Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 135

Mùa xuân năm 1702, một chiếc tàu đưa đến Arkhagensk mười người thợ cả chuyên xây dựng cửa cống do Andrey Artamonovich Matveev đã mộ ở Hà Lan với giá đắt như vàng. - mười bảy rúp hai mươi kopeik một người một tháng, kể cả ăn - Người ta phái một nửa số thợ cả đó đến gần Tula, bên hồ Ivanovo, để xây dựng ba mươi mốt cửa cống bằng đá giữa sông Đông và sông Oka, trên sông Upa và sông Sat - như đã dự định từ năm trước - Còn những thợ cả khác thì đến Vysni Volotsok để xây dựng một cửa cống giữa sông Tveritxa và Msta.

Cống Vysni Volotsok sẽ nối liền biển Kaxpien với hồ Ladoga, các cống ở Ivanovo thì nối liền hồ Ladoga và toàn thể lưu vực sông Volga với Hắc Hải.

Vua Piotr lúc đó ở Arkhagensk, nơi đây người ta đang xây dựng công trình phòng thủ cửa sông Dvina và đóng tàu cho hạm đội Bạch Hải. Các nhà nông nghiệp địa phương đã kể cho nhà vua nghe là từ lậu người ta đã biết con đường đi từ Bạch Hải đến hồ Ladoga, qua sông Vyk, hồ Onega và sông Xvia. Đường đi khó khăn, nhiều quãng phải khiêng hàng trên vai, lại có nhiều thác. Nhưng nếu đào kênh và đặt cửa cống đến tận hồ Onega thì tất cả các nhà buôn ở bờ biển Bạch Hải sẽ chuyển thẳng được hàng hoá của họ đến tận hồ Ladoga.

Ba con đường lớn từ ba biển tới đều đổ vào hồ Ladoga: đường sông Volga, sông Đông và sông Xvia. Biển thứ tư - biển Baltic - bị ngăn cách với hồ Ladoga bởi con sông Neva, nơi đây có hai pháo đài Noterbo và Niensanz bảo vệ. Kỹ sư Hà Lan Ixaac Abraham, vừa nói vừa chỉ vào bản đồ cho vua Piotr thấy: "Cho đào kênh với cửa cống, bệ hạ sẽ làm sống lại những biển đã chết và hàng trăm con sông, nguồn nước của tất cả đất nước bệ hạ sẽ đổ vào dòng sông lớn Neva và sẽ đưa các tàu của bệ hạ ra đại dương mênh mông".

Kể từ mùa thu 1702, tất cả mọi cố gắng đều về phía đó, hướng vào công cuộc chinh phục sông Neva.

Apraxin, con trai vị thuỷ sư đô đốc, đã tàn phá xứ Ingri suốt mùa hạ, tiến tới sông Izora nước chảy xiết, uốn khúc trên cánh đồng duyên hải ảm đạm và trên bờ con sông đó, đã đánh bại tướng Thuỵ Điển Gronhior và dồn hắn về phía đồi Dudechev. Từ Dudechev, viên tướng Thuỵ Điển đã tiu nghỉu rút về bên kia sông Neva và đóng trong thành Niensanz, trên sông Okhotka.

Apraxin dẫn đầu đạo quân, tiến về hồ Ladoga và bày trận trên bờ sông Naxia. Boris Petrovich Seremetiev, từ Novgorod tới, cũng tiến về phía đó, với rất nhiều cỗ pháo và xe lương thảo. Vua Piotr với năm tiểu đoàn thuộc các trung đoàn Xemionovski và Preobrazenski, từ Arkhagensk tới vịnh Onega và đổ bộ lên bờ hồ phẳng lì, cách làng ngư dân Niucsa không xa bao nhiêu. Từ đó, nhà vua cử đại uý Aleksey Brovkin đến một tu viện razkonic ở ngay cửa sông Vyk tại Xoraka. (Hồi mùa hạ, Ivan Artemist đã đánh đổi được con trai mình với một trung tá Thuỵ Điển bị bắt làm tù binh; lão đã thân đến Narva và đã phải trả thêm ba trăm florin). Aleksey đi thuyền suốt dọc sông Vyk để xét xem có thể xây được các cửa cống không.

Từ Niucsa quân đội tiến về phía Povenez qua hồ Pun và giáo khu Vozmoxamma, qua những đường rừng, đường đắp bằng sọt đất, qua nhiều cầu. Viên đội Sepotov đã xây dựng con đường nầy trong ba tháng; để làm con đường đó, hắn đã huy động nông dân và các tu sĩ tại gia ở Kem, ở đại xã Xumi, ở các tu viện và các nơi ở ẩn của những người razkonic. Binh lính kéo hai chiếc du thuyền có đầy đủ buồm cột, đặt trên những khúc gỗ tròn. Họ vượt qua các bãi lầy đầy cây cối mục nát, có những đàn muỗi vo ve như sáo thổi; những tảng đá lớn phủ rêu non như khoác áo cầu lông. Mọi người trông thấy hồ Vyk kỳ diệu với vô số hòn đảo cây cối um tùm, nhô lưng lởm chởm lên trên mặt nước tràn ngập ánh nắng, nom như những quái vật vùng biển. Bầu trời nhợt nhạt không một gợn mây, hồ và bờ hồ vắng ngắt, tựa hồ mọi sinh vật đều ẩn náu cả trong rừng sâu.

Cách con dường chiến lược khoảng mười dặm, tại tu viện Daniel ở Vygoresk, người ta hát lễ đêm ngày như trong Tuần Khổ nạn. Đàn ông, đàn bà, mặc áo liệm, quỳ xuống cầu nguyện, nến luôn luôn cháy sáng không lúc nào tắt.

Bốn cánh cổng được khoá chặt; rơm và nhựa thông đã được chuẩn bị sẵn sàng, trong nhà những người giữ cửa và ở bên các phòng nguyện. Trong những ngày đó, thánh lão Nectari rời khỏi nơi ẩn dật. Sau khi thiêu chết đám con chiên, lão đã bỏ chạy: không còn việc gì làm, lão đến ở tại tu viện. Nhưng Andrey Denixov vốn chẳng ưa gì lão, không để lão đến gần ai. Lão tức giận, phát nguyện sẽ im hơi lặng tiếng rồi chui xuống hố, ở lỳ đó trong hai năm không hé miệng. Ai đến gần hố phủ cây sào và cỏ lão già lại ném phân ra. Ngày hôm ấy tuy không được phép, lão đã ra mắt dân chúng - râu lão mọc dài đến tận đầu gối, chiếc áo khoác ngoài bị sâu bọ cắn thủng lỗ chỗ, để hở xương sườn vàng khè. Giơ hai cánh tay gầy đét lên trời, lão kêu to: "Andriuska Denixov đã bán Chúa lấy bánh nhồi nấm… Các con còn đợi gì? Đích thân Quỷ vương sẽ đến tìm chúng ta với hai chiếc tàu đặt trên đế có bánh lăn… Chúng sẽ chất các con lên tàu như đàn lợn và sẽ dẫn các con xuống địa ngục. Các con hãy nghĩ cách cứu vớt linh hồn… Đừng có nghe Andriuska Denixov… Hãy nhìn vào cánh cửa sổ nầy xem cái mõm nó đã sưng lên như thế nào… Sa hoàng Piotr đã gửi cho nó một cái bánh nhồi nhân…".

Andrey Denixov nhận thấy tình thế xoay ra bất lợi và có thể có kẻ thực sự muốn chết thiêu, bèn chửi rủa lão già qua cửa sổ phòng kín: "Nectari, hẳn là ở trong hố, ngươi đã trở nên hoàn toàn rồ dại. Ngươi chỉ biết có thiêu người, ngươi muốn thiêu cả thiên hạ… Sa hoàng không đụng gì đến ta, nhà vua cứ việc đi qua không dừng lại, ta sẽ sống yên ổn ở nhà ta… Còn về chuyện bánh nhà ngươi mắng nhiếc ta, thì ròng rã suốt đời ngươi, ngươi còn ăn nhiều hơn ta. Ta biết ban đêm ai đã mang gà giò đến hố cho ngươi rồi, ngươi đã ăn hết cả gà của tu viện, trong hố còn đầy xương kia".

Vài người chạy đi kiểm tra những lời nói đó: quả thật có xương gà vùi trong một góc hố. Mọi người bối rối hoang mang. Andrey Denixov bí mật rời khỏi tu viện; cưỡi một con ngựa tốt, hắn vượt qua sông, đi tìm quân đội: hắn tìm được nhờ có ánh lửa đóng trại ngoài trời, tiếng ngựa hí và tiếng kèn đồng vang vang trong buổi hoàng hôn tranh tối tranh sáng.

Vua Piotr tiếp Andrey Denixov trong một lều vải: nhà vua đang ngồi với các sĩ quan bên bàn; ai nấy đều hút tẩu để xua muỗi. Trông thấy con người lực lưỡng mặc áo thầy tu ngắn và đội mũ trùm đầu, vua Piotr khẽ cười:

- Chào Andrey Denixov, ngươi có điều gì tốt lành nói với ta nào? Bọn các ngươi vẫn nhất định tự vệ chống lại ta bằng cách làm dấu với hai ngón tay chứ?

Theo lời người ta đã dặn, Denixov ngồi xuống bên bàn không nhăn nhó và chỉ xua khói thuốc lá khi khói bay đến gần mũi; hắn nói, cặp mắt trung trực, trong sáng nhìn chằm chằm vào mặt vua Piotr:

- Muôn tâu đại đế chí tôn Piotr Alekseevich… Chúng thần khởi sự tại một nơi hoang dã, đủ các hạng người đã tới nơi đây. Chúng thần đã buộc họ phải phục tùng, người thì bằng vuốt ve mơn trớn, người thì bằng cách làm cho họ sợ hãi. Chúng thần đã nếu tên bệ hạ để đe doạ, xin bệ hạ tha thứ cho… Trong các sự nghiệp lớn, không thể nào không có lầm lẫn được. Thôi thì cái gì cũng có một chút, thậm chí có cả những điều nên quên đi thì hơn.

- Và giờ đây, bọn các ngươi làm gì? - Vua Piotr nói.

- Giờ đây, muôn tâu đại đế, cơ sở làm ăn của chúng thần đã vững chắc. Chúng thần đã phá rừng được hơn năm trăm dexiatin đất cày bừa và ngần ấy đồng cỏ. Đàn gia súc có một trăm hai mươi bò cái. Chúng thần có nơi đánh cá, có xưởng sấy, xưởng thuộc da và xưởng nện da. Chúng thần có hầm mỏ, với những thợ mỏ và thợ rèn đến ngay ở Tula cũng không có.

Piotr Alekseevich không cười nữa; nhà vua hỏi rất nghiêm chỉnh: quặng gì và ở đâu? Khi được biết có quặng sắt bên bờ hồ Onega và ngay cách Povenez không xa, một pud quặng có thể lấy ra được một nửa pud sắt, nhà vua rít tẩu thuốc liên tiếp:

- Thế nào, bọn người không cần cha cố kia, các ngươi muốn gì ta?

Denixov suy nghĩ rồi trả lời:

- Tâu Đại đế, bệ hạ cần sắt cho quân đội. Bệ hạ cứ ra lệnh cho chúng thần, chúng thần sẽ dựng các lò đúc và lò rèn ở nơi thuận tiện nhất. Sắt của chúng thần tốt hơn sắt Tula và giá rẻ hơn… Akinfi Demidov ở Ural đòi những năm mươi kopeik

Nhà ngươi nói láo, ba mươi lăm!

