|
|
15-06-2008, 10:26 PM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 2
Giu-khÆ¡-rai trầm ngâm suy nghÄ©; anh rút tẩu thuốc lá Ä‘ang ngáºm ở miệng ra và khẽ lấy ngón tay sá» và o tà n thuốc. Tẩu đã tắt ngóm.
Chừng mÆ°á»i Ä‘iếu thuốc lá tá»a khói xám, cuá»™n khúc trên cao gần những ngá»n đèn trần bóng má», lượn trên chiếc ghế bà nh của đồng chà chủ tịch Ban chấp hà nh tỉnh. Nét mặt những ngÆ°á»i ngồi quanh bà n trong góc phòng là m việc trông chỉ thấy lá» má» nhÆ° bị má»™t là n sÆ°Æ¡ng nhẹ bao phủ.
Tô-ca-rếp ngồi cạnh đồng chà chủ tịch Ban chấp hà nh, ngá»±c tì và o bà n. Ông già bứt chòm râu, cá» chỉ đầy vẻ bá»±c tức. Chốc chốc Tô-ca-rếp lại Ä‘Æ°a mắt liếc nhìn má»™t tên hói trán lùn tịt: tên nà y giá»ng the thé Ä‘ang nói liến thoắng hà ng trà ng những câu rá»—ng tuếch nhÆ° trứng đã mút hết lòng.
A-kim bắt gặp cái liếc mắt của ngÆ°á»i thợ nguá»™i già Tô-ca-rếp, cái nhìn đó là m anh nhá»› lại thá»i thÆ¡ ấu: hồi đó nhà bố mẹ anh có má»™t con gà chá»i, anh thÆ°á»ng gá»i đùa là "con Móc mắt". TrÆ°á»›c khi nhảy xổ và o đối thủ, con gà chá»i ấy cÅ©ng nhìn nhÆ° kiểu Tô-ca-rếp Ä‘ang nhìn bây giá».
Cuá»™c há»p tỉnh ủy đã kéo dà i hÆ¡n má»™t tiếng rồi. Tên hói trán là chủ tịch ủy ban váºn chuyển gá»— củi. Hắn vừa lấy những ngón tay rất nhẹn láºt láºt táºp giấy, vừa nói thao thao:
- ChÃnh vì những lý do khách quan ấy mà quyết nghị của tỉnh ủy và của cục quản lý Ä‘Æ°á»ng sắt không thể thá»±c hiện được. Tôi xin nhắc lại: dù hạn cho má»™t tháng nữa, chúng tôi cÅ©ng không thể cung cấp được hÆ¡n bốn trăm thÆ°á»›c khối củi gá»—. Còn con số mÆ°á»i tám vạn thÆ°á»›c khối mà các đồng chà ấn định thì là ... - Tên hói trán nghÄ© để tìm ra tiếng muốn nói. - Thì là chuyện không tưởng! - Nói xong hắn mÃm cái miệng nhá» xÃu mắm môi lại, vẻ bá»±c tức.
Im lặng thấy cà ng kéo dà i.
Giu-khÆ¡-rai lấy móng tay gõ cái tẩu cho tà n thuốc rÆ¡i ra. Giá»ng khà n khà n trong cổ há»ng Tô-ca-rếp phá tan không khà im lặng:
- Cần quái gì phải nhai Ä‘i nhai lại mãi nhÆ° thế. Anh bảo rằng ở ủy ban váºn chuyển gá»— của anh trÆ°á»›c đây không sẵn củi, giá» cÅ©ng không có nốt và sau nà y các anh cÅ©ng không Ä‘Ã o đâu ra được . . . Có phải anh nói thế không?
Tên hói trán nhún vai:
- Xin lá»—i đồng chÃ, củi thì chúng tôi đã trữ sẵn, chỉ phải cái không có xe chở Ä‘i. . . - Hắn ho lên má»™t tiếng, lấy khăn tay kẻ ô vuông ra lau cái trán bóng. Lau xong, bà n tay lần mãi không thấy túi áo đâu, hắn bá»±c mình nhét cái khăn và o cặp giấy.
Äê nhếch-cô từ góc phòng lên tiếng:
- Thế anh đã tìm cách gì để chở củi chÆ°a? Vì từ khi bá»n phụ trách chuyên môn dÃnh và o cuá»™c âm mÆ°u phiến loạn bị bắt đến nay kể đã lâu rồi còn gì!
Tên hói trán quay lại phÃa Äê-nhếch-cô:.
- Tôi đã ba lần báo cáo vá»›i cục Ä‘Æ°á»ng sắt là không có phÆ°Æ¡ng tiện váºn tải thì không là m ăn gì được...
Tô-ca-rếp ngắt lá»i hắn:
- Cái đó chúng tôi Ä‘á»u đã nghe lắp Ä‘i lắp lại mãi rồi - Tô-ca-rếp hằn há»c nhìn hắn, giá»ng bá»±c tức ra mặt - Thế ra anh cho chúng tôi là đồ ngu cả hay sao?
Câu há»i ấy là m cho tên hói trán thấy lạnh cả gáy.
Lần nà y hắn hạ thấp giá»ng nói khẽ:
- Tôi không chịu trách nhiệm vá» những hà nh Ä‘á»™ng của bá»n phản cách mạng.
A-kim há»i:
- NhÆ°ng anh hẳn phải biết là nÆ¡i các anh cho đốn gá»— ở cách Ä‘Æ°á»ng xe lá»a quá xa.
- Tôi có nghe nói thế, song đấy không phải là phạm vi tôi phụ trách, nên tôi không thể báo cáo cấp trên vá» tình trạng bất thÆ°á»ng xảy ra ở phạm vi ngÆ°á»i khác được.
Chủ tịch há»™i đồng công Ä‘oà n há»i:
- Anh có bao nhiêu ngÆ°á»i là m?
- Gần hai trăm.
Tô-ca-rếp cáu tiết:
- Thế ra một năm mỗi tên ăn hại chỉ là m được độc một thước khối!
Chủ tịch công đoà n nói tiếp:
- Chúng tôi đã cấp phát cho ủy ban váºn chuyển của các anh khẩu phần lÆ°Æ¡ng ăn gấp đôi, chúng tôi phải rút của anh chị em công nhân để cấp cho các anh nhÆ° thế, ngược lại thì các anh là m được những gì? Hai toa bánh mì Ä‘Æ°a cho các anh để phát cho công nhân, các anh đã nhét đâu mất?
Những câu nói từ bốn phÃa dồn dáºp trút lên đầu tên trán hói, nhÆ°ng hắn ta tìm cách đánh lảng nhÆ° con nợ trốn chủ nợ.
Hắn nói quanh co, trÆ¡n tuá»™t nhÆ° chạch, không trả lá»i thẳng, mắt lấm lét nhìn sang hai bên. Hắn đã cảm thấy nguy đến nÆ¡i rồi. Rúm mình trong ná»—i lo sợ hoảng hốt, hắn chỉ Æ°á»›c muốn má»™t Ä‘iá»u Ä‘á»™c nhất: chóng rá»i khá»i được chốn nà y để vỠăn bữa cÆ¡m chiá»u thịnh soạn vá»›i con vợ còn trẻ của hắn giỠđây Ä‘ang Ä‘á»c cuốn truyện của Pôn-Ä‘á»-cốc để giết thá»i giá».
Giu-khÆ¡-rai vừa chú ý nghe những câu trả lá»i của hắn, vừa ghi và o tá» giấy sổ tay: "Phải Ä‘iá»u tra kỹ thằng cha nà y hÆ¡n, đây không phải Ä‘Æ¡n thuần là vấn Ä‘á» thiếu tÃch cá»±c. Äã có má»™t số tà i liệu vá» hắn... Thôi, nói chuyện vá»›i hắn đã đủ rồi. Äể hắn cút Ä‘i cho
rảnh. Còn chúng ta thì bắt tay và o việc của ta đi thôi".
Äồng chà chủ tịch Ban chấp hà nh Ä‘á»c mảnh giấy ghi mấy hà ng chữ đó và nhìn Giu-khÆ¡-rai gáºt đầu.
Giu-khÆ¡-rai đứng dáºy Ä‘i ra phòng ngoà i gá»i dây nói. Lúc anh trở và o, chủ tịch Ban chấp hà nh đã Ä‘á»c đến Ä‘oạn cuối của nghị quyết.
" Cách chức toà n ban phụ trách cÆ¡ quan váºn chuyển gá»— vì hà nh Ä‘á»™ng phá hoại hiển nhiên. ÄÆ°a vụ đốn gá»— nà y ra tòa".
CÆ¡ sá»± đã không đến ná»—i nguy nhÆ° hắn chỠđợi. Tháºt ra, cách chức vì phá hoại thì chắc là đặt vấn Ä‘á» nghi ngá» lòng trung thà nh của hắn, nhÆ°ng đấy chẳng qua là chuyện vặt. Còn việc đốn gá»— ở công trÆ°á»ng Bai-a-rÆ¡-ca thì hắn không phải lo, vì nó không phải phạm vi của hắn. "Chà mình cứ tưởng là tụi nó đã lần ra được manh mối gì rồi kia..."
Hắn gần như đã yên trà lắm, vừa cho giấy má và o cặp vừa nói:
- Phải, tôi là má»™t nhà chuyên môn ngoà i Äảng, nên các anh có quyá»n không tin tôi là phải. NhÆ°ng lÆ°Æ¡ng tâm tôi trong sạch. Tôi không là m được việc chỉ vì thá»±c tế tôi không thể là m nổi thôi.
Không ai trả lá»i hắn. Hắn bÆ°á»›c ra, vá»™i vã xuống thang gác và mở cá»a ra phố, thấy nhẹ nhõm cả ngÆ°á»i.
Má»™t ngÆ°á»i mặc áo khoác bá»™ Ä‘á»™i há»i hắn:
- Vị cho biết tên là gì?
Hắn chá»™t dạ trả lá»i ấp úng:
- Séc…vin-ski...
Phần tá» lạc loà i ấy vừa ra khá»i, trong phòng giấy của chủ tịch Ban chấp hà nh tỉnh, mÆ°á»i ba cái đầu chụm sát và o nhau trên chiếc bà n lá»›n.
Giu-khơ-rai ấn ngón tay trên tấm bản đồ mở rộng:
- Các đồng chà xem... Äây là ga Bai-a-rÆ¡-ca, cách chá»— lấy gá»— bảy dặm. Ở đấy có hai mÆ°Æ¡i mốt vạn thÆ°á»›c khối gá»— Ä‘ang xếp đống. Äá»™i quân lao Ä‘á»™ng đã khó nhá»c tám tháng trá»i, mất bao nhiêu là công lao Ä‘á»™ng. Kết quả thế nà o? Chúng nó đã phản ta, xe lá»a và thà nh phố vẫn không có củi để đốt. Gá»— đốn rồi phải chở sáu dặm Ä‘Æ°á»ng nữa má»›i tá»›i được nhà ga. Muốn thế phải dùng Ãt nhất là năm nghìn xe ngá»±a chở suốt má»™t tháng, mà phải chở má»—i ngà y hai chuyến má»›i được. Thôn gần nhất ở đấy cÅ©ng cách mÆ°á»i lăm dặm. Lại phải cái vạ tên O-rÆ¡-lÃch và lÅ© phỉ lâu la của hắn luôn quấy phá ở những vùng nà y. Các đồng chà có hiểu tình hình nhÆ° váºy là thế nà o không?. . . Thế nà y đây: theo kế hoạch thì đáng lẽ công trÆ°á»ng khai thác gá»— bắt đầu từ đây và là m dần vá» phÃa nhà ga. NhÆ°ng quân khốn nạn chúng nó lại và o mãi táºn rừng sâu mở công trÆ°á»ng. Chúng đã tÃnh sát: chúng ta không thể nà o chở gá»— đã chặt tá»›i Ä‘Æ°á»ng sắt được. Tháºt thế, chúng ta cÅ©ng chẳng Ä‘Ã o đâu ra lấy trăm chiếc xe ngá»±a. Chúng đã chÆ¡i chúng ta những đòn nhÆ° thế đấy. Lợi hại chẳng kém gì cái ban bạo Ä‘á»™ng của chúng.
Quả đấm nắm chặt của Giu-khơ-rai nặng nỠrơi chát xuống tấm bản đồ.
Cả mÆ°á»i ba ngÆ°á»i Ä‘á»u tưởng tượng thấy rất rõ tai há»a Ä‘ang áºp đến, tai há»a mà Giu-khÆ¡-rai không nói ra. Mùa đông đã ká» bên cá»a. Nhà thÆ°Æ¡ng, trÆ°á»ng há»c, các cÆ¡ quan và hà ng trăm ngà n nhân dân lâm và o cảnh gió rét cắt da mà không củi đốt, còn ở các nhà ga, hà nh khách đông nhÆ° kiến mà xe lá»a má»—i tuần chỉ chạy được có má»™t chuyến.
Má»—i ngÆ°á»i suy nghÄ© miên man.
Giu-khơ-rai buông nắm tay ra:
- Có má»™t biện pháp, các đồng chà ạ: phải là m cho xong trong vòng ba tháng má»™t con Ä‘Æ°á»ng sắt nhá» từ ga tá»›i chá»— đẵn gá»— - bảy dặm. TÃnh thế nà o để trong má»™t tháng rưỡi thì đã là m được đến đầu chá»— đẵn gá»—. Việc nà y tôi đã nghÄ© tám ngà y nay rồi... Muốn là m được thì... Giá»ng Giu-khÆ¡-rai rÃt lên trong cổ há»ng khô - Thì cần ba trăm năm mÆ°Æ¡i công nhân và hai kỹ sÆ°. Ở kho Ä‘oạn đầu máy Pu-sa Vô-Ä‘i-xa, chúng ta đã có sẵn Ä‘Æ°á»ng ray và bảy chiếc đầu máy do thanh niên cá»™ng sản tìm được. TrÆ°á»›c chiến tranh ngÆ°á»i ta đã định đặt má»™t con Ä‘Æ°á»ng sắt nhá» từ đấy và o thà nh phố. NhÆ°ng ở Bai-a-rÆ¡-ca, công nhân không có chá»— ở tại đấy chỉ có Ä‘á»™c má»™t cái trÆ°á»ng lâm nghiệp cÅ© đã đổ nát ở mãi tÃt trong rừng. Phải chia công nhân thà nh từng toán đến là m việc, hai tuần thay phiên má»™t lần, vì má»—i phiên là m lâu hÆ¡n nữa thì không chịu nổi. Ta phải phái các Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản đến đấy, anh A-kim thấy thế nà o?
Và không đợi trả lá»i, Giu-khÆ¡-rai nói tiếp:
- Äoà n thanh niên cá»™ng sản phải cố hết sức Ä‘iá»u Ä‘á»™ng tất cả những Ä‘oà n viên nà o có thể Ä‘iá»u Ä‘á»™ng được đến đấy trÆ°á»›c hết là tổ chức Ä‘oà n ở Xô-lô-men- ca và má»™t bá»™ pháºn ở trong thà nh phố. Nhiệm vụ rất khó khăn, nhÆ°ng nếu giải thÃch cho lứa trẻ biết rằng có thế má»›i cứu được thà nh phố khá»i chết rét, cứu được Ä‘Æ°á»ng xe lá»a khá»i bị tê liệt thì bá»n trẻ sẽ là m bằng được.
Äồng chà phụ trách Ä‘Æ°á»ng sắt lắc đầu tá» vẻ không tin, giá»ng đồng chà mệt má»i:
- Không biết giải quyết thế có ổn hay không. Tôi tÃnh không tà i nà o là m được Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng sắt dà i bảy dặm, trên má»™t khoảng đất không trÆ¡ trụi, trong hoà n cảnh hiện nay Ä‘ang tiết trá»i mùa thu, sắp bắt đầu có mÆ°a rồi, lại sắp mùa đông tháng giá…
Giu-khơ-rai, không quay lại nhìn đồng chà ấy cắt ngay:
- Äồng chà An-Ä‘rây Va-xi-li-ê-vÃch ạ, đồng chà cần phải để tâm săn sóc hÆ¡n việc đốn gá»—! Còn con Ä‘Æ°á»ng nà y, chúng ta sẽ là m được.. Chẳng có ai lại chịu ngồi khoanh tay chá» chết rét đâu.
*
Những hòm dụng cụ cuối cùng đã xếp lên toa xe. NgÆ°á»i là m trên xe lá»a, ai nấy đã vá» phần việc của mình rồi. Ngoà i trá»i mÆ°a nhá» hạt, buốt cóng. Những giá»t mÆ°a trong nhÆ° những hạt pha lê lăn trên chiếc áo da Æ°á»›t bóng loáng của Ri-ta.
Từ biệt Tô-ca-rếp, Ri-ta bắt chặt tay đồng chà già . và khẽ nói:
- Chúc các đồng chà thà nh công.
Cụ già ngÆ°á»›c hà ng lông mà y xám, thân thiết nhìn Ri-ta. Cụ nói lẩm bẩm, thốt lên những tiếng nhÆ° đáp lại ý nghÄ© của chÃnh mình:
- Phải, cái quân khốn ấy đã là m chúng mình mất ăn mất ngủ. Ở đây các đồng chà phải để ý theo dõi. Nếu bên chúng tôi có chuyện gì rắc rối thì bất cứ việc gì cần đến, các đồng chà phải giúp ngay má»™t tay má»›i được. Vì cái lÅ© đểu ấy không có là m cái gì mà không ba hoa kiểu cách ngoà i miệng bao giá». Thôi, tà u sắp chạy, già phải lên rồi, con ạ.
Ông già khép chặt cái áo vét-tông lại. Phút cuối cùng, Ri-ta là m ra vẻ vô tình há»i:
- Kìa, thế Pa-ven không cùng đi với các đồng chà hay sao? Trong đám anh chị em đi đây, chẳng thấy anh ấy đâu cả.
- À, cáºu ấy hôm qua đã cùng đồng chà phụ trách công trình ngồi xe goòng Ä‘i trÆ°á»›c để chuẩn bị cho chúng tôi tá»›i sau.
Trên sân ga, Giác-ki và Äu-ba-va Ä‘ang vá»™i vã Ä‘i lại phÃa cụ Tô-ca-rếp và Ri-ta. Cùng Ä‘i vá»›i há» có cả An-na Bô-khác, áo ngắn mặc ngoà i vắt thõng ngang vai, những ngón tay mảnh khảnh của chị cặp má»™t Ä‘iếu thuốc lá đã tắt.
Nhìn vá» phÃa ba ngÆ°á»i Ä‘ang Ä‘i tá»›i, Ri-ta há»i rốn cụ Tô-ca-rếp:
- Pa-ven há»c vá»›i bác ra sao rồi, bác?
Tô-ca-rếp ngạc nhiên nhìn chị:
- Há»c gì? Cáºu ấy lâu nay do cháu hÆ°á»›ng dẫn há»c táºp cÆ¡ mà ? Äã nhiá»u lần cáºu ta nói
vá»›i bác vá» cháu đấy. Thằng bé nó khen cháu không ngá»›t lá»i.
Ri-ta nghe ông cụ nói, bụng vẫn chưa tin.
- Có tháºt thế không, đồng chà Tô-ca-rếp? Theo cháu biết, anh ấy vẫn thÆ°á»ng đến nhà bác để nhá» bác giảng lại bà i cháu hÆ°á»›ng dẫn.
Ông già phá ra cÆ°á»i:
- Äến nhà bác à ?... Tôi có thấy cáºu ấy đến há»i tôi bao giỠđâu!
Còi tà u rú lên, Cơ-la-vi-sếch từ trong toa kêu to:
- Äồng chà Ri-ta Æ¡i ! Äồng chà để cho bố già đi vá»›i chúng tôi thôi chứ. Ai lại cứ giữ mãi ông cụ lại mà chuyện thế ! Không có bố già thì chúng tôi biết là m ăn thế nà o?
Anh chà ng ngÆ°á»i Tiệp Khắc đó còn Ä‘ang muốn nói thêm gì nữa, nhÆ°ng nháºn ra ba đồng chà đang Ä‘i đến gần toa xe, anh im ngay. Trong khoảnh khắc, đôi mắt anh bắt gặp cái nhìn lo lắng của An-na; trông thấy An-na mỉm cÆ°á»i từ biệt Äu-ba-va, anh rá»i cá»a sổ quay phắt ngay và o trong toa, lòng buồn rÆ°á»i rượi.
*
MÆ°a thu quất và o mặt ngÆ°á»i. Những đám mây xám nghịt má»ng nÆ°á»›c kéo lê thê trên ná»n trá»i thấp. Cảnh thu muá»™n, những cánh rừng đã trút hết lá. Hà ng cây cổ thụ đứng chau mà y, giấu lá»›p vá» nhăn nheo dÆ°á»›i mà ng rêu mà u nâu. Mùa thu tà n nhẫn đã lá»™t trần bá»™ áo sặc sỡ tÆ°Æ¡i mà u của rừng để thân cây đứng trÆ¡ trụi và hốc hác.
Ga xép hiu quạnh nà y náu mình chÃnh giữa rừng vắng. Từ ke bốc hà ng lát đá, má»›i đắp thêm má»™t dải đất lầy nhầy chạy vá» phÃa rừng. Chung quanh, ngÆ°á»i hì hục là m, đông nhÆ° kiến.
Bùn nhầy nhụa, dÃnh lấy má»—i bÆ°á»›c Ä‘i. Ủng da lá»™i bì bà bì bõm nghe lá»›p nhá»›p khó chịu. NgÆ°á»i ta hùng hục xúc đất, đổ ná»n. Xà beng chạm loảng xoảng, cuốc bổ và o đá chan chát.
MÆ°a tuôn nhÆ° rây bá»™t. Hạt mÆ°a lạnh thấm qua quần áo. MÆ°a Ä‘ang cuốn Ä‘i công trình lao Ä‘á»™ng của con ngÆ°á»i. Äất thó vữa ra nhÆ° cháo đặc sệt cứ từ những chá»— má»›i đắp tùn xuống.
Quần áo bị Æ°á»›t sÅ©ng, vừa nặng, vừa lạnh buốt. NhÆ°ng ngà y nà y qua ngà y khác, ngÆ°á»i ta vẫn cố là m rốn đến táºn tối mịt má»›i nghỉ tay.
Dải đất mới đắp mỗi ngà y một chui thêm mãi và o rừng sâu.
Cách nhà ga không xa, ngôi nhà đá sừng sững đứng trÆ¡ xÆ°Æ¡ng, trông dữ tợn. Những thứ gì có thể dỡ được, tháo được hoặc phá được thì đã bị lấy trá»™m Ä‘i từ bao giá» rồi. Các cá»a sổ, cá»a ra và o giá» chỉ còn là những lá»— hổng. Các cá»a lò dÆ°á»›i bếp chỉ còn là những khoảng Ä‘en ngòm. Mái nhà trÆ¡ những khe, lá»—, để lá»™ ra kèo cá»™t bên trong.
Chỉ có ná»n nhà bằng bê-tông của bốn phòng rá»™ng là còn nguyên thôi. Tối đến, bốn trăm con ngÆ°á»i quần áo Æ°á»›t sÅ©ng, bê bết bùn lầy, chen chúc nhau nằm lên đấy rét run cầm cáºp. NgÆ°á»i ta đứng lại ngoà i cá»a vắt quần áo, từng dòng nÆ°á»›c bùn đục rá» tong tong xuống đất. Há» nguyá»n rủa trá»i mÆ°a gió, cảnh lầy lá»™i. Trên ổ rÆ¡m rải má»ng dÃnh lên ná»n bê-tông, há» nằm thà nh hà ng san sát quắp lấy nhau mà ngủ cho ấm. Quần áo bốc hÆ¡i ngùn ngụt mà không tà i nà o khô được. Cá»a sổ mất kÃnh, che tạm bằng mấy chiếc bao tải, nÆ°á»›c mÆ°a hắt và o rỉ xuống ná»n nhà . Từng cÆ¡n mÆ°a đổ hồi nhÆ° trống giục, trút nÆ°á»›c lên những mảnh tôn còn lại trên mái; gió gà o luồn qua khe liếp chặn cá»a, thổi ùa và o trong.
Sáng dáºy, Ä‘oà n ngÆ°á»i kéo đến túp lá»u xiêu vẹo xÆ°a kia là bếp; há» là m má»™t bát nÆ°á»›c chè rồi ra công trÆ°á»ng. TrÆ°a nà o cÅ©ng chỉ Ä‘á»™c má»™t món Ä‘áºu nấu không chán ngấy vá»›i sáu lạng bánh mì Ä‘en thui nhÆ° than đá. Thà nh phố chỉ có thể cung cấp cho hỠđược đến thế thôi.
Phụ trách công trình là ông già Va-lê-ri-an Pa-tô- sÆ¡-kin, ngÆ°á»i cao lá»›n khô đét, hai má hóp nhăn nheo. Cán bá»™ kỹ thuáºt là Va-cu-lên-cô, ngÆ°á»i lùn tịt, mÅ©i sÆ° tá» ngồi chòm chõm trên khuôn mặt xÆ°Æ¡ng xẩu nhÆ° lấy rìu mà đẽo váºy. Há» Ä‘á»u ở nhá» nhà ngÆ°á»i trưởng ga.
Tô-ca-rếp ngủ ở trong phòng đồng chà công an đặc biệt công tác ở ga nà y. Äồng chà ấy tên là Khô-li-a- va, có hai cẳng ngắn ngủn, tÃnh ngÆ°á»i cá»±a quáºy luôn chân luôn tay, y nhÆ° giá»t thủy ngân.
Äoà n ngÆ°á»i xây dá»±ng Ä‘Æ°á»ng sắt kiên cÆ°á»ng chịu Ä‘á»±ng má»i sá»± thiếu thốn.
Ná»n Ä‘Æ°á»ng má»›i đắp má»—i ngà y má»™t thá»c sâu và o rừng.
Trong Ä‘oà n đã có chÃn ngÆ°á»i Ä‘Ã o ngÅ©. Mấy ngà y sau lại có năm ngÆ°á»i nữa bá» trốn.
Sang tuần thứ hai, công trÆ°á»ng bị nó chÆ¡i má»™t vố đầu tiên: chuyến tà u chiá»u từ tỉnh lên không chở bánh mì cho công trÆ°á»ng.
Äu-ba-va đánh thức cụ Tô-ca-rếp dáºy và báo tin ấy cho đồng chÃ.
NgÆ°á»i bà thÆ° già của Äảng bá»™ công trÆ°á»ng buông thõng hai chân đầy lông xuống đất, tay gãi sồn sá»™t và o nách má»™t cách giáºn dữ. Äồng chà vừa mặc quần áo vừa lẩm bẩm:
- Chúng đã giở trò rồi!
Vừa lúc ấy, anh chà ng Khô-li-a-va béo tròn nhÆ° má»™t quả bóng lăn và o. Tô-ca-rếp liá»n ra lệnh cho anh ta:
- Äi nhanh ra dây nói, gá»i đến Ban đặc biệt. - Rồi quay lại dặn Äu-ba-va: - Còn cáºu thì đừng có hở cái việc bánh mì nà y cho má»™t ai nhé !
Mất ná»a tiếng quặc nhau vá»›i các nhân viên tổng Ä‘Ã i Ä‘iện thoại, nhá» thái Ä‘á»™ cÆ°Æ¡ng quyết, Khô-li-a-va đã liên lạc được vá»›i đồng chà phó chủ nhiệm Ban đặc biệt là Giu-khÆ¡-rai. Nghe thấy Khô-li-a-va cãi nhau hoà i vá»›i các nhân viên tổng Ä‘Ã i, Tô-ca-rếp sốt ruá»™t quá giáºm chân thình thịch.
Tiếng Giu-khơ-rai thét lên trong ống nói:
- Sao? Không chở bánh mì tá»›i à ? Äược, để tôi há»i ngay láºp tức xem ai là m ra cái chuyện nà y?
Tô-ca-rếp bực tức la to và o máy:
- Äồng chà cho tôi biết ngay Ä‘iá»u nà y thì hÆ¡n: mai chúng tôi lấy gì cho anh em ăn đây.
Giu-khÆ¡-rai suy nghÄ©. Má»™t lát khá lâu sau, ông già bà thÆ° Äảng ủy công trÆ°á»ng nghe đáp lại:
- Bánh mì, chúng tôi sẽ chở đến ngay đêm nay. Tôi sẽ phái Guy-gô đánh xe tá»›i, cáºu ấy biết Ä‘Æ°á»ng. Sáng mai, các đồng chà sẽ có bánh ăn.
Tá» má» sáng hôm sau, má»™t chuyến xe bùn bắn bê bết chở bánh mì tá»›i ga. LÃt-kê con, mệt nhoà i, bÆ°á»›c ra khá»i xe, mặt mà y phá» phạc vì suốt đêm không ngủ.
Cuá»™c đấu tranh để là m xong con Ä‘Æ°á»ng ngà y cà ng gay go quyết liệt. Phân cục Ä‘Æ°á»ng sắt báo cho biết là không có tà vẹt. Ở thà nh phố thì không Ä‘Ã o đâu ra phÆ°Æ¡ng tiện để chuyển Ä‘Æ°á»ng ray và đầu máy đến công trÆ°á»ng. Ngay đến cả các đầu máy nhá» cÅ©ng cần phải sá»a chữa lại khá nhiá»u má»›i chạy được. Toán công nhân thứ nhất sắp hết hạn, thế mà toán đến thay phiên vẫn chÆ°a thấy mặt đâu cả. Không thể nà o cứ giữ những ngÆ°á»i đã kiệt sức nà y ở lại là m tiếp được nữa.
Trong nếp nhà cÅ© kỹ, dÆ°á»›i ánh đèn dầu le lói, há»™i nghị cán bá»™ kéo dà i cho đến táºn khuya.
Sáng sá»›m hôm sau, Tô-ca-rếp, Äu-ba-va, CÆ¡-la-vi- sếch mang sáu ngÆ°á»i vá» thà nh phố để chữa đầu máy và lấy Ä‘Æ°á»ng ray. CÆ¡-la-vi-sếch nguyên là công nhân nÆ°á»›ng bánh mì nên được phái đến ban tiếp phẩm để kiểm tra, còn những anh em khác thì Ä‘i cả vá» Pu- sa Vô-Ä‘i-sa.
Mà mưa thì vẫn trút xuống.
*
Pa-ven vất vả má»›i rút được chân ra khá»i vÅ©ng vùn nhầy nhụa. Cảm thấy bần chân bá»—ng nhiên tê buốt, anh biết là chiếc đế già y mục đã tụt mất hẳn rồi. Ngay từ ngà y đầu tá»›i đây cho đến giá», anh đã khổ sở vì đôi già y ống há»ng, đôi già y lúc nà o cÅ©ng Æ°á»›t sÅ©ng, cÅ©ng bết bùn. Bây giá» thì má»™t chiếc đã mất hẳn đế, bà n chân giẫm thẳng trong bùn lạnh thấu xÆ°Æ¡ng. Chân tê giá quá chừng, anh không còn sức để là m việc nữa. Anh móc chiếc đế già y má»›i tụt ra khá»i bùn, nhìn nó mà thất vá»ng. Anh quên cả lá»i anh tá»± hứa vá»›i mình hôm trÆ°á»›c, buá»™t mồm văng tục chá»i rủa,. rồi bá» Ä‘i và o túp lá»u nay dùng là m bếp. Ngồi cạnh bếp, anh tháo chiếc tất Æ°á»›t đầm đìa ra và hÆ¡ bà n chân đã tê cứng và o lá»a.
Chị Ô-đác-ca, vợ bác gác Ä‘Æ°á»ng sắt, được ngÆ°á»i cấp dưỡng Ä‘Æ°a và o là m phụ, Ä‘ang thái củ cải trên chiếc bà n nhà bếp. Trá»i phú cho chị vợ còn trẻ ấy của bác gác Ä‘Æ°á»ng sức vóc hÆ¡n ngÆ°á»i, đôi vai lá»±c Ä‘iá»n, bá»™ ngá»±c dữ nhÆ° vâm, đôi hông dÆ° sức, thẳng đứng. Chị ta Ä‘Æ°a dao thoăn thoắt, đống rau thái rồi chẳng mấy chốc đã chất cao trên bà n.
Thấy mặt Pa-ven, chị ta nhìn có vẻ khinh bỉ và hằn há»c há»i:
- Äịnh đến chá»±c ăn đấy à ? Còn hÆ¡i sá»›m má»™t chút. Chắc lại trốn việc chứ gì? Mà sao lại thò chân và o đấy? Äây là nhà bếp chứ có phải nhà tắm đâu.
Chị ta Ä‘ang chá»i Pa-ven thì đồng chà cấp dưỡng đứng tuổi bÆ°á»›c và o.
Pa-ven giải thÃch tại sao mình lại và o bếp:
- Chiếc già y ống của tôi tan nát mất rồi.
Äồng chà cấp dưỡng nhìn chiếc già y ống rách nát và hất đầu vá» phÃa chị Ô-đác-ca:
- Chồng chị ấy cÅ©ng võ vẽ nghá» thợ già y đấy, nói bác ta khâu há»™ cho, kẻo ở đây không có già y thì tong Ä‘á»i.
Nghe nói, chị Ô-đác-ca nhìn Pa-ven và cảm thấy hÆ¡i ngượng. Chị thú tháºt:
- Thế mà tôi đã tưởng lầm là anh trốn việc và o đây.
Pa-ven cÆ°á»i. Äến lượt chị Ô-đác-ca ngắm nghÃa chiếc già y có vẻ là tay là nh nghá» lắm:
- Già y nà y chồng tôi chẳng buồn chữa đâu, giầy thế nà y chữa chỉ toi công. Thôi để tôi mang đến cho anh má»™t chiếc già y cao-su cÅ©, tôi thấy bá» vÆ°Æ¡ng ở nhà tôi ấy. Anh xá» và o cÅ©ng đỡ lạnh chân. Chứ ai Ä‘á»i lại để giầy không có đế mà đi được, tháºt tá»™i nợ. Nay mai lại sắp đại hà n, già y vá»›i dép nhÆ° thế thì anh đến quỵ mất.
Lần nà y thì chị Ô-đác-ca nói có chiá»u thÆ°Æ¡ng hại Pa-ven lắm. Và chị đặt dao xuống, Ä‘i ra.
Má»™t lát, chị mang vá» chiếc già y cao su Ä‘i tuyết và má»™t miếng vải băng. Chân hÆ¡ nóng, lấy vải bá»c lại, thá»c và o già y rồi, Pa-ven lặng nhìn chị Ô-đác-ca thầm tỠý cảm Æ¡n.
Tô-ca-rếp ở tỉnh vá», nét mặt hầm hầm, giáºn dữ.
Äồng chà triệu táºp các cán bá»™ lại nhà Khô-li-a-va và báo cho má»i ngÆ°á»i biết những tin chẳng có gì là phấn khởi cả. Äồng chà báo cáo vá»›i anh em:
- Chá»— nà o cÅ©ng ỳ ra. Äi đến đâu cÅ©ng thấy bánh xe quay nhÆ°ng quay chổng lên trá»i cả. Phải thấy rằng chúng ta chÆ°a trừ tiệt được bá»n chó trắng. Khi chúng không còn thò ra mống nà o nữa thì nghÄ©a là chúng vẫn còn. Tôi nói toạc ra cho anh em biết là công việc không được chạy lắm. Toán thứ hai đến thay phiên giá» vẫn chÆ°a táºp hợp xong. Sẽ gá»i đến đây được bao nhiêu ngÆ°á»i cÅ©ng chÆ°a rõ. Äại hà n sắp tá»›i nÆ¡i rồi. TrÆ°á»›c khi trá»i bắt đầu và o rét, dù chết chúng ta cÅ©ng phải vượt qua được Ä‘oạn lầy. Nếu không, rét đến, có lấy răng mà gặm đất cÅ©ng không nổi Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng. Ở trên tỉnh, bá»n nà o là m láo rồi sẽ bị trùy cẩn tháºn. Còn chúng ta ở đây phải ra sức là m nhanh gấp đôi má»›i được. Dù có chết Ä‘i chết lại năm lần cÅ©ng phải là m cho xong nhánh Ä‘Æ°á»ng sắt nà y. Không xong thì còn mặt mÅ©i nà o là m ngÆ°á»i bôn-sê-vÃch nữa. Không xong thì chỉ là má»™t bá»n Æ°Æ¡n hèn mà thôi. - Tô-ca- rếp nói, giá»ng hôm nay không khà n khà n nhÆ° má»i khi, tiếng cụ rung lên lanh lảnh nhÆ° tiếng thép. Äôi mắt sáng quắc dÆ°á»›i hà ng lông mà y cau cau đủ tá» quyết tâm ngoan cÆ°á»ng của đồng chà già .
- Ngay hôm nay chúng ta sẽ há»p kÃn, đánh thông trong ná»™i bá»™. Ngà y mai sẽ Ä‘i là m cả. Sáng mai thì cho những ngÆ°á»i ngoà i Äảng há» vá». Còn chúng ta thì ở lại. Quyết nghị của tỉnh ủy đây. - Tô-ca-rếp Ä‘Æ°a tá» giấy gấp tÆ° cho Pan-cÆ¡-ra-tốp.
Nhìn qua vai Pan-cÆ¡-ra-tốp, Pa-ven thấy trong giấy có những hà ng chữ: "Cần thiết giữ lại ở công trÆ°á»ng tất cả các Ä‘oà n viên. Cho đến khi nà o chở được chuyến gá»— thứ nhất vá» má»›i được thay phiên. Thừa lệnh bà thÆ° Ban chấp hà nh Tỉnh. Ri-ta Uốt-chi-nô-vÃch".
Căn nhà cháºt chá»™i, không còn chá»— mà len và o nữa. Má»™t trăm hai mÆ°Æ¡i con ngÆ°á»i chen chúc nhau, ngÆ°á»i đứng dá»±a tÆ°á»ng, ngÆ°á»i leo lên bà n, có ngÆ°á»i leo lên cả lò bếp.
Cuá»™c há»p do Pan-cÆ¡-ra-tốp khai mạc. Lão đồng chà Tô-ca-rếp nói ngắn thôi, nhÆ°ng Ä‘oạn cuối là m choáng váng má»i ngÆ°á»i:
- Ngà y mai, các đảng viên và đoà n viên Ä‘á»u ở lại.
Ông già giÆ¡ tay Ä‘áºp và o khoảng không nhÆ° để nhấn mạnh là quyết nghị ấy nhÆ° Ä‘anh đóng cá»™t rồi. Cá» chỉ ấy là m tan vỡ má»i hy vá»ng muốn vá» tỉnh, vá» vá»›i những ngÆ°á»i thân, tan hết hy vá»ng rút chân ra khá»i chốn bùn lầy nà y. Lúc đầu tiếng nhao nhao nổi lên đến ná»—i không còn nghe thấy gì nữa. Ngá»n đèn dầu nhá» tà lay lắt nhÆ° cÅ©ng phấp phá»ng. Tối quá, không còn trông rõ mặt ngÆ°á»i. Tiếng nói ồn à o má»—i lúc má»™t to. Nhóm nà y kháo nhau, mÆ¡ má»™ng gợi lại cảnh gia đình đầm ấm, nhóm kia tức giáºn kêu mệt nhá»c. Có nhiá»u ngÆ°á»i không nói gì cả. Và chỉ có má»™t ngÆ°á»i nói ra miệng muốn Ä‘Ã o
ngÅ©. Giá»ng căm phẫn của hắn từ trong góc nhà ném ra những câu nói chêm lá»i văng tục - Mẹ kiếp! Tôi đếch và o ở đây lấy má»™t ngà y nà o nữa. Äà y ai Ä‘i khổ sai thì cÅ©ng phải có tá»™i tình gì má»›i Ä‘Ã y ngÆ°á»i ta được chứ. Chúng tôi đây thì có tá»™i gì? Äã giam chúng tôi ở đây ná»a tháng, xin đủ lắm rồi. NgÆ°á»i ta là ngÆ°á»i chứ không phải là sung rụng. Ai quyết định là m chá»— nà y thì kẻ ấy tá»± dẫn xác đến đây mà là m lấy. Ai muốn thì cứ đến mà lăn mình và o đống bùn nà y, còn tôi, Ä‘á»i tôi chỉ sống có má»™t lần, tôi phải giữ lấy thân tôi. Ngay ngà y mai là tôi chuồn.
Ô-cu-nhếp đứng ngay trÆ°á»›c mặt tên vừa la đó, anh quẹt diêm soi xem mặt tên Ä‘Ã o ngÅ© đó là đứa nà o. Ãnh lá»a diêm khoảnh khắc lóe lên trong bóng tối, là m lòi cả cái mặt méo xệch, nhăn nhó, tức tối, mồm há hốc kia. Ô-cu-nhếp nháºn ra nó là con lão thÆ° ký kế toán ở ban tiếp tế của tỉnh.
- Mà y soi cái gì? Tao có phải ăn trộm ăn cắp đâu mà phải giấu mặt.
Diêm tắt, Pan-cÆ¡-ra-tốp vùng đứng phắt dáºy. Anh Ä‘Æ°a mắt nặng ná», nhìn những ngÆ°á»i đứng gần, giá»ng ồ ồ:
- Kẻ nà o dám há mồm sủa láo đấy? Äứa nà o bảo nhiệm vụ Äảng trao cho là khổ sai? Các anh em, chúng ta không thể nà o trở vá» tỉnh được. Chá»— của chúng ta là ở đây. Nếu chúng ta bá» Ä‘i tức là nhân dân sẽ bị chết rét. Ta cà ng là m xong sá»›m thì cà ng vá» sá»›m. Còn đánh bà i chuồn nhÆ° cái thằng khốn nạn vừa rồi thì lý tưởng của chúng ta, ká»· luáºt của chúng ta không cho phép.
Pan-cÆ¡-ra-tốp - anh công nhân bốc vác - vốn không Æ°a nói dà i, nhÆ°ng ngay mấy câu vắn tắt của anh cÅ©ng đã lại bị cái giá»ng ban nãy cắt lá»i:
- NgÆ°á»i ngoà i Äảng, ngoà i Äoà n thì được vá» phải không?
Pan-cÆ¡-ra-tốp trả lá»i đốp:
- Äược.
Tức thì một tên mặc chiếc bà nh-tô ngắn diện phố lách tới chỗ bà n. Hắn quăng ra một cái thẻ. Cái thẻ như cánh dơi liệng, chạm và o ngực Pan-cơ-ra-tốp, rồi bắn ra, rơi tõm xuống mặt bà n.
- Thẻ đây, xin các anh cầm lấy hộ. Xin phép các anh, chết vì mảnh bìa nà y mà tội và o thân thì tôi xin đủ.
Hắn chÆ°a dứt lá»i, tiếng phẫn ná»™ nhao nhao lên khắp gian nhà : - Mà y quẳng cái gì Ä‘i đấy! Không biết nhục à !
- Äồ chó chết, cút Ä‘i!
- Cái thứ mặt ấy chui và o Äoà n cốt chỉ để kiếm má»™t chá»— nà o ấm cái thần xác!
- Tống cổ nó đi!
- Äược rồi chúng tao cho mà y chá»— ấm, rõ cái đồ ráºn tha bệnh thÆ°Æ¡ng hà n!
Tên vừa vứt thẻ Äoà n đó cúi gằm mặt lùi lÅ©i bÆ°á»›c ra. Hắn Ä‘i qua, ai nấy Ä‘á»u giãn ra nhÆ° tránh má»™t con bệnh truyá»n nhiá»…m. Hắn ra khá»i, cá»a đóng kẹt lại.
Pan-cÆ¡-ra-tốp vò cái chứng minh thÆ° hắn bá», gà và o ngá»n đèn dầu.
Mảnh bìa bốc cháy, tà n quặn lại.
*
Có tiếng súng nổ. Từ phÃa túp nhà tồi tà n má»™t bóng ngÆ°á»i cưỡi ngá»±a phóng trốn và o rừng, biến trong đêm tối. NgÆ°á»i từ trong trÆ°á»ng há»c và căn nhà đổ ùa ra. Có ngÆ°á»i đụng phải tấm biển bằng gá»— dán đút và o kẽ cá»a lá»›n. NgÆ°á»i ta quẹt diêm và lấy vạt áo che gió; ánh diêm láºp lòe, soi lên thì Ä‘á»c thấy mấy chữ: "Chúng bay cút ngay khá»i nhà ga nà y, ở đâu đến thì lại vỠđấy ngay láºp tức. Kẻ nà o ở lại chúng ông sẽ cho ăn đạn và o sá». Quân ta sẽ giết sạch, không tha má»™t mống. Gia hạn cho đến tối mai là cùng, phải tuân lệnh nà y" DÆ°á»›i có chữ ký: "Äầu lÄ©nh Sê-nốc".
Sê-nốc là bè đảng O-rÆ¡-lÃch.
Trong phòng Ri-ta, cuốn nháºt ký của chị để mở trên bà n.
"Mồng hai tháng Chạp
Sáng nay có tuyết đầu mùa rồi. Trá»i lạnh ghê ngÆ°á»i. Gặp Vê-rê-sláp Ôn-sin-ski ở cầu thang. Mình và anh ta cùng Ä‘i ra ngoà i. Ôn-sin-ski nói:
- Tôi bao giá» cÅ©ng thÃch tuyết đầu mùa. Chà lạnh! Cảnh tuyết đẹp ghê, phải không chị?
Mình nghÄ© đến công trÆ°á»ng Bai-a-rÆ¡-ca nên trả lá»i anh ta là mình rét và tuyết chẳng là m mình vui tà nà o, trái lại chỉ là m mình khổ tâm. Mình nói cho anh ta hiểu vì sao lại thế.
- Äấy là cách nhìn chủ quan của chị thôi. Nếu phát triển quan Ä‘iểm của chị thì, chẳng hạn nhÆ° trong lúc chiến tranh, không thể nà o cho phép có tiếng cÆ°á»i và nói chung tất cả những gì biểu hiện vui sống được Æ°? NhÆ°ng thá»±c tế có nhÆ° thế đâu chị? Thảm kịch là chỉ ở nÆ¡i há»a tuyến. Ở đấy mối cảm vá» cuá»™c sống luôn luôn bị cái chết ká» bên cạnh bóp nghẹt. NhÆ°ng ngay ở đấy, vẫn có tiếng cÆ°á»i. Còn ở háºu phÆ°Æ¡ng cuá»™c sống thế nà o thì nó vẫn nhÆ° thế : tiếng cÆ°á»i và tiếng khóc, Ä‘au khổ và mừng vui, khao khát kịch hát hoan lạc tình cảm, rạo rá»±c tình yêu.
Trong những lá»i của Ôn-sin-ski, khó mà phân biệt là châm biếm hay nói tháºt. Ôn-sin-ski là phái viên của Bá»™ dân ủy ngoại giao. Và o Äảng từ năm 1917. Mặc theo lối phÆ°Æ¡ng Tây, râu bao giá» cÅ©ng cạo nhẵn, ngÆ°á»i lúc nà o cÅ©ng bôi tà nÆ°á»›c hoa. Anh ta ở phòng đồng chà Xê-pan, cùng nhà vá»›i bá»n mình. Chiá»u nà o cÅ©ng đến thăm mình. Nói chuyện vá»›i anh chà ng cÅ©ng thấy hay hay. Anh ta đã từng ở Pa-ri lâu, hiểu nhiá»u vá» phÆ°Æ¡ng Tây. NhÆ°ng mình không há» nghÄ© rằng anh ta vá»›i mình có thể thà nh bạn thân được. Lý do: đối vá»›i mình, anh ta trÆ°á»›c hết coi mình là má»™t phụ nữ, rồi sau nữa má»›i là má»™t đồng chà Äảng. Tháºt ra, anh ta không che Ä‘áºy gì những ý nghÄ©, những thèm muốn của anh ta cả. Kể cÅ©ng là má»™t tay bạo nói tháºt. Và cái thú của anh ta cÅ©ng không thô bạo đâu. Anh ta khéo nói tô vẽ cho nó đẹp. NhÆ°ng mình không Æ°a anh ta.
Tác phong chất phác tuy hơi cục cằn của Giu-khơ- rai là m cho mình dễ gần hơn là cái nước sơn hà o nhoáng Âu hóa của Ôn-sin-ski.
Nháºn được báo cáo ngắn từ Bai-a-rÆ¡-ca gá»i vá». Má»—i ngà y đặt được hÆ¡n hai trăm thÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng. Tà -vẹt đặt ngay trên đất đóng băng, lấy rìu và xà beng khoét đất ấy ra, rồi đặt tà -vẹt và o đấy. Tất cả chỉ còn hai trăm bốn mÆ°Æ¡i ngÆ°á»i. Toán thứ hai đến thay phiên đã bá» trốn mất má»™t ná»a. Äiá»u kiện là m việc tháºt là gay. Giá tuyết nhÆ° váºy không biết rồi là m ăn ra sao?. .. Äu ba-va ở đấy đã được má»™t tuần. Trong số tám đầu máy ở Pu-sa Vô-Ä‘i-xa chỉ chá»n được năm. Những cái còn lại Ä‘á»u thiếu mất nhiá»u bá»™ pháºn.
Cục quản lý xe Ä‘iện kiện Äu-ba-va vì anh ta cùng toà n Ä‘á»™i đã dùng vÅ© lá»±c giữ tất cả các xe Ä‘iện Ä‘i từ Pu-sa Vô-Ä‘i-xa vá» tỉnh. Äu-ba-va bắt hà nh khách xuống, lấy toa tà u chở Ä‘Æ°á»ng ray đến công trÆ°á»ng. MÆ°á»i chÃn toa xe Ä‘iện theo Ä‘Æ°á»ng quanh tỉnh chạy vá» ga. Công nhân xe Ä‘iện hết sức giúp há».
Ở nhà ga, số Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản Xô- lô-men-ca còn lại suốt đêm hì hục xếp ray Ä‘i, và Äu- ba-va cùng anh em trong Ä‘á»™i chở những thanh ray vá» công trÆ°á»ng Bai-a-rÆ¡-ca.
A-kim gạt Ä‘i không xét vụ khiếu nại vá» Äu-ba-va nà y ở há»™i nghị thÆ°á»ng vụ. Äu-ba-va đã trình bà y vá»›i chúng tôi tình trạng quan liêu lá» má» quá quắt ở Cục xe Ä‘iện. Há» khăng khăng chỉ cho anh hai chiếc tà u Ä‘iện và nhất định không cho hÆ¡n. Túp-ta lên lá»›p Äu-ba-va:
- Thá»i buổi nà y phải bá» tác phong du kÃch ấy Ä‘i, bây giá» mà còn thế nữa thì có phen ngồi tù sá»›m. Là m nhÆ° không thể nà o dà n xếp thÆ°Æ¡ng lượng được, nên cứ phải dùng tay súng nói chuyện vá»›i nhau hay sao?
Mình chÆ°a bao giá» thấy Äu-ba-va giáºn dữ đến thế. Anh ta thét ầm khiến phòng há»p Tỉnh Ä‘oà n rung lên.
- Äồ cạo giấy sao không vác mặt đứng ra mà thÆ°Æ¡ng lượng? Chỉ ngồi ở đây nhÆ° con đỉa hút má»±c lại còn cứ xoen xoét cái lưỡi. Tá»› mà vá» Bai-a-rÆ¡-ca không có ray thì ngÆ°á»i ta há»›t mõm tá»› Ä‘i ! Äược rồi, phải gá»i cáºu lên công trÆ°á»ng má»›i chừa cái thói ngồi má»™t chá»— là m vÆ°á»›ng chân ngÆ°á»i khác. Äể cho cụ Tô-ca-rếp cụ ấy dạy cho cáºu biết thân?
Túp-ta đã viết Ä‘Æ¡n kiện Äu-ba-va, nhÆ°ng A-kim Ä‘á» nghị mình Ä‘i ra trÆ°á»›c, còn anh ngồi lại nói chuyện vá»›i Túp-ta Ä‘á»™ mÆ°Æ¡i phút. Sau đó, Túp-ta hầm hầm Ä‘i ra, Ä‘á» mặt tÃa tai vì giáºn dữ.
3 tháng Chạp.
Tỉnh ủy lại nháºn được Ä‘Æ¡n khiếu nại của Ban đặc biệt ngà nh giao thông vá» má»™t vụ má»›i xảy ra. Số là Pan-cÆ¡-ra-tốp, Ô-cu-nhếp cùng mấy đồng chà nữa đến ga Mô-lô-vi-lốp-ca dỡ cá»a lá»›n và cá»a sổ của các tòa nhà bá» không. Lúc há» khiêng những thứ nà y lên tà u thì có má»™t anh công an đặc biệt của nhà ga định bắt há». Há» tÆ°á»›c vÅ© khà của anh kia. Mãi đến khi tà u chạy, há» má»›i trả súng ngắn cho anh, nhÆ°ng lại moi hết đạn Ä‘i. Há» cuá»—m tất cả cá»a giả Ä‘i. Phòng váºt liệu sở công chÃnh lại còn tố cáo Tô-ca-rếp không được phép đã tá»± Ä‘á»™ng lấy hai mÆ°Æ¡i put Ä‘inh ở kho Bai-a-rÆ¡-ca. Tháºt ra thì số Ä‘inh nà y Tô-ca-rếp đã chia cho nông dân, thế và o tiá»n công hỠđã chuyển gá»— từ nÆ¡i đẵn đến công trÆ°á»ng để là m tà -vẹt.
( Một pút bằng 16,3 ki-lô)
Mình đã Ä‘em những chuyện nà y nói vá»›i đồng chà Giu-khÆ¡-rai. Anh cÆ°á»i bảo: "Tất cả những chuyện ấy, rồi chúng ta sẽ dà n xếp đâu và o đấy cả".
Trên công trÆ°á»ng, tình hình hết sức căng thẳng, quý từng ngà y má»™t. Việc vặt gì cÅ©ng phải dùng đến hết má»i áp lá»±c. Luôn luôn phải kéo cổ những tên kìm hãm công việc lên Tỉnh ủy. Äám thanh niên trên công trÆ°á»ng ngà y cà ng hay phá ná»™i quy.
Ôn-sin-ski mang đến cho mình má»™t cái lò sưởi Ä‘iện nhá». Ôn-ga I-u-rê-nhê-va và mình dùng để sưởi tay. NhÆ°ng trong phòng có lò cÅ©ng chẳng ấm thêm. Không hiểu các anh em là m trên công trÆ°á»ng, nằm trong rừng, đêm nay ngủ là m sao được? Ôn-ga kể chuyện: trong nhà thÆ°Æ¡ng lạnh quá, bệnh nhân không dám thò đầu ra khá»i chăn. Cách ba ngà y má»›i được đốt củi sưởi má»™t lần.
Không, đồng chà Ôn-sin-ski ạ, thảm kịch ở tiá»n tuyến cÅ©ng, là thảm kịch của háºu phÆ°Æ¡ng.
4 tháng Chạp,
Tuyết suốt đêm. Tuyết xuống rất dà y. Anh em ở Bai-a-rÆ¡-ca viết thÆ° cho mình biết: má»i váºt Ä‘á»u bị tuyết phủ hết. Công việc bị đình lại. NgÆ°á»i ta đổ ra quét tuyết lấy Ä‘Æ°á»ng Ä‘i. Hôm nay tỉnh ủy quyết nghị: công tác đợt thứ nhất trên công trÆ°á»ng trÆ°á»›c ngà y mồng má»™t tháng Giêng năm 1922 phải là m xong đến giáp giá»›i khu vá»±c đốn gá»—. NgÆ°á»i ta kể lại rằng khi nghị quyết truyá»n đạt tá»›i Bai-a-rÆ¡-ca, thì Tô-ca-rếp trả lá»i: "Nếu anh em chúng tôi không đổ hết, thì nhất định là m được".
Chẳng nghe thấy nói gì vá» Pa-ven. CÅ©ng lạ là chẳng có "vụ" , nà o vá» Pa-ven tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° kiểu Pan-cÆ¡-ra- tốp đã là m cả. Äến táºn bây giá» tôi vẫn không hiểu vì sao Pa-ven cứ tránh mặt tôi.
5 tháng Chạp.
Hôm qua thổ phỉ lại bắn và o công trÆ°á»ng".
*
Ngá»±a rón rén đặt chân lên lá»›p tuyết má»m, xốp. Äôi lúc móng ngá»±a giẫm gẫy cà nh cây nằm dáºp dÆ°á»›i tuyết kêu răng rắc, con ngá»±a phì hÆ¡i, né sang má»™t bên, nhÆ°ng bị nòng súng trÆ°á»ng không cắm lưỡi lê thúc và o đôi tai, liá»n phi lên, Ä‘uổi theo những con Ä‘i trÆ°á»›c.
Gần chục tên cưỡi ngá»±a vượt ngá»n đồi ở đầu dải đất nâu còn chÆ°a bị tuyết phủ.
Chúng kìm ngá»±a lại đấy. Bà n đạp ngá»±a chạm và o nhau xoang xoảng. Con ngá»±a Ä‘i đầu rùng mình quẫy mạnh, toà n thân nó đã đẫm mồ hôi sau má»™t Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng dà i. Thằng Ä‘i đầu nói:
- Quân khốn kiếp chúng nó Ä‘ang rúc trong cái nhà kia kìa. Là m thế nà o Ä‘uổi chúng Ä‘i nhÆ° gạt sạch tuyết má»›i được! Äầu lÄ©nh đã bảo cháºm lắm ngà y mai phải xua sạch cái lÅ© châu chấu ấy ra khá»i đây. Vì nếu không thì cái lÅ© "công nhân" chó chết ấy có thể mò được đến táºn những đống gá»— đã đốn kia.
Bá»n Ä‘i ngá»±a xếp hà ng dá»c men theo nhánh Ä‘Æ°á»ng sắt tiến gần và o nhà ga. Chúng mon men từng bÆ°á»›c đến khoảng rừng trống mé trÆ°á»›c cái trÆ°á»ng há»c cÅ© rồi đứng nấp sau những lùm cây.
Loạt súng nổ phá tan cái im lặng của đêm tối. Chùm tuyết từ trên cà nh cây bạch dÆ°Æ¡ng có ánh trăng bạc dãi lên rÆ¡i xuống nhÆ° sóc chuyá»n cà nh. Giữa những hà ng cây, lóe lên những tia lá»a đạn bắn lá»— chá»— những mảnh tÆ°á»ng đắp thạch cao; những mảnh kÃnh Pan- cÆ¡-ra-tốp lấy vá» lắp trên cá»a sổ bị vỡ tan tà nh.
Loạt súng đã lôi những ngÆ°á»i ngủ trên sà n bê- tông choà ng dáºy, nhÆ°ng khi có những viên đạn chì nhÆ° những con dế Ä‘á»™c bay vù vù trong phòng thì há» sợ hãi nằm rạp cả xuống, mất hết tráºt tá»±, ngÆ°á»i nà y ngã và o ngÆ°á»i kia.
Äu-ba-va túm lấy áo ca-pốt Pa-ven.
- Cáºu Ä‘i đâu?
- Ra ngoà i.
Äu-ba-va rỉ tai nói hổn hển:
- Nằm xuống, thằng ngu ! Mà y ló mặt ra, nó bắn chết tươi ngay tại chỗ.
Há» nằm bò sát và o nhau, gần ngưỡng cá»a ra và o. Äu-ba-va nằm rạp xuống sà n nhà , tay chÄ©a súng ngắn ra phÃa ngoà i cá»a. Pa-ven ngồi xổm, hồi há»™p sỠổ đạn súng ngắn. Có năm viên tất cả. SỠđến lá»— không đạn, anh quay ổ đạn lại.
Súng ngừng nổ. Yên lặng Ä‘á»™t ngá»™t là m má»i ngÆ°á»i ngạc nhiên. Äu-ba-va khẽ ra lệnh cho những ngÆ°á»i Ä‘ang nằm:
- Anh em ai có vÅ© khà hãy táºp hợp lại đây !
Pa-ven rón rén mở cá»a. Ngoà i khoảng rừng quang vắng, không má»™t bóng ngÆ°á»i. Bông tuyết rÆ¡i xuống quay chầm cháºm. Trong rừng sâu, lúc đó có mÆ°á»i tên kỵ mã Ä‘ang quất ngá»±a chạy.
Gần trÆ°a, má»™t chiếc xe goòng từ thà nh phố lao nhÆ° bay tá»›i. Giu-khÆ¡-rai và A-kim ở trong xe bÆ°á»›c ra. Tô-ca-rếp và Khô-li-a-va ra đón. NgÆ°á»i ta tháo từ trên xe xuống khẩu súng Mác-xim vá»›i mấy băng đạn và hai chục khẩu súng trÆ°á»ng. Khẩu súng máy bố trà ngay ở sân ga.
Má»i ngÆ°á»i vá»™i vã Ä‘i đến chá»— là m việc. Tà áo ca- pốt của Giu-khÆ¡-rai quét trên mặt đất phủ tuyết, vẽ thà nh Ä‘Æ°á»ng ngoằn ngoèo. Anh Ä‘i nhÆ° gấu chạy, ngÆ°á»i vặn bên nà y vặn bên kia, chân hÆ¡i khoèo. Anh vẫn còn quen cái lối Ä‘i ấy nhÆ° bÆ°á»›c trên boong ráºp rình của chiếc phóng ngÆ° lôi hạm hồi xÆ°a. A-kim ngÆ°á»i cao, chân dà i, nên vẫn theo kịp Giu-khÆ¡-rai. Chỉ có cụ Tô-ca-rếp chốc chốc lại phải cắm cổ chạy theo.
Cụ nói:
- Việc thổ phỉ táºp kÃch hãy còn là chuyện mệt vừa. Mệt nhất là có gò đất chắn ngáng ngay lấy Ä‘Æ°á»ng chúng tôi Ä‘ang là m. Ma xui quá»· khiến nó nằm lù lù ra đấy. Phải Ä‘Ã o Ä‘i cả má»™t đống đất tÆ°á»›ng.
Ông già dừng lại, quay lÆ°ng chắn gió, châm thuốc lá má»™t lòng bà n tay úp nhÆ° cái phá»…u để che gió; cụ rÃt má»™t hÆ¡i, rồi lại Ä‘uổi theo các đồng chÃ. A-kim đứng lại chá». Giu-khÆ¡-rai vẫn rảo bÆ°á»›c Ä‘i trÆ°á»›c.
A-kim há»i Tô-ca-rếp:
- Sao, bác xem liệu ở đây ta có đủ sức là m xong con Ä‘Æ°á»ng đúng thá»i hạn không?
Tô-ca-rếp đắn Ä‘o má»™t lát, rồi má»›i trả lá»i:
- Chắc chú cÅ©ng biết, tháºt ra, nói chung thì không thể nà o là m xong được, nhÆ°ng không là m xong cÅ©ng không được. Cho nên phải xong.
Hai ngÆ°á»i Ä‘uổi kịp Giu-khÆ¡-rai và cả ba cùng Ä‘i ngang hà ng vá»›i nhau. Ông già nói bằng má»™t giá»ng phấn khởi:
- Then chốt vấn Ä‘á» là trông và o chá»— "nhÆ°ng†ấy. Ở đây chỉ có hai ngÆ°á»i, Pa-tô-sÆ¡-kin và tồi biết được trong những Ä‘iá»u kiện chó má nà y, vá»›i má»› dụng cụ thô sÆ¡ và nhân lá»±c thiếu thốn nhÆ° thế nà y thì không thể nà o là m xong được con Ä‘Æ°á»ng. NhÆ°ng được cái tất cả anh em ở đây Ä‘á»u thấy là không xong con Ä‘Æ°á»ng nà y cÅ©ng không được. Cho nên tôi đã dám nói rằng: "Nếu anh em chúng tôi không đổ hết thì nhất định là m được". Các đồng chà thá» nhìn mà xem. Chúng tôi là m hùng hục đã sang tháng thứ hai rồi. Ba đợt dân công đã kế tiếp nhau là m ở đây và toán Ä‘ang là m là toán thứ tÆ°, nhÆ°ng đám Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản là lá»±c lượng cốt cán thì vẫn là m quần quáºt không nghỉ. ChÃnh vì há» trai trẻ nên há» má»›i đứng vững được nhÆ° thế. CÅ©ng đã có đến má»™t ná»a anh em bị cảm mạo. Há»… cứ nhìn đám trẻ ấy là không sao cầm lòng được, tháºt tá»™i và thÆ°Æ¡ng. Thanh niên nhÆ° há» tháºt quý vô giá… Cái xó chết tiệt nà y rồi sẽ là m nhiá»u anh em gục mất...
Nhánh Ä‘Æ°á»ng sắt đã là m xong Ä‘oạn đầu tiên đến cách nhà ga má»™t cây số.
Xa hÆ¡n nữa Ä‘á»™ má»™t cây rưỡi trên ná»n Ä‘Æ°á»ng má»›i san bằng, những thanh gá»— dà i nằm bám xuống đất trông nhÆ° những cá»™t hà ng rà o bị gió thổi bạt Ä‘i, đổ lăn ra. Äấy là tà -vẹt. Xa nữa, đến chân gò đất là con Ä‘Æ°á»ng má»›i đắp chÆ°a đặt ray.
Äây là nhóm là m Ä‘Æ°á»ng số má»™t của Pan-cÆ¡-ra-tốp.
Bốn mÆ°Æ¡i ngÆ°á»i đặt tà -vẹt. Bác nông dân râu hoe, Ä‘i già y rÆ¡m má»›i, Ä‘ang từ từ kéo từng cây gá»— trên xe trượt tuyết đẩy ra mặt Ä‘Æ°á»ng. Xa xa, cÅ©ng có mấy chiếc xe nữa Ä‘ang dỡ gá»— xuống. Hai thanh sắt dà i nằm trên đất, đó là kÃch thÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng ray để Ä‘o tà - vẹt cho Ä‘á»u. Búa, xà beng, cuốc xẻng thi nhau bổ xuống để san phẳng ná»n đất.
Äặt tà -vẹt là má»™t công việc tỉ mỉ và phải là m từ từ. Tà -vẹt đặt trên mặt Ä‘Æ°á»ng phải bám rõ chặt và phải để thế nà o cho Ä‘Æ°á»ng ray đặt lên dá»±a Ä‘á»u và o má»—i thanh tà -vẹt, thanh nà o cÅ©ng nhÆ° thanh nà o.
Ở đây chỉ Ä‘á»™c cụ già trưởng toán La-gu-chin là thạo kỹ thuáºt đặt Ä‘Æ°á»ng ray. Cụ là bố đẻ Ta-li-a. Tuy đã năm mÆ°Æ¡i tÆ° tuổi rồi mà đầu cụ không má»™t sợi tóc bạc, râu vểnh ra hai bên, Ä‘en nhÆ° hắc Ãn. Cụ đã tá»± nguyện ở lại là m, đến lượt thay phiên thứ tÆ° vẫn không vá». Cụ lăn lá»™n vá»›i đám thanh niên, đồng cam cá»™ng khổ; được toà n Ä‘á»™i yêu kÃnh. Tuy là má»™t ngÆ°á»i ngoà i Äảng, bao giá» cụ cÅ©ng được má»i và o ngồi ghế danh dá»± trong tất cả các cuá»™c há»p Äảng. Tá»± hà o vá»›i Ä‘iá»u đó, cụ đã hứa là việc chÆ°a xong thì quyết không bá» công trÆ°á»ng vá».
- Äá»i nà o tôi có thể bá» anh em mà vỠđược, anh em thá» nghÄ© mà xem. Rá»i tôi ra, anh em đặt tà -vẹt sẽ lúng túng mất: công việc nà y cần phải có con mắt tinh, có tay quen má»›i là m được. Còn tôi thì trong Ä‘á»i đã đặt không biết bao nhiêu là tà -vẹt trên khắp đất nÆ°á»›c Nga ta rồi... - Cứ má»—i lần có chuyến thay phiên thì cụ lại nói bằng má»™t giá»ng hồn nhiên nhÆ° thế và tá»± nguyện ở lại là m.
Pa-tô-sÆ¡-kin tin ông cụ nên Ãt khi đến kiểm tra Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng cụ là m. Lúc Giu-khÆ¡-rai, A-kim và Tô- ca-rếp đến chá»— anh em là m việc thì Pan-cÆ¡-ra-tốp Ä‘ang bổ búa xuống moi đất chôn tà -vẹt, ngÆ°á»i anh mồ hôi nhá»… nhại, mặt Ä‘á» gay.
A-kim mãi má»›i nháºn ra được anh chà ng công nhân khuân vác đó. Pan-cÆ¡-ra-tốp gầy xá»p Ä‘i. Hai gò má cao bây giá» cà ng gồ lên, mặt rá»a quấy quá, trông cà ng xám xịt và hốc hác thêm.
- Kìa, các đồng chà phụ trách trên tỉnh đã xuống.
Anh nói và chìa bà n tay nóng bá»ng, Æ°á»›t đẫm mồ hôi ra bắt tay A-kim.
Tiếng cuốc xẻng ngừng lại. A-kim thấy chung quanh Ä‘á»u là những khuôn mặt xanh và ng. Ão ca-pốt và áo ngắn mặc ngoà i của há» cởi ra, ném lăn lóc ngay trên mặt đất phủ tuyết.
Nói chuyện vá»›i cụ La-gu-chin xong, Tô-ca-rếp kéo Pan-cÆ¡-ra-tốp Ä‘i và dẫn hai đồng chà tỉnh ủy đến đám đất đã san bằng. Chà ng công nhân khuân vác Ãt nói Ä‘i cạnh Giu-khÆ¡-rai.
Giu-khÆ¡-rai nghiêm giá»ng há»i Pan-cÆ¡-ra-tốp:
- Pan-cÆ¡-ra-tốp, chú cho tôi biết việc xảy ra ở Mô- tô-vi-lốp-ca giữa chú và nhân viên công an đặc biệt! Chú nghÄ© sao, có thấy là tÆ°á»›c vÅ© khà của ngÆ°á»i ta nhÆ° thế thì quá lắm không?
