Charles chăng?" Cúi đầu xuống! - Một vẻ giận dữ điên cuồng thoáng hiện trên mặt nhà vua. - Ta cấm ngươi nhìn ta như vậy!

Alexaska không tuân lệnh, không cúi đầu xuống; một sự hổ thẹn chua xót làm nước mắt hắn trào ra, một giọt lăn trên gò má rắn rỏi của hắn. Vua Piotr nheo mắt nhìn hắn trừng trừng. Hai người đều nín thở. Bỗng nhà vua khẽ cười, ngả người về đằng sau, tựa lưng vào tường và thọc hai tay vào túi.

Nhà vua nhại giọng nói của Alexaska:

- "Myn Herz", anh bạn tâm tình thân thiết của ta ơi. Nhà ngươi hổ thẹn cho ta ư? Hãy kiên nhẫn. Nếu còn xảy ra chuyện gì nữa là mọi người sẽ quay mặt đi mà bảo rằng: ông ta sợ vua Charles, ông ta đã bỏ quân đội ù té chạy về Novgorod, như xưa kia trốn vào tu viện Ba Ngôi… Thôi được… Hãy chùi mõm đi. Ra đón các vị khách của ta: các ngài tướng soái đã tới!

Tiếng lính gác hô. Tiếng vó ngựa gõ trên mặt đất băng giá. Bên ngoài, lập lòe ánh đuốc. Ông quận công bước vào, đinh thúc ngựa kêu lách cách, theo sau là các tướng soái mặt hoảng hốt và đỏ ửng vì gió rét: có chuyện gì xảy ra vào lúc đêm hôm khuya khoắc thế nầy?

Vua Piotr gật đầu chào họ rồi bước lại chỗ quận công ôm hôn ông ta. Nhà vua giơ tay ra hiệu cho Melsikov cầm lấy cây nến rồi đi vào buồng xép, sau bức vách gỗ ván.

Vào đến trong buồng, Melsikov đặt cây nến xuống một chiếc bàn con, ngổn ngang giấy tờ và rắc đầy sợi thuốc lá vụn. Mọi người đều đứng; vua Piotr ngồi xuống, cầm lấy một tờ giấy và mấp máy môi, nghiêm nghị nhấm đọc lại những dòng chữ nguệch ngoạc, lấm tấm tàn thuốc. Nhà vua dằng hắng rồi chẳng nhìn ai, lên tiếng đọc giọng cương quyết, nghiêm khắc:

- In Gottes Nanlen(4), nhân danh Chúa. Vì đức Sa hoàng có công việc cực kỳ quan trọng đòi hỏi, phải rời khỏi quân đội, ta giao quân đội cho điện hạ quận công Von Kroi, theo những điều khoản dưới đây…

Ông quận công lúc đó đứng sát ngay bên bàn, rung đùi. Vua Piotr nhìn cái đùi gầy nhom bó chẽn trong ống quần dạ trắng rồi nhìn hai bàn tay khắng khiu, đang nắm đốc kiếm bằng vàng.

- Khoản thứ nhất: Điện hạ quận công được bổ nhiệm làm thống tướng… Thứ hai, tất cả các tướng sĩ cho đến binh lính đều phải tuân lệnh quận công như tuân lệnh chính Đức Sa hoàng vậy… Thứ ba… - Nhà vua cất cao giọng - Phải làm tất cả để chiếm ngay Narva và Ivan-gorod… Thứ tư… Trong trường hợp các tướng sĩ hoặc binh lính bất tuân thượng lệnh, có quyền trừng phạt như thần dân, cho đến và kể cả xử tử.

Vua Piotr nhìn các tướng qua đầu ông quận công: Vaide tỏ ý tán thành, gật đầu; vương hầu Trubetxkoi phùng đôi má đẫm mồ hôi; mái tóc bạc trắng, cắt ngắn của Buturlin lay động trên vầng trán ngắn:. Artamon Golovin cúi đầu, dường như tủi nhục và tai hoạ đã đè nặng trên vai.

- Ngoài ra, điện hạ quận công sẽ tìm hiểu cặn kẽ về viện binh của quân Thuỵ Điển. Khi biết rõ là vua Charles đã tới và nếu lực lượng của y tỏ ra hùng hậu thì phải theo dõi y chặt chẽ, không để y lọt được vào thành Narva, và nhờ ơn Chúa phù hộ, tìm cách đánh bại y. Nhưng nếu có thể, đợi viện binh đến vẫn là hơn cả.

Nhà vua hạ thấp tờ giấy xuống và nói với ông quận công:

Repnin và viên Hetman chỉ huy đội quân Cô-dắc cùng các đoàn xe chở đạn dược hiện cách đây vài ngày đường… - Nói với Golovin - Ngồi xuống và chép lại sạch sẽ.

Có người gõ cửa phòng chờ. Melsikov, vẻ lo âu, lách ra, đi sang bếp. Có người nào đó bước vào qua cánh cửa để mở, cùng với tiếng gió rít, tiếng la hét ầm ĩ của nhiều người ở xa xa lọt vào. Vua Piotr, xô một người đứng đó, bước vào bếp.

- Cái gì thế? - nhà vua thét lên giọng dữ dội.

Một người trai trẻ đứng trước nhà vua; mặt mũi hốc hác, nhưng hồng hào như một cô gái, mũi hếch, mắt táo tợn; trên tai mớ tóc vàng hoe bết máu đã đông lại.

Melsikov nói rất nhanh;

- Pavel Yaguzinski, trung uý, hậu cần của Boris Petrovich Seremetiev.

- Thế sao?

Nét mặt người trai trẻ run lên, y ngẩng mặt về phía Sa hoàng:

- Tâu bệ hạ, Boris Petrovich sai hạ thần đến xin chỉ thị của bệ hạ về nơi đóng quân của các trung đoàn.

Vua Piotr nín lặng. Các tướng soái hốt hoảng, chen chúc nhau trước cửa phòng xép.

Melsikov vội vàng mặc chiếc áo bông ngắn.

- Chúng đã nhục nhã bỏ chạy, chạy từ Pihajogi trốn về đây, mất cả mũ… Thế mà cứ tự hào là quý tộc?

Sáng ngày 17 tháng mười một, các trung đoàn chế ngoại của đội cảnh vệ quý tộc được các trạm gác cho biết là đêm qua, quân tuần tra Thuỵ Điển tránh các đường hẻm đã men theo bờ biển lọt vào sau lưng họ, trên đường đi Revan. Thế là hàng ngũ xáo trộn, bất chấp lệnh của Boris Petrovich Seremetiev, họ bỏ Pihajogi, sợ bị cắt đứt với đại quân: Seremetiev phóng ngựa đuổi kịp các đơn vị đã bị hôn loạn, ông nắm lấy dây cương, gào thét, lấy roi quất cả người lẫn ngựa, nhưng những người đến sau cứ xô tôi ngựa của Boris Petrovich quay cuồng trong đảm loạn quân đang ào ào chạy trốn.

