|
|
15-10-2008, 10:13 AM
|
|
Thượng Thiên Hạ Äịa Duy Ngã Äá»™c Tôn
|
|
Tham gia: May 2008
Äến từ: Việt Nam
Bà i gởi: 3,304
Thá»i gian online: 3 tuần 5 ngà y 16 giá»
Thanks: 932
Thanked 2,152 Times in 223 Posts
|
|
ChÆ°Æ¡ng 11
Äã hai ngà y nay, cô Ngá»c chỉ những láºt Ä‘áºt chạy ra chạy và o, không há» bÆ°á»›c chân lên chiếc khung cá»i.
Rổ suốt cô đánh từ chiá»u hôm kia bây giỠđã ôi, lượt sợi ở ngoà i đã biến ra mà u và ng và ng và khô cứng nhÆ° má»™t lần vá», ruồi muá»—i Ä‘áºu và o Ä‘en kịt.
Súc sợi ngâm trong vại nÆ°á»›c cÅ©ng chÃn Ä‘á»u rồi, đáng lẽ thì phải đạp cÆ¡m từ sáng hôm qua, nhÆ°ng cô vẫn không lúc nà o giở đến nó được.
Mà nà o có báºn gì đâu? Thì giá» của cô chỉ dùng và o việc pha nÆ°á»›c, têm trầu, phục dịch khách khứa hết cả.
Là vì từ hôm được tin Vân Hạc đã thi xong kỳ đệ nhị trở vá» thăm nhà , bà con ná»™i ngoại lục tục đến chÆ¡i há»i han, bá»n nà y ra thì bá»n kia và o, rình rịch suốt ngà y không lúc nà o dứt.
Ai cÅ©ng giáºt mình kinh sợ, khỉ nghe Vân Hạc thuáºt lại những cảnh mÆ°a rét lầm lá»™i trong trÆ°á»ng.
Nhất là lúc thấy chà ng nói rằng có ông cụ già chết rét trong lá»u, thì không ngÆ°á»i nà o mà không ái ngại thÆ°Æ¡ng xót.
NhÆ°ng cái thÆ°Æ¡ng má»™t ông ngÆ°á»i dÆ°ng ở đẩu đầu đâu, vẫn không lấn được cái mừng cho má»™t ngÆ°á»i rể há» mình.
Tuy rằng trong đám chú, bác, cô, dì, cÅ©ng không mấy ngÆ°á»i biết chữ, không rõ giá trị văn chÆ°Æ¡ng ra sao, nhÆ°ng nghe cụ đồ Vân Trình dè dặt khen ngợi sau khi đã xem bản giáp bà i thÆ¡ bà i phú của chà ng Ä‘em vá», thì ai cÅ©ng tin là chà ng sẽ Ä‘á»—. NgÆ°á»i ta thi nhau Ä‘em những Ä‘iá»u má»™ng tốt là nh kể ra. ông nà y khoe mình mÆ¡ thấy nhà cháy, ông kia bảo tôi mÆ¡ thấy Ä‘i váºt trâu, bà khác bảo mình mÆ¡ thấy Ä‘i xem rÆ°á»›c, đám rÆ°á»›c có cả võng lá»ng. Rồi thì những ngÆ°á»i bông phèng lại bắt đầu gá»i cô Ngá»c là cô cá».
TrÆ°á»›c sá»± cầu chúc của há» mạc hà ng xóm, cô vẫn tá» bá»™ ngượng ngùng và vẫn hết lá»i từ chối:
- Các ông, các bà có lòng mong cho như thế, tôi xin cảm ơn. Nhưng đến bao giỠđược thế, bấy giỠsẽ hay, bây giỠtôi xin các ông, các bà đừng nói trước vội.
Má»—i khi nghe tiếng bà cá» của ngÆ°á»i ta gán gẩm cho mình, cô vẫn nhÅ©n nhặn trả lá»i nhÆ° váºy. Tuy váºy, ở trong trái tim cô vẫn không khá»i luôn luôn hồi há»™p.
- Ừ thì mình là m bà cá», cÅ©ng đáng chứ sao?
NgÆ°á»i ta muốn là m bà cá» thì khó, chứ mình muốn là m bà cá», tưởng cÅ©ng không khó lắm. Có Ä‘iá»u muốn được hÆ¡n kia, chứ được cái tiếng bà cá», thì vẫn còn thua chị ấy.
Cả đêm vừa rồi, trong lúc nằm cạnh chồng, óc cô quanh quẩn đi lại có mấy câu đó.
Sáng nay, vì gần đến ngà y ra bảng kỳ đệ tam, Vân Hạc sắp phải trẩy trÆ°á»ng, nên cô cÅ©ng phải dáºy sá»›m để sắm sá»a đồ đạc cho chà ng.
Ấm nước đun sôi, Vân Hạc cũng vừa tan giấc.
Ông đồ, bà đồ còn ở nhà trên chÆ°a xuống. CÔ BÃch và mấy đứa ngÆ°á»i nhà đá»u ở dÆ°á»›i bếp nấu cÆ¡m. Trong nhà ngang, ngoà i vợ chồng cô, không có ai nữa. Trao cho chà ng chén nÆ°á»›c súc miệng, cô mỉm cÆ°á»i và há»i bằng giá»ng âu yếm:
- Thế nà o? Äi bây giá» hay là đến chiá»u?
Chà ng đón chén nước với dáng bộ lơi lả:
- Bây giá» cÅ©ng được, đến chiá»u cÅ©ng được, mình bảo nên Ä‘i lúc nà o thì tôi xin Ä‘i lúc ấy.
Cái ấm chuyên chổng mông trên miệng chén tống vừa nhả hết những nÆ°á»›c sôi ở trong, cô Ngá»c sẻ ra hai chén và nhắc má»™t chén Ä‘Æ°a chồng.
- Thế thì ngoan lắm! Tôi khen cho mình biết Ä‘iá»u! Váºy tôi bảo mình ở nhà đến mai sẽ Ä‘i có được không?
Chà ng Ä‘Æ°a chén nÆ°á»›c lên dÆ°á»›i cặp môi tÆ°Æ¡i cÆ°á»i:
- Cứ kể thì thôi không Ä‘i nữa cÅ©ng được. Tôi Ä‘i chằng qua là đi há»™ mình. Vì mình háo hức muốn là m bà cá», cho nên tôi phải chiá»u lòng. Chứ tôi nghÄ© đến cái tráºn mÆ°a rét hôm ná», thì tôi chẳng thiết gì thi cá» cả.
CÔ Ngá»c nuốt vá»™i há»›p nÆ°á»›c trong miệng, để cầm chén tống rói tiếp và o chén Vân Hạc.
- Thế mà mình không bị bắt. Cũng may đấy nhỉ?
Vân Hạc ngơ ngác không hiểu:
- Bị bắt vỠviệc gì?
Cô Ngá»c rói nốt nÆ°á»›c trong chén tống và o chén của mình và cÆ°á»i ngặt nghẽo:
- Thi gian chứ gì? Mình đi thi hộ tôi mà lại. . . ! Có phải là thi gian không?
Vân Hạc cÅ©ng cÆ°á»i sằng sặc:
- Tháºt đấy. Tôi không nói đùa? Sở dÄ© tôi thi khoa nà y. chỉ cốt để cho mình là m bà cá»...
Cô Ngá»c không đợi chồng nói hết:
- Bà cỠmà thôi à ?
Vân Hạc vội và ng nói tiếp:
- À quên bà thám, bà thám hoa. NhÆ°ng muốn bà gì thì bà , cần phải có tiá»n đây đã. Hôm nay mình sắp cho tôi được bao nhiá»u quan?
- Mình định bán non hai tiếng "bà cá»" đây chứ gì? Ừ thì tôi cÅ©ng mua non cho mình. NhÆ°ng phải tÃnh hạ má»™t chút.
- Hạ nhất cũng phải đủ năm chục quan. Bây giỠhãy đưa hai chục, còn ba chục nữa thì để đến ngà y phúc hạch.
CÔ Ngá»c chế nÆ°á»›c sôi và o ấm chuyên và cÆ°á»i mủm mÃm:
- Nói thách vừa vừa chứ nà o! Nói thế thì còn ai dám mặc cả. Thế thì mình muốn bao nhiá»u?
- Năm tiá»n!
- Chết chá»a! Cái giá bà cá» rẻ thế kia Æ°? Nếu thế thì để tôi bán cho ngÆ°á»i khác váºy.
- Ừ mình muốn bán cho ai thì bán. Bán cho các cô ở phố hà ng Lá». Hôm ná», còn có cái tá»™i bằng cái đình đấy.
Nhà trên có tiếng ho khạc khúng khắng. Ông đồ, bà đồ đã dáºy. Cô Ngá»c cáo từ chồng bằng má»™t cái nguýt thân yêu, rồi xuống nhà dÆ°á»›i sấp sá»a cÆ¡m nÆ°á»›c vá»›i cô BÃch.
Trên ngà n cây bưởi trÆ°á»›c sân, ánh mặt trá»i lấp loáng nhuá»™m trên lá»›p lá úa và ng. Mấy con chÃch chòe Ä‘ua nhau đón chà o sá»± ấm áp bằng những tiếng hót réo rắt. Ông đồ đủng đỉnh Ä‘i xuống nhà khách vá»›i tất cả cảm tình vui vẻ:
- Rét quá thế nà y hay để gần trưa hãy đi, anh ạ?
Rồi ông khoan thai ngồi và o phản ngựa Vân Hạc đương ngồi và tiếp:
- Ngà y mai mới ra bảng kia mà ? Tội gì đi từ bây giỠcho vất vả.
Vân Hạc vá»™i và ng đứng dáºy, chuyên má»™t chén nÆ°á»›c đệ đến trÆ°á»›c mặt ông nhạc:
- Vâng, bây giỠđi khà rét. Nhưng không đi lại sợ hai anh con mong. Vì con đã hẹn với các anh con sáng nay ra sớm.
Ông đồ nhổ hớp nước trong miệng và o ống phóng:
- Äược? Cháºm má»™t lúc nữa cÅ©ng không sao. Các bác ấy chắc cÅ©ng biết rằng trá»i giá ngăn ngắt thế nà y ai mà đi sá»›m cho được?
Bà đồ cÅ©ng vừa bÆ°á»›c và o trong nhà vá»›i má»™t giá»ng nói Ä‘on đả:
- Nhân tiện hôm nay tôi có sá»a lá»… ra thá», anh hãy ở nhà lát nữa. Äợi cho đồ lá»… là m xong, Ä‘em ra đình cúng, anh ra lá»… thánh cái đã.
Thì ra từ khi Vân Hạc Ä‘i thi, ông nhạc bà nhạc vẫn luôn luôn cầu khấn quá»· thần úng há»™ cho chà ng. Ngoà i cái lá»… thứ nhất cá» hà nh trÆ°á»›c khi Vân Hạc lên Ä‘Æ°á»ng, má»—i lần gần ngà y và o trÆ°á»ng, ông bà đá»u có sá»a xôi và gà ra đình cúng đức "thượng đẳng".
Trước sự ân cần chu chỉ của cha mẹ vợ, cố nhiên chà ng phải xin vâng. Thằng nhỠlại xách lên đó ấm nước sôi khác.
Chà ng tự đi súc ấm pha chè, chuyên lượt nước mới. Rồi chà ng lễ phép ngồi và o chiếc ghế bên cạnh khi đã để khay nước trước mặt bố vợ.
Ông đồ má»™t tay chống xuống mặt phản, má»™t tay cầm chén lấy nÆ°á»›c kéo qua miệng khay đánh sạt má»™t cái để gạt những nÆ°á»›c dÃnh ở chôn chén cho khá»i rá» xuống quần áo. Và nhìn Vân Hạc, ông cất cái giá»ng:
- Vá» việc quá»· thần tháºt là không biết thế nà o. Cứ lấy lý ra mà nói, thì ai chẳng bảo thi cá» cốt ở há»c lá»±c, há»… mà há»c khá, dẫu không cung kÃnh cÅ©ng Ä‘á»—, nếu mà há»c không biết gì thì dẫu thà nh tâm lá»… bái đến đâu mặc lòng, quá»· thần cÅ©ng không thể là m cho mình Ä‘á»—. Thế mà chÃnh tôi đã thấy có ngÆ°á»i nhá» vá» quá»· thần mà đỗ có lạ không chứ?
Ngừng lại để uống cho cạn chén trà , ông đồ quay mặt sang phÃa bà đồ:
- Bà còn nhớ ông cỠMỹ đấy nhỉ?
Bà đồ nhanh nhảu trả lá»i:
- Có, ông ấy là em ruá»™t ông nghè Trịnh, ngÆ°á»i bên bắc, đã là m huấn đạo ở huyện gì đó, phải không?
Ông đồ sẽ rung cái chân đương xếp chữ "ngũ" trên phản:
- Phải đấy, chÃnh ông ấy khi Ä‘á»— cá» nhân, đã được thần là m văn cho đấy.
Rồi ông há»i lại Vân Hạc:
- Anh có biết chuyện ấy không?
Vân Hạc cầm chén tống nước, rói và o hai cái chén con trong khay và đáp:
- Thưa thà y không.
Ông đồ rẽ rà ng giở ống thuốc lá để cuộn một điếu và kể:
- Tôi nghe ngÆ°á»i ta nói rằng cái năm thi Ä‘áºu cá» nhân, ông ta há»c kém lắm, đã bị há»ng hạch kia mà . Thế mà tình cá» gặp anh thà y bói, ông ta xem chÆ¡i má»™t quẻ, anh thà y bói đó Ä‘oán rằng khoa ấy thế nà o ông ta cÅ©ng Ä‘á»—. Ông ta cho hắn chỉ nói láo, chứ đã há»ng hạch không được Ä‘i thi, thì Ä‘á»— và o đâu được nữa?
NhÆ°ng anh thà y bói quả quyết lá»i hắn không sai, nếu khoa ấy ông ta không Ä‘á»—, thì cứ đến mà vá»t cái tráp của hắn...
Mồi thuốc cuốn xong, ông đồ gá»i thằng nhá» châm đóm, rồi lại tiếp tục:
- Thấy hắn nói chắc nhÆ° váºy, ông ta hÆ¡i tin, khi vá» nhà má»›i bảo vá»›i ông nghè Trịnh lên tỉnh xin quan đốc há»c cho mình Ä‘i thi. Ông nghè Trịnh phì cÆ°á»i mà gạt Ä‘i rằng: "Mà y há»c dốt quá, hạch còn không Ä‘á»— nữa là đi thi? Tao xin cho mà y thì được, nhÆ°ng chỉ sợ mà y viết bất túc quyển, hoặc là phạm húy, phạm lá»—i, thì tá»™i cả đến tao nữa".
Ông Mỹ hết sức nằn nỉ và đem lá»i ông thà y bói kể vá»›i ông nghè. NhÆ°ng ông nà y cÅ©ng vẫn không nghe. Cuối cùng ông Mỹ phải dá»a anh rằng nếu mà không được Ä‘i thi khoa ấy nhất định phải nhảy xuống sông tá»± tá». Ông nghè Trịnh sợ em bá»±c chà đâm ra liá»u lÄ©nh, nên cÅ©ng Ä‘Ã nh lòng Ä‘i nói vá»›i quan đốc há»c tỉnh nhà cho ông ta và o số thà sinh.