Pan-cÆ¡-ra-tốp mỉm cÆ°á»i, luống cuống:
- Chúng tôi tÆ°á»›c vÅ© khà của hắn ta là do có sá»± thoả thuáºn cả; chÃnh tá»± hắn ta yêu cầu nhÆ° thế. Hắn là má»™t thằng quen chúng tôi. Chúng tôi nói hết vá»›i hắn hoà n cảnh khó khăn của chúng ta. Nghe xong, hắn ta nói: "Các cáºu ạ, mình không đủ quyá»n cho các cáºu chở cá»a Ä‘i được đâu. Có lệnh của đồng chà Gie-din- ski( Äồng chà Gie-din-ski phụ trách công an tình báo ở trung Æ°Æ¡ng lúc bấy giá» ) bảo phải ngăn ngừa tình trạng trá»™m cÆ°á»›p tà i sản của nhà ga cÆ¡ mà . Cái thằng cha trưởng ga khốn nạn ở đây vốn thù vá»›i mình. Nó hay ăn cắp mà mình thì không để cho nó ăn cắp. Nếu để các cáºu lấy cá»a Ä‘i nó nhất định sẽ tố cáo mình vá»›i cấp trên và đưa mình ra tòa án cách mạng. Äấy, thà các cáºu cứ tÆ°á»›c vÅ© khà của mình rồi hãy khuân đồ chở Ä‘i. Nếu thằng trưởng ga không báo cáo lên trên thì coi nhÆ° là ổn". Chúng tôi đã là m y nhÆ° thế. Những cánh cá»a cái, cá»a sổ ấy, chúng tôi có phải lấy dùng cho chúng tôi đâu.
Nháºn thấy tia sáng nụ cÆ°á»i long lanh trên đôi mắt Giu-khÆ¡-rai, Pan-cÆ¡-ra-tốp nói thêm:
- Äồng chà Giu-khÆ¡-rai ạ, nếu có phạt thì cứ để mình chúng tôi chịu phạt, đừng là m tá»™i thằng bé ấy.
- Việc đó đã giải quyết xong đâu và o đấy rồi, không nói nữa. NhÆ°ng từ nay vá» sau đừng có là m những chuyện ấy nữa. Là m nhÆ° thế là phá ká»· luáºt đấy. Chúng ta có đủ sức mạnh để đấu tranh có tổ chức mà tiêu diệt bệnh quan liêu. Thôi được. Giá» ta nói đến chuyện quan trá»ng hÆ¡n. - Và Giu-khÆ¡-rai bắt đầu há»i tỉ mỉ đầu Ä‘uôi chuyện thổ phỉ táºp kÃch hôm vừa rồi.
*
Chá»— ấy cách ga bốn cây số rưỡi, những chiếc xẻng thi nhau khoét đất kịch hệt. Anh em Ä‘ang xẻ cái gò đứng chắn giữa Ä‘Æ°á»ng.
Chung quanh có bảy ngÆ°á»i đứng gác, vÅ© khà trong tay có khẩu ca-ra-bin của Khô-li-a-va và mấy khẩu súng ngắn của Pa-ven, Pan-cÆ¡-ra-tốp, Äu-ba-va và Khô-mu-tốp. VÅ© khà của toà n Ä‘á»™i chỉ có thế.
Kỹ sÆ° Pa-tô-sÆ¡-kin ngồi trên dốc Ä‘ang ghi mấy con số và o sổ tay. Chỉ còn má»™t mình kỹ sÆ° Pa-tô-sÆ¡-kin ở lại vì tên kỹ sÆ° Va-cu-lên-cô sáng nay đã chuồn mất vá» tỉnh. Hắn cho là thà chịu xá» tá»™i Ä‘Ã o ngÅ© còn hÆ¡n phải ăn đạn của bá»n phỉ, chết uổng mạng.
Pa-tô-sơ-kin quay lại khẽ nói với Khô-mu-tốp đứng trước mặt mình:
- Bốc cái gò nà y Ä‘i phải mất ná»a tháng. Äất có tuyết đóng thà nh băng cứng quá.
Khô-mu-tốp vốn ngÆ°á»i Ãt nói, mặt lúc nà o cÅ©ng cau cau, nghe thế thì cắn môi và o ria mép, tá» vẻ tức giáºn đáp lại:
- Hạn trên cho chúng ta tất cả chỉ có hăm nhăm ngà y, thế mà cụ định lấy nghiến ná»a tháng cho Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng nà y à ?
- Hạn trên cho nhÆ° thế là không sát. Tháºt ra suốt Ä‘á»i tôi chÆ°a bao giá» là m Ä‘Æ°á»ng trong Ä‘iá»u kiện nhÆ° thế nà y và vá»›i số lượng thà nh phần ngÆ°á»i nhÆ° thế nà y. Tôi cÅ©ng có thể tÃnh sai, mà tháºt tôi đã tÃnh sai hai lần rồi.
Giữa lúc đó, Giu-khÆ¡-rai, A-kim và Pan-cÆ¡-ra-tốp tá»›i gần chá»— san ná»n đất. Từ trên gò đất, anh em trông thấy ngay ba ngÆ°á»i Ä‘ang Ä‘i đến.
Má»™t cáºu mắt lác, mặc áo len thủng, hở cả khuá»·u tay, thÃch và o ngÆ°á»i Pa-ven. Äấy là Pết-ca TÆ¡-rô-phi- mốp, vốn là má»™t thợ bắt bù loong ở xưởng Ä‘Æ°á»ng sắt. Anh ta giÆ¡ tay chỉ vá» phÃa dÆ°á»›i chân gò đất:
- Cáºu trông kìa! Ai thế nhỉ?
Tức thì, Pa-ven, tay vẫn cầm xẻng, chạy xuống dốc băng băng. DÆ°á»›i và nh mÅ©, đôi mắt anh mỉm cÆ°á»i thắm thiết. Giu-khÆ¡-rai nắm chặt tay anh lâu hÆ¡n những ngÆ°á»i khác.
- Chà o chú Pa-ven. Chú ăn mặc quần nỠáo kia nhÆ° thế, có trá»i nháºn ra được!
Pan-cÆ¡-ra-tốp cÆ°á»i gượng, nói đùa vá»›i A-kim:
- Äược cái năm ngón chân cáºu ta cÅ©ng khéo bảo nhau, lúc nà o cÅ©ng tòi ra ngoà i cả. Lại được mấy cái thằng Ä‘Ã o ngÅ© còn thông đồng nhau xoáy của cáºu ấy cái áo ca-pốt. May mà Ô-cu-nhếp, cùng tổ vá»›i cáºu ta, cho cáºu ta cái áo vét-tông. Hai tay ấy tháºt là con chấy cắn đôi, - Pan-cÆ¡-ra-tốp giá»ng buồn buồn quay vá» phÃa A-kim nói thêm. - Không há» gì đâu, Pa-vÆ¡- lu-sa là má»™t anh chà ng máu nóng. Cáºu ấy đến sẽ sưởi ấm trên sà n bê-tông má»™t tuần vì ổ rÆ¡m thì má»ng dÃnh gần nhÆ° là nằm không. Rồi đến cái nÆ°á»›c mặc "thứ áo ván gá»— bốn dà i hai ngắn" mất thôi.
Ô-cu-nhếp lông mà y da đen, mũi hơi cong, nheo cặp mắt láu lỉnh cãi lại:
- Chúng tôi chẳng để Pa-vÆ¡-lu-sa đổ đâu. Nếu cho biểu quyết thì chúng tôi tán thà nh ngay để cáºu ấy và o bếp là m chân cấp dưỡng, giữ chức lÃnh trù bị cho Ô-đác-ca. Ở đấy nếu cáºu ta không phải tay ngốc thì vừa được no bụng, lại vừa được ấm thân, hoặc là vì ở gần bếp, hoặc là vì có hÆ¡i bà Ô-đác-ca.
Chuá»—i cÆ°á»i vui vẻ của má»i ngÆ°á»i vang lên là m át cả tiếng nói của Ô-cu-nhếp.
Lần đầu tiên ngÆ°á»i ta cÆ°á»i trong ngà y hôm ấy.
Giu-khÆ¡-rai xem xét gò đất, rồi cùng Tô-ca-rếp và Pa-tô-sÆ¡-kin ngồi xe trượt tuyết đến khu vá»±c đốn gá»—, xong lại quay vá». Má»i ngÆ°á»i vẫn kiên tâm Ä‘Ã o đất trên gò. Nhìn những nhát cuốc sáng loáng, nhìn những cái lÆ°ng khom Ä‘em hết sức ra là m, Giu-khÆ¡-rai nói khẽ vá»›i A-kim:
- Chẳng mÃt-tinh là m quái gì nữa. Bác Tô-ca-rếp ạ bác nói đúng đấy, đám trẻ tháºt là những ngÆ°á»i quý vô giá. Thép tôi là ở chá»— nà y đây.
Giu-khÆ¡-rai nhìn những anh em Ä‘Ã o đất là m việc, cặp mắt vốn nghiêm của anh đầy mến thÆ°Æ¡ng âu yếm lẫn tá»± hà o cÆ°Æ¡ng nghị. Cách đây không lâu, má»™t số trong đám chà ng trai trẻ nà y đã từng nhô lưỡi lê thép xông lên trong đêm Ä‘i dẹp phiến loạn. Và bây giỠđây chÃnh há» lại Ä‘ang ôm ấp má»™t ý nguyện duy nhất: khÆ¡i mạch máu thép Ä‘Æ°á»ng ray nối đến táºn những đống củi quý nhÆ° và ng, nguồn sức nóng và sá»± sống.
Ôn tồn nhÆ°ng giá»ng rất tá»± tin, kỹ sÆ° Pa-tô-sÆ¡-kin trình bà y cho Giu-khÆ¡-rai biết là không thể nà o mở thông Ä‘Æ°á»ng qua gò đất trong vòng hai tuần lá»… được.
Giu-khÆ¡-rai tai vẫn lắng nghe con tÃnh của kỹ sÆ°, trong óc nghÄ© thầm cách giải quyết.
- Các đồng chà hãy rút hết ngÆ°á»i sang bên kia gò để mở Ä‘Æ°á»ng tiếp, còn quả đồi nà y thì chúng ta sẽ có cách khắc phục.
Giu-khÆ¡-rai ngồi nói chuyện hồi lâu ở dây nói nhà ga. Khô-li-a-va đứng gác ngoà i cá»a. Anh ta nghe rõ đằng sau lÆ°ng mình tiếng nói trầm trầm của Giu-khÆ¡-rai.
- Gá»i Ä‘iện ngay cho đồng chà tham mÆ°u trưởng quân khu, bảo tôi Ä‘á» nghị vá»›i đồng chà ấy cho trung Ä‘oà n của Pu-dÆ°-rếp-ski đến khu vá»±c công trÆ°á»ng. Phải quét sạch bá»n phỉ ở khu nà y. Gá»i cả chiếc tà u bá»c sắt và công binh từ căn cứ đến đây. Còn những việc khác, tôi sẽ tá»± giải quyết lấy. Äêm tôi sẽ vá». Bảo Guy- gô mÆ°á»i hai giỠđêm nay đánh xe ra ga.
Trong căn nhà , sau mấy lá»i ngắn của A kim, Giu- khÆ¡-rai bắt đầu nói chuyện. Má»™t tiếng đồng hồ qua mà không ai để ý đến thá»i gian. Chuyện trò thân máºt giữa đồng chà và đồng chÃ. Giu-khÆ¡-rai nói cho anh em biết không thể nà o kéo dà i được thá»i hạn đã ấn định, đến mồng má»™t tháng Giêng phải là m xong công trình Ä‘Æ°á»ng sắt nà y. - Chúng ta chuyển công tác của công trÆ°á»ng sang chế Ä‘á»™ quân sá»±. Các đảng viên cá»™ng sản phải tổ chức thà nh đại Ä‘á»™i công tác đặc biệt. Chỉ định đồng chà Äu-ba-va là m đại Ä‘á»™i trưởng. Sáu phân Ä‘á»™i thì má»—i phân Ä‘á»™i má»™t nhiệm vụ nhất định. Công việc còn lại chia Ä‘á»u là m sáu phần. Má»—i phân Ä‘á»™i có phần việc của mình. TrÆ°á»›c ngà y mồng má»™t tháng Giêng, tất cả má»i việc phải xong. Phân Ä‘á»™i nà o xong trÆ°á»›c thì nghỉ trÆ°á»›c và được vá» tỉnh. Ngoà i ra, chủ tịch Ä‘oà n Ban chấp hà nh tỉnh sẽ Ä‘á» nghị Ban chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng U-cÆ¡-ren( Há»™i đồng bá»™ trưởng U-crai-na) tặng thưởng huân chÆ°Æ¡ng Cá» Äá» cho ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng khá nhất trong má»—i phân Ä‘á»™i.
Äã chỉ định xong Ä‘á»™i trưởng của các Ä‘á»™i. Äá»™i má»™t: đồng chà Pan-cÆ¡-ra-tốp, Ä‘á»™i hai: đồng chà Äu-ba-va, Ä‘á»™i ba: đồng chà Khô-mu-tốp, Ä‘á»™i bốn: đồng chà La- gu-chin, Ä‘á»™i năm: đồng chà Pa-ven, Ä‘á»™i sáu: đồng chà Ô-cu-nhếp.
Giu-khơ-rai kết thúc bà i nói chuyện:
- Còn ngÆ°á»i phụ trách chung toà n bá»™ công trÆ°á»ng, nghÄ©a là nhà lãnh đạo tÆ° tưởng và tổ chức của công trÆ°á»ng thì vẫn là đồng chà An-tôn Nhi-ki-phô-rô-vÃch Tô-ca-rếp.
Từng nhịp vá»— tay rà o rà o dÆ°á»ng nhÆ° có cả má»™t Ä‘Ã n chim cất cánh bay lên. Những khuôn mặt khắc khổ hôm nay cÆ°á»i tÆ°Æ¡i nở. Câu nói đùa thân máºt, trong Ä‘oạn cuối câu chuyện, từ miệng má»™t ngÆ°á»i xÆ°a nay vốn nghiêm nghị, đã là m nổ ra má»™t chuá»—i cÆ°á»i tiêu tan hết căng thẳng trong óc từ nãy đến giá» của ngÆ°á»i nghe chăm chú.
Hai mÆ°Æ¡i con ngÆ°á»i tiá»…n chân A-kim và Giu-khÆ¡- rai đến táºn chiếc xe goòng.
Lúc bắt tay chà o Pa-ven, nhìn chiếc già y bám đầy tuyết của Pa-ven, Giu-khơ-rai nói khẽ:
- Anh sẽ gá»i già y xuống cho chú. Chân chú bị tê cóng rồi còn gì nữa?
- Xem chừng tê cứng rồi, anh ạ. Äã buốt buốt và bắt đầu sÆ°ng. - Pa-ven đáp lại và sá»±c nhá»› đến lá»i ngá» xin từ lâu, anh nắm tay áo Giu-khÆ¡-rai: - Anh có thể cho em mấy viên đạn súng ngắn được không anh? Em chỉ còn ba viên đạn tốt thôi.
Giu-khÆ¡-rai ngáºm ngùi lắc đầu, nhÆ°ng trông thấy vẻ thất vá»ng trong cặp mắt Pa-ven, anh không do dá»±, cởi ngay khẩu Mô-de của mình Ä‘Æ°a cho Pa-ven.
- Äây anh tặng chú.
Pa-ven vẫn chÆ°a tin ngay là mình được má»™t váºt tặng từ lâu hằng mÆ¡ Æ°á»›c, nhÆ°ng Giu-khÆ¡-rai đã khoác cây súng lên vai Pa-ven:
- Cầm lấy, cầm lấy. Anh biết mắt chú đã mê nó từ lâu. NhÆ°ng chú phải cẩn tháºn, chá»› bắn phải ngÆ°á»i nhà đấy nhá»›. Còn ba há»™p đạn đầy đấy, anh cho chú cả.
Những cặp mắt thèm muốn Ä‘á»u nhìn chòng chá»c và o Pa-ven. Có ngÆ°á»i kêu lên:
- Páp-ca Æ¡i, Ä‘Æ°a tá»› đổi cho cáºu lấy đôi già y ống lót dạ và thêm cả má»™t chiếc áo da ngắn nà o!
Pan-cơ-ra-tốp lấy tay phát và o lưng Pa-ven nói trêu:
- Thằng kháºp khiá»…ng, đổi lấy đôi già y Ä‘i cho được việc. Cứ kéo lê mãi chiếc già y cao su thì chẳng sống đến ngà y lá»… Thiên Chúa giáng sinh đâu !
Äặt chân lên báºc xe goòng, Giu-khÆ¡-rai tỳ và o gối viết giấy phép cho khẩu súng vừa tặng.
Má»›i sáng tinh sÆ°Æ¡ng ngà y hôm sau đã thấy ầm ầm ở ngã ba Ä‘Æ°á»ng, Ä‘oà n tà u bá»c sắt Ä‘i và o ga. HÆ¡i tá»a ra trắng xóa nhÆ° lông ngá»—ng trá»i, bốc lên thà nh những lùm khói dà y đặc rồi tan và o bầu trá»i trong và lạnh giá. Những ngÆ°á»i mặc áo da từ những toa xe bá»c sắt bÆ°á»›c ra. Mấy giá» sau, ba anh công binh đến chôn sâu hai quả mìn to tÆ°á»›ng mà u thép nâu nâu; há» buá»™c hai dây dà i và o mìn và bắn mấy phát súng hiệu. Nghe súng hiệu, ngÆ°á»i ta vá»™i và ng chạy tản, tránh xa cái gò trở nên ghê sợ. Diêm châm và o đầu ngòi mìn, là m phụt lá»a lân tinh.
Trong má»™t lúc, hà ng trăm con ngÆ°á»i có mặt hồi há»™p nhÆ° thắt lòng lại. Má»™t phút, hai phút chỠđợi sợ hãi... Bá»—ng nhiên mặt đất chuyển mình, má»™t sức mạnh ghê gá»›m đã cuốn bay những đỉnh dốc của ngá»n đồi, tung lên cao những mảnh đất lá»›n. Tiếng nổ thứ hai mạnh hÆ¡n tiếng thứ nhất. Tiếng nổ ghê ngÆ°á»i vang khắp khu rừng, ầm ầm, há»—n loạn, kèm theo tiếng rà o rà o của những tảng đất bị bắn tung lên rÆ¡i xuống.
Chá»— ấy vừa rồi còn là ngá»n đồi, giỠđã biến thà nh hố sâu toác ra, chung quanh trong vòng hai chục thÆ°á»›c, đất vụn bắn tung tóe khắp mặt tuyết trắng nhÆ° Ä‘Æ°á»ng.
Má»i ngÆ°á»i cầm xà beng và xẻng cuốc chạy túa lại chá»— hố sâu do mìn nổ vừa Ä‘Ã o lên.
Sau khi Giu-khÆ¡-rai Ä‘i khá»i, ở công trÆ°á»ng, không khà thi Ä‘ua mở ra sôi nổi: ai sẽ là ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng khá nhất?
Trá»i còn rất lâu má»›i sáng, Pa-ven đã khẽ trở dáºy để không là m thức giấc anh em. Anh cố lê đôi chân tê cứng trên sà n nhà lạnh buốt, và o bếp, Ä‘un nÆ°á»›c sôi pha chè, rồi trở ra đánh thức toà n Ä‘á»™i dáºy.
Khi toà n công trÆ°á»ng sẵn sà ng thì bên ngoà i trá»i đã sáng rõ.
Buổi uống nÆ°á»›c chè sáng ở nhà bếp, Pan-cÆ¡-ra-tốp chen đến bà n Äu-ba-va và đội của anh ta là đám thanh niên xưởng sá»a chữa vÅ© khÃ. Pan-cÆ¡-ra-tốp nói vá»›i Äu-ba-va, giá»ng có vẻ bá»±c tức:
- Cáºu thấy chÆ°a, thằng cha Páp-ca đã đánh thức Ä‘á»™i của nó dáºy từ lúc trá»i chÆ°a sáng. Tá»› Ä‘oán chắc chúng nó đã đặt được hai mÆ°Æ¡i thÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng rồi. Anh em trong Ä‘á»™i tá»› nói là Páp-ca khéo Ä‘á»™ng viên các anh em thợ các phân xưởng chÃnh nhà máy xe lá»a của nó, bá»n hỠđịnh ngà y hăm nhăm tháng Chạp là đã là m xong Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng của Ä‘á»™i. Ra nó muốn xách mÅ©i tất cả chúng ta đấy chắc. NhÆ°ng xin lá»—i các tÆ°á»›ng ấy để rồi xem ai hÆ¡n !
Äu-ba-va cÆ°á»i nhạt. Anh thừa hiểu tại sao cách là m của phân Ä‘á»™i công nhân các phân xưởng chÃnh nhà máy xe lá»a lại chạm đến lòng ngÆ°á»i bà thÆ° thanh niên khu bến tà u nhÆ° váºy. Việc là m của Pa-ven là má»™t roi quất mạnh và o cả bản thân Äu-ba-va nữa: lặng lẽ không nói, Pa-ven đã lên tiếng thách thức công trÆ°á»ng.
Pan-cơ-ra-tốp nói:
- Tình bạn là một chuyện, còn đây là chuyện khác: đây là vấn đỠai hơn ai.
Gần giữa trÆ°a, công việc Ä‘ang hăng hái của Ä‘á»™i Pa-ven bá»—ng nhiên bị ngừng lại. NgÆ°á»i gác đứng bên giá súng trông thấy má»™t toán kỵ binh xuất hiện trong rừng, liá»n bắn báo Ä‘á»™ng.
- Cầm lấy súng anh em ơi! Có phỉ ! - Pa-ven la to và quẳng xẻng xuống, rồi nhảy bổ lại gốc cây có treo khẩu súng mô-de của anh.
Lấy súng xong, cả Ä‘á»™i nằm dà n ngay ra mặt tuyết cạnh Ä‘Æ°á»ng. Những ngÆ°á»i kỵ binh Ä‘i đầu vẫy mÅ©. Má»™t ngÆ°á»i trong bá»n há» kêu to:
- Dừng lại, các đồng chÃ! NgÆ°á»i nhà đây mà !
Chừng năm mÆ°Æ¡i chiến sÄ© kỵ binh, Ä‘á»™i mÅ© Bu-Ä‘i- on-ny có sao Ä‘á», Ä‘ang men theo Ä‘Æ°á»ng cái, tiến lại gần.
Thì ra đó là má»™t trung Ä‘á»™i của trung Ä‘oà n Pu-dÆ°- rếp-ski đến thăm công trÆ°á»ng. Pa-ven để ý đến cái tai cụt của con ngá»±a ngÆ°á»i chỉ huy cưỡi. Con ngá»±a cái lông xám đẹp có đốm trắng trên trán không chịu đứng yên má»™t chá»—, cứ Ä‘i xoay vòng tròn dÆ°á»›i tay cÆ°Æ¡ng của ngÆ°á»i cưỡi nó. Thốt nhiên, Pa-ven nhảy bổ đến chá»— con ngá»±a, và lúc Pa-ven chạy đến tóm lấy bá»m thì nó sợ hãi lùi lại.
- LÆ°-sca, con nỡm nà y, không ngá» ta lại gặp mi ở đây! Con yêu mÄ© miá»u cụt tai của ta xông pha lá»a đạn mà vẫn còn sống yên là nh đấy Æ°?...
Pa-ven âu yếm ôm lấy cái cổ má»m mại của con ngá»±a và lấy tay vuốt ve cái mÅ©i pháºp phồng của nó.
NgÆ°á»i chỉ huy chăm chú nhìn Pa-ven. Sau khi đã nháºn ra ngÆ°á»i quen, đồng chà sá»ng sốt kêu lên:
- Æ kìa ! Pa-ven đấy à ? Cáºu nháºn ra ngá»±a của cáºu mà sao không nháºn ra Xê-rê-Ä‘a. Chà o ngÆ°á»i anh em.
*
Trên tỉnh Ä‘á»u dồn sức "chạy" cho công trÆ°á»ng. Cố gắng đó đã ảnh hưởng tốt đến công việc ở đây ngay. Giác-ki đã dốc hết lá»±c lượng ở quáºn ủy, gá»i toà n bá»™ Ä‘oà n viên còn lại đến Bai-a-rÆ¡-ca. Ở khu Xô-lô-men- ca chỉ còn lại có số nữ đồng chÃ. Ở TrÆ°á»ng kỹ thuáºt cầu Ä‘Æ°á»ng, Giác-ki đã tìm cách láºp được má»™t Ä‘á»™i sinh viên nữa gá»i ra công trÆ°á»ng.
Lúc báo tin đó cho A-kim, Giác-ki nói ná»a đùa, ná»a tháºt:
- Chỉ còn Ä‘á»™c mình tôi vá»›i phái vô sản giống cái ở lại nhà . Tôi sẽ để Ta-li-a, con cụ La-gu-chin, thay tôi sẽ viết lên cánh cá»a: "Ban phụ nữ". Còn tôi thì cÅ©ng chạy đến Bai-a-rÆ¡-ca nốt thôi. Bởi vì đồng chà có thấy không, giống Ä‘Ã n ông ở lại có Ä‘á»™c mình tôi. Tháºt là không tiện. Các cô ấy cứ nhìn tôi bằng cặp mắt nghi ngá». Chắc thế nà o các cô ấy cÅ©ng nói vá»›i nhau: "Cái anh chà ng ngá»—ng Ä‘á»±c đầu Ä‘Ã n nà y phái tụi con trai Ä‘i hết, còn mình thì ở lại". Hay có khi còn nói những câu tệ hÆ¡n nữa kia. Äá» nghị đồng chà đồng ý cho tôi Ä‘i.
A-kim cÆ°á»i nhÆ°ng không đồng ý.
NgÆ°á»i kéo đến Bai-a-rÆ¡-ca rất đông, trong số đó có cả sáu mÆ°Æ¡i sinh viên trÆ°á»ng kỹ thuáºt cầu Ä‘Æ°á»ng.
Giu-khÆ¡-rai đã lấy được ở Cục Ä‘Æ°á»ng sắt bốn toa xe gá»i đến chá»— công trÆ°á»ng là m chá»— tạm trú cho những công nhân má»›i đến.
Phân Ä‘á»™i Äu-ba-va được lệnh rút ra khá»i công trÆ°á»ng Ä‘i Pu-sa Vô-Ä‘i-xa để lấy má»™t số đầu máy nhá» và sáu mÆ°Æ¡i lăm toa trần cho nhánh Ä‘Æ°á»ng sắt nà y. Công việc nà y được tÃnh và o nhiệm vụ trên công trÆ°á»ng của há».
TrÆ°á»›c khi Ä‘i, Äu-ba-va góp ý kiến vá»›i cụ Tô-ca-rếp là nên gá»i CÆ¡-la-vi-sếch lên công trÆ°á»ng và giao cho anh ta má»™t phân Ä‘á»™i má»›i tổ chức. Tô-ca-rếp đồng ý và ra lệnh ngay, không ngỠđến duyên cá»› chÃnh đã là m Äu-ba-va nghÄ© đến chà ng trai ngÆ°á»i Tiệp kia ở trên Ä‘á»i. Duyên cá»› ấy là bức thÆ° của An-na vừa gá»i cho anh, do các anh em ở Xô-lô-men-ca má»›i đến mang tá»›i. An-na viết:
"Anh Äu-ba-va! Em và anh CÆ¡-la-vi-sếch đã chá»n cho các anh má»™t đống sách. Gá»i anh và toà n thể những chiến sÄ© xung kÃch ở Bai-a-rÆ¡-ca lá»i chà o nồng nhiệt. Các anh là những tay rất cừ. Chúc các anh can đảm và nghị lá»±c. Hôm qua đã phát hết nhẵn số củi cuối cùng còn lại trong kho. CÆ¡-la-vi-sếch nhá» chuyển lá»i thăm anh. Anh ấy là má»™t thanh niên rất trá»™i. ChÃnh tá»± tay anh ấy nÆ°á»›ng bánh mì cho các anh đấy. Anh ấy không giao cho ai là m cả. Tá»± tay anh ấy rây lấy bá»™t mì, nhà o lấy bá»™t bánh. Không biết anh ấy khéo kiếm đâu ra được thứ bá»™t mì tốt nên bánh mì là m ra rất ngon, khác hẳn vá»›i thứ bánh em vẫn lÄ©nh hà ng ngà y. Tối đến, anh chị em Ä‘á»u há»p mặt ở nhà em: Có Ta-li-a, con cụ La-gu-chin, A-rÆ¡-chu-kin, CÆ¡-la- vi-sếch và đôi khi cả Giác-ki cÅ©ng đến. Có đẩy mạnh được việc há»c, nhÆ°ng phần lá»›n là nói đến tất cả má»i chuyện và tất cả má»i ngÆ°á»i, nhất là thÆ°á»ng nói đến các anh trên công trÆ°á»ng. Chị em Ä‘á»u bá»±c mình vì chuyện đồng chà Tô-ca-rếp từ chối không nháºn há» lên công trÆ°á»ng là m việc. Chị em quả quyết gian khổ thế nà o Ä‘i nữa cÅ©ng sẽ chịu được nhÆ° má»i ngÆ°á»i. Ta- li-a nói: "Mình sẽ mặc áo của thầy mình và sẽ lên gặp ông cụ, xem ông cụ có Ä‘uổi ra khá»i đấy được không nà o".
Chắc nó sẽ là m thế tháºt đấy. Anh chuyển há»™ lá»i em thăm anh chà ng mắt Ä‘en. An-na".
*
Bão tuyết bá»—ng nổi lên dữ dá»™i. Trá»i bị mây xám nghịt kéo đến phủ kÃn vòm trá»i tụt xuống thấp hẳn. Tuyết rÆ¡i dà y đặc. Äến chiá»u tối, gió rÃt và o các ống khói, gà o thét giữa rừng cây, chạy Ä‘uổi theo những cÆ¡n lốc tuyết xoáy tròn, là m cho khu rừng ngáºp những tiếng hú ghê rợn.
Bão gầm thét, phá phách suốt đêm. Tuy lò đốt cả đêm, ngÆ°á»i vẫn thấy rét buốt thấu xÆ°Æ¡ng. Gian nhà ga đổ nát nà y không còn giữ được hÆ¡i nóng cho ngÆ°á»i.
Sáng hôm sau, các Ä‘á»™i lao Ä‘á»™ng ra là m việc, thụt chân sâu và o tầng tuyết dà y cồm cá»™m. NhÆ°ng trên rừng cây, mặt trá»i Ä‘á» rá»±c và ná»n trá»i trong xanh không chút vẩn mây.
Phân Ä‘á»™i Pa-ven quét tuyết trên phần Ä‘Æ°á»ng của mình bị ngáºp tuyết. Cho đến lúc nà y, Pa-ven má»›i cảm thấy hết khổ cá»±c của giá rét. Chiếc áo cÅ© Ô-cu- nhếp cho chẳng là m anh ấm được, còn chiếc già y cao- su thì nhét đầy tuyết đóng băng. Äã mấy lần già y thụt và o đống tuyết. Vì anh ngủ trên sà n nhà rắn nhÆ° đá nên ở cổ má»c lên hai cái nhá»t tÆ°á»›ng. Cụ Tô-ca-rếp cho anh cái khăn mặt dùng là m khăn quà ng cổ.
Pa-ven cầm cái xẻng to bằng gá»— hùng hục gạt tuyết, ngÆ°á»i anh gầy rạc Ä‘i, hai mắt sÆ°ng Ä‘á» húp lên.
Giữa lúc đó, má»™t chuyến tà u chở hà nh khách Ä‘ang ì ạch bò đến táºn ga. Chiếc đầu máy hết hÆ¡i cố sức lắm má»›i lôi được con tà u vỠđây. Trong toa than, không còn lấy má»™t
thanh củi, những thanh củi cuối cùng sắp cháy rụi hết trong lò.
NgÆ°á»i thợ máy kêu vá»›i trưởng ga:
- Cho củi thì chúng tôi Ä‘i, bằng không thì bây giá» trong máy cÅ©ng hãy còn có cái để chạy được má»™t tÃ, xin cho lái dẹp và o khu tà u trú.
Thế là ngÆ°á»i ta lái tà u dẹp sang bên và giải thÃch cho đám hà nh khách thất đảm kia biết lý do dừng lại. NgÆ°á»i trong các toa cháºt nÃch, kẻ thở vắn than dà i, đứa chá»i rủa ầm Ä©.
Trưởng ga mách nÆ°á»›c cho những ngÆ°á»i lái chuyến tà u:
- Các anh lại nói chuyện vá»›i cụ già kia kìa, ông cụ Ä‘ang Ä‘i ở ke ấy. Cụ ấy là phụ trách công trÆ°á»ng ở đây. Cụ ta có thể hạ lệnh xe trượt tuyết chở củi đến cho đầu tà u. Ở đây há» vẫn dùng củi gá»— là m tà vẹt đấy mà .
Mấy ngÆ°á»i lái tà u đến gặp Tô-ca-rếp. Ông cụ bảo há»:
- Chúng tôi sẽ cho gá»—, nhÆ°ng không cho không đâu. Vì đây là váºt liệu xây dá»±ng của chúng tôi. Hiện công trÆ°á»ng chúng tôi Ä‘ang bị tuyết phủ là m ngăn trở công việc mà trong tà u các anh có sáu bảy trăm hà nh khách. Äà n bà , trẻ con thì có thể ở lại trong toa, còn những ngÆ°á»i khác thì xuống vác xẻng Ä‘i xúc tuyết Ä‘á»™ đến chiá»u tối là được. Có là m thế thì má»›i được cấp củi cho tà u chạy. Bằng không thì xin má»i há» cứ ngồi vá»›i con tà u chết tiệt đến sang năm má»›i váºy.
Có tiếng ngÆ°á»i sá»ng sốt la lên nhao nhao phÃa sau lÆ°ng Pa-ven:
- Anh em Æ¡i, trông kìa! Trông tất cả đám ngÆ°á»i kia xuống đông quá! Lại có cả phụ nữ nữa kia!
Pa-ven quay lại.
Tô-ca-rếp đi đến gần nói:
- Äấy giao cho chú má»™t trăm ngÆ°á»i. Chú giao việc cho há» và trông há» là m, đừng để há» khoanh tay đứng không.
Pa-ven phân công cho những ngÆ°á»i má»›i đến. Má»™t anh chà ng cao lêu nghêu mặc đồng phục ngà nh Ä‘Æ°á»ng sắt có cổ bằng lông cừu, đầu Ä‘á»™i mÅ© da dê ấm. Hắn ta Ä‘ang quay cái xẻng trên tay, tá» vẻ bá»±c tức và quay sang phÃa ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà trẻ tuổi đứng cạnh Ä‘á»™i mÅ© da rái cá, trên má»m có chiếc núm bằng lông nõn, hắn cà u nhà u:
- Không Ä‘á»i nà o anh lại xúc tuyết, chẳng ai có quyá»n bắt anh được cả. Anh là kỹ sÆ° cầu Ä‘Æ°á»ng, nếu há» cầu xin anh giúp thì anh có thể giúp đỡ chỉ huy công việc cho há». Còn nhÆ° xúc tuyết thì không phải việc của anh, không phải việc của em. Không ai bắt ta là m được. Không có chỉ thị cấp nà o quy định là m nhÆ° thế cả. Cái lão già ấy đã là m trái nguyên tắc. Anh sẽ kiện cho lão ta biết tay. - Rồi hắn há»i má»™t công nhân đứng gần hắn ta nhất:
- Ai là đội trưởng ở đây?
Pa-ven Ä‘i tá»›i:
- Sao anh không là m việc?
Thằng kia đưa mắt khinh bỉ nhìn Pa-ven từ đầu đến chân:
- Còn anh là ai?
- Tôi là công nhân.
- Thế thì tôi chẳng thèm nói với anh. Cứ bảo đội trưởng hay là giám thị lại đây.
Pa-ven quắc mắt nhìn hắn:
- Không muốn là m à ? Tùy đấy. NhÆ°ng nếu vé không có dấu của chúng tôi thì đừng hòng lên tà u. Äây là mệnh lệnh của đồng chà phụ trách công trÆ°á»ng.
Nói xong, Pa-ven quay sang phÃa ngÆ°á»i phụ nữ:
- Còn chị nữa, chị cũng không chịu là m phải không?
NhÆ°ng bá»—ng Pa-ven ngẩn ngÆ°á»i ra trong giây lát: trÆ°á»›c mặt anh là Tô-nhi-a Tu-ma-nô-va.
Tô-nhi-a khó khăn lắm má»›i nháºn ra cái ngÆ°á»i mặc rách rÆ°á»›i nà y là Pa-ven. Pa-ven đứng ngay đó, trÆ°á»›c mặt Tô-nhi-a, mình khoác manh áo rách bÆ°Æ¡m, chân xỠđôi ủng kỳ quái, cổ buá»™c cái khăn mặt cáu bẩn, mặt đã lâu không rá»a. Chỉ Ä‘á»™c có đôi mắt là vẫn nhÆ° xÆ°a, đôi mắt ánh lên má»™t ngá»n lá»a không gì dáºp tắt được. Äôi mắt Pa-ven. Thế mà cái ngÆ°á»i rách rÆ°á»›i y nhÆ° ma cà bông nà y cách đây không lâu đã là ngÆ°á»i mà Tô-nhi-a yêu dấu ! Không ngỠđược. Má»›i chẳng bao lâu mà sá»± Ä‘á»i đã thay đổi cả!
Tô-nhi-a má»›i lấy chồng, lần nà y theo chồng vá» má»™t thà nh phố lá»›n, nÆ¡i chồng đảm nhiệm má»™t chức vụ trá»ng yếu ở Cục Ä‘Æ°á»ng sắt. Và trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i, tại chốn nà y đây, Tô-nhi-a lại phải tình cá» gặp lại ngÆ°á»i tình thuở ấy ! Tô-nhi-a thấy ngại ngùng không dám Ä‘Æ°a tay ra bắt. Va-xi-li, chồng chị, sẽ nghÄ© thế nà o, nếu chị bắt tay Pa-ven? Äá»i Pa-ven đã xuống dốc đến thế thì mình cÅ©ng ngượng vá»›i mình tháºt. Rõ rà ng là anh chà ng đốt lò nà y đã chẳng ngóc đầu lên được: anh ta chẳng là m được nghá» ngá»—ng gì hÆ¡n cái nghá» Ä‘i xúc đất!
Tô-nhi-a đứng ngây, mặt Ä‘á» bừng, thẹn thùng, luống cuống. Tên kỹ sÆ°, thấy gã rách rÆ°á»›i cứ nhìn vợ mình chằm chằm không rá»i mắt, thì cho là gã ta xấc xược, tức Ä‘iên ngÆ°á»i. Hắn quẳng xẻng xuống đất, lại gần Tô-nhi-a.
- Lại đằng nà y Tô-nhi-a. Anh không thể nhìn cái thằng khố rách áo ôm la-da-rôn nà y mà yên được.
( La-da-rôn, dân bị coi là hạ lưu xừ Náp-lơ trong truyện Giu-dép-pê Ga-ri-ban-đi)
Pa-ven đã Ä‘á»c truyện Giu-dép-pê Ga-ri-ban-Ä‘i, nên thừa hiểu thế nà o là la-da-rôn rồi.
- Nếu tao là la-da-rôn thì mà y chỉ là má»™t thằng tÆ° sản mà ngÆ°á»i ta chÆ°a cắt cổ nốt. - Pa-ven thét lên cá»± lại tên kỹ sÆ°, rồi quay nhìn Tô-nhi-a, nói gá»n lá»n mấy tiếng: - Còn đồng chà Tu-ma-nô-va, đồng chà hãy nhặt xẻng đứng và o hà ng mà là m Ä‘i. Äừng có bắt chÆ°á»›c cái loà i bò Ä‘á»±c ăn no béo xác ấy. Xin lá»—i, nhÆ°ng tôi không biết hắn vá»›i đồng chà là thế nà o.
Pa-ven nhìn đôi già y Ä‘i tuyết của Tô-nhi-a, mỉm cÆ°á»i không thiện cảm và nói thêm:
- Tôi chẳng khuyên ai lần chần ở lại đây là m gì. Hôm má»›i rồi, bá»n phỉ vừa đến quấy chúng tôi đấy.
Nói xong, Pa-ven quay đi, lê gót già y cao su, bon vỠchỗ anh em mình.
Lá»i nói vừa rồi của Pa-ven tác Ä‘á»™ng ngay cả đến anh chà ng kỹ sÆ°.
Tô-nhi-a đã bảo được hắn ở lại và đi xúc tuyết váºy.
Chiá»u đến, xong việc, hà nh khách lại trở vá» ga. Chồng Tô-nhi-a nhảy tót Ä‘i trÆ°á»›c, vá»™i chiếm chá»— tốt trong toa. Tô-nhi-a dừng lại để anh em công nhân Ä‘i hết. Pa-ven mệt nhoà i chống xẻng Ä‘i sau cùng. Khi hai ngÆ°á»i Ä‘i ngang nhau, Tô-nhi-a lên tiếng:
- Chà o Pa-vÆ¡-lu-sa. Nói tháºt vá»›i anh, tôi không ngá» lại thấy anh nhÆ° thế nà y. Hóa ra chÃnh quyá»n Xô-viết không có việc gì khác tốt hÆ¡n đáng giao cho anh hay sao mà lại để anh Ä‘i xúc đất nhÆ° váºy? Tôi cứ tưởng đã từ lâu anh là m chÃnh ủy hay là giữ má»™t chức vụ gì đại khái nhÆ° váºy rồi kia đấy. Äá»i anh tháºt cÅ©ng chẳng lấy gì được may mắn lắm nhỉ...
Pa-ven dừng lại, ngạc nhiên nhìn Tô-nhi-a từ đầu đến chân.
- Còn tôi, tôi cÅ©ng không ngá» gặp cô lại đến ná»—i... bá»c Ä‘Æ°á»ng thế nà y - NghÄ© mãi anh má»›i tìm được tiếng nói bóng bẩy thÃch hợp và nhẹ hÆ¡n.
Tai Tô-nhi-a Ä‘á» tÃa lên.
- Anh vẫn cái táºt cục cằn nhÆ° trÆ°á»›c.
Pa-ven vác xẻng lên vai và rảo bÆ°á»›c Ä‘i. Äược và i bÆ°á»›c, anh má»›i đáp lại:
- TÃnh cục cằn của tôi, nói cô đừng giáºn, nó còn hÆ¡n cái Ä‘iệu lịch sá»± của cô, đồng chà Tu-ma-nô-va ạ! Vá» Ä‘á»i tôi, không mượn lo cô phải lo há»™. Äâu vẫn và o đấy. Chỉ có Ä‘á»i cô thì tôi không ngá» là nó đốn đến thế. Cách đây hai năm, cô khá hÆ¡n nhiá»u, lúc đó cô còn dám bắt tay má»™t ngÆ°á»i thợ và cô không lấy đó là m xấu hổ. NhÆ°ng bây giá» thì ngÆ°á»i cô sặc mùi băng phiến. Nói tháºt tình ra, tôi chẳng có gì để nói vá»›i cô nữa.
*
Pa-ven nháºn được thÆ° của A-rÆ¡-chom. Anh cho biết sắp cÆ°á»›i vợ và khẩn khoản giục Pa-ven thế nà o cÅ©ng phải vá» dá»±.
Gió dứt lá thÆ° khá»i tay Pa-ven, lá thÆ° bay lên không nhÆ° con chim bồ câu. Không, anh chẳng Ä‘i dá»± đám cÆ°á»›i được đâu. Có thể nà o lại nghÄ© đến Ä‘i được! Từ hôm qua, thằng gấu Pan-cÆ¡-ra-tốp đã Ä‘uổi kịp phân Ä‘á»™i của anh và đang tiến vá»›i má»™t Ä‘Ã nhanh ai cÅ©ng phải sợ. Anh công nhân bến tà u nà y dốc toà n lá»±c lao lên phÃa trÆ°á»›c, quyết chà vÆ°Æ¡n lên hà ng đầu, vẻ trầm tÄ©nh ngà y thÆ°á»ng của anh đã biến Ä‘i, anh luôn luôn Ä‘á»™ng viên toà n anh em "bến tà u†của mình là m việc vá»›i má»™t nhịp Ä‘iệu nhÆ° Ä‘iên cuồng.
Pa-tô-sÆ¡-kin theo dõi cuá»™c thi Ä‘ua giữa những ngÆ°á»i là m Ä‘Æ°á»ng, má»™t cuá»™c thi im lặng mà ác liệt nà y. Ông già gãi đầu ngạc nhiên tá»± há»i mình: "Không hiểu há» là những con ngÆ°á»i thế nà o mà là m được nhÆ° váºy nhỉ? Cái sức mạnh tháºt khó hiểu kia là thế nà o? Tháºt nếu trá»i cứ thế nà y cho được tám ngà y nữa thì chúng mình sẽ là m được tá»›i khu rừng đã đốn gá»—. Tục ngữ nói rất đúng: có sống hết Ä‘á»i, há»c hà nh trá»n kiếp, cho đến già vẫn còn thấy là mình dốt. Việc là m của những con ngÆ°á»i nà y đã là m đảo lá»™n hết má»i con tÃnh và tất cả các chỉ tiêu".
CÆ¡-la-vi-sếch ở dÆ°á»›i tỉnh lên mang đến số bánh mì cuối cùng do chÃnh tay anh là m ra. Thăm Tô-ca-rếp xong, anh đến chá»— là m việc tìm Pa-ven. Äôi bạn gặp nhau thân thiết. CÆ¡-la-vi-sếch mỉm cÆ°á»i rút trong bao túi ra má»™t cái áo bông Thụy Äiển mà u và ng rất choáng. Anh lấy tay vá»— mặt da má»m của chiếc áo và nói vá»›i Pa-ven:
- Ão gá»i cho cáºu đây. Có Ä‘oán được ai gá»i không?... Hừ, cáºu ngốc quá Ä‘i thôi! Äồng chà Ri-ta gá»i cho cáºu đấy vì chị ấy không muốn cáºu chết rét, ngốc ạ!Chẳng là anh A-kim nói vá»›i chị ấy là cáºu mặc trần có cái vét-tông, chịu rét mà là m việc. Ão nà y do đồng chà Ô-sin-ski tặng chị ấy, má»›i cầm lấy ở tay anh ta tặng, chị ấy Ä‘Æ°a ngay cho mình và bảo: "Mang ra cho Pa- ven". Ôn-sin-ski nhăn nhó nói: "Tôi có thể gá»i cho đồng chà ấy chiếc áo ca-pốt". NhÆ°ng Ri-ta cÆ°á»i hÆ¡ há»›: "Thôi, anh ấy mặc áo khoác ngắn là m việc tiện hÆ¡n. CÆ¡-la-vi-sếch mang há»™ nhá»›!".
Pa-ven cầm tấm áo sang trá»ng đó trong tay, lòng xiết ná»—i ngạc nhiên. Anh ngáºp ngừng má»™t hồi má»›i khoác nó lên ngÆ°á»i Ä‘ang rét run cầm cáºp. Lá»›p lông má»m là m cho vai và ngá»±c anh thấy ấm lại ngay.
*
Ri-ta ghi trong nháºt ký:
20 tháng Chạp.
Äang mùa bão. Tuyết xuống nhiá»u, gió rÃt mạnh. Các anh em ở Bai-a-rÆ¡-ca đã gần đến Ä‘Ãch thì những cÆ¡n rét dữ và bão tuyết là m cho há» phải dừng lại. Há» bị ngáºp trong tuyết. Äất có tuyết phủ đông cứng lại, Ä‘Ã o đất gay tháºt. Chỉ còn lại tất cả bảy trăm năm mÆ°Æ¡i thÆ°á»›c nữa thôi, nhÆ°ng là những thÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng ác liệt nhất.
Tô-ca-rếp báo tin: trên công trÆ°á»ng chá»›m có dịch thÆ°Æ¡ng hà n, có ba ngÆ°á»i đã mắc bệnh.
22 tháng Chạp.
Không ai ở Bai-a-rÆ¡-ca vá» dá»± cuá»™c há»p toà n thể chấp hà nh tỉnh Ä‘oà n thanh niên. Bá»n phỉ vừa là m trúc chuyến tà u chở bánh mì ở Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng cách Bai- a-rÆ¡-ca mÆ°á»i bảy cây số. Theo mệnh lệnh của đại diện Ban dân ủy cung cấp, toà n thể công nhân xây dá»±ng Ä‘Æ°á»ng sắt phải Ä‘iá»u đến chá»— xảy ra tai nạn.
23 tháng Chạp.
Lại thêm bảy ngÆ°á»i mắc thÆ°Æ¡ng hà n từ Bai-a-rÆ¡- ca Ä‘Æ°a vá» tỉnh. Trong số đó có Ô-cu-nhếp. Mình có ra ga. NgÆ°á»i ta Ä‘Æ°a xuống những xác đã chết cứng vì lạnh từ các thà nh toa của chuyến tà u má»›i ở Khác-cốp tá»›i. Ở nhà thÆ°Æ¡ng rét lắm. Tráºn bão tuyết tai ác! Bao giá» má»›i hết bão cho?
24 tháng chạp.
Vừa ở đằng Giu-khÆ¡-rai vá». Té ra là đúng: đêm qua O-rÆ¡-lÃch đã dẫn cả lÅ© phỉ táºp kÃch và o Bai-a- rÆ¡-ca. Ta vá»›i chúng đánh nhau trong hai tiếng đồng hồ. Quân phỉ cắt mất Ä‘Æ°á»ng dây, nên mãi sáng nay Giu-khÆ¡-rai má»›i nháºn được báo cáo Ä‘Ãch xác. Thổ phỉ bị đánh lui. Cụ Tô-ca-rếp bị thÆ°Æ¡ng, đạn xuyên và o ngá»±c. Hôm nay ngÆ°á»i ta sẽ Ä‘Æ°a cụ vỠđây. CÆ¡-la-vi- sếch bị chém chết. Äêm ấy, anh đến phiên Ä‘i gác. ChÃnh anh trông thấy bá»n phỉ, anh liá»n vừa báo Ä‘á»™ng, vừa bắn chặn bá»n giặc nhảy xổ và o, nhÆ°ng vì không chạy kịp đến trÆ°á»ng há»c, nên đã bị bá»n phỉ chém chết. Trong Ä‘á»™i công nhân là m Ä‘Æ°á»ng có mÆ°á»i má»™t ngÆ°á»i bị thÆ°Æ¡ng. Hiện giá» có chiếc tà u bá»c sắt và hai Ä‘á»™i kỵ binh Ä‘ang tuần tiá»…u ở đấy.
Pan-cÆ¡-ra-tốp lên thay cụ Tô-ca-rếp phụ trách công trÆ°á»ng. Ban ngà y, Pu-dÆ°-rếp-ski đã vây má»™t bá»™ pháºn phỉ ở đồi GÆ¡-lu-bô-ki và đã giết sạch không còn má»™t mống. Nhiá»u công nhân là m Ä‘Æ°á»ng ngoà i Äảng không đợi tà u đến nữa, đã bá» công trÆ°á»ng lần theo Ä‘Æ°á»ng tà -vẹt trốn vá».
25 tháng Chạp.
NgÆ°á»i ta đã Ä‘Æ°a cụ Tô-ca-rếp và những anh em bị thÆ°Æ¡ng khác vỠđây và đem ngay và o bệnh viện cứu chữa. Các bác sÄ© Ä‘á»u hứa cứu sống ông già . Cụ ta nằm mê man không biết gì. TÃnh mệnh của những ngÆ°á»i khác không nguy lắm, có thể qua được.
Tỉnh ủy và chấp hà nh tỉnh Ä‘oà n chúng mình nháºn được bức Ä‘iện từ Bai-a-rÆ¡-ca gá»i vá»: "Äể trả lá»i vụ quấy rối của bá»n thổ phỉ, chúng tôi, những ngÆ°á»i xung phong xây dá»±ng Ä‘Æ°á»ng sắt, đã há»p mÃt-tinh cùng vá»›i Ä‘Æ¡n vị tà u bá»c sắt mang tên "Vì chÃnh quyá»n Xô-viết" và các chiến sÄ© Hồng quân trung Ä‘oà n kỵ binh, xin hứa vá»›i các đồng chÃ, dù trở lá»±c thế nà o, đúng ngà y mồng má»™t tháng Giêng, chúng tôi sẽ cung cấp được củi cho thà nh phố. Chúng tôi nguyện tiếp tục là m việc vá»›i dÅ©ng khà cà ng tăng lên gấp bá»™i. Äảng cá»™ng sản, ngÆ°á»i đã tin cáºy gá»i chúng tôi tá»›i đây, muôn năm! Chủ tịch buổi mÃt-tinh: Pa-ven Ca-rÆ¡-sa-ghin. Bà thÆ°: Béc-din".
Thi hà i Cơ-la-vi-sếch đã được an táng tại Xô-lô- men-ca, theo tang lễ quân đội.
*
Äống củi ta hằng mong gần tá»›i rồi, chẳng còn bao xa nữa, nhÆ°ng công việc tiến hà nh cháºm chạp không thể chịu được, vì bệnh thÆ°Æ¡ng hà n má»—i ngà y cÆ°á»›p mất hà ng chục bà n tay có Ãch, lúc nà y cần vô cùng, quý vô cùng.
Pa-ven Ä‘i vá» phÃa ga, bÆ°á»›c lảo đảo nhÆ° ngÆ°á»i say rượu hai chân chỉ chá»±c khuỵu xuống. Anh bị sốt từ lâu nhÆ°ng hôm nay cảm thấy ngÆ°á»i khó chịu hÆ¡n hẳn má»i khi.
Bệnh thÆ°Æ¡ng hà n lâu nay phá tỉa Ä‘á»™i là m Ä‘Æ°á»ng, bây giỠđã bắt đầu tấn công đến Pa-ven. NhÆ°ng sức vóc rắn chắc của anh đã chống cá»± lại, và năm hôm nay, anh vẫn còn đủ sức nhấc mình khá»i sà n bê tông loáng thoáng phủ rÆ¡m, để cùng anh em Ä‘i là m. Ngay cả cái áo lông ấm của Ri-ta biếu và đôi già y ống lót dạ của Giu-khÆ¡-rai gá»i cho Ä‘ang bá»c lấy đôi chân tê buốt, cÅ©ng không thể cứu anh khá»i nguy được.
Má»—i bÆ°á»›c Ä‘i, anh thấy ngá»±c Ä‘au nhói nhÆ° dao đâm, răng đánh và o nhau láºp cáºp, mắt hoa lên và cây cối chung quanh đối vá»›i anh hình nhÆ° Ä‘ang quay cuồng má»™t cách lạ lùng.
Khó nhá»c lắm anh má»›i lê bÆ°á»›c được đến ga. Tiếng ồn à o khác thÆ°á»ng là m anh ngạc nhiên. Cố nhìn xem: thì ra có má»™t chuyến tà u dà i dằng dặc Ä‘á»— dá»c suốt nhà ga. Trên những toa trần, toà n là các đầu máy nhá», Ä‘Æ°á»ng ray, tà -vẹt. Những ngÆ°á»i Ä‘i theo Ä‘oà n tà u má»›i đến Ä‘ang bốc những hà ng ấy xuống. Pa-ven Ä‘i mấy bÆ°á»›c nữa, ngÆ°á»i đã thấy loạng choạng mất thăng bằng. Rồi đầu anh từ từ chạm đất. Má Ä‘ang nóng bừng áp và o tuyết thấy là nh lạnh, dá»… chịu.
Mấy giá» sau, có ngÆ°á»i Ä‘i qua vấp phải ngÆ°á»i anh, ngÆ°á»i ta má»›i Ä‘Æ°a anh vá» căn nhà . Pa-ven thở dốc, tâm thần mê man, không nháºn ra được ai nữa. Y sÄ© ở chiếc tà u bá»c sắt được má»i đến khám, chẩn Ä‘oán:
"Bị sÆ°ng phổi nặng và bị thÆ°Æ¡ng hà n. Nhiệt Ä‘á»™ 41,5. Còn nhức đầu xÆ°Æ¡ng và sÆ°ng cổ, nhÆ°ng không đáng kể vì so vá»›i hai chứng trên chỉ là bệnh vặt. Chỉ hai bệnh trên cÅ©ng đủ qua Ä‘á»iâ€.
Pan-cÆ¡-ra-tốp và Äu-ba-va vừa Ä‘i chuyến tà u dà i tá»›i đã hết sức tìm má»i cách cứu sống Pa-ven.
A-li-ô-sa Cô-khan-ski là ngÆ°á»i cùng quê vá»›i Pa- ven được giao trách nhiệm Ä‘Æ°a ngÆ°á»i bệnh vá» Sê-pê- tốp-ca.
Nhá» toà n Ä‘á»™i của Pa-ven giúp tay và o, chủ yếu là nhỠáp lá»±c của Khô-li-a-va, nên Pan-cÆ¡-ra-tốp và Äu- ba-va má»›i Ä‘Æ°a được Pa-ven mê man bất tỉnh và A- li-ô-sa và o má»™t toa tà u đã cháºt nÃch ngÆ°á»i. Vì sợ bệnh thÆ°Æ¡ng hà n truyá»n nhiá»…m, hà nh khách không cho Ä‘Æ°a và o toa. Há» phản đối ầm Ä© và dá»a khi tà u chạy, há» sẽ quẳng ngÆ°á»i bệnh xuống Ä‘Æ°á»ng.
Khô-li-a-va vung súng lục trÆ°á»›c mÅ©i những ai cản trở việc Ä‘Æ°a ngÆ°á»i bệnh lên tà u. Anh thét lên:
- NgÆ°á»i ốm nà y không có bệnh truyá»n nhiá»…m! Thế nà o cÅ©ng phải để cho ngÆ°á»i bệnh Ä‘i, dù cho có phải Ä‘uổi tất cả má»i ngÆ°á»i xuống thì cÅ©ng cứ phải Ä‘Æ°a Ä‘i ! Nói cho bá»n các anh nhá»› rằng, nếu định chạm tay và o ngÆ°á»i anh ta, tôi sẽ báo cho các nhân viên công an đặc biệt ở các ga dá»c Ä‘Æ°á»ng: Ä‘uổi tất cả xuống tà u và tống giam ngay. A-li-ô-sa nà y, đây là khẩu Mô- de của Pa-ven, cầm lấy, nếu đứa nà o dám đầu têu cho Pa-ven xuống thì cứ bắn ngay.
Khô-li-a-va nói dá»a thêm câu ấy.
Tà u chuyển bánh. Trên sân ga vắng, Pan-cÆ¡-ra- tốp Ä‘i lại gần Äu-ba-va.
- Cáºu thấy thế nà o, liệu có sống được không?
Không có tiếng trả lá»i.
- Vá» thôi. Äu-ba-va, nó sẽ thế nà o thì cÅ©ng Ä‘Ã nh thôi. Tất cả công việc giá» do chúng mình phải gánh vác cả. Äêm nay, phải chuyển các đầu máy xuống để sáng mai còn đốt lò thá» xem.
Khô-li-a-va gá»i Ä‘iện thoại suốt dá»c Ä‘Æ°á»ng tà u, nói chuyện vá»›i các bạn công an đặc biệt của mình và tha thiết Ä‘á» nghị há» không để cho hà nh khách khiêng bệnh nhân Pa-ven xuống tà u. Mãi đến lúc nháºn được lá»i các bạn hứa chắc chắn sẽ là m theo lá»i anh yêu cầu anh má»›i Ä‘i ngủ.
Äến má»™t nhà ga lá»›n, ngÆ°á»i ta khiêng từ chuyến tà u chở khách xuống ngay sân ga má»™t xác chết, xác má»™t ngÆ°á»i thanh niên lạ mặt tóc hoe. Anh ta là ai, vì sao chết, chẳng ai biết cả. Các nhân viên công an đặc biệt của nhà ga nhá»› tá»›i lá»i yêu cầu của Khô-li- a-va, bèn chạy lại toa xe để ngăn cản không cho khiêng xuống, nhÆ°ng đến lúc chÃnh mắt trông thấy ngÆ°á»i thanh niên kia đã chết tháºt, há» Ä‘Ã nh phải cho phép khiêng xác đến nhà xác của trạm tiêu chuyển.
Há» gá»i ngay dây nói vá» Bai-a-rÆ¡-ca báo cho Khô- li a-va biết tin bạn anh đã chết, số pháºn của ngÆ°á»i bạn đó bấy lâu đã là m cho anh rất lo ngại.
Một bức điện ngắn từ Bai-a-rơ-ca báo vỠTỉnh ủy tin Pa-ven từ trần.
Còn A-li-ô-sa Cô-khan-ski thì sau khi đã Ä‘Æ°a được Pa-ven vá» tá»›i gia đình, chÃnh A-li-ô-sa lại bị bệnh thÆ°Æ¡ng hà n quáºt ngã.
*
"9 tháng Giêng.
Sao lòng tôi thấy Ä‘au Ä‘á»›n nặng ná» nhÆ° váºy? TrÆ°á»›c khi ngồi và o bà n, tôi đã khóc nhiá»u. Ai tưởng được rằng Ri-ta nà y lại có thể khóc được, có thể khóc Ä‘au xót nhÆ° thế được ! Có phải bao giở nÆ°á»›c mắt cÅ©ng lÃ
dấu hiệu của sá»± yếu lòng không? Hôm nay ta khóc vì Ä‘au Ä‘á»›n sâu xa trong lòng. Tại sao Ä‘au Ä‘á»›n nà y lại đến vá»›i ta giữa má»™t ngà y thắng lợi lá»›n, khi giặc rét rùng rợn đã bị đánh bại rồi, khi các ga xe lá»a đã có củi gá»— quý giá chất đầy ăm ắp trong kho? Tại sao nó lại đến và o giữa ngà y mà tôi vừa được dá»± lá»… chiến thắng trong cuá»™c há»™i nghị mở rá»™ng của Xô-viết thà nh phố, lá»… mừng những ngÆ°á»i anh hùng xây dá»±ng Ä‘Æ°á»ng sắt? Phải, chúng ta đã thắng lợi, nhÆ°ng để góp và o thắng lợi đó, hai ngÆ°á»i đã hy sinh: CÆ¡-la-vi-sếch và Pa-ven.
Cái chết của Pa-ven đã là m cho tôi thấy má»™t sá»± tháºt: đối vá»›i tôi, Pa-ven thân quý hÆ¡n là tôi vẫn tưởng.
Thôi từ nay tôi bá» không viết cuốn nháºt ký nà y nữa. Rồi có khi nà o tôi bắt đầu má»™t cuốn nháºt ký má»›i nữa không? Không biết thế nà o. Ngay mai viết thÆ° đến Khác-cốp báo tin tôi đồng ý nháºn công tác ở Trung Æ°Æ¡ng Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản U-cÆ¡-ren".
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 09:03 PM.
|
17-06-2008, 12:12 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 3
Tuổi thanh xuân đã thắng. Pa-ven qua khá»i tráºn sốt thÆ°Æ¡ng hà n. Lần nà y là lần thứ tÆ°, anh đã tháºp tá» nhất sinh mà sống trở lại. Nằm mất má»™t tháng rồi Pa-ven má»›i gượng dáºy được, ngÆ°á»i gầy và xanh, chân đứng còn run; tay vịn và o tÆ°á»ng, anh lần táºp Ä‘i và i bÆ°á»›c trong phòng. Mẹ phải đỡ anh má»›i ra được đến cá»a sổ, và đứng đấy nhìn con Ä‘Æ°á»ng cái rất lâu. Từng vÅ©ng tuyết tan óng ánh trên mặt Ä‘Æ°á»ng. Tuyết bắt đầu tan, báo hiệu mùa xuân.
Ngay trÆ°á»›c cá»a sổ, trên cà nh anh Ä‘Ã o, có con chim sẻ Ä‘áºu Ä‘ang tỉa lông, giÆ¡ bụng xám, mắt ranh mãnh liếc nhìn Pa-ven. Pa-ven lấy ngón tay gõ và o kÃnh cá»a sổ, khẽ mở miệng nói:
- Thế là ta với mi đã qua mùa đông rồi đấy, chim nhỉ.
Mẹ hốt hoảng nhìn anh:
- Con nói với ai thế ?
- Con nói với con chim sẻ... Thôi nó bay đi mất rồi, con chim nỡm!
Và Pa-ven mỉm má»™t nụ cÆ°á»i yếu á»›t.
Mùa xuân rồi. Pa-ven nghÄ© đến trở vá» thà nh phố. Anh thấy sức thì đã khá, có thể Ä‘i được, nhÆ°ng trong cÆ¡ thể có má»™t cái gì khác thÆ°á»ng. Má»™t hôm anh Ä‘ang dạo chÆ¡i ngoà i vÆ°á»n, bá»—ng thấy Ä‘au nhói trong xÆ°Æ¡ng sống, khiến anh ngã váºt ra đất. Khó nhá»c lắm anh má»›i dáºy và bò vá» phòng được. Ngà y hôm sau, bác sÄ© khám bệnh anh rất kỹ. Bác sÄ© gõ những đốt xÆ°Æ¡ng sống, thấy có lá»— thủng sâu hoắm trong xÆ°Æ¡ng, lấy là m lạ, há»i anh:
- Sao lưng đồng chà lại bị thủng sâu thế nà y?
- ThÆ°a bác sÄ©, đấy là vết má»™t viên đá lát Ä‘Æ°á»ng bắn và o lÆ°ng tôi. TrÆ°á»›c thà nh Rốp-nô, có má»™t quả đại bác 81 ly nổ tung mặt đất...
- Thế đồng chà là m thế nà o mà đi được nữa? Viên đá bắn thủng lưng như thế không đau sao?
- Không. Tôi bị đá bắn và o lưng, nằm lăn ra đất đến ngót hai hai tiếng đồng hồ, rồi lại lên ngựa đi. Mãi đến bây giỠmới thấy đau là lần đầu.
Bác sĩ cau mà y suy nghĩ, tay nắn mãi vết lõm trên lưng.
- Hừ !... Bị má»™t cú nhÆ° thế, gay đấy, chú ạ! XÆ°Æ¡ng sống con ngÆ°á»i ta không Æ°a bị đá giáng và o nhÆ° thế đâu. Hy vá»ng là đồng chà sẽ không thấy Ä‘au nữa. Thôi, mặc áo và o, đồng chà Pa-ven ạ.
Bác sÄ© ái ngại nhìn ngÆ°á»i bệnh, không giấu nổi vẻ lo âu.
A-rÆ¡-chom vỠở nhà Schi-ô-sa, vợ anh, má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà chẳng có gì là đáng Æ°a cả. Nhà vợ là nông dân nghèo. Má»™t hôm, Pa-ven đến thăm anh. Má»™t đứa bé con nhếch nhác, mắt lác, Ä‘ang chạy nhông ở sân nhá» bẩn thỉu. Thấy Pa-ven và o, thằng bé giÆ°Æ¡ng mắt ti hà nhìn chòng chá»c, rồi hà hoáy thá»c ngón tay má»™t cách nghiêm túc và o lá»— mÅ©i, cất tiếng há»i:
- Há»i gì? Äịnh và o nhà ngÆ°á»i ta ăn cắp chắc? Cút Ä‘i ngay, không mẹ ngÆ°á»i ta chá»i cho đấy!
Túp lá»u cÅ© kỹ, thấp lè tè, cánh cá»a sổ bé tà xÃu mở ra. A-rÆ¡-chom gá»i Pa-ven:
- Và o đây Pa-vơ-lu-sa!
Má»™t mụ già mặt và ng nhÆ° nghệ Ä‘ang loay hoay trÆ°á»›c cá»a lò. Mụ gÆ°á»m gÆ°á»m Ä‘Æ°a mắt lÆ°á»m Pa-ven và né ngÆ°á»i tránh cho khách Ä‘i. Xong mụ lại vá» vá»›i mấy cái nồi của mụ, mụ xê Ä‘i dịch lại là m nồi va chạm và o nhau loảng xoảng.
Hai đứa bé gái, bÃm tóc lÆ¡ thÆ¡ và i sợi, trèo phắt lên trên lò bếp ngồi và trố mắt nhìn ngÆ°á»i khách lạ má»™t cách tá»c mạch.
A-rÆ¡-chom ngồi ở bà n, có vẻ ngượng ngùng. Cả mẹ lẫn em Ä‘á»u không tán thà nh anh lấy Schi-ô-sa. Anh đã ba năm Ä‘i lại vá»›i nhà cô Ga-li-a xinh đẹp là m nghá» khâu, con gái bác thợ đá. Chẳng hiểu là m sao, vốn con nhà vô sản gốc, anh lại bá» Ga-li-a để lấy nhà chị Schi-ô-sa chẳng ra gì, đâm đầu và o cái gia đình năm miệng ăn mà chẳng có ai là tay thợ cả. A-rÆ¡-chom xong việc ở sở đầu máy vá» nhà , lại nai lÆ°ng ra vá»›i cái cà y, Ä‘em hết sức gây dá»±ng lại cÆ¡ đồ cho nhà chị Schi-ô-sa Ä‘ang lụn bại nà y.
A-rÆ¡-chom hiểu rằng Pa-ven không tán thà nh bÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng tụt lại đằng sau của anh, bÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng "tiểu tÆ° sản hóa", nhÆ° Pa-ven thÆ°á»ng nói. GiỠđây, anh để ý xem em sẽ xá» sá»± nhÆ° thế nà o trong cái cảnh nhà mình thế nà y.
Hai anh em há»i han nhau qua loa mấy câu sáo chẳng ra đâu và o đâu rồi Pa-ven tỠý muốn ra vá». A-rÆ¡-chom giữ lại.
- Ở chÆ¡i đã, ăn vá»›i chúng tao tà chút. Chị sắp mang sữa đến. Mai mà y định Ä‘i tháºt đấy à ? Trông mà y còn yếu lắm, Páp-ca ạ.
Schi-ô-sa bÆ°á»›c và o, chà o Pa-ven và gá»i A-rÆ¡-chom xuống nhà dÆ°á»›i khiêng váºt gì giúp má»™t tay. Mình Pa-ven ở lại vá»›i mụ già Ãt nói. Tiếng chuông nhà thá» vá»ng và o cá»a sổ. Mụ già buông gáºy chá»c lò, cà u nhà u:
- Giê-su-ma, lạy Chúa tôi, đầu tắt mặt tối thế nà y chẳng có lúc nà o mà ngắm nguyện nữa.
Mụ tụt khăn quà ng ra khá»i cổ, rồi vừa nhìn gÆ°á»m gÆ°á»m ngÆ°á»i khách lạ, vừa Ä‘i đến góc buồng, chá»— bà y những ảnh tượng lạnh lẽo, lâu ngà y trông đã sỉn. Mụ Ä‘Æ°a ba ngón tay phải gầy giÆ¡ xÆ°Æ¡ng chụm và o nhau, rồi bắt đầu là m dấu. Mấp máy đôi môi khô héo, mụ lâm râm cầu nguyện.