Ông chỉ tập hợp được vài đơn vị để bảo vệ hậu quân, ngăn không để một phần đoàn xe rơi vằo tay quân Thuỵ Điển. Quân Thuỵ Điển xuất hiện vào lúc mặt trời mọc, trên khắp các ngọn đồi đá, mình mặc áo giáp sắt, đầu đội mũ sắt có mui. Quân Thuỵ Điển không đuổi theo họ. Các trung đoàn quý tộc phi ngựa chạy trốn. Đến đêm, họ tới trước hàng rào của doanh trại Narva: Các trạm gác trên đồn luỹ, trong đêm tối, tường họ là quân địch, nổ súng. Đám kỵ sĩ điên cuồng thét lên: "Bạn đây bạn đây…" Toàn thể doanh trại ồn ào như một tổ ong.

Trung uý Pavel Yaguzinski được phép vào doanh trại bèn phi ngựa đến gặp Sa hoàng. Một trận gió lạnh buốt thổi ào ào. Các sĩ quan quý tộc, đã xuống ngựa, đứng ở bên kia hàng rào, trước cái cầu rút đã được kéo lên. Từ trên các hàng rào có tiếng gọi họ: "Nầy, các ngài quý tộc, sao các ngài chạy đến đây nhanh thế? Các ngài muốn đến hãm thành chăng, các ông bạn thân mến?". Khắp doanh trại, tiếng trống nổi lên, ánh lửa đi lại nhấp nhô, lính kỵ mã cầm đèn lồng phi ngựa chạy. Tại các trung đoàn và các đại đội, bên quân kỳ, sắc chỉ của Sa hoàng được đọc lên, báo tin nhà vua giao quân đội cho quận công quang vinh và bách chiến bách thắng Von Kroi. Mọi người lặng ngắt, bàng hoàng và lo sợ. Chẳng mấy chốc, tin đồn truyền đi là Sa hoàng đã rời khỏi doanh trại và quân Thuỵ Điển, binh lực hùng hậu, đóng ở cách đấy có năm dặm.

Không một ai ngủ được. Họ đốt lửa, ngọn lửa tan tác trước gió. Sáng tới, người ta đưa quân của Seremetiev sang bên cánh phải. Không được vào bên trong hàng rào, họ bày trận ngay bên bờ sông Narova ở mé thượng lưu phía trên thành phố, nơi dòng nước gào thét dữ dội ở chỗ thác đổ, giữa những hòn đảo nhỏ. Trời sáng rõ, không thấy quân Thuỵ Điển. Những đội trinh sát không phát hiện thấy địch đâu cả; quân của Seremetiev thì thề sống thề chết là địch đã đuổi họ bén gót từ Pihajogi.

Giữa tiếng kèn đồng rè rè om xòm, quận công Von Kroi, mặc chiếc bào lộng lẫy, gậy thống chế chống bên sườn và theo sau ông, cách nửa mình ngựa là các tướng Golovin, Trubetxkoi, Buturlin, hoàng tử xứ Imerexi và vương hầu Yakov Dolgoruki, đi một vòng doanh trại.

Quận công lấy cạnh bao tay vuốt vểnh bộ ria quặp, hô lớn với quân lính: "Chào các bạn dũng cảm! Chúng ta thề hy sinh vì Sa Hoàng!". Tại tất cả các trung đoàn, quân lệnh được đọc lên giữa tiếng trống rền:

"Đêm nay, một nửa quân dội sẽ phải súng ống sẵn sàng… Tang tảng sáng, mỗi người sẽ nhận được hai mươi bốn viên đạn. Khi mặt trời mọc, toàn quân sẽ đứng thành hàng và sau ba phát trái phá báo hiệu, nhạc sẽ cử, trống sẽ nổi và sẽ cắm tất cả cờ lên các công sự. Cách địch dưới ba mươi bước mới được nổ súng…".

Tối đến, gió xoay chiều sang hướng Tây và thổi từ phía biển vào. Trời đã rét. Lợi dụng đêm tối, tướng Thuỵ Điển Ribinh có hai kỵ binh đi theo, quấn dạ vào vó ngựa, bí mật lần tới hàng rào, đo bề sâu hào và bề cao luỹ của doanh trại quân Nga.

Aleksey Brovkin, bụng đói meo, gió thổi buốt thấu xương, đi đi lại lại trên bờ luỹ - ba bước đằng trước lại ba bước đằng sau, ngay bên lá cờ hiệu của đại đội.

Bờ luỹ chạy dài trên bảy dặm, binh lính đóng rất thưa. Tiếng kèn đồng vang lên, trống đánh dồn dập.

Súng đại bác, súng hoả mai đều nạp đạn sẵn, mồi bốc khói nghi ngút. Cờ bay phấp phới trước gió trên các công sự. Lúc đó vào hồi mười một giờ sáng

Aleksey thắt chặt dây lưng. Vị tổng tư lệnh mới không bỏ sót điều gì ngài chỉ quên có vấn đề nuôi quân.

Lâu nay binh lính và sĩ quan cấp dưới nhá toàn bánh mì khô mốc, dốc túi dốt để nhặt vụn bánh. Đêm hôm đó, quân lính chẳng được phát gì hết, kể cả bánh mì khô.

Họ đứng sừng sững trên bờ luỹ như bù nhìn giữ dưa. Đại đội của Brovkin chỉ còn tám mươi người khỏe mạnh.

Đã có một thời gian, Aleksey khao khát được chiến đấu, dẫn đại đội xông pha nơi lửa đạn, cướp cờ địch… "Cảm ơn Aleksey, ta thăng nhà ngươi lên cấp đại tá". Giờ đây hắn chỉ mong muốn có một điều: chui vào một cái hầm hôi thối nhưng ấm áp, nuốt một cà mèn cháo nóng bỏng

Mắt hấp háy trước gió, Aleksey thét người lính đứng gần đó nhất là Golikov:

- Làm cái gì mà đứng ngẩn ra thế? Đứng cho ngay ngắn nào!