Thằng nhỠđã cầm đóm lá»a trao cho ông đồ, vừa châm mồi thuốc, ông đồ vừa nói má»™t cách cháºm rãi:
- Äến khi ông Mỹ trẩy trÆ°á»ng thi ông nghè Trịnh ở nhà cứ lo canh cánh. Lo là phải. Em ruá»™t ông nghè mà đi thi bị tá»™i, còn gì là danh giá ông nghè? Lúc và o trÆ°á»ng, ông nà y trông thấy đầu đỠđã phát luống cuống không biết là m ra thế nà o. Thình lình có má»™t ông già đầu tóc bạc phÆ¡ chống gáºy chui và o trong lá»u, và ông ấy bảo Ä‘Æ°a giấy để mình giáp bà i cho. Thế rồi, ông cụ cứ viết thao thao bất tuyệt, má»™t lúc xong cả mấy bà i, mà văn cá»±c hay, ông Mỹ chỉ việc trông và o bản giáp mà chép.
Ông đồ im đi một lát, để hút một hơi thuốc lá. Bà đồ và Vân Hạc yên lặng lắng tai chỠnghe. Thở hết khói thuốc trong miệng, ông đồ cao hứng nói tiếp:
- Kỳ đệ nhị, ông Mỹ được và o, và lại thấy ông già ấy. Rồi kỳ đệ tam cÅ©ng váºy. Äến kỳ phúc hạch ông Mỹ má»›i há»i tên hỠông già là ai, để khi thi xong thì xin tạ Æ¡n. Bấy giỠông già má»›i nói tên tuổi của mình cho ông nà y biết. Äến khi xÆ°á»›ng danh, ông Mỹ được Ä‘áºu cá» nhân khá cao. Những bà i thi của ông Mỹ khoa ấy, năm trÆ°á»›c có má»™t ông bạn đã Ä‘á»c vá»›i tôi. Hay tháºt. NhÆ°ng tôi quên cả, chỉ nhá»› có hai cân thÆ¡. Bà i thÆ¡ khoa ấy Ä‘á» là "LÅ© phong niên". Câu trạng của ông già là m cho ông Mỹ thế nà y:
"Thuá»· ứng Chu hoa tam bạch háºu,
TrÆ°á»ng trÆ°ng ThÆ°Æ¡ng quả tháºp hoà ng sÆ¡".
Ông đồ hút hơi thuốc nữa, rồi gặng Vân Hạc:
- Anh có chịu hai câu thÆ¡ ấy là hay hay không. "Chu hoa" đối vá»›i "thÆ°Æ¡ng quả" "tam . bạch" đối vá»›i "tháºp hoà ng" chữ nà o chữ ấy chá»i nhau chan chát, mà đá»u là việc ở Ä‘á»i nhà Chu, rất sát ngay và o đầu Ä‘á» nữa. Tôi tưởng thÆ¡ cá» nghiệp mà đến nhÆ° thế thì tháºt là tuyệt bút. Thấy nói khi chấm đến hai câu thÆ¡ ấy, quan trÆ°á»ng có phê hai chữ "thần cú".
Bà đồ ra bộ ngơ ngác:
- Thế sau có biết ông cụ già ngÆ°á»i ở đâu không? .
Äiếu thuốc đã tà n, ông đồ dụi cái đầu lá»a và o sÆ°á»n nghiên má»±c cho tắt than Ä‘á», rồi dán lên cá»™t:
- Ấy! Sau khi thi dá»—, ông cá» Mỹ có theo lá»i dặn của ông già ấy, tìm đến quê quán ông ta tạ Æ¡n. Té ra vị ân nhân đó chÃnh là cụ tổ tam đại của má»™t vá»ng tá»™c trong tỉnh Hà Ná»™i...
Bà đồ vội ngoảnh sang nhìn Vân Hạc:
- Äấy. Anh chả cứ bảo cái việc báo ân báo oán ở trÆ°á»ng thi là chuyện hoang Ä‘Æ°á»ng...!
Vân Hạc chỉ cÆ°á»i mủm mỉm. Ông đồ kết luáºn:
- NhÆ°ng mà vá» sau cái ông cỠấy đâm ra sằng báºy vô lại, không còn chút nà o nho phong. Có lần ông ta chim vợ má»™t anh Ä‘á»™i tuần bên Bắc bị hắn bắt quả tang.
Nói đến đây ông đồ lại há»i Vân Hạc:
- Anh có biệt hắn là m thế nà o không?
Và ông lại tá»± trả lá»i:
- Hắn lá»™t trần cả đôi trai gái, trói chung và o má»™t cái chõng, sau lÃnh tuần khiêng Ä‘i diá»…u khắp các phố. TrÆ°á»›c chõng thì hắn bắt ngÆ°á»i lÃnh khác cầm má»™t cái biển bằng mo bôi vôi. Trong biển có Ä‘á» bảy chữ.
"Dương vô vị hỠkhuyển vô kiên"
Rồi ông cắt nghĩa:
Äó là hắn muốn triết tá»± cái tên ông Mỹ. Chữ dÆ°Æ¡ng là dê mà không có Ä‘uôi và chữ khuyển là chó mà không có cái chấm ở vai hợp lại chẳng thà nh ra chữ mỹ à ? Chuyện đó nếu ở má»™t nhà không có thần thế thì đến mất cả cá» nhân mà còn phải tù phải tá»™i nữa chứ. NhÆ°ng may ông Mỹ là em ông nghè, nhá» có anh xin ông tổng đốc sở tại là m ngÆ¡ Ä‘i cho, cho nên chỉ bị nhục vá»›i hà ng phố má»™t bữa chứ không việc gì.
Ấm trà đã tà n. Bà đồ đứng dáºy xuống bếp để bảo chị em cô Ngá»c sắp sá»a đồ lá»…. Má»™t lát sau, xôi gà đá»u chấm. Vân Hạc rá»a mặt chải đầu, sắm sá»a khăn ảo, để theo mâm lá»… ra đình.
Bóng nắng ra đến ná»a thá»m, cả nhà má»›i xong được bữa cÆ¡m sáng, cô BÃch vá»™i và ng quẩy gánh Ä‘i chợ vì sợ chợ trÆ°a. Bà đồ mở chiếc hòm cáng lấy năm quan tiá»n Ä‘Æ°a cho cô Ngá»c và tÆ°Æ¡i cÆ°á»i:
- Äây là tiá»n của thầy mẹ giúp cho anh tÆ°. Còn vốn riêng của chị để đâu, phải bá» mÆ°á»i lăm quan nữa ra đây, cho đủ hai chục. Muốn là m bà ná», bà kia, cÅ©ng phải tốn tiá»n má»›i được.
Rồi bà bưng đĩa xôi và mấy miếng thịt gà sang cho lũ trẻ hà ng xóm.
Bấy giở các cáºu há»c trò má»›i lục tục đến, ông đồ phải lên nhà trên nghe cho há» Ä‘á»c.
Cô Ngá»c bÆ°ng năm quan tiá»n đặt và o phản giữa, và ngó chồng má»™t cách ỡm á»:
- Nà o ông định tiêu bao nhiêu nữa đây? Äá»™ năm tiá»n nữa có đủ không?
Vân Hạc nÃn không trả lá»i, vì thấy ở ngoà i sân, thằng nhá» Ä‘Æ°Æ¡ng Ä‘Æ°a má»™t ngÆ°á»i lạ Ä‘i và o nhà ngang.
Tá»›i thá»m, ngÆ°á»i ấy đứng lại để lấy phong thÆ° trong túi, trao cho thằng nhá», nhá» nó Ä‘Æ°a và o trong nhà . Vân Hạc đón phong thÆ° nhìn qua dòng chữ Ä‘á» ngoà i, chà ng cÆ°á»i tủm tỉm:
- À thư của anh Nghè Long? Không biết hắn nói gì đây?
Cô Ngá»c vá»™i và ng tiến đến bên cạnh án thÆ°, chá» coi Vân Hạc xé cái phong bì, moi lấy má»™t bức hoa tiên ở trong. Hoa tiên viết toà n chữ nho đại ý nhÆ° váºy:
"Anh TÆ° Äà o Nguyên, trÆ°á»›c án tạm ghé mắt xanh.
Äệ vá» quê nhà đã gần ná»a tháng. Vì quá báºn rá»™n vá» chuyện thù tiếp khách khứa, cho nên nay má»›i viết thÆ° báo tin vá»›i huynh ông.
"TÃnh lại những ngà y đệ vá»›i huynh ông xa cách thấm thoát đã đầy má»™t năm. Trong mấy tháng táºp việc ở viện Cát SÄ©, cái xuân sắc của đô thà nh tuy có rÆ°á»m rà , tÆ°Æ¡i thắm, nó vẫn không thể khiến đệ quên được cảnh vui của nÆ¡i cá»a tuyệt, song huynh, những đêm gió mát trăng trong, đứng trên sông HÆ°Æ¡ng ngó vá» phÆ°Æ¡ng Bắc, ngắm đám mây bạc lÆ¡ lá»ng trên núi Tản Viên, đệ thÆ°á»ng tưởng nhÆ° sắc mặt, tiếng cÆ°á»i cua huynh ông vẫn phảng phất ở đâu bên cạnh. . ."
Vân Hạc ngừng lại để nói với vợ:
- Äứng trên sông HÆ°Æ¡ng mà trông thấy đám mây bạc trên núi Tản Viên, mắt của quan nghè tháºt là tinh hÆ¡n mắt ông Thiên Lý Nhỡn trong truyện Phong thần.
Cô Ngá»c sẽ cất cái giá»ng ngây thÆ¡:
- Ấy thế, nhÆ°ng mà ngÆ°á»i ta cÅ©ng Ä‘á»— ông nghè.
Vân Hạc không trả lá»i, chà ng lại cúi xuống Ä‘á»c tiếp:
"Giữa lúc nhá»› mong khao khát huynh ông, thình lình được tin huynh ông kết duyên cầm sắt vá»›i Lê tiểu thÆ° ở là ng Vân Trình, đệ tháºt mừng rỡ khôn xiết.
"Chuyện nà y, ở địa vị đệ, đáng lẽ không được nhắc đến, nhÆ°ng vá»›i huynh ông, đệ là má»™t kẻ rất thân, đã được huynh ông coi nhÆ° ruá»™t thịt, há nên vì sá»± tỵ hiá»m mà không bà y tá» ná»—i lòng?
"Cái việc của đệ vá»›i Lê tiểu thÆ°, đầu Ä‘uôi thê nà o, huynh ông chắc đã biết rồi, không cần thuáºt lại.
"Thú tháºt vá»›i huynh ông, hồi tháng năm vừa rồi, khi đệ mang Æ¡n vinh qui, giữa Ä‘Æ°á»ng thấy Lê tiểu thÆ° bị cảm, đệ tháºt bồi hồi khôn xiết.
Vân Hạc ngẩng lên nhìn vợ:
- Äuốc chÆ°a? Sao mà trên Ä‘á»i lại có ngÆ°á»i Ä‘uốc nhÆ° thế?
Cô Ngá»c cÆ°á»i ngượng:
- Thôi Ä‘i? Anh đừng ghen bóng, ghen gió! Hãy Ä‘á»c nốt Ä‘i, xem hắn nói ra sao đã nà o?
Vân Hạc lại ngó và o bức hoa tiên:
"Từ đó, đệ đã thá» vá»›i trá»i đất quá»· thần, quyệt là m mối cho tiểu thÆ° má»™t ngÆ°á»i bạn trăm năm xứng đáng.
Trong con mắt đệ, cái ngÆ°á»i nên được tiểu thÆ° nâng khăn sá»a lược chỉ có huynh ông mà thôi. Vì váºy, đệ phải Ä‘em cái tâm sá»± đó kÃnh thÆ°a vá»›i thà y chúng ta và nhở thà y thu xếp giúp cho."
Vân Hạc lại cÆ°á»i sằng sặc:
- Anh ta muốn kể công với mình đây chắc. Nhưng mình không ơn. Chẳng qua anh ta muốn tìm chồng cho vợ chứ tỠtế gì với mình...
Cô Ngá»c nguýt chồng má»™t cái tháºt dà i, tưởng nhÆ° cả mấy gian nhà sắp bị đổ. Vân Hạc vá» không trông lên, chà ng cứ thản thiên xem xuống Ä‘oạn dÆ°á»›i:
"May sao thà y cÅ©ng xét tấm chân thà nh của đệ, nên đã tá»± nháºn lấy quyá»n là m ông Nguyệt hạ lão nhân.
Chỉ tiếc sau đó và i ngà y đệ liá»n phụng chỉ và o kinh táºp sá»± không được tá»›i nhà lan, dá»± cuá»™c vịnh thÆ¡ , nghe tiếng êm ái của Ä‘Ã n cầm, Ä‘Ã n sắt. Äó là má»™t việc đệ vẫn lấy là m ân háºn.
NhÆ°ng mà , vợ thảo gặp chồng hiá»n, há» Mạnh đã đẹp duyên nà ng chén; trai tà i sánh gái sắc, chà ng Tiêu đã phỉ chà cưỡi rồng, sá»± kỳ ngá»™ ấy tháºt đáng ghi và o diá»…m sá», túc nguyện của đệ đối vá»›i huynh ông và Lê tiểu thÆ° thế là thá»a kiếp lắm rồi.
"Lẽ ra, ngà y nay đệ phải tá»± mình Ä‘á»n trÆ°á»›c lầu Tần, nâng chén quỳnh tÆ°Æ¡ng mừng chị bốn chữ "bách niên giai lão" , nhÆ°ng mà đệ hiện được lệnh bổ Ä‘i tri phủ Thuáºn Thà nh, hà nh kỳ đã gấp, không tiện tá»± sang bái yết vả chăng, hoa hòe đã nở huynh ông chắc Ä‘Æ°Æ¡ng để tâm trà và o tráºn Ä‘ua văn. Äệ cÅ©ng không dám vì chuyện riêng tây, là m báºn sức bay nhảy của bằng mây côn biển.
Váºy xin bái chúc huynh ông gió xuân đắc ý, thẳng Ä‘Æ°á»ng mây bẻ quế cung trăng, để cho cái tà i tế thế kinh bang có thể Ä‘em ra giúp dân giúp nÆ°á»›c. Sau khi việc trÆ°á»ng đã Ä‘oạn, xin má»i huynh ông tạm rá»i gót ngá»c tá»›i tệ ty, cho đệ được hầu tiếp quang trần, thì đệ khôn xiết hân hạnh. Và i hà ng sÆ¡ lược, cố để giãi tấm lòng son. Dù có chá»— nà o sÆ¡ xuất, mừng rằng huynh ông lượng thứ.
ÄÆ°Æ¡ng mùa mai nở, kÃnh chúc văn an.
Năm ...tháng...ngà y...
Äệ Trần Äằng Long bái".
Vân Hạc dặt bức hoa tiên xuống án:
- Té ra anh ta đã bổ đi được tri phủ...Thằng cha may thế. . . !
Cô Ngá»c ra bá»™ tần ngần:
- Thế là chị Thúy đã là m bà phủ rồi đấy. Sướng nhỉ.