- Lạy Cha chúng tôi ở trên Ä‘á»i, chúng tôi nguyện danh Cha cả sáng...
Ngoà i sân thằng bé cưỡi lên lÆ°ng con lợn sá» Ä‘en trùi trÅ©i có đôi tai chảy lòng thòng. Nó lấy chân không thúc và o sÆ°á»n lợn, tay bÃu chặt má»› lông; con váºt Ä‘ang xoay tròn, vừa quẫy vừa gầm gừ. Thằng bé thét lên:
- HÆ°, Ä‘i ! Äi! Hê, gượm tà đã nà o !
Con lợn sá» lồng lên trong sân, cố váºt thằng bé trên lÆ°ng ngã xuống đất. Song thằng bé ngồi chắc lắm.
Mụ già bá» kinh, bá» nguyện, thò đầu ra cá»a sổ:
- Äồ quá»· sứ! Rồi tao dạy cho mà y cưỡi ngá»±a. Có xuống ngay không, thằng chết tiệt. Ngã chết bây giá»! Nghịch thế thì thôi !
Con lợn sỠđã tìm cách thoát được tay kỵ mã. Mụ già yên trà lại quay vá» vá»›i ảnh tượng. Nét mặt sùng kÃnh, mụ tiếp tục cầu kinh.
- Nước Cha trị đến…
Thằng bé con nÆ°á»›c mắt chảy quanh, bÆ°á»›c và o cá»a. Nó lấy cánh tay áo quệt lên cái mÅ©i bị ngã dáºp xuống đất và khóc mếu vì mÅ©i Ä‘au. Nó vòi:
- Mẹ ơi, cho con cái kẹo.
Mụ già phát khùng quay lại:
- Äồ quá»· mắt lác, mà y không để cho bà xong buổi nguyện. Äồ chó đẻ, đợi đấy, rồi bà lấy kẹo cho mà y.
Nói rồi, mụ nhặt cái roi trên ghế dà i. Thằng bé biến ngay láºp tức. Hai đứa bé gái nằm sau lò bếp phì cÆ°á»i. Mụ lại quay và o cầu nguyện, lần nà y nữa là lần thứ ba.
Pa-ven đứng dáºy và đi ra ngay, chẳng đợi A-rÆ¡- chom nữa. Khi anh ra khá»i, quay lại khép cổng, thì thấy mụ già còn ngó qua cá»a sổ ở ngách nhà nhìn theo anh.
"Không hiểu thế quái nà o mà ông A-rÆ¡-chom lại chúi đầu và o đây. Rồi đến chết cÅ©ng không rút cÅ©ng ra được. Bà Schi-ô-sa rồi sẽ đẻ sòn sòn năm má»™t. Ông A-rÆ¡-chom rồi sẽ sa lầy và o đấy nhÆ° con bá» hung trong đống phân. - Pa-ven chán ngán bÆ°á»›c theo con Ä‘Æ°á»ng vắng ngắt của thị trấn nhá», vừa Ä‘i vừa nghÄ© ngợi. - Lo cho ông ấy có thể còn đổ đốn hÆ¡n nữa đến bá» cả công việc ở sở đầu máy vá» nhà ở lỳ vá»›i vợ. Thế mà mình cứ định bụng lôi ông ấy Ä‘i công tác, Ä‘i hoạt Ä‘á»™ng !"
Pa-ven sung sÆ°á»›ng ngà y mai được Ä‘i rồi, ngà y mai trở vá» thà nh phố lá»›n, gặp lại bạn bè và những ngÆ°á»i mà anh yêu quý. Thà nh phố đồ sá»™, sức sống trà n trá», vẻ náo nhiệt của dòng ngÆ°á»i không lúc nà o ngá»›t, tiếng xe Ä‘iện ầm ầm, tiếng còi xe hÆ¡i inh á»i, tất cả hấp dẫn anh. Song, cái chÃnh là anh cảm thấy tâm hồn anh bị thu hút bởi những lá»›p nhà rá»™ng mênh mông, xây bằng gạch; những công xưởng ám khói, các thứ máy móc và tiếng dây chuyá»n da lÆ°á»›t ngá»t trên bánh xe. Anh bị hút vá» nÆ¡i có những bánh lái khổng lồ quay tÃt theo Ä‘Ã máy chạy hối hả vá» nÆ¡i có mùi đầu máy, vá» những thứ đối vá»›i anh đã trở thà nh thân thuá»™c. Ở đây trong cái thị trấn nhá» lầm lì nà y, Ä‘i dạo chÆ¡i quanh ngoà i phố, Pa-ven cảm thấy rất là khó thở. Thị trấn nhá» nà y đối vá»›i anh trở nên xa lạ và chán ngấy, Ä‘iá»u đó anh chẳng lấy là m ngạc nhiên. Anh chán ngấy đến ná»—i ban ngà y ra phố Ä‘i quanh cÅ©ng đủ thấy khó chịu. Má»—i khi Ä‘i ngang qua nhà những mụ lắm Ä‘iá»u Ä‘ang ngồi lê trên thá»m nhà , Pa-ven nghe thấy các mụ nói liến thoắng huyên thiên.
- Các bà ơi, xem kìa. Cái thằng kia nó chui ở đâu ra mà trông rõ khiếp !
- Chắc nó là thằng ho lao, cái ngá»±c sắp Ä‘i Ä‘á»i rồi.
- NhÆ°ng cái áo ngoà i của nó trông có vẻ đắt tiá»n đấy.
- Chắc nó xoáy ở đâu chứ gì...
Và chuyện các mụ cứ rặt như thế. Pa-ven nghe lắm, rác cả tai.
Từ lâu, anh thấy mình đã đứt rá»… hẳn vá»›i nÆ¡i nà y. Thà nh phố lá»›n ngoà i kia đối vá»›i anh gần gÅ©i hÆ¡n, thân thiết hÆ¡n. Các đồng chà vá»›i anh là má»™t gia đình bá»n chặt, vui tÆ°Æ¡i. Vá»›i lại, ngoà i ấy, anh còn có công tác.
Pa-ven bÆ°á»›c chân đến rừng thông từ lúc nà o cÅ©ng không để ý đến nữa. Anh dừng lại ở chá»— Ä‘Æ°á»ng rẽ đôi. Bên phÃa tay phải, sau hà ng rà o cao vá»›i những cá»c nhá»n hoắt, ngăn cách vá»›i rừng, là nhà pha cổ lá»—, âm u hình thù đáng ghét, và sau nhà pha là những nếp nhà quét vôi trắng của nhà thÆ°Æ¡ng.
ChÃnh ở bãi rá»™ng nà y đây, Va-li-a và các đồng chà đã bị treo cổ. Pa-ven đứng im lặng má»™t lúc lâu trÆ°á»›c nÆ¡i ngà y trÆ°á»›c đặt giá treo cổ. Rồi anh lần bÆ°á»›c xuống lối hà o sâu, lững thững Ä‘i ra huyệt chung của anh chị em ở trên gò.
Những bà n tay trìu mến đã đặt lên các ngôi má»™ những vòng hoa kết bằng cà nh thông và rà o quanh nghÄ©a địa nhá» nà y má»™t hà ng rà o cây lá tÆ°Æ¡i. Äỉnh gò có những cây thông cao vút trấn ngá»±. Cá» non nhÆ° tÆ¡ xanh phủ lên sÆ°á»n gò thoai thoải.
Thị trấn nhỠđến đây là hết phố. Cảnh váºt nÆ¡i nà y tịch mịch, rầu rầu. Rừng thông hiu hắt. Không gian phảng phất mùi lá khô rữa và mùi đất mùa xuân nhuần lại.
NÆ¡i đây, anh chị em ta đã anh dung hy sinh để cho cuá»™c Ä‘á»i cÆ°á»i được vá»›i những kẻ sinh ra trong cùng khổ, những kẻ từ thuở lá»t lòng mẹ là đã bắt đầu kiếp là m trâu ngá»±a.
Pa-ven từ từ ngả mÅ©, lòng trà n ngáºp má»™t mối buồn vô hạn.
Cái quý nhất của con ngÆ°á»i ta là đá»i sống. Äá»i ngÆ°á»i chỉ sống có má»™t lần. Phải sống sao cho khá»i xót xa ân háºn vì những năm tháng đã sống hoà i, sống phÃ, cho khá»i hổ thẹn vì dÄ© vãng ti tiện và hèn Ä‘á»›n của mình, để đến khi nhắm mắt xuôi tay có thể nói rằng: tất cả Ä‘á»i ta, tất cả sức ta, ta đã hiến dâng cho sá»± nghiệp cao đẹp nhất trên Ä‘á»i, sá»± nghiệp đấu tranh giải phóng loà i ngÆ°á»i. Và ta phải sống gấp lên má»›i được. Vì táºt bệnh vô lý hay má»™t sá»± tình cá» bi đát nà o đó có thể bá»—ng nhiên cắt đứt cuá»™c Ä‘á»i.
Mang nặng trong lòng những ý nghÄ© ấy, Pa-ven rá»i khá»i nghÄ©a địa.
Mẹ buồn rầu sá»a soạn hà nh lý cho con lên Ä‘Æ°á»ng. Pa-ven nhìn mẹ: mẹ khóc nhÆ°ng quay mặt Ä‘i không để anh trông thấy.
- Con ở lại có được không, con? Con xem, mẹ già rồi. Cứ lủi thủi ở má»™t mình thì khổ mẹ lắm, con ạ. Äấy, đẻ ra ngần ấy đứa con, nhÆ°ng chúng nó vừa lá»›n lên thì má»—i đứa Ä‘i má»™t ngả. Cái gì nó kéo mà y ra tỉnh thế, hở Pa-ven? Ở đây sống cÅ©ng được chứ sao? Hay mà y cÅ©ng đã có món nà o? Chắc mà y đã phải lòng má»™t con mái tóc ngắn nà o rồi? Cấm đứa nà o nói vá»›i mụ già nà y má»™t câu. Thằng A-rÆ¡-chom lấy vợ chẳng bảo qua tao má»™t tiếng. Mà y lại cà ng tệ nữa. Chỉ khi nà o chúng mà y ốm Ä‘au què quặt, mẹ má»›i được trông thấy mặt chúng mà y thôi.
Mẹ dịu dà ng bảo Pa-ven như thế, vừa nói vừa xếp mớ quần áo của con và o túi đã giặt sạch.
Pa-ven ôm lấy vai mẹ, kéo mẹ lại gần:
- Không đâu. Con chẳng có con mái nà o đâu, mẹ ạ. Gà thì lấy gà có phải không mẹ. Mẹ gá»i thế chẳng hóa ra con là gà sống à ?
Anh là m mẹ phải báºt cÆ°á»i.
- Mẹ Æ¡i, con đã thá» không nghÄ© gì đến gái, nếu ta chÆ°a diệt hết bá»n tÆ° sản trên khắp thế gian nà y. Chắc mẹ lại bảo nhÆ° thế thì phải chá» lâu lắm phải không? Không đâu, mẹ ạ, bá»n tÆ° sản chẳng đứng được lâu nữa...Rồi tất cả loà i ngÆ°á»i sẽ là má»™t nÆ°á»›c cá»™ng hòa. Và các cụ ông, cụ bà già nhÆ° mẹ đã suốt Ä‘á»i là m lụng thì sẽ được sang nghỉ bên Ã, ở đấy ấm áp, chung quanh toà n là biển cả. Ở bên nÆ°á»›c Ã, không bao giá» có mùa đông, mẹ ạ. Chúng con sẽ Ä‘Æ°a mẹ, những ngÆ°á»i già nhÆ° mẹ, đến ở trong những dinh cÆ¡ của bá»n tÆ° sản, và mẹ sẽ ngồi sưởi nắng ấm. Còn chúng con, chúng con sẽ Ä‘i sá»a nốt bá»n tÆ° sản bên Mỹ.
- Con ạ, mẹ chẳng còn sống được đến ngà y có câu chuyện tiên pháºt của con đâu… Ông con xÆ°a kia cÅ©ng ngá»— ngược nhÆ° con, ông là m thủy thủ, Ä‘i khắp năm châu bốn biển. Nói trá»™m vÃa ông, cụ tháºt là tay ghê gá»›m. Tráºn Xê-va-xtô-pôn, cụ đánh hăng thế nà o mà khi vá» nhà thì thấy cụ thiếu má»™t chân má»™t tay. NgÆ°á»i ta gắn cho cụ hai huân chÆ°Æ¡ng tháºp tá»± và hai má» Ä‘ay có cuống của Nga hoà ng. NhÆ°ng rồi ông cụ cÅ©ng chỉ chết cá»±c chết khổ. Cụ bÆ°á»›ng lắm. Má»™t lần cụ vác nạng nện và o đầu ngÆ°á»i Nhà nÆ°á»›c. Thế là bị tù má»™t năm. NgÆ°á»i ta tống và o nhà pha, huân chÆ°Æ¡ng tháºp tá»± cÅ©ng chả cứu thoát được. Mẹ thấy tÃnh con dá»… thÆ°á»ng theo vá» tÃnh ông ngà y trÆ°á»›c.
- Mẹ ơi, con sắp xa mẹ, mẹ nói chuyện không vui ấy là m gì? Thôi, mẹ đưa cho con cái đà n gió, đã lâu lắm con chẳng mó đến nó.
Pa-ven cúi xuống hà ng phÃm bá»c xà cừ. Mẹ sá»ng sốt vì tiếng Ä‘Ã n của anh lạ Ä‘i, nghe không nhÆ° ngà y trÆ°á»›c nữa. Hết vẻ ngá»— nghịch vô tÆ° lá»±, chất hăng say xốc nổi, những ngón láy và ngón đệm mà cả thị trấn Ä‘á»u biết tà i tay chÆ¡i Ä‘Ã n gió trẻ tuổi Pa-ven. Nhạc anh chÆ¡i bây giá» thánh thót, trầm bổng, nghe không kém phần mạnh mà cà ng thêm có chiá»u sâu nữa.
*
Pa-ven ra ga một mình.
Anh đã nói được cho mẹ ở lại nhà : anh không để mẹ đi tiễn vì không muốn thấy mẹ khóc khi chia tay.
Xe lá»a phải xông xáo mà lên, toa nà o toa ấy đứng ngồi chen chúc. Pa-ven chiếm giÆ°á»ng trên tầng cao nhất và nhìn xuống đám ngÆ°á»i hầm hầm la lối đứng cháºt cả chá»— Ä‘i.
Cảnh chuyến tà u nà o cÅ©ng váºy, ngÆ°á»i ta kéo những bao, những túi lê sá»n sệt, nhét và o dÆ°á»›i gầm ghế.
Äến khi tà u chuyển bánh, hà nh khách má»›i bá»›t nóng nảy, và bao giá» cÅ©ng thế, cứ đến lúc nà y thì ngÆ°á»i ta bắt đầu giở bánh ra ăn nghiến ngấu.
Pa-ven chẳng mấy chốc đã ngủ lăn.
Nhà đầu tiên anh muốn đến thăm ở trung tâm thà nh phố, trên Ä‘Æ°á»ng lá»›n Ca-rét-sa-tÃch. Anh từ từ leo lên thang cầu. Cảnh chung quanh quen mắt, chẳng có gì khác cả. Anh bÆ°á»›c qua cầu nhà ga, để tay lÆ°á»›t trên thà nh cầu nhẵn trÆ¡n. Äến chá»— xuống thang, anh dừng lại: trên cầu vắng ngắt. Ngá»a trông lên cao thăm thẳm, bóng tối mượt nhÆ° nhung phủ lấy ná»n trá»i.
Trên vòm trá»i cao, hằng hà sa số vì sao lấp lánh ánh sáng mà u lân tinh. Ở phÃa dÆ°á»›i, chá»— mặt đất lẫn vá»›i chân trá»i, không biết đâu là ranh giá»›i, thà nh phố rắc trong đêm hà ng triệu ánh đèn Ä‘iện.
Có đông ngÆ°á»i Ä‘i lên qua mặt Pa-ven. Tiếng nói gay gắt của đám ngÆ°á»i tranh cãi nhau má»™t câu chuyện gì phá sá»± yên tÄ©nh của đêm tối. Và Pa-ven, mắt rá»i những ánh đèn của thà nh phố, bÆ°á»›c xuống thang.
Trong phòng phát giấy của Ủy ban đặc biệt quáºn ở Ä‘Æ°á»ng CÆ¡-rét-sa-tÃch, ngÆ°á»i phụ trách cho Pa-ven biết là Giu-khÆ¡-rai đã đổi Ä‘i tỉnh khác từ lâu.
Äồng chà đó há»i Ä‘i há»i lại Pa-ven; mãi đến khi đã tin là Pa-ven có quen riêng Giu-khÆ¡-rai, má»›i cho biết qua loa thêm. Cách đây hai tháng, Giu-khÆ¡-rai được lệnh Ä‘iá»u Ä‘i Ta-sÆ¡-ken, đến công tác ở mặt tráºn Tuốc- kết-stan. Pa-ven nghe tin chán đến ná»—i không buồn há»i thêm nữa. Chẳng nói chẳng rằng, anh quay gót Ä‘i ra. Mệt quá, anh ngồi xuống báºc cá»a nghỉ má»™t lát.
Tà u Ä‘iện chạy qua, bánh xe sắt lăn rầm rầm vang cả phố. Trên các vỉa hè dòng thác ngÆ°á»i lÅ© lượt trà n Ä‘i. Náo nhiệt quá ! Lúc thì có tiếng cÆ°á»i rúc rÃch của Ä‘Ã n bà , lúc thì giá»ng trầm trầm của Ä‘Ã n ông, lúc thì giá»ng lanh lảnh của má»™t chà ng trai trẻ măng, lúc thì giá»ng ồ ồ của ông già . Là n sóng ngÆ°á»i trôi Ä‘i không lúc nà o ngá»›t, ai nấy dáng dấp vá»™i và ng. Xe Ä‘iện sáng trÆ°ng, đèn pha xe hÆ¡i rá»i lên Ä‘á»™t ngá»™t, hà ng Ä‘iện báºt lên chói rá»±c quanh biển quảng cáo của rạp chiếu bóng bên cạnh. Và chá»— nà o cÅ©ng là đám đông ngồn ngá»™n, là m cho phố xá không lúc nà o vắng tiếng huyên náo. Äấy là buổi tối ở má»™t thà nh phố lá»›n.
Cảnh tấp náºp ồn à o của đại lá»™ nà y là m Pa-ven khuây khá»a ná»—i buồn vì tin Giu-khÆ¡-rai đã được Ä‘iá»u Ä‘á»™ng Ä‘i nÆ¡i khác. Biết Ä‘i đâu bây giá»? Hay vá» phố Xô-lô- men-ca vá»›i lÅ© bạn? Xa quá! Và anh nhá»› ra má»™t nhà quen ở gần đây, ngay phố TrÆ°á»ng đại há»c CÆ¡-rúc-lô. Phải đến ngay đấy má»›i được.. Bởi vì sau Giu-khÆ¡-rai thì Ri-ta chÃnh là đồng chà mà anh muốn gặp trÆ°á»›c tiên. Vả chăng, đến đây, có thể ngủ buồng A-kim được.
Từ xa, anh đã nhìn thấy ánh đèn sáng ở cá»a sổ trên tầng gác. Äể trấn tÄ©nh lòng mình, anh áp ngÆ°á»i và o cánh cá»a gá»— sên. Lên đến cầu thang, lại đứng dừng mấy giây nữa. Trong buồng Ri-ta, có tiếng ngÆ°á»i nói chuyện, có tiếng Ä‘Ã n ghi-ta.
"Tiếng Ä‘Ã n ghi-ta? Thế ra được chÆ¡i cả ghi-ta nữa kia à ? Chế Ä‘á»™ bây giá» có vẻ ná»›i ra tợnâ€. Pa-ven nghÄ© bụng nhÆ° váºy và khẽ gõ cá»a buồng. Cảm thấy mình hồi há»™p, anh cắn chặt môi.
Má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà trẻ lạ mặt, có để tóc mai quăn, ra mở cá»a. NgÆ°á»i ấy nhìn Pa-ven:
- Anh há»i ai?
NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà không khép cá»a, và trông cách Pa- ven Ä‘Æ°a mắt nhìn và o đồ đạc trong buồng, chị ta cÅ©ng đủ Ä‘oán hiểu ý.
- Tôi muốn há»i chị Ri-ta Uốt-chi-nô-vÃch.
- Chị ấy không ở đây nữa. Hồi tháng Giêng chị ấy đổi đi Khác-cốp và giỠnghe đâu lại đổi đi Mát-xcơ-va.
- Thế đồng chà A-kim còn ở đây hay cũng đi rồi?
- Äồng chà A-kim cÅ©ng không có đây, hiện nay đồng chà ấy là m bà thÆ° thanh niên cá»™ng sản ở Ô-đét-xa.
Pa-ven chỉ có cách là quay Ä‘i. Niá»m vui trở vá» thà nh phố thế là má» mất rồi...
GiỠthì phải liệu lo đi tìm chỗ ngủ đêm thôi.
"Cứ chạy quanh tìm các bạn thân nhÆ° thế, mình có má»i nhừ chân cÅ©ng chẳng thấy ai".
Pa-ven cà u nhà u, cau có, cố nén thất vá»ng. Tuy nhiên, anh cÅ©ng còn cầu may chuyến nữa, đến tìm Pan-cÆ¡-ra-tốp. Pan-cÆ¡-ra-tốp ở gần bến tà u, đến cáºu ấy không xa bằng Ä‘i đến phố Xô-lô-men-ca.
Tìm đến được nhà Pan-cÆ¡-ra-tốp thì ngÆ°á»i anh đã mệt nhoà i. Anh gõ cánh cá»a trÆ°á»›c kia có hồi sÆ¡n Ä‘á», định bụng: "Nếu cáºu ta cÅ©ng Ä‘i nÆ¡i khác nốt rồi thì mình chẳng Ä‘i đâu lang thang mãi nữa. Tìm béng cái thuyá»n nà o chui xuống ngủ qua đêm nay thôi".
Má»™t bà cụ nhá» nhắn, Ä‘á»™i vuông khăn giản dị chÃt dÆ°á»›i cằm, ra mở cá»a. Bà cụ là mẹ Pan-cÆ¡-ra-tốp.
- Thưa mẹ, anh Pan-cơ-ra-tốp có nhà không ạ?
- Em nó vừa má»›i vá».
Bà cụ không nháºn ra Pa-ven và quay và o gá»i con:
- Pan-cÆ¡-ra-tốp Æ¡i, có anh nà o há»i con đấy.
Pa-ven bước theo bà cụ và o nhà , đặt túi xuống đất. Pan-cơ-ra-tốp đã ngồi và o ăn ở bà n, quay ra nhìn Pa-ven:
- Có phải anh há»i tôi thì má»i anh ngồi chÆ¡i và cho biết có việc gì. Anh cho tôi là m nốt bát xúp nà y vì từ sáng, tôi chỉ Ä‘á»™c nốc nÆ°á»›c lã trừ bữa.
Và Pan-cơ-ra-tốp cầm lấy cái thìa gỗ to tướng.
Pa-ven ngồi xuống ghế dựa, mặt ghế đã thủng.
Anh bỠmũ cát-két ra rồi theo thói quen lấy mũ lau mồ hôi trán.
"Chẳng lẽ mặt mÅ©i mình thay đổi đến ná»—i cáºu ta không nháºn ra được mình nữa Æ°?"
Pan-cÆ¡-ra-tốp húp luôn hai thìa xúp, rồi thấy khách chÆ°a nói gì, liá»n quay ra há»i khách lần nữa.
- Anh nói cho nghe đi. Có chuyện gì thế anh?
Bà n tay cầm mẩu bánh chÆ°a Ä‘Æ°a tá»›i mồm đã dừng lại ná»a chừng, Pan-cÆ¡-ra-tốp bà ng hoà ng chá»›p chá»›p mắt.
- Ô kìa . . . Hãy khoan . . . Thế nà y là thế nà o, hở trá»i?
Thấy mặt bạn Ä‘á» bừng, rúm lại vì nghÄ© lung, Pa- ven không nhịn được nữa, phì cÆ°á»i.
- Páp-ca ơi! Chúng tao ngỡ mà y chết rồi!... Hãy khoan! Tên anh là gì?
Nghe Pan-cÆ¡-ra-tốp kêu rú lên, mẹ và chị gái anh ở buồng bên chạy ra. Rồi cuối cùng cả ba ngÆ°á»i nắm chắc là chÃnh Pa-ven Ä‘ang ngồi trÆ°á»›c mặt há».
Cả nhà đã ngủ lâu rồi, Pan-cơ-ra-tốp còn ngồi kể mãi những việc xảy ra trong bốn tháng qua.
- Mùa rét vừa rồi, Giác-ki và Äu-ba-va được Ä‘i Khác-cốp. Chẳng phải công tác vá»› vẩn đâu. Tụi nó được và o Äại há»c cá»™ng sản, há»c lá»›p dá»± bị. Tất cả mÆ°á»i lăm đứa được triệu táºp đến. Lúc bấy giá», có phong trà o sôi nổi đòi Ä‘i há»c, tao cÅ©ng là m Ä‘Æ¡n. Tao nghÄ© bụng: mình phải nÃch thêm và o cái túi khôn của mình, vì trong đầu mình hiểu biết Ãt á»i quá. NhÆ°ng tiểu ban lấy há»c sinh cho tao rÆ¡i, mà y ạ.
Pan-cÆ¡-ra-tốp thở ra bá»±c dá»c, rồi nói tiếp:
- Má»›i đầu, việc tao có vẻ trôi chảy lắm. Tao đủ hết tiêu chuẩn: tao có thẻ đảng viên, tao đã đủ thá»i hạn công tác dá»± bị ở Äoà n; vá» thà nh phần xuất thân và bản thân, không có gì lôi thôi, tao không vấp vì những cái đó. NhÆ°ng khi sát hạch tao vá» chÃnh trị thì tao bị bÆ°Æ¡ng.
Tao và o vấn đáp trÆ°á»›c má»™t đồng chà trong tiểu ban. Äồng chà ấy ra cho tao câu há»i hóc nà y: "Äồng chà Pan-cÆ¡-ra-tốp, đồng chà hiểu gì vá» triết há»c thì nói Ä‘iâ€. Mà y biết tao thì hiểu quái gì vá» triết há»c. NhÆ°ng tao nhá»› ra, có má»™t thằng cha khuân vác trÆ°á»›c kia cùng là m vá»›i chúng tao, má»™t thằng giang hồ có Ä‘i há»c lÃt-xê lÃt xiếc. Nó Ä‘i là m cho ra vẻ ta đây lao Ä‘á»™ng ấy mà . Nó có lần kể cho chúng tao nghe, xÆ°a kia ở bên nÆ°á»›c Hy Lạp, có những nhà thông thái nghÄ© ra nhiá»u cái lắm. NgÆ°á»i ta gá»i há» là những nhà triết há»c. Trong những tay triết há»c loại đó, có má»™t tay tao quên khuấy mất tên, hình nhÆ° là I-đê-ô-ghen thì phải, tay nà y suốt Ä‘á»i chui trong cái thùng tô-nô ở và đại khái những chuyện nhÆ° thế. . Giá»i nhất đám triết há»c ấy là má»™t tay có thể chứng minh bốn mÆ°Æ¡i lần liá»n: cái gì Ä‘en là trắng, và ngược lại, trắng là đen. Nói tóm lại là má»™t bá»n nghÄ© cách úm ngÆ°á»i ta. Vì váºy cho nên lúc bấy giá» tao má»›i nghÄ© đến câu chuyện thằng há»c trò lÃt-xê kể và tao tá»± bảo: "Tay ủy viên tiểu ban nà y định quay mình đâyâ€. Mà lão ta ngồi đấy nhìn tao ranh mãnh tháºt. Cho nên tao má»›i sa chân và o Ä‘Ä©a. Tao nói: "Triết há»c là trò bịp Ä‘á»i và nhồi sá». Tôi không Æ°a há»c gì những của ngá»› ngẩn ấy, các đồng chà ạ! Còn lịch sá» Äảng thì khác, tôi để hết tâm trà nghiên
cứu lịch sá» Äảngâ€. Tao nói thế xong thì các tay trong tiểu ban má»›i truy tao thêm, há»i vặn tao há»c ở đâu mà hiểu triết há»c nhÆ° thế. Tao má»›i nói thêm mấy Ä‘iá»u nữa mà thằng há»c trò lÃt-xê đã nói vá»›i tao. Thế là cả tiểu ban lăn ra cÆ°á»i. Tao phát cáu. Tao bảo rằng: "Có cái gì mà các đồng chà nhạo báng tôi nhÆ° chế thằng ngu thế?" Tao nhặt lấy mÅ© và đi ngay vá» nhà .
Sau đó, đồng chà đã há»i tao lại gặp tao ở tỉnh ủy. Nói chuyện ba tiếng đồng hồ liá»n. Tao má»›i hiểu ra thằng há»c trò lÃt-xê nói lòe chúng tao. Bởi vì tao nghe nói thì ra triết há»c má»™t sá»± vÄ© đại và rất là tinh anh sáng suốt.
Thằng Äu-ba-va và thằng Giác-ki thì trúng. Thằng Äu ba-va thì tao chịu nó, nó há»c ra trò. Song còn Giác- ki thì chẳng hÆ¡n tao mấy. Nó nhá» cái huân chÆ°Æ¡ng mà thoát, nhất định là nhÆ° thế. Nói tóm lại tao lại quay vá» là m ăn vá»›i sông nÆ°á»›c. Tao được chỉ định vá» ban quản lý bến tà u. Tao thay đồng chà phụ trách ke bốc hà ng. TrÆ°á»›c kia cả ngà y tao to tiếng vá»›i chÃnh quyá»n vá» má»™t đống vấn Ä‘á» dÃnh dáng đến Äoà n. Nay chÃnh tao phải lãnh đạo cái khoản ấy. Thỉnh thoảng xảy đến nhÆ° thế nà y: có tên nà o giả ốm, hay tên nà o nhác rÆ¡i và o tay tao, tao vừa lấy cÆ°Æ¡ng vị phụ trách chÃnh quyá»n, vừa lấy cÆ°Æ¡ng vị bà thÆ° chi Ä‘oà n đì cho cẩn tháºn. Song, cuá»™c Ä‘á»i không phải chỉ có tao, xin lá»—i mà y nhé. Tao sẽ kể vá» tao sau. Còn cái gì tao chÆ°a kể cho mà y nghe nữa nhỉ? Vá» tin tức A-kim, mà y đã há»i thăm được rồi. Các chấp ủy cÅ©, còn lại có Túp- ta, vẫn là m công tác cÅ©. Tô-ca-rếp thì bà thÆ° Äảng ủy Xô-lô-men-ca, Ô-cu-nhếp trÆ°á»›c cÅ©ng ở tổ công xã vá»›i mà y thì ở quáºn Ä‘oà n thanh niên. Ta-li-a thì là m giảng viên chÃnh trị. Svê-tai-ép thay chân mà y ở xà nghiệp. Tao không biết nó lắm. Thỉnh thoảng gặp ở tỉnh Ä‘oà n, trông không đụt đâu, nhÆ°ng tá»± ái ra dáng. Mà y nhá»› An-na Bô-khác chứ? Cô ấy cÅ©ng ở Xô-lô- men-ca, phụ trách công tác phụ váºn ở quáºn ủy. Tao đã kể hết cho mà y nghe vá» tin tức các cáºu quen. Äấy mà y xem, Äảng cho nhiá»u cáºu Ä‘i há»c. Hiện nay ở đây tất cả cán bá»™ cÅ© Ä‘ang cà y khá»e ở TrÆ°á»ng Äảng. Trên hứa sang năm cÅ©ng cho tao theo há»c ở đấy.
Hai ngÆ°á»i mải chuyện, quá ná»a đêm lâu rồi má»›i ngủ. Sáng hôm sau, Pa-ven dáºy thì Pan-cÆ¡-ra-tốp đã ra bến tà u. Em gái Pan-cÆ¡-ra-tốp là Äu-xi-a, má»™t cô gái to khá»e giống anh nhÆ° đúc, bÆ°ng nÆ°á»›c chè má»i Pa-ven uống và nói đến má»i chuyện vặt. Cha Pan- cÆ¡-ra-tốp không có nhà . Ông cụ là m thợ máy trên tà u thủy, còn Ä‘ang ngược tà u.
Pa-ven sá»a soạn ra phố. Sắp Ä‘i, Äu-xi-a dặn lại:
- Nhớ vỠăn cơm, anh nhé. Nhà em chỠcơm anh đấy.
*
Trụ sở tỉnh Ä‘oà n thanh niên thÆ°á»ng vẫn tấp náºp. Cá»a mở ra rồi lại đóng sáºp và o luôn tay. Trong hà nh lang và các buồng, ngÆ°á»i chỠđông; phòng hà nh chÃnh, tiếng máy chữ gõ inh tai.
Pa-ven dừng lại ngoà i hiên má»™t lát, ngó và o hy vá»ng gặp mặt nà o quen. Chẳng thấy ai, anh má»›i Ä‘i và o phòng đồng chà bà thÆ°. Äồng chà bà thÆ° mặc sÆ¡- mi xanh, ngồi trÆ°á»›c má»™t bà n giấy đồ sá»™. Pa-ven và o, đồng chà ấy chỉ nhìn qua, rồi lại cúi xuống viết.
Pa-ven ngồi đối diện và chăm chú nhìn ngÆ°á»i bà thÆ° thay chân A-kim ấy.
Äồng chà bà thÆ° đánh dấu chấm hết lên trang giấy anh Ä‘ang viết và há»i Pa-ven:
- Äồng chà muốn gì?
Pa-ven trình bà y trÆ°á»ng hợp của mình:
- Phải cải tá» hoà n sinh cho tôi trên danh sách tổ chức của Äoà n và cho tôi trở lại phân xưởng chÃnh nhà máy xe lá»a. Äá» nghị đồng chà chỉ thị cho bên tổ chức nhÆ° váºy.
Äồng chà bà thÆ° ngả ngÆ°á»i dá»±a và o ghế và trả lá»i, giá»ng lưỡng lá»±.
- Tất nhiên chúng tôi sẽ khôi phục Ä‘oà n tịch cho đồng chÃ, Ä‘iá»u đó không còn phải
nói gì nữa. NhÆ°ng Ä‘iá»u đồng chà vá» phân xưởng chÃnh nhà máy xe lá»a thì không tiện. Svê-tai-ép Ä‘ang phụ trách ở đấy, cáºu ấy là chấp ủy viên tỉnh Ä‘oà n má»›i bầu lại khóa vừa rồi. Chúng tôi sẽ Ä‘iá»u đồng chà đi nÆ¡i khác váºy.
Mắt Pa-ven hÆ¡i nhÃu lại:
- Tôi vỠđấy không phải để là m khó cho công tác của đồng chà Svê-tai-ép đâu. Tôi muốn vá» là m chuyên môn của tôi, chứ không phải là m bà thÆ° chi Ä‘oà n. Vá»›i lại trong ngÆ°á»i tôi chÆ°a được khá»e, Ä‘á» nghị đừng Ä‘iá»u tôi Ä‘i nÆ¡i khác.
Äồng chà bà thÆ° gáºt đầu, ghi mấy chữ và o mảnh giấy.
- Äồng chà đưa mảnh giấy nà y cho Túp-ta, cáºu ta sẽ bố trà cho đâu và o đấy.
Bên phòng cán bá»™, Túp-ta Ä‘ang mắng nhÆ° tát nÆ°á»›c ngÆ°á»i giúp việc thống kê của mình. Pa-ven nghe hai bên cãi nhau ná»a phút, nhÆ°ng thấy câu chuyện có vẻ kéo dà i, liá»n ngắt lá»i anh chà ng Túp-ta Ä‘ang nóng nhÆ° lá»a:
- Thôi, cáºu sẽ chỉnh đồng chà ấy sau. Äây là giấy giá»›i thiệu, cáºu là m há»™ giấy chÃnh thức cho mình Ä‘i.
Túp-ta hết nhìn giấy lại nhìn Pa-ven. Sau cùng má»›i nói ra lá»i:
- Sao, cáºu chÆ°a chết à ? Váºy là m thế nà o bây giá»? Tên cáºu đã gạch khá»i danh sách rồi. ChÃnh mình gá»i trả Trung Æ°Æ¡ng thẻ Ä‘oà n viên của cáºu. Vá»›i lại vừa rồi Trung Æ°Æ¡ng má»›i lấy lại danh sách Ä‘oà n viên cả nÆ°á»›c. Theo thông tri của Trung Æ°Æ¡ng Äoà n, ai không ghi tên lại thì coi nhÆ° bị khai trừ. Cáºu chỉ còn có cách ná»™p Ä‘Æ¡n xin gia nháºp Ä‘oà n lại, theo đúng những quy định thÆ°á»ng lệ.
Túp-ta tuyên bố thẳng cánh nhÆ° váºy. Pa-ven cau mặt lại:
- Váºy ra cáºu ta vẫn chứng nà o táºt ấy. Cáºu còn trẻ mà tệ hại hÆ¡n má»™t con chuá»™t già rúc trong đống công văn. Bao giá» cáºu má»›i ra hồn ngÆ°á»i được?
Túp-ta chồm lên, như bị rệp đốt:
- Cáºu đừng lên lá»›p đây. Äây phụ trách công việc đây là m. Thông tri thảo ra không phải để cho ngÆ°á»i ta vi phạm nó. Còn cáºu gá»i đây là chuá»™t già thì cáºu sẽ phải trả lá»i vá» câu phỉ báng đó.
Túp-ta nói câu sau nà y có vẻ hăm dá»a. Hắn Ä‘Æ°a rá»™ng tay vÆ¡ lấy chồng phong bì chÆ°a mở: thái Ä‘á»™ tá» vẻ không muốn nói chuyện thêm nữa.
Pa-ven thong thả đứng dáºy ra cá»a. Chợt nghÄ© lại Ä‘iá»u gì anh quay trở và o nhặt mảnh giấy đồng chà bà thÆ° giá»›i thiệu còn để trên bà n trÆ°á»›c mặt Túp-ta. Túp-ta nhìn Pa-ven. ông cụ non cáu kỉnh và tỉ mẩn ấy có đôi tai to vểnh ra, trông vừa đáng ghét, vừa buồn cÆ°á»i.
- Thôi được, kết tá»™i đây là "là m đảo lá»™n thống kê" thì cứ kết tá»™i, nhÆ°ng đây há»i lại: tại sao cáºu lại dám thi hà nh ká»· luáºt má»™t ngÆ°á»i đã chết mà cứ tá»± tiện, không có giấy tá» văn bản nà o quyết định trÆ°á»›c hẳn hoi? TrÆ°á»ng hợp nà y có thể xảy ra vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i: ngÆ°á»i ta ốm rồi chết. Nhất định không có thông tri nà o cho phép cáºu là m nhÆ° thế.
- Hì, hì, hì - NgÆ°á»i giúp việc Túp-ta không thể giữ trung láºp được mãi nữa, báºt lên cÆ°á»i thÃch chÃ.
Túp-ta ấn gãy đầu bút chì. Hắn cầm mầu chì gãy ném xuống sà n, chÆ°a kịp trả lá»i đối phÆ°Æ¡ng, thì ngÆ°á»i đông đã kéo ùa và o phòng, cÆ°á»i nói bô bô. Trong bá»n má»›i và o có Ô-cu-nhếp. Thế là chỉ còn nghe thấy những tiếng reo vui và sá»ng sốt, những câu há»i không bao giá» hết. Và i phút sau, lại má»™t đám thanh niên nữa và o trong bá»n đó có Ôn-ga. Chị nắm lấy tay Pa-ven rất lâu, ngạc nhiên, nhÆ°ng tÆ°Æ¡i sáng hẳn lên.
NgÆ°á»i ta lại bắt Pa-ven kể chuyện lại. Nguồn vui tháºt thà của những đồng chÃ, tình bạn chân thà nh, lòng mến thÆ°Æ¡ng thông cảm, những nắm tay chặt, những bà n tay vá»— lên vai, chắc nịch và thân ái, tất cả là m Pa-ven quên hẳn chuyện Túp-ta.
Gần cuối, Pa-ven kể thêm cho các đồng chà nghe câu chuyện giữa mình và Túp-ta vừa rồi. Ai cÅ©ng tức giáºn. Ôn-ga quắc mắt lÆ°á»m Túp-ta, rồi Ä‘i đến phòng đồng chà bà thÆ°.
- Cánh ta đi tìm đồng chà Nhê-giơ-đa-nốp để đồng chà ấy cạo cho hắn một mẻ.
Ô-cu-nhếp nói thế và choà ng lấy vai Pa-ven kéo Ä‘i theo Ôn-ga cùng vá»›i đám đông các đồng chÃ.
Ôn-ga nóng giáºn bừng bừng:
- Túp-ta nà y quan liêu hạng nặng! Phải truất cổ hắn khá»i ban tổ chức và điá»u đến chá»— Pan-cÆ¡-ra-tốp cho là m nghá» khuân vác lấy má»™t năm má»›i được.
Ô-cu-nhếp, Ôn-ga và các đồng chà khác đòi Ä‘uổi cổ Túp-ta khá»i phòng cán bá»™. Äồng chà bà thÆ° nghe há» nói, cÆ°á»i Ä‘á»™ lượng. Nhê-giÆ¡-Ä‘a-nốp cố là m cho Ôn- ga nguôi giáºn:
- Vá» việc khôi phục quyá»n lợi sinh hoạt Äoà n cho Pa-ven thì chẳng cần phải nói lại nữa. Sẽ phát ngay thẻ Ä‘oà n viên cho cáºu ta. Còn nhÆ° Túp-ta là má»™t anh chà ng máy móc thì rất đồng ý vá»›i các đồng chà nhÆ° thế. Äấy là khuyết Ä‘iểm chÃnh của cáºu ấy. NhÆ°ng cÅ©ng phải thú tháºt vá»›i các đồng chà rằng cáºu ấy tổ chức công việc rất khá. Trong tất cả những cÆ¡ quan lãnh đạo của Äoà n mà tôi đã là m từ trÆ°á»›c đến nay, công tác tổ chức và thống kê nà y tháºt rắc rối nhÆ° chui và o rừng ráºm váºy. Chẳng còn biết tin và o con số nà o. NhÆ°ng ở đây thì là m thống kê rất tốt. Các đồng chà cÅ©ng biết Túp-ta thức suốt đêm hì hục là m ở bà n giấy. Cho nên ý kiến tôi là các đồng chà muốn cất chức cáºu ấy thì cất chức lúc nà o cÅ©ng được. Song lấy má»™t cáºu khác tốt mà là m thống kê tồi thay hắn ta thì không còn tình trạng quan liêu, Ä‘iá»u đó đã hẳn Ä‘i rồi, nhÆ°ng đồng thá»i thống kê cÅ©ng sẽ không ra đâu và o đâu. Váºy cứ nên để cho cáºu ấy là m. Tôi sẽ phê bình tháºt lá»±c cáºu ấy. Sẽ có tác dụng tốt đối vá»›i cáºu ấy trong má»™t thá»i gian. Rồi có thế nà o, sau nà y sẽ hay.
- Thôi, thế cÅ©ng được. - Ô-cu-nhếp gáºt đầu rồi nói vá»›i Pa-ven: - Pa-ven, ta vá» Xô-lô-men-ca Ä‘i. Hôm nay có há»p Ä‘oà n ở câu lạc bá»™ chúng mình. ChÆ°a ai biết cáºu vá». Rồi bất thình lình, ta giá»›i thiệu: "Xin nhÆ°á»ng lá»i cho Pa-ven!". Hoan hô Pa-ven. Mà y không chết là phải lắm. Giai cấp vô sản mạnh thêm vì cái cẳng mà y. - Ô-cu-nhếp kết luáºn má»™t cách khôi hà i nhÆ° váºy và lấy hai tay ôm lấy Pa-ven đẩy ra hà nh lang.
- Ôn-ga cũng đến đấy chứ?
- Nhất định đến chứ!
*
Nhà Pan-cÆ¡-ra-tốp đợi mãi không thấy Pa-ven vỠăn cÆ¡m. Äêm cÅ©ng không thấy vá» ngủ. Ô-cu-nhếp đã Ä‘Æ°a Pa-ven vỠở nhà mình. Anh có má»™t phòng riêng ở trụ sở Xô-viết. VỠđến nhà , có gì là cho bạn ăn nấy, rồi mang đến cho Pa-ven hai bó báo và hai quyển sổ cái - sổ ghi biên bản các buổi há»p của thÆ°á»ng vụ quáºn Ä‘oà n thanh niên. Anh bảo bạn:
- Cáºu nghiên cứu tất cả những tà i liệu nà y Ä‘i. Trong khi cáºu mất thá»i giá» vá»›i bệnh thÆ°Æ¡ng hà n của cáºu thì thá»i gian nhÆ° nÆ°á»›c chảy Ä‘i đã nhiá»u rồi đấy! Äá»c Ä‘i để hiểu việc đã qua và việc trÆ°á»›c mắt. Tối mình vỠđón cáºu rồi cùng đến câu lạc bá»™. Nếu mệt thì cứ ngả lÆ°ng là m má»™t giấc.
NgÆ°á»i bà thÆ° quáºn Ä‘oà n thanh niên nhét vá»™i má»™t đống thÆ° vá»›i tà i liệu và giấy chứng nháºn và o túi, (Ô- cu-nhếp ghét những cặp da, cặp của anh quẳng ở gáºm giÆ°á»ng), rồi Ä‘i quanh phòng xem lại má»™t lượt trÆ°á»›c khi ra cá»a.
Tối đến, anh vá» thì thấy khắp phòng báo chà tung bừa bãi, đống sách để dÆ°á»›i gầm giÆ°á»ng cÅ©ng bị lôi ra. Nhiá»u quyển khác chất trên bà n là m việc. Pa-ven ngồi trên giÆ°á»ng Ä‘á»c táºp thÆ° của Trung Æ°Æ¡ng má»›i gá»i
đến mà anh tìm thấy dưới gối của bạn.
- Thằng tÆ°á»›ng cÆ°á»›p, mà y lục gì cái ổ của tao thế?- Ô-cu-nhếp là m bá»™ quát lên, giả vá» tức giáºn. - Xem nà o, xem nà o, đồng chÃ! Tôi bắt được đồng chà đá»c tà i liệu máºt. Cứ để cho quân nà y chui và o buồng mình thì có ngà y há»ng!
Pa-ven mỉm cÆ°á»i, để lá thÆ° xuống.
- Cáºu nhỡ tà u rồi. ThÆ° nà y có gì mà máºt. Trái lại, chÃnh cáºu lấy tà i liệu riêng tối máºt là m chao đèn kia kìa. Trông xem! Bị sém cả rìa nữa là khác.
Ô-cu-nhếp cầm lấy tá» giấy đã bị là m chao đèn đó, anh vừa Ä‘á»c qua tiêu đỠđã lấy tay vá»— lên trán:
- Thế mà mình tìm mãi ba hôm nay cái mảnh giấy tai ác nà y. Nó biến mất, tưởng rÆ¡i xuống sông, xuống biển, giá» mình nhá»› ra rồi. Hôm kia, thằng Vô-lÆ°n- xếp đến đây, chÃnh là nó máy tay lấy là m chao đèn. Rồi nó lại quần quáºt Ä‘i tìm .- Ô-cu-nhếp gấp mảnh giấy lại cẩn tháºn rồi đút xuống dÆ°á»›i đệm, nói giá»ng không lo nữa - Thôi chốc nữa hãy xếp dá»n lại. Giá» chén má»™t miếng đã rồi còn Ä‘i ra câu lạc bá»™. Nà o Pa- vÆ¡-lu sa, ngồi xuống đây.
Ô cu-nhếp móc túi lấy con cá khô gói trong một tỠbáo, lại móc túi kia lấy hai đầu mẩu bánh mì. Rồi trải luôn tỠbáo ra góc bà n, cầm đầu con cá nện và o gỗ để cá róc hết thịt.
Ô-cu-nhếp ngồi và o bà n, hà m nhai nghiến ngấu. Rất vui, anh kể tin mới cho Pa-ven nghe, vừa nói chuyện đứng đắn, vừa chêm câu bông đùa.
Äến câu lạc bá»™, Ô-cu-nhếp Ä‘Æ°a Pa-ven và o cá»a sau, giấu ở háºu trÆ°á»ng. Trong góc phòng rá»™ng thênh thang, Ta-li-a con cụ La-gu-chin và An-na Bô-khác Ä‘ang ngồi mé bên phải sân khấu, cạnh chá»— đặt cây Ä‘Ã n dÆ°Æ¡ng cầm, chung quanh hai chị là nhóm thanh niên cá»™ng sản Ä‘Æ°á»ng sắt. TrÆ°á»›c mặt An-na, ngồi vắt vẻo trên ghế dá»±a là Vô-lÆ°n-xép, bà thÆ° chi Ä‘oà n sở đầu máy, mặt Ä‘á» chót nhÆ° má»™t quả táo Ä‘ang mùa tháng Tám, mặc áo da cÅ©, trÆ°á»›c kia mà u Ä‘en, nay đã bạc phếch.
Vô lÆ°n-xép có tóc và lông mà y và ng nhÆ° lúa chÃn. Ngồi cạnh Vô-lÆ°n-xép là Svê-tai-ép, đẹp trai, tóc mà u hạt dẻ, môi cong rõ nét, ngồi thÆ¡ thẩn dá»±a tay và o nắp dÆ°Æ¡ng cầm. Cổ áo khoác của Svê-tai-ép để hở.
Ô-cu-nhếp đến gần há», còn nghe thấy An-na Ä‘ang nói hết câu:
- Có những ngÆ°á»i cứ muốn là m rắc rối quá lắm việc kết nạp những đồng chà má»›i. Svê-tai-ép là má»™t.
Svê-tai-ép không chịu, cãi lại, giá»ng khinh bạc ra mặt:
- Äoà n không phải là quán trá».
Ta-li-a nhìn thấy Ô-cu-nhếp reo lên:
- Kìa, trông Ô-cu-nhếp mà xem. Anh ấy hôm nay có vẻ phởn thế, mặt mà y rạng rỡ như cái ấm đồng mới đánh bóng ấy.
Mấy ngÆ°á»i kéo Ô-cu-nhếp lại há»i chuyện tá»›i tấp:
- Cáºu ở đâu đến thế ?
- Ta bắt đầu đi thôi chứ.
Ô-cu-nhếp giÆ¡ tay can há».
- Äợi má»™t tà các cáºu ạ. Äồng chà Tô-ca-rếp sắp đến và sẽ khai mạc há»™i nghị.
- Vừa vặn bố già đến kia rồi! - An-na trông thấy Tô-ca-rếp, vội nói.
Äồng chà bà thÆ° Äảng ủy quáºn Ä‘ang Ä‘i vá» phÃa há». Ô-cu-nhếp chạy ra đón:
- Bố Æ¡i, bố và o đằng sau sân khấu, tôi Ä‘Æ°a bố gặp má»™t cáºu quen bố. Chắc là bố sẽ ngạc nhiên!
- Cái gì nữa thế? - ông già lẩm bẩm, kéo nốt hơi thuốc lá nữa. Nhưng Ô-cu-nhếp đã nắm lấy tay ông cụ kéo đi rồi.
Ô-cu-nhếp lắc chuông dữ dá»™i đến ná»—i những ngÆ°á»i hay chuyện xấu thói nhất cÅ©ng phải tin.
Äằng sau Tô-ca-rếp là pho tượng Mác, ngÆ°á»i sáng tạo thiên tà i ra bản Tuyên ngôn của Äảng cá»™ng sản, đầu NgÆ°á»i nhÆ° đầu con sÆ° tá» nổi lên trong đám cà nh thông trang trÃ. Trong khi Ô-cu-nhếp nói lý do buổi há»p, đồng chà Tô-ca-rếp không rá»i mắt nhìn Pa-ven còn đứng ở háºu trÆ°á»ng.
- ThÆ°a các đồng chÃ, trÆ°á»›c khi và o chÆ°Æ¡ng trình nghị sá»±, tôi xin giá»›i thiệu má»™t đồng chà muốn xin nói mấy lá»i vá»›i chi bá»™. Äồng chà Tô-ca-rếp và tôi đã đồng ý để đồng chà ấy nói.
Tiếng vỗ tay đồng ý nổi lên. Ô-cu-nhếp giới thiệu:
- Xin má»i đồng chà Pa-ven Ca-rÆ¡-sa-ghin nói chuyện!
Trong má»™t trăm ngÆ°á»i có mặt, có đến tám mÆ°Æ¡i ngÆ°á»i biết Pa-ven. Và khi bóng dáng quen thuá»™c hiện ra trÆ°á»›c diá»…n Ä‘Ã n và ngÆ°á»i thanh niên xanh xao, dong dá»ng cao, bắt đầu nói thì những tiếng reo vui mừng và má»™t trà ng dà i vá»— tay hoan hô nhÆ° bão dáºy chà o anh.
- Các đồng chà thân mến!
Giá»ng Pa-ven từ tốn song không sao giấu nổi cảm Ä‘á»™ng:
- Không ngá» hôm nay tôi được trở lại vá»›i các đồng chÃ, trở vá» vị trà của tôi trong Ä‘á»™i ngÅ© của chúng ta. Tôi sung sÆ°á»›ng lắm. Tôi được gặp lại ở đây rất nhiá»u bạn thân của tôi. Tôi ở nhà Ô-cu-nhếp được Ä‘á»c báo cáo biết rằng: khu Xô-lô-men-ca ta có thêm má»™t phần ba Ä‘oà n viên má»›i, những anh chị em má»›i của chúng ta; ở các xưởng và ở sở đầu máy thì bá»n "chế tạo báºt lá»a†đã không còn nữa và ta đã lôi những đầu tà u vứt Ä‘i ngoà i "nghÄ©a địa sắt†vá» chữa lại dùng. Tất cả Ä‘iá»u đó chứng tỠđất nÆ°á»›c chúng ta Ä‘ang sống lại và đang lấy lại sức. NhÆ° thế thì Ä‘á»i đáng sống lắm chứ! Giữa lúc thế nà y, há»i tôi nhắm mắt mà chết là m sao được?
Äôi mắt Pa-ven long lanh nét cÆ°á»i sung sÆ°á»›ng.
Khi Pa-ven Ä‘i xuống, lại ngồi gần An-na và Ta- li-a thì tiếng hoan hô nồng nhiệt cứ kéo dà i tiá»…n theo anh mãi. Anh Ä‘Æ°a tay ra bắt vá»™i và ng hết ngÆ°á»i nà y đến ngÆ°á»i khác. Các bạn ngồi xÃt lại nhÆ°á»ng chá»— cho anh. Bà n tay của Ta-li-a đặt lên bà n tay anh, nắm rất chặt, rất chặt.
An-na tròn mắt nhìn anh, hà ng mi dà i khẽ mấp máy, cái nhìn niá»m nở có má»™t cái gì đó sá»ng sốt.
*
Ngà y qua ngà y trôi Ä‘i. Không thể nà o gá»i là những ngà y bình thÆ°á»ng được. Má»—i ngà y mang lại má»™t cái gì má»›i. Sáng dáºy, định chÆ°Æ¡ng trình là m việc hằng ngà y, Pa-ven buồn rầu nháºn thấy ngà y có phần ngắn quá và công việc anh định là m, nhiá»u việc đến không xong mất.
Pa-ven trỠở nhà Ô-cu-nhếp và là m chân phụ lắp máy điện ở xưởng.
Anh phải bà n cãi rất lâu vá»›i Ô-cu-nhếp: Ô-cu-nhếp nhất định không đồng ý để Pa-ven, dù tạm thá»i Ä‘i nữa, không tham gia công tác lãnh đạo.
- Chúng ta Ä‘ang thiếu ngÆ°á»i mà cáºu lại muốn thảnh thÆ¡i dÆ°á»›i xưởng. Cáºu đừng viện bệnh cáºu ra nữa. Mình đây mình cÅ©ng bị sốt thÆ°Æ¡ng hà n, vừa ốm dáºy, mệt suốt má»™t tháng trá»i, nhÆ°ng mình chống gáºy đến quáºn Ä‘oà n là m việc. Mình biết tÃnh cáºu, chắc còn có lý do gì chÃnh nữa, chứ chẳng phải tại bệnh đâu. - Và Ô- cu-nhếp há»i dồn Pa-ven: - Tháºt thế nà o, nói cho mình nghe Ä‘i.
- Cáºu Ä‘oán không lầm: sá»± tháºt là mình muốn có thá»i giá» há»c thêm.
Ô-cu-nhếp đắc chÃ, nói oang oang:
- A, a!... Ra thế đấy! Cáºu muốn há»c. Thế cáºu cho mình là không muốn há»c hay sao? NhÆ° thế là Ãch ká»·, ông bạn già của tôi ạ! Nếu thế thì hóa ra chúng mình công tác nhÆ° đẩy
xe bò, còn cáºu thì há»c. Không được, chú mình ạ. Ngay sáng mai, cáºu phải đến ban tổ chức.
Song, bà n cãi hồi lâu. Ô-cu-nhếp cuối cùng đã phải nhân nhượng:
- Thôi được, mình để cáºu yên trong hai tháng, không đụng đến. Cáºu biết thế là mình tốt bụng đấy! NhÆ°ng theo mình nghÄ©, cáºu có lẽ không ăn ý vá»›i Svê-tai-ép đâu: thằng cha ấy hợm mình quá lắm.
Pa-ven lại vá» xưởng. Svê-tai-ép lấy là m nghi ngại. Hắn Ä‘inh ninh cho là Pa-ven vá» xưởng thế nà o cÅ©ng xảy ra tranh chấp vá» lãnh đạo vá»›i hắn. Vốn tá»± ái thà nh bệnh, hắn liá»n chuẩn bị đối phó. NhÆ°ng, ngay những ngà y đầu, hắn đã thấy ra ngay là hắn nghi ngại không đâu. Khi Pa-ven được tin anh em định cá» mình và o thÆ°á»ng vụ Äoà n thì anh thân đến ban bà thÆ° ngay và viện cá»› đã được Ô-cu-nhếp đồng ý, anh trình bà y thì được anh em rút không Ä‘em vấn đỠđó ra bà n nữa. Trong chi Ä‘oà n thà nh niên xưởng máy, Pa-ven phụ trách nhóm nghiên cứu chÃnh trị, nhÆ°ng anh không muốn và o thÆ°á»ng vụ. Tuy vá» tổ chức, anh đứng ngoà i lãnh đạo, ảnh hưởng của anh vẫn thấy rõ trong má»i công tác. Vá»›i má»™t thái Ä‘á»™ thân ái và không để ai nháºn thấy, anh đã giúp Svê-tai- ép nhiá»u phen thoát khá»i tình thế khó xá».
Má»™t hôm, Svê-tai-ép và o đến xưởng, lấy là m lạ: toà n thể chi Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản và chừng ba mÆ°Æ¡i anh chị em ngoà i tổ chức Ä‘ang lau cá»a sổ, chùi máy móc, cá» ghét bụi đã cáu lại từ bao năm nay, dá»n sắt vụn và các thứ rác bẩn linh tinh đổ ra sân. Pa- ven thì cầm má»™t chiếc chổi gá»™c, hì hục kỳ cá» ná»n xi- măng bê bết dầu mỡ.
Svê-tai-ép sá»ng sốt há»i Pa-ven:
- Lau chùi dá»n dẹp để là m gì thế nà y?
Pa-ven trả lá»i vắn tắt:
- Bá»n tôi không muốn là m việc trong ghét bụi cáu bẩn nữa. Ở đây đã hai mÆ°Æ¡i năm nay, chẳng lau chùi, dá»n dẹp gì cả. Trong tám ngà y, chúng tôi sẽ quét dá»n sạch, là m cho xưởng ta má»›i lại.
Svê-tai-ép nhún vai bỠđi.
Äám anh em thợ Ä‘iện không những chỉ dá»n xưởng mình là m mà còn Ä‘á»™ng đến cả sân lá»›n nhà máy từ lâu đã trở thà nh chá»— đổ rác. Ở đây chẳng còn thiếu má»™t thứ gì. Hằng trăm bá»™ trục các toa xe lá»a, hà ng núi sắt gỉ, nà o đệm nối toa, nà o Ä‘Æ°á»ng ray, nà o ổ bánh... hà ng ngà n tấn sắt bá» hủy, bá» hoại ngoà i trá»i. NhÆ°ng Ä‘ang tấn công và o đống rác lá»›n thì hà nh chÃnh ngăn lại:
- Còn nhiá»u việc quan trá»ng hÆ¡n. Cái sân không dá»n cÅ©ng chẳng chết ai, không vá»™i gì.
Thấy hà nh chÃnh nói váºy, anh em thợ Ä‘iện Ä‘Ã nh chỉ lấy gạch lát báºc thang Ä‘i lên xưởng mình, rồi đặt lÆ°á»›i sắt để cá» già y thôi, không dá»n ngoà i sân nữa. NhÆ°ng bên trong xưởng, má»—i tối, sau giá» là m, vẫn tiếp tục lau chùi. Äược má»™t tuần lá»…, kỹ sÆ° chÃnh StÆ¡- ri có việc bÆ°á»›c chân và o xưởng thấy xưởng trà n ngáºp ánh sáng. Những cá»a sổ lá»›n có khung sắt, trÆ°á»›c kia bị bụi lẫn vá»›i dầu ma-dút bám từ Ä‘á»i kiếp nà o, giỠđã sạch trÆ¡n, là m thông được ánh mặt trá»i rá»i và o buồng để máy, nắng ánh lên những bá»™ pháºn đồng bóng loáng của những máy nổ Äi-ê-den. NhÅ©ng bá»™ máy thì sÆ¡n lại mà u xanh; trên nan hoa các bánh xe, má»™t bà n tay nắn nót lại còn vẽ cả những mÅ©i tên mà u và ng.
Kỹ sÆ° StÆ¡-ri sá»ng sốt:
- Hừ...
Ở góc cuối buồng máy, có mấy ngÆ°á»i đã xong việc. StÆ¡-ri lại đấy. Gặp Pa-ven Ä‘ang cầm trong tay má»™t há»™p sắt tây đầy sÆ¡n, kỹ sÆ° StÆ¡-ri gá»i lại:
- Äồng chà dừng lại tôi há»i. Tôi tán thà nh sáng kiến của các đồng chÃ. Song các đồng chà lấy đâu ra sÆ¡n nà y mà dùng thế ? Nhà máy Ä‘ang thiếu sÆ¡n. Tôi đã cấm không ai được lấy sÆ¡n ra dùng nếu không có lệnh tôi. Äể sÆ¡n những bá»™ pháºn đầu máy xe lá»a cần hÆ¡n dùng và o việc các đồng chà là m.
- Äồng chà há»i sÆ¡n nà y ở đâu? Chúng tôi bòn lấy ở những há»™p sÆ¡n vứt Ä‘i ngoà i đống rác. Cạo vét hai hôm được mÆ°á»i ki-lô. ThÆ°a đồng chÃ, tất cả những việc chúng tôi là m Ä‘á»u đúng nguyên tắc.
NgÆ°á»i kỹ sÆ° lại "hừ" má»™t cái nữa, lần nà y có vẻ bối rối tháºt.
- Nếu thế thì lẽ tất nhiên các đồng chà cứ sÆ¡n... Hừ... Quái tháºt. Tại sao bá»—ng dÆ°ng lại có cái lối tá»± mình là m tá»™i mình để cho xưởng sạch thế nà y? Các đồng chà lau chùi quét dá»n thế nà y ngoà i giá» là m cả thì phải?
Pa-ven thấy trong giá»ng nói ngÆ°á»i kỹ sÆ° có vẻ ngạc nhiên má»™t cách tháºt thà .
- Phải. Äồng chà nghÄ© thế nà o?
- Äược NhÆ°ng...
- Không có tiếng "nhÆ°ng" nà o đứng vững được, đồng chà StÆ¡-ri ạ. Ai bảo đồng chà là ngÆ°á»i bôn-sê- vÃch thấy ghét bẩn chất đống mà để yên được? Rồi đồng chà xem, chúng tôi sẽ mở rá»™ng phong trà o. Äồng chà chÆ°a hết ngạc nhiên đâu.
Nói rồi, Pa-ven Ä‘i thẳng ra cá»a, né tránh ngÆ°á»i kỹ sÆ° để sÆ¡n khá»i quệt và o ông ta.
*
Tối nà o cÅ©ng váºy, Pa-ven ra ngồi Ä‘á»c sách ngoà i thÆ° viện công cá»™ng đến táºn khuya. Anh chÆ¡i thân vá»›i ba ngÆ°á»i giữ sách và giở hết khoa tán ra, anh gạ được há» cho cái quyá»n mÆ¡ mãi má»›i được là tha hồ lục chá»n sách. Pa-ven mang chiếc ghế cao đến bắc áp và o những ngăn tủ lá»›n Ä‘á»±ng sách, rồi ngồi vắt vẻo trên đó hà ng giá», giở hết quyển nà y đến quyển khác, tìm những sách anh cần hay anh thÃch. Phần lá»›n là sách cÅ©. Chỉ có vẻn vẹn má»™t số sách má»›i chứa trong chiếc tủ không lấy gì là m to lắm. Trong tủ ấy xếp lẫn lá»™n những sách của thá»i ná»™i chiến, bá»™ TÆ° bản luáºn của Mác, cuốn Gót-sắt(Tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn tiến bá»™ Mỹ Giắc LÆ¡n Ä‘Æ¡n) và má»™t số sách khác. Trong đám sách cÅ©, Pa-ven lục ra má»™t cuốn tiểu thuyết nhan Ä‘á» là Spác-ta-quýt-xÆ¡(Má»™t lãnh tụ nô lệ chống lại chủ nô thá»i đế quốc La Mã trÆ°á»›c công lịch). Anh Ä‘á»c ngốn cuốn sách đó trong hai đêm và đá»c xong xếp nó và o tủ, bên cạnh những sách của Mác-xim Gooc-ki. Những sách anh thÃch, anh thÆ°á»ng xếp lại vá»›i nhau nhÆ° váºy.
Những ngÆ°á»i giữ sách thấy anh xếp lại nhÆ° thế cÅ©ng mặc. Äối vá»›i há», sách xếp thế nà o chẳng được.
*
Tình hình của chi Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản Ä‘ang yên ắng Ä‘á»™t nhiên náo Ä‘á»™ng lên bởi má»™t việc rắc rối, má»›i đầu cÅ©ng thÆ°á»ng thôi. Cốt-sca Phi-Ä‘in là ủy viên thÆ°á»ng vụ chi Ä‘oà n các xưởng trung tu, má»™t anh chà ng mÅ©i tẹt, mặt sần sùi, dáng dấp cháºm chạp; trong khi khoan má»™t tấm sắt, anh ta đánh gãy má»™t mÅ©i khoan Mỹ, đắt tiá»n lắm. Nguyên nhân vì anh ta là m ẩu má»™t cách quá quẩn. Tệ hÆ¡n thế nữa: anh ta gần nhÆ° là cố ý là m ra nhÆ° thế. Chuyện xảy ra và o buổi sáng. Äốc công Khô-đô-rốp bảo anh ta khoan tấm sắt. Lúc đầu anh ta từ chối. NhÆ°ng vì Khô-đô-rốp nhất định bắt là m, nên anh ta phải cầm lấy tấm sắt Ä‘Æ°a và o bà n máy và bắt đầu khoan. Khô-đô-rốp vốn khó tÃnh, lại hay chấp nhặt, cả xưởng chẳng ai Æ°a. Ông ta trÆ°á»›c kia là men-sê-vÃch, nay chẳng tham gia sinh hoạt táºp thể gì cả, nhìn thanh niên cá»™ng sản thì nhìn lệch lạc nhÆ°ng được cái thạo nghá» ra trò và đối vá»›i công việc thì táºn tuỵ. Thấy Cốt-sca khoan "khô", nghÄ©a là không cho dầu và o mÅ©i khoan, Khô-đô-rốp đùng đùng chạy lại chá»— máy khoan, giữ tay Cốt-sca lại.
- Anh mù à ? Hay anh má»›i trên trá»i rÆ¡i xuống? - Khô-đô-tốp hét váng lên, biết rõ là dùng nhÆ° thế thì chỉ nháy mắt là mÅ©i khoan Ä‘i Ä‘á»i mất thôi.
NhÆ°ng Cốt-sca cá»± lại tay đốc công và cứ cho máy chạy. Khô-đô-rốp Ä‘i mách xưởng trưởng. Cốt-sca hãm máy, chạy Ä‘i lấy vịt dầu lại, để khi xưởng trưởng đến thì đã cho dầu đâu và o đấy rồi. Khi hắn trở vỠđến máy thì mÅ©i khoan gãy tan tà nh. Xưởng trưởng viết giấy Ä‘á» nghị Ä‘uổi Cốt-sca. ThÆ°á»ng vụ chi Ä‘oà n bênh anh ta, lấy cá»› là Khô-đô-rốp hay trù thanh niên. ChÃnh quyá»n không chịu và việc ấy lại Ä‘em ra bà n trong ban thÆ°á»ng vụ thanh niên toà n xưởng. Câu chuyện bắt đầu nhÆ° váºy.
Năm ủy viên thÆ°á»ng vụ thì ba chủ trÆ°Æ¡ng cảnh cáo Cốt-sca và đuổi anh Ä‘i công tác khác. Svê-tai-ép cÅ©ng trong số ấy. Hai ngÆ°á»i nữa giữ ý kiến là Cốt- sca không có lá»—i gì hết.
ThÆ°á»ng vụ há»p trong buồng giấy Svê-tai-ép. Ở đây có má»™t chiếc bà n lá»›n phủ vải Ä‘á», nhiá»u chiếc ghế dà i và ghế đẩu do anh em thanh niên ban má»™c đóng; trên tÆ°á»ng có ảnh các vị lãnh tụ; sau bà n há»p, lá cá» Äoà n thanh niên cá»™ng sản phủ khắp chiá»u ngang bức tÆ°á»ng. Svê tai-ép, vốn nghá» thợ rèn, thoát ly sản xuất là m cán bá»™ Äoà n. Nhá» có năng lá»±c nên chỉ trong vòng bốn tháng vừa qua đã được Ä‘á» bạt và o công tác lãnh đạo thanh niên. Hắn có chân trong thÆ°á»ng vụ thanh niên quáºn và cả cấp ủy thanh niên tỉnh. Hắn trÆ°á»›c là m thợ rèn ở nhà máy cÆ¡ khÃ, má»›i vá» Ä‘Æ°á»ng sắt Ãt lâu nay. Ngay từ buổi đầu, hắn đã nắm chặt má»i quyá»n hà nh trong tay mình. Tá»± phụ và đã định là là m bằng được hắn Ä‘i ngay tá»›i chá»— bóp chết sáng kiến của thanh niên, muốn thò tay và o má»i việc và vì hắn không thể là m lấy tất cả má»™t mình, hắn đâm cáu vá»›i những ngÆ°á»i giúp việc, cho há» là ỳ ra không biết là m gì hết. Cả đến trong phòng là m việc của hắn, hắn cÅ©ng tá»± đứng trông coi, bắt anh em sắp đặt theo ý kiến riêng của mình.