- Thì vâng, chúng thần cũng vậy, chúng thần cũng xin ba mươi lăm kopeik. Nhưng Ural thì xa mà chúng thần thì ở gần… Ở đây còn có cả quặng đồng. Rừng già rải rác quanh Povenez trên các ngọn núi Medvedi, gỗ đó có thể làm cột buồm cao bốn mươi arsin, gõ vào kêu coong coong. Khi sông Neva đã thuộc về bệ hạ, thần sẽ thả bè gỗ sang Hà Lan. Chúng thần chỉ ngại có một điều; các cha cố và các thơ lại… Chúng thần không muốn giây với họ… Xin bệ hạ hãy tha thứ cho thần biết sao nói vậy… Xin bệ hạ hãy để chúng thần sống theo sở thích… Những việc đang xảy ra thật là kinh khủng… Tại tu viện, ngày hôm nay là ngày thứ ba mọi người bỏ việc; họ mặc áo liệm và hát thánh ca. Gia súc chẳng được ăn uống gì, rống lên trong chuồng. Nếu bệ hạ cho một cha cố mang thập ác và bánh thánh đến chỗ chúng thần thì mọi người sẽ chạy trốn hết không hề ngoái cổ lại… Không thể nào giữ được họ! Họ đều là những người từng trải, đã từng khổ cực. Họ sẽ trốn vào rừng sâu và cơ sở làm ăn của chúng thần thế là đi đứt!

- Lạ thực - vua Piotr nói. Nhưng tu viện nhà ngươi có nhiều người không?

- Năm nghìn người làm việc, cả đàn ông lẫn đàn bà. Người già thì nghỉ ngơi và trẻ sơ sinh.

- Họ đều được tự do cả chứ?

- Họ đã trốn chế độ nô lệ.

- Ta có thể dùng các ngươi làm gì được? Được, hãy cởi bỏ áo liệm ra. Cứ việc cầu nguyện và làm dấu với hai ngón tay, một ngón cũng được, nhưng trên toàn bộ cơ sở kinh doanh của các ngươi, các ngươi phải đóng thuế gấp đôi cho ta.

- Chúng thần xin vui vẻ tuân theo.

- Ngươi sẽ đưa các thợ cả đến Povenez, loại thợ đóng tàu giỏi ấy. Ta cần loại tàu nhỏ chèo tay và xuồng khoảng năm trăm chiếc.

- Chúng thần xin vui vẻ làm hầu bệ hạ.

- Thế thì hãy uống rượu mừng ta, Andrey Denixov.

Vua Piotr cầm lấy cái bình bằng sắt tây, rót đầy vodka vào chén, và khẽ gật đầu đưa mời Denixov.

Denixov tái mặt. Cặp mắt sáng trợn lên. Nhưng hắn đứng dậy một cách đĩnh đạc, khoát rộng tay chậm rãi làm dấu với hai ngón tay rồi cầm lấy cốc rượu và nốc cạn. Hắn bỏ mũ ra và lau đôi môi đỏ.

- Xin cảm ơn bệ hạ.

- Và bây giờ hãy nếm thử thứ khói nầy.

Vua Piotr đưa tẩu của mình cho hắn, đầu tẩu ướt nước rãi chìa ra phía trước. Lần nầy, một nụ cười lóe lên trong cặp mắt Denixov, hắn thản nhiên định cầm lấy tẩu Nhưng vua Piotr gạt tay hắn ra.

- Còn những nơi… - Nhà vua lại nói như không có gì xảy ra - Còn những nơi nhà ngươi sau nầy tìm thấy quặng và tất cả đất đai xung quanh, cần bao nhiêu cứ lấy ngần ấy; hãy do đạc những vùng đó rồi đóng cọc đánh dấu, Ngươi hãy viết thư về vấn đề nầy cho Viniux ở Moskva. Ta sẽ nói với Viniux không thu thuế các mỏ và các lò đúc của các ngươi, trong mười năm

Denixov nhướn lông mày:

- Chưa đủ!

- Thôi được. Trong mươi lăm năm. Còn về giá sắt, ta sẽ thoả thuận với nhau sau. Khởi công ngay đi, đừng chậm trễ. Nếu nhà ngươi cần nhân công, hoặc cái gì khác, cứ viết thư cho Viniux. Nhưng đừng có hỏi tiền ta… Cạn một cốc nữa đi, thánh nhân…

***

Cuối tháng chín, vào ngày tiết trời xấu, sau khi đã hội nhau trên bờ sông Naxia, ba đạo quân tiến về Notebo. Toà thành cổ nầy sừng sững trên một hòn dảo, giữa sông Neva, nơi dòng sông thoát ra khỏi hồ Ladoga. Muốn tiến vào dòng sông bằng hai nhánh của nó, tàu bè phải đi qua trước mặt thành, cách các pháo đài mười xagien, ngay trước họng súng đại bác.

Các đạo quân tiến vào mũi đất trước Notebo. Qua những đám mây nặng trĩu bay là là, người ta trông thấy các tháp đá với những chong chóng xem chiều gió trên mái tháp hình nón, Tường thành cao ngất và vững chắc quá đến nỗi binh lính Nga đào các đường hào để tiếp cận và các công sự cho pháo ở chỗ mũi đất, chỉ thở dài sườn sượt. Thời dân miền Novgorod xây dựng thành nầy, không phải ngẫu nhiên mà họ gọi nó là Oresek (hạt dẻ); không dễ gì mà gậm được nó.

Quân Thuỵ Điển hình như đang suy nghĩ lung. Không thấy bóng một ai trên tường thành. Mây u ám phủ kín các mái nhà bằng chì. Bỗng trên vọng lâu của toà lâu đài lá cờ hoàng gia có hình con sư tử được kéo lên đỉnh cột, phấp phới bay trước gió… Một khẩu pháo nặng gầm lên trong họng súng bằng đồng đen: viên đạn xèo xèo rơi tõm xuống bùn, ở mũi đốt, trước các đường hào tiếp cận. Quân Thuỵ Điển nhận nghênh chiến.

Hữu ngạn sông Neva phía bên kia thành, được phòng thủ vững chắc; từ phía hồ khó mà tới đó được vì có các bãi lầy. Từ lâu, trước khi đoàn quân tới Notebo, người ta đã mở một con đường xuyên rừng bên tả ngạn, đi từ hồ qua mũi đất tới sông Neva. Giờ đây, hàng ngàn binh lính dùng dây cáp kéo các tàu bè trên hồ Ladoga lên bộ, băng qua đường rừng rồi lại hạ thuỷ xuống sông Neva phía dưới thành. Năm mươi người nắm đầu dây cáp kéo, còn những người khác thì đỡ hai bên mạn để sống tàu trườn trên các khúc gỗ tròn. "Dô ta! Nào, cùng kéo nào!", vua Piotr hét to. Nhà vua đã cởi bỏ áo chẽn, sơ mi ướt đẫm mồ hôi, mạch máu căng phồng trên cái cổ dài ngoẵng thắt một chiếc ca vát quăn queo: Nhà vua bị thương ở mắt cá vì bị lọt chân vào giữa các rầm gỗ. Nhà vua nắm đầu một sợi dây cáp trợn mắt: "Dô ta! Nào, kéo!" Mọi người từ hôm qua chưa được miếng nào vào bụng; tay họ đã rớm máu. Nhưng tên quỷ sứ nầy cứ hùng hục, la hét, chửi rủa, đánh đập, cứ kéo… Đến đêm, năm mươi chiếc thuyền lớn đã được kéo đến sông Neva và hạ thuỷ; trên thuyền phía mũi và phía lái có những sàn phẳng cho lính mang súng trường. Mọi người không còn sức ăn uống nữa, họ nằm vật xuống nền rêu ẩm ướt, ngả lưng lên các mô đất lăn ra ngủ.

Tang tảng sáng, tiếng trống đã khua vang. Các trung uý lay người của mình dậy. Có phải lệnh phải lắp đạn vào súng, cất hai gói thuốc súng vào dưới lần áo sơ mi (để giữ thuốc khỏi bị nước mưa) và ngậm hai viên đạn trong mồm. Quân lính lấy vạt áo chẽn che quy-lát, leo lên các sàn gỗ phẳng của thuyền đang tròng trành.

Sóng vỗ mạnh. Lợi dụng đêm tối, người ta chèo gấp vượt qua dòng sông chảy xiết để sang bên hữu ngạn. Khu rừng bên đó xào xạc. Quân lính nhảy lên các bụi sậy. Các sĩ quan vừa rủa thầm vừa tập hợp các đại đội của họ.

Mọi người chờ đợi. Trời lộng gió, ánh bình minh lóe lên trông như những dải màu hồng tươi mờ mờ dưới làn sương mù đang tan. Trên mặt sông xám như chì, một chiếc thuyền chèo tay tới sát bờ, vua Piotr, Melsikov và Kornigxeg nhảy lên. (Sứ thần xứ Xăc xin tham dự chiến dịch với tư cách tình nguyện, người ta đã cắt hẳn làm tuỳ viên của Sa hoàng). Những tiếng nói kéo dài vang lên: "Chú… ý… ý!". Vua Piotr bám vào bụi cây, leo lên bờ sông dốc người. Gió thổi lật vạt áo chẽn, nhà vua bước đi, bóng dài nghêu lờ mờ; binh lính vội vã theo sau. Bên trái nhà vua là Melsikov, đeo súng ngắn; bên phải là Kornigxeg. Đột nhiên, họ dừng lại. Hàng lính đi đầu tiếp tục tiến vượt quá họ. Vua Piotr ra lệnh:

- Súng lên vai! Lên cò! Từng hàng bắn!

Đá lửa lách cách nổ dữ dội suốt dọc hàng quân… Hàng thứ hai tiến lên trước, vượt qua nhà vua.

- Nhìn phía trước! - Sa hoàng thét lên, giọng dữ tợn. - Hàng đầu, bắn!

Đạn nổ chiếu sáng những cây thông nhỏ đơn độc đang bị gió lay động. Cách đó không xa, dưới cánh đồng, phía bên kia gốc cây đã đốn là bờ luỹ không cao lắm của một đồn quân. "Hàng thứ hai… Bắn!" Vừa bắn xong, hàng thứ hai cũng như hàng thứ nhất, quỳ xuống

- Hàng thứ ba… Hàng thứ ba! - tiếng thét lạc cả giọng.

- Xung phong lưỡi lê! Xông lên!

Vua Piotr chạy trên cánh đồng ngổn ngang gò đống.

Binh lính xông lên, hàng ngũ lẫn lộn, lưỡi lê chĩa về phía trước, về phía cái đồn đắp bằng đất; tiếng họ hét vang mỗi lúc một thêm mạnh, thêm dữ dội. Tay những kẻ đầu hàng đã hiện ra trên mặt hào. Một phần quân Thuỵ Điển bỏ chạy về phía rừng.

Các đồn bên hữu ngạn đã bị chiếm. Khi trời sáng rõ, súng cối được đưa từ bên kia sang. Và ngay ngày hôm đó, từ hai bên bờ, đạn bắt đầu rót vào Notebo.