Rồi cô rẽ rà ng di lên nhà trên. Vân Hạc lấy bút và giấy viết luôn bức thÆ° trả lá»i Äằng Long, rồi chà ng cho gá»i cái ngÆ°á»i Ä‘Æ°a thÆ° lúc nãy, giao hắn cầm vá». ông đồ đã tan buổi há»c của lÅ© há»c trò tà nhau, lững thững ở nhà trên Ä‘i xuống và há»i:
- Chị TÆ° đâu? Äồ đạc tiá»n nong của anh ấy chị đã sắp sá»a đủ chÆ°a?
Vá»›i má»™t tiếng dạ vui vẻ, Cô Ngá»c nhanh nhảu bÆ°á»›c xuống nhà ngang:
- ThÆ°a thà y, con sắp sá»a đủ cả rồi ạ!
Vừa nói, cô vừa lá»… mê vác mấy quan tiá»n đặt và o trong phản và sai thằng nhá» Ä‘em số tiá»n ấy nháºp vá»›i những quan tiá»n của bà đồ Ä‘Æ°a cho lúc nãy, lấy mo bó là m hai bó. Bà đồ ở sân vừa và o:
- Thế chị Ä‘Æ°a tiá»n anh TÆ° bao nhiêu?
CÔ Ngá»c tÆ°Æ¡i cÆ°á»i:
- ThÆ°a mẹ năm quan. Và năm quan của mẹ cho nữa là mÆ°á»i.
Bà đồ cÅ©ng cÆ°á»i:
- Ãt nhất chị cÅ©ng phải có mÆ°á»i quan. Vá»›i năm quan của tôi là mÆ°á»i lăm quan, chứ chị nảy ra được năm quan thôi thì anh ấy tiêu sao cho đủ?
CÔ Ngá»c vẫn cÆ°á»i lÆ¡i lả:
- Bao nhiêu, con cÅ©ng không tiếc, nhÆ°ng con chỉ sợ anh ấy có nhiá»u tiá»n lại cà ng hay Ä‘i cô Ä‘Ã o.
Rồi cô và o buồng mở hòm lấy hai quan nữa giao cho thằng nhá» và tủm tỉm cÆ°á»i nụ, cô nhìn chồng:
- Thôi mÆ°á»i hai quan là đủ lắm rồi. Há»… mà dược và o phúc hạch thì lấy mấy trăm cÅ©ng có.
Vân Hạc chỉ cÆ°á»i không đáp.
Tiá»n nong đồ đạc thu xếp xong. ông đồ bà đồ bảo thằng nhỠđóng gánh Ä‘Æ°a chà ng lên Hà Ná»™i.
|
15-10-2008, 10:13 AM
|
|
Thượng Thiên Hạ Äịa Duy Ngã Äá»™c Tôn
|
|
Tham gia: May 2008
Äến từ: Việt Nam
Bà i gởi: 3,304
Thá»i gian online: 3 tuần 5 ngà y 16 giá»
Thanks: 932
Thanked 2,152 Times in 223 Posts
|
|
ChÆ°Æ¡ng 12
Lúc gần sáng, ngoà i sân Ä‘Æ°Æ¡ng im ả, tá»± .nhiên nổi gió à o à o, rồi mấy hạt mÆ°a lác đác sa xuống. Cả nhà trá» Ä‘á»u lo thom thá»m tưởng rằng lại nhÆ° kỳ trÆ°á»›c, ông trá»i Ä‘á»™c ác lại chỠđến lúc và o trưởng mà trút xuống, là m tá»™i cái thân há»c trò.
NhÆ°ng mà không. Gặp tiết tiểu hà n, trá»i phải chiếu lệ là m phép thế thôi. Cả nhà ăn uống vừa xong, thì mÆ°a vừa tạnh, gió vừa im, bầu trá»i dần dần sáng sủa, mặt trá»i dần dần nhô lên đầu tÆ°á»ng phÃa đông.
Ông chủ nhà trỠlần nà y cà ng thêm chu tất.
Trong má»—i cái yên cÅ©ng nhÆ° trong má»—i cái tráp, ngoà i những đồ dùng ăn má»™t ngà y, ông ấy đã nhá»› cả trầu cau tÆ°Æ¡i và thuốc lá cuốn sẵn. HÆ¡n nữa ông ta còn mÆ°á»›n đâu được bốn anh con trai khá»e mạnh nhanh nhảu, Ä‘Æ°a xuống nhà ngang nhất định xin vá»›i các ông khách trỠđể chúng mang dỡ lá»u chõng.
Cố nhiên cái hảo tâm ấy không thể bị ai từ chối.
Má»™t lÅ© dà i tấp náºp kéo nhau ra cổng, sau khi đã dặn ông chủ là m sẵn đồ rượu để tối vá» nhà cùng uống cho vui.
Vân Hạc bÆ°á»›c rảo đằng sau Äốc Cung vá»›i má»™t giá»ng băn khoăn:
- Thằng Mẫn cÅ©ng được và o nốt có phải vui không? Vắng nó, cÅ©ng thấy nhÆ° thiếu cái gì ấy váºy.
Äốc Cung vẫn răm rắp cất gót, không quay trở lại:
- Ừ cái lúc mà nó hoạn đắc, hoạn thất, thì ai cÅ©ng phải bá»±c mình. NhÆ°ng nghÄ© bốn thằng được và o, má»™t mình nó há»ng thì cÅ©ng tá»™i nghiệp. TrÆ°a hôm qua, khi nó mếu máo chà o chúng mình và vác bá»™ áo lá»u xuống thá»m, tao vừa ái ngại vừa buồn cÆ°á»i, nhÆ°ng phải cố nằm không dám cÆ°á»i.
- Lúc ấy đứa nà o vô phúc mà cÆ°á»i má»™t tiếng, không khéo thì cà ra đánh nhau. Thấy nó há»ng thi cÅ©ng thÆ°Æ¡ng hại tháºt đấy. NhÆ°ng, bây giá» má»›i há»ng, cÅ©ng là may cho nó lắm rồi. Nó thi cả thấy bốn khoa thì ba khoa bị bay kinh nghÄ©a, khoa nà y má»›i được và o phú. Vá»›i sức há»c của nó, nhÆ° thế cÅ©ng là đủ lắm. Nếu nó được và o kỳ nà y, không khổ mà y thì lại khổ tao hay là khổ các anh tao. Nó và o cùng vi vá»›i thằng nà o thì khổ thằng ấy. . . Kỳ đệ nhất tao đã phải là m cho nó hai vế háºu cổ bà i kinh lá»…, kỳ đệ nhị, anh hai tao lại phải cúng nó má»™t vần phú đấy...
Vân Hạc vừa nói vừa cố Ä‘i tá»›i bên cạnh Äốc Cung, ngẩng lên thấy Tiêm Hồng, Äoà n Bằng, đã cách má»™t quãng khá xa, chà ng tiếp:
- Thằng cha kia còn dốt hÆ¡n nó nhiá»u lắm, phải không mà y?
Má»™t luồng gió bấc ù ù từ phÃa mặt thổi đến, hai ngÆ°á»i Ä‘á»u phải rùng mình, Äốc Cung khoác lấy cánh tay Vân Hạc và đi sát và o bên cạnh chà ng cho đỡ rét, rồi há»i:
- Thằng nà o?
- Thằng ấy ? . . .
- À, Trần Äức Chinh phải không? Nếu nhÆ° được thằng Mẫn thì nó cần gì chúng mình. Sức há»c của nó, chÆ°a chắc đã được bằng lá»›p trung táºp. Tao không hiểu nó định thi là m gì! Chắc nó chỉ cốt cắp quyển và o trÆ°á»ng để gỡ cái tiếng "con nhà gia thế" chứ gì? Con nhà gia thế ba mÆ°Æ¡i mấy tuổi đầu, không thi không cá», thì cÅ©ng nhục cho cha mẹ lắm chứ!
- Nhưng tao lo quá, văn sách là kỳ nặng nhất, một mình viết đến hai quyển thì viết là m sao?
- Không sợ! Tao đã bảo rõ nó rồi! tao bảo kỳ nà y nếu cáºu và o nữa thì rất nguy hiểm. Là vì đến kỳ phúc hạch, lÃnh tráng canh phòng riết lắm, không ai có thể là m gà cho ai. Vả lại, những ngÆ°á»i được và o phúc hạch, mÆ°á»i phần chắc Ä‘á»— chÃn phần, ngÆ°á»i ta phải để tâm lá»±c lo và o quyển của ngÆ°á»i ta, không ai chịu Ä‘i là m mÆ°á»›n. Nó cÅ©ng nghe ra và cho lá»i tao là phải. Váºy thì đến khi và o trÆ°á»ng, mà y chỉ cốt viết cái quyển của mà y cho kỹ, còn quyển của nó thì giáp qua loa cho nó chép lại, miá»…n là khá»i có tá»™i thì thôi chứ không cần hay. Nếu là m hay, lỡ ra mà nó được và o phúc hạch tức là mà y giết nó đấy.
- Thế thì được! Äi thi chỉ cốt lấy há»ng, thì có khó gì! NhÆ°ng sao mà y không cho nó há»ng từ kỳ phú, có phải sÆ°á»›ng cho nó không?
Äốc Cung mỉm cÆ°á»i:
- Nà o tao có định là m cho nó và o? Mà y tÃnh cái lúc mÆ°a rét nhÆ° thế, quyển của tao, tao cÅ©ng viết báºy, viết bạ, huống chi là quyển là m mÆ°á»›n! Tháºt quả cái quyển của nó tao chỉ viết quấy viết quá, chẳng ra nghÄ©a lý gì cả. Khi ở trÆ°á»ng ra, tao tưởng nếu cả trÆ°á»ng chỉ há»ng má»™t ngÆ°á»i cÅ©ng phải đến nó. Và giá bị há»ng ngay kỳ trÆ°á»›c, nó cÅ©ng mãn nguyện lắm, vì đã là ông nhất trÆ°á»ng rồi. Thế mà ai ngá» nó lại được và o, má»›i khổ cho ngÆ°á»i ta chứ! NgÆ°á»i ta xem bảng thấy tên thì mừng, chứ nó xem bảng thấy tên thì mặt tái mét trống ngá»±c đánh thòm thòm. . .
Äằng sau có tiếng chân ngÆ°á»i thình thịch, Äốc Cung vá»™i quay trở lại, thấy có má»™t lÅ© Ä‘á»™ bốn, năm ngÆ°á»i, chà ng liá»n ngừng lại, chá» cho bá»n đó Ä‘i vượt lên đằng trÆ°á»›c mình, rồi thêm:
- Tháºt đấy! Tao không nói dối. Lúc nhìn trên bảng thấy có chữ Trần Äức Chinh, nó cuống cả lên, vì không được và o cùng vi vá»›i tao, thế rồi nó láºt Ä‘áºt chạy Ä‘i kiếm tao, nhá» tao thuê ngÆ°á»i là m bà i. NhÆ° thế có nhục hay không?
Vân Hạc phì cÆ°á»i:
- Thế kỳ trước mà y lấy của nó bao nhiêu?
- Ba chục quan! Còn kỳ đệ nhất nó mượn cái thằng ở bên Bắc Ninh, nghe đâu cũng phải bấy nhiêu.
- Thế sao kỳ nà y nó lại chịu trả đến bốn chục quan?
- Ồ! Bốn chục quan, chứ tám chục quan nó cũng phải mượn. Viết không nổi quyển, nó không mượn thì là m thế nà o? Cáo thổ tả mà ra à ? Tao định bóp nó cho mà y lấy sáu chục quan, nhưng nghĩ thương hại, cho nên nói có bấy nhiêu.
Vân Hạc chỉ tay ra đằng trước mặt:
- Nhưng mà y chưa nói với hai ông kia chứ?
Äốc Cung lắc đầu:
- Mà y tưởng tao dại lắm sao! Ai có dại gì mà đem chuyện ấy nói với thằng cha ấy!
- Ừ nếu nói hai ông ấy thì nguy cho tao! Vì các ông ấy không Æ°a chuyện đó. Giả sừ khoa nà y tao Ä‘á»—, thì còn không sao, vạn nhất khoa nà y tao há»ng, ấy là các ông ấy sẽ thi nhau mà nhiếc mắng suốt Ä‘á»i. .
Câu chuyện còn Ä‘Æ°Æ¡ng nói dở, ở phÃa trÆ°á»›c mặt đã nghe có tiếng ồn à o.
Äến cá»a trÆ°á»ng rồi.
Quan trÆ°á»ng vẫn chÆ°a ra. Ngoà i trÆ°á»ng, các cá»a còn đóng im ỉm. Hôm nay vắng teo, số ngÆ°á»i lại chỉ bằng má»™t phần ba kỳ trÆ°á»›c. Nếu so vá»›i kỳ đệ nhất, có lẽ không được bằng má»™t phần mÆ°á»i. Những ông đầu bạc và những cáºu còn để hồng mao, bây giá» không thấy có mấy, phần đông Ä‘á»u là những ngÆ°á»i trong ngoà i bốn mÆ°Æ¡i. Trá»i tuy giá rét, nhÆ°ng trên nét mặt má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u nhÆ° vẽ ra má»™t cái tâm trạng vui sÆ°á»›ng. Phải! Äã và o đến kỳ đệ tam, mÆ°á»i phần chắc Ä‘á»— bảy rồi, không cá» nhân cÅ©ng tú tà i. Dù có há»ng nữa cÅ©ng là má»™t ông nhị trÆ°á»ng, đủ cho thiên hạ phục mình há»c cứng. Äứng trÆ°á»›c cái cảnh trạng ấy, dẫu ngÆ°á»i chÃn chắn đến đâu cÅ©ng không giấu được vẻ tá»± hà o.
NgÆ°á»i ta tá»± hà o bằng những câu sáo rất cÅ©:
- Kỳ trước tao viết bất thà nh văn lý, thế mà cũng và o, có chết hay không?
- Tao không há»c hà nh gì cả, sách vở quên nhÆ° hÅ© nút. Lát nữa, không khéo đến ná»™p quyển trắng mà ra.
Giữa tiếng ầm ầm của đám đông, trong trÆ°á»ng giáºt giá»ng Ä‘iểm má»™t hồi trống cái. Cá»a trÆ°á»ng ngá» toang. Hai ông chánh phó chủ khảo dõng dạc từ nhà Tháºp đạo Ä‘i ra vá»›i cá», biển, lá»ng.
Kỳ nà y còn Ãt há»c trò, hai vi tả, hữu, không phải dùng đến, chỉ thi ở hai vi giáp, ất. Vân Hạc và o vi ất, Tiêm Hồng, Äoà n Bằng, và Äốc Cung Ä‘á»u và o vi giáp.
Vì tên mình mãi cuối bảng, phải và o sau, hai chà ng dắt nhau đủng đỉnh Ä‘i rong. Thình lình nghe đằng sau có tiếng ngÆ°á»i há»i:
- Bùi tiên sinh!
Äốc Cung, Vân Hạc cùng quay lại.
Trần Äức Chinh vừa suýt tá»›i nÆ¡i vá»›i bá»™ mặt há»›t hÆ¡ há»›t hải và má»™t ngÆ°á»i lÃnh áo nẹp Ä‘eo lá»u chõng Ä‘i theo.