Svê-tai-ép chủ tá»a buổi há»p, ngả ngÆ°á»i trong chiếc ghế bà nh bá»c da Ä‘á»™c nhất mượn của góc Ä‘á» (câu lạc bá»™ nhà máy) Ä‘em kê ở đây. Buổi há»p nà y là má»™t buổi há»p kÃn. Khi đồng chà Khô-mu-tốp, bà thÆ° chi bá»™ Äảng, Ä‘á» nghị nói thì có tiếng ngÆ°á»i gõ và o cánh cá»a đã cà i then. Svê-tai- ép lấy là m pháºt ý, nhăn mặt lại. Vẫn tiếng gõ cá»a. Nữ đồng chà Ca-chi-u-sa Dê-lê-nô-va đứng dáºy mở cá»a. NgÆ°á»i gõ cá»a là Pa-ven.
Ca-chi-u-sa để anh và o.
Pa-ven đã đến má»™t chiếc ghế đầu không có ngÆ°á»i ngồi. Svê-tai-ép gá»i giáºt anh lại:
- Äồng chà Pa-ven Ca-rÆ¡-sa-ghin, đây là má»™t buổi há»p riêng của thÆ°á»ng vụ chúng tôi.
Má Ä‘á» bừng, Pa-ven từ từ quay lại phÃa bà n:
- Tôi biết thÆ°á»ng vụ há»p kÃn. Song, quan tâm đến việc các đồng chà giải quyết vụ Cốt-sca nhÆ° thế nà o, tôi muốn nhân vụ nà y Ä‘á» ra má»™t vấn Ä‘á» má»›i. Có phải đồng chà phản đối không muốn cho tôi dá»± há»p không?
- Tôi không phản đối, nhÆ°ng chắc đồng chà hiểu rằng những buổi há»p kÃn thế nà y, chỉ có các ủy viên thÆ°á»ng vụ được há»p thôi. Nhiá»u ngÆ°á»i quá, khó thảo luáºn. Thôi, đồng chà đã đến thì đồng chà cứ ngồi.
Lần đầu tiên Pa-ven bị nói nhÆ° tát đốp và o mặt nhÆ° thế. Mà y anh nhÃu lại, trán nhăn sâu.
Äồng chà Khô-mu-tốp cà u nhà u, giá»ng nói có vẻ không bằng lòng Svê-tai-ép:
- Giở nguyên tắc ra với nhau là m quái gì mới được?
Nhưng Pa-ven giơ tay ra hiệu cho đồng chà Khô- mu-tốp đừng nói nữa và ngồi xuống ghế.
Äồng chà Khô-mu-tốp bắt đầu và o vấn Ä‘á»:
- Äây là ý kiến tôi. Vá» phần Khô-đô-rốp, anh ta không hòa vá»›i anh em, có thế. Song, trong Ä‘oà n viên của ta, ká»· luáºt rất tồi. Nếu tất cả thanh niên cá»™ng sản nhà ta đánh gãy hết mÅ©i khoan thì ta lấy gì mà là m. Vá»›i lại là m nhÆ° thế thì chẳng phải là gÆ°Æ¡ng tốt cho ngÆ°á»i ngoà i Äảng! Tôi nghÄ© rằng phải cảnh cáo Cốt-sca lần thứ nhất.
Svê tai-ép không để đồng chà bà thÆ° chi bá»™ Äảng nói hết lá»i, phản đối ngay. Nghe Svê-tai-ép nói suốt mÆ°á»i phút đồng hồ, Pa-ven hiểu thái Ä‘á»™ của thÆ°á»ng vụ. Äến khi sắp sá»a biểu quyết thì anh xin phát biểu.
Svê-tai-ép cố kìm mình lại, để cho anh nói.
- ThÆ°a các đồng chÃ, tôi xin trình bà y ý kiến của tôi vá» Cốt-sca. - Giá»ng nói Pa-ven tuy anh không muốn gay gắt mà vẫn cứ gay gắt. - Vụ Cốt-sca nà y là má»™t dấu hiệu đáng lo ngại. NhÆ°ng vấn Ä‘á» chủ yếu không phải chỉ có việc Cốt-sca. Hôm qua tôi lấy được mấy con số. - Pa-ven móc túi lấy sổ tay ra. - Những con số nà y, bá»™ pháºn Ä‘iểm giá» cho tôi biết. Xin các đồng chà chú ý nghe cho: ngà y nà o cÅ©ng thế, hai mÆ°Æ¡i ba phần trăm thanh niên cá»™ng sản và o là m việc cháºm từ năm đến mÆ°á»i lăm phút. Äi là m cháºm đã thà nh má»™t cái lệ. MÆ°á»i bảy phần trăm Ä‘oà n viên thanh niên nghỉ việc dứt khoát má»™t hay hai ngà y má»—i tháng, trong khi đó thanh niên ngoà i Äoà n chuồn việc nhÆ° thế có mÆ°á»i bốn phần trăm. Những con số quất và o đầu óc ta mạnh hÆ¡n cả rồi. Nhân tiện đây, tôi ghi được mấy số liệu nữa: trong các đảng viên, má»—i tháng có bốn phần trăm trốn việc má»™t ngà y và bốn phần trăm Ä‘i cháºm. Thợ lá»›n tuổi ngoà i Äảng má»—i tháng mÆ°á»i má»™t phần trăm trốn việc má»™t ngà y và mÆ°á»i ba phần trăm Ä‘i cháºm. Vá» là m há»ng máy móc dụng cụ thì chÃn mÆ°Æ¡i phần trăm do thợ trẻ, trong số đó chỉ có bảy phần trăm do thợ má»›i. Do đó, có thể kết luáºn là thanh niên chúng ta là m ăn rất là tồi so vá»›i đảng viên và thợ lá»›n tuổi. NhÆ°ng tình hình không phải ban nà o cÅ©ng nhÆ° váºy. Tổ rèn rất tốt, đáng là m gÆ°Æ¡ng cho toà n nhà máy noi theo. Tổ Ä‘iện cÅ©ng tạm được. Còn các tổ khác thì tình hình đại khái nhÆ° trên tôi đã nói. Theo ý tôi, đồng chà Khô-mu-tốp nói rằng thanh niên ká»· luáºt rất tồi má»›i chỉ nói có má»™t phần tÆ° sá»± tháºt. Nhiệm vụ của chúng ta là phải uốn nắn những sá»± chuệch choạc ấy. Tôi nói ở đây không phải là tuyên truyá»n hay diá»…n thuyết mÃt-tinh, song tháºt là chúng ta phải Ä‘em hết nghị lá»±c đấu tranh vá»›i cái tÃnh là m ẩu và mặc sao hay váºy. Các bác thợ già thÆ°á»ng bảo thẳng và o mặt chúng ta: xÆ°a kia là m cho chủ còn tốt hÆ¡n thế, là m cho thằng tÆ° bản có lÆ°Æ¡ng tâm nhà nghá» hÆ¡n thế. Bây giá» ta là m chủ, ta không có lý do gì để tha thứ cho ta cả. Và kẻ có lá»—i, không phải chỉ là Cốt- sca hay ai, mà trÆ°á»›c hết là các đồng chà và tôi, bởi vì chúng ta đã chẳng đấu tranh cho ra trò để chống cái tệ đó mà đôi khi lại còn viện cá»› nà y cá»› khác bênh những tên nhÆ° Cốt-sca nữa.
Vừa rồi, các đồng chà Xa-mô-khin và Bu-ti-li-ắc có nói rằng Cốt-sca Phi-Ä‘in là má»™t ngÆ°á»i của ta. Nà o anh ta là "trung kiên" nhÆ° ta vẫn nói, nà o là anh ta tÃch cá»±c, tổ chức trao cho việc gì cÅ©ng là m tròn. Còn việc anh ta đánh gãy mÅ©i khoan thì chẳng qua là chuyện không may. Ai mà chẳng có lúc đánh gãy thế! HÆ¡n nữa anh ta lại là ngÆ°á»i mình, còn lão đốc công kia thì là ngÆ°á»i ngoà i… Cái lối nói nhÆ° váºy đấy. Thá» há»i, cho đến nay, nà o có ai là ngÆ°á»i Ä‘i sát Khô-đô- rốp?... Ông già tủn mủn ấy có ba mÆ°Æ¡i năm là m nghá» ! Hãy để tạm ra má»™t bên, khoan nói đến thái Ä‘á»™ chÃnh trị của ông ta. Trong trÆ°á»ng hợp nà y, ông ta phải, ông ta là ngÆ°á»i ngoà i, nhÆ°ng ông ta đã gìn giữ của công. Còn chúng ta thì phá hoại dụng cụ mua của nÆ°á»›c ngoà i. Cái tá»™i ấy là tá»™i gì? Tôi thấy rằng phải trị ngay cú đầu tiên má»›i được, phải mở cuá»™c tấn công và o mặt ấy.
Tôi Ä‘á» nghị nhÆ° sau: Cốt-sca Phi-Ä‘in là kẻ lÆ°á»i nhác, là m ẩu, phá hoại sản xuất, phải khai trừ khá»i Äoà n. ÄÆ°a toà n bá»™ việc nà y lên báo tÆ°á»ng và không sợ ngÆ°á»i ta bà n tán xôn xao, cứ công bố những con số tôi nói ở trên lên xã luáºn của báo tÆ°á»ng. Chúng ta đủ mạnh để là m nhÆ° thế, chúng ta có chá»— dá»±a để là m nhÆ° thể. Äại Ä‘a số Ä‘oà n viên thanh niên là những ngÆ°á»i lao Ä‘á»™ng tốt. Trong số đó, sáu ngÆ°á»i Ä‘oà n viên đã từng trải qua công tác ở Bai-a-rÆ¡-ca, và đấy là trÆ°á»ng Ä‘Ã o luyện đáng tin cáºy nhất. Có hỠủng há»™, có há» tham gia, chúng ta sẽ uốn thẳng được những cái chuệch choạc. NhÆ°ng chúng ta phải bá» hẳn cái lối nhìn, lối giải quyết việc hiện giá» của chúng ta Ä‘i.
Pa-ven thÆ°á»ng trầm tÄ©nh và Ãt lá»i, lần nà y nói rất hăng và gay gắt. Lần đầu tiên, Svê-tai-ép nhìn ra đúng cái chất của ngÆ°á»i thợ Ä‘iện ấy. Hắn hiểu là Pa- ven nói có lý, song chÃnh lòng đố kỵ đã khiến hắn không đồng ý vá»›i Pa-ven. Hắn hiểu trệch lá»i tham
luáºn của Pa-ven là phê bình đả kÃch toà n bá»™ tình hình tổ chức, là má»™t sá»± xúc phạm đến uy tÃn cá nhân của bản thân hắn. Và hắn rắp tâm đánh gãy gục Pa- ven. Hắn bắt đầu chỉ trÃch lại bằng cách buá»™c Pa-ven là biện bạch cho tên men-sê-vÃch Khô-đô-rốp.
Tranh luáºn sôi nổi ròng rã ba tiếng đồng hồ. Äến khuya, há»™i nghị tổng kết các ý kiến. Svê-tai-ép bị cái lý cứng của những sá»± việc đánh bại và đa số không ủng há»™ hắn nữa mà ngả vá» Pa-ven. Hắn Ä‘i tá»›i má»™t bÆ°á»›c sai - vi phạm dân chủ ná»™i bá»™: trÆ°á»›c khi biểu quyết lần cuối, hắn yêu cầu Pa-ven ra khá»i phòng há»p.
- Äược, tôi xin ra, tuy rằng đồng chà đuổi tôi ra thì đồng chà chẳng vẻ vang gì. NhÆ°ng tôi xin nói trÆ°á»›c cho đồng chà biết: nếu ở đây đồng chà bức được ngÆ°á»i ta theo ý kiến đồng chà thì mai há»p toà n thể nhà máy, tôi sẽ xin phát biểu trong cuá»™c há»p toà n thể đó, đồng chà sẽ không có Ä‘a số đâu, tôi tin nhÆ° thế. Äồng chà sai rồi, đồng chà Svê-tai-ép ạ. Còn đồng chà Khô-mu- tốp tôi nghÄ© đồng chà cần phải nêu vấn Ä‘á» nà y lên trong tổ chức Äảng, trÆ°á»›c phiên há»p toà n thể nhà máy ngà y mai.
Svê-tai-ép thét lên, giá»ng nhÆ° thách thức:
- Anh tưởng dá»a được tôi à ? Không cần đến thứ anh dạy tôi con Ä‘Æ°á»ng đấu tranh trong tổ chức đó. TrÆ°á»›c tổ chức, tôi sẽ Ä‘em chÃnh vấn Ä‘á» anh ra để tổ chức xét. Anh đã không muốn mó tay và o là m gì thì đừng cản trở ngÆ°á»i khác là m.
Cá»a phòng đóng lại, Pa-ven Ä‘Æ°a tay lên trán nóng bá»ng và đi qua má»™t buồng giấy bá» không ra phÃa cá»a. Ra đến ngoà i, anh thở căng lồng ngá»±c. Rồi châm má»™t Ä‘iếu thuốc hút, Ä‘i vá» phÃa túp nhà nhá» trên đồi Ba- ti-ép chá»— ở của cụ Tô-ca-rếp.
Pa-ven bÆ°á»›c và o nhà Tô-ca-rếp thì ngÆ°á»i thợ lắp máy ấy Ä‘ang ăn tối.
- Có chuyện gì thế ? Kể Ä‘i, chú. - Lão đồng chà Tô- ca-rếp kéo Pa-ven ngồi và o bà n, nói vá»›i vợ - Bà Äa- ri-a nó Æ¡i, bà mà y dá»n cả cho chú ấy ăn vá»›i.
Vợ đồng chÃ, bà Äa-ri-a Phô-mi-nÃt-sÆ¡-na, to lá»›n và béo khá»e trái hẳn chồng, bÆ°ng đến cho Pa-ven má»™t Ä‘Ä©a xúp kê, và lấy khăn ăn trắng chùi môi Æ°á»›t, bà ân cần má»i Pa-ven:
- Ăn đi, chú.
TrÆ°á»›c kia, khi đồng chà Tô-ca-rếp còn là m ở xưởng, Pa-ven hay đến chÆ¡i khuya vá»›i đồng chÃ, song từ ngà y ốm khá»i ra tỉnh đến nay, lần nà y là lần đầu tiên anh đến tìm đồng chà già .
NgÆ°á»i thợ lắp máy chăm chú nghe anh. Không nói gì thêm, ông cụ Ä‘Æ°a thìa xúc mạnh và o Ä‘Ä©a, miệng "hèm, hèm" ra vẻ nghe thủng câu chuyện.
Ä‚n xong Ä‘Ä©a xúp, ông cụ lấy khăn tay lau bá»™ ria, rồi húng hắng ho rặn ra cho giá»ng nói đỡ khà n.
- Lẽ tất nhiên chú nói có lý. Äáng lẽ chúng ta phải tháºt sá»± Ä‘á» thẳng vấn đỠấy ra từ sá»›m. Các xưởng của nhà máy xe lá»a là cÆ¡ sở chủ chốt trong quáºn nà y. Phải bắt đầu từ đấy. NhÆ°ng do việc nà y, chú va chạm mạnh vá»›i Svê-tai-ép phải không? NhÆ° thế thì không tốt. TÃnh cáºu ta khó bảo lắm. Song công tác thanh váºn thì chú biết là m cÆ¡ mà ? Nhân tiện há»i chú, giá» chú công tác gì trong tổ chức bên xưởng máy.
- Cháu công tác ở bá»™ pháºn chuyên môn của cháu. Nói chung thì hoạt Ä‘á»™ng má»—i chá»— má»™t tÃ. Trong chi Ä‘oà n, cháu lãnh đạo má»™t nhóm nghiên cứu chÃnh trị.
- Thế chú là m gì ở thÆ°á»ng vụ Äoà n.
Pa-ven bối rối.
- Cháu má»›i vá», ngÆ°á»i còn yếu, lại muốn để thá»i giá» há»c táºp má»™t chút, cháu không chÃnh thức tham gia lãnh đạo.
- Ấy, ấy thế đấy! - Cụ Tô-ca-rếp cao giá»ng nói, không tán thà nh ý kiến Pa-ven. - Chú hiểu rằng chú chỉ viện được cái cá»› sức yếu nên tôi không chỉnh chú mà thôi. NhÆ°ng bây giá» sức khá»e khá hÆ¡n rồi chứ?
- Vâng.
- Nếu thế thì phải nháºn lấy công tác Ä‘i, mà nháºn tháºt sá»±. Không nên giữ kẽ là m gì. Chú xem có ở đâu đứng ở ngoà i rìa mà là m được việc nên hồn? Ai cÅ©ng có thể bảo chú là trốn tránh trách nhiệm và chú không nói lại thế nà o được. Ngay từ mai phải sá»a chá»— sai đó Ä‘i. Còn cáºu Ô-cu-nhếp, tôi phải khép cáºu ta và o khuôn phép má»›i được.
Cụ Tô-ca-rếp kết luáºn nhÆ° thế, giá»ng lá»™ ra vẻ pháºt ý.
- Xin bố đừng phê bình Ô-cu-nhếp. ChÃnh cháu nằn nì cáºu ấy đừng giao công tác gì cho cháu bây giá».
Cụ Tô-ca-rếp xì một tiếng chế nhạo:
- Chú nằn nì và nó chịu chú? Các chú thanh niên cá»™ng sản mà nhÆ° thế? Thôi, lần nà y bá» qua cho các chú. Chú cầm báo Ä‘á»c cho lão nghe nhÆ° trÆ°á»›c kia Ä‘i . Mắt lão kém lắm rồi.
ThÆ°á»ng vụ Äảng ủy đồng ý vá»›i ý kiến của Ä‘a số trong thÆ°á»ng vụ Äoà n. Má»™t nhiệm vụ quan trá»ng và khó khăn Ä‘á» ra vá»›i tổ chức của Äảng và của Äoà n, đảng viên và đoà n viên phải lấy việc là m của mình nêu gÆ°Æ¡ng chấp hà nh ká»· luáºt lao Ä‘á»™ng. Trong buổi há»p của thÆ°á»ng vụ. Svê-tai-ép bị phê bình kịch liệt. Má»›i đầu hắn nổi tá»± ái cãi lại, song bị lá»i phát biểu của đồng chà bà thÆ° Lô-pa-khin, má»™t ngÆ°á»i đứng tuổi, mặt tái vì lao, dồn và o chá»— bÃ, hắn Ä‘Ã nh phải nhượng bá»™ và nháºn má»™t phần sai lầm của mình.
Ngà y hôm sau, báo tÆ°á»ng các nhà máy đăng những bà i là m cho công nhân hết sức chú ý. NgÆ°á»i ta Ä‘á»c to các bà i báo đó lên và thảo luáºn sôi nổi. Buổi tối, há»p Äoà n, đông khác hẳn má»i khi, ngÆ°á»i ta chỉ nói toà n vá» những bà i báo đó thôi.
Cốt-sca bị khai trừ, và Pa-ven được cá» và o thÆ°á»ng vụ Äoà n, phụ trách công tác chÃnh trị.
Má»i ngÆ°á»i nghe Nhê-giÆ¡-Ä‘a-nốp nói, yên lặng và chăm chú má»™t cách khác thÆ°á»ng.
Diá»…n giả nói vá» những nhiệm vụ má»›i, vá» giai Ä‘oạn phấn đấu má»›i mà các xưởng nhà máy xe lá»a phải vượt qua.
Há»p xong, Pa-ven ra ngoà i đứng đợi Svê-tai-ép.
Anh đón gặp ngÆ°á»i bà thÆ° Äoà n:
- Chúng ta cùng đi vỠđi, hai chúng mình có chuyện phải nói với nhau.
Svê-tai-ép há»i lại, giá»ng khản Ä‘i.
- Chuyện gì mới được?
Pa-ven khoác tay Svê-tai-ép, đi và i bước, rồi dừng lại trước một tấm ghế dà i.
- Chúng mình ngồi đây một chốc. Và anh ngồi xuống trước.
Lá»a ở đầu Ä‘iếu thuốc trong tay Svê-tai-ép khi sáng Ä‘á» khi tắt dụi.
- Svê-tai-ép nà y, tại sao cáºu cứ mâu thuẫn vá»›i mình?
Mấy phút im lặng.
- Chuyện có thế thôi Æ°? Thế mà mình cứ tưởng cáºu có chuyện công tác muốn nói vá»›i mình.
Giá»ng Svê-tai-ép không bình thÆ°á»ng. Hắn là m bá»™ ngạc nhiên.
Pa-ven quả quyết đặt tay lên đầu gối Svê-tai-ép, gá»i hắn bằng tên thân:
- Äim-ca, cáºu đừng đánh trống lảng. Cái lối ấy chỉ tốt vá»›i những nhà ngoại giao thôi. Cáºu bảo thẳng cho tá»› biết: vì sao cáºu không Æ°a tá»›?
Svê tai-ép cỠđộng có vẻ bực tức:
- Cáºu có gì mà lôi thôi vá»›i tá»› thế? Mâu thuẫn gì? ChÃnh tá»› đã Ä‘á» nghị cáºu tham gia lãnh đạo. Cáºu từ chối và bây giá» lại là m nhÆ° là tá»› cho cáºu ra rìa.
Giá»ng nói của hắn không tháºt. Pa-ven, tay không rá»i đầu gối bạn, run run nói:
- Cáºu không muốn nói tháºt thì tá»› nói toạc ra váºy. Cáºu tưởng mình muốn ngáng Ä‘Æ°á»ng cáºu. Cáºu tưởng mình mÆ¡ Æ°á»›c cái chức bà thÆ° của cáºu. Nếu không phải thế thì chẳng đến ná»—i nà o có chuyện to tiếng vì cái vụ Cốt-sca. Cách đối xá» vá»›i nhau nhÆ° váºy hại đến má»i công việc. Nếu chỉ là hai thằng khó chịu vá»›i nhau thì chẳng quan hệ gì lắm. Cáºu muốn nghÄ© thế nà o thì nghÄ©. NhÆ°ng từ mai, hai chúng mình sẽ là m việc vá»›i nhau rồi. Nếu cứ hục hặc nhÆ° thế thì công việc sẽ ra sao? Cáºu hãy nghe tá»› nói, không có gì chia rẽ chúng ta hết. Cáºu cÅ©ng nhÆ° tá»› là con nhà công nhân. Nếu cáºu cho sá»± nghiệp chung là quý báu hÆ¡n cả thì cáºu bắt tay tá»› và ngà y mai chúng mình sẽ bắt đầu thân thiết là m việc vá»›i nhau. Song nếu cáºu không bá» những tÃnh khà ấy Ä‘i, nếu cáºu cứ luẩn quẩn vá»›i những chuyện đôi co bần tiện, thì má»—i va chạm xảy ra trong công tác chỉ tổ là m cho hai chúng mình chống nhau kịch liệt. Tay tá»› đây, nếu cáºu cho tay tá»› còn là tay đồng chà thì cáºu bắt tay tá»›.
Lòng vui sướng, Pa-ven cảm thấy những ngón tay gân guốc của Svê-tai-ép nằm trong lòng bà n tay của mình.
Má»™t tuần qua. Ở trụ sở Äảng ủy quáºn, đã hết giá» là m việc. Trong phòng của các ban đã im lặng, không má»™t tiếng Ä‘á»™ng. NhÆ°ng đồng chà Tô-ca-rếp vẫn chÆ°a rá»i cÆ¡ quan. Ngồi trong ghế bà nh đồng chà mải miết Ä‘á»c tà i liệu má»›i gá»i đến. Có tiếng gõ cá»a.
- Cứ và o
Pa-ven và o đặt trước mặt đồng chà bà thư hai bản khai đã ghi đầy đủ.
- Cái gì thế chú?
- Bố Æ¡i, cháu ná»™p giấy tá» nà y để xin nháºn trách nhiệm vá»›i Äảng. Cháu nghÄ© là đã đến lúc. Nếu bố đồng ý, Ä‘á» nghị bố đảm bảo cho Ä‘Æ¡n xin gia nháºp Äảng của cháu.
Cụ Tô-ca-rếp Ä‘á»c qua, rồi nhìn ngÆ°á»i thanh niên trong mấy giây và không nói gì, cầm lấy bút. Trên cá»™t ghi tuổi đảng của những đảng viên giá»›i thiệu đồng chà Ca-rÆ¡-sa-ghin Pa-ven An-Ä‘Æ¡-rê-ê-vÃch được là m đảng viên dá»± bị Äảng cá»™ng sản
(bôn-sê-vÃch) Nga, đồng chà Tô-ca-rếp Ä‘Æ°a tay vÅ©ng chắc viết lên: "Và o Äảng từ 1903†và bên cạnh hạ má»™t chữ ký chân phÆ°Æ¡ng.
- Ký rồi đây, chú mà y. Tôi biết chú không bao giỠlà m nhơ mái tóc bạc của lão.
*
Trong phòng, không khà ngá»™t ngạt. Ai cÅ©ng chỉ có má»™t ý nghÄ©: là m sao mau đến phÃa đằng ấy, đến những con Ä‘Æ°á»ng hai bên trồng cây hạt dẻ ở khu phố Xô- lô-men-ca, gần nhà ga.
Svê tai-ép mồ hôi nhễ nhại, nói như van nà i:
- Äá» nghị cho nghỉ thôi, Páp-ca ạ. Mình nóng quá không chịu được nữa.
Ca-chi-u-sa và sau chị, nhiá»u ngÆ°á»i khác cÅ©ng Ä‘á»u đồng thanh tán thà nh ý kiến Svê-tai-ép.
Pa-ven gấp sách lại. Buổi há»c của nhóm nghiên cứu hôm đó đến đây là xong.
Toà n nhóm đứng dáºy nói cÆ°á»i huyên náo. Giữa lúc ấy chuông dây nói reo lên hối hả. Svê-tai-ép cầm ống nghe và trả lá»i, cố nói to át má»i giá»ng ồn à o trong phòng.
Nói xong, buông máy, Svê-tai-ép quay vá» phÃa Pa-ven:
- Pa-ven Æ¡i, ngoà i ga có hai toa ngoại giao của lãnh sá»± quán Ba Lan Ä‘ang Ä‘á»—. Há» bị há»ng Ä‘iện mà má»™t giá» nữa tà u chạy. Phải chữa dây Ä‘iện. Cáºu cầm hòm đồ Ä‘i ngay Ä‘i. Việc cần lắm.
Hai toa xe lá»™ng lẫy của công ty toa xe giÆ°á»ng ngủ quốc tế Ä‘áºu ở ke thứ nhất ngoà i ga. Toa phòng khách thì đèn sáng trÆ°ng, còn toa bên cạnh thì tối om. Pa-ven lại gần toa xe, nắm lấy thà nh sắt của báºc toa, định trèo lên.
Từ tÆ°á»ng nhà ga, má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông chạy vá»™i đến, nắm lấy vai anh.
- Anh nà y đi đâu?
Giá»ng nói quen quen, Pa-ven quay lại.
NgÆ°á»i ấy mặc áo khoác da, Ä‘á»™i mÅ© cát-két và nh rá»™ng, mÅ©i lõ má»ng dÃnh, mắt nhìn trừng trừng ra ý dò xét.
Äến lúc ấy, Ãc-chu-khin má»›i nháºn ra Pa-ven. Anh buông vai ngÆ°á»i trẻ tuổi, nét mặt tÆ°Æ¡i dần, song cặp mắt lại nhìn hòm đồ nhÆ° dò há»i:
- Cáºu Ä‘i đâu thế ?
Pa-ven trả lá»i vắn tắt. Má»™t bóng ngÆ°á»i nữa từ sau toa hiện ra:
- Äể tá»› Ä‘i gá»i ngÆ°á»i liên lạc của há».
Pa-ven theo chân ngÆ°á»i liên lạc bÆ°á»›c và o. Trong toa phòng khách, có mấy ngÆ°á»i ngồi, ăn mặc cầu kỳ, quần áo du lịch sang trá»ng. Ở bà n khách phủ khăn thêu hoa hồng, má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ngồi quay lÆ°ng ra cá»a. Lúc Pa-ven bÆ°á»›c và o, ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ấy Ä‘ang nói chuyện vá»›i má»™t viên sÄ© quan cao lá»›n đứng trÆ°á»›c mặt. NgÆ°á»i thợ Ä‘iện vừa bÆ°á»›c và o thì há» im ngay không nói chuyện nữa.
Pa-ven xem xét rất nhanh những dây Ä‘iện từ bóng đèn cuối cùng của toa nà y Ä‘i sang toa sau. Thấy không việc gì, Pa-ven ra khá»i phòng khách, cố tìm ra chá»— há»ng. NgÆ°á»i liên lạc bụng phệ, cổ nhÆ° cổ trâu, mặc đồng phục có đốm khuy đồng mang hình diá»u hâu má»™t đầu. Hắn ta theo sát anh không rá»i má»™t bÆ°á»›c.
- Ta sang toa bên, ở đây không có gì há»ng, pin đèn vẫn chạy. Chắc là há»ng ở bên kia.
NgÆ°á»i liên lạc khóa trái cá»a lại, rồi Ä‘i và o lối Ä‘i tối mò của toa sau. Pa-ven bấm đèn soi những Ä‘Æ°á»ng dây; anh tìm ra ngay chá»— cháºp dây. Chỉ mấy phút, bóng đèn đầu tiên báºt lên trong lối Ä‘i, tá»a ánh sáng đục má». Pa-ven bảo ngÆ°á»i liên lạc Ä‘i theo anh:
- Phải mở buồng nà y ra để thay bóng. Bóng trong buồng cháy hết rồi.
- Thế thì phải gá»i bà ấy sang. Bà ta giữ chìa khóa.
NgÆ°á»i bảo vệ không dám để Pa-ven đứng đấy má»™t mình, kéo anh Ä‘i theo. NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà bÆ°á»›c và o trong buồng trÆ°á»›c. Pa-ven Ä‘i theo ngay sau. NgÆ°á»i liên lạc đứng ở ngưỡng cá»a, thân hình phì ná»™n cháºt cả lối ra và o. Pa-ven nhìn qua gian phòng: hai hòm da xinh treo trên lÆ°á»›i, má»™t áo khoác lụa quà ng trên giÆ°á»ng, má»™t lá» nÆ°á»›c hoa và má»™t há»™p phấn bé xÃu bằng ngá»c thạch để trên bà n con gần cá»a sổ. NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà ngồi và o góc giÆ°á»ng, rồi vừa quấn lại má»› tóc mà u gai, vừa trông ngÆ°á»i thợ là m.
Tên liên lạc cúi cổ trâu xuống, trịnh trá»ng thÆ°a:
- Xin phép bà cho con Ä‘i má»™t phút. Quan "pan" thiếu tá gá»i con lấy rượu bia Æ°á»›p lạnh để ngà i xÆ¡i.
( Pan : Tiếng Ba Lan nghĩa là "ông, ngà i")
NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà trả lá»i, giá»ng uốn éo, Ä‘á»ng đảnh:
- Cho ngÆ°á»i Ä‘i.
Hai ngÆ°á»i nói vá»›i nhau bằng tiếng Ba Lan.
Vệt sáng của ngá»n đèn ngoà i hà nh lang rá»i và o, đổ ngang vai ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà . Tấm áo dà i bằng lụa nõn Ly-ông, do nhà hà ng thợ may giá»i nhất Pa-ri cắt, để lá»™ hai cánh tay và đôi vai. Má»™t viên kim cÆ°Æ¡ng óng ánh nhÆ° má»™t giá»t nÆ°á»›c chấm sáng ở và nh tai nhá» nhắn. Pa-ven chỉ nhìn thấy cánh tay và vai ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà , nõn nà nhÆ° tạc bằng ngà voi. Mặt ngÆ°á»i ấy lẩn trong tối. Pa-ven lấy tuốc-nÆ¡-vÃt xoay xoay mấy cái thay bóng đèn trần và chỉ má»™t phút sau, cả gian phòng lại sáng. Chỉ còn phải xem lại cái bóng đèn thứ hai mắc ở mé trên chiếc giÆ°á»ng ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà đang ngồi. Pa-ven dừng lại trÆ°á»›c mặt ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ấy.
- Tôi cần thỠcái bóng nà y.
- À phải, tôi cản trở việc anh là m.
NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà trả lá»i bằng tiếng Nga rất đúng giá»ng, rồi nhẹ nhà ng ngồi dáºy và đứng gần Pa-ven. Giá» thì anh nhìn rõ cả ngÆ°á»i. Äôi mà y gãy góc, đôi môi mÃm chặt kiêu kỳ. Không còn nghi ngá» gì nữa: nó là con Nen-ly Lê-sinh-ski. Äứa con gái lão thầy kiện cÅ©ng vừa nháºn ra cái nhìn sá»ng sốt của Pa-ven. NhÆ°ng nếu Pa-ven nháºn ra nó, thì nó lại không nháºn ra được ngÆ°á»i thợ Ä‘iện nà y là thằng bé láng giá»ng ngá»— ngược, má»›i có bốn năm qua mà đã lá»›n hẳn lên.
Äể trả lá»i vẻ ngạc nhiên của Pa-ven, nó cau mà y khinh khỉnh Ä‘i ra cá»a phòng; đứng ở đấy nó gõ mÅ©i già y nhá» tà bóng nhoáng và o tÆ°á»ng gá»—, tỠý sốt ruá»™t. Pa-ven tháo bóng thứ hai, soi lên ánh sáng xem và chÃnh anh không ngá» tá»›i, cả con Nen-ly Lê-sinh-ski lại cà ng không ngá» tá»›i nữa, anh buá»™t mồm há»i nó bằng tiếng Ba Lan:
- VÃch-to cÅ©ng có ở đây chứ?
Pa-ven há»i thế, song không quay mặt lại. Anh không trông thấy mặt con Nen-ly, nhÆ°ng thấy lâu nó không đáp, đủ hiểu nó nghe há»i thì ngÆ¡ ngác đến thế nà o.
- Thế anh biết VÃch-to à ?
- Sao lại không biết! Ta trước ở cạnh nhà nhau mà . - Pa-ven quay lại nhìn nó.
- Anh là Pa-ven, con mụ.. - Nen-ly nói ná»a chừng.
Pa-ven nhắc tiếp:
- Con mụ nấu bếp đấy.
- Ô anh lá»›n nhanh tháºt. Tôi nhá»› ra anh trÆ°á»›c kia là má»™t thằng bé con rất gấu.
Nen-ly nhìn anh từ đầu đến chân một cách sống sượng:
- Anh há»i VÃch-to là m gì? Nếu tôi không nhá»› lầm thì anh vá»›i VÃch-to có Æ°a nhau đâu.
Nen-ly nói giá»ng lanh lảnh nhÆ° chim, những mong cuá»™c gặp gỡ bất ngá» nà y là m nó đỡ sốt ruá»™t chá» tà u. Äồ nghá» của ngÆ°á»i thợ Ä‘iện bắt rất nhanh và o tÆ°á»ng gá»— má»™t chiếc Ä‘inh ốc má»›i.
- VÃch-to còn nợ tôi. Nếu cô gặp hắn thì cô bảo hắn là tôi vẫn đợi có dịp hắn trả nợ đấy.
- Anh cho biết VÃch-to nợ anh bao nhiêu để tôi trả há»™.
Nó rất hiểu cái "nợ†Pa-ven đòi là cái nợ gì. Nó biết chuyện xảy ra vá»›i tên lÃnh nguy Pết-lu-ra ngà y trÆ°á»›c, nhÆ°ng nó thÃch trêu "thằng nhãi nà y†nên giở giá»ng chá»c tức chÆ¡i.
Pa-ven im không nói. Nen-ly buồn rầu há»i thăm:
- Anh nà y, có phải biệt thự nhà tôi đã bị cướp phá tan tà nh và giỠđổ nát rồi, phải không anh? Già n cây và những bồn hoa cũng bị phá trụi sạch rồi phải không?
- Nhà ấy nay thuá»™c vá» chúng tôi rồi, không phải của các ngÆ°á»i nữa. Việc gì chúng tôi lại phá.
Nen-ly cÆ°á»i mỉa:
- Ô ô! Tôi xem ra cả anh nữa cÅ©ng bị ngÆ°á»i ta lên lá»›p cho rồi. NhÆ°ng toa nà y là toa của phái Ä‘oà n Ba Lan. Trong toa nà y, tôi là chủ và anh vẫn là thằng hầu của tôi nhÆ° ngà y trÆ°á»›c. Giá» anh Ä‘ang chữa Ä‘iện cho tôi có đèn dùng, để tôi nằm Ä‘á»c sách thoải mái trên chiếc giÆ°á»ng nà y. TrÆ°á»›c kia thì mẹ anh giặt quần áo cho nhà tôi, còn anh thì xách nÆ°á»›c. Bây giá» ta lại gặp nhau nhÆ°ng pháºn ngÆ°á»i nà o vẫn pháºn ngÆ°á»i ấy, không có gì khác trÆ°á»›c.
Nó nói với vẻ đắc thắng, lấy là m thú vị một cách tinh ác. Pa-ven vừa lấy dao con cạo đầu dây điện vừa nhìn con bé Ba Lan, chẳng giấu vẻ chế nhạo.
- Nếu chỉ vì nhà chị thì chỉ má»™t chiếc Ä‘inh gỉ tôi cÅ©ng chẳng thèm chịu đóng cho chị nhá». NhÆ°ng vì bá»n tÆ° sản đã sinh ra cái giống ngoại giao thì chúng ta đây, chúng ta cÅ©ng muốn tá» ra cho chúng nó biết ta đã có chÃnh quyá»n trong tay, chúng ta không thèm lấy đầu các ngÆ°á»i, chúng ta lại còn tá» ra lá»… Ä‘á»™ nữa. Chứ chẳng có ăn nói xách mé nhÆ° nhà chị.
Nen-ly Ä‘á» chÃn má.
- Giá các anh chiếm được Vác-sa-va thì chẳng biết các anh sẽ định là m gì tôi? Bắt tôi là m nà ng hầu hay băm thịt tôi ra là m ba-tê?
Nó đứng ưỡn ở cá»a, Ä‘iệu bá»™ Ä‘á»m dáng; hai lá»— mÅ©i rất dâm quen mùi thuốc phiện trắng, pháºp phồng, mấp máy. Äèn báºt sáng trên đầu giÆ°á»ng, Pa ven đứng nhổm dáºy:
- Ai ngÆ°á»i ta thiết gì nhà chị? Ngữ ấy thì chết non sá»›m vì thuốc phiện trắng, chứ chẳng phải đợi đến gÆ°Æ¡m đây chém cổ. Cái con ngÆ°á»i chị nhÆ° thế, cho đây ngủ đây cÅ©ng chẳng thèm.
Pa-ven nhặt hòm đồ, Ä‘i hai bÆ°á»›c ra cá»a. Nen-ly nép vá» bên. Ra đến đầu lối Ä‘i, anh má»›i nghe thấy. tiếng nó chá»i thầm:
- Thằng bôn-sê-vÃch chết tiệt!
*
Tối hôm sau, Pa-ven Ä‘ang Ä‘i ra thÆ° viện thì gặp Ca-chi-u-sa. Chị Ä‘Æ°a bà n tay nhá» xÃu nắm lấy áo Pa- ven, vừa cÆ°á»i vừa chặn Ä‘Æ°á»ng.
- Chạy Ä‘i đâu thế hở ông ChÃnh trị và Huấn luyện?
Pa-ven cũng đùa, đáp lại:
- ThÆ°a mẹ ranh, con ra thÆ° viện. Xê ra cho ngÆ°á»i ta Ä‘i.
Anh khẽ nắm lấy vai Ca-chi-u-sa, đẩy nhẹ cô xuống Ä‘Æ°á»ng. Ca-chi-u-sa gỡ tay anh ra và quay lại Ä‘i theo anh.
- Pa-vÆ¡-lu-sa nà y, ngÆ°á»i ta không thể lúc nà o cÅ©ng há»c táºp. Hôm nay, anh có biết không, anh phải đến dá»± tối vui của chúng tôi. Bà con hôm nay tụ táºp ở nhà Di-na GÆ¡-la-đúc. Bá»n con gái bảo tôi phải kéo anh đến. NhÆ°ng anh thì anh chỉ biết Ä‘á»™c có cắm đầu và o chÃnh trị thôi. Có thể nà o anh chẳng nghÄ© gì đến vui chÆ¡i, giải trà cả. - Ca-chi-u-sa cố nà i ép. - Thôi, hôm nay anh nghỉ Ä‘á»c sách má»™t tối thì ngà y mai đầu óc anh lại cà ng nhẹ nhõm !
- Tối vui gì má»›i được? Ở đấy ngÆ°á»i ta là m gì nà o?
Ca-chi-u-sa nhại lại anh, giá»ng chế nhạo:
- NgÆ°á»i ta là m gì ấy à ? NgÆ°á»i ta không cầu kinh là được rồi. Äến đấy vui má»™t lúc, thế thôi. Anh chÆ¡i được Ä‘Ã n gió phải không? Tôi chÆ°a được nghe anh chÆ¡i bao giá». Nà o, anh chiá»u lòng tôi má»™t chút. Chú con Di-na có cái Ä‘Ã n gió, nhÆ°ng ông ta chÆ¡i tồi lắm. Bá»n con gái chú ý đến anh lắm, mà anh cứ gầy khô Ä‘i trên đống sách. Có luáºt nà o cấm thanh niên cá»™ng sản vui chÆ¡i giải trà đâu? Tôi còn khẩn khoản má»i thì anh đến Ä‘i. Nếu không tôi giấn đấy, giáºn rõ má»™t tháng cho mà xem.
NgÆ°á»i con gái có đôi mắt to là m nghá» thợ sÆ¡n ấy là má»™t đồng chà tốt và má»™t Ä‘oà n viên khá. Pa-ven không muốn mếch lòng cô, tuy nghÄ© đến tối vui ấy, anh thấy có má»™t cái gì không quen và ngá»› ngẩn nữa.
Nhà ngÆ°á»i thợ chữa đầu máy xe lá»a GÆ¡-la-đúc tối nay đông ngÆ°á»i và rất ồn à o. Äể cho bá»n trẻ tha hồ vui chÆ¡i, ngÆ°á»i lá»›n rút cả và o phòng trong. Ở buồng lá»›n phÃa trÆ°á»›c và ở hà ng hiên trông ra vÆ°á»n nhá», có chừng mÆ°á»i lăm thanh niên nam nữ quây quần. Lúc Pa-ven tá»›i thì ở đấy há» Ä‘ang chÆ¡i trò gá»i là "má»›m cho chim bồ câu ăn". Giữa hiên ngoà i, hai ghế dá»±a áp lÆ°ng và o nhau, cô chủ nhà là m trưởng trò ra lệnh: má»™t anh con trai và má»™t chị con gái ngồi và o ghế. Trưởng trò hô lên: "Má»›m chim bồ câu !" Thế là gã trai và ả gái Ä‘ang ngồi áp lÆ°ng và o nhau, quay ngay đầu lại hai miệng gặp nhau và hôn môi nhau giữa công chúng. Rồi ngÆ°á»i ta gá»i chÆ¡i trò "cái nhẫn", trò "ngÆ°á»i Ä‘Æ°a thÆ°", trò nà o cÅ©ng có ôm nhau hôn. Khi chÆ¡i đến trò "ngÆ°á»i Ä‘Æ°a thÆ°" thì vì ngoà i hiên sáng, ngÆ°á»i ta Ä‘Æ°a nhau và o trong buồng tắt đèn hôn nhau để không ai trông thấy. Ai không thú những trò ấy thì ở má»™t góc, trên mặt bà n tròn, có cá»— bà i để chÆ¡i trò "lÆ¡n hoa". Cô bé ngồi cạnh Pa-ven, má»›i mÆ°á»i sáu tuổi, tên gá»i Mua-ra, Ä‘Æ°a đôi mắt xanh liếc anh và chìa ra cho anh má»™t lá bà i, thủ thỉ:
- Hoa tÃm nà y.
Mấy năm trÆ°á»›c đây, Pa-ven cÅ©ng đã dá»± những buổi tối nhÆ° thế nà y. Tuy bấy giá» anh chẳng trá»±c tiếp chÆ¡i mấy, anh còn cho cái cách chÆ¡i ấy hết sức tá»± nhiên. Song bây giá» anh đã thoát ly hẳn cuá»™c Ä‘á»i tủn mủn tiểu tÆ° sản của thị trấn nhá», buổi vui tối nay đối vá»›i anh có má»™t cái gì kỳ quái và hÆ¡i lố bịch nữa.
Dù sao, tay anh cÅ©ng đã cầm lá bà i "chim chuá»™t" rồi. Trên lá bà i, cạnh chữ "hoa tÃm", có dòng chữ "Em Æ°a anh lắm".
Pa-ven nhìn cô bé. Cô bé nhìn lại, chẳng bối rối chút nà o.
- Thế nà o?
Câu há»i của Pa-ven hÆ¡i nặng ná». Mua-ra đã nghÄ© sẵn câu trả lá»i.
Cô bé chìa một lá bà i nữa cho Pa-ven.
- Hoa hồng nữa nà y.
Cạnh chữ "hoa hồng", có dòng chữ: "Anh là ngÆ°á»i trong.má»™ng của em". Pa-ven quay sang cô bé, dịu giá»ng há»i:
- Tại sao em cứ nghịch trò vớ vẩn nà y?
Mua-ra bối rối, xấu hổ.
- Em bộc lộ tình cảm của em là m cho anh bực mình hay sao?
Rồi bÄ©u môi Ä‘á»ng đảnh.
Pa-ven không trả lá»i. NhÆ°ng lại muốn hiểu xem cô bé là con nhà ai. Anh há»i lại mấy câu, cô bé vui vẻ trả lá»i. Mấy phút sau, anh được biết cô bé Ä‘ang há»c trÆ°á»ng bảy năm, cha là công nhân Ä‘Æ°á»ng sắt, đã gặp Pa-ven từ lâu và muốn là m thân vá»›i Pa-ven.
- Tên em là gì?
- Mua-ra Vô-lưn-xép.
- Có phải anh trai em là bà thư chi đoà n sở đầu máy không?
- Vâng.
Giá» thì Pa-ven hiểu cô bé là ai rồi. Rõ rà ng là Vô- lÆ°n-xép, má»™t trong những Ä‘oà n viên thanh niên tÃch cá»±c nhất quáºn nà y, đã không chú ý đến giáo dục em gái mình, và cô bé cứ là má»™t cô ả tiểu tÆ° sản tầm thÆ°á»ng mãi. Từ má»™t năm nay, cô bé năng lui tá»›i những tối vui tổ chức ở nhà bạn, Ä‘em đến đấy những chiếc hôn là m chóng mặt được. Cô bé đã gặp Pa-ven nhiá»u lần đến chÆ¡i vá»›i anh mình.
Mua-ra nháºn ra ngÆ°á»i con trai ngồi bên không tán thà nh thái Ä‘á»™ của mình; khi ngÆ°á»i ta gá»i cô và o chÆ¡i "má»›m cho chim bồ câu ăn", cô thấy Pa-ven cau mà y, liá»n từ chối thẳng. Hai ngÆ°á»i ngồi vá»›i nhau mấy phút nữa, Mua-ra kể chuyện Ä‘á»i mình. Ca-chi-u-sa đến tìm há».
- Mình mang đà n gió lại nhớ, Pa-ven chơi hộ và i bà i!
Rồi nheo mắt nhìn Mua-ra má»™t cách láu lỉnh, Ca- chi-u-sa há»i:
- Thế nà o, quen nhau rồi chứ?
Pa-ven kéo Ca-chi-u-sa ngồi cạnh anh, và nhân lúc chung quanh Ä‘ang cÆ°á»i đùa, la hét ầm Ä©, anh bảo bạn:
- Mình không chơi đâu. Mình đi dạo với Mua-ra một lúc.
- A, a, có ngÆ°á»i cắn câu. - Ca-chi-u-sa há»i, ra dáng hiểu cả rồi.
- Phải. Cắn câu rồi đấy. Tôi há»i Ca-chi-u-sa, ở đây ngoà i hai chúng ta, có ai là đoà n viên nữa không? Hay chỉ có hai chúng ta rÆ¡i và o má»™t "ổ chim bồ câu"?
Ca-chi-u-sa là m là nh, nói cho Pa-ven biết:
- HỠthôi không là m trò điên nữa đâu. Sắp nhảy rồi.
Pa-ven đứng dáºy:
- Thế thì tốt. Má»i mụ cứ nhảy. Còn tôi vá»›i Mua- ra Ä‘i đây.
Một buổi tối, An-na Bô-khác đến nhà Ô-cu-nhếp. Chỉ gặp có Pa-ven ở đấy.
- Anh báºn lắm phải không? Äi dá»± phiên há»p toà n thể của Xô-viết Ä‘i nà o. Äể lúc vá», Ä‘i có bạn cho vui, chứ há»p vá» khuya lắm.
Má»™t lát, Pa-ven mặc xong quần áo. Äầu giÆ°á»ng anh treo khẩu Mô-de: khẩu súng nà y nặng quá. Anh mở ngăn kéo Ô-cu-nhếp, lấy khẩu BÆ¡-rao-ninh cho và o túi. Rồi viết lại mẩu giấy cho Ô-cu-nhếp và giấu chìa khóa và o chá»— đã hẹn vá»›i nhau.
Ở rạp hát, hai ngÆ°á»i gặp Pan-cÆ¡-ra-tốp và Ôn-ga. Mấy ngÆ°á»i cùng ngồi gần nhau. Những lúc phiên há»p tạm nghỉ, há» Ä‘i dạo chÆ¡i vá»›i nhau ngoà i sân. NhÆ° An-na đã Ä‘oán trÆ°á»›c, buổi há»p kéo dà i đến má»™t giá» khuya. Ôn-ga Ä‘á» nghị:
- Hay các cáºu vá» cả nhà mình ngủ. Khuya lắm rồi mà các cáºu lại ở xa.
An-na từ chối:
- Thôi, mình đã hẹn với Pa-ven đi vỠrồi.
Pan-cÆ¡-ra-tốp và Ôn-ga cứ dá»c Ä‘Æ°á»ng cái Ä‘i xuôi, còn bá»n vá» khu phố Xô-lô-men-ca thì Ä‘i ngược lên.
Äêm ngá»™t ngạt, tối mịt nhÆ° bÆ°ng lấy mắt. Cả thà nh phố đã ngủ kỹ. Các đại biểu ra vá», má»—i ngÆ°á»i má»—i ngả, Ä‘i theo các phố im phăng phắc. Tiếng nói và tiếng chân há» cứ chìm dần trong đêm. Pa-ven và An- na đã Ä‘i khá»i các phố lá»›n má»™t quãng xa. Äến phố chợ, và o giá» nà y vắng tanh, vắng ngắt thì gặp Ä‘á»™i tuần tra há» giữ lại há»i giấy rồi cho Ä‘i. Qua con Ä‘Æ°á»ng lá»›n, và o má»™t phố vắng không có đèn. Phố nà y chạy ngang má»™t bãi đất bá» hoang. Hai ngÆ°á»i rẽ sang trái, rồi men theo con Ä‘Æ°á»ng chạy dá»c những kho chÃnh của nhà máy xe lá»a. Những nếp nhà dà i bằng bê-tông, trông tối Ä‘en và ghê sợ. An-na Ä‘á»™t nhiên đâm lo. Chị len lét nhìn và o đêm tối, trả lá»i Pa-ven nhát gừng chẳng ra đâu và o đâu. Äến khi cái bóng Ä‘en là m chị hoảng hóa ra là cái cá»™t dây thép thì chị cÆ°á»i phá lên, cắt nghÄ©a cho Pa-ven hiểu Ä‘iá»u là m mình sợ. An-na khép cánh tay mình dÆ°á»›i cánh tay Pa-ven, sát vai mình và o vai bạn và thấy vững lòng hÆ¡n.
- Mình năm nay má»›i có hai mÆ°Æ¡i hai tuổi đầu nhÆ°ng thần kinh bị rão nhÆ° má»™t bà lão rồi, Pa-ven có thể cho mình là nhát gan. Mình không phải nhát gan đâu. NhÆ°ng hôm nay không hiểu tại sao mình thấy não cân bị kÃch thÃch lạ. Giá» có Pa-ven Ä‘i bên cạnh, mình không lo nữa và thấy xấu hổ là đã hốt hoảng.
Vẻ trấn tÄ©nh của Pa-ven, đầu lá»a Ä‘á» của Ä‘iếu thuốc lá anh cầm chốc chốc lại soi lên má»™t bên mặt anh, đôi mà y của anh cong má»™t cách cứng cá»i, tất cả những Ä‘iá»u đó là m An-na tiêu tan hết ná»—i hoảng sợ vì đêm hôm tối mịt, vì cảnh hoang vắng của bãi đất bá» không, cả vì câu chuyện giết ngÆ°á»i khủng khiếp xảy ra hôm qua ở khu phố Pa- dôn, vừa được nghe kể chuyện xong lúc ở rạp hát.
Hai ngÆ°á»i đã vượt qua dãy nhà kho, Ä‘i qua cái cầu nhá» bắc ngang con lạch và đi và o con Ä‘Æ°á»ng phố ga; con Ä‘Æ°á»ng nà y Ä‘Æ°a tá»›i khúc Ä‘Æ°á»ng hầm dÆ°á»›i gầm Ä‘Æ°á»ng xe lá»a chạy, khúc Ä‘Æ°á»ng hầm nối thông mé bên thà nh phố vá»›i cả khu phố Ä‘Æ°á»ng sắt.
Hai ngÆ°á»i đã bá» xa nhà ga ở mé bên tay phải. Má»™t Ä‘oà n xe chạy và o Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»— xe, ở cuối dãy nhà kho. Äây đã là giang sÆ¡n mà há» quen thuá»™c rồi. Trên kia, Ä‘Æ°á»ng tà u chạy, ánh sáng mà u óng ánh ở những đèn kho và đèn hiệu; gần kho đầu máy, má»™t chiếc đầu máy chạy Ä‘i chạy lại, thở dốc ra nhÆ° má»™t con váºt mệt lá» sắp được nghỉ đêm.
Cá»a và o Ä‘Æ°á»ng hầm, có cái đèn treo trên móc sắt gỉ. Gió hiu hiu khẽ Ä‘Æ°a đẩy ngá»n đèn, ánh sáng má» và ng ệch Ä‘ong Ä‘Æ°a, hắt lên tÆ°á»ng bên nà y rồi lại hắt lên tÆ°á»ng bên kia của Ä‘Æ°á»ng hầm.
Khá»i Ä‘Æ°á»ng hầm mÆ°á»i bÆ°á»›c, ngay bên Ä‘Æ°á»ng có nếp nhà nhá» trÆ¡ trụi, chÃnh giữa căn nhà ấy có vết thủng lá»›n há hốc. Hai năm trÆ°á»›c đây, má»™t quả trái phá hạng nặng tÆ°Æ¡ng trúng ngôi nhà , là m trong nhà bể tung từng mảng và mặt nhà đổ vỡ tan nát. Trông nếp nhà ấy chẳng khác má»™t ông lão ăn mà y ngồi bên vệ Ä‘Æ°á»ng chìa vết thÆ°Æ¡ng của mình ra cho ngÆ°á»i qua lại trông thấy. Trên mặt Ä‘Æ°á»ng cao, má»™t chuyến tà u chạy qua.
An-na thở phà o.
- Ta gần đến nhà rồi.
Pa-ven gỡ tay An-na ra. Song An-na không chịu bá». Hai ngÆ°á»i qua má»™t căn nhà đổ nát.
Bá»—ng có tiếng Ä‘á»™ng sau lÆ°ng. Tiếng chân chạy gấp, tiếng thở hồng há»™c. Có ngÆ°á»i Ä‘uổi theo há».
Pa-ven giáºt tay ra định đối phó, nhÆ°ng An-na thất kinh cứ ôm ghì lấy anh. Äến khi Pa-ven gỡ tay ra được thì muá»™n quá rồi: những ngón tay cứng nhÆ° sắt đã nắm lấy cổ anh; anh quẫy mạnh nhÆ°ng kẻ hà nh hung đã sấn đến trÆ°á»›c mặt. Nó lấy tay sá» cổ há»ng anh, nắm lấy cổ áo vặn mạnh, rồi ngẩng đầu anh lên trÆ°á»›c nòng má»™t khẩu súng ngắn, khẩu súng từ từ giÆ¡ lên vẽ thà nh má»™t vòng cung.
Mắt ngÆ°á»i thợ Ä‘iện nhÆ° bị thôi miên, nhìn theo khẩu súng giÆ¡ lên theo Ä‘Æ°á»ng vòng cung, óc anh căng thẳng quá sức ngÆ°á»i chịu Ä‘á»±ng. Cái chết từ nòng súng Ä‘en ngòm nhìn thẳng và o mắt anh, và Pa-ven không đủ sức nhìn Ä‘i chá»— khác, dù chỉ là má»™t phần trăm giây đồng hồ. Anh đợi phát súng, nhÆ°ng không thấy nổ. Mắt anh tròn xoe nhìn thấy mặt thằng cÆ°á»›p. Sá» nó to, cằm nó bạnh, râu ria Ä‘en sì tua tủa; mắt nó nấp dÆ°á»›i bóng Ä‘en và nh rá»™ng mÅ© cát-két.
Pa-ven liếc nhìn An-na mặt trắng bệch như vôi.
Má»™t đứa trong ba thằng cÆ°á»›p kéo An-na và o xó thủng của căn nhà đổ. Nó vặn tay ngÆ°á»i con gái, đè ra đất. Má»™t bóng Ä‘en nữa Ä‘i kèm Pa-ven, anh chỉ thấy bóng nó in trên tÆ°á»ng hầm. Äằng sau, trong gian nhà đổ nát, có tiếng váºt lá»™n. An-na cố giãy không chịu; tiếng kêu cứu bá»—ng im bặt: An-na bị nó lấy mÅ© cát-két nhét và o mồm. Tên cÆ°á»›p to đầu Ä‘ang ôm ghì Pa-ven không chịu để đứa khác hiếp mà nó chỉ đứng xem: nhÆ° con thú dữ, nó muốn sán ngáy đến mồi ngon. Hình nhÆ° nó là chủ tÆ°á»›ng và nó không Æ°a là m cho đứa khác ăn. Anh con trai nó nắm trong tay nà y mặt non choẹt ấy mà . Trông cách ăn mặc, dáng chừng là "má»™t thằng má»i" là m ở sở đầu máy thì phải. Thằng nhãi con nà y chẳng có gì nguy hiểm cả.
"Ta gõ hai ba lần cái củ tá»i nà y và o hoa cái nó, rồi ta chỉ cho nó con Ä‘Æ°á»ng chạy qua bãi hoang thì nó sẽ chạy biến vá» phố, không dám ngoái cổ lại". Và thằng cÆ°á»›p ná»›i nắm tay Ä‘ang siết chặt của nó ra.
- Xéo! Chạy Ä‘i khá»i đây ngay láºp tức. Há»… mở mồm kêu, ông cho kẹo và o mồm ngay. - Và nó lấy nòng súng cốc và o trán Pa-ven. - Cút Ä‘i ngay! Nó rống lên, rồi hạ súng xuống cho nạn nhân của nó chạy Ä‘i, khá»i sợ nó cho ăn đạn và o lÆ°ng.
Pa-ven lùi lại phÃa sau, Ä‘i chếch hai bÆ°á»›c, mắt không rá»i thằng cÆ°á»›p. Thằng cÆ°á»›p lại tưởng gã thanh niên non choẹt ấy vẫn còn sợ nó bắn và o đầu và không để ý cứ Ä‘i vá» phÃa căn nhà .
Tay Pa-ven thò ngay và o túi. "Chỉ cốt là đừng cháºm quá!†, Anh quay phắt lại, giÆ¡ thẳng tay trái, nhằm đúng thằng cÆ°á»›p. Nó nháºn ra nó đã tÃnh lầm thì cháºm quá mất rồi. Viên đạn chá»c thủng mạng mỡ.
Nó không kịp giÆ¡ tay lên trá»i, loạng choạng ngã khuỵu và o tÆ°á»ng hầm, rồi kêu lên không ra tiếng, ngón tay bÃu chặt lấy tÆ°á»ng, xác nó từ từ rÆ¡i phịch xuống đất. Từ chá»— thủng của căn nhà đổ, má»™t bóng Ä‘en vụt ra, nhảy phắt xuống rãnh sân. Pa-ven bắn phát thứ hai theo nó. Má»™t bóng nữa lom khom, ba chân bốn cẳng chạy vụt và o hầm tối. Súng lại nổ. Äạn báºt và o tÆ°á»ng bê-tông, bụi trắng rắc theo lên bóng Ä‘en. Nó nhảy né sang bên, rồi biến mất và o đêm tối. Khẩu BÆ¡-rao-ninh còn bắn theo ba phát inh tai nữa. DÆ°á»›i chân tÆ°á»ng hầm, thằng cÆ°á»›p to đầu hấp hối, quằn quại nhÆ° con giun.
Pa-ven đỡ An-na dáºy. Chị chÆ°a hết kinh hoà ng, nhìn tên cÆ°á»›p già giãy giụa, còn chÆ°a tin hẳn là thoát nạn.
Pa-ven dìu An-na Ä‘i trong đêm tối, vá» phÃa phố, xa dần chá»— có ánh đèn. Hai ngÆ°á»i cùng chạy vá» phÃa nhà ga. Trên bá» cao của Ä‘Æ°á»ng sắt, gần Ä‘Æ°á»ng hầm, có ánh đèn Ä‘i tuần soi rối rÃt. Má»™t tiếng súng báo Ä‘á»™ng nổ ầm trên Ä‘Æ°á»ng sắt.
Khi hai ngÆ°á»i vỠđến nhà An-na thì gà nhà ai đã gáy sáng trên đồi Ba-ti-sep. An-na nằm dà i trên giÆ°á»ng. Pa-ven ngồi bên bà n. Anh hút thuốc, nhìn những vòng khói tá»a Ä‘ang bay lên trần nhà ... Thằng cÆ°á»›p vừa bị bắn chết là ngÆ°á»i thứ tÆ° anh đã giết trong Ä‘á»i.
Nói chung, trên Ä‘á»i nà y, có thể nà o có má»™t đức can đảm tuyệt đối, bao giá» cÅ©ng biểu hiện má»™t cách toà n vẹn không nhỉ? Nhá»› lại những cảm nghÄ© của mình trong việc xảy ra vừa qua, Pa-ven thú tháºt vá»›i mình là những phút đầu tiên, con mắt Ä‘en ngòm của nòng súng đã là m anh sợ hết hồn. Và anh đã bắn trượt hai bóng Ä‘en chạy trốn, có phải chỉ vì anh há»ng má»™t bên mắt, phải dùng tay trái bắn không? Không. Cách có và i bÆ°á»›c mà thôi, anh có thể bắn tin hÆ¡n nhiá»u. Thế mà lại bắn không trúng, tại anh đã cuống, đã hấp tấp, Ä‘iá»u đó chứng tá» tâm thần anh có phần nà o hốt hoảng.
Äèn để bà n chiếu lên đầu anh. An-na nhìn bạn, theo dõi từng nét cá» Ä‘á»™ng trên mặt. Thoạt trông, Pa- ven có vẻ bình tÄ©nh. Chỉ có nếp nhăn trên trán tá» ra anh Ä‘ang nghÄ© lung.
- Nghĩ gì thế Pa-ven?
Những ý nghÄ© của anh bị câu há»i Ä‘á»™t ngá»™t đánh bạt, bay Ä‘i đâu mất nhÆ° là n khói thuốc Ä‘ang tá»a ra khá»i ánh đèn. Anh trả lá»i theo ý nghÄ© đầu tiên nảy ra trong óc:
- Tôi phải tìm đến đồng chà chỉ huy đơn vị bảo vệ thà nh phố. Tôi phải báo cáo với đồng chà ấy mới được.
Anh cố nén mệt má»i, miá»…n cưỡng đứng dáºy.
An-na không chịu buông tay anh ngay; chị không muốn phải ở lại nhà má»™t mình. An-na tiá»…n Pa-ven ra cá»a, đứng nhìn theo mãi con ngÆ°á»i đối vá»›i mình từ nay thân quý và gần gÅ©i quá. Chá» cho đến khi Pa- ven đã Ä‘i khuất và o bóng tối, chị má»›i trở và o đóng cá»a lại.
Có Pa-ven đến gặp cho biết, cÆ¡ quan bảo vệ của Ä‘Æ°á»ng sắt má»›i hiểu .ra vụ giết ngÆ°á»i khó hiểu nà y. NgÆ°á»i ta nháºn ngay ra mặt tên bị giết là Phim-ca Sê-rếp, má»™t tên cÆ°á»›p Ä‘Æ°á»ng và giết ngÆ°á»i đã tái phạm nhiá»u lần mà các bá»™ pháºn Ä‘iá»u tra hình sá»± đã nhẵn mặt.
Ngà y hôm sau, ai cÅ©ng biết chuyện xảy ra ở Ä‘Æ°á»ng hầm.
Nhân đó mà có chuyện va chạm bất ngỠxảy ra giữa Pa-ven và Svê-tai-ép.
Giữa lúc cả xưởng Ä‘ang mải miết là m việc thì Svê- tai-ép bÆ°á»›c và o, gá»i Pa-ven ra ngoà i hà nh lang, kéo đến má»™t chá»— xa, có vẻ cảm Ä‘á»™ng lắm, lúc đó không biết bắt đầu câu chuyện thế nà o, cuối cùng há»i Pa-ven:
- Cáºu cho mình biết chuyện xảy ra đêm qua thế nà o?
- Cáºu biết cả rồi còn gì?
Svê-tai-ép nhún vai má»™t cách cáu kỉnh. NgÆ°á»i thợ Ä‘iện hiểu đâu là câu chuyện ở Ä‘Æ°á»ng hầm Ä‘á»™ng đến lòng Svê-tai-ép hÆ¡n ngÆ°á»i khác. Pa-ven không biết anh chà ng thợ rèn bá» ngoà i phá»›t lạnh nà y trong bụng rất cảm An-na. Äối vá»›i An-na, chẳng phải mình anh chà ng có thiện cảm, song cảm tình ở hắn ta phức tạp hÆ¡n ngÆ°á»i khác. Äược Ta-li-a vừa cho biết chuyện xảy ra đêm qua ở Ä‘Æ°á»ng hầm, Svê-tai-ép nghe xong, má»™t câu há»i là m hắn ta nhức óc. Hắn biết không thể nà o Ä‘em há»i trá»±c tiếp Pa-ven được; song hắn muốn biết rõ sá»± tháºt thế nà o. Hắn cÅ©ng cảm thấy lá» má» những Ä‘iá»u mình lo ngại đây có phần Ãch ká»· bần tiện; song lần nà y, trong cuá»™c đấu tranh của những tình cảm mâu thuẫn ở lòng hắn; bản năng thô bạo, bản năng thú váºt đã thắng mất rồi. Hắn bắt đầu nói vá»›i Pa-ven bằng giá»ng khà n khà n:
- Pa-ven nà y, câu chuyện mình há»i, cáºu đừng kế vá»›i ai. Cáºu hiểu mình muốn cáºu đừng nói vá»›i An-na, là m An-na nghÄ© ngợi. Mà cáºu cÅ©ng có thể tin là mình cÅ©ng không nói vá»›i ai hết. Mình Ä‘á» nghị cáºu cho mình biết, khi thằng cÆ°á»›p giữ chịt lấy cáºu thì mấy thằng kia có hiếp được An-na không?
Nói đến đoạn cuối của câu, Svê-tai-ép sượng mặt quá quay đi nhìn chỗ khác.
Pa-ven bắt đầu lá» má» hiểu Svê-tai-ép: "Nếu cáºu ta đối vá»›i An-na không có gì thì cáºu ta cÅ©ng. chẳng lo cuống cuồng nhÆ° thế. NhÆ°ng nếu cáºu ta yêu An-na thì...". Pa-ven thấy có Ä‘iá»u gì tổn thÆ°Æ¡ng đến An-na.
- Cáºu há»i thế là m gì?
Svê-tai-ép nói là nhÃ, chẳng hiểu nói gì cả, rồi thấy ngÆ°á»i ta đã Ä‘oán được bụng mình, hắn đâm cáu:
- Tại sao cáºu lại nói lảng Ä‘i nhÆ° thế? Tôi há»i cáºu để cáºu trả lá»i tôi. Cáºu lại Ä‘i há»i vặn lại tôi.
- Cáºu yêu An-na phải không?
Im lặng. Rồi Svê-tai-ép khó nhá»c dằn ra tiếng:
- Phải.
Pa-ven không nén được phẫn nộ, quay gót đi ra hiên, không thèm ngoái lại nhìn.
*
…Ô-cu-nhếp đứng quanh quẩn ở gần giÆ°á»ng bạn, lúng ta lúng túng hồi lâu rồi má»›i đến ngồi sát xuống mép giÆ°á»ng, để tay lên cuốn sách Pa-ven Ä‘ang Ä‘á»c.
- Pa-vÆ¡-lu-sa Æ¡i, cáºu có biết không, mình phải kể cáºu nghe chuyện nà y, cáºu biết chÆ°a nhỉ? Câu chuyện có vẻ vá»› vẩn mà lại chẳng vá»› vẩn tà nà o. Chuyện là ... giữa Ta-li-a La-gu-chi-na vá»›i mình. Cáºu hiểu, mình Æ°a cô ấy. - Ô-cu-nhếp, vẻ ngượng ngùng, Ä‘Æ°a tay gãi đầu nhÆ°ng không thấy bạn chế, đánh bạo nói nốt.