Golikov không nghe thấy; gã so hai vai che manh áo rách tơi tả: nghểnhh bộ mặt có cái mũi nhọn hoắc lạnh cứng, tưởng chừng như gã đang trông thấy thần chết… Những binh lính khác cũng vậy, như đàn chó xù lông, nhìn cả về phía đồi Hecmansberg. Bên trên đồi giữa những đám mây đang lướt qua, mặt trời thấp lè tè xuất hiện rồi lại biến đi ngay. Giữa những gốc cây đã đốn và những cây phong trụi lá, lay động trước gió, những người mang nặng đang tiến bước. Người từ trong rừng đổ ra mỗi lúc một nhiều. Họ ném túi dốt và ba lô vác trên vai xuống đất rồi chạy về phía trước, sắp thành những hàng rộng và dày đặc. Những cỗ pháo do sáu ngựa kéo tới cỗ thì kéo thẳng xuống phía đồn luỹ trung tâm, những cỗ khác thì vượt qua suối phóng về phía những công sự vững mạnh của Vaide, những cỗ khác thì phi nước đại băng qua cánh đồng về phía bên phải. Sáu đội bộ binh xếp thành hàng trên đồi Hecmansberg. Kỵ binh từ trong rừng đổ ra sắp hàng đôi áo giáp sắt ánh lên nhờ nhờ. Aleksey cuống quít thét lên:

- Nổi hiệu trống cấp báo ngay!

Những hạ sĩ quan rậm ria vội nhảy choàng lên luỹ, họ kéo mũ ba cạnh xuống sát mắt đề gió khỏi thổi bay đi mất. Trống đánh rền. Leopondux Mirbac hoan hỉ chẳng hiểu vì sao, vừa trỏ vừa gọi Aleksey: "Trông kìa, tên cưỡi ngựa kia là vua Charles đấy?" Các đội quân Thuỵ Điển, hàng ngũ chỉnh tề và đều tăm tắp trông thật khủng khiếp, dường như chúng không phải là những con người mà là những sinh vật vô tri vô giác, bất tử, từ trên đồi tràn xuống, hàng ngũ chúng nửa lam nửa đen, lắc lư lay động… Xa xa trên một ngọn đồi, có năm sáu kỵ sĩ đứng; một kỵ sĩ người mảnh khảnh, đứng trước những người khác giơ tay vẫy: một số quân ky phóng ngựa về phía hắn rồi lại lao xuống đồi, phi nước đại về phía các đội quân.

Gió thổi uốn cong các cán cờ lớn cờ nhỏ trên luỹ, tiếng trống dồn nghe thật não lòng. Một đám mây tuyết xám xịt màu chì từ phía biển dâng lên nhanh ching che kín cả bầu trời. Bốn cỗ pháo có ngựa kéo phi tới và cách nào hai trăm bước thì quay ngang, chĩa nòng vào đại đội của Brovkin. Phần trước xe được tháo ra, những xe đạn màu xanh được đưa tới và cũng quay ngang.

Những tên lính vạm vỡ, quân phục màu lam thẫm, từ chỗ ngồi trên xe nhảy xuống và đứng ngay vào bên các cỗ pháo. Một đội bộ binh hàng ngũ thẳng tắp, chạy đến; nhiều người ve áo màu trắng, nhảy ra đứng trước

Những lưỡi kiếm vung lên lóe sáng, ra lệnh, hàng ngũ quân Thuỵ Điển dày đặc thêm tản ra hai bên khẩu đội pháo nằm rạp xuống đất, những tảng đất bay lên tung tóe

Aleksey lấy tay làm loa, thét to, át cả tiếng gió thổi: "Các trung uý… Hãy ra lệnh cho các hạ sĩ quan Hãy nói lại với binh lính… Chỉ nổ súng khi có lệnh, trái lệnh sẽ bị xử tử". Leopondux Mirbac, chân đi ủng vừa dài vừa to, chạy trên bờ luỹ y quát tháo bằng tiếng Đức, tay giơ gậy lên doạ… Fetka Mõm bẩn - rậm râu, gớm guốc, nom đúng là một con ngáo, dữ tợn nhe răng ra. Leopondux đánh vào đầu hắn. Gió thổi lật các vạt áo chẽn, một chiếc mũ bay tít lên cao.

Aleksey quay về phía khẩu đội pháo của hắn: "Bắn đi nhanh lên!" Cuối cùng, một tiếng nổ nặng nề, xé tai, vang lên… "Á! Cái bọn trời đánh nầy! Chúng không biết bắn…" Để trả đũa, bốn cỗ pháo Thuỵ Điển giật lùi lại và khạc lửa… Cách đấy nửa dặm, khẩu "Sư tử" và khẩu "Gấu" oai vệ lên tiếng như sấm nổ với kiểu cách riêng của chúng… "A, pháo ta bắn yếu quá". Bốn cỗ ngựa phi nước đại quay trở lại, các khẩu pháo được mắc vào và kéo đến gần luỹ hơn. Các pháo thủ Thuỵ Điển chạy theo súng; rồi lau nòng, nạp đạn và nhảy một bước tránh ra - hai tên bên bánh xe, tên thứ ba quỳ xuống, mồi cầm ở tay. Một tên, ve áo màu trắng, giơ cao thanh kiếm… Một loạt đạn nổ… Bốn quả đạn trúng vào rầm gỗ thông ở hàng rào: tiếng kim khí rít lên, gỗ vụn bay tung tóe. Aleksey lùi lại, ngã xuống. Hắn vội chồm dậy… Trong giây lát, nhưng rất rõ, chắc hắn sẽ nhớ suốt đời, hắn nhìn thấy: trên cánh đồng mấp mô đất tảng, một người trẻ tuổi, khẳng khiu như cái que, ngồi rất thẳng trên con ngựa xám phi nước đại dọc theo đường hào. Người đó đội chiếc mũ ba cạnh nhỏ; dưới mũ, một cái túi da nhỏ nẩy nẩy trên lưng, hai chân duỗi thẳng ra phía trước, không như kiểu người Nga, bàn chân thọc sâu vào bàn đạp tới gót, bộ mặt choắc, ngạo nghễ quay về phía quân Nga đang nổ súng bên kia rào; theo sau hắn, khoảng hai mươi quân giáp kỵ, cưỡi những con ngựa xương xẩu, phi thành hai hàng kép đều tăm tắp, đầu người nọ không hề vượt khỏi đầu người kia…

"Lạy Chúa, hãy nhủ lòng thương chúng con!" - Chính Golikov đã thốt ra tiếng kêu tuyệt vọng đó.