- Tôi tưởng tiên sinh ở cá»a vi giáp quanh quẩn tìm mãi bên ấy.
- Chúng tôi cÅ©ng Ä‘Æ°Æ¡ng tìm cáºu!
Sau khi đã nói tên Äức Chinh vá»›i Vân Hạc và nói tên Vân Hạc vá»›i Äức Chinh, Äốc Cung ra bá»™ trịnh trá»ng:
- Hai ông cứ việc nói chuyện tự nhiên. Tôi sang bên kia.
Rồi chà ng láºt Ä‘áºt quay lại cá»a vi ất. Vân Hạc đứng lại bên cạnh Äức Chinh:
- Tên cáºu ở trên tên tôi phải không?
Äức Chinh chÆ°a hết trống ngá»±c, chà ng vừa thở vừa trả lá»i bằng giá»ng lá»… phép:
- ThÆ°a vâng. Tên tôi ở trên tên ngà i Ä‘á»™ bốn chục ngÆ°á»i.
- Hôm nay chắc rằng ngÆ°á»i ta canh phòng nghiêm ngặt hÆ¡n những hôm trÆ°á»›c. Váºy cáºu và o trÆ°á»›c, thì nhá»› đóng lá»u ở chá»— cách nhà Tháºp đạo tháºt xa. NhÆ°ng cÅ©ng nên đóng và o nÆ¡i đông ngÆ°á»i, đừng đóng lẻ loi ra gần bở rà o. Rồi khi tôi và o, tôi sẽ tìm đến chá»— cáºu.
Hồi trống nháºp khẩu ở nhà Tháºp đạo Ä‘i ra đã Ä‘iểm mau nhịp rồi nói rứt mạch bằng ba tiếng dõng dạc cuối cùng.
Lá»ng và ng, lá»ng xanh trịnh trá»ng rÆ°á»›c ông phó chủ khảo và chiếc biển phụng chỉ lên mặt ghế tréo.
Chồng quyển cạnh quan phó chủ khảo đã chuyển lên tay ngÆ°á»i lại phòng. NgÆ°á»i lÃnh cầm loa và bá»n lÃnh thể sát tá»›i tấp ai là m việc nấy. . .
Bởi vì số ngÆ°á»i đã thÆ°a, há»c trò không phải len lá»i chen chá»i nhÆ° các kỳ trÆ°á»›c.
Cái loa của ngÆ°á»i lÃnh áo nẹp Ä‘Æ°Æ¡ng áºm á»e ở trên ghế tréo, phÃa sau đám đông bá»—ng có tiếng trống khẩu đổ hồi.
Những ngÆ°á»i đứng trong ngÆ¡ ngác há»i nhau và nhất tá» quay mặt ra ngoà i. Äám ngÆ°á»i lần lần rẽ sang hai bên nhÆ° hai Ä‘Ã n vịt. DÆ°á»›i bốn chiếc lá»ng xanh chóp bạc, lù lù tiến và o má»™t ông cụ già co ro trong tấm áo gấm tam thể. Vá»›i chòm râu Ä‘iểm bạc phất phÆ¡ bay ngoà i cái quai lụa bạch của chiếc nón lông, ngÆ°á»i ta có thể Ä‘oán ông ấy và o khoảng hÆ¡n sáu mÆ°Æ¡i tuổi. Và vá»›i lÅ© áo Ä‘á» nẹp xanh lếch thếch xách Ä‘iếu bÆ°ng tráp, cắp mã tấu, tay thÆ°á»›c Ä‘i theo đằng sau, ngÆ°á»i ta lại có thể biết ông đó là má»™t vị đại thần.
Äủng đỉnh cất đôi ống quần, nhiá»…u trắng lượt thượt trên hai chiếc già y kinh, vị đại thần khoan thai Ä‘i và o chá»— trÆ°á»›c cá»a trÆ°á»ng.
Chiếc đẳng gô gụ và chiếc ghế bà nh gô trắc lên nÆ°á»›c đã kê sẵn ở phÃa tay trái. Sau khi cùng quan phó chủ khảo chắp tay cúi đầu má»™t cách cung kÃnh, vị đại thần ấy chá»…m chệ ngồi và o ghế bà nh. Những ngÆ°á»i Ä‘i theo nghiêm trang đứng hầu ở phÃa sau lÆ°ng. Khu trá»i trên ghế khà cháºt, nó không đủ chá»— cho bốn chiếc lá»ng cùng giÆ°Æ¡ng. Hai chiếc được che và o thẳng đầu viên đại thần. Còn hai chiếc nữa, thì phải che nghiêng hai bên.
(Bị kiểm duyệt bỠhồi Pháp thuộc.)
NhÆ° đã quen lệ, ngÆ°á»i lÃnh xách Ä‘iếu, thông Ä‘iếu, đặt lên mặt đẳng, đặt và o nõ Ä‘iếu má»™t mồi thuốc là o, giữa khi bạn hắn mở cái lồng ấp, thổi hòn than hồng châm lá»a và o má»™t sợi dây ruá»™t gà .
Viên đại thần rung đùi vÃt chiếc xe trúc dà i vút nhÆ° chiếc cần câu, ngà i nhịp nhà ng đặt luôn mấy cái cho ngá»n lá»a ở trên nõ Ä‘iếu nhô lên thụt xuống, nhÆ° má»™t ngá»n đèn gặp gió, rồi má»›i hút má»™t hÆ¡i dà i.
Khói thuốc trong mÅ©i, trong miệng từ từ theo ngá»n gió bấc tan và o trong đám không trung giá lạnh, viên đại thần hùng dÅ©ng chỉ tay lên chiếc ghế tréo của ông phó chủ khảo và đưa ra má»™t dây những tiếng lÃu tÃu. Tức thì, hai chiếc lá»ng và ng ở trên cái biển phụng chỉ liá»n được nâng lên chót vót giữa trá»i.
Mấy ngÆ°á»i há»c trò nhà quê thì thầm há»i nhau:
- Ông gì mà oai thế nhỉ? Äó là ông tổng đốc của tỉnh Hà Ná»™i.
Tuy không dá»± và o công việc trong trÆ°á»ng, nhÆ°ng những công việc ngoà i trÆ°á»ng, Ä‘á»u do ngà i coi sóc, từ má»™t gánh nÆ°á»›c ăn của các quan trÆ°á»ng trở lên. Hai kỳ trÆ°á»›c vì lúc gặp rét, khi bị mÆ°a. ngà i không thể tá»›i.
Hôm nay được trá»i khô ráo, nên ngà i đến qua cá»a trÆ°á»ng để coi há»c trò và o trÆ°á»ng.
Và ngà i đã bắt được quả tang cái đôi lá»ng và ng che cho chiếc biển chỉ phụng chỉ là m việc má»™t cách trái phép. Bởi vì chiếc biển phụng chỉ nguyên là đồ của nhà vua ban cho, nó còn ở trên ông phó chủ khảo, và ông phó chủ khảo chỉ là ngÆ°á»i vâng theo mệnh lệnh của nó.
Hai chiếc lá»ng và ng riêng che cho nó, đáng lẽ phải cao hÆ¡n đôi lá»ng xanh che cho ông nà y má»›i là hợp phép.
NhÆ°ng hai tên lÃnh ngu si đã để hai chiếc lá»ng ấy thấp hÆ¡n mấy chiếc lá»ng xanh của ông phó chủ khảo Ä‘á»™ hÆ¡n má»™t thÆ°á»›c. Äấy là má»™t tá»™i có thể bảo là đại bất kÃnh. Vì thế, ngà i phải chiếu theo oai quyá»n cha ông chúa tể má»™t tỉnh mà ra lệnh cho hai ngÆ°á»i lÃnh kia nâng cao đôi lá»ng đó lên.
Quan tổng đốc chững chạc đứng dáºy từ biệt ông phó chủ khảo để theo bốn chiếc lá»ng xanh rẽ đám há»c trò Ä‘i ra.
Tiếng loa vẫn ấm óe thét ở bên cạnh ghế tréo.
Hết chừng gần hai trăm ngÆ°á»i thì đến tên Trần Äức ChÃnh.
Vá»›i má»™t tiếng dạ mạnh bạo, chà ng và ngÆ°á»i Ä‘eo lá»u chõng cho chà ng xăm xăm tiến đến khu đất của trÆ°á»ng.
Cái áo nỉ Ä‘á» nẹp xanh của thằng phòng đó nhÆ° đã báo cho ông phó chủ khảo biết ngÆ°á»i chủ hắn là má»™t con nhà quyá»n quý. Là vì chỉ có những nhà quyá»n quý má»›i được có thứ áo ấy, chỉ có con nhà quyá»n quý khi Ä‘i thi má»›i phải có ngÆ°á»i Ä‘eo lá»u chõng hầu. Hai sá»± dị thÆ°á»ng đã bắt ông phó chủ khảo đòi lại quyển thi của Trần Äức Chinh ở tay ngÆ°á»i lại phòng để coi qua mấy dòng cung khai tam đại, cho biết chà ng là con cái ông nà o. Sau khi bá»n lÃnh thể sát đã khám xét qua loa đồ đạc, ông phó chủ khảo liá»n trả quyển thi của chà ng cho ngÆ°á»i lại phòng để hắn trao lại cho chà ng. Rồi ra lệnh bá»n lÃnh thể sát bó buá»™c lá»u chõng nhÆ° cÅ© và đeo giúp chà ng và o khá»i cá»a trÆ°á»ng.
NgÆ°á»i lÃnh cầm loa lại tiếp tục gá»i các ngÆ°á»i khác.
Công việc và o trÆ°á»ng kỳ nà y chóng hÆ¡n các kỳ trÆ°á»›c nhiá»u lắm. Tên Äà o Vân Hạc tuy ở cuối bảng nhÆ°ng khi mặt trá»i lên khá»i ngá»n tre thì chà ng cÅ©ng đã được và o. Äức Chỉnh đóng lá»u đã xong, anh ta vÆ¡ vẩn ở gần cá»a trÆ°á»ng có ý chỠđón cái ngÆ°á»i là m thuê cho mình.
Theo chân hắn, Vân Hạc Ä‘i và o giữa vi, chà ng rất khen hắn khéo tìm được chá»— đóng lá»u đúng nhÆ° lá»i chà ng đã dặn lúc nãy, cái chá»— không vắng không đông và lại xa chiếc chòi của quan ngá»± sá».
(Bị kiểm duyệt bỠhồi Pháp thuộc. )
Äức Chinh tung tăng cởi bỠáo lá»u của Vân Hạc và hăm hở giúp đỡ Vân Hạc tất cả những việc cắm gá»ng lá»u, lợp mà i lá»u, kê chõng và o trong lòng lá»u.
Trống ra đầu bà i vừa thúc. Hai ngÆ°á»i liá»n cùng sắm sá»a giấy bút, há»™p má»±c Ä‘i ra nhà bảng.
Chà chà ! Coi thấy cái bảng mà sợ? Tá» trên đến dÆ°á»›i, từ đầu đến cuối, lỳ tịt những chữ là chữ. Bởi vì kỳ nà y là văn sách mục, ngÆ°á»i ta chỉ cốt tìm nhiá»u câu há»i ngoắt ngoéo trong các kinh, truyện, tá» sá», để coi sức nhá»› sách và khiếu là m văn của các há»c trò mà thôi. Äá»c qua má»™t lượt từ chữ "vấn" đến câu "thi vị trần chi, dÄ© quan quyết uẩn", Vân Hạc sẽ bảo Äức Chinh:
- Thôi! Cáºu cứ cầm há»™p má»±c cho tôi để tôi chép cho!
- Váºy thế tôi không phải chép hay sao?
Vân Hạc ôn tồn:
- Thì má»™t ngÆ°á»i chép, rồi vá» lá»u chúng ta cùng coi, không cần hai ngÆ°á»i cùng chép cho mất công!
Äức Chinh nghe ra, hắn liá»n vui lòng đứng là m cái giá nâng chiếc há»™p má»±c để cho Vân Hạc quệt bút lấy má»±c.
Mắt nhìn lên bảng, tay phải cầm bút, tay trái cầm má»™t táºp giấy kê và o sau vai Äức Chinh, Vân Hạc viết lia lịa má»™t hồi, vừa được má»™t tá» toà n là chữ thảo lòi tói. Chà ng Ä‘Æ°a tỠấy cho Äức Chinh cầm, để mình lại viết tá» khác Äức Chinh ngó qua liá»n nói má»™t cách hoảng hốt:
- Chết chá»a ông viết tháu quá thế nà y, tôi không thể nháºn ra chữ gì. Tá» sau trở Ä‘i, xin ông viết rõ rà ng hÆ¡n má»™t chút.
Vân Hạc có ý bá»±c mình, nhÆ°ng vẫn ngá»t ngà o:
- Äược! Cáºu không lo! Chữ gì không biết, lát nữa, tôi sẽ Ä‘á»c cho!
Rồi chà ng lại tiếp tục ngoáy luôn má»™t mạch. Gần đến ba tá» giấy lệnh gấp mÆ°á»i hai dòng má»›i hết cái đầu Ä‘á». Sau khi đã nhẩm lại lượt nữa xem có chá»— nà o thiếu sót hay không, Vân Hạc liá»n cùng Äức Chinh vá» lá»u.
Bấy giá» há»c trò trong vi, phần nhiá»u má»›i giáp được má»™t ná»a, có ngÆ°á»i má»›i chép được má»™t phần ba đầu bà i.
Vừa đi, Vân Hạc vừa băn khoăn trong bụng:
- Khổ quá? Cái thằng cha nà y lại không thuá»™c mặt chữ thảo. Má»™t quyển văn sách mà cứ phải viết ngang bằng số ngay cho nó tất cả, thì tốn bao nhiêu thì giá». Tháºt là mình đã vô cố Ä‘eo đá và o lÆ°ng.
Tá»›i lá»u, chà ng giở mấy tỠđầu bà i coi lại để nháºn những cái mẹo vặt bà hiểm của quan trÆ°á»ng đã há»i ở trong các câu. Cái bà i văn sách má»›i nặng là m sao! Tất cả văn cổ, văn kim có tá»›i ba mÆ°Æ¡i câu há»i đối nhau, ấy là không kể cái câu Ä‘á» cÆ°Æ¡ng và những câu há»i lá»ng ở cuối các Ä‘oạn. NhÆ°ng may quá, bấy nhiêu câu há»i, chà ng không bị quên câu nà o. Tức thì chà ng lấy giấy viết luôn má»™t Ä‘oạn mở đầu Ä‘á»™ non má»™t trang Ä‘Æ°a cho Äức Chinh và dặn:
- Cáºu viết hết ba dòng rưỡi, thì chừa lại đó để Ä‘i lấy dấu nháºt trung.
Äức Chinh ngÆ¡ ngác:
- Ông đưa cho tôi cái giấy đầu bà i để tôi chép và o quyển chứ!
Vân Hạc mỉm cÆ°á»i:
- TrÆ°á»ng qui đã định, riêng kỳ văn sách thì được miá»…n tả Ä‘á» mục, nghÄ©a là đầu quyển cứ việc viết bà i, chứ không phải chép đầu bà i...