- Và Ta-li-a cÅ©ng thế. .. Chắc cáºu hiểu rồi. Mình chẳng phải kể nữa. Câu chuyện rõ rà ng chẳng phải soi đèn má»›i hiểu. Hôm qua, hai chúng mình bà n nhau, tÃnh xem duyên pháºn thế nà o, định láºp gia đình vá»›i nhau. Mình hai mÆ°Æ¡i hai tuổi, hai đứa cùng có quyá»n bầu cá» cả rồi. Mình định xây dá»±ng vá»›i Ta-li-a trên nguyên tắc bình đẳng. Cáºu nghÄ© thế nà o?
Pa-len suy nghĩ một lát.
- Cáºu bảo mình còn nghÄ© thế nà o nữa? Cáºu cÅ©ng nhÆ° Ta-li-a là bạn thân của mình. Bá»n chúng ta nhÆ° ngÆ°á»i ta nói là cùng má»™t dòng máu mủ. Các mặt lợi Ãch khác, ta cÅ©ng Ä‘á»u giống nhau cả. Vá»›i lại Ta-li-a là má»™t nữ thanh niên rất tốt... Rõ rà ng là nên lắm rồi.
Hôm sau, Pa-ven mang hòm xiểng sang vá»›i anh em ở táºp thể gần sở đầu máy. Và i ngà y sau ở nhà An-na có tổ chức má»™t tối vui, chẳng có rượu chè nháºu nhẹt gì, tháºt là má»™t buổi tối vui cá»™ng sản, để mừng cặp vợ chồng má»›i Ta-li-a La-gu-chi-na và Nhi-ca-lai á»-cu-nhếp. Má»™t buổi tối gợi lại những ká»· niệm xÆ°a và đá»c những quyển sách say mê nhất. NgÆ°á»i ta hát đồng ca vá»›i nhau, hát nhiá»u bà i và hát rất hay nữa. Những bà i ca chiến đấu vang bay Ä‘i xa. Äến khuya, Ca-chi-u-sa và Mua-ra mang Ä‘Ã n gió lại. Tiếng Ä‘Ã n trầm mượt và tiếng láy đệm thánh thót nhÆ° nhịp chuông bạc, vang âm khắp gian phòng. Tối hôm ấy, Pa-ven lại cầm lấy Ä‘Ã n chÆ¡i nhÆ° ngà y nà o. Và đến khi chà ng gấu Pan-cÆ¡-ra-tốp lại xông ra nhảy nữa là điá»u mà má»i ngÆ°á»i lạ nhất thì Pa-ven bốc hẳn; Ä‘Ã n gió của anh lại nhÆ° xÆ°a, dốc hết nhiệt tình:
Nà y kìa, Ä‘Æ°á»ng phố, Ä‘Æ°á»ng phố vá»›i bao ánh sáng!
Thằng chó đểu Äê-ni-kin Ä‘ang giáºn Ä‘iên ngÆ°á»i!
Ở Xi-bê-ri Ủy ban đặc biệt chống phản cách mạng!
Äã Ä‘áºp chết tan tà nh bá»n Côn-sắc, Ha! Ha !...
Äà n gió ca ngợi dÄ© vãng, những năm rá»±c ánh lá»a và tình bạn ngà y nay, ca ngợi đấu tranh và lòng yêu Ä‘á»i. NhÆ°ng khi Vô-lÆ°n-xép đỡ lấy Ä‘Ã n chÆ¡i bà i "Ô nà y! Quả táo !"...hết sức vui nhá»™n của những ngÆ°á»i thủy thủ thì chỉ có Pa-ven nhảy, là m Ä‘iệu vÅ© say sÆ°a đến Ä‘iên cuồng ấy ! Bị Ä‘iệu nhạc hầm háºp sôi nổi lôi cuốn Pa-ven đã nhảy cuá»™c nhảy thứ ba và cÅ©ng là cuá»™c nhảy cuối cùng trong Ä‘á»i anh.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 09:08 PM.
|
19-06-2008, 10:32 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 4
Biên giá»›i là hai cá»™t biểu. Hai cá»™t biểu đối diện nhau, im lặng và thù địch, là hiện thân của hai thế giá»›i. Má»™t chiếc là m bằng thân cây bà o nhẵn, trÆ¡n tru, sÆ¡n vằn Ä‘en trắng nhÆ° chòi canh của cảnh sát. Con diá»u hâu má»™t đầu bằng gá»— đóng chắc bằng Ä‘inh to tÆ°á»›ng và o đỉnh cá»™t. Con diá»u hâu xù lông cánh, móng nhÆ° bÃu lấy cá»™t sÆ¡n vằn, má» cong vênh vểnh ra đằng trÆ°á»›c, mắt cà u cạu nhìn cái biển sắt trÆ°á»›c mặt. Cách sáu bÆ°á»›c chân là chiếc cá»™t khác, tròn trÄ©nh, bằng gá»— sên để má»™c, chôn tháºt sâu xuống đất. Trên cá»™t có má»™t tấm biển bằng sắt mang hình búa liá»m. Hai cá»™t biển Ä‘á»u trồng trên má»™t dải đất bằng, thế mà giữa hai thế giá»›i đó là má»™t vá»±c sâu thăm thẳm. NgÆ°á»i nà o liá»u mạng má»›i dám vượt qua sáu bÆ°á»›c chân đó.
Biên giới là đây.
Trên má»™t khoảng dà i hà ng ngà n cây số, từ Hắc Hải chạy đến cá»±c Bắc, cho đến táºn đại dÆ°Æ¡ng băng giá dá»±ng lên cả má»™t dãy cá»™t biển sừng sững, không Ä‘á»™ng. Những ngÆ°á»i lÃnh gác không biết nói ấy, mang trên những tấm má»™c bằng sắt huy hiệu vÄ© đại của lao Ä‘á»™ng, đứng canh phòng cho các nÆ°á»›c Cá»™ng hòa Xô-viết xã há»™i chủ nghÄ©a. Chiếc cá»™t biển đầu gắn con diá»u xòe cánh ấy đánh dấu biên giá»›i giữa hai Nhà nÆ°á»›c U-cÆ¡-ren Xô-viết và nÆ°á»›c Ba Lan của bá»n địa chủ quý tá»™c. Thôn Bê-rê-dÆ¡-đốp nhá» xÃu khuất và o rừng sâu. Cách thôn đó mÆ°á»i cây số là biên giá»›i. Chá»— ấy giáp mặt vá»›i thôn Cô-rê-xÆ¡ bé nhá» của Ba Lan. Giữa khoảng thôn XÆ°-la-vút và thôn A-na-pô- li là khu đóng quân của tiểu Ä‘oà n biên phòng X.
Hà ng cột biển nối tiếp nhau chạy ngang cánh đồng phủ tuyết, xuyên qua các ngả rừng, đổ xuống các vực nước, rồi lại bò lên các gò cao, nhấp nhô trên các đồi núi và khi tới một con sông thì từ trên bỠcao, hà ng cột đưa mắt dò xét nhìn xuống dải đồng bằng tuyết phủ trắng xóa bên kia của nước ngoà i.
Trá»i lạnh cóng, nÆ°á»›c đóng băng. Tuyết vỡ tan kêu răng rắc dÆ°á»›i gót ủng lông cừu. TrÆ°á»›c cá»™t biển mang hình búa liá»m nổi báºt lên bóng ngÆ°á»i Ä‘á»™i mÅ© chiến đấu kiểu dÅ©ng sÄ©, vá»›i bÆ°á»›c Ä‘i chắc nịch, Ä‘ang Ä‘i tuần trong khu vá»±c mình. NgÆ°á»i Vệ quân Ä‘á» tầm vóc cao lá»›n ấy mặc áo ca-pốt xám, ren cổ xanh, chân Ä‘i ủng dạ. Ngoà i chiếc áo ca-pốt lại khoác thêm má»™t chiếc áo tÆ¡i cao cổ rá»™ng bằng da cừu, đầu Ä‘á»™i má»™t chiếc mÅ© dạ ấm áp. Anh mang bao tay bằng da cừu. Cái áo tÆ¡i dà i chấm gót dù bão tuyết dữ dá»™i đến đâu cÅ©ng giữ được cho ngÆ°á»i ấm. Khẩu súng trÆ°á»ng khoác vai đè lên áo tÆ¡i. Anh Vệ quân Ä‘á» khoái trá hút khói thuốc má»™c, Ä‘i theo lối mòn, áo dà i quét tuyết. Trên biên cÆ°Æ¡ng Xô-viết, giữa đồng quang, các chiến sÄ© biên phòng đứng ngÆ°á»i ná» cách ngÆ°á»i kia má»™t cây số để mắt vừa nhìn thấy nhau. Bên phÃa Ba Lan, má»—i cây số có hai lÃnh đứng.
Äi ngược lại phÃa anh Vệ quân Ä‘á» là má»™t ngÆ°á»i lÃnh Ba Lan cÅ©ng Ä‘ang Ä‘i tuần bên địa pháºn mình. NgÆ°á»i lÃnh Ba Lan mang đôi già y cao cổ thô kệch, mặc quần áo xanh ngả xám, ngoà i khoác áo ca-pốt có hai hà ng khuy lấp lánh. Trên đầu Ä‘á»™i mÅ© "liên bang†mang huy hiệu diá»u hâu trắng;( Má»™t thứ mÅ© của dân tá»™c Ba Lan gá»i là "Konfédératka" mà những ngÆ°á»i cách mạng thá»i cách mạng liên minh ở Ba Lan năm 1768 đã dùng. Vá» sau bá»n phản Ä‘á»™ng Ba Lan cÅ©ng dùng mÅ© nà y cho quân lÃnh để che giấu những đã tâm phản cách mạng của chúng. ) trên ngù dạ ở cầu vai cÅ©ng diá»u hâu, trên nẹp cổ áo cÅ©ng diá»u hâu. NhÆ°ng ngần ấy con diá»u hâu cÅ©ng không là m cho ngÆ°á»i lÃnh thấy ấm hÆ¡n. Rét cóng là m anh ta buốt thấu xÆ°Æ¡ng. Anh ta lấy tay xát hai tai đã tê cóng, vừa Ä‘i vừa Ä‘áºp đế già y và o nhau, hai bà n tay mang găng má»ng cÅ©ng bị tê cóng. Không má»™t phút nà o anh ta có thể dừng chân được, dừng lại thì giá rét nhÆ° khóa lấy chân tay. Vì thế, lúc nà o anh ta cÅ©ng cứ bÆ°á»›c, đôi lúc lại chạy nhÆ° ngá»±a phi nÆ°á»›c kiệu. Khi hai ngÆ°á»i lÃnh biên phòng đã Ä‘i gần nhau, ngÆ°á»i lÃnh Ba Lan quay lại và đi song song vá»›i đồng chà Vệ quân Ä‘á».
Hai bên biên giá»›i không được nói chuyện vá»›i nhau. NhÆ°ng khi mà chung quanh vắng tanh vắng ngắt, cách má»™t cây số má»›i có bóng ngÆ°á»i, thì ai biết được hai ngÆ°á»i lÃnh nà y im lặng mà đi hay Ä‘ang vi phạm luáºt lệ quốc tế?
NgÆ°á»i lÃnh Ba Lan thèm hút thuốc, nhÆ°ng lại bá» quên bao diêm ở trại. Äang lúc ấy, gió cứ cố tình tạt cái mùi thuốc lá má»™c quyến rÅ© từ phÃa Xô-viết sang má»›i hại chứ! NgÆ°á»i lÃnh Ba Lan ngừng tay xát tai tê buốt của mình và quay nhìn ra đằng sau: vì đôi khi có Ä‘á»™i ba tui, thÆ°á»ng do tên Ä‘á»™i dẫn Ä‘i, có lúc do chÃnh tên quan hai dẫn Ä‘i nữa, từ trên má»™t đỉnh núi cao nà o đó nhô ra bất ngá», để kiểm soát các trạm gác. NhÆ°ng lần nà y chung quanh không má»™t bóng ngÆ°á»i. Tuyết óng ánh sáng dÆ°á»›i ánh nắng. Trên trá»i không má»™t bông tuyết rÆ¡i.
- Äồng chà ơi, cho tôi xin que diêm. - Anh ta là ngÆ°á»i đầu tiên vi phạm Ä‘iá»u luáºt quốc tế ác hại. Anh ta hất ra sau lÆ°ng khẩu súng trÆ°á»ng kiểu bắn được mấy phát liá»n của Pháp, đầu có lắp lưỡi lê con kiếm, tay anh ta lóng cóng vất vả lắm má»›i móc trong túi áo ca-pốt ra được gói thuốc lá rẻ tiá»n.
Äồng chà Vệ quân Ä‘á» nghe rõ lá»i khẩn cầu của anh lÃnh Ba Lan. Song Ä‘iá»u lệnh quân sá»± trong công tác biên phòng ngăn cấm chiến sÄ© không được bắt chuyện vá»›i ngÆ°á»i bên kia biên giá»›i. HÆ¡n nữa, đồng chà không hoà n toà n hiểu hết những tiếng Ba Lan của anh lÃnh kia. Cho nên đồng chà lại tiếp tục Ä‘i, đặt mạnh chân xỠủng lông cừu êm ấm lên lá»›p tuyết vỡ kêu lạo xạo.
- Äồng chà bôn-sê-vÃch Æ¡i, cho tôi xin tà lá»a hút thuốc, ném cho tôi mượn bao diêm. - Lần nà y ngÆ°á»i lÃnh Ba Lan nói tiếng Nga.
NgÆ°á»i Vệ quân Ä‘á» nhìn anh ta chăm chú. "Hình nhÆ° giá rét là m cho "pan" buốt thấu gan rồi. Gá»i là anh lÃnh tÆ° sản mà đá»i anh ta tháºt cá»±c nhÆ° con chó. Rét cóng thế nà y mà bá»n chúng bắt anh ta ra đây, chỉ cho được manh áo ca-pốt nhá» xÃu thổ tả. Äấy, anh ta nhảy cẫng lên nhÆ° thá», và không có thuốc thì nhảy thế cÅ©ng chẳng ấm được". Äồng chà Vệ quân Ä‘á» không quay đầu lại, ném sang bên kia bao diêm. Anh lÃnh Ba Lan bắt ngay lấy và đánh luôn mấy que, mãi má»›i châm được thuốc. Bao diêm lại theo Ä‘Æ°á»ng cÅ© ném trả lại qua biên giá»›i. Lúc đó đến lượt anh Vệ quân Ä‘á» vô tình phạm luáºt.
- Giữ lấy mà dùng, tôi còn bao khác.
Nhưng từ bên kia biên giới có tiếng đáp lại.
- Thôi, xin cảm ơn. Tôi mà cầm cái bao diêm nà y thì ăn hai năm tù mất.
Äồng chà Hồng quân nhìn bao diêm. Trên nhãn bao vẽ má»™t chiếc máy bay. Ở chá»— đáng lẽ vẽ cánh quạt lại vẽ má»™t quả đấm khá»e có Ä‘á» chữ "Tối háºu thÆ°â€. Anh nghÄ© thầm: "Ừ, mà phải, của nà y không hợp vá»›i há»" .
NgÆ°á»i lÃnh Ba Lan vẫn tiếp tục Ä‘i song song má»™t chiá»u vá»›i đồng chà Hồng quân. Vì Ä‘i má»™t mình giữa đồng không mông quạnh, chẳng có má»™t bóng ngÆ°á»i, anh lÃnh Ba Lan đó cÅ©ng thấy buồn.
*
Äôi yên nghiến kÄ©u kịp nhịp nhà ng, hai con ngá»±a chạy nÆ°á»›c kiệu Ä‘á»u và vững. Lông quanh mÅ©i con ngá»±a giống Ä‘en nhánh dÃnh nÆ°á»›c đông lại: mÅ©i nó thở ra thà nh lá»›p hÆ¡i trắng tan và o không khÃ. Con ngá»±a cái lang trắng mà ngÆ°á»i tiểu Ä‘oà n trưởng cưỡi có má»™t dáng Ä‘i đẹp, nó nhằn nhằn dây cÆ°Æ¡ng, cúi cái cổ thon thon xuống thà nh má»™t Ä‘Æ°á»ng vòng cung. Hai ngÆ°á»i Ä‘i ngá»±a Ä‘á»u mặc áo ca-pốt xám, thắt dây lÆ°ng to bản, ở má»—i ống tay có ba gạch vuông Ä‘á», nhÆ°ng ngÆ°á»i tiểu Ä‘oà n trưởng Ga-vÆ¡-ri-lốp thì mang lon xanh và ngÆ°á»i đồng hà nh của anh ta thì mang lon Ä‘á». Ga- vÆ¡-ri-lốp là chiến sÄ© biên phòng. Các trạm của tiểu Ä‘oà n do anh chỉ huy đóng rải ra trên má»™t khoảng dà i bảy mÆ°Æ¡i cây số. Ở đây, anh là "chủ nhân". NgÆ°á»i bạn cùng Ä‘i vá»›i anh là khách từ Bê-rê-dÆ¡-đốp đến, đấy là chÃnh ủy tiểu Ä‘oà n tổng huấn luyện quân sá»± tên là Pa-ven Ca-rÆ¡-sa-ghin.
Äêm ấy có tuyết rÆ¡i. Tuyết má»m mại, mịn mà ng phủ lấy mặt đất; chÆ°a có má»™t móng ngá»±a, má»™t vết chân ngÆ°á»i chạm tá»›i lá»›p tuyết trắng xóa. Hai ngÆ°á»i từ trong rừng cây Ä‘i ngá»±a ra bất thình lình phi nÆ°á»›c kiệu trên cánh đồng. Äá»™ bốn mÆ°Æ¡i thÆ°á»›c lại có hai cá»™t biển.
- PÆ¡-ru... u...!
Ga-vÆ¡-ri-lốp ghì riết cÆ°Æ¡ng ngá»±a. Pa-ven quay ngoắt con hắc mã lại để biết tại sao bạn mình dừng ngá»±a. Ga-vÆ¡-ri-lốp từ yên ngá»±a rÆ°á»›n ngÆ°á»i ra cúi xuống, nhìn chăm chú má»™t vết lạ lùng kéo dà i trên tuyết, trông hình nhÆ° có ai lăn bánh xe nhá» qua. Có má»™t con thú ranh mãnh nà o đã qua đây, chân nó bÆ°á»›c chồng lên nhau, vẽ lên thà nh má»™t Ä‘Æ°á»ng mắt xÃch rất tinh khôn để đánh lạc dấu vết. Khó mà biết được dấu chân con váºt Ä‘i từ đâu, nhÆ°ng đồng chà tiểu Ä‘oà n trưởng dừng ngá»±a lại không phải vì vết chân con thú ấy. Cách hai bÆ°á»›c nữa, lá»›p dấu chân hình mắt xÃch lấm chấm tuyết phủ ấy lại có những dấu chân khác nữa. Có má»™t ngÆ°á»i đã qua đây. Hắn không là m rối dấu chân mà đi thẳng vá» phÃa rừng. Xem dấu chân thì thấy rõ là ngÆ°á»i đó từ phÃa Ba Lan sang.. Äồng chà tiểu Ä‘oà n trưởng thúc ngá»±a theo dấu chân trên tuyết Ä‘i lại phÃa con Ä‘Æ°á»ng vẫn Ä‘i tuần. Bên phÃa Ba Lan, dấu chân ngÆ°á»i Ä‘i xa có đến mÆ°Æ¡i thÆ°á»›c nữa.
Tiểu đoà n trưởng cà u nhà u:
- Äêm qua có kẻ vượt biên giá»›i. Lại má»™t lần nữa, trung Ä‘á»™i ba đã để lá»t, váºy mà trong báo cáo sáng nay không nói gì hết ! LÆ¡ mÆ¡ tháºt.
Ga-vơ-ri-lốp có bộ ria đã hoa râm, hơi thở đông lại là m bạc bộ ria ấy và bộ ria bám và o là n môi trên, trông rất nghiêm.
Có hai bóng ngÆ°á»i Ä‘i lại phÃa tiểu Ä‘oà n trưởng và chÃnh ủy. Má»™t bóng ngÆ°á»i bé nhá» Ä‘en ngòm, có Ä‘eo lưỡi lê Pháp ánh nắng sáng loáng; còn bóng kia thì to lá»›n báºn áo tÆ¡i da cừu và ng. Con ngá»±a cái mà u lang trắng bị thúc rảo bÆ°á»›c chạy và hai ngÆ°á»i Ä‘i ngá»±a chẳng mấy chốc đã đến gần hai bóng ngÆ°á»i kia. NgÆ°á»i lÃnh Hồng quân sá»a lại dây Ä‘eo súng trên vai và nhổ mẩu thuốc lá đã hút tà n xuống bãi tuyết.
- Chà o đồng chÃ! Thế nà o, khu vá»±c đồng chà ở đây ra sao? - Anh lÃnh Hồng quân to cao đến ná»—i tiểu Ä‘oà n trưởng hầu nhÆ° không phải cúi xuống khi giÆ¡ tay bắt. Anh chiến sÄ© to lá»›n vá»™i rút găng tay ra. Tiểu Ä‘oà n trưởng bắt tay anh.
NgÆ°á»i lÃnh Ba Lan từ xa theo dõi cảnh tượng đó. Hai sÄ© quan Hồng quân bắt tay ngÆ°á»i lÃnh nhÆ° những ngÆ°á»i bạn rất hẩu vá»›i nhau. Trong nháy mắt, anh lÃnh Ba Lan bá»—ng nảy ra mong Æ°á»›c: giá mình cÅ©ng được bắt tay lão quan tÆ° Giắc-rếp-ski của mình nhÆ° thế nhỉ ! Và mÆ¡ tưởng hão huyá»n ấy Ä‘á»™t nhiên là m cho anh quay mặt Ä‘i.
Anh lÃnh Hồng quân báo cáo:
- Báo cáo đồng chà tiểu Ä‘oà n trưởng, tôi vừa má»›i ra nháºn gác.
- Äồng chà đã thấy dấu chân ngÆ°á»i đằng kia chÆ°a?
- Báo cáo chưa thấy.
-Thế đêm qua ai gác từ hai giỠđến sáu gi�
- Báo cáo đồng chà tiểu đoà n trưởng, lúc ấy Xu- rô-ten-cô gác.
- Thôi được! Äồng chà nhìn cho kỹ nhá»›.
Và lúc sắp Ä‘i tiểu Ä‘oà n trưởng giá»ng nghiêm nghị dặn trÆ°á»›c:
- Äồng chà đừng có Ä‘i Ä‘i lại lại nhiá»u vá»›i bá»n đó nhá»›.
Khi đôi ngá»±a đã phi nÆ°á»›c kiệu dá»c con Ä‘Æ°á»ng rá»™ng chạy dà i từ biên giá»›i vá» thôn Bê-rê-dÆ¡-đốp, tiểu Ä‘oà n trưởng kể chuyện:
- Ở biên giá»›i phải tỉnh mắt má»›i được. SÆ¡ ý má»™t phút là có khi ân háºn cay ngÆ°á»i. Chúng tôi ở đây là m việc là phải chịu mất ngủ. Ban ngà y ban mặt, chúng vượt biên giá»›i còn khó chứ ban đêm thì mình phải thÃnh tai má»›i được. Äồng chà Pa-ven ạ, đồng chà nghÄ© mà xem. Ở khu vá»±c của tôi, có bốn thôn bị cắt là m hai (Hồi nà y có nhiá»u thôn ở biên giá»›i Liên Xô- Ba Lan bị cắt là m đôi. Liên Xô má»™t ná»a, Ba Lan má»™t ná»a) cho nên rất nhiá»u khó khăn. Äặt bao nhiêu trạm gác cÅ©ng chẳng ăn thua gì. Cứ há»… có đám cÆ°á»›i hay có việc vui mừng gì là bà con phÃa bên kia lại kéo sang. Không có cách nà o khác nữa: nhà bên nà y bên kia chỉ cách nhau có hai chục bÆ°á»›c, con sông con thì con gà cÅ©ng lá»™i qua được. Thêm và o đấy cái nạn buôn láºu. Hà ng buôn láºu lặt vặt thôi, quả nhÆ° thế. Má»™t mụ Ä‘Ã n bà mang sang được chừng và i chai rượu Ba Lan 40 Ä‘á»™ chẳng hạn. NhÆ°ng cÅ©ng không Ãt những tên buôn láºu lá»›n có vốn rất to. Äồng chà có biết bá»n Ba Lan là m gì không? Trong tất cả các thôn biên thùy, chúng Ä‘á»u mở cá»a hà ng bách hóa lá»›n: ai muốn mua gì cÅ©ng có. Tất nhiên, chúng là m thế chẳng phải vì nông dân nghèo khổ bên nÆ°á»›c chúng nó đâu.
Pa-ven chăm chú nghe ngÆ°á»i tiểu Ä‘oà n trưởng. Cuá»™c sống của những chiến sÄ© biên phòng tháºt là má»™t công tác quân báo thÆ°á»ng xuyên.
- Äồng chà Ga-vÆ¡-ri-lốp nà y, việc đó chỉ là buôn láºu hay còn là thế nà o nữa?
Tiểu Ä‘oà n trưởng, không cÆ°á»i nữa, đáp lại:
- Cái hóc là ở chỗ ấy đấy.
Bê-rê-dÆ¡-đốp là má»™t thôn bé nhá» trong tỉnh, xÆ°a kia là khu cÆ° trú của ngÆ°á»i Do-thái. Hai ba trăm nóc nhà dá»±ng lên lá»™n xá»™n chẳng ra sao. Má»™t bãi đất to há»p chợ, giữa bãi là và i chục cá»a hà ng tạp hóa. Bãi đất bẩn thỉu, phủ đầy phân rác. Những nóc nhà nhá» của nông dân nhÆ° má»™t cái dây lÆ°ng đánh Ä‘ai lấy thôn nà y. Ở giữa khu ngÆ°á»i Do-thái ở, dá»c Ä‘Æ°á»ng Ä‘i đến lò lợn, có má»™t cái nhà thá» Do-thái. Tòa nhà cÅ© kỹ trông tháºt ảm đạm. Tháºt ra, và o các ngà y thứ bảy thì nhà thá» nà y không phải than phiá»n là vắng vẻ đâu: ngÆ°á»i Ä‘i lá»… đến đông cháºt. NhÆ°ng cÅ©ng chẳng được nhÆ° ngà y trÆ°á»›c và cuá»™c Ä‘á»i của ông thầy tu "ráp-banhâ€( tên gá»i thầy tu của đạo Do-thái) không được nhÆ° ý ông mong muốn nữa. Nhất định là đã có chuyện gì rất tệ xảy ra và o năm 1917, vì ngay cả ở đây, là nÆ¡i hẻo lánh mà bá»n thanh niên nhìn thầy "ráp-banh" không còn cung kÃnh cho phải đạo nữa. Tháºt ra thì những ngÆ°á»i già vẫn kiêng những món ăn Chúa cấm, nhÆ°ng đã có biết bao gã trai hÆ° há»ng ăn thứ xúc-xÃch lợn mà Chúa đã từng nguyá»n rủa. Chỉ nghÄ© đến không thôi cÅ©ng đã đủ thấy tởm! Thầy tu Bô-rúc hầm hầm giáºn dữ, lấy chân đá con lợn sá» Ä‘ang rúc mõm và o đống rác kiếm ăn. Phải, thầy chẳng Æ°a gì việc thôn Bê-rê-dÆ¡-đốp trở thà nh má»™t trung tâm của quáºn nà y má»™t tà nà o. Má»™t lÅ© cá»™ng sản không hiểu từ đâu kéo đến, bà y đặt ra lắm trò Ä‘á»i và má»—i ngà y má»™t đẻ ra thêm nhiá»u chuyện khó chịu. Hôm qua, má»™t thầy ráp-banh đã từng thấy ở cổng biệt thá»± cÅ© của lão cố đạo má»™t cái biển má»›i: "Äoà n thanh niên cá»™ng sản U-cÆ¡-ren, Ban chấp hà nh quáºn Ä‘oà n Bê-rê-dÆ¡-đốp".
Cái biển ấy chẳng phải Ä‘iá»m là nh. Lão thầy tu Ä‘ang mải suy nghÄ© thì mắt chạm ngay và o tá» yết thị nhá» dán ở cá»a nhà thá» của lão.
"Hôm nay, tại câu lạc bá»™, có cuá»™c há»p của thanh niên lao Ä‘á»™ng. Li-xi-xÆ°n, chủ tịch Ban chấp hà nh và Ca-rÆ¡-sa-ghin, quyá»n bà thÆ° quáºn Ä‘oà n thanh niên, sẽ Ä‘á»c báo cáo. Sau cuá»™c há»p sẽ có hòa nhạc của há»c sinh trÆ°á»ng chÃn năm".
Lão thầy tu Do-thái giáºn dữ xé tá» giấy:
- Äã bắt đầu giở trò!
Cái khu vÆ°á»n rá»™ng của lão cố đạo ôm lấy hai bên nhà thá» nhá» thôn nà y. Trong vÆ°á»n có má»™t tòa nhà cổ rất lá»›n. HÆ¡i mốc xông lên trong những gian phòng vắng vẻ, chán ngắt, nÆ¡i nà y trÆ°á»›c kia là chá»— ở của lão cố đạo từ lâu đã chán ghét nhau, cả hai cùng già khá»m và tẻ lạnh nhÆ° cái nhà váºy. NhÆ°ng từ khi có những ngÆ°á»i chủ má»›i đến ở thì vẻ tẻ lạnh biến Ä‘i ngay. Trong phòng khách, chá»— trÆ°á»›c kia chủ cÅ© chỉ tiếp khách và o những dịp lá»… lá»›n, bây giá» lúc nà o cÅ©ng đông ngÆ°á»i. Nhà lão cố đạo đã trở thà nh trụ sở của Äảng ủy Bê-rê-dÆ¡-đốp. Trên cánh cá»a má»™t phòng nhá» phÃa bên phải lối và o, có mấy chữ viết bằng phấn: "Quáºn Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản". Tại đây, ngà y nà o Pa-ven cÅ©ng đến là m việc má»™t buổi. Anh vừa là m chÃnh ủy của tiểu Ä‘oà n tổng huấn luyện quân sá»± thứ hai, vừa kiêm bà thÆ° của quáºn Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản vừa má»›i thà nh láºp.
Kể từ buổi tối các anh chị em liên hoan ở nhà An- na đến nay đã tám tháng trôi qua. Thế mà Pa-ven có cảm tưởng như chỉ mới hôm qua. Anh gạt chồng tà i liệu sang bên, ngả lưng ra ghế bà nh, nghĩ ngợi...
Äêm đã khuya. Trụ sở Äảng ủy không còn ai. Im ắng, tịch mịch. Äồng chà Tô-rô-phi-mốp, bà thÆ° quáºn Äảng ủy, là ngÆ°á»i ở lại sau cùng cÅ©ng vừa Ä‘i khá»i. Và bây giá» Pa-ven má»™t mình ở lại nhà . NÆ°á»›c đóng băng vẽ lên cá»a kÃnh những nét chạm trổ muôn hình muôn vẻ. Trên bà n má»™t ngá»n đèn dầu, lò sưởi tá»a hÆ¡i nóng ấm. Pa-ven nhá»› lại những chuyện xảy ra cách đây không lâu. . . Tháng Tám, tổ chức ở nhà máy đã phái anh Ä‘i phụ trách thanh niên trong "chuyến tà u sá»a chữa" đến E-ca-chê-ri-nô-sláp. Suốt cả mùa thu, má»™t trăm rưởi thợ đã Ä‘i từ ga nà y đến ga kia, dá»n dẹp vết tÃch chiến tranh và tà n phá, thu vén những toa tà u bị cháy, bị đổ nát. Chuyến tà u Ä‘i từ Xi-nhen- nhi-cốp đến Pô-lốc. Vùng nà y chÃnh là đất xÆ°ng hùng xÆ°ng bá trÆ°á»›c kia của tên phỉ Ma-khÆ¡-nô, cho nên má»—i bÆ°á»›c Ä‘á»u gặp dấu vết phá hoại và giết chóc. Ở Gu-lay Pô-lê, mất má»™t tuần lá»… để sá»a chữa kho nÆ°á»›c, đặt những mảnh tôn và o lòng thùng nÆ°á»›c đã bị mìn là m thủng đáy. Pa-ven vốn là thợ Ä‘iện nên không thuá»™c nghá» và không am hiểu kỹ thuáºt và những khó khăn của nghá» thợ nguá»™i, váºy mà bà n tay anh vá»›i cái lắc-lê đã vặn đến mấy nghìn Ä‘inh ốc gỉ sét.
Cuối mùa thu, chuyến tà u lại trở vá» nhà máy. Nhà máy lại nháºn má»™t trăm rưởi đôi tay thợ...
NgÆ°á»i ta thấy ngÆ°á»i thợ Ä‘iện Pa-ven năng đến nhà An-na hÆ¡n. Trên trán anh, nếp nhăn đã biến Ä‘i và lại hay nghe thấy những tiếng cÆ°á»i lôi cuốn của anh vang lên.
Bạn bè dá»± các nhóm há»c táºp lại được nghe Pa-ven kể chuyện những năm đấu
tranh qua đã lâu rồi. Anh kể vá» nÆ°á»›c Nga xÆ°a kia xÆ¡ xác, tả tÆ¡i, thân nô lệ mà lòng bất khuất, nÆ°á»›c Nga đã từng vÆ°Æ¡n lên láºt đổ con ác quá»· Nga hoà ng. Anh kể vá» những cuá»™c khởi nghÄ©a của Stê-pan Ra-din và Pu-ga-sốp.
( Stê-pan Ra-din, ngÆ°á»i anh hùng Cô-dắc sông Äông đã lãnh đạo cuá»™c khởi nghÄ©a lá»›n chống phong kiến của nông dân và dân tá»™c Cô-dắc chống lại Nga hoà ng, từ năm 1667 đến năm 1671.
E-mê-liên Pu-ga-sốp, nhà lãnh đạo một cuộc khởi nghĩa rất lớn có phạm vi toà n quốc chống phong kiến của nông dân Cô-dắc nước Nga và o thế kỷ 18.)
Má»™t buổi tối, anh em thanh niên đến há»p ở nhà An-na, ngÆ°á»i thợ Ä‘iện Pa-ven hôm đó Ä‘á»™t nhiên bá» má»™t thói quen có hại, mắc từ lâu. Anh quen hút thuốc, gần nhÆ° từ bé đã hút, thế mà tuyên bố bằng má»™t giá»ng quả quyết, dứt khoát rằng:
- Tôi không hút thuốc nữa.
Chuyện ấy xảy ra Ä‘á»™t ngá»™t. Äang nói chuyện có má»™t ngÆ°á»i nêu lên thói quen là bản năng thứ hai của con ngÆ°á»i, do đó, gây ra tranh luáºn; ngÆ°á»i đó lấy táºt nghiện thuốc lá ra là m và dụ. à kiến bất đồng. Anh thợ Ä‘iện Pa-ven không tham gia và o cuá»™c tranh luáºn. NhÆ°ng Ta-li-a kéo Pa-ven và o, bắt nói. Anh nói Ä‘iá»u mình nghÄ©:
- ChÃnh con ngÆ°á»i chỉ huy thói quen của mình, chứ không phải thói quen chỉ huy con ngÆ°á»i. Nếu không thế thì con ngÆ°á»i ta sẽ Ä‘i đến đâu?
Svê-tai-ép từ góc anh ta ngồi, nói to ra:
- Nói thế nghe thì kêu lắm. Pa-ven vẫn thÃch cái lối nói nhÆ° thế. NhÆ°ng nếu Ä‘em bắc cân lá»i nói và việc là m thì thấy gì? Bản thân Pa-ven có hút không? Có hút. Pa-ven có biết hút thuốc lá có hại không? Có biết. NhÆ°ng bá» thuốc thì muá»™n rồi. Cáºu ta không có gan bá». Gần đây, Pa-ven lại má»›i khởi xÆ°á»›ng ra má»™t "phong trà o văn hóa" trong các nhóm há»c táºp đấy. - Và Svê-tai-ép đổi giá»ng, há»i có vẻ chế nhạo: - Hãy để cho Pa-ven trả lá»i chúng ta: Pa-ven có còn văng tục nữa không? Ai biết Pa-ven cÅ©ng Ä‘á»u phải nói: cáºu ấy đã Ãt chá»i tục, nhÆ°ng đã chá»i thì lại chá»i rất tệ. Nghá» Ä‘á»i, thuyết pháp ngÆ°á»i ta vẫn dá»… hÆ¡n là tá»± mình là m thánh.
Gian phòng trở nên im lặng. Giá»ng đả kÃch của Svê tai-ép là m cho má»i ngÆ°á»i cảm thấy khó chịu. NgÆ°á»i thợ Ä‘iện Pa-ven không trả lá»i ngay. Anh từ từ rút Ä‘iếu thuốc Ä‘ang ngáºm ở miệng ra, vò nát Ä‘iếu thuốc và nói, giá»ng vẫn nhÆ° thÆ°á»ng:
- Tôi không hút thuốc nữa.
Im lặng một lát, anh nói thêm:
- Tôi là m thế trÆ°á»›c hết là Ãch cho tôi và đồng thá»i cÅ©ng Ãch phần nà o cho Svê-tai-ép. Kẻ nà o không bỠđược táºt xấu của mình thì kẻ đó chẳng đáng má»™t đồng kẽm. Tôi còn táºt chá»i tục nữa. Tôi vẫn chÆ°a hoà n toà n thắng hẳn được cái thói nhục nhã ấy. NhÆ°ng ngay Svê-tai-ép cÅ©ng nháºn rằng Ãt nghe thấy tôi chá»i tục nữa. Văng ra má»™t lá»i nói tục còn dá»… hÆ¡n châm má»™t Ä‘iếu thuốc hút. Vì váºy cho nên ngay bây giá», tôi chÆ°a dám nói là đã bá» hẳn được chá»i tục. NhÆ°ng rồi tôi sẽ bỠđược, chắc chắn là nhÆ° váºy.
*
Bước và o mùa đông, gỗ trôi vỠngáng lấy cả dòng sông. Cơn nước lũ mùa thu đã xô vỡ hết các bè củi và củi gỗ cứ thế bị nước cuốn trôi vỠxuôi. Khu Xô- lô-men-ca lại tung thanh niên đi cứu lấy của rừng.
Pa-ven không muốn rá»›t lại sau anh em, nên giấu không cho anh em biết là mình đã bị cảm mạo nặng. Và má»™t tuần sau, khi trên các bến sông, củi gá»— vá»›t lên đã chất đống cao nhÆ° núi thì nÆ°á»›c lạnh buốt và khà ẩm mùa thu đã là m thức tỉnh kẻ thù lâu nay còn ngủ im trong máu Pa-ven: anh bị sốt, nóng nhÆ° than, nằm liệt giÆ°á»ng. Trong hai tuần lá»…, cÆ¡ thể anh bị bệnh tê thấp ác tÃnh già y vò và khi ra bệnh viện, anh đứng chÆ°a vững, là m việc cứ phải ngồi buông hai chân trên bà n thợ nhÆ° "cưỡi ngá»±a". Äốc công nhìn anh chán ngán lắc đầu. Mấy ngà y sau, ủy ban công bằng(ở các nhà máy có láºp ra ủy ban nà y, là m việc không thiên vị ai nên gá»i là ủy ban vô tÆ° hay công bằng ) đã công nháºn anh là ngÆ°á»i không thể lao Ä‘á»™ng được nữa. NgÆ°á»i ta thanh toán tiá»n công còn lại cho anh và cho lÄ©nh thêm má»™t số tiá»n trợ cấp nữa, là m anh nổi giáºn; từ chối không nháºn số tiá»n ấy.
Anh giã từ công xưởng, lòng nặng trÄ©u, chống gáºy lững thững ra vá», má»—i bÆ°á»›c chân nhấc Ä‘i lại Ä‘au Ä‘iếng ngÆ°á»i. Mẹ đã nhiá»u lần viết thÆ° cho anh, mong con vá» thăm. Và bây giỠđây, anh nghÄ© đến bà cụ, nhá»› lại lá»i mẹ nói lúc ra Ä‘i: "Chỉ khi nà o chúng mà y bị ốm Ä‘au thÆ°Æ¡ng táºt, mẹ má»›i được trông thấy mặt chúng mà y thôi!"
Äến tỉnh ủy, anh nháºn hai táºp hồ sÆ¡ cá nhân cuá»™n tròn lại: hồ sÆ¡ Äoà n và hồ sÆ¡ Äảng. Äể khá»i là m tăng ná»—i Ä‘au buồn cho mình, anh chẳng đến chà o biệt ai cả, vá» thẳng nhà vá»›i mẹ. Suất hai tuần, bà cụ chÆ°á»m nÆ°á»›c nóng và xoa bóp hai chân sÆ°ng cho con; được má»™t tháng thì Pa-ven đã Ä‘i được không cần chống gáºy nữa: ná»—i vui mừng trà n ngáºp trong lòng anh và buổi chiá»u tà n thế là lại đổi ra cảnh bình minh. Con tà u Ä‘Æ°a anh đến tỉnh lỵ. Ba ngà y sau, ban tổ chức cấp cho anh giấy giá»›i thiệu Ä‘iá»u anh đến nháºn công tác của ủy ban quân sá»± tỉnh, là m chÃnh trị viên ở cÆ¡ quan tổng huấn luyện quân sá»± Ä‘ang thà nh láºp lúc bấy giá».
Sau đấy má»™t tuần nữa, anh đến đây, đến thôn nhá» ngáºp trong tuyết nà y, là m chÃnh ủy tiểu Ä‘oà n số hai. Ở Liên quáºn Äoà n thanh niên cá»™ng sản, anh nháºn nhiệm vụ táºp hợp các Ä‘oà n viên lâu nay bị phân tán lại và láºp ra tổ chức Ä‘oà n ở khu má»›i nà y. Äấy, Ä‘á»i anh đã xoay chiá»u ra nhÆ° váºy đấy.
*
Ngoà i trá»i nóng dữ. Cà nh anh Ä‘Ã o ngó đầu và o cá»a sổ bá» ngá» nÆ¡i phòng là m việc của chủ tịch Ban chấp hà nh. Mặt trá»i rá»i sáng cây tháºp tá»± mạ và ng trên gác chuông kiểu gô-tÃch của nhà thỠở phÃa bên kia Ä‘Æ°á»ng, đối diện vá»›i trụ sở Ban chấp hà nh. Trong khu vÆ°á»n nhá», trÆ°á»›c cá»a sổ, Ä‘Ã n ngá»—ng con bé tà xÃu của bà gác cổng trụ sở ủy ban nhanh nhảu chạy tìm ăn. Những con ngá»—ng má»›i nhú lông tÆ¡ mà u xanh dịu nhÆ° cá» non quanh mình chúng.
Chủ tịch ủy ban đã Ä‘á»c xong bức Ä‘iện vừa nháºn được Má»™t bóng tối chạy qua mặt đồng chÃ. Bà n tay to gân guốc của đồng chà thá»c và o mái tóc quăn ráºm và nằm yên ở đấy.
Nhi-ca-lai Nhi-ca-lai-ê-vÃch Li-xi-xÆ°n là chủ tịch Ban chấp hà nh Bê-rê-dÆ¡-đốp: đồng chà chỉ má»›i hai mÆ°Æ¡i bốn tuổi, nhÆ°ng anh chị em cán bá»™ Äảng và những ngÆ°á»i giúp việc chẳng ai ngá» là đồng chà Ãt tuổi đến thế cả. Li-xi-xÆ°n ngÆ°á»i to lá»›n, khá»e mạnh, nét mặt nghiêm nghị và đôi khi dữ tÆ°á»›ng, trông bá» ngoà i tưởng chừng nhÆ° tuổi đã ba mÆ°Æ¡i lăm. NgÆ°á»i đồng chà rắn chắc lại, đầu to cắm trên cái cổ vạm vỡ, cặp mắt nâu minh mẫn nhìn hÆ¡i lạnh nhạt, cằm bạnh đầy nghị lá»±c. Li-xi-xÆ°n mặc quần cá»™c xanh thẫm, áo lót xám, túi trên bên trái mang huân chÆ°Æ¡ng Cá» Ä‘á».
TrÆ°á»›c tháng MÆ°á»i, Li-xi-xÆ°n "chỉ huy†chiếc máy tiện ở nhà máy chế tạo vÅ© khà Tu-la. ông đồng chÃ, cha đồng chà và bản thân đồng chà hầu nhÆ° từ lúc còn bé đã cắt và gá»t sắt ở đấy.
Từ cái tối mùa thu ấy, lần đầu tiên trong Ä‘á»i, Li- xi-xÆ°n cầm vÅ© khà mà trÆ°á»›c kia anh chỉ là m ra thôi; bão táp đã cuốn anh Ä‘i. Cuá»™c cách mạng và Äảng đã kéo anh từ tráºn lá»a nà y đến tráºn lá»a khác. NgÆ°á»i thợ quân khà vùng Tu-la đó đã trải qua cả má»™t con Ä‘Æ°á»ng quang vinh: má»›i đầu là binh nhì, anh đã trở thà nh sÄ© quan chỉ huy và chÃnh ủy trung Ä‘oà n của Hồng quân.
Lá»a cháy, đạn réo đã thuá»™c vá» dÄ© vãng rồi. Hiện nay, Li-xi-xÆ°n công tác ở biên khu nà y. Cuá»™c Ä‘á»i lặng lẽ trôi Ä‘i. Ngà y ngà y, anh ngồi đến tối khuya nghiên cứu những báo cáo vá» tình hình mùa mà ng; nhÆ°ng bức Ä‘iện hôm nay bá»—ng là m anh vụt sống lại trong chốc lát dÄ© vãng lá»a đạn. Bức Ä‘iện viết gá»n, ngắn:
"Tối máºt. Gá»i chủ tịch Ban chấp hà nh Bê-rê-dÆ¡-đốp: đồng chà Li-xi-xÆ°n.
Ở biên giá»›i, quan sát thấy bá»n Ba Lan tÃch cá»±c chuyển đến má»™t đám thổ phỉ quan trá»ng có thể gây khủng bố các vùng biên thùy. Äồng chà thi hà nh ngay những biện pháp Ä‘á» phòng. Äá» nghị tiá»n bạc và và ng của ngân khố cho chuyển đến liên quáºn ngay, đừng giữ tiá»n thuế ở nhà đồng chÃâ€.
Nhìn qua cá»a sổ phòng là m việc của mình, Li-xi- xÆ°n trông thấy được hết những ai Ä‘i và o trụ sở Ban chấp hà nh. Pa-ven Ä‘ang leo lên thá»m. Má»™t phút sau, anh Ä‘áºp cá»a. Li-xi-xÆ°n bắt tay Pa-ven.
- Cáºu ngồi xuống, mình bà n chuyện nà y.
Suốt một tiếng đồng hồ, chủ tịch Ban chấp hà nh không tiếp một ai.
Pa-ven ở phòng là m việc của Li-xi-xÆ°n bÆ°á»›c ra thì trá»i đã đứng bóng. Cô bé Nhu-ra, em gái Li-xi-xÆ°n, từ trong vÆ°á»n chạy ra. Pa-ven thÆ°á»ng gá»i em bé là A-nhu-ca. Cô bé hay thẹn và tuy còn nhá» tuổi mà vẻ ngÆ°á»i rất Ä‘oan trang, há»… cứ gặp Pa-ven là chà o, miệng bao giá» cÅ©ng chúm chÃm cÆ°á»i đến ngoan. Hôm nay, cô bé cÅ©ng chà o vá»›i má»™t vẻ ngượng nghịu trẻ con, hất ngược chùm tóc cắt ngắn xòa trên trán.
Nhu-ra há»i:
- Có ai trong buồng anh em không anh. Nãy giá», chị Ma-ri-a đợi mãi anh em vỠăn cÆ¡m. - Có mình anh ấy trong phòng thôi. Em và o gá»i được đấy A-nhu-ca ạ.
Sá»›m hôm sau, trá»i còn lâu má»›i sáng, có ba chiếc xe đóng ngá»±a béo tốt, dừng trÆ°á»›c trụ sở Ban chấp hà nh. Những ngÆ°á»i Ä‘i áp tải xe nói chuyện nhá» vá»›i nhau. Há» mang từ trong phòng tà i vụ ra nhiá»u túi niêm phong, xếp lên xe và mấy phút sau, bánh xe đã lăn ầm ầm trên Ä‘Æ°á»ng nhá»±a. Pa-ven chỉ huy má»™t tiểu Ä‘á»™i Ä‘i áp tải. Vượt bốn chục cây số (trong đó có hai mÆ°Æ¡i nhăm cây số Ä‘Æ°á»ng rừng) đến liên quáºn không má»™t trở ngại gì. Tiá»n và và ng được cất và o các két sắt của của ty tà i chÃnh liên quáºn. Mấy ngà y sau, má»™t ngÆ°á»i Ä‘i ngá»±a từ phÃa biên giá»›i phi vá» phÃa Bê- rê-dÆ¡-đốp. Những ngÆ°á»i vô công rồi nghá» trong thôn ngÆ¡ ngác nhìn theo ngÆ°á»i Ä‘i ngá»±a và con ngá»±a Æ°á»›t đẫm mồ hôi, sùi bá»t mép.
Äến trÆ°á»›c cá»a trụ sở Ban chấp hà nh, ngÆ°á»i Ä‘i ngá»±a tụt xuống đất, và tay cầm kiếm, anh ta lá»c cá»c nện gót ủng trên báºc thá»m. Li-xi-xÆ°n cau mà y, nháºn thÆ° trong tay ngÆ°á»i kia, bóc ra và ký lên phong bì. NgÆ°á»i lÃnh biên phòng đó không để ngá»±a nghỉ, nhảy phốc lên yên, phi nÆ°á»›c đại trở vá».
Không ai biết được ná»™i dung bức thÆ° kia, ngoà i đồng chà chủ tịch Ban chấp hà nh. NhÆ°ng những ngÆ°á»i dân ở thôn nà y đã đánh hÆ¡i thÃnh nhÆ° chó săn. Cứ ba ngÆ°á»i bán hà ng tạp hóa ở đây, Ãt nhất cÅ©ng có hai đứa là dân buôn láºu vặt và cái nghỠấy vốn rèn linh tÃnh Ä‘oán trÆ°á»›c nguy biến.
Có hai ngÆ°á»i bÆ°á»›c nhanh trên hè phố Ä‘i vá» phÃa bá»™ tham mÆ°u của tiểu Ä‘oà n tổng huấn luyện quân sá»±. Má»™t trong hai ngÆ°á»i đó là Pa-ven Ca-rÆ¡-sa-ghin. Nhân dân ở đấy Ä‘á»u biết anh, lúc nà o anh cÅ©ng mang vÅ© khà bên mình. NhÆ°ng hôm nay, ngÆ°á»i cùng Ä‘i vá»›i Pa-ven là TÆ¡-rô-phi-mốp, bà thÆ° Äảng ủy, cÅ©ng mang má»™t khẩu súng ngắn ở dây lÆ°ng, thì đấy là má»™t dấu hiệu không hay rồi.
Mấy phút sau đã có chừng mÆ°Æ¡i mÆ°á»i lăm ngÆ°á»i, từ trong bá»™ tham mÆ°u chạy ra, ngÆ°á»i nà o cÅ©ng có súng lắp lưỡi lê tuốt trần; há» chạy vá» phÃa cối xay máy ở ngã tÆ°. Các đảng viên và đoà n viên thì nháºn vÅ© khà phát ở trụ sở Äảng ủy. Äồng chà chủ tịch Ban chấp hà nh phi ngá»±a, đầu Ä‘á»™i mÅ© Cô-dắc, khẩu súng Mô-de muôn thuở Ä‘eo bên hông. Không còn ngá» gì nữa: lại có chuyện gì không ổn xảy ra. Quảng trÆ°á»ng và các phố nhá» vắng tanh nhÆ° chết: không má»™t bóng ngÆ°á»i lảng vảng. Chỉ trong nháy mắt, các cá»a hà ng tạp hóa đã đóng hết cá»a chá»›p, những chiếc khóa to tÆ°á»›ng kiểu cổ, khóa kÃn các cổng. Chỉ còn những con gà mái táo gan và những con lợn mình nhẽo ra vì nóng ná»±c là còn cố rúc và o đống rác bẩn hà húi kiếm ăn. Bá»™ Ä‘á»™i và o bố trà trong vÆ°á»n cây ăn quả ở rìa thôn. Từ đấy là bắt đầu cánh đồng là ng, và bố trà ở đấy nhìn thấy rõ đằng xa con Ä‘Æ°á»ng cái thẳng tắp. Thông báo mà Li-xi-xÆ°n nháºn được chỉ có mấy dòng chữ ngắn:
"Äêm qua trong khu vá»±c thôn Pết-đúp-xi, má»™t toán phỉ Ä‘i ngá»±a có chừng má»™t trăm tay kiếm và hai súng liên thanh, sau má»™t tráºn xô xát vá»›i ta, đã vượt qua được biên giá»›i lá»t và o lãnh thổ Xô-viết. Äồng chà hãy thi hà nh má»i biện pháp đối phó. Dấu vết bá»n phỉ đến khu rừng Sla-vút thì mất. Ngà y hôm nay sẽ có má»™t đại Ä‘á»™i chiến sÄ© Cô-dắc Ä‘á» chạy qua Bê-rê-dÆ¡-đốp truy kÃch bá»n phỉ. Báo đồng chà biết để khá»i nhầm...
Tiểu Ä‘oà n trưởng tiểu Ä‘oà n Ä‘á»™c láºp biên phòng.
Ga-vơ-ri-lốp".
Má»™t giá» sau, có ngÆ°á»i Ä‘i ngá»±a hiện ra trên con Ä‘Æ°á»ng chạy vá» phÃa thôn Bê-rê-dÆ¡-đốp. Cách má»™t cây số, sau ngÆ°á»i đó, có má»™t đại Ä‘á»™i kỵ binh. Pa-ven chăm chú nhìn ra phÃa trÆ°á»›c. NgÆ°á»i Ä‘i ngá»±a tiến lại gần, vẻ tháºn trá»ng, nhÆ°ng không nhìn thấy ta bố trà trong vÆ°á»n cây. Äấy là má»™t chiến sÄ© Hồng quân trẻ tuổi của Trung Ä‘oà n Hồng quân Cô-dắc thứ mÆ°á»i bảy. Lần đầu tiên, anh được phái Ä‘i trinh sát. Những ngÆ°á»i từ trong vÆ°á»n đổ ra vây lấy anh Ä‘á»™t ngá»™t; anh thấy trên áo va-rÆ¡ của há» Ä‘á»u có huy hiệu Äoà n thanh niên cá»™ng sản thì mỉm cÆ°á»i vẻ hÆ¡i lúng túng. Sau mấy lá»i trao đổi ngắn, anh quay ngá»±a lại, phi đến đại Ä‘á»™i kỵ binh Ä‘ang chạy nÆ°á»›c kiệu. Anh em bá»™ Ä‘á»™i địa phÆ°Æ¡ng để cho các chiến sÄ© Hồng quân Cô-dắc Ä‘i rồi má»›i trở lại vị trà trong vÆ°á»n nhÆ° cÅ©.
Nhiá»u ngà y lo âu trôi qua. Li-xi-xÆ°n nháºn được bản tin báo bá»n phỉ không mở rá»™ng được hoạt Ä‘á»™ng biệt kÃch của chúng: bị kỵ binh Cô-dắc Ä‘á» lùng riết, chúng bắt buá»™c phải vá»™i và ng vượt biên giá»›i trở vá» bên kia.
Nhóm đảng viên bôn-sê-vÃch ở đây số lượng quá Ãt: trong toà n khu chỉ có mÆ°á»i chÃn ngÆ°á»i. Há» là m việc rất khẩn trÆ°Æ¡ng trong công cuá»™c xây dá»±ng Xô- viết. CÆ¡ sở trong quáºn còn non yếu. Phải xây dá»±ng lại tất cả. Vị trà gần biên giá»›i bắt má»i ngÆ°á»i phải cảnh giác.
Việc tuyển cá» lại các Xô-viết, cuá»™c đấu tranh chống phỉ, công tác văn hóa, cuá»™c đấu tranh chống bá»n buôn láºu, công tác quân sá»± của Äảng và Äoà n thanh niên cá»™ng sản - đấy là cả má»™t cái vòng công tác quay cuồng suốt từ sáng tinh sÆ°Æ¡ng cho đến táºn đêm khuya, công việc ấy thu hút tất cả cuá»™c Ä‘á»i của Li-xi-xÆ°n, của TÆ¡- rô-phi-mốp, của Pa-ven và má»™t số cán bá»™ mà các anh đã táºp hợp được.
Từ trên mình ngá»±a nhảy xuống là đến ngay bà n giấy, từ bà n giấy lại nhảy ra quảng trÆ°á»ng, nÆ¡i các trung Ä‘á»™i thanh niên táºp luyện quân sá»±; rồi lại đến câu lạc bá»™, trÆ°á»ng há»c, hai ba cuá»™c há»p. Còn ban đêm thì ngá»±a, súng Mô-de bên hông và tiếng quát: "Ai, đứng lại", tiếng bánh xe ngá»±a mang hà ng láºu nÆ°á»›c ngoà i phóng chạy trốn - đấy tất cả ngần ấy thứ chiếm hết ngà y và nhiá»u khi hết cả đêm nữa của ngÆ°á»i chÃnh ủy tiểu Ä‘oà n hai.
Quáºn Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản Bê-rê-dÆ¡-đốp gồm Pa-ven, Li-Ä‘a Pô-lê-vÃch - má»™t cô gái vùng sông Vôn- ga mắt hÃp, phụ trách nữ thanh niên - và Ra-dÆ¡-va- li-khin Giên-ca - má»™t tay há»c trò ly-xê ngà y trÆ°á»›c, ngÆ°á»i cao dong dá»ng, vẻ bảnh trai, "còn non tuổi mà đã sá»›m hiểu nhiá»u Ä‘iá»u" nhÆ° ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng nói, má»™t tay thÃch.những chuyện kỳ hùng mạo hiểm, rất thuá»™c những chuyện Xéc-lốc Hôm và Luy-y Bút-xê- na. Ra-dÆ¡-va-li-khin trÆ°á»›c đã từng là m trưởng phòng hà nh chÃnh của đảng ủy quáºn, cách đây bốn tháng má»›i và o Äoà n thanh niên cá»™ng sản, nhÆ°ng trong đám Ä‘oà n viên thì vẫn ra vẻ ta đây là "đảng viên bôn-sê- vÃch lão thà nh". Không còn ai để gá»i đến Bê-rê-dÆ¡- đốp nên sau khi suy nghÄ© khá lâu, liên quáºn ủy đã phái Ra-dÆ¡-va-li-khin đến đây là m "cán bá»™ chÃnh trị".
Mặt trá»i lên đúng ngá». HÆ¡i nóng ùa và o cả những chá»— mát nhất, má»i loà i váºt Ä‘á»u nấp dÆ°á»›i mái nhà ; ngay những con chó con cÅ©ng bò xoà i dÆ°á»›i những kho chứa rÆ¡m và nằm uể oải ngã váºt vã, mình nhẽo ra vì nóng. Hình nhÆ° má»i sinh váºt Ä‘á»u bá» là ng nà y Ä‘i cả, chỉ còn có con lợn sá» Ä‘ang nằm rúc trong vÅ©ng bùn cạnh giếng, miệng kêu ủn ỉn có vẻ thú vị lắm.
Pa-ven cởi dây buá»™c ngá»±a và đôi môi cắn chặt vá»›i nhau để nén cÆ¡n Ä‘au buốt nhoi nhói ở đầu gối chân, anh trèo lên ngá»±a. Cô giáo đứng trên thá»m nhà trÆ°á»ng, tay che mặt cho khá»i chói nắng.
- Thôi chà o đồng chà chÃnh ủy. - Cô nói và mỉm cÆ°á»i.
Con ngá»±a giáºm chân sốt ruá»™t, cổ gáºp lại mà giáºt dây cÆ°Æ¡ng.
- Chà o đồng chà Ra-ki-chi-na nhé ! Thế là đã quyết định rồi đấy: mai đồng chà sẽ đến dạy bà i đầu. Con ngá»±a cảm thấy dây cÆ°Æ¡ng thả lá»ng liá»n phi nÆ°á»›c kiệu. Ngay lúc ấy có tiếng gà o thét dữ tợn Ä‘Æ°a đến tai Pa-ven. Những khi xảy ra cháy nhà thì những ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà nhà quê vẫn thÆ°á»ng kêu la inh á»i nhÆ° thế. Dây cÆ°Æ¡ng giáºt mạnh kéo con ngá»±a quay phắt trở lại, và Pa-ven trông thấy má»™t chị nông
dân trẻ thở hồng há»™c từ ria là ng chạy ra. Cô giáo Ra-ki-chi- na bÆ°á»›c ra giữa Ä‘Æ°á»ng, ngăn chị lại. Dân là ng lÅ© lượt kéo ra cổng, số đông là các ông già bà cả. Những ngÆ°á»i trai tráng Ä‘á»u báºn là m ngoà i đồng.
- Các ông các bà ơi, lại xem ngoà i kia kìa! Có trá»i đất nà o nhÆ° thế được không? Có thể nà o nhÆ° thế được không?
Khi Pa-ven phi ngá»±a lại gần thì dân là ng từ khắp các ngả đã chạy đến. NgÆ°á»i ta quây lấy chị nông dân, kéo tay chiếc áo trắng của chị, tiếng há»i dồn, giá»ng hoảng hốt, nhÆ°ng nghe chị nói lung tung chẳng còn ai hiểu đầu cua tai nheo ra sao! Có má»™t ông cụ già râu xồm xoà m, má»™t tay giữ cái quần vải ngắn, nhảy cẫng lại gần trông bá»™ rất kỳ quặc, cụ sấn sổ há»i chị ta:
- Äừng la gà o lên nhÆ° ngÆ°á»i Ä‘iên ấy! NgÆ°á»i ta đánh nhau ở đâu? Tại sao lại đánh nhau? Thôi, đừng có la ồn lên nữa, trá»i ạ!
- Là ng ta vá»›i dân Pốt-đúp-xi đánh nhau... vì chuyện bá» ruá»™ng! Bên Pốt-đúp-xi Ä‘ang đánh ngÆ°á»i là ng ta chết đến nÆ¡i kia kìa!
Má»i ngÆ°á»i đã hiểu cÆ¡n tai há»a. Ngoà i Ä‘Æ°á»ng, tiếng phụ nữ rống lên, các cụ già tru tréo Ä‘iên cuồng. Và tiếng la hét chạy khắp là ng, nhao lên khắp sân các nhà , nhÆ° tiếng báo Ä‘á»™ng cấp cứu: "Bá»n Pốt-đúp-xi, vì chuyện bá» ruá»™ng, lấy liá»m giết chết ngÆ°á»i là ng ta!" Dân là ng ai có thể Ä‘i được là từ nhà chạy túa ra, vác Ä‘inh ba, vác rìu hay vác Ä‘á»™c có chiếc cá»c rà o nhổ lên. Há» chạy ra đồng đến chá»— ẩu đả đổ máu, nÆ¡i dân hai thôn Ä‘ang giải quyết vấn Ä‘á» tranh chấp hà ng năm vá» chuyện bá» ruá»™ng.
Pa-ven quất dữ và o mình ngá»±a, con ngá»±a lồng lên phi ngay láºp tức. Hăng lên vì tiếng thúc của chủ, con ngá»±a vượt toán ngÆ°á»i Ä‘ang chạy, phi nhanh lên phÃa trÆ°á»›c. Hai tai rạp và o đầu, co chân giÆ¡ cao, con ngá»±a cắm cổ chạy nhÆ° bay. Trên má»™t quả đồi, chiếc cối xay gió giÆ°Æ¡ng cánh quạt ra tứ phÃa nhÆ° cản Ä‘Æ°á»ng. Bên phải cối xay, ở bãi đất thấp, cạnh bá» sông là cánh đồng cá». Bên trái, má»™t cánh đồng lúa mạch chạy dà i xa tắp, lúc thì đổ xuống những bá» lạch. Gió hây hây lÆ°á»›t trên lúa chÃn nhÆ° vuốt ve. Hoa mà o gà rá»±c bên Ä‘Æ°á»ng. Sá»± yên lặng và nồng ná»±c khó chịu bao trùm lấy chá»— nà y. Chỉ có xa xa, ở chá»— dòng sông lấp lánh nhÆ° con rắn bạc uốn mình sưởi nắng là có tiếng kêu vá»ng lại.
Con ngá»±a nhà o xuống dốc, lao vút vá» phÃa đồng cá». Má»™t ý nghÄ© thoáng qua đầu Pa-ven: "Nếu vấp chân thì cả mình lẫn nó Ä‘á»u chết mất!". NhÆ°ng không thể nà o ghìm ngá»±a được nữa. Rạp mình sát bá»m ngá»±a, Pa-ven nghe gió rÃt bên tai. Con ngá»±a trổ ra đồng cá», hăng nhÆ° Ä‘iên. NgÆ°á»i ta Ä‘ang đánh nhau dữ tợn nhÆ° cuồng nhÆ° dại ở đằng ấy. Mấy ngÆ°á»i mình đẫm máu nằm sóng sượt trên đất.
Má»™t ngÆ°á»i nhiá»u râu, tay cầm cái cán liá»m gãy, Ä‘ang Ä‘uổi theo má»™t anh con trai mặt bê bết máu; ngÆ°á»i nhiá»u râu chạy xô và o ức con ngá»±a bị ngã lá»™n nhà o ra đất. Má»™t nông dân chắc khá»e da sạm nắng Ä‘ang lấy già y ống nặng trịch đá lấy đá để đối thủ đã ngã váºt trên đất, cố tình muốn cho anh ta đến phải "hồn lìa khá»i xác".
Dồn tất cả sức nặng của con hắc mã, Pa-ven phi ngá»±a thá»c sâu và o đám đông, là m cho bá»n Ä‘ang ấu đả nhau chạy tán loạn. Không để cho há» hoà n hồn, anh Ä‘iên ngÆ°á»i quay ngoắt ngá»±a lại lao và o đám đông hầm hầm hung hãn nhÆ° thú dữ. Cảm thấy chỉ có cách cÅ©ng là m ra hung hãn, cÅ©ng là m cho khiếp sợ má»›i giản tán được đám ngÆ°á»i bê bết máu nà y, anh Ä‘iên ngÆ°á»i thét lên:
- Hãy buông nhau ra, lÅ© khốn! Tao sẽ bắn chết hết nà y, bá»n thổ phỉ!
Và rút khẩu Mô-de trong bao ra, Pa-ven bắn lÆ°á»›t qua má»™t cái mặt Ä‘ang nhăn nhó giáºn dữ. Con ngá»±a nhảy má»™t cái - má»™t phát súng nữa. Nhiá»u ngÆ°á»i vất liá»m quay đầu chạy. NgÆ°á»i chÃnh ủy phi ngá»±a khắp đồng cá» nhÆ° Ä‘iên giáºn, không để cho khẩu súng im miệng, và anh đã đạt được ý muốn: đám ngÆ°á»i từ cánh đồng cá» chạy tá»a ra bốn phÃa để tránh mang vạ và o mình và tránh cái con ngÆ°á»i không hiểu ở đâu tá»›i lồng lá»™n, dữ tợn, đáng sợ vá»›i "cái máy thổ tả†bắn không ngừng đó.
Ãt lâu sau, tòa án quáºn đến Pốt-đúp-xi. Äồng chà chánh án nhân dân há»i những ngÆ°á»i là m chứng rất lâu mà không tìm ra kẻ thủ mÆ°u. Sau cuá»™c ẩu đả, không có ai chết, những ngÆ°á»i bị thÆ°Æ¡ng cÅ©ng đã là nh. Äồng chà chánh án bá»n bỉ, vá»›i đức tÃnh kiên nhẫn của ngÆ°á»i bôn-sê-vÃch, đã cố gắng giải thÃch cho những ngÆ°á»i nông dân Ä‘ang đứng sầm mặt ở trÆ°á»›c đồng chà tất cả tÃnh chất dã man và không thể nà o tha thứ được của cuá»™c ẩu đả mà hỠđã gây ra.
- Thưa đồng chà chánh án, đấy là lỗi tại cái bỠruộng, ranh giới bỠruộng của chúng tôi bị lẫn lộn. Vì thế cho nên năm nà o cũng sinh ra đánh nhau.
Tuy thế và i ngÆ°á»i cÅ©ng phải trả lá»i vá» những việc là m của há».
Sau đấy má»™t tuần, có má»™t ủy ban đến cắm cá»™t mốc ở chá»— xảy ra tranh chấp trên đồng cá». Ông cụ già là m nghá» Ä‘o đất, mình đẫm mồ hôi, mệt lá» vì say nắng và vì phải Ä‘i lại nhiá»u, vừa cuá»™n cái thÆ°á»›c dây, vừa nói vá»›i Pa-ven:
- Tôi đã Ä‘o đất ba mÆ°Æ¡i năm trá»i nay rồi và ở đâu cÅ©ng thế, bao giá» cÅ©ng thế, cái bá» ruá»™ng là duyên cá»› gây ra bất hòa. Äồng chà cứ nhìn Ä‘Æ°á»ng phân giá»›i các đồng cá» mà xem! Tháºt là kỳ quái! NgÆ°á»i say rượu bÆ°á»›c Ä‘i còn thẳng hÆ¡n. Còn những đám ruá»™ng? Rá»™ng có ba thÆ°á»›c mà cÅ©ng đám nà y lấn lên đám kia. Phân giá»›i thế nà o bây giá»? Phân giá»›i được thì cÅ©ng đủ loạn óc mất. Thế mà hà ng năm các đám ruá»™ng cứ bị chia nhá», chia nhá» ra mãi. Con ra ở riêng, tách khá»i bố - thế là đám ruá»™ng lại tách ra là m đôi. Tôi dám chắc vá»›i đồng chà là chỉ hai mÆ°Æ¡i năm nữa, cái cánh đồng chỉ còn toà n là bá» ruá»™ng dà y chi chÃt, rồi chẳng có chá»— mà gieo lúa nữa đâu. Ngay bây giỠđã có mÆ°á»i phần trăm đất để là m bá» ruá»™ng, không trồng trá»t gì được.
Pa-ven mỉm cÆ°á»i:
- Äồng chà đo đất ạ, hai mÆ°Æ¡i năm nữa thì ở ta chẳng còn má»™t cái bá» ruá»™ng nà o cho mà xem.
Ông già nhìn ngÆ°á»i nói chuyện vá»›i mình bằng cặp mắt Ä‘á»™ lượng.