Thành nầy đã chịu đựng một trận bắn phá kịch liệt trong hai tuần, bây giờ một đám cháy lớn bùng lên, các kho đạn pháo nổ tung, do đó tường thành phía Đông sập đổ. Khi ấy, một chiếc thuyền con với một lá cờ trắng cắm ở đằng lái xuất hiện và vội vã tiến về phía mũi đất, về phía các công sự. Pháo Nga ngừng bắn. Một làn hơi dày đặc bốc lên từ các khẩu súng cối vừa được tưới nước. Một viên sĩ quan, mặt nhợt nhạt, người cao lớn, từ trên thuyền bước xuống nhìn quanh.

Aleksey Brovkin, nhảy vọt lên công sự, tiến lại gần viên sĩ quan; y nhìn hắn chằm chằm vôi cặp mắt ngạo nghễ, hỏi: "Ngươi có điều gì tốt lành nói với ta?" Viên sĩ quan nói rất nhanh bằng tiếng Thuỵ Điển: hắn chỉ những đám khói lớn đang từ trong thành cuồn cuộn bốc lên bầu trời yên tĩnh. Aleksey xẵng giọng ngắt lời hắn: "Nói bằng tiếng Nga! Các ngươi có đầu hàng hay không?" Kornigxeg, nhã nhặn, tươi cười, tiến lại giúp Aleksey; y lễ phép bỏ mũ chào viên sĩ quan và sau khi yêu cầu hắn nhắc lại, y dịch: vợ viên tư lệnh và vợ các sĩ quan khác xin phép ra khỏi thành, họ không thể ở lại được trong khói lửa mù mịt. Aleksey cầm lấy trong tay viên sĩ quan một lá thư gửi Boris Petrovich Seremetiev về vấn đề đó. Y vân vê lá thư trong tay.

Đột nhiên, mặt dúm lại vì tức giận, Aleksey vứt lá thư xuống bùn ngay dưới chân viên sĩ quan:

- Ta sẽ không báo cáo gì với đại nguyên soái hết! Như thế nầy nghĩa là thế nào? Để cái bọn giống cái ấy ra khỏi thành à? Để rồi trong hai tuần lễ nữa, bọn ta lại phải hy sinh quân lính trong các trận xung phong hay sao… Biết điều thì hàng ngay tức khắc đi, mọi việc sẽ xong xuôi!

Kornigxeg lễ phép hơn: y nhặt lá thư lên, lấy áo lau sạch, đưa trả viên sĩ quan và giải thích là lời đề nghị đó vô ích. Viên sĩ quan nhún vai và giận dữ bước xuống thuyền. Hắn vừa rời khỏi bờ thì bốn mươi hai khẩu súng cối của các khẩu đội Goska, Ginte và Piotr Alekseevich nhả đạn.

Lửa cháy dữ dội suốt đêm. Trên các tháp, mái chì chảy thành nước, các rầm gỗ cháy sập đổ, lửa bắn tung tóe. Ánh lửa soi sáng dòng sông, hai doanh trại quân Nga và ở phía hạ lưu, khoảng một trăm chiếc thuyền chở đầy quân cảm tứ, đứng chen chúc trên các sàn gỗ, thang xung phong đặt ngang hai mạn thuyền. Quá nửa đêm thì tiếng đại bác ngừng nổ, chỉ còn nghe thấy tiếng lửa cháy dữ dội.

Hai giờ trước rạng đông, một cỗ pháo của khẩu đội Sa hoàng nổ súng. Trống đánh dồn, điên cuồng. Thuyền chèo mạnh về phía thành, lửa chiếu sáng thuyền mỗi lúc một rõ hơn. Thuyền do các sĩ quan trẻ chỉ huy: Mikhail Golixyn, Karpop và Alekxandr Melsikov.

Hôm trước Alexaska, nước mắt chạy quanh, đã nói với vua Piotr: Myn Herz, thế là Seremetiev được thăng chức đại nguyên soái… Mọi người chế giễu hạ thần: "Nầy, tiến lên chứ ông trung tướng, tống trấn thành Pskov! Kỳ thực ngươi vốn chỉ là chân chạy giấy, bây giờ vẫn là chân chạy giấy… Hãy cho phép hạ thần được tham gia trận đánh để kiếm lấy một cấp".

Nhà vua, đại nguyên soái và các trung tá đứng ở mũi đất, gần khẩu đội pháo. Mọi người nhìn qua ống viễn kính. Các thuyền nhanh chóng tiến đến sát thành về phía Đông, nơi bức tường đã sụp đổ - những quả đạn gang nóng bỏng đón tiếp họ. Chiếc thuyền đầu xông vào bờ: quân cảm tử từ trên sàn gỗ lăn xuống như những hạt đậu, kéo lê thang và leo lên. Nhưng thang ngắn quá không tới được bờ lỗ hổng. Họ trèo lên lưng nhau, cố bám vào các chỗ gồ ghề ở tường. Từ trên cao, quân Thuỵ Điển ném đá, đổ chì lỏng xuống. Binh lính bị thương ngã từ trên cao ba xagien xuống đất. Nhiều thuyền bị trúng đạn, cháy bùng bùng như ngọn đuốc, trôi theo dòng nước.

Vua Piotr háo hức quan sát trong ống viễn kính. Khi khói thuốc súng che lấp trận địa, nhà vua cặp ống viễn kính vào nách và bắt đầu xoay xoay khuy áo chẽn, đã giật đứt mất nhiều chiếc. Mặt sạm lại, đôi môi thâm sì, mắt trũng xuống, nhà vua nhắc đi nhắc lại, nghe không rõ: "Thế nghĩa là thế nào?" Nhà vua ngoái cổ quay về phía Seremetiev. Boris Petrovich chỉ chậm rãi thở dài; ông ta đã từng thấy nhiều cảnh ngộ trong vòng hai năm nay:

- Lại xén bớt đạn dược chứ gì! Thế ra phải chiếm thành bằng tay không? Không thể được, làm thế nào chứ?

Boris Petrovich trả lời, mắt nhắm lại:

- Chúa lòng lành, dù sao ta cũng sẽ chiếm được…

Vua Piotr đứng giạng hai chân, lại đưa ống viễn kính lên mắt trái.

Nhiều lính bị thương và bị giết nằm sóng sượt dưới chân tường. Mặt trời đã lên cao nhưng bị sương mù che phủ. Khói từ các tháp trên thành bay lên mây, nhưng lửa cháy rõ ràng là đã yếu đi. Lại một đơn vị quân cảm tứ nữa, từ phía Tây tiến tới bằng thuyền, leo lên thang. Miệng người nào người nấy cắn chặt những mồi đã châm sẵn, họ nhanh nhẹn rút thủ pháo trong bao ra, cắn ngòi, đốt mồi rồi ném. Có người đã lọt được vào trong lỗ hổng nhưng từ đó không sao nhô đầu lên được.

Quân Thuỵ Điển chống cự kịch liệt. Tiếng súng đại bác, tiếng lựu đạn nổ ầm ầm, tiếng kêu la từ bên kia sông vọng tới, lúc giảm đi, lúc lại mạnh lên hơn bao giờ hết. Cứ như thế một giờ đồng hồ, hai giờ, tưởng chừng như mọi hy vọng, số phận của mọi sự nghiệp gian khổ, đều tuỳ thuộc vào sự kiên trì của những con người nhỏ bé đang vùng vầy trên thang, nép vào những chỗ gồ ghề của tường thành, để lấy lại hơi thở, nấp sau những đống đá để tránh hoả lực của quân Thuỵ Điển và bắn lại. Không làm sao giúp đỡ họ được. Các khẩu pháo buộc phải ngừng hoạt động.

Nếu có thuyền dự trữ thì có thể chở thêm hai nghìn quân sang tăng viện. Nhưng chẳng còn dư một chiếc thuyền nào, chẳng còn thang và thủ pháo thì thiếu.

- Tâu bệ hạ, bệ hạ nên trở về lều vải, ăn một chút rồi nghỉ ngơi… Bệ hạ bực bội buồn phiền làm gì, - Boris Petrovich vừa nói vừa thở dài như một mụ đàn bà.

Nhà vua mắt không rời khỏi ống viễn kính, nhe răng ra, vẻ sốt ruột. Bên kia, một lão già cao lớn, râu trắng xoá, mặc áo giáp sắt và đội chiếc mũ kiểu cổ, xuất hiện trên mặt tường thành chỉ tay xuống quân Nga ở chân tường, lão há to miệng: có lẽ lão đang hét. Quân Thuỵ Điển vây chặt quanh lão và cũng hét lên: có thể là chúng đang bàn luận. Lão già gạt một tên ra, cầm khẩu súng ngắn đánh một tên khác rồi nặng nề tụt xuống chỗ lỗ hổng, bám vào những chỗ gồ ghề ở tường.

Khoảng năm mươi người theo lão leo xuống. Quân Thuỵ Điển và quân Nga trà trộn vào nhau trong lỗ hổng thành một đám hỗn chiến hung dữ. Xác người rơi xuống chân tường như những cái bị. Vua Piotr rên lên:

- Lão già kia là tên tư lệnh Eric Slipenbac, anh cả tướng Slipenbac mà thần đã đánh bại. - Boris Petrovich nói.

Chẳng mấy chốc quân Thuỵ Điển đã chiếm được lỗ hổng, từ đó chúng dùng súng trường bắn ra. Chúng theo thang tụt nhanh xuống và chỉ có kiếm trong tay, xông vào quân Nga. Lão già cao lớn, mặc áo giáp, đứng trong lỗ hổng, dậm chân giơ tay lên như con gà trống vỗ cánh…

- "hi một gã Thuỵ Điển đã nổi giận thì chết hắn cũng không sờn, - Boris Petrovich nói.

Những quân Nga còn sống sót lùi về phía sông, về phía thuyền. Một người, mặt băng một mảnh giẻ, lồng lộn, chặn bọn lính lại ngăn không cho họ trèo lên thuyền, nhảy lên, đánh đập. Hắn lấy cả sức nặng người mình tì vào mũi một chiếc thuyền không, đẩy nó ra xa bờ. Rồi hắn nhảy tới một chiếc thuyền khác, đẩy nốt ra xa…

- Đó là Miska Golixyn, - Boris Petrovich nói - hắn cũng hăng lắm!

Hai bên giáp lá cà, đánh nhau ngay bên cạnh chỗ thuyền đậu. Mười hai xuồng lớn chở đầy quân càm tử giơ cao vũ khí bơi ngược dòng về phía thành. Đó là đơn vị dự trữ cuối cùng, đơn vị của Melsikov. Alexaska, mình chỉ mặc một chiếc sơ mi lụa màu hồng, đầu để trần, tay cầm kiếm và một khẩu súng ngắn, nhảy lên bờ trước tiên…

- Đồ huyênh hoang, đồ huênh hoang! - Vua Piotr làu nhàu.