Äức Chinh ra bá»™ sà nh sá»i:
- Có chứ? Tôi là m văn sách đã nhiá»u. NhÆ°ng tưởng chỉ có văn táºp thì má»›i miá»…n tả Ä‘á» mục. Té ra văn thi cÅ©ng được thế Æ°?
Rồi hắn hà hoáy giở quyển ra viết. Bấy giá» Vân Hạc má»›i nghÄ© đến bà i của mình. Má»™t lát, Äức Chinh trịnh trá»ng Ä‘Æ°a quyển của hắn sang lá»u Vân Hạc:
- NhỠông, coi giùm xem có chữ nà o thừa nét, thiếu nét hay không?
Thoạt nhìn ba chữ "đối sÄ© văn" ở đầu dòng thứ nhất, Vân Hạc cau mà y liệng quyển sang trả Äức Chinh:
- Quên mất? Tôi không dặn cáºu, chữ "sÄ©" cáºu viết đã há»ng mất rồi!
Äức chinh giáºt mình đánh thót:
- Sao thế hừ ông? Tôi tưởng chữ "sĩ", cái ngang dưới ngắn hơn cái ngang trên là phải.
Vân Hạc báºt cÆ°á»i:
- Phải rồi? Nếu cái ngang dÆ°á»›i không ngắn hÆ¡n cái ngang trên, thì nó sẽ là chữ "thổ", đâu phải là chữ "sÄ©" nữa? Có Ä‘iá»u chữ "sÄ©" ở đây, chỉ được viết nhá» bằng ná»a chữ khác và phải viết lệch vá» phÃa hữu dòng. Bởi vì chữ "sÄ©" ở đây, cÅ©ng nhÆ° chữ "thần" trong quyển thi đình, nó là tiếng mình tá»± xÆ°ng mình, có nghÄ©a là tôi. Sở dÄ© trong quyển thi đình, há»c trò phải xÆ°ng bằng "thần" là tại quyển đó viết cho vua xem. Còn quyển thi hÆ°Æ¡ng, thì chỉ để các quan trÆ°á»ng coi, Ãt khi phải đệ ngá»± lãm, cho nên há»c trò phải xÆ°ng là "sÄ©". Dù xÆ°ng là "sÄ©" hay xÆ°ng là "thần" cÅ©ng váºy, những chữ ấy Ä‘á»u phải viết bé nhÆ° chữ xong cÆ°á»›c. Nếu viết lá»›n ra, tức là phạm trÆ°á»ng quy đó!
Äức Chinh ngÆ¡ ngẩn:
- Váºy thì bao nhiá»u chữ "sÄ©" trong quyển nà y Ä‘á»u phải viết nhá» cả chứ?
Vân Hạc nghÄ© thầm: "Tháºt là cái tá»™i!....Có lẽ nó là tiá»n oan nghiệp chÆ°á»›ng, hiện và o để báo oán mình đây chăng". Rồi chà ng rẽ rà nh cắt nghÄ©a:
- Không. Các chữ "sÄ©" khác không chỉ và o mình, thì Ä‘á»u viết lá»›n nhÆ° thÆ°á»ng, chỉ chữ "sÄ©" nà o mình tá»± xÆ°ng mình má»›i phải viết nhá». Ná»™i quyển văn sách, có ba chữ "sÄ©" dùng vá» nghÄ©a ấy. Má»™t là chữ "sÄ©" trong câu "đối sÄ© văn" ở ngay đầu bà i. Hai là chữ "sÄ©" trong câu "sÄ© giả hạnh phùng thịnh thế, tòng sá»± văn trÆ°á»ng, quảng kiến nhÆ° tÆ°, vị tri thị phủ, nguyên chấp sá»± kỳ trạch dÄ© văn" ở Ä‘oạn cuối bà i. Ba là chữ "sÄ©" trong câu "sÄ© cẩn đôi" ở chót bà i. Mấy chữ "sÄ©" ấy Ä‘á»u có nghÄ©a là tôi cả. Câu thứ nhất là "ThÆ°a tôi nghe", câu thứ hai là "tôi nay may gặp thá»i thịnh, theo việc trÆ°á»ng văn, thấy đẹp nhÆ° váºy không biết có phải hay không, xin các quan lá»±a chá»n mà tâu lên cho", câu thứ ba là "tôi cẩn tháºn thÆ°a". Vì thế, chữ "sÄ©" đó má»›i phải viết bé.
Äức Chinh luống cuống:
- Bây giỠtôi trót viết lớn mất rồi, thì là m thế nà o?
- Thì phải Ä‘i cánh quyển váºy, chứ còn có cách gì nữa?
Äức Chinh láºt Ä‘áºt lấy giấy đóng quyển, Ä‘á» tên và viết mấy dòng cung khai tam đại, rồi hắn sẽ dặn Vân Hạc:
- NhỠông trông lá»u há»™ tôi, để tôi đến nhà Tháºp đạo!
Vân Hạc có ý hơi cáu:
- Äược! Cáºu cứ Ä‘i. Ai dỡ mất lá»u mà sợ?
Rồi chà ng hì hục quay và o nghĩ bà i của mình.
Lần nà y cẩn tháºn hÆ¡n mấy lần trÆ°á»›c, nghÄ© đến đâu, chà ng giáp ra giấy đến đấy, chứ không viết luôn và o quyển. Khi chà ng đã giáp được hÆ¡n hai tá», nghÄ©a là giải hết má»™t câu Ä‘á» cÆ°Æ¡ng và trả lá»i xong mấy câu há»i vá» Nghiêu, Thuần, Võ, Thang, đã cặm cụi viết xong mấy dòng đầu quyển, Äức Chinh cÅ©ng chÆ°a vá».
Trống nháºt trung vừa nổi ở nhà Tháºp đạo, mặt trá»i đã lên khá cao, chà ng không kịp đợi Äức Chinh, phải bá» lá»u đó mà đi lấy dấu.
Ngoà i rà o của nhà Tháºp đạo, há»c trò loáng thoáng có má»™t và i ngÆ°á»i. Äức Chinh vá»›i bá»™ mặt tái xanh vẫn rau ráu đứng đợi đó, vì ngÆ°á»i lại phòng chÆ°a trao trả quyển. Vân Hạc vừa trao quyển qua rà o cho má»™t ngÆ°á»i lÃnh áo nẹp, thì cáºu công tỠấy láºt Ä‘áºt đến bên cạnh chà ng, nhá» chà ng giục bá»n lÃnh kia lấy quyển cho mình.
Vân Hạc mỉm cÆ°á»i chế giá»…u:
- Cáºu còn không giục được há», nữa tôi...! Thôi không phải giục. Giục cÅ©ng không được. Cáºu cứ chịu khó đứng đấy, lát nữa, tá»± nhiên há» khắc Ä‘Æ°a ra.
Bên rà o vi giáp chợt có tiếng gá»i tháºt lá»›n:
- Thằng Hạc đã ra đấy à ?
Vân Hạc thoáng nghe tên mình, vá»™i ngẩng đầu lên. Bùi Äốc Cung Ä‘Æ°Æ¡ng đứng chống tay và o bức rà o bên kia vá»›i má»™t đáng Ä‘iệu tÆ°Æ¡i nhÆ° con rót và tiếp:
- Mà y Ä‘i lấy dấu nháºt trung hay Ä‘i cánh quyển?
Vân Hạc trả lá»i má»™t cách tá»± đắc:
- Từ ngà y Ä‘i thi đến giá», mà y thấy tao phải cánh quyển lần nà o?
Äốc Cung lại há»i:
- Äầu bà i kỳ nà y khá nặng đấy nhỉ? Mà y nhá»› cả hay có bị quên câu nà o?
Vân Hạc chÆ°a kịp trả lá»i, trên chòi bá»—ng có má»™t hồi trá» trẹ. Hai chà ng biết là quan ngá»± ra oai, ai nấy Ä‘á»u phải ngáºm miệng nÃn thÃt.
NgÆ°á»i lÃnh áo nẹp ở nhà Tháºp đạo chạy ra cạnh rà o vá»›i má»™t quyển thi trong tay:
- Ai là Trần Äức Chinh?
Äức Chinh luống cuống trả lá»i:
- Thưa tôi.
- Sao ông cánh quyển sá»›m thế? Từ giở đến tối phá»ng chừng phải "cánh" Ä‘á»™ mấy quyển nữa hỠông?
Vừa nói, ngÆ°á»i ấy chìa cái quyển lên đầu bức rà o và nhìn Äức Chinh bằng hai con mắt châm chá»c. Äức Chinh là m thinh không đáp, chà ng đón lấy quyển bỠống và vui vẻ vá»›i Vân Hạc:
- Ông hãy đứng đợi ở đây, tôi xin vỠtrước.
Vân Hạc lễ phép cúi đầu:
- Vâng! Cáºu cứ vá» trÆ°á»›c mà viết, để Ä‘i lấy dấu nháºt trung. NhÆ°ng cáºu nên viết cẩn tháºn má»™t chút, kẻo lại sai lầm, phải Ä‘i cánh quyển lần nữa thá»i mất thì giá» lắm đấy.
Vá»›i má»™t tiếng dạ sẽ sà ng và rất cung kÃnh, Äức Chinh cung cúc lủi ra. Há»c trò kéo đến lấy dấu nháºt trung má»—i phút má»—i dông. Vân Hạc chở má»™t lúc nữa má»›i nháºn được quyển của ngÆ°á»i lại phòng Ä‘Æ°a ra.
Chà ng vỠđến lá»u, Äức Chinh vẫn Ä‘Æ°Æ¡ng ngong ngóng ngồi đợi. Thấy chà ng, cáºu ta liá»n cất cái giá»ng giáºt giá»ng:
- Chữ "thiết" có bao nhiêu nét, ông nhỉ?
Vân Hạc bÆ°á»›c vá»™i và o lá»u và ngồi quay mặt trở ra, nhìn thẳng sang lá»u Äức Chinh:
- Cáºu há»i chữ "thiết" là gì?
- ThÆ°a ông, chữ "thiết là "trá»™m". Tôi má»›i viết đến câu "thiết vị", vì trong bản giáp, ông viết đá thảo, tôi không nháºn ra mấy nét, nên còn chỠđể há»i ông. . .
- Hai mÆ°Æ¡i hai nét tất cả. Nếu viết hai mÆ°Æ¡i mốt nét thì há»ng.
Äức Chinh ra bá»™ mừng rỡ:
- May quá, chút nữa thì tôi viết chữ "thiết" đơn.
Vân Hạc xua tay lia lịa:
- Ấy chết! Không được viết Ä‘Æ¡n, chữ gì cÅ©ng váºy. Nếu viết Ä‘Æ¡n sẽ bị đánh là bạch tá»±.
Rồi hai ngÆ°á»i cùng quay trở và o, ai nấy cúi xuống mặt quyển, cắm đầu mà viết. Äức Chinh vừa viết vừa nhẩm bản giáp và đếm từng nét, miệng hắn luôn luôn lầm rầm nhÆ° bá»n thầy bói nhẩm quẻ. Lâu lâu hắn viết được ná»a dòng thứ tÆ°, lại sẽ tuôn quyển sang lá»u Vân Hạc để chà ng coi há»™. Lần nà y, trong mấy dòng không bị sai lầm chá»— nà o. Vân Hạc sẽ sà ng liệng quyển trả hắn, để hắn Ä‘i lấy dấu nháºt trung và bảo hắn liệng tá» giấy giáp sang lá»u mình, để mình giáp thêm cho má»™t Ä‘oạn nữa.
Bây giá» há»c trò đã thÆ°a, cho nên công việc xin dấu nháºt trung đã nhẹ, không phải chỠđợi lâu quá nhÆ° mấy kỳ trÆ°á»›c. Vân Hạc giáp cho Äức Chinh vừa được hai trang và viết quyển mình được má»™t trang đầu và nữa trang dÆ°á»›i, đã thấy Äức Chinh trở vá» vá»›i má»™t vẻ mặt sung sÆ°á»›ng.
- Gần trÆ°a rồi đấy, cáºu phải viết mau tay má»™t chút kẻo bà i còn nhiá»u, đến chiá»u lại phải vá»™i và ng.
Vừa nói Vân Hạc vừa vò tá» giấy giáp tròn nhÆ° quả ổi và ném sang lá»u Äức Chinh.
Nhặt lấy "quả ổi giấy" ấy, Äức Chinh vuốt cho thẳng ra và lẩm bẩm Ä‘á»c hết từ đầu đến cuối. Rồi hắn là m bá»™ hay chữ và há»i Vân Hạc:
- á»’. Thế hai câu há»i vá» Hán Văn Äế và ÄÆ°á»ng Thái Tôn, ông chê đấy Æ°?
Vân Hạc biết là hắn há»i lấy mẽ, kỳ thá»±c chẳng hiểu gì cả, nhÆ°ng chà ng cÅ©ng cắt nghÄ©a tháºt thà :
- Phải! Phép là m văn sách, cần phải cãi lại đầu bà i, đầu bà i há»i ra giá»ng chê, thì mình phải khen, đầu bà i há»i ra giá»ng khen, thì mình phải chê. Ấy là nói vá» tiểu tiết. Còn vỠđại thể, thì vá»›i cổ nhân bao giá» cÅ©ng khen, mà vá»›i háºu nhân, bao giá» cÅ©ng chê. Vì váºy, các cụ đã có câu rằng:
"ÄÆ°á»ng, Ngu, Tam đại thì khen, "Hán, ÄÆ°á»ng trở xuống thì lèn cho Ä‘aÆ°'. Hán Văn Äế và ÄÆ°á»ng Thái Tôn Ä‘á»u là háºu nhân, tất nhiên phải lèn cho Ä‘au. Nếu không tức là trái mẹo".
Äức Chinh im lặng gục đầu xuống yên, vừa viết vừa dò từng chữ trong bản giấy giáp.
Gần trÆ°a, hắn viết, gần được ba tá», Vân Hạc lại quăng sang cho má»™t cục giấy nữa. CÅ©ng nhÆ° lần trÆ°á»›c, hắn giở tá» giấy Ä‘á»c Ä‘i Ä‘á»c lại mấy lần xem có chữ gì nghi ngá» hay không, rồi lại cặm cụi nắn nót từng nét, y nhÆ° những cáºu há»c trò má»›i táºp viết tô. Má»™t lúc sau, hắn bá»—ng lên giá»ng tá»± phụ:
- Tôi tưởng trong ruá»™t chữ "đăng" phải là chữ "Ä‘áºÆ°". Là m sao ở trên chữ "khẩu", ông viết, thiếu cái ngang con? Hay là ông lầm?
Vân Hạc Ä‘Æ°Æ¡ng để tâm trà và o má»™t Ä‘oạn văn ngoắt ngoéo thình lình bị câu há»i ấy Ä‘áºp và o bên tai, là m dây tÆ° tưởng tá»± nhiên ngừng lại, chà ng hÆ¡i bá»±c mình :
- Cáºu không coi bảng chữ húy ngÆ°á»i ta yết ở cá»a trÆ°á»ng từ kỳ đệ nhất hay sao?
Äức Chinh ngay tháºt trả lá»i:
- Có? Tôi có coi? Nhưng tôi không thấy nói đến chữ "đăng"?