- à đồng chà nói đến xã hội cộng sản có phải không? Chà , chắc đồng chà thừa hiểu rằng cái đó còn là chuyện xa xôi lắm.
- Thế cụ có biết nông trang táºp thể Bu-Ä‘a-nốp không?
- À ra đồng chà nghĩ đến cái nông trang ấy đấy?
- Phải.
- Tôi có đến Bu-Ä‘a-nốp... NhÆ°ng đấy dù sao vẫn là chuyện ngoại lệ, khác thÆ°á»ng, đồng chà Pa-ven ạ.
Ủy ban Ä‘o xong. Hai thanh niên cắm cá»c xuống. Hai bên cánh đồng, bà con nông dân đứng giÆ°Æ¡ng mắt chăm chăm theo dõi; cá»c cắm ở chá»— cÅ©, mốc cÅ© là những chiếc gáºy vót nhá»n đã mục dở, chỉ còn từng quãng, từng quãng nhú lên trong cá» ráºm.
*
NgÆ°á»i đánh xe quất mạnh đầu roi và o con ngá»±a gầy và quay lại phÃa những ngÆ°á»i khách ngồi trên xe. Bác ta là má»™t ngÆ°á»i chất phác hay nói bô bô. Bác ta kể:
- Ai mà biết được những ông côm-xô-môn ( Äoà n viên thanh niên cá»™ng sản) ấy ở đâu hiện ra? TrÆ°á»›c ở đây chẳng há» có. Tất cả chuyện đó tôi cho là khởi đầu tá»± cái cô giáo tên là Ra-ki-chi-na, chắc bà con Ä‘á»u biết chứ? Cô ấy còn trẻ, nhÆ°ng có thể nói là ngÆ°á»i đến tai hại. Cô ấy khuấy tất cả các mụ già trong là ng nà y lên, táºp hợp há» lại rồi là m náo cả lên. Vì thế mà là ng nà y không yên nữa. Ngà y trÆ°á»›c, đáng lẽ công bằng ra thì phải cho mụ nhà tôi cái tát và o miệng, là m thế là mụ sụt sịt mấy cái và câm ngay. NhÆ°ng bây giá» tốt nhất là đừng có đụng đến mụ, đụng và o mụ là phải biết. Mụ lôi ngay tòa án nhân dân ra mà nói và o mặt mình; còn nếu là các bà còn trẻ thì là dá»a ngay ly dị và kể vanh vách ra má»i thứ đạo luáºt. Cái mụ Gan-ca nhà tôi tháºt hiá»n nhÆ° cục đất, không có ai lại hiá»n và Ãt lá»i nhÆ° mụ, thế mà bây giá» là m đại biểu đại biếc đấy. Chừng nhÆ° là là m trùm món phụ nữ ở thôn tôi ấy mà . Tất cả các bà trong là ng Ä‘á»u kéo đến tìm gặp mụ. Lúc đầu, tôi những muốn dần cho mụ Gan-ca nhà tôi mấy roi ngá»±a, nhÆ°ng sau nghÄ© lại tôi lại thôi. Thôi, mặc xác há» ! Cứ để cho há» lắm miệng cho thÃch. Mụ nhà tôi việc nhà việc cá»a được cái đảm Ä‘ang, thế là đủ, tôi cÅ©ng chẳng phà n nà n gì vá» mụ nó cả.
Bác đánh xe Ä‘Æ°a tay lên gãi cái ngá»±c lông lá, áo sÆ¡ mi để hở, rồi lấy roi quất và o bụng ngá»±a. Trên xe có Ra-dÆ¡-va-li-khin và Li-Ä‘a, cả hai Ä‘á»u có việc ở Pốt- đúp xi: Li-Ä‘a muốn đến tổ chức há»p các nữ đại biểu, còn Ra-dÆ¡-va-li-khin thì đến sắp xếp công tác của chi bá»™ thanh niên cá»™ng sản.
Li-da há»i đùa bác đánh xe ngá»±a:
- Thế ra bác không ưa thanh niên côm-xô-môn hay sao?
Bác ta kéo râu và cháºm rãi trả lá»i:
- Nói tháºt ra, tôi chẳng có gì phản đối… Tuổi trẻ có thể chÆ¡i bá»i được. Diá»…n má»™t vở kịch hay là m má»™t cái gì đấy. ChÃnh tôi khi nà o có vở kịch vui gì đáng xem là tôi rất thÃch xem. Lúc đầu, chúng tôi cÅ©ng tưởng là bá»n trẻ sẽ há»p nhau lại là m ba lăng nhăng. NhÆ°ng không, câu chuyện lại ngược hẳn lại. NgÆ°á»i ta nói rằng bá»n há» rất nghiêm khắc đối vá»›i những chuyện rượu chè, du côn vô lại và các chuyện chÆ¡i bá»i báºy bạ khác. Há» lại chăm há»c hà nh. Chỉ phải cái há» hay nhạo đức Chúa lá»i và cứ khăng khăng đòi lấy cái nhà thá» là m câu lạc bá»™. Trong việc nà y há» trái hẳn Ä‘i rồi. Vì cái chuyện nà y mà các cụ già xem những ngÆ°á»i côm-xô-môn chẳng ra gì và ghét cay ghét đắng bá»n há». NhÆ°ng ngoà i chuyện ấy ra thì được thôi! Chỉ có má»™t Ä‘iá»u là m tôi thắc mắc là há» chỉ kết nạp con nhà cùng khổ, cố nông hay bần nông thôi. Há» không cho con nhà già u và o.
Chiếc xe ngá»±a xuống dốc và đỗ trÆ°á»›c cá»a trÆ°á»ng há»c.
Bà cụ gác cổng dá»n giÆ°á»ng cho khách nằm trong phòng mình, còn bà thì ra ngủ ngoà i nhà kho chứa cá» khô. Li-Ä‘a và Ra-dÆ¡-va-li-khin vừa má»›i ở há»™i nghị vá». Cuá»™c há»p đã kéo dà i quá. Trong căn nhà tranh, tối om om, Li-Ä‘a tháo già y ra, leo lên giÆ°á»ng và ngủ thiếp ngay. Hai bà n tay Ra-dÆ¡-va-li-khin chạm rất thô bạo và o ngÆ°á»i chị là m chị thức giấc dáºy: hắn định giở trò, Ä‘iá»u đó thế nà o, chẳng còn phải ngá» gì nữa.
- Anh là m cái gì thế?
- Khẽ chứ, Li Ä‘a, Li-Ä‘a nói to thế? Li-Ä‘a hiểu cho, tôi nằm trÆ¡ má»™t mình má»™t giÆ°á»ng chán quá. Khỉ tháºt. Thế Li-Ä‘a, Li-Ä‘a không biết có gì thú hÆ¡n là ngủ say nhÆ° chết à ?
- Buông tay ra và xéo ngay khá»i giÆ°á»ng tôi láºp tức, cút Ä‘i đâu thì cút!
Li-Ä‘a ẩy tay ra. Từ xÆ°a nay, chị đã không thể nà o chịu được cái cÆ°á»i khả ố của Ra-dÆ¡-va-li-khin. Lúc nà y chị muốn nói và o mặt Ra-dÆ¡-va-li-khin má»™t Ä‘iá»u gì tháºt nhục và tháºt Ä‘au cho hắn. NhÆ°ng chị buồn ngủ quá, nhắm nghiá»n mắt lại ngay.
- Cứ mà u mè là m gì thế? Là m nhÆ° là thượng lÆ°u trà thức không bằng? Hay là cô tốt nghiệp trÆ°á»ng dạy con nhà trâm anh thế phiệt ra đấy? Cô tưởng tôi tin được nhÆ° thế hay sao? Thôi, đừng có vá»› vẩn nữa. Nếu em giác ngá»™ thì em hãy cho lòng anh được thá»a rồi tha hồ ngủ.
Cho là không cần nói lắm, hắn má»™t lần nữa rá»i ghế dà i, lại ngồi xuống giÆ°á»ng và đặt tay lên vai Li- Ä‘a, là m y nhÆ° là hắn đã là m chủ hoà n toà n ngÆ°á»i con gái.
Li-Ä‘a thức giấc dáºy ngay, mắng và o mặt hắn:
- Äồ quá»· xéo Ä‘i ngay! Mai tôi sẽ kể hết má»i chuyện cho Pa-ven biết, tôi nói tháºt đấy.
Ra-dơ-va-li-khin nắm lấy tay Li-đa và tức tối rỉ và o tai:
- Tôi cóc cần cái thằng Pa-ven nhà cô; cô cưỡng lại cÅ©ng vô Ãch, thế nà o tôi cÅ©ng ngủ được vá»›i cô.
Váºt lá»™n giữa hai ngÆ°á»i trong giây lát. Túp nhà im ắng vang lên tiếng tát "bốp" rồi "bốp" nữa... Ra-dÆ¡- va-li-khin lăn ká»nh ra đất. Trong tối Li-Ä‘a chạy vá»™i đến cá»a, đẩy cá»a ra và chạy ra ngoà i sân. Chị đứng lại ngoà i ấy, ngÆ°á»i tắm ánh trăng, trong lòng tức giáºn vô kể.
Ra-dơ-va-li-khin tức tối quát lên:
- Thôi, đi và o nhà , đồ ngu như bò.
Rồi hắn dá»n giÆ°á»ng ra mái hiên và nằm ngủ ở ngoà i ấy. Còn Li-Ä‘a, sau khi cà i then cá»a lại, cuá»™n mình nằm co trên giÆ°á»ng.
Sáng hôm sau, hai ngÆ°á»i ra vá»; ngồi trên xe cạnh cụ già đánh xe, Ra-dÆ¡-va-li-khin hút hết Ä‘iếu thuốc nà y đến Ä‘iếu khác.
"Cái con bà cô không thể sỠđến được nà y có thể Ä‘em kể hết chuyện vá»›i Pa-ven tháºt đấy. Con bé cÅ©ng lắm mồm lắm đấy! Thà nhÆ° nó đẹp gì cho cam. Äằng nà y nó xấu nhÆ° ma. Phải là m là nh vá»›i con bé má»›i được không thì đến phiá»n mất. Pa-ven vốn chẳng Æ°a gì mình".
NghÄ© váºy, Ra-dÆ¡-va-li-khin bèn lại ngồi bên Li-Ä‘a. Hắn là m ra bá»™ hổ thẹn, đôi mắt có vẻ nhÆ° sầu não; ấp a ấp úng thanh minh câu trÆ°á»›c mâu thuẫn vá»›i câu sau, hắn tá» ra hắn đã ăn năn hối háºn rồi.
Và Ra-dơ-va-li-khin đã đạt được ý muốn: đến đầu thôn, Li-đa hứa sẽ không kể lại câu chuyện xảy ra đêm qua với ai cả.
*
Các chi Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản lần lượt ra Ä‘á»i trong các xã biên khu. Các đồng chà ủy viên của quáºn Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản đã hiến nhiá»u thì giá» và sức lá»±c cho những mầm non đầu tiên đó của phong trà o cá»™ng sản. Pa-ven và Li-Ä‘a Pô-lê-vÃch suốt cả ngà y công tác ở các là ng vùng đó.
Ra- dÆ¡-va-li-khin không thÃch vá» xã. Hắn không biết là m thân vá»›i anh em thanh niên nông dân, không được há» tin và là m việc gì cÅ©ng há»ng. Còn Li-Ä‘a và Pa-ven thì khác hẳn, cả hai Ä‘á»u có má»™t tác phong là m việc giản dị và tá»± nhiên. Li-Ä‘a táºp hợp được các chị em trẻ, kết bạn và liên hệ chặt chẽ vá»›i há», là m cho chị em tá»± nhiên thÃch thú vá»›i sinh hoạt và công tác của Äoà n thanh niên cá»™ng sản. Trong khắp quáºn, toà n thể anh em Ä‘á»u biết Pa-ven. Tiểu Ä‘oà n tổng quân huấn thứ hai đã có má»™t ngà n sáu trăm thanh niên chÆ°a đến lượt gá»i nháºp ngÅ©, và o há»c táºp quân sá»±. ChÆ°a bao giá» tiếng Ä‘Ã n gió lại giữ má»™t và i trò lá»›n trong công tác tuyên truyá»n nhÆ° là ở đây, trong những tối liên hoan của dân là ng ở ngoà i trá»i. Chiếc Ä‘Ã n gió đã là m Pa-ven thà nh "bạn cố tri" của má»i ngÆ°á»i. Äối vá»›i khá nhiá»u chà ng trai, con Ä‘Æ°á»ng Ä‘i đến vá»™i Äoà n thanh niên cá»™ng sản Lê-nin vÄ© đại thÆ°á»ng bắt đầu bằng cái Ä‘Ã n gió có sức thu hút mê ngÆ°á»i, lúc thì lôi cuốn say sÆ°a và là m rung Ä‘á»™ng trái tim vá»›i nhịp Ä‘iệu đầy nhiệt huyết của bà i hà nh quân, lúc lại dịu ngá»t và mÆ¡n man bởi những là n ngân não ruá»™t của những bà i dân ca U-cÆ¡-ren. NgÆ°á»i ta nghe tiếng Ä‘Ã n gió, ngÆ°á»i ta nghe cả ngÆ°á»i chÆ¡i Ä‘Ã n gió - trÆ°á»›c kia anh là công nhân, ngà y nay là chÃnh ủy bá»™ Ä‘á»™i và "bà thÆ° tà hon" thanh niên cá»™ng sản. Âm Ä‘iệu của Ä‘Ã n gió và những lá»i nói chuyện của ngÆ°á»i chÃnh ủy trẻ tuổi thấm và o lòng má»i ngÆ°á»i, êm ái và hòa nhịp vá»›i nhau. Những bà i hát má»›i đã bắt đầu vang lên trong các thôn xóm; trong những túp nhà tranh, bây giá» không phải chỉ cố Ä‘á»™c những táºp Thánh thi và những sách dạy Ä‘oán má»™ng, mà đã có cả những loại sách khác rồi.
Cuá»™c Ä‘á»i của bá»n buôn láºu trở nên gay go. Äối vá»›i chúng bây giá» không phải chỉ Ä‘á»™c có những chiến sÄ© biên phòng má»›i là đáng gá»m thôi: chÃnh quyá»n Xô- viết đã tranh thủ được những bạn trẻ, những ngÆ°á»i giúp sức tÃch cá»±c của mình. Äôi khi, vì bốc lên muốn tá»± mình tóm được kẻ thù, nên các chi Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản biên thuỳ đã vượt quá phạm vi của há». Và lúc đó thì Pa-ven lại tìm cách gỡ ra cho anh em. Có má»™t hôm, GÆ¡-ri-sút-ca Khô-rô-vết-cô, bà thÆ° chi Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản ở Pốt-đúp-xi, má»™t tay mắt xanh, nhanh nhẹn, rất hăng say trong những cuá»™c thảo luáºn chống tôn giáo, được báo bằng nguồn tin riêng của anh là đêm nay sẽ có chuyến hà ng láºu tá»›i nhà tên chủ máy xay trong thôn. Láºp tức anh huy Ä‘á»™ng toà n chi Ä‘oà n thanh niên Ä‘i. Cả chi Ä‘oà n do GÆ¡- ri-sút-ca đứng đầu, võ trang bằng khẩu súng táºp và hai lưỡi lê, ngay đêm ấy, tháºn trá»ng đến nấp trÆ°á»›c cái máy xay rình con thú dữ. Äồn biên thùy của Cục chÃnh trị Nhà nÆ°á»›c đã biết tin vá» bá»n buôn láºu và đã phái má»™t Ä‘Æ¡n vị đến. Äêm hôm ấy, hai bên chạm trán nhau và nhá» có tinh thần kiên nhẫn sáng suốt của các chiến sÄ© biên phòng mà các Ä‘oà n viên thanh niên đã không bị bắn chết trong tráºn chạm trán đó. NgÆ°á»i ta chỉ tÆ°á»›c vÅ© khà những chà ng trai mà thôi và các cáºu bị dẫn đến giam ở má»™t là ng bên cạnh cách đấy bốn cây số.
Lúc đó Pa-ven Ä‘ang ở nhà Ga-vÆ¡-ri-lốp. Sáng hôm sau, tiểu Ä‘oà n trưởng cho biết bản báo cáo vừa nháºn được vá» việc trên, bà thÆ° quáºn Ä‘oà n Pa-ven liá»n phi ngá»±a Ä‘i cứu bá»n trẻ của anh.
Äồng chà đại diện Cục chÃnh trị Nhà nÆ°á»›c vừa cÆ°á»i vừa kể lại chuyện xảy ra đêm qua
cho Pa-ven nghe:
- Bây giá» chúng ta là m thế nà y, đồng chà Pa-ven ạ. Các chú ấy là những tay thanh niên can đảm đấy. Chúng tôi cÅ©ng chẳng là m to chuyện vá»›i há» là m gì. NhÆ°ng để từ nay vá» sau, hỠđừng giẫm chân và o nhiệm vụ của chúng tôi, thì đồng chà cẩn phải chỉnh cho há» má»™t cháºp ra trò má»›i được.
NgÆ°á»i gác mở cá»a nhà giam. MÆ°á»i má»™t chà ng thanh niên nhổm dáºy, lúng ta lúng túng, chân nhúc nhÃch mà không dám bÆ°á»›c.
Äồng chà đại diện Cục chÃnh trị Nhà nÆ°á»›c chìa hai tay ra dáng bất bình:
- Äấy, đồng chà xem. Mấy chú cứ vẽ ra thêm chuyện cho nên tôi bắt buá»™c phải giải mấy chú lên tỉnh thôi.
Nghe nói thế, Gơ-ri-sút-ca rất đỗi xúc động:
- ThÆ°a đồng chà Xa-kha-rốp, chúng tôi có là m gì báºy đâu? Chúng tôi muốn phục vụ chÃnh quyá»n Xô- viết. Từ lâu, chúng tôi đã đặt ngÆ°á»i theo dõi cái tên buôn láºu đó rồi. Thế mà các đồng chà lại tống giam chúng tôi nhÆ° thể chúng tôi là thổ phỉ.
Gơ-ri-sút-ca tủi thân quay đi.
Pa-ven và Xa-kha-rốp khó khăn lắm má»›i giữ mãi được vẻ mặt nghiêm nghị. Sau má»™t hồi là m ra vẻ phải Ä‘iá»u đình vá»›i nhau găng lắm, hai ngÆ°á»i thôi không "chỉnh" toán thanh niên nữa.
Xa-kha-rốp nói với Pa-ven:
- Nếu đồng chà đảm bảo cho các chú ấy và hứa với chúng tôi là từ nay vỠsau, các chú không đi ra biên giới nữa, còn giúp đỡ chúng tôi thì giúp đỡ bằng cách khác, có thế tôi mới tha cho các chú ấy.
- Äược tôi xin chịu trách nhiệm vá» các anh em ấy. Tôi hy vá»ng anh em sẽ không là m phiá»n cho tôi nữa.
Thế là cả chi Ä‘oà n thanh niên lại hát vang trên Ä‘Æ°á»ng trở vá» Pốt-đúp-xi. Việc rắc rối vẫn chÆ°a lá»™ ra. Còn tên chủ máy xay thì sau đó Ãt lâu bị bắt quả tang. Lần nà y, việc tóm cổ nó là m rất đúng nguyên tắc.
Bá»n chủ trại Äức sống già u sang trong những là ng vùng rừng Mai-Ä‘an Vin-la. Những trại ấp sung túc của bá»n cu-lắc ở cách nhau từng ná»a cây số má»™t; những tòa nhà đèo thêm những nhà phụ trông giống nhÆ° những đồn lÅ©y nhá». Bá»n thổ phỉ An-tô-nhúc được bá»n cu-lắc ở đây chứa chấp. Tên quan hai cÅ© ấy của Nga hoà ng đã táºp hợp há» hà ng bà con nó, láºp thà nh má»™t nhóm gồm bảy tên phỉ và bắt đầu dùng đến khẩu súng ngắn của hắn trên các ngả Ä‘Æ°á»ng lân cáºn, là m đổ máu nhiá»u ngÆ°á»i. Hắn chẳng từ gì bá»n buôn láºu, nhÆ°ng cÅ©ng không tha các cán bá»™ Xô-viết qua lại. Bá»n hắn di Ä‘á»™ng rất nhanh. Hôm nay, chúng giết chết hai xã viên hợp tác xã trong thôn, ngà y mai, cách đấy hai mÆ°Æ¡i cây số, đã thấy hắn tÆ°á»›c vÅ© khà má»™t nhân viên bÆ°u Ä‘iện và móc hết của anh từng hà o, từng xu. An-tô-nhúc thi nhau vá»›i tên đồng nghiệp của nó là Goóc-Ä‘i; thằng nà y chẳng kém gì thằng kia, cả hai đứa đã là m mất khá nhiá»u thá»i giá» của dân quân và Cục chÃnh trị Nhà nÆ°á»›c của liên quáºn. An- tô-nhúc đã mò đến táºn ngoại vi thị trấn Bê-rê-dÆ¡- đốp. Các ngả Ä‘Æ°á»ng và o thị trấn đã trở thà nh nguy hiểm. Khó mà tóm cổ được tên phỉ ấy; cứ khi nà o bị dồn bà quá thì hắn chuồn sang bên kia biên giá»›i, ngồi rúc ở đấy, rồi những lúc nà o ngÆ°á»i ta Ãt để tâm nhất đến hắn thì hắn lại thò đầu ra. Má»—i lần con thú dữ nguy hiểm và không tà i nà o bắt được đó xồ ra cắn chảy máu thì đồng chà Li-xi-xÆ°n lại má»™t phen cắn môi tức tối.
- Còn để cho tên mạt kiếp nà y cắn chúng mình đến bao giá»? Cuối cùng rồi mình đến phải tá»± tay trừ nó má»›i được. - Tiếng đồng chà rÃt qua hai hà m răng cắn chặt. Có hai lần đồng chà chủ tịch cùng Ä‘i vá»›i Pa-ven và ba đảng viên cá»™ng sản nữa đã Ä‘uổi theo vết chân còn má»›i của tên phỉ. Song An-tô-nhúc đã Ä‘i khá»i rồi.
Trên liên quáºn đã phái vá» Bê-rê-dÆ¡-đốp má»™t Ä‘á»™i chống phỉ, do anh chà ng Phi-la-tốp rất diện chỉ huy. Vì kiêu căng, vênh váo nhÆ° má»™t con gà trống má»›i lá»›n, Phi-la-tốp đã không chấp hà nh đúng Ä‘iá»u lệnh công tác hiện hà nh ở vùng biên giá»›i, cho việc đến trình diện vá»›i đồng chà chủ tịch là không cần thiết, nên cứ dẫn Ä‘á»™i của mình đến thẳng má»™t là ng bên cạnh là Xê-ma-ki. Äến và o lúc đêm, Phi-la-tốp cho đóng quân trong túp nhà ngay đầu thôn. Toán ngÆ°á»i lạ có vÅ© khÃ, hà nh Ä‘á»™ng lại rất bà máºt ấy, là m cho má»™t Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản ở bên hà ng xóm để ý. NgÆ°á»i Ä‘oà n viên nà y liá»n chạy đến báo cho chủ tịch Xô-viết thôn. Chủ tịch Xô-viết thôn không hiểu gì vá» Ä‘á»™i nà y, tưởng nhầm đấy là bá»n phỉ, thế là cho ngÆ°á»i Ä‘oà n viên thanh niên Ä‘i ngá»±a há»a tốc lên quáºn. Sá»± sÆ¡ suất của Phi-la-tốp suýt nữa thì là m toi mạng rất nhiá»u ngÆ°á»i. Li-xi-xÆ°n Ä‘ang đêm nghe tin có "phỉ", liá»n huy Ä‘á»™ng dân quân và mang theo Ä‘á»™ chục ngÆ°á»i phi ngá»±a đến Xê-ma-ki. Há» chạy thá»™c và o táºn sân, xuống ngá»±a và nhảy qua hà ng rà o, tiến và o nhà . NgÆ°á»i gác đứng ở ngưỡng cá»a bị má»™t cú báng súng ngắn và o đầu ngã lăn xuống nhÆ° cái bị rÆ¡i. Li-xi-xÆ°n lấy vai hÃch mạnh cánh cá»a báºt tung ra, và toán ngÆ°á»i ùa và o gian nhà le lói ánh sáng yếu á»›t của ngá»n đèn treo trên trần. Má»™t tay cầm quả lá»±u đạn vung ra sau ngÆ°á»i chá»±c ném, tay kia lăm lăm khẩu súng ngắn Mô-de, Li-xi-xÆ°n thét lên, mạnh đến ná»—i là m rung cả cá»a kÃnh:
- GiÆ¡ tay hà ng, không tao xé tan xác chúng bay ra bây giá».
Chỉ thiếu má»™t giây nữa là ngÆ°á»i của Li-xi-xÆ°n lia cho toán ngÆ°á»i còn ngái ngủ kia má»™t là n mÆ°a đạn. NhÆ°ng cái vẻ đáng sợ của ngÆ°á»i lăm lăm cầm lá»±u đạn kia là m cho hà ng chục cánh tay giÆ¡ cao lên. Má»™t lát sau, khi các ngÆ°á»i trong Ä‘á»™i diệt phỉ mặc Ä‘á»™c có áo ngủ bị dẫn ra sân, Phi-la-tốp nhìn thấy chiếc huân chÆ°Æ¡ng Ä‘Ãnh trên áo Li-xi-xÆ°n má»›i khá»i rÃu lưỡi.
Li-xi-xÆ°n nhổ nÆ°á»›c bá»t tức tối và phát bẳn lên, giá»ng khinh bỉ:
- Tháºt là đồ ngu!
*
Tiếng vang của cách mạng Äức vá»ng đến táºn quáºn nà y. Những trà ng đạn nổ đổ hồi réo trên các chiến lÅ©y Hăm-bua vang tá»›i. Biên giá»›i không còn yên tÄ©nh nhÆ° xÆ°a nữa. NgÆ°á»i ta Ä‘á»c báo, lòng náo nức mong đợi. Gió của tháng MÆ°á»i từ phÃa Tây thổi lại. Ở quáºn Ä‘oà n thanh niên, Ä‘Æ¡n gá»i đến nhÆ° mÆ°a xin gia nháºp Hồng quân, là m quân chà nguyện. Pa-ven phải giải thÃch nhiá»u cho đại biểu các chi Ä‘oà n hiểu chÃnh sách của nÆ°á»›c Xô-viết là chÃnh sách hòa bình, và hiện nay thì Nhà nÆ°á»›c Xô-viết không có ý định gây chiến vá»›i bất cứ má»™t nÆ°á»›c láng giá»ng nà o cả. NhÆ°ng những lá»i giải thÃch đó Ãt tác dụng lắm. Chủ nháºt nà o, những Ä‘oà n viên thanh niên tất cả các chi Ä‘oà n cÅ©ng kéo tá»›i thị trấn, và há»p ngay trong khu vÆ°á»n nhà lão cố đạo.
Má»™t hôm và o giữa trÆ°a, toà n chi Ä‘oà n thanh niên Pốt-đúp-xi đông đủ mặt, hà ng ngÅ© chỉnh tá» kéo đến cái sân rá»™ng trÆ°á»›c trụ sở quáºn Ä‘oà n. Pa-ven nhìn qua cá»a sổ, trông thấy, liá»n Ä‘i ra thá»m. MÆ°á»i má»™t ngÆ°á»i thanh niên do GÆ¡-ri-sút-ca dẫn đầu, ngÆ°á»i nà o cÅ©ng Ä‘i già y ống, Ä‘eo ba-lô to tÆ°á»›ng trên lÆ°ng. Há» dừng lại trÆ°á»›c cá»a.
Pa-ven ngạc nhiên há»i:
- Chuyện gì thế, Gơ-ri-sút-ca?
NhÆ°ng GÆ¡-ri-sút-ca nháy mắt ra hiệu và cùng Pa- ven Ä‘i và o trong nhà . Khi Li-Ä‘a, Ra-dÆ¡-va-li-khin và hai Ä‘oà n viên thanh niên nữa xúm quanh lấy GÆ¡-ri- sút-ca thì anh nà y đóng cá»a và cau đôi mà y nhợt lại má»™t cách nghiêm nghị, giải thÃch rằng:
- Các đồng chà ạ, đây là tôi là m báo Ä‘á»™ng diá»…n táºp đấy mà . Hôm nay, tôi có tuyên bố vá»›i những Ä‘oà n viên chi Ä‘oà n tôi rằng: ở quáºn có Ä‘iện xuống, tất nhiên là điện tối máºt: chiến tranh vá»›i bá»n tÆ° sản Äức bắt đầu rồi, và không bao lâu nữa sẽ nổ ra chiến tranh chống bá»n chúa đất Ba Lan. Vì thế ở Mát-xcÆ¡-va ra lệnh: tất cả Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản Ä‘á»u ra tiá»n tuyến; còn ai sợ, cứ viết Ä‘Æ¡n xin, sẽ cho ở nhà . Tôi nói vá»›i há» là không được nói gì vá» chiến tranh cả má»—i ngÆ°á»i mang theo má»™t miếng bánh mì và má»™t Ãt mỡ, ai không có mỡ thì mang Ä‘i mấy nhánh hà nh hay nhánh tá»i, má»™t giá» sau phải bà máºt táºp hợp ở sau là ng. Chúng ta sẽ Ä‘i lên quáºn và từ quáºn lên liên quáºn nháºn vÅ© khÃ. Chuyện đó có tác dụng rất lá»›n đối vá»›i anh em. Há» bắt đầu há»i vặn tôi nhiá»u lắm, song tôi cắt đứt: không có nói chuyện lôi thôi gì cả. Ai Ä‘i thì Ä‘i. Còn ai từ chối thì cứ việc viết Ä‘Æ¡n. Äi đây là đi tình nguyện. Nghe tôi nói xong, các bạn Ä‘oà n viên của tôi ai vá» nhà nấy. Lúc đó tim tôi Ä‘áºp mạnh lắm: nếu không ai đến Ä‘i cả thì sao? Nếu váºy tôi chỉ còn cách giải tán chi Ä‘oà n, còn mình thì bá» Ä‘i nÆ¡i khác. Tôi ngồi đợi ở gần thôn và theo dõi. HỠđến từng ngÆ°á»i má»™t. Má»™t và i ngÆ°á»i mặt mÅ©i còn ngấn nÆ°á»›c mắt, nhÆ°ng bá» ngoà i há» là m ra vẻ thản nhiên. Cả mÆ°á»i ngÆ°á»i Ä‘á»u đến, không má»™t ai bá» trốn cả. Äấy, chi Ä‘oà n Pốt-đúp- xi nhÆ° thế đấy! - GÆ¡-ri-sút-ca kết luáºn, giá»ng rất phởn, nắm tay lại hãnh diện Ä‘áºp lên ngá»±c.
Và khi Li-đa bực mình mắng Gơ-ri-sút-ca như tát nước thì Gơ-ri-sút-ca nhìn chị bằng một con mắt ngạc nhiên không hiểu ra là m sao cả.
- Chị Li-Ä‘a nói gì lạ thế ? Thá» há»i Li-Ä‘a, để táºp báo Ä‘á»™ng, còn có sáng kiến nà o hÆ¡n nữa? Có nhÆ° thế thì má»›i nhìn ngÆ°á»i kỹ được, nhìn ai cÅ©ng má»›i khá»i bị lầm. Muốn có thêm tác dụng, tôi còn muốn Ä‘Æ°a há» lên liên quáºn nữa kia, nhÆ°ng há» Ä‘á»u mệt cả rồi. Thôi để cho há» vá». Song anh Pa-ven ạ, thế nà o anh cÅ©ng nên nói chuyện vá»›i há», được chứ anh? Anh không nói thì còn ra thế nà o nữa. Cứ nói là lệnh Ä‘á»™ng viên đã bãi bá» rồi, song danh dá»± và quang vinh thuá»™c vá» những ngÆ°á»i thanh niên anh dÅ©ng nhÆ° há».
Pa-ven Ãt lên liên quáºn. Những chuyến Ä‘i nhÆ° thế thÆ°á»ng mất đến mấy ngà y, mà công tác thì cần ngà y nà o cÅ©ng có mặt ở quáºn. Trái lại, Ra-dÆ¡-va-li-khin Ä‘á»™ng có dịp là nhảy tót lên thị xã ngay. Võ trang từ đầu đến chân, trong lòng cứ những sánh mình vá»›i má»™t trong những nhân váºt của Cu-pÆ¡((Phê-mi-no Cu-pÆ¡, tác giả Mỹ thế ká»· 19, viết nhiá»u tiểu thuyết phiêu lÆ°u mạo hiểm vá» những bá»™ lạc ngÆ°á»i da đỠở Châu Mỹ) ), Ä‘i du ngoạn nhÆ° thế hắn ta lấy là m thÃch thú lắm. Hắn tạt và o rừng, Ä‘em súng ra bắn và o Ä‘Ã n quạ hoặc bắn và o con sóc chạy nhanh thoăn thoắt, chặn khách qua Ä‘Æ°á»ng nà o Ä‘i má»™t mình, há»i ngÆ°á»i ta nhÆ° là dá»± thẩm tòa án há»i cung: ông là ai, ở đâu đến và đi đâu. Äến gần thị xã, Ra-dÆ¡-va-li-khin bá» súng trÆ°á»ng giấu xuống lá»›p rÆ¡m trên xe ngá»±a, súng ngắn thì nhét và o túi và cố giữ vẻ bình thÆ°á»ng, Ä‘i và o liên quáºn Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản.
- Thế nà o, ở Bê-rê-dơ-đốp các anh có gì mới không?
Trong phòng Phê-đô-tôp, bà thÆ° của liên quáºn Ä‘oà n, ngÆ°á»i lúc nà o cÅ©ng đông. Ai cÅ©ng tranh nói lấy được. Phải biết là m việc trong hoà n cảnh ấy thì má»›i là m nổi, má»™t lúc nghe bốn ngÆ°á»i nói, đồng thá»i lại viết và trả lá»i cho má»™t ngÆ°á»i thứ năm. Phê-đô-tốp còn trẻ măng, song đã và o Äảng từ 1919. Chỉ có ở cái thá»i sóng gió ấy má»›i có thể mÆ°á»i lăm tuổi đã được kết nạp và o Äảng.
Nghe câu há»i của Phê-đô-tốp, Ra-dÆ¡-va-li-khin uể oải đáp lại:
- Nhiá»u chuyện má»›i lắm, không thể kể hết được. Tôi chạy ngược chạy xuôi suốt từ sáng cho đến táºn tối khuya. Phải lấp hết má»i lá»— hổng hiện nay, phải là m từ đầu má»i việc trên má»™t vùng cÆ¡ sở trắng. Tôi đã tổ chức được thêm hai chi Ä‘oà n má»›i nữa. Các đồng chà triệu táºp vỠđây có việc gì thế? - Và nói xong, hắn là m ra bá»™ quan trá»ng ngồi xuống ghế bà nh.
Äồng chà CÆ¡-rÆ°m-ski, trưởng ban kinh tế, từ nãy giá» cúi mình trên táºp tà i liệu, nghe hắn nói thì ngẩng đầu lên nhìn lại:
- Chúng tôi triệu táºp Pa-ven, chứ không triệu táºp anh.
Ra-dơ-va-li-khin thở phun ra một là n khói thuốc dà y đặc.
- Pa-ven không thÃch đến đây, tôi cứ phải vất vả Ä‘i lại thay hắn... Có má»™t số bà thÆ° láu cá nhÆ° thế đấy. Bản thân há» chẳng muốn Ä‘á»™ng xác là m gì, chỉ đẩy những con lừa nhÆ° hạng tôi Ä‘i. Khi nà o Pa-ven Ä‘i ra biên giá»›i, thế là ở lại đấy hà ng hai ba tuần. Tôi lại phải nai lÆ°ng gánh hết má»i việc cho hắn.
Ra-dÆ¡-va-li-khin chẳng úp mở gì, có ý muốn tá» cho má»i ngÆ°á»i biết lẽ ra chÃnh hắn má»›i thá»±c đáng là m bà thÆ° quáºn Ä‘oà n kia.
Khi Ra-dơ-va-li-khin ra rồi, đồng chà Phê-đô-tốp nói thẳng với các đồng chà trong chấp ủy:
- Tôi thấy chẳng ưa cái thằng cha nà y chút nà o cả.
Những cách luồn lá»t xúc xiểm thâm hiểm của Ra- dÆ¡-va-li-khin bị phÆ¡i ra ánh sáng má»™t cách tình cá». Má»™t hôm, Li-xi-xÆ°n rẽ và o nhà đồng chà Phê-đô-tốp nháºn thÆ° từ, công văn. ThÆ°á»ng há»… có ai ở quáºn lên là nháºn luôn thÆ° cho má»i ngÆ°á»i khác. Phê-đô-tốp nói chuyện lâu vá»›i Li-xi-xÆ°n. Trong câu chuyện đó, Ra- dÆ¡-va-li-khin đã bị lá»™t mặt nạ.
Khi tiá»…n đồng chà chủ tịch quáºn ra vá», Phê-đô-tốp dặn :
- Nhưng dù sao đồng chà cũng cứ cho Pa-ven lên đây nhé. Chúng tôi ở đây vẫn chưa quen biết đồng chà ấy lắm.
- Äược. NhÆ°ng phải định trÆ°á»›c vá»›i nhau má»›i được: các đồng chà đừng nhằm lấy mất của chúng tôi Pa- ven kia, nếu lấy, chúng tôi kiên quyết phản đối đấy.
Năm ấy, ở biên giá»›i, quốc khánh tháng MÆ°á»i cá» hà nh trong không khà phấn khởi chÆ°a từng có. Pa- ven được bầu là m chủ tịch ban tổ chức lá»… ká»· niệm Cách mạng tháng MÆ°á»i ở các xã biên giá»›i. Sau cuá»™c mÃt tinh ở Pốt-đúp-xi, khối quần chúng năm ngà n ngÆ°á»i, gồm nam nữ nông dân ở ba xã lân cáºn há»p lại, xếp hà ng trên má»™t cây số rưỡi, bắt đầu Ä‘i vá» phÃa các xã biên giá»›i. Äi đầu là đội kèn và tiểu Ä‘oà n quân huấn, vá»›i những lá cá» Ä‘á» tung bay. Äoà n biểu tình rất tráºt tá»± và có tổ chức bắt đầu tiến hà nh trên đất xô-viết, dá»c theo các cá»™t biển, tiến vá» phÃa những thôn xã biên giá»›i cắt là m đôi. Dân Ba Lan chÆ°a bao giỠđược trông thấy cảnh tượng ấy. Äi trÆ°á»›c hà ng quân là tiểu Ä‘oà n trưởng Ga-vÆ¡-ri-lốp và Pa-ven, cả hai cùng cưỡi ngá»±a; phÃa sau hai ngÆ°á»i, tiếng kèn đồng rung lên nhÆ° sấm Ä‘á»™ng, cá» bay phần pháºt và những bà i hát, những bà i hát vang lên. Thanh niên nông dân mặc toà n quần áo ngà y há»™i. Những nhịp cÆ°á»i của các cô gái vang Ä‘i xa, nghe nhÆ° tiếng róc rách của má»™t dòng thác bạc; nét mặt ngÆ°á»i lá»›n thì nghiêm túc, các cụ già thì trịnh trá»ng. Cả dòng sông ngÆ°á»i ấy cứ chảy mãi, đến nÆ¡i xa tÃt; bá» của dòng sông ấy là biên giá»›i. Không má»™t bà n chân nà o rá»i khá»i mảnh đất Xô-viết, không má»™t bÆ°á»›c chân nà o chạm và o Ä‘Æ°á»ng phân giá»›i nghiêm cấm. Pa-ven đứng ra bên, nhÆ°á»ng cho thác ngÆ°á»i chảy qua trÆ°á»›c mặt mình. Bà i hát của thanh niên cá»™ng sản vang lên:
"Từ rừng Tai-ga đến táºn biển nÆ°á»›c Anh
Hồng quân là hùng mạnh nhất".
nối tiếp bà i đồng ca của nữ thanh niên:
"Kìa trên, đồi cao,
Chị em thợ gặt Ä‘ang gặt lúa và ngâ€.
Các chiến sÄ© biên phòng Xô-viết vui sÆ°á»›ng mỉm cÆ°á»i chà o mừng Ä‘oà n biểu tình; những lÃnh gác Ba Lan thì đứng nhìn, đầy vẻ bối rối hốt hoảng. Cuá»™c tuần hà nh dá»c biên giá»›i, tuy đã có báo trÆ°á»›c cho bá»™ TÆ° lệnh Ba Lan, vẫn là m cho phÃa bên kia lo lắng. Những Ä‘á»™i tuần tra của hiến binh tiá»n tuyến hối hả đâm bổ Ä‘i sục sạo; má»—i chá»— gác tăng lên gấp năm, ở trong các giao thông hà o thì bố trà thêm quân dá»± bị để Ä‘á» phòng má»i việc bất ngá» xảy đến. NhÆ°ng, Ä‘oà n biểu tình chỉ tiến bÆ°á»›c trên đất nÆ°á»›c nhà mình, náo nhiệt và vui vẻ, tiếng hát vang dáºy khắp không trung.
Trên má»™t mô đất, má»™t ngÆ°á»i lÃnh Ba Lan đứng gác. Äoà n ngÆ°á»i Ä‘i Ä‘á»u bÆ°á»›c, tiến gần lại. Âm Ä‘iệu đầu tiên má»™t bà i hà nh khúc cất tiếng bay lên. NgÆ°á»i lÃnh Ba Lan trút súng khá»i vai đặt xuống chân, đứng nghiêm. Pa-ven nghe rõ tiếng hô: "Công xã muôn năm!".
Trông đôi mắt của ngÆ°á»i lÃnh thấy đúng là chÃnh anh ta vừa hô khẩu hiệu đó. Pa-ven nhìn anh ta không chá»›p mắt, nhìn anh ta hết sức nhiệt tình.
Äấy là má»™t ngÆ°á»i bạn! DÆ°á»›i vạt áo lÃnh, trái tim anh ta Ä‘ang Ä‘áºp hòa nhịp vá»›i Ä‘oà n du hà nh. Và Pa- ven khẽ đáp lại bằng tiếng Ba Lan:
- Chà o đồng chÃ!
NgÆ°á»i lÃnh gác đứng lại đằng sau. Anh ta nhÆ°á»ng bÆ°á»›c cho Ä‘oà n ngÆ°á»i, súng vẫn để dá»±ng nguyên nhÆ° cÅ©. Pa-ven nhiá»u lần ngoái cổ lại nhìn cái bóng bé nhá» Ä‘en Ä‘en đó. Kia lại má»™t ngÆ°á»i Ba Lan khác nữa. Râu mép bạc lốm đốm. Hai con mắt nhìn không Ä‘á»™ng trông dà i dại dÆ°á»›i và nh mạ ká»n của chiếc mÅ© "liên bang". Pa-ven trong đầu vẫn còn mang máng lá»i nói của ngÆ°á»i lÃnh Ba Lan trÆ°á»›c mà anh vừa nghe, liá»n nói trÆ°á»›c nhÆ° là nối thầm vá»›i mình bằng tiếng Ba Lan :
- Chà o đồng chÃ.
Không có tiếng đáp lại.
Ga-vÆ¡-ri-lốp mỉm cÆ°á»i. Ga-vÆ¡-ri-lốp hiểu hết chuyện. Anh nói:
- Cáºu tham quá, Pa-ven ạ ! Ngoà i những lÃnh bá»™ binh thÆ°á»ng, ở đây còn có cả bá»n hiến binh Ä‘i chân nữa kia. Cáºu không thấy cái lon hình chữ V trên tay áo hắn à ? Äấy là má»™t thằng hiến binh.
(Lon chữ V thÆ°á»ng thêu trên tay áo bá»n quân nhân đế quốc để ghi công trạng và niên hạn tại ngÅ© của chúng)
Äoạn đầu của Ä‘oà n ngÆ°á»i đã từ trên núi kéo vá» phÃa là ng bị biên giá»›i cắt đôi. Ná»a là ng bên Xô-viết đã chuẩn bị đón tiếp má»™t cách long trá»ng. Cả thôn Xô-viết Ä‘á»u táºp hợp gần cầu biên giá»›i, trên bá» dòng sông con. Trai, gái trong là ng đứng thà nh hà ng rà o hai bên vệ Ä‘Æ°á»ng. Bên ná»a thôn phÃa Ba Lan, mái các nhà , mái các quán Ä‘á»u đầy kÃn những ngÆ°á»i trèo lên chăm chú nhìn xem những việc Ä‘ang xảy ra bên kia sông. Nông dân xúm lại trên ngưỡng cá»a các nhà và dá»c các hà ng rà o. Khi Ä‘oà n biểu tình tiến và o dãy hà ng rà o ngÆ°á»i kia thì Ä‘á»™i nhạc cá» bà i ca "Quốc tế†. Trên bục diá»…n Ä‘Ã n vừa là m vá»™i, trang hoà ng bằng lá cây lá»›p thanh niên mái tóc còn xanh và nhÅ©ng cụ già đầu bạc, Ä‘á»c những diá»…n văn cảm Ä‘á»™ng. Pa-ven cÅ©ng lên nói chuyện bằng tiếng U-cÆ¡-ren, tiếng mẹ đẻ của anh. Những lá»i nói của anh bay vượt qua biên giá»›i và những ngÆ°á»i đứng bên kia bá» sông cÅ©ng nghe được rõ. Ở bên kia, chúng nó đã quyết không để cho bà i nói nà y là m bốc cháy lòng ngÆ°á»i. Äá»™i ba-tui của hiến binh bắt đầu phi ngá»±a Ä‘i khắp là ng, lấy roi ngá»±a quất Ä‘uổi nhân dân và o trong nhà . Tiếng súng nổ đì đẹt lÆ°á»›t qua các mái nhà .
ÄÆ°á»ng sá trở nên vắng tanh. Äám thanh niên bị đạn xua chạy, đã tụt xuống khá»i các mái nhà . Từ phÃa bên bá» Xô-viết, nhân dân đã nhìn sang thấy thế Ä‘á»u cau mà y. Má»™t ông lão chăn cừu có các thanh niên đỡ bÆ°á»›c lên diá»…n Ä‘Ã n. Lòng sôi sục căm giáºn, ông lão nói bằng má»™t giá»ng cảm Ä‘á»™ng :
- Khá tháºt! Các con hãy nhìn xem! Ngà y trÆ°á»›c, chúng ta cÅ©ng đã từng bị quân chúng nó đánh Ä‘áºp nhÆ° váºy rồi. NhÆ°ng bây giá», trong là ng chẳng còn ai thấy cảnh chÃnh quyá»n dùng roi ngá»±a đánh má»™t nông dân bao giá». Chúng ta đã tiêu diệt được hết Ä‘á»i bá»n địa chủ quý tá»™c và cái roi da nện trên lÆ°ng chúng ta cÅ©ng hết Ä‘á»i luôn. Các con hãy giữ gìn chÃnh quyá»n má»›i nà y cho vững, các con ạ. Lão già rồi, lão chẳng biết nói chuyện. NhÆ°ng lão muốn nói nhiá»u lắm. DÆ°á»›i ách Nga hoà ng, suốt Ä‘á»i chúng ta đã phải chịu vất vả cay đắng nhÆ° thân con bò kéo xe, cho nên bây giá» nhìn thấy cảnh đó vẫn còn Ä‘ang tiếp tục ở bên kia, tháºt Ä‘au lòng!... - Nói đến đây ông lão giÆ¡ bà n tay xÆ°Æ¡ng xẩu vẫy sang phÃa con sông và bắt đầu khóc hu hu lên, tháºt chỉ có các trẻ em và các cụ già má»›i khóc nhÆ° váºy.
GÆ¡-ri-sút-ca lên tiếp lá»i cụ già . Nghe bà i nói đầy căm há»n của GÆ¡-ri-sút-ca, Ga-vÆ¡-ri-lốp quay ngá»±a lại nhìn xem bên kia bá» sông có kẻ nà o đứng ghi những lá»i nói của GÆ¡-ri-sút-ca không. NhÆ°ng bá» sông bên kia vắng vẻ, ngay cả ngÆ°á»i lÃnh gác cạnh cầu cÅ©ng bị gá»i vá» rồi.
Ga-vơ-ri-lốp nói đùa:
- Thế thì chắc chẳng có công hà m phản đối gá»i đến Ban dân ủy ngoại giao của ta đâu.
Và o má»™t đêm mÆ°a thu và o cuối tháng MÆ°á»i Má»™t, tên phỉ An-tô-nhúc và bảy đứa bá»™ hạ của nó đã phải ngừng là m đổ máu ngÆ°á»i trên các Ä‘Æ°á»ng nó qua lại. Cái Ä‘Ã n chó sói đó mò đến dá»± đám cÆ°á»›i của má»™t tên chủ trại già u có ở Mai-Ä‘an Vin-la. Các đảng viên vùng KhÆ¡-rô-lin-ski đã bám riết và tóm được chúng trong đám cÆ°á»›i.
Mồm các mụ Ä‘Ã n bà lắm Ä‘iá»u đã truyá»n cái tin những tay khách ấy sẽ đến dá»± đám cÆ°á»›i tên chủ trại. Trong nháy mắt, cả mÆ°á»i hai đảng viên của chi bá»™ đã há»p lại, ai có thứ khà giá»›i gì thì mang thứ nấy. Há» Ä‘i xe ngá»±a đến thôn Mai-Ä‘an Vin-la, còn ngÆ°á»i liên lạc há»a tốc thì phi ngá»±a nhÆ° bay vá» Bê-rê-dÆ¡- đốp. Äến Xi-ma-ki thì đồng chà liên lạc tìm được Ä‘á»™i của Phi-la-tốp. Phi-la-tốp dẫn quân của mình phi nÆ°á»›c kiệu Ä‘uổi theo dấu chân còn má»›i của địch. Các đảng viên KhÆ¡-rô-lin-ski vây lấy thôn Mai-Ä‘an, và cuá»™c nói chuyện bằng súng đạn giữa há» vá»›i bá»n phỉ An-tô- nhúc thế là bắt đầu. An-tô-nhúc cùng bá»n thủ hạ nấp và o má»™t chái nhà bên và cứ thế bắn bất cứ ai sa và o tầm súng của chúng. Hắn muốn liá»u sức thá» mở Ä‘Æ°á»ng máu chạy, song các chiến sÄ© KhÆ¡-rô-lin-ski sau khi bắn chết má»™t thằng phỉ, dồn cả bá»n chúng chui và o chái nhà trở lại. Nhiá»u phen An-tô-nhúc cÅ©ng đã bị hãm và o Ä‘Æ°á»ng cùng nhÆ° thế. NhÆ°ng lần nà o hắn cÅ©ng thoát thân vô sá»±: thủ pháo và đêm tối đã giúp cho hắn thoát. Có thể lần nà y nữa, hắn cÅ©ng quyết chạy thoát vì các chiến sÄ© công xã đã mất Ä‘i hai ngÆ°á»i trong cuá»™c chiến đấu. NhÆ°ng Ä‘ang lúc đó, Phi-la-tốp vừa kịp đến tiếp viện. An-tô-nhúc hiểu rằng hắn bị kẹp chặt rồi và lần nà y không lối nà o thoát. Äạn từ trong các cá»a sổ chái nhà phụt ra cho đến táºn sáng, nhÆ°ng tảng sáng thì ngÆ°á»i ta bắt được hắn. Cả bảy thằng chẳng thằng nà o chịu hà ng phục cả. Việc tiêu diệt cái ổ chó sói đó đã phải hy sinh mất bốn mạng ngÆ°á»i. Chi Ä‘oà n trẻ tuổi thanh niên cá»™ng sản Khô- rô-lin-ski đã hiến ba ngÆ°á»i trong số bốn liệt sÄ© đó.
*
Tiểu Ä‘oà n Pa-ven bị gá»i Ä‘i tham gia cuá»™c diá»…n táºp mùa thu của các Ä‘Æ¡n vị địa phÆ°Æ¡ng. Tiểu Ä‘oà n bắt đầu hà nh quân từ sáng sá»›m, Ä‘i suốt má»™t ngà y dÆ°á»›i mÆ°a rà o, vượt bốn mÆ°Æ¡i cây số, tối mịt má»›i đến doanh trại của sÆ° Ä‘oà n địa phÆ°Æ¡ng. Tiểu Ä‘oà n trưởng Gu- xếp và chÃnh ủy hà nh quân bằng ngá»±a. Tám trăm thanh niên vừa đến trại đã lăn ra ngủ. Bá»™ tham mÆ°u sÆ° Ä‘oà n địa phÆ°Æ¡ng đã triệu táºp tiểu Ä‘oà n nà y quá cháºm: sáng mai đã bắt đầu diá»…n táºp rồi. Tiểu Ä‘oà n má»›i dà n ra trên thao trÆ°á»ng để duyệt. Má»™t chốc thì đã có nhiá»u kỵ binh từ tham mÆ°u sÆ° Ä‘oà n phi đến. Tiểu Ä‘oà n mặc quân phục và mang súng rồi thì trông nhÆ° là thay hình đổi dạng hẳn. Cả Gu-xếp lẫn Pa- ven đã bá» ra nhiá»u sức lá»±c và thá»i giá» rèn luyện tiểu Ä‘oà n của mình, cho nên đến tham gia diá»…n táºp lòng bình tÄ©nh không lo lắng. Khi cuá»™c duyệt chÃnh thức đã xong và tiểu Ä‘oà n đã tá» rõ tà i váºn Ä‘á»™ng và láºp Ä‘á»™i hình của mình, thì có má»™t ngÆ°á»i trong cấp chỉ huy, mặt bảnh trai nhÆ°ng phị mỡ, lại há»i Pa-ven bằng má»™t giá»ng xẵng:
- Tại sao đồng chà lại Ä‘i ngá»±a? Chỉ huy và chÃnh ủy của má»™t tiểu Ä‘oà n tổng quân huấn không được có ngá»±a. Tôi ra lệnh đồng chà cho ngá»±a và o chuồng, diá»…n táºp toà n phải Ä‘i đất hết.
Pa-ven biết rằng nếu anh xuống ngá»±a thì không thể nà o tham gia cuá»™c diá»…n táºp được: chân anh không thể Ä‘i bá»™ được lấy má»™t cây số. Là m thế nà o để giải thÃch Ä‘iá»u đó cho chà ng công tá» nhặng ngáºu xị, mình buá»™c đầy những dây lòng thòng nà y?
- Không Ä‘i ngá»±a, tôi không thể tham gia diá»…n táºp được.
- Tại sao?
Biết là không thể giải thÃch cách nà o khác, Pa-ven trả lá»i má»™t cách gá»n lá»n:
- Chân tôi bị sưng. Tôi không thể chạy và đi bộ trong một tuần được. Hơn nữa, tôi không biết đồng chà là ai.
- Tôi là tham mÆ°u trưởng trung Ä‘oà n của anh, đấy là má»™t Ä‘iá»u tôi nói vá»›i anh. Còn Ä‘iá»u thứ hai là má»™t lần nữa tôi ra lệnh cho anh xuống ngá»±a, còn nếu anh là ngÆ°á»i có thÆ°Æ¡ng táºt mà vẫn ở trong bá»™ Ä‘á»™i thì đấy không phải là lá»—i của tôi.
Pa-ven có cảm tưởng nhÆ° bị roi quất và o mặt. Anh quất mạnh roi và o con ngá»±a, nhÆ°ng bà n tay chắc của Gu-xếp đã giữ anh lại. Mấy phút qua, trong ngÆ°á»i Pa-ven có hai thứ tình cảm đấu tranh vá»›i nhau: ức không chịu được và kiên tÄ©nh. Song Pa-ven ngà y nay không còn là cáºu lÃnh Hồng quân ngà y trÆ°á»›c không há» do dá»± chạy từ Ä‘Æ¡n vị nà y sang Ä‘Æ¡n vị khác. Pa- ven bây giá» là chÃnh ủy của má»™t tiểu Ä‘oà n, tiểu Ä‘oà n đó Ä‘ang đứng sắp hà ng sau anh. Cách xá» sá»± của anh sẽ nêu má»™t gÆ°Æ¡ng chấp hà nh ká»· luáºt nhÆ° thế nà o cho cả Ä‘Æ¡n vị? Bởi vì anh đã huấn luyện giáo dục tiểu Ä‘oà n mình có phải vì cái thằng cha bắng nhắng nà y đâu! Anh bá» chân ra khá»i bà n đạp, từ trên ngá»±a tụt xuống và cố bấm bụng chịu Ä‘au Ä‘á»›n ghê gá»›m trong các khá»›p xÆ°Æ¡ng, anh Ä‘i vá» chá»— đứng của anh, ở sÆ°á»n bên phải tiểu Ä‘oà n.
Liên tiếp trong nhiá»u ngà y, trá»i nắng đẹp không chê và o đâu được. Cuá»™c diá»…n táºp đã gần xong. Äến ngà y thứ năm thì cuá»™c diá»…n táºp tiến hà nh ở quanh thị trấn Sê-pê-tốp-ca. Äây là địa Ä‘iểm diá»…n táºp cuối cùng. Tiểu Ä‘oà n Bê-rê-dÆ¡-đốp nháºn nhiệm vụ từ phÃa là ng CÆ¡-li-men-tô-vÃch tiến công chiếm lÄ©nh nhà ga. Pa-ven đã thông thạo vùng nà y quá Ä‘i rồi, anh chỉ cho Gu-xếp biết hết các ngõ ngách ra và o. Tiểu Ä‘oà n chia là m hai, không cho "kẻ địch" biết, Ä‘i vòng má»™t Ä‘Æ°á»ng sân luồn và o tung thâm và thét to những tiếng "hoan hô" rồi áºp và o nhà ga. Những ngÆ°á»i trá»ng tà i diá»…n táºp Ä‘á»u công nháºn đấy tháºt là má»™t tráºn đánh rất cừ. Nhà ga bị các chiến sÄ© Bê-rê-dÆ¡-đốp chiếm lÄ©nh, còn tiểu Ä‘oà n giữ nhà ga thì sau khi bị "thiệt hại" năm mÆ°Æ¡i phần trăm số quân, đã rút lui và o rừng.
Pa-ven chỉ huy má»™t ná»a tiểu Ä‘oà n. Cùng vá»›i đại Ä‘á»™i trưởng và chÃnh trị viên đại Ä‘á»™i ba đứng ở giữa Ä‘Æ°á»ng phố, anh ra lệnh cho bố trà tuyến xạ kÃch.
Một chiến sĩ Hồng quân chạy đến vừa thở vừa báo cáo:
- Báo cáo chÃnh ủy. Tiểu Ä‘oà n trưởng há»i là các chá»— Ä‘Æ°á»ng xe lá»a và đưá»ng xe hÆ¡i gặp nhau đã có các chiến sÄ© súng máy chiếm lÄ©nh chÆ°a? Ban giám khảo diá»…n táºp sẽ đến đóng ở đấy.
Pa-ven và má»™t đại Ä‘á»™i trưởng tá»›i chá»— hai Ä‘Æ°á»ng xe lá»a và xe hÆ¡i gặp nhau. Ban chỉ huy trung Ä‘oà n đã há»p mặt cả ở đây. NgÆ°á»i ta khen Gu-xếp đã khéo chỉ huy tráºn đánh thà nh công. Các đại biểu của tiểu Ä‘oà n bị thua day chân ngượng nghịu và cÅ©ng không buồn nói năng bà o chữa gì nữa.
- Äây không phải công lao của tôi, mà chÃnh là công đồng chà Pa-ven ngÆ°á»i địa phÆ°Æ¡ng đây, đã chỉ huy chúng tôi nên má»›i đánh được nhÆ° thế.
Tham mÆ°u trưởng cho ngá»±a sát lại gần Pa-ven và nói giá»ng chế giá»…u:
- À té ra đồng chà có thể chạy được rất cừ, đồng chà ạ. Còn lúc trước đồng chà đi ngựa thì chắc là để diện thôi, có phải không?
Hắn định nói gì thêm nữa, nhÆ°ng cái nhìn của Pa- ven đã là m hắn dừng ngay lại và đứng tÆ°ng há»ng.
Khi ban chỉ huy trung Ä‘oà n đã Ä‘i rồi, Pa-ven khẽ há»i Gu-xếp:
- Cáºu có biết thằng cha ấy tên là gì không?
Gu-xếp vỗ vai Pa-ven:
- Thôi cáºu đừng để ý đến cái thằng khốn ấy là m gì Tên hắn đâu là Tru-gia-nin. Hình nhÆ° thá»i trÆ°á»›c hắn là má»™t tên chuẩn úy của quân Ä‘á»™i cÅ© thì phải.
Ngà y hôm ấy, Pa-ven đã mấy lần cố nhớ ra xem cái tên ấy anh đã nghe được ở đâu rồi, song mãi vẫn không tà i nà o nhớ được.
Cuá»™c diá»…n táºp đã xong. Sau khi đã được giấy chứng nháºn thà nh tÃch diá»…n táºp xuất sắc, tiểu Ä‘oà n lại kéo vá» Bê-rê-dÆ¡-đốp. Pa-ven thân thể bị Ä‘au nhừ, Ä‘em ngá»±a gá»i ở nhà A-rÆ¡-chom, rồi vá» chá»— mẹ nghỉ hai ngà y. Suốt hai ngà y, ngà y nà o Pa-ven cÅ©ng ngủ mÆ°á»i hai tiếng đồng hồ. Äến ngà y thứ ba, anh đến xưởng đầu máy tìm A-rÆ¡-chom. Trong tòa nhà kho đầu máy ám khói Ä‘en sì nà y, Pa-ven thấy hình nhÆ° được vá» chÃnh nhà mình: anh thở hÃt má»™t cách say sÆ°a mùi khói than. Cái khung cảnh nà y đây, quen thuá»™c từ tấm bé, có má»™t sức mạnh quyến rÅ© anh mãnh liệt. ChÃnh ở nÆ¡i đây, anh đã lá»›n lên. Anh có cảm tưởng nhÆ° thá»i gian qua mình đã mất Ä‘i má»™t cái gì rất yêu rất quý. Bao nhiêu tháng trá»i ròng rã, anh không được nghe tiếng rú của còi tà u. GiỠđây, cảnh thân thuá»™c nà y của nhà máy thu hút tâm hồn anh thợ đốt lò và thợ lắp máy Ä‘iện, y nhÆ° má»™t ngÆ°á»i thủy thủ sau má»™t thá»i gian xa biển, lòng bồi hồi xúc Ä‘á»™ng má»—i lần được trông thấy khoảng nÆ°á»›c biếc bao la. Phải má»™t lúc lâu Pa-ven má»›i nén được bồi hồi. Chuyện vá»›i A-rÆ¡-chom, Pa-ven nói Ãt. Anh nhìn thấy má»™t nếp răn má»›i hiện ra trên trán A-rÆ¡-chom. A-rÆ¡-chom là m việc ở cầu di Ä‘á»™ng. Anh đã có thêm má»™t đứa con nữa. Rõ rà ng cuá»™c sống của anh gay go vất vả. A-rÆ¡-chom không nói gì đến cảnh nhà , song chỉ nhìn anh cÅ©ng đủ rõ cảnh nhà anh nhÆ° thế nà o.
Anh em cùng là m việc vá»›i nhau trong hai tiếng đồng hồ rồi chia tay nhau. Äến chá»— hai Ä‘Æ°á»ng xe lá»a và xe hÆ¡i gặp nhau, Pa-ven dừng ngá»±a lại và nhìn nhà ga má»™t hồi lâu, rồi quất ngá»±a nhÆ° bay dá»c theo con Ä‘Æ°á»ng Ä‘i vá» phÃa rừng.
ÄÆ°á»ng rừng bây giá» không còn nguy hiểm đối vá»›i ngÆ°á»i qua lại nữa. Những ngÆ°á»i bôn-sê-vÃch đã tiêu diệt hết tất cả bá»n phỉ lá»›n nhá» rồi, đã đốt hết sà o huyệt của chúng. Bà con các thôn xóm đã bắt đầu được sống yên ổn.
Pa-ven phi ngá»±a đến Bê-rê-dÆ¡-đốp và o khoảng gần trÆ°a. Li-Ä‘a vui sÆ°á»›ng ra táºn thá»m trụ sở quáºn Ä‘oà n đón anh.
- Anh vỠđấy à ! Vắng anh, chúng tôi đã bắt đầu thấy buồn rồi - Và Li-đa khoác vai Pa-ven cùng đi và o nhà .
Pa-ven vừa cởi áo ca-pốt vừa há»i:
- Ra-dơ-va-li-khin đâu?
Li-Ä‘a đáp lại, có má»™t vẻ gì không thÃch:
- Chẳng biết anh ấy Ä‘i đâu. À, tôi nhá»› ra rồi. Sáng nay, anh ta nói là anh ta Ä‘i đến trÆ°á»ng há»c lên lá»›p bà i khoa há»c xã há»™i thay anh. Anh ta bảo: "Äấy là nhiệm vụ trá»±c tiếp của tôi, chứ không phải của Pa-ven".
Chuyện ấy là m Pa-ven ngạc nhiên má»™t cách khó chịu. Chẳng bao giá» anh thấy Æ°a Ra-dÆ¡-va-li-khin cả. Pa-ven bá»±c mình nghÄ© thầm: "Cái thứ ấy lại đến trÆ°á»ng để bà y trò gì đây!".
- Thôi được, chị kể xem ở nhà có chuyện gì hay không nà o? Chị có đến Gơ-ru-sốp-ca không? Thế nà o công việc ở đó ra sao?
Li-Ä‘a kể hết má»i chuyện cho Pa-ven nghe. Pa-ven nhoà i ra Ä‘i-văng, duá»—i hai chân má»i nhừ cho đỡ mệt.
- Ngà y hôm kia vừa kết nạp Ra-ki-chi-na là m đảng viên dá»± bị. Thế là chi bá»™ Pốt-đúp-xi của chúng ta được tăng cÆ°á»ng hÆ¡n. Ra-ki-chi-na là má»™t nữ thanh niên tốt, tôi rất thÃch cô ấy. Anh có thấy không, trong đám giáo viên đã bắt đầu có chuyển, má»™t số bây giá» hoà n toà n Ä‘i hẳn vá»›i chúng ta.
Äôi khi buổi tối ở nhà Li-xi-xÆ°n, ba ngÆ°á»i : Li-xi-xÆ°n, Pa-ven và đồng chà bà thÆ° má»›i của Äảng ủy, khu LÆ°-xi-cốp, ngồi quanh cái bà n lá»›n, nói chuyện cho đến táºn khuya.
Cá»a và o phòng ngủ đã đóng kÃn. A-nhút-ca là vợ li-xi-xÆ°n Ä‘ang ngủ, còn ba ngÆ°á»i Ä‘ang ngồi quanh bà n cặm cụi trên má»™t cuốn sách nhá». Chỉ ban đêm, Li-xi-xÆ°n má»›i có thá»i giá» há»c táºp. Những ngà y Pa-ven ở nông thôn trở vá», buồn rầu nháºn thấy Li-xi-cốp và Li-xi-xÆ°n đã há»c bá» xa mình rồi.
Má»™t tin buồn từ Pốt-đúp-xi đến : đêm qua không biết có bá»n nà o đã giết chết mất GÆ¡-ri-sút-ca. Äược tin ấy, Pa-ven quên cả chân vẫn còn bị Ä‘au nhói. Chỉ mấy phút sau anh đã chạy đến chuồng ngá»±a của Ủy ban. Giáºn nhÆ° Ä‘iên, anh vá»™i thắng yên ngá»±a và lấy roi da thúc hai hông ngá»±a, chạy nhÆ° bay vá» phÃa biên thùy.
Trong căn nhà rá»™ng của Xô-viết là ng, GÆ¡-ri-sút-ca nằm trên chiếc bà n kết lá xanh, ngÆ°á»i anh phủ lá cá» Xô-viết. TrÆ°á»›c khi chÃnh quyá»n đến, không ai được lại gần thi hà i anh ; ngoà i ngưỡng cá»a có má»™t chiến sÄ© biên phòng của Hồng quân và má»™t Äoà n viên thanh niên cá»™ng sản đứng canh. Pa-ven Ä‘i và o nhà , lại gần bà n, cuốn lá cá» lên : GÆ¡-ri-sút-ca nằm không Ä‘á»™ng, gục đầu và o vai, mặt anh tái nhợt, hai mắt mở to còn ghi sâu cÆ¡n giãy giụa trÆ°á»›c khi mất. Gáy anh bị má»™t thứ vÅ© khà gì nhá»n đâm, ngÆ°á»i ta đã lấy má»™t cà nh thông phủ lên vết thÆ°Æ¡ng đó.
Bố GÆ¡-ri-sút-ca trÆ°á»›c là má»™t ngÆ°á»i Ä‘i ở cho tên chủ máy say, sau trở thà nh ủy viên của Ban dân cà y nghèo và đã hy sinh cho cách mạng. Bà n tay kẻ nà o đã phạm và o GÆ¡-ri-sút-ca, và o ngÆ°á»i thanh niên nà y, và o đứa con má»™t của bà mẹ góa Khô-rô-vốt-cô nà y ?
Con bị giết, bà cụ Ä‘au Ä‘á»›n ngã váºt ra đất. Hà ng xóm đến ân cần săn sóc bà cụ đã ná»a sống ná»a chết ; con bà chết Ä‘i, Ä‘em theo những Ä‘iá»u bà máºt vá» cái chết của mình.
Cái chết của GÆ¡-ri-sút-ca là m chấn Ä‘á»™ng cả xã. Rõ rà ng là GÆ¡-ri-sút-ca, ngÆ°á»i phụ trách trẻ tuổi của thanh niên cá»™ng sản và ngÆ°á»i bảo vệ quyá»n lợi cho anh chị em cố nông nà y, có nhiá»u bạn hÆ¡n là thù ở trong thôn xã.
Xúc Ä‘á»™ng vì cái chết của ngÆ°á»i đồng chÃ, Ra-ki-chi-na òa lên khóc ở phòng riêng. Và khi Pa-ven đến, chị cÅ©ng chẳng ngẩng đầu lên nữa.
Pa-ven nặng nỠđặt mình xuống ghế, há»i Ra-ki-chi-na :
- Ra-ki-chi-na nghĩ thế nà o ? Ai đã giết Gơ-ri-sút-ca ?
- Còn ai ngoà i bá»n chủ máy say nữa ? Vì GÆ¡-ri-sút-ca là cái gai trÆ°á»›c mắt đối vá»›i những quân buôn láºu ấy.