Đám mây thấp không mấy chốc phủ kín bầu trời. Trời tối sầm lại rất nhanh. Màn tuyết bao trùm cả doanh trại lẫn hàng ngũ quân giáp kỵ đang phi và các đơn vị Thuỵ Điển đang tiến bước. Giữa tiếng gió gào, đại bác bắn ình oàng, lóe lên những ánh lửa lập lờ. Hàng rào gỗ kêu răng rắc, vỡ tung ra từng mảnh. Những quả đạn rít điên cuồng bay qua đầu. Bão tuyết xoáy tít, một làn tuyết rơi chéo, lạnh buốt, táp vào mặt, bưng kín cả mắt. Chẳng còn trông thấy gì nữa: cả những việc xảy ra phía trước, bên kia hào, lẫn những việc đã bắt đầu từ mười lăm phút qua trong doanh trại.

Một tên lính của một đại đội khác, cắm đầu chạy như một thằng điên, đâm sầm vào Aleksey…, Aleksey ôm lấy hông hắn… Hắn kêu lên như người bị ma bắt: "Chúng ta đã bị phản!" Hắn vùng ra khỏi tay Aleksey rồi biến vào trong cơn bão tuyết. Lúc đó Aleksey mới nhận thấy, qua màn lốc tuyết, hình như có những mớ củi khô rơi tõm xuống hào. Vuốt mạnh tuyết bám vào mặt, Aleksey thét lên:

- Bắn! Bắn!

Dưới hào đã lúc nhúc những tên lính nhanh nhẹn. Lính thủ pháo Thuỵ Điển, tuyết táp vào lưng đã chạy đến, lấy sọt đất lấp đày hào rồi bước qua và chẳng cần đến thang, leo lên rào.

Aleksey còn trông thấy: sau khi nổ súng, Golikov lùi lại và đâm lưỡi lê ra phía trước… Một gã cao lớn, tuyết lấm tấm đầy người, nhảy qua rào, nắm lấy lưỡi lê: Golikov co khẩu súng lại, gã kia cũng kéo… Aleksey rít lên và vung kiếm đâm gã nầy một nhát xuyên qua người như chọc tiết lợn. Nhiều tên khác nhảy qua rào liên tiếp như thể cơn bão tuyết đẩy chúng tới.

Aleksey cầm kiếm đâm tới tấp, đâm vào không khí, đâm vào thịt mềm nhũn… Bỗng hắn bị một đòn đau nổ đom đóm mắt, tối tăm cả mặt mũi; đầu hắn, tất cả mặt hắn như bẹp gí xuống

Golikov không còn nhớ mình đã lăn xuống hào ra sao… Hắn bò lổm ngổm, một nỗi kinh hoàng thú vật thúc hắn… Có người nào đó vung hai tay chạy qua, hai gã Thuỵ Điển vai rộng, điên khùng đuổi theo, lưỡi lê lăm lăm trong tay… Golikov nằm ép xuống đất như một con bọ hung… "Ôi những con người mới hung dữ làm sao!" Hắn ngẩng đầu lên, tuyết ập vào đầy miệng hắn. Hắn chồm đứng dậy, loạng choạng, đâm sầm vào hai bóng người. Fetka Mõm bẩn, nằm đè lên Leopondux Mirbac, đang tìm cách cố bóp cổ hắn… Leopondux giật râu Fetka… "Mầy không thoát tay tao đâu, thằng quỷ sứ!" Fetka vừa rên lên, vừa lấy vai đè Mirbac xuống… Golikov bỏ chạy… "Ôi, những con người mới hung dữ làm sao!".

Đạo quân trung tâm của Thuỵ Điển - bốn nghìn quân thủ pháo - dữ dội đổ ập xuống đầu sư đoàn Artamon Golovin… Trận chiến đấu bên rào gỗ kéo dài mười lăm phút… Quân Nga tối tăm mặt mũi vì cơn bão, rã rời vì đói, mất hết tin tưởng vào cấp chỉ huy, không hiểu tại sao lại phải bỏ mình trong cánh địa ngục bão tuyết nầy, đã rút lui khỏi luỹ…

"Anh em ơi, chúng đã bán rẻ chúng ta… Đánh chết bọn sĩ quan đi!" Họ bắn loạn xạ, chạy lung tung trong doanh trại, người nọ dè lên người kia trong các chiến hào đầy ắp tuyết và trên những sọt đất bảo vệ các khẩu pháo. Họ đẩy lùi các trung đoàn của Trubetxkoi và cuốn họ theo. Hàng ngàn người chạy về phía các cầu, về chỗ bến qua sông.

Quân Thuỵ Điển không đuổi theo họ lâu, sợ bị lạc trong bão tuyết, giữa cái doanh trại mênh mông nầy.

Tiếng kèn đồng rè rè khẩn thiết gọi chúng trở lại ngay bờ luỹ. Nhưng một phần quân thủ pháo đã tới hàng rào cự mã - sau hàng rào nầy là đoàn xe… Bọn lính thủ pháo hét lên: "Mit Gottes Hilfel(5) Nhân danh Chúa", và nhảy vào chiếm đoàn xe lương thảo. Dưới những tấm vải gai phủ tuyết, chúng tìm thấy những thùng thịt muối đã thối và những thùng vodka. Trên một nghìn lính thủ pháo ở lì tại đó cho đến khi trận đánh kết thúc, bên những thùng rượu đã bị chọc thủng… Quân Nga chạy cuống cuồng giữa đám xe ngựa: người thì bị chém chết, người thì chỉ bị đánh đuổi.

Tiếp sau bộ binh, đội kỵ binh xông vào doanh trại qua cổng đã bị phá vỡ và lao thẳng đến pháo đài chính.

Hai khẩu đại bác "Sư tử" và "Gấu" bị chiếm ngay, pháo thủ bị chém chết. Viên chỉ huy Yakov Vintesievec bị thương ở đầu, nộp gươm hàng. Các khẩu đại bác quay nòng về phía Đông, nhả đạn vào các công sự của Vaide.

Ở đây quân Thuỵ Điển vấp phải một sự kháng cự quyết liệt; Vaide đã bố trí tất cả sư đoàn của mình bên các hàng rào gỗ thành bốn hàng dày dặc; bản thân ông cầm một ngọn giáo sĩ quan, tự tay đâm ngã những tên quân Thuỵ Điển đang leo lên. Binh lính, đứng sau, nạp đạn vào súng hoả mai, những người đứng trước bắn liên tục… Hào đầy xác chết và người bị thương. Khi đạn đại bác từ phía pháo đài chính bắn đến và khi mọi người nhận ra tiếng gầm của các khẩu "Sư tử" và "Gấu", Vaide liền phi ngựa lên bờ luỹ: "Anh em, hãy giữ vững trận địa!" Một viên đạn trái phá nổ ngay dưới chân ngựa; giữa đám tuyết bay tung tóe, trong làn khói mù mịt, mọi người trông thấy ngựa của ông chồm lên rồi ngã vật xuống.