- Thế thì có há»a lúc ấy mắt cáºu quáng nắng. Trong dòng 'kÃnh khuyết nhất bút" ở ngay đầu bảng, chẳng có chữ "đăng" là gì? Nguyên dạng chữ "đăng" vẫn là chữ "Ä‘áºÆ°' ở trong, vì nó thuá»™c hạng húy nhẹ của nhà vua, nên phải kÃnh khuyết nhất bút. NghÄ©a là cung kÃnh mà bá» sót Ä‘i má»™t nét. Nếu viết đủ cả cái ngang, tức là phạm húy. Cáºu nghe không?
Äức Chinh ra bá»™ lo sợ:
- Chết chá»a? Thế tôi trót viết cả cái ngang con mất rồi, thì là m thế nà o, xóa Ä‘i có được hay không?
- Không được. Những chữ húy Ä‘á»u là chữ tên nhà vua. Trá»ng húy chÃnh là tên vua, khỉnh húy thì là tên những bà vua, mẹ vua, hay là tiên tổ lâu Ä‘á»i của vua. Theo phép, bao nhiá»u chữ húy Ä‘á»u bị cấm Ä‘á»c, cấm viết, phải coi nhÆ° chữ bá» Ä‘i. Bởi thế, dù mình viết rồi lại xóa, cÅ©ng là có tá»™i. Vì rằng chÃnh mình đã viết chữ ấy kia mà ?
Äức Chinh lại cố há»i thêm câu nữa:
- Hay là xóa cho mù tịt Ä‘i váºy?
Vân Hạc phát gắt:
- Cà ng không được nữa. Bởi vì trÆ°á»ng quy đã bắt những chữ dáºp xóa, chỉ chấm ba cái và o mặt, để cho ngÆ°á»i ta có thể nháºn rõ nguyên hình của nó. Nếu xóa cho mù tịt Ä‘i, tức là "đồ bất thà nh tá»±" đấy.
Äức Chinh lại ngồi phắt dáºy:
- Thế thì tôi là m thế nà o bây gi� Nếu lại cánh quyển lần nữa, thì viết bao giỠcho xong, không khéo sẽ bị ngoại hà m!
Vân Hạc ra bộ thương hại:
- Váºy thì chữ "đăng" ấy ở tá» thứ mấy?
- Thưa ông ở tỠthứ ba.
- Thế thì sợ gì? Xé mẹ cái tỠgiấy ấy mà viết tỠkhác.
Äức Chinh hà há»ng nhÆ° mÆ¡ má»›i tỉnh:
- Ừ nhỉ! Cái tá» thứ ba không dÃnh đến dấu giáp phùng, xé Ä‘i là rảnh. Thế mà trong lúc bối rối, tôi không nghÄ© ra, sao mà ruá»™t gan u mê đến váºy?
Rồi hắn khom lÆ°ng là m việc nhÆ° thÆ°á»ng. Lâu lâu hắn ngẩng đầu lên và nói chõ sang lá»u Vân Hạc:
- Câu nà y sao ông lại viết chữ "dụng"?
Vân Hạc có ý ngạc nhiên:
- Câu nà o hứ cáºu?
Äức Chinh ra bá»™ khiêm tốn:
- Cái câu "Dục Nghiêu Thuẫn kỳ quân dân, Y Quẩn thánh chỉ dụng giã" ấy mà . Tôi nhá»› ở sách Mạnh, Từ, thà y Mạnh bảo ông Y Doãn là "thánh chi nháºm", không phải là "thánh chi dụng".
Vân Hạc tức quá không nhịn được, chà ng cáu:
- Té ra trong lúc Ä‘i há»c cáºu không thèm biết chữ húy. Rồi khi tá»›i trÆ°á»ng, cáºu lại không buồn ngó đến cái bảng chữ húy. Thế mà cáºu cÅ©ng cắp quyển, Ä‘i thi, tôi khen cho cáºu là gan.
Ngừng lại má»™t lát, Vân Hạc vừa giở đá lá»a đánh lá»a hút thuốc vừa tiếp:
- Bởi vì chữ "nháºm" là chữ trá»ng húy, cho nên kiêng không được dùng, phải lấy chữ "dụng" thay và o. Không phải là tôi quên sách mà viết báºy cho cáºu.
Äức Chinh có ý hÆ¡i thẹn, liá»n nói gỡ thẹn:
- Quái lạ? Tôi có coi ở bảng chữ húy, nhÆ°ng tôi chỉ thấy chữ miên, chữ hồng, chữ Æ°ng, chữ huê, chữ hao... tất cả chừng bốn, năm chục chữ, không thấy chữ nháºm ở đâu!
Vân Hạc Ä‘Æ°Æ¡ng tức, nghe câu ấy chà ng lại báºt cÆ°á»i, suýt nữa bị sặc hÆ¡i thuốc, liá»n nói bằng giá»ng chế nhạo:
- Phải! Trong bảng, không có chữ "nháºm" tháºt đấy Chẳng những má»™t mình chữ "nháºm", tất cả những chữ trá»ng húy nhÆ° chữ chủng, chữ ánh, chữ đởm, chữ thì, . . . Ä‘á»u không có cả . . .
Äức Chinh không hiểu là câu giá»…u cợt vá»™i và ng ngắt lá»i:
- Váºy thì ông biết chữ "nháºm" là chữ trá»ng húy?
Vân Hạc thở hết khói thuốc và tiếp:
- Thế cáºu coi ở trong bảng, có thấy dÆ°á»›i dòng "trá»ng húy dÄ© hạ" có câu "nhất tá»± tả tòng nhân, hữu tòng nhâm" không?
- Có. Tôi có thấ.' Và còn có nhiá»u chữ "nhất tá»±" khác nhÆ° là "nhất tá»± tả tòng nháºt, hữu tòng Æ°Æ¡ng", "nhất tá»± tả tòng hòa, hữu tòng trá»ng" nữa.
- á»’? Thế, bên tá chữ "nhân" bên hữu chữ 'nhâm" hợp là i chẳng là chữ "nháºm" thì gì? Vừa rồi tôi đã nói rằng: những chữ phạm húy Ä‘á»u bị cấm không được viết, cấm không được Ä‘á»c. Äó là lệnh của triá»u đình, ai cÅ©ng phải theo, từ quan chà dân, trừ ra những ngÆ°á»i là m giặc. Và không phải chỉ cấm ở trong quyển thi mà thôi, bất kỳ chá»— nà o, từ cuốn sổ mãi hiện đến các sách vở Ä‘á»u phải kiêng hết.
Cái bảng treo ở cá»a trÆ°á»ng hôm ná» tuy là bảng yết chữ húy, nhÆ°ng nếu viết hẳn các chữ húy ra thì ra quan trÆ°á»ng đã phạm húy rồi. Vì thế, những chữ khinh húy, ngÆ°á»i ta má»›i viết thiếu Ä‘i má»™t nét, và những chữ trá»ng húy thì há» tách ra từng mảnh. Coi đến chá»— đó, mình phải hiểu ngầm trong bụng. Thà dụ thấy viết bên tả chữ nháºt, bên hữu chữ Æ°Æ¡ng, thì biết nó là chữ ánh, thấy viết bên tả chữ hòa bên hữu chữ trá»ng, thì biết là chữ chủng. Má»™t sá»± dá»… dà ng nhÆ° thế, mà sao cáºu cÅ©ng không hiểu? Thôi từ giỠđến tối, cáºu cứ coi và o bản giáp, há»… thấy tôi viết thế nà o, thì chép cho đúng thế ấy. Äừng há»i nữa, là m mất thì giá» của tôi. TrÆ°a rồi, bà i còn nhiá»u lắm, tôi viết không kịp thì nguy cả đấy.
Äức Chinh bấy giá» má»›i biết xấu hổ, hắn bèn vâng dạ và i câu cho qua, rồi lại quay đầu và o viết.
Mặt trá»i đã xế. CÆ¡n gió bấc lúc nãy đã tạnh, bây giá» lại nổi à o à o. Khà trá»i môi lúc má»—i thêm giá ngắt.
Äức Chinh chép hết mấy tá» giấy giáp. Vân Hạc vẫn chÆ°a viết tiếp cho hắn. Äã hai, ba lần, hắn toan thúc giục, vì sợ Vân Hạc gắt gởi, nên lại rụt rè không dám. Chá» má»™t hồi nữa, không thấy Vân Hạc đả Ä‘á»™ng gì đến, hắn bèn đánh bạo gá»i há»i:
- Ông Äà o! thÆ°a ông, những tá» giấy trÆ°á»›c, tôi đã viết xong rồi ạ!
Vân Hạc Ä‘Æ°Æ¡ng mải tìm mấy chữ xúc vá» TrÆ°Æ¡ng Tá» Phòng để đối vá»›i câu trả lá»i vá» Gia Cát Lượng mà chà ng đã nghÄ© được rồi, nghe tiếng Äức Chinh đòi bà i chà ng liá»n gạt Ä‘i:
- Cáºu hãy thong thả lát nữa. Äể tôi còn nghÄ©.
Äức Chinh khẽ vâng má»™t tiếng. rồi hắn lấy thịt kho, ruốc bông để ăn kèm vá»›i bánh giò, cÆ¡m nắm.
Nhai cháºp nhai chuá»™i má»™t hồi, trong bụng đã thấy lÆ°ng lá»ng, Äức Chinh dốc ngược quả bầu nÆ°á»›c chè và o miệng; nốc má»™t thôi dà i, và giở gá»i thuốc lá cuá»™n sẵn, lấy ra má»™t Ä‘iếu,.. rồi hắn hì hục ..đánh lứa vừa châm vừa hút phì phèo'. .
Äiếu thuốc đã cháy hết già mồt ná»a, bà i của Vân Hạc vẫn chÆ°a Ä‘Æ°a sang. Ruá»™t gan hắn bấy giá» hình nhÆ° đã nóng hôi hổi. Rình mãi được lúc ngÆ°á»i lÃnh trên chòi canh ngoảnh mặt sang phÃa bên kia, hắn liá»n chạy tá»t sang lá»u Vân Hạc.
Má»™t cái giáºt mình đánh thót là m cho Vân Hạc ngồi phắt trở dáºy:
- Chết ná»—i? Ai bảo cáºu sang đây là m gì? LÃnh nó trông thấy thì chết bá» mẹ cả đôi bây giá»!
Äức Chinh dó dáy sá» và nh dây lÆ°ng lấy hai nén bạc đặt lên mặt yên của' Vân Hạc và núc hai tay là m má»™t.
- ThÆ°a ông, hôm qua tôi đã Ä‘Æ°a trÆ°á»›c ông Cung hai nén còn hai nén nữa nay xin ná»™p nốt. Váºy ông viết nốt bà i cho.
Thì ra hắn tưởng vì hắn cháºm tiá»n, cho nên Vân Hạc phải hãm bà i lại. Thấy cái bá»™ khúm núm của hắn. Vân Hạc lại cà ng thÆ°Æ¡ng hại và cà ng ná»±c cÆ°á»i. Bản giấy giáp dở đã được gần má»™t tá» rưỡi, chà ng viết nốt hÆ¡n má»™t dòng nữa cho xong, rồi trao cho hắn và há»i:
- Cáºu có thuá»™c phép Ä‘Ã i ở Ä‘oạn văn kim hay không .
- Thưa ông, tôi có nghe qua, nhưng không nhớ kỹ xin ông chỉ bảo thêm cho.
Vân Hạc liá»n giở tá» giấy luồn phóng kẻ ô ở trong quyển mình, chà ng chỉ tay và o mấy dãy ô đầu quyển và dùng cái giá»ng thầy đồ giảng cho há»c trò:
- Cáºu trông và o đây! Trong ba hà ng ở đầu dòng nà y. hà ng trên cùng tá»™t gá»i là hà ng du cách, dÆ°á»›i hà ng du cách gá»i là hà ng thứ nhất, dÆ°á»›i hà ng thứ nhất gá»i là hà ng thứ hai, dÆ°á»›i hà ng thứ hai thì tức là hà ng thứ ba. Trong Ä‘oạn văn kim, gặp chữ thiên địa, giao miếu thì viết lên hà ng du cách, gặp chữ hoà ng đế. hoà ng thượng hay là thánh thượng, long nhan... nghÄ©a là những chữ chỉ và o bản thân nhà vua thì phải viết lên hà ng thứ nhất. Nếu gặp những chữ chỉ vỠđức tÃnh hay công việc của nhà vua thì phải viết và o hà ng thứ hai. Còn những chữ thuá»™c vá» văn bà i thì viết từ hà ng thứ ba trở xuống. Cáºu nhá»› lấy nhé.
Äức Chinh ra bá»™ ngÆ¡ ngác:
- Tôi chÆ°a nghe ra. Thế nà o là chữ thuá»™c vỠđức tÃnh và công việc của nhà vua, ông nói lại cho!
Vân Hạc kéo tá» giấy giáp trong tay Äức Chinh và trải xuống chõng. rồi chỉ tay và o má»™t dòng ở Ä‘oạn văn kim:
- Cáºu hãy cắt nghÄ©a cho tôi Ä‘oạn nà y!
Dực Chinh nhìn qua một lượt rồi rụt rè:
- Tôi không hiểu lắm. ông giảng giùm cho.
Vân Hạc liá»n Ä‘á»c:
- "Phụng kim ngã hoà ng thượng, thông minh tác tắc khải để vi cÆ°á»ng, dÄ© kiá»n kiện di tÆ°, phủ thái hanh chi váºn ".
- Mấy câu đó, cÅ©ng nhÆ° câu có nghÄ©a "sÄ©" phải viết nhá» mà tôi đã nói vá»›i cáºu sáng ngà y, Ä‘á»u là câu sáo trong văn sách kim bất kỳ bà i nà o cÅ©ng có. NghÄ©a Ä‘en của nó thế nà y nà y: "Vâng nay, đức hoà ng thượng ta sáng suốt là m phép, vui dá»… là m gÆ°Æ¡ng lấy tÆ° chất cÆ°á»ng kiện của quẻ Kiá»n, vá»— cái váºn hanh thông của quẻ Thái..." có phải thế không? Thế thì những chữ thông minh là sáng suốt, khải Ä‘á» là vui dá»…, Kiá»n kiện là quẻ Kiá»n mạnh, Ä‘á»u nói vỠđức tÃnh của đức hoà ng thượng, mà chữ dÄ© là lấy, chữ phủ là vá»— thì nói vá» công việc của ngà i, chứ gì? Váºy những chữ nà y Ä‘á»u phải Ä‘Ã i lên hà ng thứ hai. Còn hai chữ hoà ng thượng thì phải Ä‘Ã i lên hà ng thứ nhất. Các Ä‘oạn dÆ°á»›i nà y, cáºu cứ theo đó mà suy ra. Không đáng Ä‘Ã i mà đà i, đáng Ä‘Ã i mà đà i không hợp cách chỉ bị đánh há»ng mà thôi, nếu đáng Ä‘Ã i mà không Ä‘Ã i, thì còn phải tá»™i nữa đấy!
Äức Chinh gấp tá» giấy giáp bá» túi rồi trịnh trá»ng mó tay và o hai nén bạc ở mặt chõng và ngẩng lên nhìn Vân Hạc:
- ThÆ°a ông, gá»i là thêm má»™t chẩu chay, xin ông nháºn cho.