Hai xã đến Ä‘Æ°a đám GÆ¡-ri-sút-ca. Pa-ven đẫn cả tiểu Ä‘oà n của anh tá»›i. Toà n thể tổ chức Äoà n thanh niên cÆ¡ sở đến tiá»…n biệt ngÆ°á»i đồng chà của mình. Ga-vi-rÆ¡-lốp cho dà n hai trăm rưởi chiến sÄ© của đại Ä‘á»™i biên phòng bồng súng đứng trÆ°á»›c trụ sở Xô-viết thôn. Theo Ä‘iệu nhạc buồn vÄ©nh biệt, ngÆ°á»i ta chuyển quan tà i phủ mà u cỠđỠđến đặt trên khu đất đã Ä‘Ã o sẵn trong đám huyệt, cạnh những má»™ các chiến sÄ© du kÃch bôn-sê- vÃch đã hy sinh trong thá»i ná»™i chiến.
Máu của GÆ¡-ri-sút-ca đã thắt chặt thêm nữa hà ng ngÅ© những ngÆ°á»i mà lúc sống anh đã suốt Ä‘á»i Ä‘em toà n sức ra bênh vá»±c. Thanh niên bần cố nông hứa hết lòng ủng há»™ chi Ä‘oà n thanh niên. Tất cả những ngÆ°á»i lên phát biểu Ä‘á»u căm phẫn vô cùng, đòi kết tá»™i tá» hình bá»n giết ngÆ°á»i, đòi phải tìm ra được bá»n chúng và xá» ngay ở đây, trÆ°á»›c nấm mồ nà y, để má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u được trông thẳng và o mặt kẻ thù.
Súng vang ba loạt vÄ©nh biệt ngÆ°á»i bạn chiến đấu và những cà nh thông đã phủ lên nấm mồ má»›i. Ngay tối hôm ấy, chi Ä‘oà n cá» ngÆ°á»i bà thÆ° má»›i: Ra-ki-chi- na. Trạm biên thuỳ của Cục chÃnh trị Nhà nÆ°á»›c báo tin cho Pa-ven biết là ngoà i ấy đã dõi được hà nh tung của lÅ© giết ngÆ°á»i.
Má»™t tuần sau, cuá»™c đại há»™i lần thứ hai của Xô-viết quáºn há»p tại nhà hát địa phÆ°Æ¡ng. Li-xi-xÆ°n, vẻ mặt nghiêm nghị, trịnh trá»ng bắt đầu bản báo cáo.
- ThÆ°a các đồng chÃ! Tôi sung sÆ°á»›ng có thể báo cáo vá»›i đại há»™i rằng má»™t năm qua, tất cả chúng ta đã cố gắng rất lá»›n. Chúng ta đã củng cố vững mạnh chÃnh quyá»n Xô-viết trong quáºn, đã diệt đến táºn gốc bá»n phỉ và tróc được táºn rá»… bá»n buôn láºu. Những tổ chức vững mạnh của bần cố nông trong các xã đã lá»›n lên, những tổ chức thanh niên cá»™ng sản đã đông lên gấp mÆ°á»i lần, những tổ chức Äảng đã được mở rá»™ng. âm mÆ°u ngóc đầu dáºy gần đây của bá»n phú nông ở Pốt-đúp-xi mà đồng chà GÆ¡-ri-sút-ca của chúng ta đã là nạn nhân, âm mÆ°u đó cÅ©ng đã bị khám phá. Bá»n thủ phạm giết ngÆ°á»i là tên chủ máy xay và con rể hắn, cả hai Ä‘á»u bị bắt. Ngà y sắp tá»›i, tòa án tỉnh sẽ tá»›i đây xá» bá»n chúng. Rất nhiá»u Ä‘oà n đại biểu xã đã đến gặp văn phòng Xô-viết và yêu cầu đại há»™i ra quyết nghị đòi xá» tá» bá»n phỉ khủng bố giết ngÆ°á»i...
Cả phòng há»p rung lên những tiếng hô vang:
- Ủng há»™ Ä‘á» nghị đó! Kẻ thù của chÃnh quyá»n Xô- viết phải chết!
Có bóng Li-Ä‘a hiện ra ở cá»a nách. Chị lấy ngón tay ra hiệu gá»i Pa-ven.
Ngoà i hà nh lang, Li-đa đưa cho Pa-ven một bì thư có dấu "Cần". Pa-ven bóc ra:
"Gá»i Quáºn Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản quáºn Bê-rê- dÆ¡-đốp. Sao gá»i Äảng ủy quáºn. Ban thÆ°á»ng vụ Tỉnh Ä‘oà n ra quyết nghị Ä‘iá»u Ä‘á»™ng đồng chà Pa-ven từ quáºn vá» tỉnh để giao má»™t công tác phụ trách của Äoà n".
Pa-ven từ biệt quáºn mà anh đã từng công tác trong má»™t năm nay. Trong cuá»™c há»p vừa qua, đảng ủy quáºn đã thảo luáºn hai vấn Ä‘á»: Thứ nhất là công nháºn đồng chà Pa-ven là m đảng viên chÃnh thức Äảng cá»™ng sản; thứ hai, sau khi cho đồng chà từ chức bà thÆ° quáºn Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản rồi thì nháºn xét vá» phẩm chất của đồng chà ấy.
Li-xi-xÆ°n và Li-Ä‘a siết chặt tay Pa-ven, siết đến Ä‘au và ôm lấy anh thân thiết. Khi con ngá»±a Pa-ven cưỡi rá»i khá»i sân nhà bÆ°á»›c ra Ä‘Æ°á»ng cái thì mÆ°á»i khẩu súng ngắn bắn lên trá»i chà o biệt.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 09:10 PM.
|
20-06-2008, 12:23 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 5
Chiếc tà u điện lao lên phố Phun-đúc-cơ-lép-scai- a, đầu máy rú hung hăng. Tà u dừng lại trước nhà hát. Một toán thanh niên từ trên tà u bước xuống và xe điện lại tiếp tục chạy lên phố trên.
Pan-cÆ¡-ra-tốp giục những đồng chà đi cháºm ở phÃa sau:
- Nhanh chân lên các cáºu. Trá»… đứt Ä‘uôi Ä‘i rồi.
Äến cá»a nhà hát, Ô-cu-nhếp Ä‘uổi kịp Pan-cÆ¡-ra-tốp.
- Cáºu còn nhá»› không, Pan-cÆ¡-ra-tốp. TrÆ°á»›c đây ba năm, chúng mình cÅ©ng Ä‘i đến đây nhÆ° thế nà y. Lúc đó thằng Äu-ba-va cùng "nhóm đối láºp thợ thuyá»n" trở vá» vá»›i chúng ta. Bữa tôi ấy vui lắm. Thế mà hôm nay chúng mình lại đến choảng nhau vá»›i Äu-ba-va.
Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u chìa giấy chứng minh cho ban kiểm soát đứng ở ngoà i cá»a phòng há»p xem, rồi Ä‘i và o phòng.
Lúc đó Pan-cÆ¡-ra-tốp má»›i trả lá»i Ô-cu-nhếp:
- Ừ chuyện vá»›i thằng Äu-ba-va lại tái diá»…n ở chá»— nà y đây.
NgÆ°á»i ta "suỵt" đừng nói chuyện. Há» phải ngồi và o những chá»— gần ngay đấy vì phiên há»p buổi tối của há»™i nghị đã bắt đầu rồi. Trên diá»…n Ä‘Ã n, má»™t bóng phụ nữ.
Pan-cÆ¡-ra-tốp lấy tay thÃch và o sÆ°á»n Ô-cu-nhếp thì thà o:
- Vừa đúng giá». Cáºu ngồi yên mà nghe xem mụ vợ cáºu nói gì.
- …Chúng ta đã mất nhiá»u sức lá»±c và o cuá»™c tranh luáºn nà y, Ä‘iá»u đó đúng. Song, ngược lại, anh chị em thanh niên tham gia tranh luáºn đã há»c táºp được nhiá»u. Chúng ta rất hả dạ thấy trong tổ chức của chúng ta những bá»n theo phe tÆ¡-rốt-skÃt đã bị Ä‘áºp mất mặt. Chúng không thể than trách rằng ngÆ°á»i ta không để cho chúng nói hết, trình bà y đầy đủ những quan Ä‘iểm của chúng. Thá»±c tế trái ngược hẳn thế. quyá»n tá»± do hà nh Ä‘á»™ng mà chúng ta đã cho phép chúng, chúng đã lợi dùng quyá»n tá»± do đó vi phạm nghiêm trá»ng và rất nhiá»u lần ká»· luáºt của Äảng.
Nói đến đây, Ta-li-a tức sôi ngÆ°á»i lên, má»™t má»› tóc xòa xuống mặt là m chị vÆ°á»›ng. Chị hất đầu má»™t cái, Ä‘Æ°a má»› tóc vá» phÃa sau:
- Chúng ta đã được nghe nhiá»u đồng chà đại biểu các quáºn, đồng chà nà o cÅ©ng nói đến những phÆ°Æ¡ng pháp mà bá»n Tá»-rốt-skÃt đã dùng. Trong cuá»™c há»™i nghị nà y, bá»n hỠđược cỠđại biểu đến khá đông. Các quáºn đã có ý cho há» giấy chứng nháºn lên đây, lên há»™i nghị Äảng ở thà nh phố nà y để má»™t lần nữa, hỠđược trình bà y ý kiến của há». Nếu bá»n hỠđến đây mà câm nhÆ° hến thì Ä‘iá»u đó không phải là lá»—i ở chúng ta. Bị thất bại thảm hại ở các quáºn và các chi bá»™ cÅ©ng đã mở mắt cho há» má»™t chút nà o rồi. Bây giỠđây, ngay từ trên diá»…n Ä‘Ã n nà y, há» cÅ©ng thấy khó mà phát biểu và lắp lại những Ä‘iá»u vừa má»›i hôm qua há»c còn nhai nhải nói.
Từ góc rạp bên phải, có giá»ng xấc xược ngắt lá»i Ta-li-a:
- Äến lúc nói, bá»n nà y sẽ nói.
Ta-li-a quay lại:
- Thế thì lên ngay diá»…n Ä‘Ã n nà y nói Ä‘i, Äu-ba-va. Chúng tôi sẵn sà ng nghe anh nói.
Äu-ba-va nhìn chị bằng cặp mắt nặng ná» và bá»±c tức mÃm môi lại:
- Äến lúc nói, chúng tôi sẽ nói! - Hắn trả lá»i
lại và sá»±c nhá»› đến ngay sá»± thất bại cay đắng của hắn hôm qua ở quáºn hắn ở, nÆ¡i má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u biết hắn.
Có tiếng ồn à o chạy khắp phòng há»p. Pan-cÆ¡-ra- tốp không nén được nữa:
- Sao, các anh định phá Äảng lần nữa à ?
Äu-ba-va đã nháºn ra tiếng Pan-cÆ¡-ra-tốp, nhÆ°ng không quay lại, chỉ cắn chặt môi và cúi đầu xuống. Ta-li-a tiếp tục:
- ChÃnh Äu-ba-va có thể là má»™t trong những và dụ rất rõ vá» cách bá»n tá»-rốt-skÃt vi phạm ká»· luáºt Äảng nhÆ° thế nà o. Äu-ba-va là má»™t cán bá»™ cÅ© của Äoà n thanh niên cá»™ng sản, nhiá»u đồng chà đã biết, đặc biệt là các đồng chà ở quân khÃ. Äu-ba-va hiện nay là má»™t sinh viên ở TrÆ°á»ng đại há»c cá»™ng sản Khác-cốp, thế mà tất cả chúng ta Ä‘á»u biết rằng Äu-ba-va cùng vá»›i Sum-ski có mặt ở đây đã ba tuần nay. Vì sao Ä‘ang ở giữa thá»i kỳ báºn há»c nhất há» lại đến đây? Không có quáºn nà o mà bá»n há» không đến diá»…n thuyết. Tháºt ra, trong những ngà y gần đây, Sum-ski cÅ©ng đã bắt đầu tỉnh lại. Ai gá»i hỠđến đây? Ngoà i há» ra, trong chúng ta còn có nhiá»u phần tá» tá»-rốt-skÃt từ các tổ chức khác đến. Tất cả bá»n chúng trÆ°á»›c đây có lúc đã là m công tác ở vùng nà y và bây giá» lại đến đây để khêu lên ngá»n lá»a xung Ä‘á»™t trong ná»™i bá»™ Äảng. Tổ chức Äảng có biết hiện nay hỠẩn ở đâu không? Tất là không.
Há»™i nghị chỠđợi những phần tá» tá»-rốt-skÃt lên phát biểu nháºn những sai lầm của chúng. Ta-li-a định mở Ä‘Æ°á»ng cho chúng nháºn, và những lá»i của chị không phải là những lá»i từ diá»…n Ä‘Ã n nói xuống mà nhÆ° là trong má»™t cuá»™c nói chuyện giữa những đồng chà vá»›i nhau:
- Các đồng chà chắc còn nhá»›, cách đây ba năm, cÅ©ng ở trong nhà hát nà y, Äu-ba-va cùng "nhóm đối láºp thợ thuyá»n" cÅ© đã trở vá» vá»›i chúng ta. Các đồng chà hãy nhá»› lại những lá»i của Äu-ba-va: "Chúng tôi sẽ không bao giỠđể ngá»n cá» của Äảng tuá»™t khá»i tay chúng tôi nữa" và chÆ°a được ba năm thì Äu-ba-va đã bá» rÆ¡i ngá»n cỠđó. Phải, tôi quả quyết rằng đã bá» rÆ¡i rồi. Vì những lá»i của Äu-ba-va vừa nói, "đến lúc nói, chúng tôi sẽ nói", tá» ra rằng anh ta và những kẻ cùng tÆ° tưởng tá»-rốt-skÃt vá»›i anh ta sẽ còn bÆ°á»›c xa hÆ¡n nữa.
Từ những hà ng ghế sau cùng có tiếng vang lên:
- Äể cho Túp-ta nói vá» cái phong vÅ© biểu xem, anh ta là nhà khà tượng há»c của bá»n hỠđấy.
( Trong cuá»™c đấu tranh chống Äảng, bá»n tá»-rốt-skÃt gá»i thanh niên là cái "phong vÅ© biểu của Äảng" để nịnh thanh niên hòng lôi cuốn há» theo chúng chống lại Äảng)
Có tiếng ngÆ°á»i quá nóng giáºn nổi lên.
- Thôi, đừng có đùa nữa!
- Äể cho há» trả lá»i xem há» có chịu ngừng cuá»™c đấu tranh chống Äảng hay không?
- Äể cho há» nói xem ai đã thảo ra bản tuyên ngôn chống Äảng?
Lòng căm phẫn cà ng tăng lên. Chủ tịch phiên há»p lắc chuông hồi lâu.
Lá»i nói của Ta-li-a đã bị chìm trong tiếng ồn à o. NhÆ°ng, má»™t lát sau thì tiếng ồn à o đã nhÆ° giông bão dịu Ä‘i, và phòng há»p lại nghe tiếng Ta-li-a:
- Chúng tôi có nháºn được thÆ° của các đồng chà chúng ta từ các địa phÆ°Æ¡ng lân cáºn: các đồng chà đó tuyên bố ủng há»™ chúng ta và điá»u đó cà ng cổ vÅ© chúng ta. Tôi xin phép Ä‘á»c má»™t Ä‘oạn trong má»™t bức thÆ°. Äây là thÆ° của Ôn-ga I-u-nhê-rê-va. Nhiá»u ngÆ°á»i có mặt ở đây biết nữ đồng chà ấy. Hiện nay, Ôn-ga phụ trách phòng tổ chức của Liên quáºn Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản.
Ta-li-a rút trong táºp giấy ra má»™t lá thÆ°, xem lÆ°á»›t qua má»™t lượt rồi Ä‘á»c:
"Công tác thá»±c tế Ä‘á»u gác lại hết; đã bốn ngà y rồi, toà n thể ban thÆ°á»ng vụ Ä‘á»u xuống các quáºn: bá»n tá»- rốt-skÃt đã mở rá»™ng má»™t cuá»™c đấu tranh gay gắt chÆ°a từng có. Hôm qua đã xảy ra má»™t chuyện là m cả tổ chức Ä‘á»u căm phẫn. Sau khi không già nh được Ä‘a số trong bất cứ má»™t chi bá»™ nà o ở thà nh phố, bá»n đối láºp đã quyết định táºp trung lá»±c lượng khai chiến trong chi bá»™ của dân ủy quân sá»± liên quáºn. Chi bá»™ nà y còn gồm các đảng viên cá»™ng sản trong ban kế hoạch và các cán bá»™ giáo dục. Trong chi bá»™ có bốn mÆ°Æ¡i hai ngÆ°á»i, nhÆ°ng tất cả bá»n tá»-rốt-skÃt Ä‘á»u táºp trung ở đấy. Chúng tôi chÆ°a từng nghe những bà i diá»…n thuyết nà o mà lại chống Äảng ra mặt nhÆ° những bà i chúng nói trong cuá»™c há»p ấy. Má»™t trong những tên đại biểu của dân ủy quân sá»± đã lên phát biểu và tuyên bố trắng ra rằng: "Nếu bá»™ máy của Äảng không chịu hà ng thì chúng tôi sẽ dùng sức mạnh để bẻ gãy nó". Bá»n đối láºp vá»— tay hoan nghênh lá»i tuyên bố ấy. Lúc bấy giá», Pa-ven lên phát biểu và nói: "Sao các đồng chà là những đảng viên của Äảng mà lại có thể vá»— tay hoan nghênh cái thằng phát-xÃt ấy được?". Bá»n chúng không cho Pa-ven nói tiếp, chúng xô đẩy ghế ầm Ä©, gà o thét om sòm. Căm phẫn trÆ°á»›c hà nh Ä‘á»™ng lÆ°u manh đểu cáng của chúng, các đảng viên trong chi bá»™ đã yêu cầu để cho Pa-ven nói hết. Song, khi Pa-ven vừa cất tiếng thì chúng lại phá. Pa-ven thét và o mặt chúng: "Cái thứ dân chủ của chúng bay má»›i đẹp chứ! Mặc, tao cứ nóiâ€. Lúc đó có nhiá»u đứa xô lại túm lấy Pa-ven và định ẩy anh ra khá»i diá»…n Ä‘Ã n. Chúng hà nh Ä‘á»™ng rất dã man. Pa-ven giãy ra được và vẫn tiếp tục nói nhÆ°ng bá»n chúng lại lôi anh ra háºu trÆ°á»ng và ẩy anh qua cá»a nách ném xuống cầu thang. Má»™t tên trong lÅ© khốn nạn đó đã đánh anh chảy máu mắt. Hầu hết chi bá»™ Ä‘á»u bá» há»p. Chuyện xảy ra ấy đã mở mắt cho nhiá»u ngÆ°á»i..."
Ta-li-a Ä‘á»c xong bức thÆ°, rá»i khá»i diá»…n Ä‘Ã n.
*
Äã hai tháng nay, đồng chà Xê-gan phụ trách công tác tuyên huấn của Tỉnh ủy. Ngồi trên bà n chủ tịch Ä‘oà n, cạnh Tô-ca-rếp, đồng chà chăm chú lắng nghe những lá»i tham luáºn của các đại biểu há»™i nghị. Chỉ má»›i có những thanh niên trong Äoà n thanh niên cá»™ng sản lên phát biểu. Xê-gan nghÄ© thầm:
"Mấy năm qua, hỠđã trưởng thà nh tháºt!".
Äồng chà nói vá»›i Tô-ca-rếp: "Trá»ng pháo hãy còn chÆ°a dùng đến đấy, thế mà bá»n đối láºp đã bị ngạt rồi. Chỉ lá»±c lượng thanh niên thôi cÅ©ng đã đủ quáºt tÆ¡i bá»i lÅ© tá»-rốt-skÃt".
Túp-ta nhảy lên diá»…n Ä‘Ã n. Tiếng xì xà o phản đối; má»™t tráºn cÆ°á»i ngắn nổi lên chế giá»…u hắn. Túp-ta quay mặt lại phÃa chủ tịch Ä‘oà n, định phản đối thái Ä‘á»™ đó của há»™i nghị đối vá»›i hắn, nhÆ°ng trong phòng đã trở nên im lặng rồi. Hắn tuôn ra má»™t mạch:
- Ở đây có ngÆ°á»i gá»i tôi là nhà khà tượng há»c. NhÆ° thế là các đồng chà miệt thị những quan Ä‘iểm chÃnh trị của tôi đấy, các đồng chà đa số ạ.
( Trong cuá»™c đấu tranh chống Äảng, bá»n tá»-rốt-skÃt bị thiểu số nên chúng gá»i đảng viên của Äảng là phái Ä‘a số.)
Cả phòng há»p cÆ°á»i ồ lên át lá»i hắn nói. Túp-ta bối rối quay lại phÃa chủ tịch Ä‘oà n, lấy tay chỉ phòng há»p:
- Dù các ngÆ°á»i có cÆ°á»i, tôi vẫn nói má»™t lần nữa rằng thanh niên là cái phong vÅ© biểu. Lê-nin đã nhiá»u lần viết nhÆ° thế.
Phòng há»p bá»—ng im ngay. Từ những hà ng ghế, có tiếng Ä‘Æ°a lên:
- Lê-nin viết thế nà o?
Túp-ta hứng lên:
- Khi chuẩn bị cuá»™c khởi nghÄ©a tháng MÆ°á»i, Lê-nin đã ra chỉ thị táºp hợp lá»›p thanh niên công nhân kiên quyết cách mạng lại, vÅ© trang cho há» và phái há» cùng vá»›i lÃnh thủy đến những chá»— xung yếu nhất. Các ngÆ°á»i có muốn, tôi xin Ä‘á»c Ä‘oạn ấy cho mà nghe. Tôi có ghi đủ hết những Ä‘oạn trÃch lá»i Lê-nin ghi trong sổ tay đây. Rồi hắn bắt đầu lục cặp.
- Biết cả rồi, không cần Ä‘á»c nữa.
- Thế Lê-nin còn viết những gì vỠvấn đỠthống nhất?
- Và vấn Ä‘á» ká»· luáºt của Äảng?
- Có chá»— nà o Lê-nin lại Ä‘em thanh niên đối láºp vá»›i lá»›p đồng chà già không?
Túp-ta lúng túng liá»n nói sang vấn Ä‘á» khác:
- Ta-li-a vừa rồi đã Ä‘á»c bức thÆ° của Ôn-ga. Chúng tôi không thể trả lá»i vá» má»™t và i trÆ°á»ng hợp không bình thÆ°á»ng xảy ra trong cuá»™c tranh luáºn được.
Svê-tai-ép ngồi cạnh Sum-ski bực tức cà u nhà u:
- Tháºt là là m đầy tá»› thằng khôn còn hÆ¡n là m thầy thằng dại.
Sum-ski cũng khẽ đáp lại:
- Ừ, cái thằng ngốc nà y đến là m chúng ta bị ngụp chết ngấm mất.
Túp-ta vẫn nói nheo nhéo nhÆ° khoan và o tai ngÆ°á»i ta:
- Nếu các ngÆ°á»i đã tổ chức ra phái Ä‘a số, thì chúng tôi cÅ©ng có quyá»n tổ chức ra phái thiểu số.
Má»™t tráºn bão căm phẫn nổi lên trong phòng há»p. Tiếng phản đối giáºn dữ nhÆ° mÆ°a đá tá»›i tấp choảng và o đầu hắn là m Túp-ta Ä‘inh tai nhức óc.
- Thế nà o? Lại diá»…n lại chuyện bôn-sê-vÃch và men-sê-vÃch Æ°?
( Trong cuá»™c đấu tranh bảo vệ Ä‘Æ°á»ng lối cách mạng, Lê-nin được Ä‘a số ủng há»™, bá»n chống Lê-nin bị thiểu số. Do đó có tên "bôn-sê-vÃch" là ngÆ°á»i phái Ä‘a số và "men-sê-vÃch" là ngÆ°á»i phái thiểu số)
- Äảng cá»™ng sản Nga không phải là nghị viện đâu nhá»›!
- Chúng nó là m đầy tá»› không công cho bá»n men- sê-vÃch từ Mi-a-sni-cốp cho đến Mác-tốp.
Túp-ta vùng hai tay lên không, nhÆ° là kẻ định trÆ°á»n ra bÆ¡i, rồi nói liến thoắng:
- Phải, cần phải có tá»± do tổ chức các nhóm. Nếu không thì khi chúng tôi không đồng ý kiến vá»›i các ngÆ°á»i, chúng tôi là m sao có thể đấu tranh bảo vệ những quan Ä‘iểm của chúng tôi chống lại phái Ä‘a số có tổ chức, có ká»· luáºt gắn bó nhau của các ngÆ°á»i được?
Tiếng chế giá»…u nổi lên khắp phòng há»p. Pan-cÆ¡- ra-tốp đứng dáºy la lên:
- Äể cho hắn ta nói hết. Biết được cÅ©ng hay. Túp- ta đã xì ra những Ä‘iá»u mà bá»n khác còn giấu.
Im lặng trở lại. Túp-ta hiểu rằng mình đã quá Ä‘Ã . ChÆ°a phải là lúc cho ra cái khoản đó. à nghÄ© của hắn đã Ä‘i lạc Ä‘Æ°á»ng và khi kết luáºn thì hắn lại tuôn ra má»™t má»› lá»i rÆ¡i tõm và o phòng há»p:
- Tất nhiên là các ngÆ°á»i có thể khai trừ và đẩy chúng tôi và o má»™t xó. Chuyện ấy đã bắt đầu rồi. NgÆ°á»i ta đã loại tôi ra khá»i tỉnh Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản. Không can gì. Rồi sẽ biết chân lý vá» ai.
Và hắn từ trên diá»…n Ä‘Ã n bÆ°á»›c xuống phòng há»p.
Äu ba-va nháºn được mảnh giấy của Svê-tai-ép:
"Äu ba-va, cáºu lên phát biểu ngay Ä‘i. Tháºt ra, cáºu cÅ©ng chẳng xoay chuyển được tình thế đâu. Sá»± thất bại của chúng ta đã sá» sá» ra rồi. NhÆ°ng cần phải nói để chữa lại những lá»i phát biểu của Túp-ta. Nó tháºt là má»™t thằng ba hoa, chúa ngốc".
Äu-ba-va xin lên phát biểu. NgÆ°á»i ta liá»n cho hắn nói ngay.
Khi hắn bÆ°á»›c lên sân khấu, không khà im lặng căng thẳng trùm lấy phòng há»p. Äu-ba-va cảm thấy lạnh ngÆ°á»i trong không khà im lặng rất thông thÆ°á»ng trÆ°á»›c khi có ngÆ°á»i nói, cái lạnh ngÆ°á»i của kẻ bị cô láºp. Hắn không còn máu hăng của những lần lên nói ở các chi bá»™ nữa. Má»—i má»™t ngà y, ngá»n lá»a lại nhụt Ä‘i, và bây giỠđây, hắn nhÆ° má»™t đống củi Ä‘ang cháy bị giá»™i nÆ°á»›c chỉ còn bốc lên má»™t là n khà khét lèn lẹt: khói ấy chÃnh là bệnh tá»± ái ốm yếu của hắn khi bị chạm ná»c, vì sá»± thất bại quá rõ rằng của bá»n hắn, vì sức phản đối kiên quyết của các bạn cÅ©, khói ấy còn là thái Ä‘á»™ ngoan cố của hắn không chịu nháºn sai lầm của mình. Hắn định cứ thế phá»›t Ä‘i, cắm đầu bÆ°á»›c, tuy biết rằng thái Ä‘á»™ đó chỉ là m hắn cà ng xa thêm Ä‘a số. Hắn nói giá»ng khà n khà n nhÆ°ng rà nh rá»t:
- Tôi yêu cầu đừng ngắt lá»i tôi và dùng những lá»i bắt bẻ uy hiếp tôi. Tôi muốn trình bà y má»™t cách đầy đủ quan Ä‘iểm của chúng tôi tuy biết trÆ°á»›c rằng có trình bà y cÅ©ng vô Ãch, vì các ngÆ°á»i là đa số.
Hắn vừa nói dứt lá»i, phòng há»p ầm ầm lên nhÆ° có má»™t quả lá»±u đạn nổ. Tiếng la ó nhÆ° bão táp đổ xuống đầu Äu-ba-va. NgÆ°á»i ta mắng, ngÆ°á»i ta chá»i nhÆ° roi ngá»±a quất và o mặt hắn!
- Tháºt nhục nhã!
- Äả đảo bá»n chia rẽ!
- Thôi im đi ! Trát bùn nhơ đã đủ rồi!
Tiếng cÆ°á»i chế giá»…u theo Äu-ba-va, khi hắn tá»± trên sân khấu bÆ°á»›c xuống, và tiếng cÆ°á»i đó đã giết hắn. Nếu ngÆ°á»i ta giáºn dữ tức tối mắng hắn thì hắn còn thấy dá»… chịu hÆ¡n. NhÆ°ng đằng nà y ngÆ°á»i ta cÆ°á»i chế giá»…u hắn nhÆ° chế giá»…u má»™t ca sÄ© hát lạc Ä‘iệu, rồi tÆ°ng há»ng đứng trÆ¡ ra.
Chủ tịch tuyên bố.
- Sum-ski lên phát biểu ý kiến.
Sum-ski đứng dáºy:
- Tôi xin thôi phát biểu.
Từ những hà ng ghế sau vang lên giá»ng ồ ồ của Pan-cÆ¡-ra-tốp:
- Xin nói !
Nghe tiếng, Äu-ba-va đã hiểu ngay tâm trạng của Pan-cÆ¡-ra-tốp. Chỉ khi nà o có ai xúc phạm đến anh kịch liệt thì ngÆ°á»i công nhân khuân vác đó má»›i nói giá»ng nhÆ° váºy.
Äu-ba-va Ä‘Æ°a mắt tức tối nhìn theo bóng dáng cao cao hÆ¡i gù của Pan-cÆ¡-ra-tốp Ä‘ang rảo bÆ°á»›c lên diá»…n Ä‘Ã n. Äu-ba-va đâm lo. Hắn biết trÆ°á»›c những Ä‘iá»u Pan-cÆ¡-ra-tốp sẽ nói. Hắn sá»±c nhá»› đến cuá»™c gặp mặt hôm qua ở Xô-lô-men-ca vá»›i các bạn cÅ©. Cùng Ä‘i vá»›i hắn có Svê-tai-ép và Sum-ski. Há»p mặt ở nhà Tô-ca- rếp. Ở đó có Pan-cÆ¡-ra-tốp, Ô-cu-nhếp, Ta-li-a, Vô- lÆ°n-xếp, Dê-lê-nốp, Sta-rô-vê-rốp, Ãc-chu-khin. Trong cuá»™c nói chuyện thân máºt, các bạn cÅ© đã muốn thuyết phục Äu-ba-va từ bá» nhóm đối láºp. NhÆ°ng Äu- ba- va là m thinh nhÆ° câm nhÆ° Ä‘iếc trÆ°á»›c cố gắng của anh chị em muốn khôi phục lại sá»± thống nhất trong ná»™i bá»™. Giữa lúc thảo luáºn Ä‘ang hăng thì Äu-ba-va cùng vá»›i Svê-tai-ép bá» ra vá», tá» rõ thái Ä‘á»™ không chịu công nháºn sai lầm. Sum-ski ở lại. Và bây giá» Sum- ski từ chối không phát ngôn. Äu-ba-va căm giáºn nghÄ© thầm: "Tháºt là má»™t tên trà thức nhu nhược. Äúng là nó đã bị bá»n đó thuốc cho rồi!".
Trong cuá»™c đấu tranh quyết liệt nà y, Äu-ba-va đã mất hết các bạn thân. Ở trÆ°á»ng đại há»c cá»™ng sản, hắn đã cắt đứt tình bạn lâu Ä‘á»i vá»›i Giác-ki: trong cuá»™c há»p hiệu đảng ủy, Giác-ki đã kịch liệt chống lại lá»i tuyên bố của "bốn mÆ°Æ¡i sáu phần tá» tá»-rốt-skÃt". Cà ng vá» sau, khi sá»± phân hóa má»—i ngà y má»™t trở nên sâu sắc, Äu-ba-va cạch mặt, không chuyện trò gì vá»›i Giác-ki nữa. Nhiá»u lần, Äu-ba-va thấy Giác-ki đến nhà mình thăm An-na. An-na Bô-khac là vợ Äu-ba- va, lấy nhau đã má»™t năm nay. Hai ngÆ°á»i Ä‘á»u ở buồng riêng. Äu-ba-va cho rằng những quan hệ gay go giữa mình và An-na là ngÆ°á»i không đồng quan Ä‘iểm vá»›i hắn, cà ng ngà y cà ng trở nên trầm trá»ng hÆ¡n lên, vì má»™t lẽ nữa là Giác-ki hay đến thăm An-na. Không phải vì chuyện ghen tuông, nhÆ°ng thấy An-na thân vá»›i Giác-ki là ngÆ°á»i mà Äu-ba-va không muốn nói năng chuyện trò gì nữa thì hắn đâm ra tức tối. Äu- ba-va đã nói vá»›i An-na Ä‘iá»u đó. Hai ngÆ°á»i cãi nhau kịch liệt và quan hệ hai bên lại cà ng căng thẳng thêm. Äu ba-va đến đây cÅ©ng chẳng nói gì cho An-na biết cả.
Những lá»i của Pan-cÆ¡-ra-tốp là m đứt quãng luồng ý nghÄ© thoáng qua nhanh trong đầu óc Äu-ba-va:
- Các đồng chÃ! - Pan-cÆ¡-ra-tốp nói rà nh rá»t mấy tiếng đó bằng má»™t giá»ng chắc nịch. Anh bÆ°á»›c lên diá»…n Ä‘Ã n và đứng ngay cạnh dãy đèn sân khấu:
- Các đồng chà ! Trong suốt chÃn ngà y chúng ta đã nghe tham luáºn của các đại biểu phái đối láºp. Tôi nói thẳng ra rằng: những lá»i phát biểu của há» không phải là lá»i của những chiến hữu, những chiến sÄ© cách mạng, những ngÆ°á»i bạn cùng giai cấp và cùng chiến đấu của chúng ta. Những lá»i phát biểu ấy của há» là những lá»i của bá»n thù địch không Ä‘á»™i trá»i chung, những lá»i oán cừu, những lá»i vu khống. Phải, chÃnh là những lá»i của bá»n vu khống, các đồng chà ạ! Bá»n chúng mÆ°u định vu cho những ngÆ°á»i bôn-sê-vÃch chúng ta là những kẻ thi hà nh chế Ä‘á»™ "dùi cui" trong Äảng, vu cho chúng ta là những ngÆ°á»i phản bá»™i quyá»n lợi của giai cấp và của cách mạng. Äá»™i ngÅ© Æ°u tú nhất, Ä‘á»™i ngÅ© đã được thá» thách nhất của Äảng ta, Ä‘á»™i vệ quân già dặn gồm những ngÆ°á»i bôn-sê-vÃch quang vinh, lá»›p ngÆ°á»i đã rèn luyện và giáo dục nên Äảng cá»™ng sản Nga, lá»›p ngÆ°á»i đã từng bị ná»n chuyên chế của Nga hoà ng Ä‘Ã y Ä‘á»a Ä‘iêu đứng trong các nhà tù, lá»›p ngÆ°á»i đứng đầu là đồng chà Lê-nin,
đã tiến hà nh cuá»™c đấu tranh quyết liệt chống chủ nghÄ© men-sê-vÃch quốc tế và tên TÆ¡-rốt-skit. Lá»›p ngÆ°á»i đó bị bá»n đối láºp âm mÆ°u gá»i là những đại biểu của chủ nghÄ©a quan liêu trong Äảng! Còn ai có thể nói được những lá»i đó, nếu không phải là kẻ thù của chúng ta? Äảng và bá»™ máy của Äảng lại không phải là má»™t khối thống nhất hay sao? Tôi xin lá»—i các đồng chÃ, âm mÆ°u của há» giống âm mÆ°u của bá»n nà o? Nếu có những kẻ đẩy các chiến sÄ© trẻ của Hồng quân chống lại chỉ huy và chÃnh ủy của mình, chống lại bá»™ tham mÆ°u, ngay cả giữa lúc Ä‘á»™i quân Ä‘ang bị địch bao vây bốn phÃa, nếu có những kẻ hà nh Ä‘á»™ng nhÆ° thế, thì chúng ta gá»i bá»n chúng là hạng ngÆ°á»i gì? Äây nhé, hôm nay tôi còn là thợ nguá»™i, váºy thì theo ý kiến của bá»n tá»-rốt-skÃt, tôi có thể được xem là má»™t ngÆ°á»i "trung thá»±c", nhÆ°ng nếu mai tôi trở thà nh bà thÆ° Äảng ủy thì láºp tức tôi là "thằng quan liêu", là má»™t tên "thÆ¡ lại" rồi! Các đồng chà ạ, tháºt là quái gở? Trong nhóm đối láºp nổi lên chống chủ nghÄ©a quan liêu, đòi dân chủ, có những nhân váºt nhÆ° Túp-ta, là kẻ cách đây không lâu đã bị cách chức vì bệnh quan liêu, nhÆ° Svê-tai-ép mà má»i ngÆ°á»i ở Xô-lô-men-ca Ä‘á»u biết cái thứ "dân chủ" của anh ta, hay là A-pha-na-xi-ếp mà Tỉnh ủy đã triệt chức ba lần vì anh ta quen thói chỉ tay năm ngón và hà nh Ä‘á»™ng Ä‘á»™c Ä‘oán trong quáºn Pô-đôn-ski. Sá»± tháºt đã hiển nhiên là tất cả những bá»n bị Äảng Ä‘áºp cho, đã liên kết lại vá»›i nhau trong cuá»™c đấu tranh chống Äảng. Vá» "chủ nghÄ©a bôn-sê-vÃch" của TÆ¡-rốt- skit, thì cứ để cho các chiến sÄ© bôn-sê-vÃch già nói cho mà nghe. Cần thiết phải cho thanh niên biết cái lịch sá» của TÆ¡-rốt-skit đấu tranh chống những ngÆ°á»i bôn- sê-vÃch, biết những hà nh Ä‘á»™ng nhảy hết từ phe nà y sang phe khác của hắn. Cuá»™c đấu tranh chống bá»n đối láºp đã cà ng thắt chặt hà ng ngÅ© chúng ta, đã là m cho trình Ä‘á»™ thanh niên ta mạnh thêm vá» mặt tÆ° tưởng, vá» mặt lý luáºn. Trong cuá»™c đấu tranh chống những khuynh hÆ°á»›ng tiểu tÆ° sản, Äảng bôn-sê-vÃch và Äoà n thanh niên cá»™ng sản đã lại được rèn luyện thêm má»™t lần nữa. Những tên gây hoang mang Ä‘iên rồ của phe đối láºp tiên Ä‘oán là chúng ta sẽ phá sản hoà n toà n vá» kinh tế và vá» chÃnh trị.
TÆ°Æ¡ng lai sẽ đánh giá lá»i tiên Ä‘oán đó đáng giá mấy xu. Bá»n chúng đòi phải Ä‘uổi những đồng chà già của chúng ta, chẳng hạn nhÆ° bác Tô-ca-rếp trở vá» vá»›i bà n thợ, còn chá»— của những đồng chà đó thì thay bằng cái "phong vÅ© biểu" đã long ốc, và o loại nhÆ° Äu-ba-va là kẻ cho rằng đấu tranh chống Äảng là má»™t thứ gì anh hùng lắm. Không Ä‘á»i nà o, các đồng chà ạ. Không Ä‘á»i nà o chúng ta là m nhÆ° váºy. Các đồng chà già sẽ có lá»›p ngÆ°á»i má»›i lên thay thế, nhÆ°ng lá»›p ngÆ°á»i ấy không phải là bá»n ngÆ°á»i má»—i lúc Äảng gặp khó khăn lại hầm hè tiến công dữ dá»™i và o Ä‘Æ°á»ng lối của Äảng. Chúng ta sẽ không cho phép kẻ nà o phá hoại sá»± thống nhất của Äảng vÄ© đại của chúng ta. Không thể nà o chia rẽ được Ä‘á»™i vệ quân già và đội vệ quân trẻ. Trong cuá»™c đấu tranh không Ä‘iá»u hòa chống những khuynh hÆ°á»›ng tiểu tÆ° sản, dÆ°á»›i ngá»n cá» của Lê-nin, chúng ta nhất định thắng.
Pan-cÆ¡-ra-tốp rá»i khá»i diá»…n Ä‘Ã n. Anh được vá»— tay hoan hô sôi nổi.
*
Ngà y hôm sau có mÆ°á»i hai ngÆ°á»i há»p mặt ở nhà Túp-ta. Äu-ba-va nói:
- Hôm nay mình và Sum-ski Ä‘i Khác-cốp. Ở đây chúng mình không còn việc gì là m nữa. Các cáºu gắng sức giữ vững, đừng phân tán. Bây giá» chúng ta chỉ còn nÆ°á»›c đợi tình hình biến chuyển. Tất nhiên, Há»™i nghị toà n quốc sẽ lên án bá»n mình. NhÆ°ng định Ä‘Ã n áp chúng mình ngay thì mình thấy thế là sá»›m quá. Phái Ä‘a số đã quyết định còn kiểm tra thêm chúng ta trong công tác. Hiện thá»i, nếu đấu tranh công khai, nhất là sau Há»™i nghị toà n quốc, thì là là m mình bị báºt ra khá»i Äảng mất, Ä‘iá»u đó kế hoạch hà nh Ä‘á»™ng của ta không muốn nhÆ° thế. Giá» cÅ©ng khó dá»± Ä‘oán được vá» sau sẽ ra sao. Mình thấy cÅ©ng không còn gì nói thêm nữa.
Và Äu-ba-va đứng dáºy, chá»±c Ä‘i.
Sta-rô-vê-rốp ngÆ°á»i gầy, môi má»ng, cÅ©ng đứng lên. Giá»ng Sta-rô-vê-rốp vừa hÆ¡i ngá»ng, vừa nói lắp:
- Äu-ba-va ạ, mình vẫn không hiểu ý cáºu. Sao, nghị quyết của há»™i nghị, chúng ta không bắt buá»™c phải phục tùng hay sao?
Svê-tai-ép cắt đứt lá»i Sta-rô-vê-rốp:
- Theo Ä‘iá»u lệ thì là bắt buá»™c, nếu không thì ngÆ°á»i ta sẽ thu mất thẻ đảng viên của cáºu. Còn chúng ta thì sẽ xem xem gió thổi chiá»u nà o che chiá»u ấy. Bây giá» thì hãy giải tán.
Túp-ta ngồi không yên trên ghế, cá»±a quáºy má»™t cách nóng nảy. Sum-ski mặt tái, nhăn nhó, hai mắt quầng thâm vì những đêm mất ngủ, ngồi ở cá»a sổ gặm móng tay. Nghe những lá»i cuối cùng của Svê-tai-ép, Sum- ski Ä‘á»™t nhiên tức giáºn, thôi cắn móng tay, quay lại nói vá»›i má»i ngÆ°á»i, giá»ng ồm ồm:
- Mình phản đối cái lối tÃnh toán nhÆ° váºy. Riêng ý kiến cá nhân mình cho rằng nghị quyết của há»™i nghị đối vá»›i chúng mình là bắt buá»™c. Chúng mình đã bảo vệ những quan Ä‘iểm của chúng mình, nhÆ°ng há»™i nghị đã quyết định, chúng mình phải phục tùng.
Sta-rô-vê-rốp nhìn Sum-ski tỠý tán thà nh và nói lÃu rÃu:
- Mình cũng định nói thế.
Äu-ba-va nhìn chòng chá»c và o Sum-ski và nói rÃt giữa hai hà m răng, cố ý mỉa mai:
- ... mà .
Sum-ski nhảy phắt xuống.
- Äu ba-va, cáºu nói giá»ng gì đấy? Mình nói thẳng ra rằng những lá»i nói của cáºu đẩy mình xa cáºu và bắt buá»™c mình phải xét lại quan Ä‘iểm trÆ°á»›c đây của mình.
Äu-ba-va giÆ¡ tay gạt Ä‘i má»™t cách khinh bỉ:
- Cáºu rút cuá»™c chỉ còn có cách ấy thôi. Äi mà ăn năn tá»± hối Ä‘i, hãy còn chÆ°a muá»™n đâu.
Rồi Äu-ba-va bắt tay Túp-ta và những ngÆ°á»i khác, chà o há» ra vá».
Äược má»™t lát, Sum-ski và Sta-rô-vê-rốp cÅ©ng Ä‘i ra.
*
Năm má»™t nghìn chÃn trăm hai mÆ°Æ¡i bốn bắt đầu bằng má»™t tráºn rét cắt ruá»™t. Trá»i tháng Giêng, gió rét căm căm trên đất nÆ°á»›c ngáºp tuyết phủ, và suốt cả ná»a tháng vá» cuối, bão tuyết và những tráºn cuồng phong rÃt lên từng đợt kéo dà i.
ÄÆ°á»ng xe lá»a Tây Nam, tuyết phủ chắn lấy Ä‘Æ°á»ng sắt. NgÆ°á»i ta đấu tranh chống cÆ¡n giáºn dữ của thiên nhiên. Chân vịt bằng thép của những máy quét tuyết thá»c sâu và o những đống tuyết trắng để dá»n Ä‘Æ°á»ng cho xe lá»a chạy. Băng giá và bão tuyết là m đứt tung những Ä‘Æ°á»ng dây Ä‘iện báo phủ băng. Trên mÆ°á»i hai Ä‘Æ°á»ng dây chỉ còn là m việc được có ba: Ä‘Æ°á»ng Ä‘iện báo từ Âu sang Ấn và hai Ä‘Æ°á»ng dây trá»±c tiếp vá»›i trung Æ°Æ¡ng.
Trong phòng Ä‘iện tÃn của ga Sê-pê-tốp-ca 1, ba cái máy "Moóc" không ngừng tiếng tạch tè, má»™t thứ tiếng chỉ có tai quen nghá» nghe má»›i hiểu.
Những cô Ä‘iện báo viên trẻ tuổi, từ lúc và o nghỠđến giá» dịch băng chữ Ä‘iện tổng cá»™ng chÆ°a quá hai mÆ°Æ¡i cây số. Trong khi đó thì ngÆ°á»i đồng nghiệp già của các cô đã là m đến hai trăm cây số và đã bắt đầu sang trăm thứ ba rồi. Ông Ä‘á»c Ä‘iện không nhÆ° các cô không phải nhăn trán vất vả, không phải Ä‘á»c cả câu để Ä‘oán những chữ khó. Ông nghe tiếng tạch tè của máy và ghi ngay chữ ná» nối tiếp chữ kia ra tá» giấy chép Ä‘iện in sẵn. Tai ông nháºn được: "Toà n thể đồng bà o, toà n thể đồng bà o, toà n thể đồng bà o"
Tay ghi, ông già điện báo viên nghÄ© bụng: "Chắc lại thêm má»™t thông tri nữa vá» cuá»™c đấu tranh gạt tuyết chắn Ä‘Æ°á»ngâ€. Ngoà i kia, bão lốc ném từng nắm tuyết và o cá»a kÃnh. Ông Ä‘iện báo viên già có cảm tưởng nhÆ° có ai gõ và o cá»a kÃnh. Ông quay đầu ra và mải ngắm trong giây lát những gợn băng in lên cá»a kÃnh những nét vẽ vui mắt. Bà n tay con ngÆ°á»i không thể nà o khắc nên bức chạm tinh vi có nhiá»u cà nh lá kỳ lạ muôn hình muôn vẻ nhÆ° thế được.
Ông già mải ngắm cảnh ấy nên đãng trà quên nghe tiếng máy truyá»n và khi cặp mắt của ông quay lại không nhìn cá»a sổ nữa, ông cầm băng chữ lên tay để Ä‘á»c những chữ từ nãy bá» qua.
Máy truyá»n:
"Ngà y hai mươi mốt tháng Giêng, lúc sáu giỠnăm mươi phút"…
NgÆ°á»i Ä‘iện báo viên ghi lại rất nhanh hà ng chữ vừa Ä‘á»c. Rồi ông bá» băng chữ xuống, lấy tay chống đầu, bắt đầu nghe:
"Hôm qua tại Gor-ki đã từ trần"... ông già thong thả ghi lại. Trong Ä‘á»i ông, có biết bao nhiêu tin vui, tin buồn tai ông đã từng nghe. Ông là ngÆ°á»i đầu tiên biết ná»—i Ä‘au khổ và niá»m vui của ngÆ°á»i khác. Từ lâu, ông đã thôi không Ä‘i sâu là m gì và o ý nghÄ©a của những câu vắn tắt, rá»i rạc; tai ông nghe và tay ông nhÆ° cái máy viết lên giấy, không há» nghÄ© đến ná»™i dung nói gì.
Bây giá», chắc là có ai chết, và ngÆ°á»i ta báo tin buồn cho ngÆ°á»i thân. Ông đã quên mất đầu bức Ä‘iện: "Toà n thể đồng bà o, toà n thể đồng bà o, toà n thể đồng bà o". Cái máy kêu tách tách: "V-Æ¡-l-a-Ä‘-i-m-i-a-I-l-i-t-sÆ¡â€. Và ông già phiên âm ra tiếng viết những tiếng gõ tạch tè của chiếc búa nhỠấy. Ông vẫn ngồi yên bình tÄ©nh, ngÆ°á»i hÆ¡i mệt - "Chắc là có ngÆ°á»i nà o là VÆ¡- la-Ä‘i-mia I-lÃt-sÆ¡ vừa chết đâu đây†- ông già sẽ viết những chữ báo tin Ä‘au Ä‘á»›n cho ngÆ°á»i thân của há»; ngÆ°á»i nháºn sẽ thổn thức vì Ä‘au thÆ°Æ¡ng và thất vá»ng. Song đối vá»›i ông, chuyện ấy chẳng có gì liên quan đến cả, ông chỉ là ngÆ°á»i chứng kiến dá»ng dÆ°ng thôi. Máy Ä‘iện truyá»n những cái chấm, những cái gạch, rồi lại những cái chấm, những cái gạch, và từ những dấu hiệu quen thuá»™c ấy, ông già đã viết ra chữ đầu tiên Ä‘Æ°a lên băng. Äấy là chữ "L". Rồi ông ghi tiếp sang chữ thứ hai, chữ "E", bên cạnh, ông nắn nót chữ "N", gạch Ä‘i gạch lại nét chéo ở giữa ngay sau đó ông thêm chữ "I" và sau đó, tay ông nhÆ° máy ghi tiếp chữ cuối cùng, chữ "N".
Cái máy dừng lại má»™t lát và trong má»™t phần mÆ°á»i giây đồng hồ, ông già trố mắt nhìn và o chữ ông vừa viết xong: "LÊ-NIN".
Máy lại tiếp tục gõ, nhÆ°ng ý nghÄ© của ông già điện báo bị cái tên thân thuá»™c đó là m chú ý lại trở lại suy nghÄ© vá» cái tên Lê-nin. Ông nhìn lại má»™t lần nữa chữ cuối cùng: "LÊ-NINâ€. Sao?... Lê-nin?... Nhãn quan của ông dõi và o toà n văn bức Ä‘iện. Ông nhìn tá» giấy má»™t hồi và , trong ba mÆ°Æ¡i hai năm là m việc, đây là lần đầu tiên ông không thể nà o tin Ä‘iá»u mình đã viết.
Ông Ä‘Æ°a mắt Ä‘á»c những dòng chữ đến ba lần xem có tháºt là mình đã ghi đúng thế hay không; song những chữ ấy vẫn cứ nhắc lại má»™t cách ngang ngạnh: "VÆ¡- la-Ä‘i-mia I-lÃt-sÆ¡ Lê-nin đã từ trần. Ông già nhảy phắt xuống, nâng băng Ä‘iện xoắn ốc lại ấy lên và nhìn chòng chá»c. Äoạn băng dà i hai thÆ°á»›c đó đã khẳng định Ä‘iá»u mà ông không có thể tin được! Ông quay lại phÃa các bạn đồng nghiệp của mình, mặt xanh nhợt Ä‘i. Há» Ä‘á»u nghe tiếng kêu kinh hoà ng của ông:
- Lê nin mất rồi!
( Nguyên văn bức Ä‘iện nháºn được là : "Äã từ trần VÆ¡-la-di-mia I-lÃt- sÆ¡ Lê-nin". Lối nói của ngữ pháp Nga nhÆ° thế cho nên thoạt nghe mấy chữ trên, ông Ä‘iện báo viên vẫn chÆ°a ngỠđấy chÃnh là Lê-nin từ trần.)
Tin cái tang lá»›n ấy đã từ phòng Ä‘iện báo qua cá»a lá»›n mở toang, và nhanh nhÆ° cÆ¡n gió lốc, truyá»n đến nhà ga, hòa lẫn và o tráºn bão tuyết, quay cuồng trên các Ä‘Æ°á»ng Ä‘i, trên các ngã ba và nhÆ° má»™t luồng hÆ¡i lạnh buốt, lùa và o má»™t bên cá»a bá»c sắt mở hé của kho đầu máy.
Má»™t đầu tà u đứng trên rãnh chữa thứ nhất: Ä‘á»™i tiểu tu Ä‘ang chữa chiếc đầu tà u đó. Cụ già Pô-len- tốp-ski tá»± cho mình chui và o rãnh ngay dÆ°á»›i gầm chiếc đầu tà u và chỉ cho anh em thợ nguá»™i những bá»™ pháºn bị dÆ¡, bị há»ng. Bác BÆ¡-ru-giắc Ä‘ang cùng vá»›i A-rÆ¡-chom dà n bằng cái vá» bá»c bánh xe. Bác giữ thá»i sắt ra lò trên Ä‘e, láºt Ä‘i láºt lại cho A-rÆ¡-chom nện búa.
Bác BÆ¡-ru-giắc đã già đi trong mấy năm gần đây. Những thá» thách mà bác đã trải in sâu trên trán bác. Tóc bác hai bên thái dÆ°Æ¡ng đã nhuốm bạc, lÆ°ng bác đã còng Ä‘i, hai mắt bác đã trÅ©ng sâu và o nhÆ° chứa đầy bóng chiá»u tà n.
Có bóng ngÆ°á»i thoáng qua kẽ hở sáng của cá»a xưởng đầu máy rồi bị chìm ngay và o bóng tối nhá nhem. Tiếng Ä‘áºp sắt là m át tiếng kêu đầu tiên của ngÆ°á»i ấy nhÆ°ng khi ngÆ°á»i Ä‘Æ°a tin ấy chạy tá»›i đám công nhân Ä‘ang là m việc trên chiếc đầu tà u thì A-rÆ¡-chom Ä‘ang giÆ°Æ¡ng búa lên, không Ä‘áºp búa xuống nữa.
- Các đồng chÃ! Lê-nin mất rồi!
Chiếc búa từ từ rơi thõng, tay A-rơ-chom hạ búa xuống sà n xi-măng không một tiếng động.
- Anh nói cái gì thế? - Tay A-rÆ¡-chom nhÆ° những gá»ng kìm nắm chặt lấy cái áo tÆ¡i da cừu của ngÆ°á»i vừa Ä‘em tin kinh hoà ng kia đến.
Và ngÆ°á»i kia, mình đầy tuyết bám, thở hổn hển, nhắc lại, nhÆ°ng lần nà y giá»ng nghẹn ngà o, nức nở:
- Phải, các đồng chà ạ, Lê-nin đã từ trần...
Và chÃnh vì lần nà y, ngÆ°á»i ấy không kêu lên nữa, A-rÆ¡-chom má»›i hiểu sá»± tháºt ghê gá»›m đã xảy ra và nhìn mặt ngÆ°á»i báo tin, nháºn ra là đồng chà bà thÆ° Äảng bá»™.
Từ trong rãnh, anh em công nhân bò lên, im lặng nghe tin vá» cái chết của ngÆ°á»i mà toà n thế giá»›i Ä‘á»u biết tiếng.
Ở ngoà i cá»a, má»™t chiếc đầu máy rúc còi rú lên là m má»i ngÆ°á»i rùng mình. Có tiếng rú nữa ở đầu nhà ga đáp lại rồi tiếng thứ ba… Trong tiếng kêu mạnh và bi thảm của những dịp còi tà u, có lẫn cả tiếng thét vút cao, xé trá»i xé đất của còi máy cái nhà máy Ä‘iện, nghe nhÆ° tiếng trái phá nổ tung lên. Tất cả những tiếng ấy bị át trong tiếng còi đồng lanh lảnh của chiếc đầu máy đẹp hiệu chữ "S" ở chuyến tà u tốc hà nh sắp sá»a lên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i Ki-ép.
Äồng chà nhân viên Cục chÃnh trị Nhà nÆ°á»›c giáºt nảy mình và ngạc nhiên: ngÆ°á»i thợ máy chuyến xe tốc hà nh Ba Lan "Sê-pê-tốp-ca - Vác-sa-va", sau khi đã biết nguyên nhân tiếng còi báo Ä‘á»™ng, lắng tai nghe đến má»™t phút, rồi từ từ giÆ¡ tay và kéo dây xÃch nhá» mở nắp còi tà u ra.
Anh công nhân ấy hiểu rằng đây là lần kéo còi cuối cùng của anh, anh sẽ không còn được là m trên chuyến tà u nà y nữa, nhÆ°ng bà n tay anh không thể rá»i dây còi được. Và tiếng còi rú trên đầu tà u anh lái đã là m cho những giao thông viên và bá»n ngoại giao Ba Lan sợ hãi đứng dáºy khá»i các ghế Ä‘i-văng má»m trong các ngăn của toa.
Các cá»a mở toang, ngÆ°á»i ùn ùn kéo và o đầy xưởng đầu máy nhà ga. Khi tòa nhà rá»™ng lá»›n đã cháºt nÃch ngÆ°á»i, trong không khà im lặng Ä‘au Ä‘á»›n của tang chung, báºt lên những lá»i nói đầu tiên, lá»i nói của ngÆ°á»i đảng viên bôn-sê-vÃch già , đồng chà Sa-ra-bÆ¡-rin, bà thÆ° đảng ủy Sê-pê-tốp-ca:
- Các đồng chÃ! Lãnh tụ của vô sản toà n thế giá»›i, đồng chà Lê-nin đã mất. Äồng chà mất Ä‘i, tổn thất của Äảng ta không lấy gì hà n gắn được. NgÆ°á»i đã sáng láºp ra Äảng bôn-sê-vÃch, NgÆ°á»i đã giáo dục Äảng tinh thần đấu tranh không thá»a hiệp trÆ°á»›c quân thù… NgÆ°á»i hôm nay không còn nữa... Lãnh tụ của Äảng ta và của giai cấp mất Ä‘i, cái chết của NgÆ°á»i gá»i và o hà ng ngÅ© của Äảng những ngÆ°á»i con Æ°u tú nhất của giai cấp vô sản.
Âm nhạc cá» bà i mặc niệm, hà ng trăm con ngÆ°á»i đứng bá» mÅ©, và A-rÆ¡-chom cảm thấy nghẹn ngà o trong cổ đôi vai khá»e run lên. MÆ°á»i lăm năm nay, giá» anh má»›i khóc là má»™t.
TÆ°á»ng dà y của câu lạc bá»™ công nhân Ä‘Æ°á»ng sắt dÆ°á»ng nhÆ° không chịu nổi sức xô đẩy của khối ngÆ°á»i. Ngoà i kia, tuyết rÆ¡i buốt giá. Äôi cây thông ráºm cà nh lối cá»a Ä‘i và o bám đầy tuyết và tuyết đóng thà nh băng nhô ra nhÆ° kim tua tủa. Thế mà trong phòng thì ngá»™t ngạt vì hÆ¡i nóng giá của lò sưởi và hÆ¡i thở của sáu trăm con ngÆ°á»i tha thiết muốn được tham dá»± lá»… truy Ä‘iệu do Äảng bá»™ tổ chức.
Trong phòng há»p không có tiếng ồn à o, không có tiếng trò chuyện nhÆ° má»i khi há»™i há»p. Äau buồn đã là m những giá»ng nói khà n Ä‘i; ngÆ°á»i ta khẽ nói, và trong hà ng trăm cặp mắt Ä‘á»u lá»™ vẻ ngẩn ngÆ¡ vì thÆ°Æ¡ng tiếc Ä‘au Ä‘á»›n. DÆ°á»ng nhÆ° đây là táºp hợp cả Ä‘oà n thủy thủ của má»™t con tà u đã bị sóng cồn biển cả cÆ°á»›p Ä‘i mất ngÆ°á»i cầm lái dà y dạn kinh nghiệm của mình.
Những ủy viên của ban thÆ°á»ng vụ Äảng ủy cÅ©ng lặng lẽ ngồi và o ghế chủ tịch Ä‘oà n. Äồng chà bà thÆ° Xi rô-tên-cô từ từ cầm cái chuông và lắc rất nhẹ, rồi đặt ngay xuống bà n. Thế cÅ©ng đủ rồi. Im lặng nặng trÄ©u lòng ngÆ°á»i dần dần chiếm lấy cả gian phòng.
Vừa Ä‘á»c xong diá»…n văn truy Ä‘iệu, đồng chà Xi-rô- tên-cô đã đứng dáºy nói. Vấn đỠđồng chà nêu lên tháºt là khác hẳn lệ thÆ°á»ng trong má»™t buổi lá»… truy Ä‘iệu, váºy mà nghe đồng chà nói, không ai lấy là m ngạc nhiên cả.
Äồng chà Xi-rô-tên-cô nói nhÆ° thế nà y:
"Ba mÆ°Æ¡i bảy đồng chà công nhân Ä‘á» nghị chúng ta trong buổi há»p nà y xét Ä‘Æ¡n xin gia nháºp Äảng của các đồng chà ấyâ€.
Và Xi-rô-tên-cô Ä‘á»c to:
"KÃnh gá»i Äảng bá»™ Äảng cá»™ng sản bôn-sê-vÃch của nhà ga Sê-pê-tốp-ca, khu vá»±c Ä‘Æ°á»ng sắt Tây-nam. Lãnh tụ mất Ä‘i, cái chết của NgÆ°á»i đã gá»i chúng tôi đến gia nháºp Ä‘á»™i ngÅ© những ngÆ°á»i bôn-sê-vÃch Chúng tôi mong được thẩm tra lý lịch ngay trong cuá»™c há»p hôm nay và được kết nạp và o Äảng của Lê-ninâ€.
Sau những hà ng chữ vắn tắt ấy có hai cột chữ ký.
Xi-rô-tên-cô Ä‘á»c tên những chữ ký ấy, sau má»—i tên lại dừng lại mấy giây để má»i ngÆ°á»i có mặt có thể nhá»› lấy những tên mà há» Ä‘á»u biết cả:
- Pô-len-tốp-xki Sta-nhi-láp, thợ máy xe lá»a, ba mÆ°Æ¡i sáu năm là m nghá».
Tiếng xôn xao tán thà nh lan khắp phòng há»p.
- A-rÆ¡-chom Ca-rÆ¡-sa-ghin, thợ nguá»™i, mÆ°á»i bảy năm là m nghá».
- BÆ¡-ru-giắc Gia-kha-rÆ¡ thợ máy xe lá»a, hai mÆ°Æ¡i mốt năm là m nghá».
Cà ng Ä‘á»c, cà ng nghe thấy tiếng xì xà o bà n tán nổi lên trong phòng. Xi-rô-tên-cô đứng cạnh bà n cứ tiếp tục Ä‘á»c tên nà y kế tiếp tên khác. Phòng há»p lắng nghe tên những ngÆ°á»i công nhân con nhà thợ gốc của ngà nh Ä‘Æ°á»ng sắt.
Ai nấy Ä‘á»u im bặt khi ngÆ°á»i ký tên đầu tiên xin và o Äảng Ä‘i gần lại bà n.
Kể lại lịch sá» Ä‘á»i mình, cụ già Pô-len-tốp-ski có thể nà o không xúc Ä‘á»™ng được?
- …Các đồng chÃ, tôi biết nói gì hÆ¡n nữa bây giá»? Cuá»™c Ä‘á»i ngÆ°á»i thợ trong chế Ä‘á»™ cÅ© có thế nà o, ai mà chẳng biết. Sống thì sống y nhÆ° nô lệ mà tuổi già chết Ä‘i thì chết cùng chết khổ. Tôi xin thú thá»±c rằng khi Cách mạng đến, tôi tá»± cho mình già lão rồi. Gánh gia đình nặng trÄ©u hai vai nên tôi đã bá» lỡ dịp Ä‘i con Ä‘Æ°á»ng và o Äảng. Tuy trong đấu tranh, tôi đã không bao giá» là m lợi cho kẻ thù, song tôi tháºt Ãt tham gia và o cuá»™c chiến đấu. Năm 1905, khi là m ở các xưởng tại Vác-sa-va, tôi cÅ©ng có chân trong ủy ban bãi công và cùng Ä‘i theo vá»›i các anh em bôn-sê-vÃch. Hồi bấy giá» tôi còn trẻ, trong lòng hăng hái. NhÆ°ng thôi, nhắc lại chuyện cÅ© là m gì? Lê-nin mất Ä‘i, lòng tôi Ä‘au xót. Mất NgÆ°á»i là mãi mãi từ đây anh em ta mất má»™t ngÆ°á»i bạn, mất ngÆ°á»i bênh vá»±c giai cấp chúng ta. Và bây giá» tôi không còn nói được rằng tôi đã già ! . . . Thôi để anh em khác lên nói hay hÆ¡n tôi, tôi không phải là ngÆ°á»i ăn nói. Tôi chỉ nói chắc má»™t Ä‘iá»u rằng: con Ä‘Æ°á»ng những ngÆ°á»i bôn-sê-vÃch Ä‘i là con Ä‘Æ°á»ng của tôi và không thể khác được.
Cái đầu bạc của ngÆ°á»i thợ máy già lắc má»™t cách quả quyết và dÆ°á»›i đôi mà y xám, mắt cụ nhìn phòng há»p, vững và ng thẳng thắn, không chá»›p, nhÆ° chỠđợi quyết định chung của má»i ngÆ°á»i.
Không ai giÆ¡ tay phản đối việc kết nạp cụ già thấp bé, tóc đã hoa râm ấy và o Äảng. Khi Äảng ủy Ä‘á» nghị quần chúng ngoà i Äảng cho ý kiến thì ai cÅ©ng tán thà nh.
Cụ già Pô-len-tốp-ski rá»i diá»…n Ä‘Ã n trở vá» chá»—, từ nay đã là má»™t đảng viên cá»™ng sản rồi.
Má»—i ngÆ°á»i dá»± lá»… hôm nay Ä‘á»u hiểu giá» phút nà y có má»™t cái gì khác thÆ°á»ng. Chá»— cụ thợ máy vừa đứng nói lúc nãy bây giỠđã hiện ra bóng dáng đồ sá»™ của A-rÆ¡-chom. NgÆ°á»i thợ nguá»™i ngượng ngùng không biết giấu hai cánh tay dà i Ä‘i đâu, vò trong bà n tay chiếc mÅ© có bịt tai. Chiếc áo tÆ¡i lông cừu mòn gấu để hở khuy, cổ áo va-rÆ¡ nhà binh mà u xám cà i khuy đồng cẩn tháºn là m cho hình dáng anh nghiêm chỉnh, trịnh trá»ng. A-rÆ¡-chom quay mặt lại phÃa phòng há»p và thoáng nháºn ra khuôn mặt phụ nữ quen thuá»™c: đấy là Ga-li-na, ngÆ°á»i con gái bác thợ đá, ngồi trong đám thợ xưởng khâu. Trong nụ cÆ°á»i đầy khoan thứ của chị, có chiá»u khuyến khÃch đồng tình và còn có má»™t cái gì chÆ°a nói hết nữa ẩn trên là n môi. NgÆ°á»i thợ nguá»™i nghe tiếng Xi-rô-tên-cô nhắc:
- Äồng chà A-rÆ¡-chom, báo cáo vá»›i há»™i nghị lý lịch của đồng chà đi!
Bắt đầu nói tháºt là khó. A-rÆ¡-chom không quen nói ở các cuá»™c há»p lá»›n. Mãi bây giá» anh má»›i cảm thấy má»™t Ä‘á»i ngÆ°á»i là m lụng khó nhá»c chồng chất bao nhiêu ý nghÄ© trong đầu nói ra thế mà khó tháºt. Khó tìm ra lá»i mà nói, lại cảm Ä‘á»™ng nữa, là m sao mà nói được. ChÆ°a bao giá» anh thấy mình nhÆ° hôm nay. Anh nháºn thấy rất rõ cuá»™c Ä‘á»i mình đến má»™t chá»— ngoặt hẳn hoi đây anh sắp sá»a bÆ°á»›c lên má»™t bÆ°á»›c cuối cùng, có bÆ°á»›c lên nhÆ° thế thì cuá»™c Ä‘á»i khô khan cằn cá»c của anh má»›i ấm áp lên được và má»›i có ý nghÄ©a.
- Mẹ tôi có bốn ngÆ°á»i con . . .