Các trung đoàn kỵ binh của Seremetiev bị dồn về phía sông giữa các hàng rào của Vaide và khu rừng.

Những cơn lốc tuyết đập vào mặt mọi người; sau lưng họ dòng sông Narova gầm thét. Khu rừng xào xạc, đe doạ. Các kỵ binh không còn nhìn thấy gì, không còn hiểu gì hết. Về phía bên phải, từ xa vọng lại tiếng súng đại bác mỗi lúc một rền hơn… Gần ngay cạnh, trên các hàng rào, một loạt súng hoả mai nổ, tiếng kêu, tiếng rên la hấp hối ghê rợn đến nỗi tóc của con cái bọn quý tộc dựng đứng lên dưới mũ.

Boris Petrovich đứng ở trên đồi, giữa đoàn quân. Ông đã nhét chiếc ống nhòm vào túi. Ông chỉ lờ mờ nhìn thấy tai ngựa của mình… Không sao biết được tình hình xảy ra trong doanh trại. Ông chờ đợi mãi không thấy có lệnh của vị thống tướng. Hoặc ông nầy đã quên khuấy mất đoàn kỵ binh quý tộc, hoặc họ không tìm ra đoàn quân, hoặc một tai hoạ đã xảy đến.

Tiếng súng nổ vang bên cánh trái, chắc từ phía khu rừng bắn tới. Boris Petrovich nhướn mình trên bàn đạp lắng tai nghe. Ông gọi vương hầu trẻ tuổi Rostovski:

- Nầy anh bạn, hãy lấy bốn trăm quân kỵ, phi tới khu rừng và đánh bật bọn địch ra khỏi nơi đó… Với sự phù hộ của Chúa…

Vương hầu rét cóng trong bộ giáp sắt và chiếc mũ sắt, đáp lại điều gì không rõ và lao xuống đồi… Một khẩu đại bác từ khu rừng bắn ra. Một tiếng kêu vang lên, tiếng rên rĩ của một người hấp hối. Và đột nhiên, từ bên phải, bên trái và phía trước, một loạt súng hoả mai nổ, đạn bay vun vút. Boris Petrovich quay lại để ra lệnh: "Gươm tuốt trần, tiến lên. Nhờ ơn Chúa phù hộ…" Nhưng chẳng còn ma nào mà ra lệnh: ngựa nghẽo đang lùi cả lại, leo lên đồi… Hàng ngàn tiếng thét lên: "Hỏng rồi, hỏng rồi, chạy đi, vượt qua sông thôi". Boris Petrovich chẳng còn làm gì hơn được; để khỏi bị chết bẹp, ông cũng đành phải quay ngựa lại. Ông nhắm mắt, oà lên khóc nức nở, giật cương.

Những tiếng kêu gào, những tiếng thét man rợ. Đầu ngựa ngẩng cao nhấp nhô, bờm ngựa bù xù, lưng người lấm tấm tuyết, ào ào đổ xuống phía sông. Bờ sông dốc đứng, ngựa vùng vằng, khuỵu chân, lê mông, tụt xuống; những con ùa tới sau xéo lên những con trước, nhảy chồm qua những con đã ngã xuống… Trên dòng nước vàng khè, dưới màn tuyết mù mịt, quay cuồng những đầu ngựa, những mặt người đang nghẹn thở; những bàn tay giơ cao trên nước xoáy, co quắp chới với trong không khí… Thêm hàng trăm kỵ binh nhảy xuống sông Narova, bơi, giãy giụa giữa dòng nước chảy xiết, chết đuối.

Con tuấn mã của Boris Petrovich leo lên được một hòn đảo con, giữa dòng sông, và đứng đó một lúc, bụng thở phập phồng, rồi thận trọng, lại lao xuống nước nhe răng ra bơi và đưa chủ lên bờ bên kia.

Cơn bão tuyết phủ kín trận địa có lẽ còn nguy hiểm cho quân Thuỵ Điển nhiều hơn là đối với quân Nga. Sự liên lạc giữa các đội quân tấn công bị đứt, lính thông tin cuống cuồng trong trận lốc tuyết, uổng công tìm kiếm các tướng lĩnh và nhà vua. Kế hoạch táo bạo - đánh bật hai cánh quân địch bằng những cuộc tấn công dữ dội, rồi bao vây địch và dồn chúng lùi về phía thành dưới hoả lực của các pháo đài - kế hoạch nầy đã thất bại. Khu trung tâm của quân Nga bị chọc thủng ngay tức khắc, quân của Artamon Golovin đã hỗn loạn rút lui và biến mất trong cơn bão táp nhưng quân hai bên cánh đã chống cự quyết liệt không ngờ, nhất là bên cánh phải, nơi có các trung đoàn Xemionovski và Preobrazenski là những trung đoàn xuất sắc nhất.

Hơn ba tiếng đồng hồ đã trôi qua mà tiếng súng vẫn không ngớt. Tuyết quay cuồng rơi xuống rất dày.

Phải kết thúc thắng lợi trận đánh trước khi trời đổ tối. Nếu không, bốn tiểu đoàn quân Thuỵ Điển hiện đã lọt vào trung tâm doanh trại Nga, bị tiêu hao và mệt mỏi, có thể đến lượt mình sẽ bị bao vây và tàn sát, nếu quân Nga rốt cuộc dám xông ra khỏi hàng rào; theo một sự tính toán thận trọng, chúng hãy còn những đơn vị nguyên vẹn ở hai bên cánh khoảng mười lăm ngàn người.

Khi trận đánh bắt đầu, vua Charles chỉ huy ba tiểu đoàn quân giáp ky, đứng ở giữa các đạo quân của Xtenboc và Mayden để quan sát cuộc tấn công đồng thời vào trung tâm và vào cánh phải quân Nga. Chính ở đó nhà vua đã bất kỳ bị cơn bão ụp xuống. Các đơn vị tấn công đã biến mất sau một màn tuyết: thậm chí không còn trông thấy ngọn lửa ở họng các khẩu pháo. Vua Charles ngẩng đầu lên, nghiến răng, say sưa lắng nghe những tiếng ầm ầm của cuộc chiến đấu. Viên sĩ quan thủ pháo đã chọc thung khu trung tâm và đang đánh đuổi quân Nga về phía doanh trại. Vua Charles nắm lấy vai viên sĩ quan và thét vào tai hắn:

- Về nói với tướng Renxkjon, nhà vua ra lệnh ngừng đuổi địch, chiếm đóng pháo đài chính, chuẩn bị phòng ngự và đợi lệnh của ta.