Vân Hạc mỉm cÆ°á»i cảm Æ¡n và giục Äức Chinh phải vá» lá»u mà viết cho mau. kẻo nữa cháºm quá. Sau khi Äức Chinh rả khá»i, Vân Hạc cầm hai nén bạc giắt và o dải lÆ°ng và bụng bảo dạ: "Trông mặt ra phết công tá». ai ngá» nó lại dốt đến thế. ấy váºy mà chÆ°a biết chừng. Nếu nó tốt phúc mà không được và o phúc hạch, có khi sẽ Ä‘á»— tú tà i cÅ©ng nên. Việc Ä‘á»i tháºt không thể nà o mà đoán trÆ°á»›c được..." Rồi chà ng lại giở quyển mình ra viết.
Bây giá» công việc đã nhẹ. Bao nhiêu câu há»i vá» thánh hiá»n. vua chúa nÆ°á»›c Tầu, chà ng đã trả lá»i xong xuôi cả rồi. Lúc nà y chỉ còn phải viết mấy câu văn kim nữa thôi. Cái lệ văn sách, văn kim tuy là thứ văn há»i vá» công việc hiện thá»i của nÆ°á»›c mình, nhÆ°ng thá»±c ra nó chỉ là đoạn văn sáo. Cái sáo ấy chà ng đã phải táºp từ khi còn để hồng mao. bụng chà ng đã thuá»™c nhÆ° cháo chan cả rồi. Bây giá» chỉ phải theo giá»ng câu há»i mà sá»a đổi Ä‘i và i chữ, không phải khó nhá»c chi hết. Coi lại đầu Ä‘á» và soát bà i văn của mình, chà ng thấy từ đầu đến cuối, Ä‘oạn nà o cÅ©ng rất Ä‘anh thép, nhất là không bị quên sách chá»— nà o. Äắc ý. chà ng ung dung giở chiếc Ä‘iếu cà y đánh lá»a hút thuốc rồi má»›i viết nốt.
Mặt trá»i đã lui xuống dÆ°á»›i bức rà o. Trên chòi canh. trống thu quyển đã thúc rá»™n rịp. Vân Hạc vừa kiểm những chữ xóa sót móc chữa vừa gá»i vá»›i sang lá»u Äức Chinh:
- Thế nà o? Cáºu viết đã gần xong chÆ°a?
Äức Chinh vui vẻ trả lá»i:
- Tôi chỉ còn độ ba dòng nữa. Ông cũng sắp xong rồi chứ?
- Phải! Tôi còn viết nốt mấy chữ đồ, di, câu, cải nữa là xong.
- Váºy thì ông hãy đợi tôi má»™t lát rồi ta cùng ra.
Hai ngÆ°á»i lại cùng im lặng.
Trống thu quyển mỗi lúc mỗi mau. Tiếng voi ngựa đi tuần ở ngoà i bỠrà o 'lại cà ng rộn rịp hơn trước.
Trá»i đã nhá nhem sắp tối. Äám há»c trò phÃa nhà Tháºp đạo loáng thoáng có ngÆ°á»i dỡ lá»u. Vân Hạc Ä‘Æ°Æ¡ng thu xếp giấy bút há»™p má»±c bá» và o trong yên. Chợt thấy Äức Chinh vô tay và o trán má»™t cái đánh bạch:
- Thôi chết bỠbố tôi rồi!
Vân Hạc giáºt mình liá»n há»i:
- Cái gì thế cáºu?
Thì ra vì trong lúc ruá»™t gan bối rối: các Ä‘oạn "sÄ© giã hạnh phùng thịnh - thế tòng sÄ© văn trÆ°á»ng, quản kiến nhu tÆ° vị tri thị phủ' hắn đã viết thừa bốn chữ "tòng sá»± văn trÆ°á»ng" và thiếu bốn chữ "quản kiến nhÆ° tÆ°." Sau khi đã nói qua sá»± lầm lỡ ấy cho Vân Hạc nghe, Äức Chinh lại há»i:
- Xóa bốn chữ nỠviết bốn chữ kia và o cạnh có được không?
Vân Hạc ngá»t ngà o trả lá»i:
- Thôi Ä‘Ã nh bá» tỠấy Ä‘i viết tá» khác Váºy. Chữ xoá và chữa nhiá»u quá nhÆ° thế bị mắc tá»™i "thiệp tÃch" kia đấy. Bởi vì ngÆ°á»i ta ngỡ mình cố là m nhÆ° váºy. để đánh dấu cái quyển của mình, chứ có ai cho là mình lầm lỡ.
Rồi chà ng chạy tá»t sang lá»u Äức Chinh:
- Äâu cáºu viết lầm ở chá»— nà o. ÄÆ°a đây tôi xem.
Vừa nói, Vân Hạc vừa nghển đầu ngó và o quyển của Äức Chinh. May quá, cái tá» bị há»ng ở ngay trên đầu trang. Äến đó, Äức Chinh má»›i viết có chừng hÆ¡n bốn dòng chữ mà thôi. Chà ng giục hắn xé tỠấy, rồi chà ng cầm luôn mảnh giấy giáp và sẽ an ủi:
- Äể tôi Ä‘á»c cho cáºu viết. Äừng vá»™i. Trống thu quyển má»›i hết má»™t hồi. Còn sá»›m chán. Nếu tối thì ta thắp nến! Hãy còn hai hồi trống nữa kia mà sợ gì?
Äức Chinh khi ấy má»›i khá»i hồi há»™p trống ngá»±c. Hắn liá»n cẩn tháºn theo miệng Vân Hạc mà viết.
Ngoà i trá»i tối dần dần, rồi tối hẳn. Vân Hạc bảo Äức Chinh hăy lấy đá lá»a đánh lá»a châm nến. Và chà ng vừa cầm nến soi cho Äức Chinh vừa theo bản giáp Ä‘á»c cho hắn viết. Chà ng cÅ©ng sợ hắn rối ruá»™t lại viết lầm nữa, nên chà ng cứ phải chăm chú nhìn và o quyển hắn, chá» hắn viết xong chữ nà y chà ng má»›i Ä‘á»c tiếp chữ kia. Má»—i khi Ä‘á»c đến chữ gì có nhiá»u đồng âm thì chà ng lại nói luôn câ nghÄ©a của chữ ấy cho hắn khá»i lẫn.
Hồi trống thứ hai dồn đạp thúc mau. Äức Chinh viết đến chữ "dÄ©" trong câu "nguyện tráºp sá»± kỳ trạch dÄ© văn" và toan Ä‘Æ°a bút viết nữa. Vân Hạc vá»™i và ng nắm lấy tay hắn và nói bằng giá»ng hoảng hốt:
- Ấy chết chữ "văn" nà y phải đà i lên đệ nhị cách kia đấy!
Äức Chinh sá»ng sốt:
- Ồ lạ thế! Sao chữ "văn" trong câu "đối sỹ văn" ở đầu quyển lại không phải đà i? Nó cũng là "nghe" chứ gì?
Vân Hạc thẽ thá»t:
- Phải. Hai chữ "văn" cùng là nghe cả. NhÆ°ng chữ "văn" trên nghÄ©a là mình nghe. nên không phải Ä‘Ã i. Còn chữ "văn" nà y thì là vua nghe, nếu không Ä‘Ã i, ấy là bất kÃnh. NgÆ°á»i ta Ä‘áºp và o đầu ấy.
Äức Chinh lè lưỡi:
- Sao mà rắc rối quá váºy.
Sau khi đă nắn nót viết má»™t chữ "văn" bông bêng lên hà ng thứ hai, hắn láºt các tá» trong quyển, đếm hết những chữ xóa, sót, móc, chữa, để viết và o dÆ°á»›i chữ "cá»™ng quyển ná»™i" Hết tá»™i.
Äức Chinh hì hục dỡ lá»u buá»™c chõng và đeo lên vai. Vân Hạc thì bá» cả chõng lẫn lá»u. chà ng chỉ đèo ra có má»™t cái yên và má»™t cái ống Ä‘á»±ng quyển.
Ra nhà Tháºp đạo ná»™p quyển xong rồi. Vân Hạc vừa Ä‘i vừa hú vÃa! Vì đã vô cố mà rÆ°á»›c lấy nợ và o mình.
|
15-10-2008, 10:14 AM
|
|
Thượng Thiên Hạ Äịa Duy Ngã Äá»™c Tôn
|
|
Tham gia: May 2008
Äến từ: Việt Nam
Bà i gởi: 3,304
Thá»i gian online: 3 tuần 5 ngà y 16 giá»
Thanks: 932
Thanked 2,152 Times in 223 Posts
|
|
ChÆ°Æ¡ng 13
Äêm qua vá»›i Vân Hạc, Äốc Cung lại là má»™t cuá»™c phục thù của hai con mắt. Bởi vì sau bữa cặm cụi từ sáng đến tối mịt ngắm vuốt từ cái nét móc trở Ä‘i để viết cho rồi má»™t bà i văn sách chừng bảy, tám tá», hai chà ng chỉ cho đôi mắt yên nghỉ má»™t đêm. Äến trÆ°a hôm sau, khi mà Äoà n Bằng, Tiêm Hồng bÆ°á»›c ra khá»i cá»a để cùng vá» quê báo tin cho dì ghẻ và ông anh cả biết sá»± may mắn của mình trong kỳ đệ tam thì Vân Hạc liá»n bị Äốc Cung nhắc tá»›i số bốn nén bạc của Trần Äức Chinh và bắt phải lên hà ng Lá» láºp tức.
Ở lầu hồng không khác gì ở nhà trá», danh giá của ngÆ°á»i há»c trò đã và o tam trÆ°á»ng lại tôn gấp mấy cái khi má»›i và o nhất trÆ°á»ng. Vả lại đối vá»›i hai chà ng Ä‘Ã o Phượng, Ä‘Ã o Cúc vẫn là hoa xÆ°a, ong cÅ©, cái cuá»™c gặp gỡ sau hai mÆ°Æ¡i ngà y cách biệt tá»± nhiên phải Ä‘Ã m thắm hÆ¡n lúc bắt đầu biết nhau.
Trong lúc bÆ°á»›c chân ra Ä‘i, Vân Hạc đã hẹn Äốc Cung chỉ nghe má»™t và i khổ trống rồi vá». Không ngá» trÆ°á»›c vẻ yêu kiá»u nÅ©ng nịu của đôi hoa khôi. hai chà ng Ä‘á»u không đủ bóng vÃa để chống lại vá»›i sức cám dá»—. Thế rồi cuá»™c truy hoan kéo dà i đến bảy đêm ngà y.
Ngông nhất là đêm hai ba tháng mÆ°á»i.
Và o khoảng cháºp tối má»™t lúc trá»i tuy lạnh nhÆ°ng rất sáng sủa. vầng trăng hạ huyá»n từ từ ở phÃa chân trá»i tiến lên và nhòm thẳng và o khe cá»a sổ phÃa đông. Nhân má»™t câu cao hứng nói đùa của Vân Hạc, Äốc Cung liá»n bắt Ä‘Ã o Phượng, Ä‘Ã o Cúc cùng mấy ả nữa và má»™t anh kép mang cả Ä‘Ã n, trống, sênh, phách lên phÃa bá» sông. Thêm và o đó lại có mấy ngÆ°á»i há»c trò cụ bảng Tiên Kiá»u bị kéo Ä‘i nữa. Cả bá»n đến thẳng bến đò. Sau khi thuê được hai chiếc thuyá»n lá»›n, mặc cả phải chở suốt đêm, Vân Hạc, Äốc Cung liá»n bảo chân sà o và o phố mua rượu và các đồ nhắm Ä‘em câu xuống thuyá»n.
Rồi sai nhổ neo cho thuyá»n xuôi mãi xuống phÃa Äồn Thủy. Sông cạn, sóng êm, đôi thuyá»n kèm nhau lá» Ä‘á» trôi dÆ°á»›i ánh trăng. Ngồi trên mạn thuyá»n ngó xuống đáy nÆ°á»›c có thể trông thấy mình Ä‘Æ°Æ¡ng lÆ¡ lá»ng trong má»™t biển và ng. Äà n bắt đầu dạo phách bắt đầu Ä‘iểm. Tiếng hát bắt đầu thánh thót. Cuá»™c rượu dần dần Ä‘i từ chá»— êm Ä‘á»m đến chá»— nồng nà n. Giữa những tiếng cÆ°á»i nói huyên thiên. Äốc Cung tá»± nhiên gáºt gù và ngâm:
"Má»™c lan chi tiếp sa Ä‘Æ°á»ng châu.
"Ngá»c tiêu, kim quản tá»a lưỡng đầu,
"Mỹ tá»u tôn trung trà thiên há»™c,
"Tái kỹ tùy ba nhiệm khứ lưu. . . "
Rồi chà ng rung đùi:
- Cái cuá»™c đêm nay của chúng mình, tháºt đúng vá»›i bốn câu đó. Thế má»›i biết Lý Bạch là tay chÆ¡i sà nh.
Và chà ng nhìn và o Vân Hạc:
- Mà y vẫn tá»± phụ giá»i nôm, hãy thá» dịch mấy câu ấy ra Ä‘iệu lục bát xem sao.
Vân Hạc ngẫm nghÄ© má»™t lát rồi Ä‘á»c:
"Trèo Ä‘Æ°á»ng Ä‘Æ°a chiếc thuyá»n nan,
"Quản và ng, tiêu ngá»c thổi ran đôi đầu,
"Rượu ngon để sẵn nghìn bầu,
"Chở đà o, theo sóng, mặc dầu ngược xuôi..."
Cả bá»n Ä‘á»u tấm tắc khen hay, riêng có Äốc Cung chê rằng chữ "Ä‘Ã o" không "ổn". NhÆ°ng không tìm được chữ gì khác thay và o, chà ng muốn đổi hai câu đó nhÆ° váºy.
"Äà o mấy ả, rượu nghìn bầu,
"Chở theo con sóng mặc dầu ngược xuôi".
Má»i ngÆ°á»i cân Ä‘i, nhắc lại hồi lâu, ai nấy Ä‘á»u bảo câu của Äốc Cung tuy không đúng nghÄ©a, nhÆ°ng còn thoát hÆ¡n của Vân Hạc. Rồi há» bà n nhau dùng bốn câu ấy là m bốn cầu mưỡu và bắt Vân Hạc, Äốc Cung là m tiếp má»™t bà i hát nói tức cảnh đêm ấy, Vân Hạc mở đầu:
"Thủy thiên nhất sắc,
"Giữa vừng không vằng vặc mảnh trăng treo.
"Äôi thuyá»n con đủng đỉnh Ä‘ua chèo,
"Äá»™i mặt sóng, tiếng Ä‘Ã n theo tiếng phách.
Äốc Cung tiếp theo:
"Giục hiệu Tô công ca XÃch BÃch,
"Cánh liên Bạch phó oán Tầm Dương.
"Thú yên hoa âu cũng nợ văn chương,
"Dưới bóng nguyệt, chén và ng chi để cạn?