Quân Thuỵ Điển thấy có lực lượng địch mới tới, vội chạy về phía tường thành; nhưng chỉ có một số leo lên được: tất cả bọn còn lại đều bị tiêu diệt. Đá, rầm gỗ lại từ trên tường thành lao xuống, một khẩu pháo khạc đạn ghém. Và quân Nga một lần nữa lại leo lên thang. Vua Piotr cầm ống viễn kính theo dõi chiếc sơ mi màu hồng, Alexaska ra sức chiến đấu dũng cảm để kiếm thêm một cấp và vinh quang… Hắn leo được lên lỗ hổng và chạm trán lão già Slipenbac; né tránh một viên đạn súng ngắn, hắn tấn công bằng kiếm; quân Thuỵ Điển vừa kịp cứu thoát được lão già và kéo lão lên trên… Qua đợt tấn công mới nầy, quân Thuỵ Điển chống cự có yếu đi…

- A, thằng quỷ? - vua Piotr kêu lên, chân đi ủng dậm mạnh xuống đất…

Chiếc sơ mi màu hồng của Alexaska đã vẫy vùng trên cao kia, giữa những lỗ châu mai của tường thành. Qua ống viễn kính, nhà vua nhìn không rõ. Ánh sáng bao la, đỏ rực của buổi chiều tà miền Bắc đã lan rộng trên bầu trời, phía sau thành:

- Piotr Alekseevich, theo thần thì hình như chúng đã trương cờ trắng, - Boris Petrovich nói. - Cũng không sớm lắm đâu, chúng ta chiến đấu đã mười ba tiếng đồng hồ rồi còn gì nữa!

Đến đêm, quân lính đốt những đống lửa lớn bên bờ sông Neva. Trong doanh trại chẳng ai ngủ. Những chảo đồng đầy sôi sùng sục, cừu từng con treo lủng lẳng trên cọc được quay chín. Những viên đội rậm ria đứng bên những thùng rượu đã cưa đứt đôi, rót vodka cho tất cả những ai muốn uống, uống được bao nhiêu tuỳ sức.

Quân cảm tử còn đang hăng về cuộc chiến đấu mười ba giờ đồng hồ ròng rã, hầu hết đều băng bó với những mảnh áo cũ dẫm máu, ngồi trên các gốc cây, trên những cành thông, quanh đống lửa, kể lại những giờ phút bi thảm, những trận giao chiến, những vết thương, cái chết của những bạn đồng ngũ. Những người không tham dự trận đánh, mồm há hốc, vây tròn xung quanh, sau lưng những người kể chuyện. Họ vừa nghe vừa đưa mắt nhìn những tháp đã bị đốt cháy, bóng tháp đen ngòm lờ mờ in bóng trên mặt sông. Xa xa, dưới chân tường thành nay đã vắng ngắt, xác chết nằm chất đống.

Hơn năm trăm quân cảm tử đã chết và khoảng một nghìn người bị thương đang rên rỉ trên những xe ngựa của đoàn xe vận tải và trong các lều vải. Quân lính vừa thở dài vừa nhắc đi nhắc lại: "Đấy, quả hạt dẻ, ta đã cắn vỡ nó rồi".

Phía bên kia suối, trên một ngọn đồi, tiếng kêu và tiếng kèn đồng vẳng ra, từ chiếc lều sáng trưng của Sa hoàng. Khi nâng cốc chúc tụng, người ta không bắn những loạt đạn mừng, súng đã nổ khá nhiều ngày hôm ấy rồi. Thỉnh thoảng có những viên sĩ quan say rượu bước ra khỏi lều để đi ngoài. Một viên đại tá bước tới đống lửa trại của quân lính trên bờ bên kia, y hét lên, giọng khàn khàn vì rượu.

- Hoan hô, anh em! Giỏi lắm!

Vài người lính ngẩng đầu lên lẩm bẩm: "Làm cái gì mà gào lên thế? Hừ, cứ tiếp tục, người chiến sĩ can trường kia, cứ tiếp tục mà say sưa đi!". Đến lượt vua Piotr ra khỏi lều. Nhà vua đi giải, chân loạng choạng.

Lửa trại nhấp nhô trước mắt: ít khi nhà vua say, nhưng hôm đó, nhà vua đã say mềm. Melsikov và Kornigxeg cũng theo ra.

- Myn Herz, có lẽ cần đem đến cho bệ hạ một cây nến chăng? - Alexaska hỏi, giọng say rượu. - Sao bệ hạ lâu thế?

Kornigxeg cười như gà túc túc: "Ha, ha", vừa nhảy múa vừa nâng vạt áo sau lên.

Piotr nói với y:

- Kornigxeg!

- Tâu bệ hạ, xin nghe lệnh

- Khi ngồi ăn, nhà ngươi khoe khoang cái gì thế?

- Tâu bệ hạ, đâu có ạ?

- Nhà ngươi nói dối, ta đã nghe thấy hết… Nhà ngươi đã kể gì với Seremetiev? "Vật trang sức nầy đối với tôi còn quý hơn cả sự siêu thoát của linh hồn…" Vật trang sức đó là cái gì?"

- Tâu bệ hạ, Seremetiev khoe người hầu của ông ta, một người phụ nữ Livoni. Nhưng hạ thần nhớ là không có khoe khoang gì cả.

Kornigxeg ngừng bặt, tựa hồ vừa tỉnh rượu ngay tức thì. Nhà vua nhếch mép nhe răng ra, như con cò từ trên nhìn xuống bộ mặt hoàng sợ của y.

- A, tâu bệ hạ… Có lẽ hạ thần khoe hộp đựng thuốc lá của hạ thần, một hộp đựng thuốc lá của Pháp, hạ thần để trong hành lý… Hạ thần xin đem lại hầu bệ hạ.

Y vội vàng lảo đảo đi về phía suối; y lo sợ, cởi khuy áo lót trên ngực… "Trời ơi, trời ơi, làm sao mà hắn biết được? Phải giấu đi, phải vứt đi ngay tức khắc…". Ngón tay y vướng vào lớp đăng ten; y nắm lấy chiếc trái tim đựng ảnh buộc vào sợi dây lụa đeo ở cổ, y cố giật, sợi dây thít sâu vào cổ y… Vua Piotr vẫn đứng trên đồi nhìn theo. Kornigxeg hất đầu về phía nhà vua, như muốn nói để nhà vua yên tâm: hạ thần xin đem lại ngay bây giờ đây.

Một thanh rầm gỗ bắc ngang con suối sâu, nước réo ầm ầm giữa những tảng đá hoa cương lớn. Kornigxeg bước lên rầm gỗ; giầy y dính đất sét, trơn tuột. Y vẫn cố giật sợi dây lụa. Y bước hụt, chới với giơ tay lên một cách tuyệt vọng rồi ngã ngửa xuống suối.

- Một thằng say rượu ngu ngốc, - vua Piotr nói.

Họ chờ đợi. Alexaska cau mầy; vẻ lo âu, hắn từ trên đồi chạy xuống:

- Piotr Alekseevich, hình như một tai hoạ đã xảy ra… Phải gọi người?

Mãi người ta mới tìm thấy Kornigxeg, mặc dù suối không sâu hơn hai arsin. Rõ ràng là trong khi ngã xuống, y đã đập gáy vào một hòn đá và đã chìm nghỉm. Quân lính khiêng y lại gần lều và đặt y trước đống lửa… Vua Piotr uốn người y, giang tay y ra, hà hơi vào miệng y… sứ thần Kornigxeg đã kết liễu cuộc đời một cách ngu xuẩn… Khi cởi khuy áo y, vua Piotr trông thấy trên ngực, ngay trên người y, một trái tim đựng ảnh to bằng bàn tay trẻ con. Nhà vua lục túi y, lôi ra một xấp thư và lập tức trở về lều với Alexaska.

Melsikov lớn tiếng nói:

- Thưa các vị, chúng ta tiệc tùng khá lâu rồi, Sa hoàng muốn đi nghỉ!

Mọi người vội vã rời khỏi lều. Phải sốc nách vài người lôi đi, đinh thúc ngựa cào lên mặt đất. Giữa những đĩa thức ăn dở và cây nến sắp tàn, nhà vua bày ra những lá thư ướt. Vua Piotr lấy móng tay bật nắp trái tim đựng ảnh; đó là chân dung Anna Monx, nét vẽ tinh xảo một cách kỳ lạ. Ansen nom như sống thật, mỉm cười với cặp mắt xanh ngây thơ, hai hàm răng đều đặn.

Dưới lần kính, quấn quanh bức chân dung là một món tóc vàng óng mà vua Piotr đã bao lần hôn hít. Mặt trong nắp, có mấy chữ tiếng Đức viết bằng mũi kim: "Tình yêu và chung thuỷ".

Piotr lấy móng tay nậy mặt kính, sờ món tóc và vứt chiếc trái tim vào vũng rượu trên khăn trải bàn, rồi đọc các bức thư. Tất cả đều là của Anna Monx viết cho Kornigxeg, những lá thư ngu ngốc, nũng nịu của một con ** đang ngây ngất say sưa vì sung sướng:

- Thế đấy, - vua Piotr nói. Nhà vua chống khuỷu tay xuống bàn, nhìn ngọn nến. - Ngươi hãy giải thích cho ta nghe. - Nhà vua lắc đầu, cười gằn - Nó đã đánh đổi ta… Thật ta không hiểu… Nó đã nói dối, Alexaska, nó nói dối mới gớm chứ, phải không? Suốt đời, có lẽ từ ngày đầu? Ta không hiểu… "Tình yêu và chung thuỷ"!

- Myn Herz, nó là đồ chó chết, một con ** rạc, một mụ chủ quán rượu… Lâu nay, thần đã muốn nói để bệ hạ biết.

- Câm ngay, câm ngay, điều đó, ta cấm nhà ngươi không được nói… Cút đi!

Sa hoàng nhồi thuốc vào tẩu, rồi lại chống khuỷu tay xuống bàn và rít thuốc. Nhà vua nhìn bức chân dung nhỏ nằm trong vũng rượu… "Ấy thế mà ta đã đến thăm mi, leo qua hàng rào…, biết bao lần ta nhắc đến tên mi… Ta tin cẩn nằm ngủ trên vai ấm của mi… Mi mới ngốc làm sao, đồ ngốc… Đáng lẽ mi đã phải đi chăn gà… Thôi được… Thế là hết…"

Nhà vua uể oải khoát tay một cái, đứng dậy và quăng tẩu thuốc đi rồi nằm vật xuống giường cọt kẹt, lấy chiếc áo lông cừu đắp lên người.

[ngudoc]

Chương 136

Người ta đặt tên lại cho thành Notebo và Sluxenburg thành phố - chìa khoá, rồi lấp lỗ hổng, lợp mái gỗ lên các tháp đã bị đốt cháy. Một đạo quân đồn trú ở đó.

Quân đội đến đóng ở các doanh trại mùa đông. Vua Piotr trở về Moskva.

Ở cửa sổ Miaxniskie, các đại thương gia, cờ phướn đi đầu ra tiếp đón Sa hoàng trong tiếng chuông nhà thờ rộn rã. Phố Miaxniskaia trải dạ đỏ trên một quãng dài một trăm xagien. Các thương nhân vừa tung mũ lên không vừa hô một tiếng nước ngoài: "Vạn tuế!" Vua Piotr đứng trên một cỗ xe thếp vàng có hình thần Mars (Thần chiến tranh); phía sau, những lá cờ Thuỵ Điển kéo lê dưới đất, rồi đến đám tù binh, đầu cúi gằm. Trong một cỗ xe ngựa cao bốn bánh. Nikita Zotov, đại vương trùm đạo, cưỡi trên mình một con sư tử gỗ, đầu đội mũ tế bằng sắt tây áo choàng bằng vải bông đỏ, tay cầm một thanh gươm và một chai vodka. Moskva tiệc tùng phè phỡn hai tuần ròng rã: âu cũng là một dịp đáng ăn mừng. Nhiều vị tai to mặt lớn ốm và chết vì quá chén. Tại Hồng trường, người ta nướng bánh, khoản dãi dân các đại xã và dân thành phố. Tiếng đồn là Sa hoàng đã ra lệnh phát bánh quế làm ở Viazma và khăn tay, nhưng bọn đại thần đã lừa dân chúng: dận các làng xa xôi kéo về để lấy bánh.