Nhà vua phái hết lính liên lạc nầy đến lính liên lạc khác tới cánh phải gặp Slipenbac đang tấn công trận tuyến kiên cố của Vaide một cách vô hiệu quả.

"Hãy nói với tướng Slipenbac là nhà vua rất lấy làm lạ!". Vua Charles ra lệnh tiếp viện cho Slipenbac hai đại đội dự trữ, nhưng người ta không tìm thấy hai đại đội đó và không phái được viện quân đi. Quân Thuỵ Điển tấn công dữ dội vào hàng rào đã bị phá vỡ một nửa; tướng Vaide bị thương vì một mảnh đạn trái phá; quân Nga tiếp tục chống cự bằng bất cứ vật gì vớ được.

Nguy cơ mỗi lúc một tăng. Hôm trước tại hội nghị quân sự, tất cả các tướng lĩnh đều lên tiếng phản đối cuộc hành binh điên rồ trước thành Narva: với một vạn quân lính đói khát mệt lừ, lại phải vác nặng, cuộc tấn công diễn ra nhanh quá đến nỗi phải bỏ cả các đoàn xe quân lương lại, xông vào một đội quân năm vạn người nấp sau những công sự kiên cố… Như thế thật là liều lĩnh… Nhưng vua Charles đã nói: "Kẻ nào tiến công là kẻ ấy thắng: nguy hiểm làm sức mình tăng lên gấp bội, ngày mai các ngươi sẽ giải Sa hoàng Piotr về tới lều ta…". Nhà vua trình bày với các tướng lĩnh cách bố trí quân: nhà vua đã trù liệu trước tất cả mọi việc trừ cơn bão tuyết.

Dướn mình trên yên ngựa, người phủ đầy tuyết, vua Charles nghếch mũi lên, lắng nghe tiếng ồn ào của trận đánh. Nhà vua say sưa với mối hiểm nghèo. Ngay cả cuộc săn gấu ở khu rừng Kungxo cũng không thể bì được cái trò chơi nầy. Gió ầm ầm đưa lại những tiếng nổ từ cánh trái, nơi hai tiểu đoàn lính thủ pháo của tướng Lovenhop đang tấn công vị trí của các trung đoàn Xemionovski và Preobrazenski. Có thể nào, cả ở đó nữa, tại điểm quyết định nhất ấy, cũng chưa thu được thắng lợi sao?

Vua Charles quay lại nắm lấy dây cương ở đầu một con ngựa, Vì bão tuyết nhà vua không trông thấy cả ngựa lẫn người cưỡi, và hét to ra lệnh tiếp viện cho Lovenhop bốn đại đội dự trữ. Đầu con ngựa lắc mạnh, ngẩng lên rồi biến mất. Người ta cũng không tím thấy các đại đội đó và như thế là không có quân đi tiếp viện. Tiếng súng nổ ở cánh trái mỗi lúc càng thêm dữ dội. Một kỵ binh trắng toát từ trong cơn lốc tuyết nhảy ra.

- Tâu bệ hạ… Tướng Lovenhop xin tiếp viện.

- Ta đã phái đi bốn đại đội rồi kia mà… Lạ quá!

- Tâu bệ hạ… các hàng rào gỗ đã bị phá huỷ, hào đã bị sọt đất và xác chết lấp kín… Nhưng quân Nga cố thủ sau các chướng ngại vất cự mã… Chúng điên khùng vì sợ hãi và máu.. Chúng gào thét nguyền rủa và nhảy xổ vào mũi lê. Tướng Lovenhop đã bị nhiều vết thương và tiếp tục dẫn đầu quân lính, đi bộ chiến đấu.

- Chỉ đường cho ta!

Vua Charles thúc ngựa; cúi rạp xuống cố ngựa để chống lại tuyết và gió, nhà vua phi nước dại, bàn đạp chạm sát bàn đạp của viên sĩ quan, tiến về phía tiếng súng nổ, bên cánh trái. Gió rét như cắt, nhưng lại như reo lên trong lòng vua Charles… Say sưa với gió, tuyết và tiếng súng nổ ầm ầm… nhà vua thấy thèm muốn phóng lưỡi kiếm vào làn da thịt sống… Viên sĩ quan vừa thét lên cái gì đó vừa chỉ một vệt vàng trải dài trên tuyết ở phía trước mặt… Đó là lòng một con suối phủ tuyết. Vua Charles thúc gót vào bụng ngựa, con vật nặng nề vượt qua bãi tuyết vàng nhưng sa xuống một chỗ lầy; càng muốn ngoi lên nó lại càng thụt đít xuống sâu hơn và thở phì phì trong gió tuyết. Vua Charles nhảy xuống; chân trái nhà vua thụt vào lớp bùn quánh đến tận bẹn. Nhà vua giật mạnh chân ra khỏi chiếc ủng lớn, rơi mất cả mũ, cả kiếm, bò lồm cồm sang bờ bên kia; trên bờ, viên sĩ quan đã xuống ngựa, giơ tay ra, lôi nhà vua lên.

Cứ như thế, với độc một chiếc ủng và đầu trần, vua Charles leo lên con ngựa gầy gò đang run rẩy, mình phủ một lớp băng cứng rồi thúc con vật bằng chiếc đinh ngựa duy nhất, nhà vua phi nước đại về phía có tiếng súng nổ, những tiếng kêu man rợ, gần ngay đó. Con ngựa nhảy vọt qua các đống tuyết, đó là những người chết hoặc bị thương… Trước mặt nhà vua, những bóng người lờ mờ chạy đi chạy lại… Một khẩu pháo gầm lên, khạc lửa… Bỗng vua Charles trông thấy ngay bên cạnh, đám quân thủ pháo của mình, hàng ngũ lộn xộn; họ chống súng đứng đấy, vẻ mặt rầu rĩ, nhìn về phía xa xa, nơi bên kia bãi tuyết bị dẫm nhoe nhoét, đẫm máu, sau những xác chết, sừng sững những cọc chôn nghiêng và nhọn hoắc của các hàng rào cự mã. Sau hàng rào, quân Nga dày đặc như một bức tường, nghiêng ngả lay động… Chúng hò hét, điên cuồng, giơ nắm đấm và vung súng lên. Rõ ràng là một đợt tấn công vừa bị đánh lui.