A-rÆ¡-chom bắt đầu. Trong phòng im phăng phắc. Sáu trăm con ngÆ°á»i chăm chú nghe lá»i tá»± thuáºt của anh thợ cao lá»›n mÅ©i khoằm khoằm, mắt nấp dÆ°á»›i lá»›p lông mà y Ä‘en ráºm. - Mẹ tôi Ä‘i ở nấu bếp. Còn cha tôi thế nà o tôi không nhá»› rõ nữa: tôi chỉ biết hai ngÆ°á»i ăn ở vá»›i nhau không hợp. Cha tôi hay rượu chè quá chén. Mẹ tôi là m ăn vất vả để nuôi ngần ấy miệng ăn. Bá»n chủ trả cho mẹ tôi bốn rúp má»™t tháng vá»›i cÆ¡m nuôi; lấy được bốn đồng rúp mẹ tôi phải nai lÆ°ng ra là m từ sáng bảnh mắt đến tối mịt. Tôi hãy còn may, thuở bé được Ä‘i há»c trÆ°á»ng sÆ¡ há»c được hai năm biết Ä‘á»c, biết viết. NhÆ°ng năm tôi lên mÆ°á»i thì nhà hết gạo, không còn cách nà o khác, mẹ tôi phải Ä‘Æ°a tôi và o há»c việc ở nhà má»™t lão thợ khóa. Ở ba năm không má»™t đồng công, chỉ có cÆ¡m nuôi... Lão chủ - ngÆ°á»i Äức - tên là Phéc- stÆ¡. Hắn không muốn nháºn tôi và o là m, bảo tôi còn bé quá. NhÆ°ng tôi là má»™t đứa bé sức lá»±c, mẹ tôi nói tăng cho tôi thêm hai tuổi nữa. Tôi ở vá»›i hắn được ba năm. Hắn chẳng dạy gì nghá» cả mà chỉ sai vặt và bắt chạy Ä‘i mua rượu vốt-ca cho hắn: hắn ta nghiện rượu, nốc bao nhiêu cÅ©ng không vừa. NgÆ°á»i ta sai tôi Ä‘i xách than, khiêng sắt. . . Mụ chủ biến tôi thà nh thằng hầu của mụ: nà o Ä‘i đổ bô cho mụ, nà o là đi gá»t khoai cho mụ. Ai cÅ©ng đá tôi được, lắm lúc tá»± nhiên vô cá»› cứ quen chân là đá. Há»… mụ chủ bá»±c mình cái gì là cứ lôi tôi ra vả và o mặt. Há»… thằng chồng say rượu là mụ bá»±c dá»c vá»›i cả má»i ngÆ°á»i. Mụ đánh má»™t lần, mụ đánh hai lần. Tôi bá» Ä‘i. NhÆ°ng biết Ä‘i đâu? Biết kêu ai? Nhà mẹ thì ở xa đến bốn mÆ°Æ¡i dặm, mà trốn ở nhà cÅ©ng không yên được. . . Ở xưởng cÅ©ng chẳng hÆ¡n gì. Em mụ chủ là m vÆ°Æ¡ng là m tÆ°á»›ng ở đấy. Cái thằng khốn nạn ấy thÃch hà nh hạ tôi. Hắn bảo: "Mà y cầm cục kia Ä‘Æ°a cho tao". Và hắn chỉ xuống đất, chỉ và o má»™t góc gần lò rèn. Tôi và o đấy lấy cục sắt. Cục sắt ấy vừa hắn vừa nung, má»›i rút ra khá»i lò. Cục sắt nằm Ä‘en Ä‘en trên đất nhÆ°ng mó tay và o là bá»ng cháy thịt lòi xÆ°Æ¡ng. Tôi bị Ä‘au thét lên. Còn hắn thì phá ra cÆ°á»i khoái trá. Tôi không thể chịu được nÆ¡i tù ngục ấy, nên bá» vá» vá»›i mẹ. Mẹ cÅ©ng không biết Ä‘Æ°a và o đâu, lại dẫn đến thằng Äức ấy, dá»c Ä‘Æ°á»ng mẹ tôi khóc mãi. Là m được hai năm thì chúng cÅ©ng bắt đầu dạy nghá» báºp bõm cho, nhÆ°ng vẫn cứ tiếp tục đánh Ä‘áºp. Tôi lại bá» trốn Ä‘i đến Sta-rô-công-stan-ti-nốp, xin và o là m má»™t nhà hà ng bán thịt và chịu khổ chịu nhục ở đấy cạo rá»a ruá»™t lợn đến má»™t năm rưỡi trá»i. Thằng chủ đánh bạc nÆ°á»›ng mất cÆ¡ nghiệp và quịt của chúng tôi bốn tháng lÆ°Æ¡ng, không trả lấy má»™t hà o, rồi bá» Ä‘i đằng nà o mất. Thế là tôi lại ra khá»i cái xó ấy. Lên tà u xuống GiÆ¡-mê-rin-ca Ä‘i tìm việc là m. May có má»™t bác thợ xưởng kho thông cảm tình cảnh của tôi. Bác ấy biết tôi báºp bõm tà nghá» thợ nguá»™i, bèn nháºn tôi là m cháu và xin việc vá»›i lão chủ. Trông mặt, nó cho tôi đã mÆ°á»i bảy tuổi và do đó được và o là m phụ thợ nguá»™i. Tôi là m ở xưởng ta đây được chÃn năm rồi. Cuá»™c Ä‘á»i đã qua của tôi là nhÆ° thế. Còn vá» cuá»™c Ä‘á»i hiện tại thì các đồng chà đá»u biết cả rồi.
A-rÆ¡-chom lấy mÅ© thấm mồ hôi trán và trút ra má»™t hÆ¡i thở dà i. Anh thấy phải nói Ä‘iá»u cốt yếu nhất, khó nói nhất, không cần đợi ai há»i, phải nói ngay. Và cau mà y lại, anh kể tiếp:
- Má»—i ngÆ°á»i có thể há»i rằng: tại sao tôi không và o Äảng bôn-sê-vÃch ngay từ khi bùng nổ: Há»i thế thì tôi biết trả lá»i thế nà o? Tôi chÆ°a già gì cho cam, thế mà mãi đến bây giá» tôi má»›i nháºn ra Ä‘Æ°á»ng Ä‘i. Tôi không giấu giếm gì cả. Phải, chúng tôi đã bá» lỡ dịp Ä‘i và o con Ä‘Æ°á»ng ấy. Äáng lẽ chúng tôi phải giác ngá»™ từ cái năm 1918, dạo bãi công chống Äức ấy. Hồi đó, đồng chà lÃnh thủy Giu-khÆ¡-rai đã nói chuyện vá»›i chúng tôi nhiá»u lần. Thế mà mãi đến năm 1920 tôi má»›i cầm súng Ä‘i bá»™ Ä‘á»™i. Hết đánh nhau, ném hết bá»n trắng xuống Hắc Hải rồi thì lại vá» nhà . Tôi láºp gia đình, sinh con đẻ cái... Cứ lúi húi và o việc nhà . NhÆ°ng giỠđây, đồng chà Lê-nin của chúng ta mất Ä‘i và Äảng ra lá»i kêu gá»i, tôi nhìn lại cuá»™c Ä‘á»i tôi và tôi hiểu rằng Ä‘á»i tôi thiếu mất má»™t cái gì. Bảo vệ chÃnh quyá»n Xô-viết cÅ©ng chÆ°a đủ. Tất cả chúng ta phải hưởng ứng lá»i kêu gá»i, chúng ta phải đồng tâm hiệp lá»±c mà bù lại chá»— trống của đồng chà Lê-nin, để chÃnh quyá»n Xô viết của chúng ta vững mạnh nhÆ° má»™t núi thép. Chúng ta phải trở thà nh những đảng viên bôn-sê- vÃch vì Äảng chÃnh tháºt là Äảng của chúng ta !
A-rÆ¡-chom lúng túng vì cách nói không quen của mình. Anh kết thúc lá»i phát biểu má»™t cách giản dị, nhÆ°ng tháºt là chân thà nh. Nói xong, anh thấy nhÆ° đã trút được gánh nặng trên vai, anh đứng thẳng ngÆ°á»i lên, đợi chá» anh em há»i lại.
Xi-rô-tên-cô phá tan không khà im lặng:
- Có ai muốn chất vấn gì không?
Hà ng ngÆ°á»i cá»±a quáºy, nhÆ°ng không ai lên tiếng ngay. Má»™t bác thợ đốt lò ngÆ°á»i Ä‘en nhÆ° củ súng, vừa rá»i đầu máy xe lá»a Ä‘i thẳng đến đây dá»± lá»… ngay, nghe há»i thì đáp lại bằng giá»ng quả quyết:
- Còn chất vấn là m gì nữa? Chúng ta lại còn không biết đồng chà đó hay sao. Phát cho đồng chà ấy cái thẻ đảng viên đi thôi.
Bác thợ rèn Ghi-li-a-ca ngÆ°á»i thâm thấp, mặt Ä‘á» lên vì nóng và óc nghÄ© căng thẳng, giá»ng nói khà n khà n, run run:
- Tay như thế chẳng bao giỠxuống dốc cả, một đồng chà vững đấy. Cho biểu quyết đi thôi, đồng chà Xi rô-tên-cô ạ!
Ở những hà ng cuối, chá»— các Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản ngồi, có má»™t ngÆ°á»i đứng dáºy, trong bóng tối không rõ là ai. NgÆ°á»i ấy nói:
- Äá» nghị đồng chà A-rÆ¡-chom cho biết tại sao đồng chà lại quá dÃnh chặt vá»›i ruá»™ng đất? CÆ¡ sở nông thôn của đồng chà có là m đồng chà xa rá»i tÆ° tưởng vô sản không?
Trong phòng hÆ¡i có tiếng xì xà o, không tán thà nh câu há»i đó. Có tiếng phản đối.
- Nói cho giản dị ! Äây không phải lúc nói chữ...
Song A-rÆ¡-chom đã trả lá»i rồi:
- Không sao cả, các đồng chà ạ! Äồng chà vừa rồi nói là tôi đã quá dÃnh chặt vá»›i ruá»™ng đất. Äồng chà ấy nói đúng đấy. Tháºt váºy, nhÆ°ng có Ä‘iá»u là tôi không vì thế mà mất được ý thức giai cấp của ngÆ°á»i thợ đâu. Kể từ ngà y hôm nay, tôi xin dứt khoát. Tôi sẽ cùng gia đình dá»n đến ở gần sở đầu máy, nhÆ° thế chắc con ngÆ°á»i hÆ¡n. Bởi vì, cái mảnh ruá»™ng ấy cÅ©ng là m tôi vất vả khó thở lắm.
Lòng A-rÆ¡-chom lại bồi hồi lần nữa khi anh nhìn thấy cả rừng cánh tay cùng giÆ¡ lên. Anh thấy nhẹ hẳn ngÆ°á»i, thân vÆ°Æ¡n lên, bÆ°á»›c vá» chá»—. Äằng sau anh nghe tiếng Xi-rô-tên-cô tuyên bố.
- Nhất trà tán thà nh.
NgÆ°á»i thứ ba lên cạnh bà n chủ tịch là bác BÆ¡-ru- giắc ngÆ°á»i "ét" cÅ© tÃnh Ãt nói của ông già Pô-len-tốp- ski, từ lâu cÅ©ng đã ra đứng đầu máy. Bác kể vá» cuá»™c Ä‘á»i lao Ä‘á»™ng của mình. Khi kể đến những ngà y gần đây, giá»ng bác hạ thấp xuống, nhÆ°ng rõ rà ng, để ai cÅ©ng nghe rõ được.
- Tôi phải là m cho xong sá»± nghiệp mà các con tôi đã bắt đầu. Thằng Xéc-gây và con Va-li-a nhà tôi hy sinh không phải là để cho tôi ngồi chết dúi trong xó bếp vá»›i ná»—i Ä‘au khổ của mình. Chúng nó chết Ä‘i, tôi đã không biết đứng lên thế và o chá»— chúng nó bá» lại, nhÆ°ng ngà y nay lãnh tụ mất Ä‘i, cái chết của NgÆ°á»i đã mở mắt cho tôi. Các đồng chà đừng há»i tôi vá» dÄ© vãng là m gì. Bắt đầu từ ngà y hôm nay đây, chúng tôi má»›i tháºt là sống cho ra sống.
Bác BÆ¡-ru-giắc nói đến đây thì rầu nét mặt, nghÄ© đến hai con mà lòng quặn lại. NhÆ°ng khi mấy trăm cánh tay Ä‘á»u nhất trà giÆ¡ lên nháºn bác và o Äảng, không ai chất vấn Ä‘iá»u gì, thì đôi mắt bác sáng lên và mái đầu hoa râm không cúi gằm xuống ngá»±c nữa.
Äến táºn đêm khuya, trong xưởng đầu máy, ngÆ°á»i ta vẫn tiếp tục bình nghị những đảng viên má»›i. Chỉ những ngÆ°á»i Æ°u tú nhất má»›i được nháºn và o Äảng, những ngÆ°á»i mà ai nấy đã hiểu rõ, tất cả cuá»™c Ä‘á»i của há» là má»™t bảo đảm.
Cái chết của Lê-nin đã dẫn đến vá»›i Äảng hà ng trăm ngà n công nhân. Lãnh tụ mất Ä‘i, không há» lầm Ä‘á»™i ngÅ© của Äảng tan tác. Äảng và nhÆ° cây to, bám chặt rá»… sâu và o đất, dù cho ngá»n có gãy Ä‘i, cây vẫn không tà n héo.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 09:12 PM.
|
21-06-2008, 09:57 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
ChÆ°Æ¡ng 6
Hai ngÆ°á»i đứng gác ở cá»a phòng hòa nhạc của khách sạn. NgÆ°á»i cao lá»›n mang kÃnh kẹp mÅ©i, trên tay áo có cái băng Ä‘á» Ä‘á» chữ: "Phụ trách tráºt tá»±".
Ri-ta há»i:
- Äoà n đại biểu U-crÆ¡-ren há»p ở đây phải không?
NgÆ°á»i đó trả lá»i, giá»ng hách dịch:
- Phải, chị muốn gì?
- Xin phép cho tôi và o.
Anh ta chắn ngang lấy lối ra và o, mắt nhìn Ri-ta và há»i:
- Chị cho xem giấy chứng minh. Chỉ có các đại biểu có thẻ chÃnh thức và dá»± thÃnh má»›i được và o đây.
Ri-ta rút từ trong và tay ra má»™t cái thẻ viết chữ và ng. NgÆ°á»i kia cầm lấy Ä‘á»c: "Ủy viên Ban chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng". Giá»ng hách dịch của ngÆ°á»i đó bá»—ng biến Ä‘i ngay, và anh ta láºp tức trở nên lá»… phép và "thân máºt".
- Xin má»i đồng chà và o. Má»i đồng chà đi sang bên phải, còn nhiá»u chá»— chÆ°a ai ngồi.
Ri-ta Ä‘i qua giữa các hà ng ghế, tìm được chá»— không, ngồi xuống. Cuá»™c há»p của các đại biểu gần xong. Chị lắng nghe diá»…n văn của chủ tịch phiên há»p, nháºn ra hình nhÆ° giá»ng nói quen quen.
- Các đồng chÃ, thế là chúng ta đã cá» xong đại biểu và o các bá»™ pháºn công tác của Äại há»™i. Còn hai tiếng đồng hồ nữa thì Äại há»™i sẽ khai mạc. Tôi xin phép kiểm tra lại lần nữa danh sách các đại biểu đã đến dá»± Äại há»™i.
Ri-ta nháºn ra A-kim: chÃnh anh Ä‘ang Ä‘á»c vá»™i bản danh sách.
Má»—i lần A-kim gá»i tên, có những bà n tay cầm thẻ Ä‘á» hay trắng giÆ¡ lên để đáp lại.
Ri-ta hết sức chú ý nghe.
Äây là má»™t tên quen thuá»™c:
- Pan-cơ-ra-tốp.
Ri-ta quay nhìn vá» phÃa bà n tay vừa giÆ¡ lên, nhÆ°ng trong dãy các đại biểu ngồi, chị không thể phân biệt được nét mặt quen của ngÆ°á»i công nhân khuân vác. Những tên ngÆ°á»i nối tiếp nhau và trong số đó có tên "Ô-cu-nhếp", liá»n sau đấy lại má»™t tên khác cÅ©ng quen nữa: "Giác-ki".
Ri-ta trông thấy Giác-ki. Giác-ki ngồi ngay gần, mặt quay nghiêng vá» chá»— chị. Anh ta kia, nét mặt lâu ngà y chị đã quên mất rồi. Phải, Giác-ki đấy. Äã bao nhiêu năm trá»i, chị chÆ°a gặp lại Giác-ki.
Những tên trong danh sách cứ tiếp nhau Ä‘á»c lên rồi qua Ä‘i và bá»—ng nhiên có tên má»™t ngÆ°á»i là m cho Ri-ta giáºt thót mình.
- Pa-ven Ca-rơ-sa-ghin.
Mãi táºn xa, đằng hà ng ghế trÆ°á»›c, má»™t bà n tay giÆ¡ lên và hạ xuống. Và có Ä‘iá»u rất lạ, không hiểu tại sao Ri-ta thấp thá»m khao khát được thấy mặt ngay ngÆ°á»i có tên trùng vá»›i tên ngÆ°á»i bạn cÅ© của chị đã hy sinh. Chị chăm chăm nhìn vá» phÃa lúc nãy có bà n tay giÆ¡ lên, chị nhìn không rá»i mắt, nhÆ°ng nà o có thấy gì, những đầu ngÆ°á»i dÆ°á»ng nhÆ° Ä‘á»u giống nhau cả. Ri-ta đứng dáºy Ä‘i men rìa tÆ°á»ng, lại gần mấy hà ng ghế đầu. A-kim đã Ä‘á»c hết. Tiếng ghế xô đẩy ầm ầm, các đại biểu bắt đầu nói chuyện to, tiếng cÆ°á»i của tuổi trẻ vang lên và A-kim cố nói át tiếng ồn trong phòng:
- Bây giỠtại Nhà hát lớn! Các đồng chà nhớ đừng đến trễ đấy?
Ngoà i cá»a, ngÆ°á»i ùn ùn Ä‘i ra, bị nghẽn lại.
Ri-ta hiểu rằng giữa cái thác ngÆ°á»i nà y, khó tìm cho được má»™t ai quen thuá»™c trong số những ngÆ°á»i mà chị vừa nghe Ä‘á»c tên. Chỉ còn cách đừng bá» mất bóng A-kim, nắm được A-kim thì có thể tìm được những bạn khác. Chị nhÆ°á»ng cho nhóm đại biểu cuối cùng Ä‘i trÆ°á»›c rồi bÆ°á»›c vá» phÃa A-kim.
Bá»—ng phÃa sau chị có tiếng nói:
- Thế nà o Pa-ven? Cùng đi thôi chứ, mà y?
Rồi có tiếng rất quen thuá»™c, thoạt nghe chị đã nháºn ra ngay, nhá»› ra ngay:
- Ta cùng đi.
Ri-ta quay lại. TrÆ°á»›c mặt chị là má»™t thanh niên cao lá»›n, da ngăm ngăm, mặc áo va-rÆ¡ mà u ka-ki, có thắt má»™t dây da Cô-ca-dÆ¡ má»ng, và mặc quần Ä‘i ngá»±a mà u xanh thẫm.
Ri-ta trố mắt nhìn ngÆ°á»i thanh niên ấy, và khi đôi tay bạn thân thiết ôm chặt, và giá»ng bạn run run kêu khẽ "Ri-ta", thì chị đã hiểu thanh niên ấy chÃnh là Pa-ven Ca-rÆ¡-sa-ghin. - Pa-ven còn sống Æ°?
Mấy tiếng đó đã nói với Pa-ven tất cả? Ri-ta không hỠbiết rằng cái tin Pa-ven hy sinh là một tin nhầm.
Phòng há»p đã vắng hẳn. Từ phố TÆ¡-véc-scai-a, phố lá»›n nhất của thà nh phố, tiếng ồn à o vá»ng và o cá»a sổ mở toang. Äồng hồ treo tÆ°á»ng đã Ä‘iểm sáu tiếng rồi, nhÆ°ng hai ngÆ°á»i có cảm tưởng nhÆ° vừa má»›i gặp nhau cách đây và i phút. Tiếng chuông đồng hồ giục hai ngÆ°á»i Ä‘i đến nhà hát lá»›n. Khi Ä‘i xuống cầu thang rá»™ng ra cá»a, Ri-ta còn Ä‘Æ°a mắt nhìn lại Pa-ven má»™t lượt nữa. Bây giá» Pa-ven đã đứng cao hÆ¡n Ri-ta má»™t ná»a đầu ngÆ°á»i rồi. NhÆ°ng trông Pa-ven vẫn nhÆ° xÆ°a, chỉ khác là cứng cá»i hÆ¡n, trầm tÄ©nh, vững và ng hÆ¡n.
- Äấy Pa-ven thấy không, Ri-ta quên mất cả không há»i bây giá» Pa-ven công tác ở đâu?
- Pa-ven là Bà thÆ° Äoà n thanh niên cá»™ng sản liên quáºn, hay là nói nhÆ° Äu-ba-va thÆ°á»ng nói: là m "thÆ¡ lại" rồi. - Và Pa-ven mỉm cÆ°á»i.
- Pa-ven gặp anh ta à ?
- Có gặp. Và cuộc gặp ấy đã để lại cho tôi một kỷ niệm khó chịu.
Hai ngÆ°á»i bÆ°á»›c ra. Ngoà i phố, tiếng còi xe hÆ¡i inh á»i phố xá nhá»™n nhịp, ồn à o. Dá»c Ä‘Æ°á»ng đến Nhà hát lá»›n, hai ngÆ°á»i Ä‘á»u im lặng, hầu nhÆ° không nói chuyện vá»›i nhau, nhÆ°ng Ä‘á»u nghÄ© vá» má»™t chuyện nhÆ° nhau. Cả má»™t biển ngÆ°á»i huyên náo, dữ dá»™i, vây lấy Nhà hát lá»›n. Biển ngÆ°á»i ấy kéo tá»›i tòa nhà đá đồ sá»™ của nhà hát, định ùa và o những cá»a có anh em bá»™ Ä‘á»™i Hồng quân đứng gác, nhÆ°ng những ngÆ°á»i gác rất hắc kia chỉ cho các đại biểu và o thôi. Những ai được và o Ä‘á»u lấy là m hãnh diện Ä‘Æ°a giấy chứng minh ra, khi bÆ°á»›c qua hà ng dây ngăn cá»a.
Biển ngÆ°á»i bao quanh nhà hát toà n là những Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản. Những anh chị em đó không có giấy má»i, nhÆ°ng tha thiết muốn được đến dá»± cho được lá»… khai mạc Äại há»™i. Có những anh láu cá Ä‘i lẫn và o giữa nhóm đại biểu và cÅ©ng giÆ¡ lên má»™t miếng giấy gì Ä‘o Ä‘á», miá»…n là phải tháºt đúng mà u giấy chứng minh của đại biểu, thế là há» có lúc và o được gần cá»a trong. Má»™t và i ngÆ°á»i lá»t được và o cá»a. NhÆ°ng đến đây há» lại đụng phải đồng chà ủy viên Trung Æ°Æ¡ng hoặc ngÆ°á»i phụ trách tráºt tá»± đứng túc trá»±c, chá» dẫn khách má»i lên gác, còn đại biểu thì Ä‘i và o tầng dÆ°á»›i. Và mấy anh láu cá kia liá»n bị Ä‘uổi ra ngoà i là m cho những tay "không vé" khác khoái chÃ.
Nhà hát không thể chứa được má»™t phần hai mÆ°Æ¡i tổng số những ngÆ°á»i muốn và o dá»±.
Ri-ta và Pa-ven chen vất vả lắm má»›i đến được cá»a. Các đại biểu đến má»—i lúc má»™t đông: xe Ä‘iện, xe hÆ¡i Ä‘Æ°a há» tá»›i. Ngoà i cá»a, ngÆ°á»i xô đẩy nhau. Các đồng chà bá»™ Ä‘á»™i gác, cÅ©ng là những Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản, bị má»™t mẻ gay go. Các đồng chà bị xô ép đến táºn tÆ°á»ng. Có tiếng kêu to lên gần cá»a và o:
- Ê! Các cáºu khu Bâu-man chen và o Ä‘i nhé.
- Chen và o Ä‘i các cáºu, thế nà o cÅ©ng và o được đấy.
- Và o nà y !...
Cùng lúc ấy, Pa-ven và Ri-ta Ä‘i và o cá»a, có má»™t cáºu bé mắt sắc, Ä‘eo huy hiệu thanh niên cá»™ng sản, lừa lúc bất thần lẻn và o cá»a. Cáºu ta tránh được mặt ngÆ°á»i "phụ trách tráºt tá»±â€, liá»n lẩn và o phÃa trong. Chỉ má»™t nháy mắt là cáºu ta đã biến và o thác ngÆ°á»i Ä‘i há»p.
Ri-ta và Pa-ven đi và o tầng dưới; Ri-ta chỉ dãy ghế bà nh ở cuối, nói với Pa-ven:
- Chúng ta ngồi đây.
Hai ngÆ°á»i ngồi và o má»™t góc.
- Ri-ta muốn Pa-ven trả lá»i má»™t câu há»i . Tuy là chuyện cÅ©, song Ri-ta tin rằng Pa-ven sẽ trả lá»i: tại sao hồi ấy Pa-ven lại bá» dở việc há»c táºp và cắt đứt tình bạn của chúng ta nhÆ° thế ?
Pa-ven đã chỠđợi câu há»i ấy ngay từ phút đầu tiên gặp gỡ; váºy mà anh vẫn cứ lúng túng. Hai cặp mắt bắt gặp nhau và Pa-ven hiểu rằng Ri-ta đã biết tất cả rồi.
- Tôi tưởng rằng Ri-ta đã hiểu tất cả. Äã ba năm rồi đấy nhỉ và bây giỠđây Pa-ven chỉ còn có thể trách cáºu Páp-ca vá» cách xá» sá»± lúc bấy giá». ChÃnh Pa-ven là ngÆ°á»i đáng trách trong chuyện nà y. Pa-ven trong Ä‘á»i mình đã có nhiá»u sai lầm, lá»›n có, nhá» có, và má»™t trong những sai lầm đó chÃnh là điá»u Ri-ta vừa há»i.
Ri-ta mỉm cÆ°á»i:
- Pa-ven và o Ä‘á» khéo lắm. NhÆ°ng Ri-ta chá» má»™t câu trả lá»i kia!
Pa-ven hạ thấp giá»ng:
- Trong chuyện nà y, không phải chỉ riêng Pa-ven có lá»—i. Mà đấy cÅ©ng là lá»—i ở truyện Ruồi trâu nữa, ở cái lãng mạn cách mạng của nhà hiệp sÄ© nà y. Những cuốn sách tả các chiến sÄ© cách mạng dÅ©ng cảm đầy quyết tâm và ý chÃ, không biết sợ sệt, Ä‘em cả thể lá»±c lẫn tinh thần hiến cho sá»± nghiệp của chúng ta, những cuốn sách đó để lại cho tôi má»™t ấn tượng không bao giá» phai nhòa, nuôi trong ngÆ°á»i tôi cái mong muốn noi gÆ°Æ¡ng những anh hùng ấy. Và trong tình cảm đối vá»›i Ri-ta, tôi đã bắt chÆ°á»›c Ruồi trâu nén tình cảm xuống. Ngà y nay thì nháºn ra thái Ä‘á»™ đó tháºt buồn cÆ°á»i, hÆ¡n thế, lại còn rất là đáng tiếc nữa.
- Thế nghĩa là bây giỠý kiến của Pa-ven vỠRuồi trâu đã khác đi rồi hay sao?
- Không, Ri-ta ạ! Vá» căn bản thì không! Tôi chỉ muốn tÆ°á»›c bá» Ä‘i cái phần bi kịch vô Ãch, Ä‘em ý chà mình thá» thách và o những việc không cần đến, tá»± mình gây cho bản thân mình Ä‘au Ä‘á»›n không lợi gì. NhÆ°ng còn cái phần căn bản, chủ yếu trong Ruồi trâu thì tôi rất tán thà nh, tán thà nh đức tÃnh dÅ©ng cảm, tinh thần kiên nhẫn không bá» bến của Ruồi trâu, tán thà nh con ngÆ°á»i biết chịu Ä‘á»±ng được Ä‘au khổ, không kêu ca, không há» ngá» cho má»™t ai biết. Tôi rất tán thà nh, rất hâm má»™ hình ảnh đó của con ngÆ°á»i cách mạng, con ngÆ°á»i thấy được rõ rà ng so vá»›i sá»± nghiệp chung, thì bất cứ cái gì thuá»™c cá nhân mình tháºt không đáng là bao.
Ri-ta tÆ° lá»± mỉm cÆ°á»i nói vá»›i Pa-ven:
- Pa-ven ạ, giỠchỉ còn biết tiếc là câu chuyện nà y đáng lẽ phải nói với nhau cách đây ba năm rồi kia, thế mà bây giỠmới nói.
- Sao lại tiếc, hở Ri-ta? Phải chăng vì Pa-ven đối với Ri-ta không bao giỠcó thể đi quá tình đồng chà không hơn không kém ư?
- Không. Äáng lẽ Pa-ven đã có thể Ä‘i xa hÆ¡n thế nhiá»u lắm, Pa-ven ạ.
- Bây giỠcòn có thể nối lại được.
- Hơi muộn rồi, đồng chà Ruồi trâu ạ.
Ri-ta mỉm cÆ°á»i vá» câu đùa của chÃnh mình và nói cho Pa-ven rõ:
- Ri-ta đã có má»™t cháu bé, cháu bé gái xinh xắn lắm. Cháu bé có bố nó, bố cháu là má»™t ngÆ°á»i bạn lá»›n của Ri-ta. Ba ngÆ°á»i sống vá»›i nhau thân lắm và bây giỠđây tay ba không thể nà o rá»i nhau ra được.
Những ngón tay của Ri-ta nắm lấy bà n tay Pa-ven tá» vẻ lo ngại cho Pa-ven. Song Ri-ta hiểu là lo ngại vô Ãch. Phải, ba năm qua, Pa-ven đã lá»›n hẳn lên rồi, không những chỉ thân thể lá»›n lên không thôi. Ri-ta biết giỠđây Pa-ven Ä‘ang Ä‘au Ä‘á»›n: mắt Pa-ven để lá»™ ra vẻ Ä‘au Ä‘á»›n ấy. NhÆ°ng Pa-ven đã chân thà nh nói vá»›i Ri-ta:
- Dù sao Pa-ven vẫn còn giữ được một cái gì muôn ngà n lần quý hơn cái Pa-ven vừa mất đi.
Pa-ven và Ri-ta đứng dáºy. Äã đến lúc phải tìm chá»— ngồi gần hÆ¡n. Hai ngÆ°á»i Ä‘i lại dãy ghế của Ä‘oà n đại biểu U-cÆ¡-ren. Nhạc nổi lên. Những băng khẩu hiệu Ä‘á» chói mang những hà ng chữ sáng ngá»i "TÆ°Æ¡ng lai thuá»™c vá» chúng ta". Hà ng ngà n đại biểu ngồi kÃn tầng dÆ°á»›i và các ghế "lô", các dãy ghế hai bên gác. Hà ng ngà n con ngÆ°á»i ấy hòa và o đây thà nh má»™t cái máy biến thế Ä‘iện mạnh vá»›i má»™t sức Ä‘iện không bao giá» tắt được Tòa nhà hát lá»›n khổng lồ đã nháºn và o lòng mình tất cả tinh hoa của lá»›p vệ quân thanh niên trong đạo quân công nghiệp vÄ© đại. Hà ng ngà n cặp mắt sáng lên đổ dồn và o nhìn hà ng chữ chói lá»i chăng ở phÃa trên cái mà n sân khấu: "TÆ°Æ¡ng lai thuá»™c vá» chúng ta". Những tiếng nói chuyện vẫn ồn lên. Còn và i phút nữa. Và cái mà n nhung nặng từ từ giãn ra. Äồng chà bà thÆ° Ban chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng Äoà n thanh niên cá»™ng sản Nga bắt đầu nói. Äồng chà xúc Ä‘á»™ng quá, trong giây lát mất tá»± chủ, đứng yên má»™t lúc lâu trÆ°á»›c cảnh tượng trang nghiêm không tả xiết của giá» phút nà y.
- Äại há»™i lần thứ sáu Äoà n thanh niên cá»™ng sản Nga khai mạc.
ChÆ°a bao giá» nhÆ° hôm nay, Pa-ven cảm thấy rõ rà ng, sâu sắc sức hùng mạnh và vÄ© đại của cách mạng, lòng tá»± hà o không lá»i nà o diá»…n đạt nổi và niá»m vui sÆ°á»›ng không gì bằng mà cuá»™c Ä‘á»i đã cho anh hưởng, cuá»™c Ä‘á»i đã Ä‘Æ°a anh, ngÆ°á»i chiến đấu và xây dá»±ng, tá»›i đây đến chá»— thắng lợi huy hoà ng nà y của lá»›p vệ quân thanh niên bôn-sê-vÃch.
Äại há»™i là m việc căng thẳng, chiếm hết cả thá»i giá» của các đại biểu, từ sáng sá»›m đến khuya, Pa-ven chỉ gặp lại Ri-ta ở má»™t trong những phiên há»p cuối cùng. Pa-ven nháºn ra Ri-ta Ä‘ang đứng vá»›i má»™t nhóm đại biểu U-cÆ¡-ren, Ri-ta nói vá»›i anh:
- Ngà y mai, sau khi Äại há»™i bế mạc, Ri-ta sẽ Ä‘i ngay. Không biết chúng ta còn có dịp trò chuyện và chà o biệt nhau không. Vì váºy hôm nay, Ri-ta Ä‘Æ°a cho Pa-ven hai táºp nháºt ký riêng của Ri-ta liên quan đến chuyện ngà y xÆ°a và má»™t bức thÆ° nhá». Pa-ven xem xong rồi gá»i lại theo Ä‘Æ°á»ng bÆ°u Ä‘iện cho Ri-ta nhá»›. Pa-ven Ä‘á»c nháºt ký của Ri-ta sẽ hiểu tất cả những Ä‘iá»u Ri-ta nói vá»›i Pa-ven.
Pa-ven bắt tay Ri-ta và nhìn bạn hồi lâu như để khắc sâu nét mặt bạn và o tâm trà mình.
Ngà y hôm sau, đúng hẹn, hai ngÆ°á»i gặp nhau ở cá»a chÃnh. Ri-ta trao cho Pa-ven má»™t gói cuá»™n tròn và má»™t phong bì dán kÃn. Chung quanh đông ngÆ°á»i, nên cả hai chỉ kÃn đáo chà o biệt nhau. Chỉ riêng trong đôi mắt hÆ¡i rÆ¡m rá»›m lệ của Ri-ta là Pa-ven thấy rõ lòng trìu mến sâu xa và má»™t thoáng buồn rầu.
Ngà y hôm sau, hai con tà u Ä‘Æ°a má»—i ngÆ°á»i vá» má»—i ngả. Những ngÆ°á»i U-cÆ¡-ren ngồi ở nhiá»u toa. Pa-ven ở trong nhóm đại biểu thà nh Ki-ép. Tối đến, khi má»i ngÆ°á»i đã Ä‘i ngủ, và Ô-cu-nhếp đã nằm ngáy nhÆ° kéo gá»— ở giÆ°á»ng bên, Pa-ven lại gần ánh đèn bóc thÆ° ra:
"Pa-vơ-lu-sa thân yêu ơi!
Äáng lẽ Ri-ta có thể trá»±c tiếp nói thẳng vá»›i Pa- ven, nhÆ°ng Ri-ta nghÄ© là viết cho Pa-ven thế nà y thì hÆ¡n. Ri-ta chỉ muốn má»™t Ä‘iá»u: sao cho những chuyện chúng ta nói vá»›i nhau trÆ°á»›c khi bắt đầu Äại há»™i không để lại vết tÃch nặng ná» trong Ä‘á»i Pa-ven. Ri-ta biết Pa-ven có nghị lá»±c, nên Ri-ta tin ở Ä‘iá»u Pa-ven đã nói vá»›i Ri-ta. Ri-ta không nhìn Ä‘á»i má»™t cách hình thức, giáo Ä‘iá»u đâu: đôi khi, tuy đấy tháºt ra là những trÆ°á»ng hợp đặc biệt rất hiếm, ngÆ°á»i ta có thể ra ngoà i lẽ thÆ°á»ng trong quan hệ giữa cá nhân và cá nhân, nếu Ä‘iá»u đó là do má»™t thứ tình cảm rất lá»›n, rất sâu chi phối. Pa-ven xứng đáng được nhÆ° thế. Gặp lại Pa-ven, lúc đầu Ri-ta đã định Ä‘á»n bù lại mối tình của thuở mÆ°á»i tám đôi mÆ°Æ¡i ấy, song Ri-ta đã cưỡng lại. Ri-ta cảm thấy là m thế không cho chúng ta có được má»™t niá»m vui lá»›n trong tâm hồn. Pa-ven ạ, không nên khe khắt quá vá»›i mình đến thế. Trong cuá»™c Ä‘á»i chúng ta, không phải chỉ có đấu tranh không thôi mà còn có niá»m vui của má»™t tình cảm tốt đẹp nữa.
Vá» cuá»™c Ä‘á»i tÆ°Æ¡ng lai của Pa-ven, nghÄ©a là vá» ná»™i dung chủ yếu của Ä‘á»i Pa-ven, Ri-ta hoà n toà n không cảm thấy có gì đáng lo ngại cả. Bắt tay Pa- ven rất chặt.
Ri-ta".
Pa-ven nghÄ© ngợi, xé vụn bức thÆ°. Thò tay ra ngoà i cá»a sổ, anh cảm thấy gió dứt khá»i ngón tay từng mảnh thÆ° nát vụn.
Äến sáng thì Pa-ven đã Ä‘á»c xong hai cuốn nháºt ký. Anh lại lấy giấy gói và buá»™c lại. Äến Khác-cốp, má»™t số các đồng chà U-cÆ¡-ren xuống tà u, trong đó có Ô-cu-nhếp, Pan-cÆ¡-ra-tốp và Pa-ven. Ô-cu-nhếp phải Ä‘i Ki-ép đón Ta-li-a hiện Ä‘ang ở nhà An-na. Pan-cÆ¡- tốp má»›i được bầu và o Ban chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng Äoà n thanh niên cá»™ng sản U-cÆ¡-ren thì có việc báºn phải Ä‘i giải quyết ngay. Pa-ven quyết định cùng Ä‘i vá»›i hỠđến Ki-ép, tiện thể và o thăm Giác-ki và An- na. Anh nán ở lại sở bÆ°u Ä‘iện nhà ga, gá»i hai cuốn nháºt ký trả lại Ri-ta. Khi anh ra tà u thì các bạn không còn ai nữa. Xe Ä‘iện Ä‘Æ°a anh tá»›i nhà An-na và Äu- ba-va ở. Pa-ven leo thang lên tầng hai, gõ cá»a bên phải - chá»— buồng An-na. NhÆ°ng không có tiếng đáp lại Còn sá»›m thế nà y, An-na chÆ°a thể nà o đã Ä‘i đến cÆ¡ quan là m việc được. Pa-ven nghÄ© thầm: "Chắc lại còn Ä‘ang ngủ". Cá»a buồng bên hé ra, và Äu-ba-va ngái ngủ lừ đừ bÆ°á»›c ra cầu thang. Mặt hắn xám ngắt, mắt quầng thâm. Pa-ven vốn thÃnh mÅ©i nháºn ra ngay cả mùi rượu nữa. Qua cánh cá»a hé mở, Pa-ven nhìn thấy trên giÆ°á»ng có ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà beo béo, hay nói đúng hÆ¡n là nhìn thấy cái cẳng chân để hở và đôi vai nung núc của ngÆ°á»i ấy.
Äu-ba-va thấy Pa-ven nhìn và o buồng liá»n lấy chân đá khép kÃn cá»a lại. Hắn há»i giá»ng khà n khà n, mắt nhìn chằm chằm và o má»™t góc nà o ở ngoà i sân:
- Cáºu đến tìm nữ đồng chà An-na Bô-khác chứ gì? Bà ấy bây giá» không ở đây nữa. Cáºu lại còn không biết chuyện hay sao?
Pa-ven cau mà y nhìn thẳng và o mặt Äu-ba-va:
- Mình không biết, thế An-na dá»n Ä‘i đâu?
Äu-ba-va cáu lên ngay:
- Cái đó chẳng liên quan gì đến đây cả, - và sau khi ợ má»™t cái, hắn nói thêm, giá»ng đầy tức tối:
- Cáºu đến an ủi cô ả chứ gì? Tháºt là đúng dịp! Chá»— trống rồi đấy. Là m Ä‘i. Nó chẳng chê cáºu đâu. Nó nhiá»u lần nói vá»›i đây là nó thÃch cáºu đấy. Hay nói thế nà o nhỉ, nhÆ° bá»n Ä‘Ã n bà thÆ°á»ng nói ấy mà ... Tóm lấy thá»i cÆ¡ Ä‘i, cô cáºu thông cảm vá»›i nhau cả phần hồn lẫn phần xác.
Pa-ven cảm thấy nóng má. Anh cố nén, nói khẽ:
- Äu-ba-va, cáºu sa ngã quá Ä‘i mất rồi. Mình không ngá» lại thấy cáºu đểu cáng đến nhÆ° thế được. Bởi vì, dù sao trÆ°á»›c đây đã có hồi cáºu cÅ©ng là má»™t thanh niên không đến ná»—i nà o. Tại sao cáºu sinh ra đốn mạt đến nhÆ° váºy?
Äu ba-va dá»±a lÆ°ng và o tÆ°á»ng. Hắn Ä‘i chân không trên sà n xi-măng. Trông thấy hắn rét ra mặt, ngÆ°á»i hắn run lên. Cánh cá»a mở, má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà má núng na núng nÃnh, vẻ còn ngái ngủ, ló ra.
- Và o đây, mình ơi. Mình cứ đứng ngoà i ấy là m gì thế ?
Äu-ba-va không để cho con mụ ấy nói hết câu, đóng sáºp cá»a lại, rồi lấy lÆ°ng đứng chắn.
Pa-ven nói:
- BÆ°á»›c đầu hay đấy. .. Bây giá», cáºu tiếp những hạng ngÆ°á»i thế nà o và rồi cáºu sẽ Ä‘i đến táºn đâu?
Äu-ba-va nghe chuyện rõ rà ng là thấy chán tai lắm rồi. Hắn quát lên:
- Có phải mà y đến đây để chỉ thị cho tao là phải ngủ vá»›i hạng ngÆ°á»ii nà o hay sao? Cái thói lên lá»›p ấy, tao xin đủ rồi. Ớ đâu dẫn xác đến đây thì cút vế đấy Ä‘i ! Mà y cứ Ä‘i mà rêu rao là thằng Äu-ba-va rượu chè be bét và ngủ vá»›i gái nhà thổ.
Pa-ven lại gần hắn, nói những lá»i xúc Ä‘á»™ng:
- Äu-ba-va, cáºu hãy Ä‘uổi ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ấy Ä‘i, mình muốn nói vá»›i cáºu má»™t lần cuối...
Mặt Äu-ba-va sa sầm lại. Hắn quay gót và lui và o buồng.
- Äồ khốn! - Pa-ven lẩm bẩm trong miệng và thong thả bÆ°á»›c xuống cầu thang.
*
Hai năm qua thá»i gian vô tình đã cuốn dần ngà y tháng trôi Ä‘i. NhÆ°ng cuá»™c sống băng băng, mãnh liệt, rá»±c rỡ muôn mà u đã chứa chất lên má»—i má»™t ngà y qua (trông bá» ngoà i tưởng nhÆ° Ä‘á»u Ä‘á»u phẳng lặng) những nhân tố má»›i, khác hẳn vá»›i ngà y hôm trÆ°á»›c. Má»™t trăm sáu mÆ°Æ¡i triệu ngÆ°á»i của nhân dân vÄ© đại nà y, lần đầu tiên trên thế giá»›i đã trở thà nh chủ nhân của đất nÆ°á»›c bao la, chủ nhân của những tà i nguyên thiên nhiên phong phú không sao kể xiết, má»™t trăm sáu mÆ°Æ¡i triệu ngÆ°á»i đó đã Ä‘em sức lao Ä‘á»™ng anh hùng, được phát huy đến cao Ä‘á»™, ra khôi phục lại ná»n kinh tế quốc dân đã bị chiến tranh tà n phá. Äất nÆ°á»›c đã hồi sức lại, trở nên cÆ°á»ng tráng và những nhà máy, má»›i gần đây thôi, còn bá» hoang, trông ảm đạm nhà nhÆ° nhà máy chết, không còn thấy những ống khói tắt ngấm nữa.
Pa-ven đã trải qua hai năm ấy trong cái Ä‘Ã Ä‘i lên không gì cưỡng nổi. ChÃnh anh cÅ©ng không còn kịp để ý là đã hai năm qua nữa. Anh là ngÆ°á»i không thể sống bằng lặng, anh ghét cái lối sống sáng sáng ra uể oải ngáp dà i và tối đến đúng mÆ°á»i giá» Ä‘i ngủ. Anh sống hối hả. Và không những chỉ bản thân mình hối hả sống mà còn thúc đẩy kÃch thÃch những ngÆ°á»i khác nữa.
Anh hà tiện giá» ngủ. ThÆ°á»ng cá»a sổ phòng anh, ánh đèn sáng cho đến táºn đêm khuya, ngÆ°á»i ta năng trông thấy những bóng ngÆ°á»i châu đầu và o nhau quanh chiếc bà n. Há» Ä‘ang há»c táºp. Trong vòng hai năm qua, hỠđã nghiên cứu xong cuốn thứ ba của bá»™ sách TÆ° bản luáºn. Bây giỠđây hỠđã thấu hiểu được bá»™ máy tinh vi của chế Ä‘á»™ bóc lá»™t tÆ° bản.
Ra-dÆ¡-va-li-khin lại đến liên quáºn mà Pa-ven công tác. Tỉnh ủy phái hắn đến đấy, Ä‘á» nghị để hắn là m bà thÆ° má»™t quáºn Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản. Hồi đó Pa-ven Ä‘i công tác biệt phái. Trong lúc Pa-ven Ä‘i vắng ban thÆ°á»ng vụ liá»n Ä‘iá»u Ä‘á»™ng Ra-dÆ¡-va-li-khin xuống má»™t quáºn. Pa-ven vá», biết chuyện ấy, nhÆ°ng không nói gì.
Má»™t tháng sau, Pa-ven bất thình lình vá» quáºn của Ra-dÆ¡-va-li-khin. Anh phát hiện được má»™t số không lấy gì là m nhiá»u những sá»± việc, nhÆ°ng trong những sá»± việc đó có những sá»± việc nà y: Ra-dÆ¡-va-li-khin nà o uống rượu say bà tỉ luôn, nà o tụ táºp quanh mình bá»n xu nịnh và đà n áp những Ä‘oà n viên tốt. Pa-ven Ä‘em những việc ấy vá» trình bà y vá»›i ban thÆ°á»ng vụ. Khi tất cả má»i ngÆ°á»i đã tỠý tán thà nh nghiêm khắc cảnh cáo Ra-dÆ¡-va-li-khin thì Pa-ven nói đốp:
- Phải khai trừ vÄ©nh viá»…n khá»i Äoà n và tÆ°á»›c hẳn quyá»n gia nháºp lại.
Äiá»u đó là m cho ai nấy Ä‘á»u ngạc nhiên, thấy ká»· luáºt dÆ°á»ng nhÆ° quá nặng, nhÆ°ng Pa-ven nhắc lại:
- Phải khai trừ thằng khốn kiếp ấy. Thằng há»c sinh ly-xê mất dạy ấy đáng lẽ có thể trở nên ngÆ°á»i. NhÆ°ng nó không thể. Nó chỉ tìm cách len lá»i và o tổ chức ta cầu lợi mà thôi.
Rồi Pa-ven kể cho má»i ngÆ°á»i biết tÆ° cách của Ra- dÆ¡-va-li-khin ở Bê-rê-dÆ¡-đốp.
Ra-dơ-va-li-khin kêu lên:
- Tôi cÆ°Æ¡ng quyết phản đối những lá»i tuyên bố của Pa-ven. Äây là những chuyện tÆ° thù cá nhân, không Ãt kẻ có thể cứ đặt Ä‘iá»u nói xấu tôi. Pa-ven nói thế thì tà i liệu đâu, chứng cá»› đâu, sá»± việc đâu? Tôi cÅ©ng có thể bịa ra rằng anh ta buôn láºu. Váºy thì có phải khai trừ anh ta ra không? Không thể được. Äá» nghị Pa-ven nói thì tà i liệu đâu, trình bà y Ä‘i.
Pa-ven đáp lại hắn:
- Äược tôi sẽ có tà i liệu.
Ra-dÆ¡-va-li-khin Ä‘i ra. Ná»a giá» sau, Pa-ven đã được má»i ngÆ°á»i tán thà nh thông qua nghị quyết: "Khai trừ Ra-dÆ¡-va-li-khin, má»™t phần tá» lạc loà i, ra khá»i hà ng ngÅ© của Äoà n thanh niên cá»™ng sản".
*
Hè đến, tất cả các bạn Pa-ven Ä‘á»u lần lượt thay nhau Ä‘i nghỉ. Ai yếu sức thì Ä‘i ra bá» biển. Äến mùa nà y là má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u nghÄ© đến nghỉ mát. Và Pa-ven để các đồng chà đi, xoay xở cho anh em giấy và o nghỉ ở các nhà an dưỡng và giúp anh em tiá»n nong Ä‘i nghỉ. Anh em ra Ä‘i, ngÆ°á»i xanh xao, mệt má»i nhÆ°ng mặt mà y tÆ°Æ¡i tỉnh. Công việc của anh em ở nhà lại trút lên vai Pa-ven và anh gánh tất cả, nhÆ° má»™t con ngá»±a thuần nai lÆ°ng kéo xe lên dốc. Sau má»™t thá»i gian nghỉ, anh em trở vá», da rám nắng, trà n đầy nghị lá»±c và lòng yêu Ä‘á»i. Lại đến lượt tốp khác Ä‘i. Suốt vụ hè có vắng mặt ai thì cuá»™c sống vẫn không ngừng bÆ°á»›c tiến. Pa-ven là m việc không nghỉ má»™t ngà y nà o. Anh vắng mặt má»™t ngà y trong phòng là m việc là má»™t Ä‘iá»u không thể có được.
Hè đã Ä‘i qua nhÆ° váºy.
Pa-ven không thú mùa thu, cũng chẳng thú mùa đông: hai mùa ấy đến là anh lại có thể đau nặng.
Mùa hè nà y, anh đặc biệt sốt ruá»™t mong đợi nó đến. Anh thú nháºn vá»›i mình là sức khá»e má»—i năm má»™t suy và điá»u đó là m anh Ä‘au buồn. Có hai cách giải quyết: hoặc là tá»± nháºn mình không đủ sức chịu được nữa những khó khăn của hoà n cảnh công tác căng thẳng, nháºn mình là ngÆ°á»i tà n phế, hay là vẫn đứng vững ở cÆ°Æ¡ng vị công tác cho đến khi nà o không kham được nữa má»›i thôi. Và anh đã chá»n cách giải quyết thứ hai.
Má»™t hôm, trong cuá»™c há»p của ban thÆ°á»ng vụ Äảng ủy liên quáºn, Pa-ven ngồi gần bác sÄ© Ba-rÆ¡-tê-lÃch, trưởng ty y tế, má»™t ngÆ°á»i bôn-sê-vÃch già đã hoạt Ä‘á»™ng bà máºt lâu năm.
- Anh Pa-ven nà y, tôi trông anh yếu quá. Anh thấy trong ngÆ°á»i thế nà o? Anh đã đến cho ban y tế khám chÆ°a? Chắc là chÆ°a phải không? Äúng nhÆ° thế, tôi không nhá»› là đã có lần nà o khám cho anh. Thế nà o anh cÅ©ng phải để cho tôi khám. Thứ năm nà y, và o cháºp tối, đến tôi xem cho nhé.
Pa-ven không đến ban y tế. Anh báºn việc. Song bác sÄ© Ba-rÆ¡-tê-lÃch vẫn không quên; má»™t hôm bác sÄ© kéo Pa-ven và o phòng thăm bệnh của mình. Buổi khám bệnh rất cẩn tháºn ấy, có sá»± tham gia của Ba-rÆ¡-tê- lÃch vốn là nhà chuyên môn vá» bệnh thần kinh, đã Ä‘i đến kết luáºn nhÆ° sau:
"Ban y tế nháºn thấy cần thiết phải cho ngay Pa- ven Ä‘i nghỉ chữa bệnh má»™t thá»i gian lâu ở CÆ¡-rÆ°m, cần theo dõi Ä‘iá»u trị cẩn tháºn, nếu không, không thể tránh khá»i háºu quả nghiêm trá»ng".
Lá»i kết luáºn ấy còn kèm theo má»™t trà ng dà i kể tỉ mỉ những tên bệnh bằng tiếng la-tinh. Xem giấy khám đó, Pa-ven chỉ hiểu được má»™t Ä‘iá»u: bệnh đáng ngại nhất, không phải là hai chân mà là ở thần kinh, chÃnh là trong não bị Ä‘au nặng.
Ba-rÆ¡-tê-lÃch trình thẳng ban thÆ°á»ng vụ kết quả chẩn bệnh ấy. Toà n thể đồng ý cho Pa-ven Ä‘i nghỉ ngay. NhÆ°ng chÃnh Pa-ven lại Ä‘á» nghị hãy đợi SbÃt- nhếp là trưởng phòng tổ chức của liên quáºn Ä‘oà n vỠđã. Pa-ven sợ liên quáºn ủy hết ngÆ°á»i, vắng cán bá»™.
Các đồng chà đà nh phải đồng ý Ä‘á» nghị của Pa-ven, tuy rằng Ba-rÆ¡-tê-lÃch có phản đối.
Còn ba tuần nữa thì đến chuyến Ä‘i nghỉ đầu tiên trong Ä‘á»i của Pa-ven. Cái giấy và o nhà điá»u dưỡng ở Æ -pa-tô-ri-a đã nằm chá» sẵn trong ngăn kéo.
Trong những ngà y đó, Pa-ven gấp rút giải quyết má»i công việc. Anh chuẩn bị má»™t cuá»™c há»™i nghị toà n thể chấp ủy liên quáºn thanh niên cá»™ng sản. Anh là m không tiếc sức, cố giải quyết hết má»i vấn Ä‘á» còn dở cho xong để yên tâm mà đi.
Song trÆ°á»›c khi Ä‘i nghỉ và được ra biển mà suốt Ä‘á»i anh chÆ°a từng được thấy bao giá» thì xảy ra ngay má»™t chuyện vô lý, bất bình anh không ngá» tá»›i.
Sau khi là m việc xong, Pa-ven Ä‘i đến ban tuyên huấn: anh ngồi ở khung cá»a sổ bá» mở, sau cái tủ sách để chá» há»p ban. Khi anh tá»›i thì chÆ°a có ai. Má»™t lát sau, nhiá»u ngÆ°á»i và o. Ngồi sau tủ, anh không nhìn thấy há», song nháºn ra giá»ng nói của má»™t ngÆ°á»i. Äấy là Phai-lô là m trưởng ban kinh tế của liên quáºn. NgÆ°á»i hắn cao gá»n, trông bảnh trai, dáng Ä‘i ra vẻ quân sá»±. Äã nhiá»u lần, Pa-ven được nghe nói hắn là má»™t tay nghiện rượu và thÃch chim gái.
TrÆ°á»›c đây Phai-lô có thá»i kỳ là du kÃch và bây giá» há»… có dịp là hắn vừa cÆ°á»i ha hả, vừa kể lại chuyện hắn chặt đầu bá»n phỉ Ma-khÆ¡-nô, má»—i ngà y má»™t chục cái đầu. Pa-ven không thể chịu được hắn ta. Má»™t hôm, có má»™t nữ Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản đến gặp Pa-ven vừa khóc vừa báo cáo chuyện Phai-lô lừa cô ta: Phai-lô hứa hôn vá»›i cô ta, nhÆ°ng ăn ở vá»›i nhau được má»™t tuần thì bá» rÆ¡i, tháºm chà gặp cô ta hắn cÅ©ng phá»›t Ä‘i không chà o há»i nữa. Ban kiểm tra Ä‘em ra xét nhÆ°ng Phai-lô thoát được vì ngÆ°á»i con gái không có tang chứng. Song Pa-ven tin lá»i cô ta nói.
Pa-ven lắng tai nghe, bá»n má»›i đến không ngá» rằng có Pa-ven ngồi ở đây:
- Kìa Phai-lô, dạo nà y thế nà o? Gần đây ngÆ°á»i anh em có là m thêm được món nà o ly kỳ không?
NgÆ°á»i há»i là GÆ¡-ri-bốp, má»™t trong những bạn của Phai-lô, cùng má»™t phÆ°á»ng nhÆ° hắn cả. GÆ¡-ri-bốp là má»™t đứa hết sức cháºm tiến, vừa dốt vừa ngu, thế mà không hiểu tại sao ngÆ°á»i ta lại cho hắn là m tuyên truyá»n viên. Hắn rất lấy là m hãnh diện vá»›i danh nghÄ©a đó, bạ đâu hắn cÅ©ng mang ra phô.
- Cáºu có thể chúc mừng tá»› được. Hôm qua tá»› đã tốc được váy con Cô-rô-ta-ê-va rồi đấy. Thế mà cáºu trÆ°á»›c kia cứ bảo là không ăn thua gì đâu. Ông anh ạ khi mà Phai-lô nà y đã Ä‘uổi con bé nà o, thì các bạn cứ yên trÃ…
Và Phai-lô chêm và o một câu rất tục .
Pa-ven cảm thấy nổi gai trong ngÆ°á»i, căm tức đến tá»™t báºc. Cô-rô-ta-ê-va là đồng chà phụ trách ban phụ váºn. Chị đến đây cùng má»™t thá»i gian vá»›i Pa-ven. Và trong công tác chung, Pa-ven đã quen thân vá»›i ngÆ°á»i nữ cán bá»™ dá»… có cảm tình ấy. Chị vốn tÃnh rất thảo, thÆ°á»ng ân cần chăm sóc đến tất cả những chị em nà o tìm đến nhá» chị khuyên bảo hay giúp đỡ. Chị được anh chị em cán bá»™ chung quanh liên quáºn Ä‘oà n rất tÃn nhiệm. Chị chÆ°a có chồng. Không còn nghi ngá» gì nữa, thằng Phai-lô nà y Ä‘ang nói vá» chị đây.
- Phai-lô, cáºu không lòe chúng tá»› đấy chứ? Chúng tá»› nghi lắm, vì con mụ Cô-rô-ta-ê-va không có nhÆ° cáºu nói tà nà o đâu.
- Tá»› lại nói dối các cáºu à ? Thế các cáºu cho tá»› là hạng ngÆ°á»i thế nà o? Tay nà y đã chà i được khối đứa rồi. Chỉ cần biết cách tán thôi. Má»—i má»™t con, mình phải có má»™t chiến thuáºt tiếp cáºn riêng. Có con thì chỉ má»™t ngà y là ăn câu, nhÆ°ng hạng ấy tháºt tình chẳng lý thú gì lắm. Có con phải lẵng nhẵng đến hà ng tháng. Chủ yếu là nắm chắc được tâm lý. Má»—i đứa má»™t khác. Cả má»™t khoa há»c đấy, mà y ạ, nhÆ°ng trong khoa há»c nà y thì tao là báºc thầy. Hô hô hô!
Phai-lô đắc chà cÆ°á»i lên ha hả. Äám ngÆ°á»i nghe lại khÃch cho hắn nói: bá»n há» nóng lòng muốn biết cho được những chi tiết.
Pa-ven đứng dáºy, bà n tay nắm chặt, tim Ä‘áºp mạnh. Phai-lô vẫn bô bô:
- Phá»—ng được con Cô-rô-ta-ê-va mà không chịu vất vả thì đừng có hòng. NhÆ°ng vất vả thì vất vả, tao không muốn nhả, vá»›i lại thằng GÆ¡-ri-bốp đã cuá»™c vá»›i tao mÆ°á»i hai chai rượu poóc-tô. Thế là tao bắt đầu nghi binh, dÆ°Æ¡ng đông kÃch tây. Tao đến tìm cô ta má»™t lần, hai lần, cô ả có vẻ lÆ°á»m nguýt tao. Nhiá»u chuyện đồn đại vá» tao đến con bé ... Tóm lại, tấn công chÃnh diện không được, tao má»›i xoay đánh vòng sau lÆ°ng. Ha ha! Chúng mà y biết không, tao nịnh con bé: "Em ạ, anh đã từng tham gia chiến đấu, đã từng giết bao nhiêu quân địch, anh đã Ä‘i khắp thế gian, đã và o sống ra chết", đấy là cách tao nói cho con bé hiểu là đá»i tao đã ba Ä‘Ã o chìm nổi, thế mà vẫn không tìm được ngÆ°á»i ý hợp tâm đầu. "Em Æ¡i, anh sống nhÆ° con sói cô Ä‘Æ¡n, không kẻ yêu chiá»u, không ngÆ°á»i âu yếm . . ." . Tao cứ cái Ä‘iệu ấy mà tuôn ra, nịnh con bé phổng cả mÅ©i. Tóm lại, mình đánh và o tình cảm của nó. Mà con bé cÅ©ng gá»›m lắm, nó quay lại tao, là m tao mÆ°á»›t mồ hôi. Có lúc tao đã tưởng Ä‘i Ä‘á»i nhà ma, cho hạ mà n sá»›m tấn hà i kịch mất. NhÆ°ng, đây là má»™t vấn Ä‘á» nguyên tắc, vì vấn Ä‘á» nguyên tắc, tao nhất định không có chịu buông. Cuối cùng, tao thắng. Có kiên nhẫn cÅ©ng có lãi tháºt. Tưởng là má»™t con mụ nạ dòng, hóa ra vá»› được má»™t con bé trinh nguyên. Ha ha, buồn cÆ°á»i tháºt.
Và Phai-lô cứ tiếp tục kể cái câu chuyện nhơ bẩn đó.
Pa-ven cÅ©ng không còn nhá»› là anh đã sấn đến chá»— Phai-lô lúc nà o không biết. Tiếng anh rÃt lên:
- Äồ khốn nạn !
- Tao khốn nạn hay mà y khốn nạn, đồ máºt thám Ä‘i rình nghe trá»™m chuyện ngÆ°á»i ta.
Chắc Pa-ven còn nói gì nặng lá»i nữa, cho nên Phai- lô túm lấy ngá»±c anh.
- À à , mà y chá»i tao phải không?
Và hắn ta vốn đang say rượu, đấm và o Pa-ven túi bụi.
Pa-ven liá»n vá»› lấy cái ghế gá»— sến và giáng cho má»™t cái quáºt Phai-lô xuống sà n nhà . Trong túi Pa-ven lúc đó may mà không mang súng ngắn, nếu có súng thì Phai-lô đã mất mạng rồi.
Tuy thế, việc vô lý vẫn xảy ra: đúng ngà y định lên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i CÆ¡-rÆ°m nghỉ thì Pa-ven bị gá»i ra trÆ°á»›c tòa án của Äảng.
Toà n thể tổ chức Äảng há»p ở nhà hát thà nh phố. Chuyện xảy ra ở ban tuyên huấn đã là m chấn Ä‘á»™ng dÆ° luáºn. Vụ án đã gây má»™t cuá»™c luáºn chiến gay go vá» vấn Ä‘á» tác phong sinh hoạt. Tác phong sinh hoạt, những quan hệ giữa cá nhân và cá nhân, đạo đức cá»™ng sản, những vấn đỠđó đã là m má» bản thân sá»± việc mà vụ án Ä‘ang xét. Vụ án trở nên dấu hiệu của má»™t vấn Ä‘á» tÆ° tưởng. TrÆ°á»›c tòa án Äảng, Phai-lô đã có má»™t thái Ä‘á»™ khiêu khÃch, hắn vênh mặt cÆ°á»i khẩy. Hắn nói việc nà y phải Ä‘Æ°a ra toà án nhân dân và đòi Pa-ven sẽ phải Ä‘i tù khổ sai vì đã can tá»™i đánh hắn vỡ đầu. Hắn khăng khăng má»™t má»±c từ chối, không đáp lại những câu tòa há»i.
- Các đồng chà định nhúng mõm và o Ä‘á»i tÆ° của tôi à ? Xin lá»—i các đồng chÃ. Tha hồ các đồng chà cứ gán cho tôi đủ các chuyện, song nếu giống cái chồm chồm lên vá»›i tôi thì chẳng qua vì tôi chẳng coi các mụ ra quái gì. Mà việc nà y chẳng ra là m sao, không đáng cái vá» trứng. Năm nay chứ năm 1918 thì tôi đã giải quyết việc nà y theo cách của tôi vá»›i cái thằng loạn óc Pa-ven ấy rồi. Bây giá» thì chẳng cần tôi ở đây nữa. - Nói rồi hắn bá» Ä‘i ra.
Khi chủ tá»a bảo Pa-ven trình bà y chuyện ẩu đả, thì Pa-ven kể lại bình tÄ©nh, nhÆ°ng ai cÅ©ng cảm thấy rằng Pa-ven đã dùng nhiá»u nghị lá»±c lắm má»›i tá»± chủ được mình nhÆ° váºy.
- Tất cả câu chuyện hôm nay phải xét xỠở đây đã xảy ra là do tôi đã không trấn tÄ©nh được. Tôi biết rằng, thá»i kỳ tôi là m việc bằng hai cánh tay đã qua, mà giá» phải là m việc bằng óc. NhÆ°ng tôi đã mất tỉnh táo và khi tôi đã kịp nháºn rõ ra Ä‘iá»u đó rồi thì Phai- lô đã bị ghế của tôi Ä‘áºp và o đầu. Trong vòng mấy năm gần đây, lần nà y là lần Ä‘á»™c nhất mà tôi phạm phải má»™t hà nh Ä‘á»™ng mang tác phong du kÃch và tôi tá»± trách mình vá» hà nh Ä‘á»™ng đó, tuy rằng tên Phai- lô là má»™t hiện tượng ghê tởm trong sinh hoạt cá»™ng sản của chúng ta. Tôi không thể hiểu và không khi nà o có thể công nháºn được má»™t ngÆ°á»i cách mạng cá»™ng sản có thể đồng thá»i là là má»™t tên súc sinh nhÆ¡ bẩn, má»™t thằng chó đểu. Việc nà y Ä‘á» ra cho chúng ta phải bà n đến vấn Ä‘á» tác phong sinh hoạt, và tất cả câu chuyện chỉ có khÃa cạnh ấy là có tÃnh chất xây dá»±ng mà thôi.
Tuyệt đại Ä‘a số Äảng bá»™ biểu quyết khai trừ Phai- lô ra khá»i Äảng. GÆ¡-ri-bốp bị nghiêm khắc khiển trách có kèm theo cảnh cáo vì đã là m chứng gian. Những ngÆ°á»i khác đã tham gia và o cuá»™c nói chuyện vá»›i Phai- lô hôm trÆ°á»›c, vì đã thà nh tháºt kiểm thảo, nên chỉ bị khiển trách.
Ba-rÆ¡-tê-lÃch trình bà y tình trạng bệnh thần kinh của Pa-ven. Khi đồng chà dá»± thẩm của toà án Äảng Ä‘á» nghị khiển trách Pa-ven thì toà n thể Há»™i nghị nhao nhao phản đối. Äồng chà dá»± thẩm phải rút lui ý kiến. Pa-ven được trắng án.
Sau đó mấy ngà y, con tà u vụt Ä‘Æ°a Pa-ven đến Khác- cốp. Äảng ủy liên quáºn đồng ý vá»›i Ä‘á» nghị tha thiết của Pa-ven, giao anh thuá»™c quyá»n Ä‘iá»u Ä‘á»™ng của Ban chấp hà nh Trung Æ°Æ¡ng Äoà n thanh niên cá»™ng sản U- cÆ¡-ren. Äảng ủy ghi những lá»i nháºn xét rất tốt và o lý lịch và Pa-ven lên Ä‘Æ°á»ng. Trong số các bà thÆ° của Ban chấp hà nh trung Æ°Æ¡ng Äoà n có A-kim. Pa-ven tìm đến gặp anh và kể lại hết má»i chuyện.
Trong bản nháºn xét, sau những chữ "Tuyệt đối trung thà nh vá»›i Äảngâ€, A-kim Ä‘á»c thấy: "Có đức tÃnh tá»± chủ của con ngÆ°á»i đảng viên. Trong những trÆ°á»ng hợp cá biệt, có nóng nảy và không kiá»m chế được mình. Khuyết Ä‘iểm ấy là tại thần kinh bị Ä‘au nặng".
- Thế ra há» cÅ©ng vẫn ghi cả chuyện ấy và o bản lý lịch vốn tốt của cáºu. Cáºu đừng vì thế mà buồn nhé! Nói ngay những ngÆ°á»i khá»e hẳn hoi, đôi khi cÅ©ng còn phạm phải kia mà . Thôi cáºu thu xếp Ä‘i miá»n Nam nghỉ, lấy lại sức. Bao giá» vá» ta sẽ bà n đến công tác của cáºu.
Và A-kim bắt tay Pa-ven rất chặt.
*
An dưỡng Ä‘Æ°á»ng "NgÆ°á»i công xã" của Trung Æ°Æ¡ng. Những lẵng hoa hồng, những tia nÆ°á»›c sáng óng ánh ở bể phun nÆ°á»›c, những tòa nhà có già n nho phủ trong vÆ°á»n áo dà i trắng và quần áo tắm biển của những ngÆ°á»i Ä‘i nghỉ mát. Má»™t nữ y sÄ© trẻ tuổi ghi há» tên những ngÆ°á»i đến nghỉ. Pa-ven ở má»™t gian phòng rá»™ng trong tòa nhà góc vÆ°á»n, giÆ°á»ng đệm trắng tinh, ở đây sạch không má»™t mảy bụi, im không má»™t tiếng Ä‘á»™ng nhá». Tắm xong, mát tỉnh ngÆ°á»i, Pa-ven thay quần áo Ä‘i ra bãi biển.
TrÆ°á»›c mắt là cả khoảng bao la biển lặng, cảnh tượng hùng tráng thăm thẳm má»™t mà u xanh Ä‘en nhÆ° cẩm thạch đánh nhẵn bóng. Không biết đâu là bá» bến, xa xa mà u nÆ°á»›c biển lẫn vá»›i mà u trá»i nhòa trong sÆ°Æ¡ng biếc. Mặt trá»i Ä‘á» rá»±c nhÆ° nung sắp chảy ra, phản chiếu và o mặt nÆ°á»›c, bắt đầu má»c lên nhÆ° má»™t đám cháy. Xa tÃt, qua là n sÆ°Æ¡ng sá»›m, dãy núi chạy dà i nhô dần lên từng khối lá»›n. Pa-ven căng ngá»±c cố hÃt tháºt nhiá»u không khà tÆ°Æ¡i mát khá»e ngÆ°á»i của gió biển, mắt anh không thể nà o rá»i được cái khoảng trá»i yên lặng xanh man mác kia.
Sóng uể oải dạt dà o, âu yếm trÆ°á»n đến táºn chân Pa-ven, liếm lên lá»›p cát và ng óng của bá» biển.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 09:15 PM.
|
|
|
| |