Đêm đêm, pháo thăng thiên vọt lên trời, bên trên các tháp của điện Kreml; những pháo hoa hình "mặt trời" đỏ rực quay tít trên các tường thành. Hội hè, vui chơi quá đỗi đến nỗi một đám cháy lớn bùng ra vào ngày lễ Cầu xin Đức Thánh Mẫu. Lửa cháy tại điện Kreml, ở khu Kitai-gorod, gió thổi mạnh, tàn lửa bay qua sông Moskva. Lửa lan ra khắp thành phố, hết đợt nảy đến đợt khác. Dân chúng bỏ chạy về phía các cửa ô. Vua Piotr, giữa đám khói lửa mù mịt phi ngựa kéo một máy bơm chữa cháy của Hà Lan. Chẳng lão sao cứu được gì. Điện Kreml cháy thành tro, trừ điện Nizni Dvor và lâu đài họ Kokoskin. Lâu dài cũ cũng cháy, người ta chỉ vừa kịp đưa công chúa Natalia và hoàng tử Aleksey ra ngoài; tất cả các bộ, các tu viện, các kho đạn dược đều làm mồi cho lửa, các quá chuông ở tháp Ivan Veleki rơi xuống; quả chuông lớn nhất nặng tám nghìn pud nứt ra.

Về sau, người ta nói trên đống tro tàn: "Cứ trị vì đi Sa hoàng, rồi còn được thấy nhiều đám cháy nữa!".

Để mừng con trai Gavrila từ Hà Lan về, Brovkin đã họp tất cả gia đình lại sau buổi lễ chầu: Aleksey mới được thăng trung tá; Yakov làm hoa tiêu ở Voronez, tính lầm lì, tiếng nói ồm ồm, người sặc mùi thuốc lá;

Artamosa và vợ là Natalia, anh ta làm phiên dịch và tuỳ viên của Safirov tại Bộ các sứ thần. Natalia có mang lần thứ ba, đã đẫy ra, đẹp và lười nhác. Ivan Artemist không ngừng ngắm nghía cô con dâu; có cả Roman Borisovich với các con gái. Mùa thu năm ấy, người ta đã gả được Antonida cho trung uý Benkin, dòng dõi hèn kém nhưng được Sa hoàng trọng hậu, hiện nay Benkin ở Ingri. Còn Olga thì vẫn mòn mỏi với số phận gái chưa chồng.

Roman Borisovich đã già đi trong vòng mấy năm gần đây chính vì phải uống rượu nhiều quá. Lão không có thì giờ ngủ một giấc sau một bữa tiệc, - một người lính cầm lệnh đã đứng chờ lão ở bếp từ sáng: ngày hôm đó lão phải có mặt chỗ ấy chỗ nọ. Roman Borisovich đeo bộ ria gai - chính lão đã phát minh ra cái trò nầy - cầm một thanh gươm gỗ rồi đi phục vụ Sa hoàng.

Những vị "đại thần hầu bàn" gồm có sáu người, tất cả đều dòng dõi danh gia thế phiệt, người được tuyển vì ngu ngốc, người vì đã để hèn tố giác ai đó, và dùng để mua vui cho Sa hoàng. Đứng đầu cà bọn là vương hầu Sakhovxkoi, một lão già gầy đét, nhỏ bé, hay vu oan giá hoạ, đồ đệ Lưu linh và lúc nào cũng muốn hại người.

Công việc chẳng có gì là đặc biệt vất vả: thường thường, sau món ăn thứ năm, khi mọi người nốc rượu đã nhiều, Piotr Alekseevich đặt tay lên bàn, vươn cố ra nhìn tứ phía và nói to: "Ta thấy Ivasko Khmenniski tấn công ta dữ lắm đấy, liệu đừng có chùn!". Tức thì Roman Borisovich rời bàn đứng dậy, đeo bộ ria gai vào, cưỡi lên một con ngựa gỗ nhỏ có bánh xe. Người ta đưa lão một cốc rượu, lão phải giơ cao thanh gươm, hăng hái nốc cạn rồi nói: "Chết thì chết nhưng ta không chịu đầu hàng". Bọn lùn, bọn ngốc, bọn hề, bọn gù ùa lại, miệng kêu the thé, và kéo Roman Borisovich ngồi trên mình ngựa thạy quanh bàn. Và như thế là xong, trừ phi Sa hoàng bày ra một trò chơi khác.

Hồi đó, Ivan Artemist vui: gia đình lão đủ mặt, công việc làm ăn phát đạt chẳng thể nào hơn, ngay cả đám cháy cũng không bén đến nhà họ Brovkin. Chỉ còn thiếu có cô con gái cưng của lão là Alekxandra. Chính Gavrila, một thanh niên điềm tĩnh vừa tốt nghiệp trường hàng hải ở Amsterdam, đang nói chuyện về chị.

Alekxandra lúc đó sống ở La Hay với phái đoàn của sứ thần Andrey Artamonovich Matveev, nhưng hai vợ chồng không ở tại sứ quán, họ thuê một nhà riêng. Họ có ngựa nòi, xe ngựa bốn bánh và cả một chiếc du thuyền hai cột buồm… "Thế kia à?" Ivan Artemist ngạc nhiên, mặc dù chính lão đã giấu Sa hoàng bí mật gửi cho Xanka những số tiền lớn để mua ngựa và du thuyền. Vợ chồng Volkov đã rời khỏi Warsawa từ hơn một năm nay, khi vua Auguste chạy trốn trước quân Thuỵ Điển. Họ dừng lại Berlin, nhưng không lâu lắm. Alekxandra không ưa triều đình vua Đức: nhà vua thì keo bẩn, nàng nói vậy nhưng người Đức thì sống một cuộc đời tẻ ngắt, họ hà tiện, đếm từng miếng.

- Ở La Hay, nhà Alekxandra lúc nào cũng đầy khách, - Gavrila kể - Chẳng có ai là khách sang trọng, phần lớn toàn hạng người chẳng ra gì: những kẻ giang hồ, hoạ sĩ, nhạc sĩ, bọn Ấn Độ biết phép trừ vận hạn… Chị ấy đi chơi thuyền với họ trên kênh, ngồi trên boong, trên ghế đẩu và gẩy thụ cầm.

- Nó đã học gẩy đàn kia à? - Ivan Artemist vừa kêu lên vừa chắp hai tay lại và đưa mắt nhìn cả gia đình.

- Khi chị ấy ra phố, mọi người đều chào nhưng chị chỉ gật đầu đáp lại, như thế nầy. Ít khi chị ấy cho phép Vaxili ra tiếp khách, và Vaxili lại lấy thế làm bằng lòng, anh ta trở nên dịu dàng, mơ mộng, tay luôn luôn cầm một cuốn sách, đọc cả tiếng La-tinh, đi thăm các công trường đóng tàu, các nhà bảo tàng và Sở giao dịch chứng khoán, quan sát.

Trước khi Gavrila trở về, Xanka có nói với em là ngay cả La Hay, nàng cũng đã chán rồi; người Hà Lan lúc nào cũng chỉ nói đến buôn bán và tiền, họ không có phong cách lịch sự với phụ nữ; khi khiêu vũ, họ dẫm cả lên chân phụ nữ… Nàng muốn đi Paris.

- Nó cứ nhất định nhảy điệu nhịp ba với vua Pháp? A, con bé mới gớm chứ, - Ivan Artemist nói to; nhưng đôi mắt lão nhếch lên vì thích thú. - Nói cho ta biết, thế nó định bao giờ mới trở về nhà?

- Đôi lúc khi đã chán bọn giang hồ, chị ấy bảo con: Griska, em biết không, chị muốn ăn phúc bồn tử ở vườn nhà quá… Chị sẽ đánh đu dây trong vườn, bên bờ sông Moskva

- Thế ra chẳng có gì làm lòng người ta quên được đất nước.

Ivan Artemist sẵn sàng nghe kể chuyện về cô con gái Alekxandra suốt cả ngày.

Vua Piotr và Melsikov đến giữa bữa ăn. Ít lâu nay Sa hoàng thường đến đây luôn. Nhà vua gật đầu chào mọi người và nói với Roman Borisovich lúc ấy đang run bần bật: "Cứ ngồi yên, hôm nay nhà ngươi được tự do". Nhà vua dừng lại trước cửa sổ và ngắm nhìn hồi lâu những dấu vết của đám cháy. Ở các phố mới đây còn đông đúc nhộn nhịp, chỉ còn nhô lên trên đống gạch vôi đổ vờ những cột sống khói, những ngôi nhà thờ nhỏ đã bị cháy mất nóc. Một cơn gió mạnh thổi tung từng đám mây tro.

- Một nơi hoang tàn, - nhà vua nói dằn từng tiếng.

- Ở nước ngoài, các thành phố đứng vững hàng nghìn năm, còn thành phố nầy thì cứ cháy mãi…, Moskva!

Sa hoàng buồn rầu ngồi vào bàn, ăn nhiều và chẳng nói một lời. Nhà vua gọi Gavrila và nghiêm nghị hỏi, đã học được những gì ở Hà Lan, đã đọc những sách gì, rồi bảo anh lấy giấy bút vẽ các bộ phận của một chiếc tàu các loại buồm, sơ đồ một pháo đài bờ biển. Có một lúc, vua Piotr bác những ý kiến của Gavrila, nhưng anh cứ khăng khăng không chịu. Nhà vua vỗ vào đầu anh.

- Ta thấy cha ngươi nuôi ngươi ăn học không phải là uổng công.

Nghe câu nói đó, Ivan Artemist ứa nước mắt, khịt khịt mũi vì sung sướng. Vua Piotr châm tẩu thuốc và đi về phía cửa sổ, nói:

- Nầy, Artemist, phải xây dựng một thành phố mới!

- Tâu bệ hạ, ta sẽ xây chứ, một năm nữa, nhà cửa sẽ lại được dựng lên.

- Không phải ở đây.

- Thế thì ở đâu, tâu bệ hạ? Đây là chốn cũ, quen thuộc, nói cho cùng đây là Moskva. - Lão ngẳng đầu lên, người béo lùn, chân ngắn, lão chớp chớp mắt - Tâu bệ hạ, hạ thần đã bắt tay vào việc rồi… hạ thần đã mộ năm ngàn mugic đốn cây… Chúng thần sẽ chuẩn bị gỗ tròn sẵn sàng dọc sông Setxna, sông Selon và sẽ cho xuôi về bằng bè, chỉ còn việc dựng lên, lắp tại chỗ. Một ngôi nhà gỗ, có hàng rào, cống cái và cửa nhỏ sẽ chỉ tốn có năm rúp… Còn gì hơn nữa. Alekxandr Danilys là người chung vốn với hạ thần.

- Không làm ở đây, - vua Piotr vừa nhắc lại vừa nhìn qua cửa sổ, - Phải xây dựng một thành phố trên bờ hồ Ladoga, trên bờ sông Neva… Ngươi cần đưa thợ đốn gỗ đến đấy!