Vua Charles thúc ngựa lại chỗ đám lính thủ pháo. Tiếng nhà vua hét: "Đưa ta một thanh kiếm" vang lên như một phát súng lục. Bọn lính thủ pháo quay lại, nhận ra vua Thuỵ Điển… Nhà vua ngồi trên yên, cúi xuống, giơ tay, mấy ngón tay xòe ra:

- Một thanh kiếm?

Một người giúi đốc một thanh kiếm vào tay nhà vua.

- Hỡi binh sĩ? Danh dự của vua các ngươi là ở đây, tại những hàng rào cự mã nầy… Các ngươi phải chiếm lấy Các ngươi hãy xô quân dã man hèn hạ kia nhào xuống dòng Narova. - Nhà vua vung kiếm, lập tức một tiếng kèn đồng vang lên giòn giã, rồi một tiếng kèn nữa, lại một tiếng kèn nữa mà người ta không trông thấy người thổi vì bão tuyết - Hỡi binh sĩ! Chúa và vua các ngươi đang ở đây, cùng với các ngươi! Ta dẫn đầu! Hãy theo ta!

Vua Charles phi nước đại xông tới, trên bãi tuyết đẫm máu. Những tiếng hét ghê rợn vang lên sau lưng nhà vua: "Nhân danh Chúa!" Từ phía bên kia hàng rào cự mã, tiếng súng bắn ra lẹt đẹt. Vua Charles nhằm một tên lính Nga to lớn như hộ pháp, cái đầu to cúi xuống, đang đứng giữa một lỗ hổng do đạn đại bác phá thủng ở hàng rào cự mã… Vua Charles cười gằn giật ngựa chồm lên: gã lính Nga nét mặt bỗng trở nên hung dữ phóng lưỡi lê vào ức ngựa như phóng một cái chĩa… Vua Charles nằm dài trên lưng ngựa, cảm thấy mình trôi tuột xuống; nhà vua gắng hết sức dướn người lên, đâm phập lưỡi kiếm vào ngực gã hộ pháp…

Nhưng vừa nhảy xuống đất, nhà vua loạng choạng. Chung quanh toàn là những tiếng thét, tiếng sắt loảng xoảng, tiếng đâm chẻm túi bụi, tiếng gẫy răng rắc.

Nhà vua bị xô đẩy, ngã xuống. Một chiếc ủng nặng nề dẫm lên lưng nhà vua gí nhà vua xuống tuyết… Nhưng ngay lập tức người ta nâng vua Charles dậy, xốc nhà vua đi. Đầu óc nhà vua rối bời, vua Charles tỉnh lại trên giá một khẩu đại bác, dưới một chiếc áo khoác của lính, hôi thối đến lợm mửa. Kèn nổi lệnh rut lui: Vua Charles hất tung chiếc áo, ngồi dậy.

- Cho ta đôi ủng, ta mất ủng rồi… ủng và ngựa.

Các trung đoàn xáo lộn của Golovin và Trubetxkoi, sợ bị cắt mất đường ra bến, chạy ra bờ sông và lao lên trên chiếc cầu ghép bằng thuyền, người đông đến nỗi chiếc cầu phao võng xuống: dòng nước vàng khè của sông Narova, nổi sóng to vì gió Tây, tung tóe qua lan can cầu. Ở đó, trong dòng nước ngầu bọt dưới màn tuyết, xác người, xác ngựa của đội kỵ binh Seremetiev trôi lềnh bềnh, bị chết đuối khi qua sông, cách đó năm dặm về phía thượng lưu: sóng dồn xác người lại thành đống dọc chiếc cầu đã võng xuống. Đám người gào thét từ bờ thúc tới. Chiếc cầu chòng chành võng thêm về bên phải, nước tràn qua các tấm ván lan can gẫy răng rắc, thừng gai bắt đầu đứt, các nhịp cầu ở đoạn giữa hoàn toàn bị ngập, vỡ tung. Những người ở trên cầu ngã xuống dòng nước gầm thét, nơi xác người xác ngựa đang quay lộn. Tiếng kêu la vang lên nhưng phía sau, mọi người vẫn cứ xô tới. Binh lính ngã xuống sông Narova hàng trăm người cho đến khi nửa chiếc cầu bị gãy đôi dạt vào bên bờ lầy bùn.

Xa xa, gần dòng sông, sừng sững chiếc lều của quận công Von Kroi, phía sau các trung đoàn Preobrazenski và Xemionovski. Một cuộc chiến đấu ác liệt diễn ra đã hơn hai tiếng đồng hồ trên các chướng ngại vật cự mã phía Nam và phía Tây doanh trại. Không tài nào chỉ huy ra lệnh được trong cái địa ngục tuyết nầy… Trong lều hai tay ôm đầu, đại tá Blumbec béo phệ, chỉ huy trung đoàn Preobrazenski đang ngồi ở bàn. Thỉnh thoảng hắn lại thở hồng hộc. Trước mặt hắn, Halac âu sầu nhấp nháy cặp mi, nhìn cây nến, bình thản đợi lúc phải chìa đốc gươm, cúi đầu chào nộp gươm cho một sĩ quan Thuỵ Điển.

Ông quận công bước vào lều, chiếc áo cầu bằng dạ nai khoác ngoài áo giáp, lấm tấm tuyết: lưỡi trai chiếc mũ sắt hất lên, ria thõng xuống như thạch nhũ, cặp môi run run:

- Quỷ đi mà dẫn bọn Nga chó lợn nầy ra trận? - y thốt lên. - Thiếu tá Cuningam và thiếu tá Gaxt đã bị bóp cổ chết trong hầm của họ… Đại uý Vanbrec thì bị cắt cổ chết lăn ra kia, chỉ cách lều nầy độ mười lăm bước… Sa hoàng giao cho ta cái đạo quân nầy là khôn ngoan lắm! Thật là một đám súc sinh!

Halac vội vã đứng dậy và vạch bức thảm che lối vào. Một cơn lốc tuyết ập vào trong lều. Tiếng ồn ào của một đám đông hàng ngàn người át cả tiếng súng.

Quận công Von Kroi lao ra khỏi lều. Phía dưới, người ta nhận rõ hình thù chiếc cầu bị sóng đánh dạt vào bờ, nhiều người đang la thét. Bên phải nơi hàng rào của doanh trại đâm xuống sông, người đông vô kể, cuống cuồng nhốn nháo

- Mặt trận trung tâm đã bị chọc thủng, - Halac, nói, - đó là các trung đoàn của Golovin

Binh lính leo lên hàng rào, một vài nhóm lẻ tẻ chạy về phía lều.

- A, trời ơi! - quận công kêu lên. - Lên ngựa, các ngài! - y hất bỏ chiếc áo cầu bằng da nai, bộ áo giáp làm y khó cử động. - Giúp ta với, trời ơi!