Những cánh tay ngắn của Ivan Artemist tự dưng rút ra sau lưng, xoay xoay hai ngón tay cái:

- Có thể làm được… - Lão khẽ trả lời.

- Myn Herz, mụ già Monx lại đến tìm thần. Mụ khóc lóc van xin cho phép mụ và con gái chỉ đến nhà thờ đi lễ thôi. - Melsikov đắn đo nói.

Tối hôm đó, nhà vua và Melsikov cùng ở nhà Brovkin về, đi qua những phố bị cháy. Gió hất tàn tro vào thành chiếc xe ngựa bọc da. Vua Piotr ngồi thụt vào trong cùng làm như không nghe thấy Alexaska nói.

Sau trận Luxembourg, trở về Moskva, Sa hoàng chỉ nói đến Anna Monx có một lần; nhà vua đã ra lệnh cho Alexaska đến nhà nàng để lấy lại bức chân dung của mình, bức chân dung nạm kim cương nàng vẫn đeo ở cổ; nàng có thể giữ lại các vật trang sức khác và tiền, rồi sống ở nơi nàng đang ở, nếu nàng muốn, nàng có thể về sống ở nông thôn, nhưng nàng không được ra khỏi nhà, không được đi đến bất cứ nơi nào.

Nhà vua đã dứt người đàn bà ấy ra khỏi lòng mình, như dứt một túm cỏ dại, cả rễ, vấy máu. Nhà vua đã quên nàng. Và giờ đây, ở trong xe, không một thớ thịt nào trên mặt nhà vua rung động. Anna Ivanovna viết thư cho nhà vua, nhà vua không trả lời. Nàng cho mẹ đem quà đến gặp Melsikov, van nài Melsikov cho phép nàng sụp xuống chân hoàng thượng mà nàng vẫn yêu dấu suốt đời… Còn về chiếc trái tim đựng ảnh, nàng bảo là Kornigxeg đã đánh cắp của nàng. (Nàng không biết người ta đã tìm thấy những thư của nàng trên người Kornigxeg).

Melsikov nhận thấy nhà vua rất cần được đàn bà vuốt ve ôm ấp. Bọn lính hầu của Sa hoàng, tất cả đều là tay chân của Melsikov, cho biết Piotr Alekseevich khó ngủ: nhà vua thở dài, đập đầu gối vào tường. Nhà vua không phải chỉ cần một người đàn bà mà thôi, mà còn cần có một người đàn bà tốt. Alexaska chỉ đả động đến Anna Monx với mục đích thăm dò. Vua Piotr lặng thinh. Chiếc xe rời khỏi con đường lát gỗ tròn để đi vào một con đường đất mềm, đột nhiên Alexaska khẽ cười thầm quay đầu đi. Vua Piotr lạnh lùng bảo hắn.

- Thật ta không hiểu tại sao ta còn chịu để nhà ngươi bên cạnh, điều đó làm ta rất ngạc nhiên.

- Nhưng thần có làm gì đâu? Thần xin cam đoan…

- Hễ có bất kỳ cơ hội nào là nhà ngươi ăn cắp ngay… Giờ đây nhà ngươi cũng lại quanh co, lương tâm nhà ngươi không yên ổn.

Alexaska khịt khịt mũi. Xe yên lặng chạy một lát rồi hắn vừa cười gằn vừa nói:

- Thần vừa mới cãi nhau với Boris Petrovich. Thế nào lão cũng sẽ đến than phiền với bệ hạ… lão khoe cô quản gia nhà lão… Lão bịa ra là đã mua cô ta của một tên long kỵ binh, giá một rúp… "Giờ đây, có trả tôi đến mười ngàn rúp, tôi cũng chẳng nhường cho ai. Nàng thật là lanh lợi, tươi vui, thật cứ như lửa reo Nàng biết làm đủ mọi việc…". Thế là thần đến thăm lão uống rượu với lão rồi bảo: Đưa cô ta ra cho tôi xem nào… Lão ngần ngừ rồi nói: Cô ta đi đâu rồi ấy, tôi cũng chẳng biết nữa… Nhưng thần cứ nài mãi… Lão già không biết làm thế nào. Lão cứ nói quanh nói co rồi lão gọi cô ta ra. Thoạt nhìn cô ta, thần đã ưa rồi: cô ta không đẹp như tranh đâu, không. Nhưng cô ta ưa nhìn, giọng nói trong trẻo, đôi mắt linh lợi, tóc cuốn thành búp… Thần bảo cô ta: Vì tôi là khách của cô, cô phải mời tôi một cốc rượu theo lối cổ, với một cái hôn lên môi. Thần nói với Boris Petrovich: "Bán cho tôi cô gái nầy… Tôi sẽ tặng ông dinh thự của tôi, tôi sẽ lột cho ông đến chiếc áo lót cuối cùng… Làm sao ông có thể thoả mãn cô ta được? Phải có một người đàn ông trẻ để viết ve cô ta… Ông thì chỉ làm cô ta bị khích động lên một cách vô ích thôi… Hơn nữa, đó là một tội lỗi; ông đã có vợ con rồi… Lại còn phải xem Piotr Alekseevich nhìn nhận chuyện trác táng nầy của ông như thế nào…" Thần đã dồn lão đến chân tường. Lão thở hổn hển: "Alekxandr Danilys, ông cướp mất của tôi niềm vui cuối cùng…" Lão chán ngán khoát tay rồi oà lên khóc. Thật là chết cười được, thần xin thề với bệ hạ như vậy. Lão bỏ vào buồng ngủ, khoá trái lại, nằm một mình. Thần đã nhanh chóng điều đình với cô quản gia, cho gọi xe ngựa đến, vứt đồ đạc của cô ta lên xe rồi đưa cô ta về nhà thần… Hôm sau, thần đưa cô ta về Moskva. Cô ta sụt sùi khóc tám ngày ròng như có lẽ theo thần hiểu, cô ta làm ra thế thôi… Giờ đây cô ta sống như con chim non trong dinh thự của thần.

Nhà vua có nghe hay không? Làm sao mà biết được? Alexaska kể xong, nhà vua húng hắng ho, Alexaska thừa biết rõ tất cả các kiểu ho của nhà vua.

Hắn hiểu: Piotr Alekseevich đã chăm chú nghe.

[ngudoc]

Chương 137

Brovkin, Xvesnikov, thương nhân Zatrapezny và các thương nhân khác của Sa hoàng: Dubrovski, Segolin và Evreinov xây dựng trên sông Yauza và sông Moskva những xưởng dệt dạ, vải và tơ lụa, xưởng giấy và xưởng bện thừng. Những làng nhỏ thuộc Bộ thổ địa (lãnh địa của các chúa đất chết trận hoặc bị chiếm đều thuộc về tay Bộ nầy) được sáp nhập vĩnh viễn vào số lớn những xưởng máy đó.

Các thương nhân đã tỉnh giấc mơ màng… Đến tụ họp trên thềm lớn của nhà Hội đồng xã trưởng đã được nhanh chóng xây dựng lại sau vụ cháy, họ chỉ nói đến miền Ingri mới chiếm được, nơi mà, đến mùa hạ nầy, phải đặt chân vững chắc ở đấy, bên bở biển. Họ đào trong các hầm nhà moi lên những cái nồi lớn của ông cha để lại, chứa đầy tiền vàng. Họ phái đám thư ký của họ đến các chợ và các quán rượu để mộ thợ.

Mùa đông năm đó, Ivan Artemist mở rộng thêm công việc kinh doanh. Có Melsikov làm trong tay, lão đã xin được phép lấy tù nhân trong các nhà giam của Romodanovski ra để làm nông nô; người thì lão xích lại người thì lão cho làm việc tự do tại các xưởng dệt dạ và vải; guồng bánh xe của các xưởng đó chạy bằng nước, quay rào rào trên sông Yauza. Lão đã mua với giá bảy trăm rúp anh thợ rèn trứ danh Zemov vốn trực thuộc Bộ đại hình và đã đưa anh ta từ Voronez về bằng xe tam mã; bây giờ Zemov đặt ở nhà máy cưa mới ở Ivan Artemist, tại Xokolniki, một cái máy phát lửa, chưa ai từng thấy, chạy bằng một nồi hơi.

Đâu đâu cũng thiếu nhân công. Để tránh sa vào cái kiếp nô lệ mới, từng đám đông nông dân các làng phụ thuộc chạy trốn đến những nơi xa xôi hoang dã của đất nước. Làm lụng trong làng, đi phu thật là khổ cực ngựa còn sung sướng hơn kiếp người mugic. Nhưng đối với những người thợ bị xiềng xích lẫn những người thợ được tự do, cảnh nô lệ ở các nhà máy có vẻ còn kinh khủng hơn, còn tệ hơn là nhà tù. Xung quanh nhà máy bốn bề là một hàng rào cao; ở cổng có bọn canh gác còn dữ tợn hơn cả giống chó. Trong những căn nhà tối om, thợ thuyền cúi xuống những máy dệt chạy ầm ầm; không được cất tiếng hát - tên đốc công ngoại quốc sẽ phang gậy ngay lên vai anh và doạ nhốt vào hầm. Ở trong làng, về mùa đông, ngửời nông dân ít ra còn được ngủ no mắt ở trên bếp lò. Ở đây, ngày cũng như đêm, mùa hạ cũng như mùa đông, phải cho con thoi chạy. Tiền công, quần áo, tất cả đã đem ra uống rượu hết trước từ lâu. Thân phận nô lệ. Nhưng những lời đồn đại ghê rợn nhất là những lời đồn đại về các xưởng máy và các mỏ của Akinfi Demidov ở Ural; tại các quận trực thuộc vào hắn, mọi người sợ hãi điên cuồng, đã bỏ trốn.

Bọn thư ký mộ thợ của Akinfi Demidov đi đến các chợ và các quán, thết đãi mọi người rất hậu hĩ, tả cuộc sống dễ dàng ở Ural dưới những màu sắc hấp dẫn nhất.

Chúng nói là ở đó có nhiều đất, muốn bao nhiêu cũng có làm việc một năm lấy tiền khâu vào trong lần lót mũ rồi đi đâu thì đi, chúng tôi chẳng bó buộc ai phải ở lại Và nếu muốn thì cứ đi mà tìm vàng, ở đấy sẵn vàng như phân dưới chân.

Tên thư ký đó, sau khi làm cho người kia say mềm, thuyết phục hoặc lừa gạt người ấy ký vào một bản hợp đồng nghiệt ngã. Trước mặt tên chủ quán làm nhân chứng, hắn bảo: "Nầy anh bạn, vạch bằng mực vào đây một chữ thập". Vừa ký xong, thế là người kia đi đời. Anh ta bị vứt ngay lên xe; nếu giãy giữa thì bị xích liền, họ đưa anh ta đi xa hàng ngàn dặm, sang tận bên kia sông Volga, bên kia những cánh đồng cỏ xứ Kirghizi có những cây xtipa mọc, bên kia những rặng núi cao rừng rậm um tùm - tới xưởng Neviansk, tới các mỏ. Rất ít người trở về. Tới nơi, anh ta bị xích vào bên lò. Ai mà tỏ vẻ bướng bỉnh là bị đánh đập đến chết. Trốn đi đâu được? Bọn Cô-dắc cưỡi ngựa, tay cầm dây thòng lọng, canh gác các nẻo đường và các con đường mòn trong rừng. Và những người tìm cách nổi loạn, đều bị đày xuống giếng sâu trong mỏ, hoặc dìm chết tại các hồ ao.

Sau lễ Noen, người ta lại mộ người cho quân đội. Tại tất cả thành phố, những người đi mộ lính cho Sa hoàng tuyển thợ mộc, thợ nề, thợ đấu. Từ Moskva đến Novgorod, ai nấy đều phải đăng ký đi phu vận tải, không trừ một ai.

[ngudoc]

Chương 138

- Nầy, tại sao ngươi không đưa Catherine ra ta xem?

- Myn Herz, cô ấy ngượng… Cô ta say mê thần, tha thiết với thần đến nỗi chẳng muốn nhìn ai nữa. Thần đành là lấy cô ta làm vợ thôi.

- Thế sao nhà ngươi không làm lễ cưới đi?

- À không, dù sao…

Melsikov ngồi xổm trên sàn gỗ đánh xi, trước lò sưởi: hắn quay mặt đi, cời những thanh củi đang cháy rừng rực. Gió gào thét trong ống khói, làm mái nhà bằng sắt tây lay động ầm ầm. Gió thổi tuyết đập vào những tấm kính của cánh cửa sổ cao. Ngọn lửa nhỏ của hai ngọn sáp trên bàn chập chờn nghiêng ngả. Vua Piotr ngồi hút thuốc, uống rượu, lấy khăn lau bộ mặt ửng đỏ và mớ tóc nhớp nháp mồ hôi. Nhà vua vừa từ các xưởng ở Tula về và không qua Preobrazenskoe, đi thẳng về nhà Melsikov; ở đó nhà vua đã tắm hơi nước trong ba giờ đồng hồ. Mặc quần áo lót thơm nức của Alexaska, khoác áo lụa, không quấn khăn quàng, áo sơ mi phanh ngực. Sa hoàng ngồi ăn bữa tối, nhà vua đã ra lệnh không cho ai vào trong phòng ăn nhỏ, ngay cả người hầu; nhà vua hỏi Alexaska những chuyện đâu đâu, cười cười nói nói. Rồi đột nhiên, nhà vua đòi Catherine ra mắt. Từ buổi chuyện trò trên xe ngựa, đây là lần đầu tiên nhà vua nói đến nàng.

- Lấy vợ ư? Piotr Alekseevich, với dòng dõi hèn kém của thần, đi lấy một người tù… Thần chẳng biết nghĩ sao… - Hắn ngoáy chiếc que cời than, tia lửa bắn tung tóe - Có người dạm thần lấy Avdochia Arxenieva. Gia đình nầy dòng dõi lâu đời, từ thời Rợ Vàng… Dù sao thì điều đó cũng sẽ che đậy được những vết nhơ nhỏ của thần. Khách nước ngoài thường đến thăm thần tại nhà riêng. Trước hết, họ hỏi tiện nội là ai, chức tước của thần là gì. Đám đại thần nhà ta, những gã đít to, dòng dõi cao sang ấy, không bao giờ bỏ lỡ dịp thầm thì: người ta đã nhặt được hắn ở ngoài đường đấy!

- Ừ mà thế thật, - vua Piotr nói. Nhà vua lấy khăn lau mặt, đôi mắt sáng long lanh.

- Giá như ít ra được cái tước bá, thì thần cũng còn có một tước vị. - Alexaska vứt que cời than, lấy một bình phong bằng đồng che ngọn lửa rồi trở lại bàn. - Bão tuyết mới ghê chứ, thật là khủng khiếp. Myn Herz, bệ hạ không trở về cung được đâu, bệ hạ đừng có nghĩ đến chuyện đó, vô ích.

- Nhưng nào ta có ý định ấy đâu!

Melsikov ngồi đấy, mất nhìn xuống, cầm lấy một cốc rượu; tay hắn run run.

- Không phải ta khơi ra câu chuyện nầy mà chính là ngươi, - vua Piotr nói - đi tìm cô ta ra đây!

Alexaska tái mặt. Hắn vùng đứng dậy, bước ra.

Vua Piotr ngồi lại, chân đung đưa. Ngôi nhà lặng ngắt, chỉ có gió gào thét dưới nóc nhà. Nhà vua lắng nghe, lông mày nhướn cao. Chân nhà vua đung đưa như có máy đẩy. Có tiếng chân bước đi, vội vã, bực bội.

Alexaska dừng lại trên ngưỡng cửa, hắn cắn môi:

- Cô ta sắp đến ngay đấy ạ

Tai vua Piotr dán vào đầu: trong ngôi nhà tĩnh mịch, nhà vua nghe thấy tiếng chân nhẹ nhàng của phụ nữ bước đi như bay, hân hoan, vô tư lự, gót giầy nhỏ gõ giòn giã.

- Cứ vào đừng sợ. - Alexaska né mình nhường cho Catherine đi qua. Nàng khẽ chớp đôi mắt, từ trong bóng tối của hành lang bước vào phòng, nàng bị loá mắt trước ánh sáng của những ngọn nến. Nàng đưa mắt dò hỏi Alexaska. Với tóc nâu, đôi lông mày động đậy, nàng đứng tới vai hắn, vẫn bước đi nhẹ nhàng ấy, không bẽn lẽn, nàng đến trước mặt Sa hoàng, cúi rạp xuống chào nhà vua, rồi cầm lấy bàn tay to lớn của nhà vua đặt trên bàn, như cầm lấy một vật gì, và hôn. Nhà vua cảm thấy đôi môi ấm áp và hàm răng lành lạnh, đều đặn, trãng bóng. Nàng đặt hai tay chéo nhau dưới tấm tạp dề nhỏ trắng và dừng lại trước ghế bành nhà vua ngồi. Dưới váy, đôi chân đã nhẹ nhàng đưa nàng tới đây hơi choạc ra một chút. Nàng nhìn nhà vua chằm chặp, cặp mắt hân hoan và trong sáng.

- Ngồi xuống, Catherine.

Nàng trả lời bằng thứ tiếng Nga lơ lớ nhưng giọng nghe mới dịu dàng làm sao, đến nỗi đột nhiên nhà vua cảm thấy lò sưởi nóng nực, căn phòng ấm cúng hẳn lên, tương phản với tiếng gió đang gào thét; tai nhà vua giãn ra, chân không đung đưa nữa. Nàng đáp:

- Cảm ơn bệ hạ, tiện tì xin ngồi. - Nàng ngồi ghé ngay xuống ghế, tay vẫn đặt trên bụng, dưới tạp dề.

- Uống được rượu chứ?

- Xin cảm ơn bệ hạ, uống được ạ.

- Sống trong cảnh giam cầm thế nầy, không khổ lắm chứ?

- Dạ, không đến nỗi, xin cảm ơn bệ hạ.

Alekxaska bước lại gần, vẻ mặt sầu não, và rót rượu vào ba cốc:

- Nhà ngươi chỉ biết nói: cảm ơn, cảm ơn. Hãy kể ta nghe chuyện gì chứ.

- Làm sao tiện tì nói được, họ không phải là một con người bình thường.

Nàng rút tay ra khỏi tạp dề, cầm lấy cốc và đưa cặp mắt linh lợi nhìn Sa hoàng, mỉm cười:

- Chính họ cũng phải biết gợi chuyện thế nào chứ?

Vua Piotr phá lên cười. Đã lâu nhà vua không cười sảng khoái như vậy. Nhà vua bắt đầu hỏi Catherine: quê ở đâu đã sống ở những nơi nào, đã bị bắt ra sao. Để trả lời, nàng ngồi lại ngay ngắn trên ghế và đặt đôi cánh tay để trần lên khăn trải bàn, đôi mắt đen sẫm long lanh, mớ tóc nâu quăn búp óng ả như lụa, hai búp tóc xoã xuống ngực đang nhè nhẹ phập phồng. Cũng nhẹ nhàng như nàng vừa xuống thang gác, nàng đã vượt qua mọi nỗi đắng cay của cuộc đời còn non trẻ.

Alexaska luôn tay rót rượu vào cốc. Hắn cho thêm củi vào lò. Gió gào thét như thường vẫn gào thét vào lúc nửa đêm. Vua Piotr vươn vai, nhăn cái mũi ngắn, nhìn Catherine.

- Nào, đi ngủ thôi chứ? Ta đi đây… Katiusa, cầm nến, soi đường cho ta.

***

Fetka Mõm bẩn, gã mugic lầm lì nầy, một dấu ấn đỏ mới thích trên trán, đứng giạng hai chân không giầy, bị xích, trên một giàn giáo cao, tay cầm cái cán dài của chiếc vồ bằng gỗ sồi, nặng nề nện xuống đầu cọc. Thân hình hắn lực lưỡng. Những gã khác - người thì buông chiếc xe cút kít, người thì đứng dưới nước đến thắt lưng, râu vểnh lên, người thì hất chiếc rầm gỗ đang vác trên vai xuống, - nhìn chiếc cọc, sau mỗi nhát vồ, thụt dần xuống bờ sông lầy lội.

Người ta đóng chiếc cọc đầu tiên của hàng cọc bên bờ hòn đảo nhỏ Jant-xaari - tiếng Phần Lan có nghĩa là đảo thỏ rừng. Ba tuần trước đây, cách đó hai dặm, về mé thượng lưu sông Neva, quân Nga đã buộc pháo đài đắp bằng đất ở Niensanz phải đầu hàng. Quân Thuỵ Điển rời bỏ hai bên bờ sông Neva rút về bên kia sông Xextra. Hạm đội Thuỵ Điển, sợ mắc cạn vào các bãi cát, đã dong những cánh buồm sắc sẫm trong vịnh bên kia dải nước rực rỡ ánh sáng mặt trời, gió thổi gợn sóng lăn tăn. Hai chiếc tàu nhỏ mạo hiểm vào cửa sông Neva, tới tận đảo Hirvi-xaari, ở đó có khẩu đội pháo của đại uý Vaxiliev, nấp sau một đống cây đổ ngổn ngang - nhưng các chiếc thuyền đã vây lấy chúng và tiến lại sát, xông sang đoạt được cả hai chiếc tàu.

Sau bao cố gắng đẫm máu, con đường từ hồ Ladoga đi ra biển cả đã thông suốt. Rất nhiều đoàn xe, nhiều đám thợ thuyền và tư nhân bị xiềng xích, từ phía Đông kéo đến đây.

Vua Piotr viết thư cho Romodanovski: "Chúng ta cần rất nhiều nhân công. Nhà ngươi hãy ra lệnh tập hợp tất cả bọn cướp ở tất cả các thành phố, ở các bộ và các nhà giam, cho giải chúng tới đây".

Hàng ngàn thợ đã được chở bằng bè và thuyền vượt qua hàng ngàn dặm đến hữu ngạn sông Neva, đến đảo Koiby-xaari: ở đó lều lán được dựng bên bờ nước, hàng đống lửa bốc khói um, tiếng rìu nện chan chát, tiếng cưa kéo xoàn xoạt. Thợ ùn ùn liên tục kéo tới nơi cùng trời cuối đất nầy, không hy vọng trở về.