Quận công Von Kroi, Halac, và Blumbec, lên ngựa, đi xuống phía sông và men theo sông lầy lội, nặng nề phi ngựa, về phía Tây, phía quân Thuỵ Điển đang nổ súng, để tự nộp mình làm tù binh, đề tự cứu lấy tính mạng họ đang bị đám tàn quân điên khùng đe doạ.

***

Đêm đã xuống. Gió đã dịu, tuyết mềm nhũn rơi xuống dày đặc. Thỉnh thoảng lại đoành một tiếng súng nổ đơn độc. Một cảnh tĩnh mịch như ở nghĩa địa bao trùm nơi đóng quân của người Nga. Không một ngọn lửa… Riêng ở khu trung tâm, tại đoàn xe quân lương chúng đã chiếm được, bọn lính thủ pháo Thuỵ Điển say khướt, đang hát ầm ĩ, giọng ồ ồ. Từ những thùng gỗ đang cháy, ngọn lửa bốc lên chiếu sáng màn tuyết trắng đang dần dần phủ kín bọn lính đã say mềm nằm bất tỉnh và các xác chết.

Artamon Golovin, Trubetxkoi, Buturlin, Buturlin, hoàng tử xứ Imerexi và Yakov Dolgoruki họp hội nghị.

Mười đại tá, trong số đó có con danh tướng Gorden và con trai của Franx Lơfo, các trung tá, thiếu tá, đại uý, trung uý - tất cả tám mươi sĩ quan chỉ huy - cưỡi ngựa hoặc đi bộ, tụ tập trước lều, nơi các vị tướng đang họp. Người ta vừa mới cử người đi điều đình với vua Charles - vương hầu Kozloski và thiếu tá Pien - nhưng họ đã rơi vào tay binh lính của họ, những người nầy nhận ra họ và họ đã bị giết chết.

Trong lều, dưới ánh lửa một thanh củi nhỏ, Artamon Golovin nói:

- Các chiến luỹ đã bị chọc thủng, ông thống tướng đã chạy trốn. Cầu gãy hết, các xe chở thuốc súng bị quân Thuỵ Điển chiếm mất cả… Ngày mai, ta không thể tiếp tục chiến đấu được nữa… Nhờ đêm tối, chừng nào quân Thuỵ Điển chưa trông thấy thảm hoạ của ta thì ta còn có thể dành được ở vua Charles những điều kiện rộng rãi, cứu lấy vũ khí và binh lính của ta… Ivan Ivanovich - ông cúi chào Buturlin - ông hãy đến gặp vua Thuỵ Điển và nói với nhà vua là để tránh đổ máu, - dòng máu của những người theo đạo Cơ đốc, - chúng ta muốn hai bên cùng rút, ta thì trở về lãnh thổ của ta, còn nhà vua thì trở về đất nước của nhà vua!

- Thế còn đại bác? Phải nộp ư? - Buturlin hỏi, giọng khàn khàn.

Không ai lên tiếng trả lời, các vị tướng cúi gằm mặt xuống. Khuôn mặt của Golovin, con người vốn kiêu hãnh, co dúm lại, vì đau khổ. Yakov Dolgoruki, ngăm ngăm đen, môi dày, vừa nói vừa nhướn cao cặp lông mày.

- Việc gì phải dài dòng vô ích… Nhục nhã đến thế nầy là hết mức rồi, còn gì mà xấu hổ nữa… Ta đầu hàng thôi.

Buturlin bật viên đá lửa của hai khẩu súng ngắn đánh cách một cái, đút súng vào thắt lưng, kéo mũ sụp xuống tận mất và bước ra khỏi lều:

- Lính kèn!

Một sĩ quan chạy lại:

- Thế nào, Ivan Ivanovich, ta hàng sao? Ivan Ivanovich, chúng tôi không sợ chết… Nhưng chết vì chính tay quân mình thì thực là khổ tâm

Vua Charles và các tướng lĩnh tiếp Buturlin tại một cái ấp cách nơi quân Nga đóng một dặm. Cũng như quân Nga, quân Thuỵ Điển lo ngại cho ngày hôm sau.

Sau khi hoạch họe để làm mẽ, họ đồng ý để toàn bộ quân Nga vượt qua trở lại sông Narova với vũ khí và cờ xí nhưng phải để lại đại bác và xe lương thảo. Để làm tin, họ buộc phải đưa tất cả các tướng tá và sĩ quan Nga đến ấp nầy, còn quân lính thì họ để mặc cho trở về nhà, tuỳ theo lượng Chúa… Buturlin muốn thảo luận. Nhưng vua Charles nói với nụ cười chế giễu:

- Chính vì tình nghĩa với người anh em của ta là Sa hoàng Piotr mà ta cứu vớt các vị tướng lĩnh lẫy lừng của ông ta khỏi cơn cuồng giận của quân lính. Ở Narva, các ngài sẽ yên ổn hơn và được ăn uống no nê hơn là ở trong quân đội các ngài.

Đành phải nhận tất cả các điều kiện. Một đơn vị quân giáp kỵ Thuỵ Điển phi ngựa đi tìm các con tin.

Công binh Thuỵ Điển đốt những đống lửa ở ngoài trời, và bắt tay ngay vào việc dựng một chiếc cầu để tống khứ quân Nga sang bên kia sông càng sớm càng hay. Các trung đoàn Xemionovski và Preobrazenski rời khỏi nơi đóng quân trước tiên: họ vượt qua cầu với cờ xí và vũ khí trong tiếng trống đánh: tất cả quân lính, cao lớn, ria rậm, bước đi, vẻ mặt rầu rĩ. Họ khiêng thương binh trên vai. Khi sư đoàn Vaide sắp sửa qua sông, quân giáp kỵ Thuỵ Điển tiến lại gần, hầm hầm đòi phải nộp vũ khí. Quân Nga vừa nguyền rủa chửi bới vừa vứt súng xuống đất. Còn các trung đoàn khác thì chúng chỉ nổ súng xua đuổi.

Tang tảng sáng, tàn quân Nga gồm bốn mươi lăm ngàn người - đói khát, chân không giầy, không người cầm đấu, lộn xộn bước đi trên con đường về. Các pháo đài của thành Ivan-gorod bắn theo vài quả trái phá.

Chú thích:

(1) Con lợn (tiếng Đức).

(2) Các bạn.

(3) Đơn vị gồm một trăm quân kỵ.

(4) Nhân danh Chúa (tiếng Đức).

(5) Nhân danh Chúa.