Để bảo vệ nơi mọi ngả đường thương mại của đất nước Nga đổ vào nầy và đã phải trả giá cao mới đoạt được người ta xây một toà thành với sáu pháo đài trước Koiby-xaari - trên sông Neva - tại hòn đảo lầy Jani-xaari. Sáu người đứng đầu phụ trách công việc xây dựng: pháo thủ Piotr Alekseyev sẽ xây dựng pháo đài thứ nhất; Melsikov, pháo đài thứ hai; vương hầu Trubetxkoi, pháo đài thứ ba; đại vương trùm đạo Zotov, pháo đài thứ tư… Trước khi đặt viên đá đầu tiên, trong bữa tiệc lớn tổ chức tại lều vua Piotr, giữa tiếng chạm cốc lanh canh và tiếng súng đại bác nổ vang; người ta quyết định đặt tên cho thành nầy là thành Petersburg.

Từ đây ra biển cả chỉ có một với tay. Gió thổi mặt biển gợn sóng lăn tăn nom vui mắt. Ở phía Tây, đằng sau cánh buồm của các tàu Thuỵ Điển, những đám mây ngoài biển, tựa như những đám khói của một thế giới khác, lững lờ trên trời cao. Chỉ có những binh lính Nga gác trên đảo Kotlin hiu quạnh, đứng nhìn những đám mây không phải của nước Nga kia, dải nước mênh mông và những ánh sáng ghê rợn đỏ rực như lửa cháy của buổi hoàng hôn chạng vạng. Ở đây thiếu bánh mì; từ miền Ingri bị tàn phá tan hoang không còn bánh tới nữa, vì miền đó đang phát bệnh dịch hạch. Mọi người phải ăn rễ và vỏ cây giã nhỏ. Vua Piotr viết thư cho vị vương hầu chấp chính, yêu cầu gửi thêm người tới : "tại đây nhiều người; và nhiều người đã chết". Các đoàn xe, thợ thuyền, tù nhân bị xiềng xích vẫn ùn ùn kéo đến không ngừng

Fetka Mõm bẩn hất mạnh mái tóc xoã trên trán nóng rực và nhớp nháp mồ hôi, cứ nện, nện mãi chiếc vồ gỗ sồi lên các cọc.

[ngudoc]

Chương 139

Moskva trở nên ảm đạm, im lìm. Giữa trưa vào những ngày oi bức tháng bảy, chỉ có lũ chó cụp đuôi chạy rông các phố quanh co, đánh hơi những rác rưởi dân chúng vứt ra ngoài giậu. Không còn tiếng la hét lẫn các đám đông ồn ào tại những nơi công cộng, nơi xưa kia người thị dân đạo mạo còn bị các chủ hiệu kéo áo mời vào cửa hàng hoặc chưa kịp mua bán gì đã bị mất cắp nhanh như chớp trong đám người lúc nhúc ấy.

Trước kia, từ các ngoại ô - Arbat, Xukharepka và Zamoxvoresie, chưa rạng đông người ta đã kéo đến những xe bò đầy ắp. Các thứ hàng: vải vóc quý giá, da thuộc đồ sắt hũ vại, bát đĩa, hoa quả, kẹo giòn, rau đủ mọi loại; người bán hàng rong vác những cây sào nặng chĩu giầy gai bện hoặc những mẹt bánh nhân thịt và bánh ngọt; mọi người hối hả xếp xe ngựa lại thành từng dãy rồi dọn cửa hàng trên các quãng trống. Ngày nay, các xloboda của bọn xtreletz vắng tanh, cỏ tầm ma dại mọc đầy sân những căn nhà đổ nát. Giờ đây nhiều người làm việc tại các xưởng máy mới thành lập, bên cạnh những nông nô và bọn tù khổ sai. Vải, dạ dệt ra được chuyển thẳng đến bộ Preobrazenski. Tại tất cả các lò rèn ở Moskva, người ta rèn gươm, giáo, bàn đạp ngựa và đinh thúc ngựa. Không làm sao mua nổi một sợi dây nhỏ ở Moskva, có bao nhiêu gai đều bị Ngân khố trưng mua hết.

Không còn nghe thấy tiếng chuông bính boong gióng giả nữa, những quả chuông lớn của nhiều nhà thờ đã bị tháo ra, chở đến Nhà máy đúc để làm đại bác. Ở nhà thờ Pimen Già, khi quân long kỵ binh, người nồng nặc mùi thuốc lá, đến lấy quả chuông lớn, lão bõ giữ đồ thánh đã uống rượu say rồi định treo cổ vào một thanh xà; giờ bị trói chặt nằm dài trên một cái hòm, lão la lên trong cơn mê sảng là từ nay, Moskva vốn vẫn lừng danh vì những hồi chuông nhạc, sẽ mòn mỏi trong cảnh im lìm u uất.

Xưa kia, trước cổng mỗi dinh thự của lớp quý tộc, đám đày tớ xấc láo và ngạo nghễ, mũ đội lệch một bên tai, chơi sấp ngửa, chơi xavaika(1), hoặc trêu trọc những người đi bộ, đi ngựa qua; chúng cười giễu họ, túm áo họ lôi lại. Ngày nay, các cửa đều đóng chặt, cái sân rộng lặng ngắt như tờ; bọn gia nhân nhà quý tộc đều ra trận, lớp con trai lớn, con rể đóng hạ sĩ quan ở một trung đoàn nào đấy hoặc có nhiệm vụ ở nước ngoài, bọn con nhỏ thì học nghề hàng hải, xây dựng pháo đài hoặc học toán tại các trường chuyên khoa. Chỉ còn lão quý tộc vô công rồi nghề ngồi trước cửa sổ mở toang, hoan hỉ vì Sa hoàng Piotr tạm thời đi vắng, ít ra trong một thời gian, sẽ không bắt lão phải hút thuốc lá, cạo râu hay ra vào phải ngoáy chân khuỵu gối, bắp chân bó chặt trong đôi tất trắng, và trên đầu lù lù bộ tóc giả bằng tóc đàn bà dài đến tận rốn.

Âu sầu thay những ý nghĩ của lão quý tộc ngồi kia, khuỷu tay chống lên cửa sổ! "Muốn ra sao thì ra, nhất định là không có để cho thằng Miska học toán… Xây dựng Moskva nào có cần gì đến toán học đâu; nhờ ơn Chúa, người ta đã sống năm trăm năm nay chẳng cần đến toán học mà vẫn sung sướng hơn bây giờ! Cuộc chiến tranh nầy chắc sẽ chẳng đem lại gì khác là sự sụp đổ vĩnh viễn; cứ việc tha hồ mà đem các thần Thuỷ tề, Vệ nữ dị giáo diễu khắp thành phố trên các xe thếp vàng để mừng chiến thắng oanh liệt trên sông Neva. Thế nào quân Thuỵ Điển cũng sẽ đánh bại quân ta và bọn rợ Tarta chỉ chờ có thất bại ấy là xông ngay ra khỏi vùng Krym, tràn sang bên kia sông Oka… Thật là bất hạnh cho chúng ta?"

Lão quý tộc chìa ngón tay béo múp míp về phía một đĩa quả dâu. A! những con ong khốn khiếp nhung nhúc trong đĩa và ngay cả trên bậu cửa sổ! Lão ngắm nhìn ra sân, uể oải lần tràng hạt ô-liu đem từ núi Otox về. Cảnh mới tiêu điều làm sao! Đã bao năm nay chỉ vì những dự định và trò chơi của Sa hoàng, chẳng ai còn có thì giờ nghĩ đến công việc riêng của mình. Chuồng gà thì xộc xệch, hầm chứa nước đá phủ cỏ thì sụt mái, cỏ dại lan ra khắp chốn… "Đến con gà ngày nay chân cũng dài quá, vịt nở ra bé hơn trước, lợn con gù lưng nối đuôi nhau đi theo mẹ thì gầy gò, cáu bẩn. Thật là thảm hại!" Lão quý tộc thừa biết là phải gọi mụ chăn lợn và chị chăm nom gà vịt đến vén váy họ lên, đét cho họ một trận nên thân, ngay tức khắc mới phải. Nhưng thời tiết oi bức nầy mà phải nhúc nhích thì thật là mệt quá!

Lão ngước mắt lên nhìn qua giậu, nhìn ra phía bên kia những cây bồ đề đầy hoa trắng hoe hoe vàng vo vo tiếng ong. Cách đó không xa, người ta trông thấy những bộ luỹ sụp lở của điện Kreml, cỏ, cây mọc đầy ngay giữa các lỗ châu mai. Chẳng biết nên cười hay nên khóc nữa: đấy, Sa hoàng Piotr đã đốn mạt đến thế rồi đấy! Hào xung quanh điện Kreml, từ cổng Ba Ngôi, rác rưởi chất đống đến đây, đã ngập bùn, một con gà cũng có thể bước qua và sao mà hôi thối thế! Dòng sông Neglinka cũng bị cát bồi đầy, bên hữu ngạn là chợ quần áo cũ, nơi buôn bán hàng trộm cắp, bên tả ngạn, dưới chân tường thành, bọn trẻ con, áo sơ mi bẩn thỉu, thả cần câu cá mà cũng chẳng ai nghĩ đến chuyện đuổi chúng đi.

Tại Hồng trường, bọn thương nhân móc những chiếc khoá to nặng vào cửa hiệu; họ đi ăn trưa; kệ công việc buôn bán, nào có ăn thua gì. Lão bõ cũng đóng cổng nhà thờ lại, hất hàm lắc bộ râu dê về phía đám ăn mầy đứng trên thềm và thong thả trở về nhà húp một đĩa xúp lạnh nấu hành tươi, cá khô với nước kvas rồi ra hóng gió dưới bụi hương mộc. Đám ăn mầy, cùng khổ và tàn tật, thất thểu bước xuống bậc thềm nhà thờ, bỏ đi mỗi người mỗi ngả dưới ánh nắng buổi trưn.

Quả là đã đến lúc dọn bữa ăn trưa để xua đuổi cái tâm trạng thẫn thờ uể oải đang xâm chiếm lấy lòng người vì quá chán chường. Đột nhiên lão quý tộc trợn tròn mắt, vươn cổ chề môi, đang ngồi trên ghế đẩu nhổm cả người lên, bàn tay che ngang trên mắt: trên chiếc cầu gạch bắc ngang qua sông Neglinka giữa cổng Ba Ngôi và chợ quần áo cũ, bon bon một cỗ xe ngựa bốn bánh lắp kính loang loáng dưới ánh mặt trời, đóng bốn con ngựa xám; trên lưng một con, có gã đày tớ mặc chế phục kiểu Hungary màu đỏ tươi. Đó là công chúa Natalia, cô em cưng của Sa hoàng Piotr, hiếu động chẳng kém gì ông anh, đang đi trên đường. Lạy Chúa tôi!

- Lệnh bà đi đâu vậy? Lão quý tộc vung chiếc khăn tay rối rít để xua ong, cúi ra ngoài cửa sổ, réo gọi một thằng bé mặc áo sơ-mi dài bằng vải thô, túi đỏ, đang vầy chân trong một vũng nước gần giếng.

- Grisutka, chạy đi ngay lập tức, mà chạy cho nhanh, không mầy sẽ biết tay tao! Đuổi cho kịp cỗ xe ngựa thếp vàng ở phố Tverskaia, bám sát lấy, rồi quay về nói cho tao biết xe rẽ đường nào.

Chú thích:

(1) Trò chơi khéo tay làm thế nào cắm được một chiếc đinh đầu to vào giữa một cái vòng đặt dưới đất.