Äến lượt Vân Hạc:
"Cơn đắc ý hãy chơi cho chán,
"Kiếp trần ai, ba vạn có là bao
"Nghìn xÆ°a hiá»n thánh đâu nà o?"
Hai chà ng Ä‘á»c cho Ä‘Ã o Phượng, Ä‘Ã o Cúc cùng nhẩm, và bảo hai ả cắt lượt mà hát. Äêm cà ng khuya, cuá»™c rượu cà ng lÆ¡i lả. Tiếng hát khi chìm, khi bổng, theo vá»›i dịp khoan nhặt của phách và đà n, cà ng giúp thêm cho hứng rượu.
Trên phố lúc ấy không còn hơi một tiếng động.
Mặt sông cá»±c kỳ tịch mịch. Mấy Ä‘oà n thuyá»n bè, giống nhÆ° những Ä‘Ã n vịt ngủ hết, hết thảy im lặng rúc đầu và o bá». Vân Hạc tình cá» ngồi trong mui thuyá»n ngó ra, chà ng tưởng nhÆ° khắp cả vÅ© trụ, chỉ có bá»n mình và vầng trăng khuya còn thức. Má»™t lát sau, Ä‘Ã o Phượng Ä‘á»c hết bà i phú XÃch bÃch, tiếp đến bà i hát Tỳ bà , Äốc Cung ra bá»™ thÃch ý và khen:
- Ngồi trên mặt nÆ°á»›c mà hát hai bà i hát ấy má»›i là hợp cảnh. Không hiểu từ xÆ°a đến giá», đã ai thưởng thức cái thú ấy chÆ°a?
Vân Hạc đón lá»i:
- Không phải bây giá» chúng mình hưởng cấi thú ấy là lần đầu tiên. Ngà y xÆ°a các cụ đã hưởng chán rồi. Và vì thủa xÆ°a, cô Ä‘Ã o không có nhà riêng, các cụ muốn nghe hát mà không tiện Ä‘em vá» nhà mình, cho nên phần nhiá»u phải hát dÆ°á»›i thuyá»n. Bởi vì ngồi ở thuyá»n dÆ°á»›i bóng trăng, thấy nó hợp vá»›i cảnh tượng trong Tỳ bà hà nh của Bạch CÆ° Dị và XÃch bÃch phú của Tô Äông Pha, cho nên các cụ má»›i diá»…n cả hai bà i ấy ra Ä‘iệu hát tả, để bắt ả Ä‘Ã o ngâm Ä‘á»c. Vá» sau những phÆ°á»ng tục tá», Ä‘ua đòi các cụ, thi nhau Ä‘em những bà i ấy mà hát ở nhà cô Ä‘Ã o, ấy là vì há» không hiểu cả hay của nó. Các anh thá» nghÄ© mà xem, ngồi trên mặt phản mà nghe những câu:
"Say cũng luống, ngại khi chia rẽ,
Nước mông mênh dầm vẻ trăng trong,
Hay là :
"Thuyá»n mấy lá, đông tây lặng ngắt,
"Một bóng trăng trong vắt lòng sông,"
thì phá»ng còn có nghÄ©a lý gì nữa?
Trá»i gần sáng. Trăng cà ng lên cao. ánh trăng tá»a xuống lòng sông sáng nhÆ° ban ngà y. Hứng rượu má»—i lúc môi thêm hăng hái. NgÆ°á»i ná» dốc mãi rượu và o chén ngÆ°á»i kia. Dần dần, cả đám Ä‘á»u say dà dị, ai nấy gục đầu xuống cạnh chiếu rượu mà ngáy.
Sáng mai Vân Hạc dáºy trÆ°á»›c, trông thấy mấy ngÆ°á»i ngổn ngang nằm quanh má»™t đám chén bát lổng chổng, má»›i biết đêm qua uống rượu nhiá»u quá. Ngó ra ngoà i sông, cảnh tượng Ä‘á»u lạ hết thảy. NgÆ¡ ngác nhìn mãi đám khói sÆ°Æ¡ng mù mịt, chà ng má»›i nháºn ra cái chá»— thuyá»n Ä‘áºu là ở dÆ°á»›i bãi Bát Trà ng.
Các chân sà o và các ả Ä‘Ã o, hãy còn ngủ lăn, ngủ lóc, chà ng phải đánh thức lái thuyá»n, giục hắn gá»i mấy ngÆ°á»i kia chèo thuyá»n lên bến.
Tá»›i nÆ¡i, mặt trá»i đã lên cao, Vân Hạc toan vá» nhà trá». NhÆ°ng vì Ä‘Ã o Phượng, Ä‘Ã o Cúc có ý chèo kéo, lại thêm có bá»n Äốc Cung hết sức bầu và o, chà ng lại xuống thẳng Hà ng Lá». Thế rồi, cái hà o hứng của tuổi thiếu niên lÆ°u chà ng và bá»n Äốc Cung ở đó. Äể lấy đêm là m ngà y, lấy ngà y là m đêm. Nếu không sợ Äoà n Bằng, Tiêm Hồng ở quê sắp ra có lẽ hôm qua, chà ng và Äốc Cung cÅ©ng chÆ°a vá» nhà trá». May quá hai chà ng vừa tá»›i nhà trá» má»™t lát, thì hai ngÆ°á»i kia vừa ra.
Trong lúc nói chuyện, Äoà n Bằng, Tiêm Hồng ngó cái bá»™ mặt hốc hác, nhất là ngó đổi con mắt đứt kẽ của hai chà ng, cÅ©ng biết hai chà ng thức đêm nhiá»u lắm nhÆ°ng hai ngÆ°á»i vẫn Ä‘á»u giả vá» là m thinh.
Bấy giá» Äốc Cung cÅ©ng nhÆ° Vân Hạc ai nấy Ä‘á»u thẩm trong mình mệt nhừ, hai mắt buồn ngủ dÃp lại, song ngÆ°á»i thì nể bạn hÆ¡n tuổi, ngÆ°á»i thì sợ anh, cả hai Ä‘á»u phải cố gượng là m tỉnh táo, nhanh nhảu, chỠđến tối má»›i dám Ä‘i nằm. Và cả hai Ä‘á»u kéo má»™t giấc từ cháºp tối cho đến bây giá».
Trá»i sáng rõ.
Äoà n Bằng, Tiêm Hồng đã uống tà n má»™t ấm chè tầu, hai chà ng vẫn co quắp ôm nhau trong tấm chăn bông, và thi nhau Ä‘Æ°a ra những tiếng thở sè sẽ.
Tiêm Hồng ngứa mắt toan kéo tuá»™t bức chăn gá»i hai chà ng dáºy. Äoà n Bằng xua tay ngăn lại:
- Hãy để cho há» ngủ lúc nữa. Chắc là những ngà y vắng mình, chúng nó thức đêm nhiá»u lắm. Nếu há» không được ngủ bù để khôi phục cho tinh thần bằng cÅ© thì ngà y mai và o trÆ°á»ng sẽ có hại cho sá»± là m văn.
Rồi hai ngÆ°á»i lại giục thằng nhá» thay chè, pha ấm nÆ°á»›c khác, cùng uống cho tiêu thì giá».
Ãnh sáng loe trên nóc nhà láng giá»ng, Vân Hạc thình lình thức giấc. Vì bị ánh sáng lùa và o chói mắt, chà ng biết trá»i đã trÆ°a lắm, vá»™i và ng láºt chăn đánh thức Äốc Cung.
Äoà n Bằng, Tiêm Hồng tuy vẫn tá» ra bá»™ Ä‘iệu vui vẻ nhÆ°ng Vân Hạc không khá»i có ý ngượng thẹn.
Chà ng len lén đứng dáºy ra thá»m và gá»i thằng nhá» lấy nÆ°á»›c rá»a mặt. Äốc Cung nòi chữa bằng má»™t câu khôi hà i:
- Té ra hãy còn sớm nhỉ. Tôi tưởng đã trưa lắm.
Äoà n Bang cÆ°á»i nhạt:
- Phải. Còn sá»›m lắm. Mặt trá»i má»›i gần đến đỉnh đầu thôi mà . Hai ông hãy Ä‘i ngủ thêm giấc nữa, dáºy là m gì vá»™i!
Äốc Cung cÅ©ng cÆ°á»i và ngâm:
"XỠthế nhược đại mộng,
Hồ vi lao kỳ sinh."
RồI chà ng thong thả, xá» chân và o giầy, để đón lấy cháºu nÆ°á»›c nóng của thằng nhỠđã bÆ°ng đến thá»m.
Hôm nay là ngà y ra bảng kỳ đệ tam, nhà trá» là m cÆ¡m sá»›m hÆ¡n má»i ngà y, có ý để các ông khách thừa thãi thì giá» Ä‘i chÆ¡i chúng bạn.
Cố nhiên ở trong mâm cÆ¡m, cảm tình của ông chủ nhà cà ng nồng nà n hÆ¡n những ngà y ra bảng hai kỳ đệ nhất, đệ nhị. Ông ta đã cố mua chuá»™c lòng khách bằng những món ăn rất cầu kỳ. Rượu rót rồi. Äoà n Bằng khai mà o câu chuyện trÆ°á»›c khi cất chén:
- Chúng mình còn được chè chén lu bù, chứ mấy ông quan chấm trÆ°á»ng, nhất là những ông sÆ¡ khảo, phúc khảo bây giá» Ä‘Æ°Æ¡ng khổ vô hạn.
Äốc Cung nâng chén và há»i:
- Sao váºy?
Äoà n Bằng nhắp má»™t há»›p rượu rồi đáp:
- Kham khổ quá, chứ có sao đâu! Theo lệ, cứ má»—i khoa thi, riêng trÆ°á»ng Hà Ná»™i, được có má»™t ông chủ khảo, má»™t ông phó chủ khảo, hai ông giám khảo, hai ông phân khảo, mÆ°á»i ông phúc khảo và hai mÆ°Æ¡i ông sÆ¡ khảo. LÆ°Æ¡ng các ông ấy không được tÃnh tháng, phải tÃnh trá»n má»™t kỳ thi. Bắt đầu từ lúc tiến trÆ°á»ng đến khi thi xong các công việc, ông chủ khảo được năm chục quan, và mÆ°á»i phÆ°Æ¡ng gạo trắng, ông phó chủ khảo được bốn nhăm quan, số gạo cÅ©ng được nhÆ° ông chủ khảo những ông giám khảo Ä‘á»u ba nhăm quan và tám phÆ°Æ¡ng gạo, các ông phúc khảo má»—i ông được hai nhăm quan và năm phÆ°Æ¡ng gạo, những ông sÆ¡ khảo thì bần tiện nhất chỉ được má»—i ông bốn phÆ°Æ¡ng gạo và hai chục quan...
Äốc Cung ngắt lá»i:
- Ừ, thì nhà nho ăn tiêu tằn tiện, trong hơn một tháng một mình dùng hai chục quan cũng đủ lắm rồi.
Äoà n Bằng lắc đầu:
- Tiếng được hai chục quan tiá»n tháºt đó, nhÆ°ng khi ở trÆ°á»ng có được tiêu má»™t đồng nà o. Là vì trong lúc là m trÆ°á»ng, ngÆ°á»i ta đã tÃnh đủ số quan trÆ°á»ng, dá»±ng cho má»—i má»™t ông má»™t gian nhà lá, trong nhà có bếp, có chuồng xÃ, có vại chứa nÆ°á»›c, có nồi nấu cÆ¡m, đú các đồ lá» của má»™t gia đình, bốn bên Ä‘á»u có phên nứa che kÃn, gian ná» không được thông vá»›i gian kia. Sau khi tiến trÆ°á»ng, ngÆ°á»i ta tống hết các ông sÆ¡ khảo, phúc khảo, giám khảo cho má»—i ông và o má»™t gian, rồi khóa trái cánh cá»a ra ngoà i, giao chìa khóa cho ông Ä‘á» Ä‘iệu, bao giá» thi xong, ông Ä‘á» Ä‘iệu má»›i mở cá»a cho các á»ng nà y cùng ra. NhÆ° thế dù có tiá»n cÅ©ng không mua bán gì được.
Äoà n Bằng lại há»i:
- Váºy thì những thức ăn uống hà ng ngà y lấy ở đâu ra?
Tiêm Hồng vội đón:
- Hình như do ông tổng đốc sở tại cung đốn, phải không?
Äoà n Bằng gáºt đầu:
- Phải! Bao nhiêu đồ ăn thức dùng của các quan trÆ°á»ng, do ông tổng đốc sở tại trÃch tiá»n công khố chi cấp tất cả. Sá»± cung đốn của mấy ông trên thế nà o, tôi không được rõ, chứ đến những ông sÆ¡ khảo, phúc khảo thì ôi thôi, cá»±c kỳ bần tiện. Má»—i ông má»™t ngà y chỉ được hai lạng thịt lợn, hay là hai con tôm he, có thịt đừng tôm, có tôm đừng thịt; ba ngà y má»›i được má»™t lá» nÆ°á»›c mắm và Ãt muối trắng. Anh tÃnh má»—i ngà y hai bữa, má»™t thà y, má»™t trò, ăn uống chỉ có bấy nhiêu, thì kham khổ biết chừng nà o. Thà y tôi ngà y xÆ°a tuy là hÆ°Æ¡ng cống tại quán, nhÆ°ng cÅ©ng có bị cá» là m phúc khảo má»™t lần. Khi Ä‘i, ngÆ°á»i rất béo tốt, lúc vá» máºt mÅ©i xanh xao, chẳng khác gì ngÆ°á»i ngã nÆ°á»›c. Thì trong hÆ¡n má»™t tháng trá»i nhịn đói, nhôm khát, gá»— cÅ©ng phải gầy, nữa là ngÆ°á»i.
Äốc Cung nhà nh mồm tắc lưỡi. Äoà n Bằng Ä‘Æ°Æ¡ng ngáºm há»›p rượu trong miệng, vá»™i cong bà n tay giÆ¡ lên, tỠý ngăn cản lá»i của Äốc Cung, rồi thêm:
- Thế cũng chưa thấm!
(Bị kiểm duyệt bỠhồi Pháp thuộc. )
Äoà n Bằng quay lại vá»› chiếc Ä‘iếu Ä‘Ã n, đặt thuốc, châm lá»a, hút má»™t hÆ¡i thuốc, câu chuyện nói dở tiếp theo khói thuốc Ä‘Æ°a ra:
- Vì nhà của mấy ông sÆ¡ khảo, phúc khảo trừ khi hé ra má»™t lúc cho phu đổ nÆ°á»›c và o vại, còn thì phải khóa kÃn suốt ngà y, suất đêm. Cho nên trong bức phên nứa chắn ở quanh nhà , ngÆ°á»i ta đã có để sẵn má»™t cái lá»— thủng nho nhá». Má»—i má»™t buổi sáng, ngÆ°á»i lại phòng của quan Ä‘á» Ä‘iệu phân phát đồ ăn cho các quan trÆ°á»ng thì tuôn qua mấy lá»— thủng ấy, rồi gá»i thằng bếp ra đó mà đón.
Tiêm Hồng nói xen:
- Kẻ nà o hà lạm đến những món ấy thì tù má»t gông. Tôi nhá»› thầy tôi có nói lại rằng: "cái năm thầy tôi Ä‘i là m phúc khảo, có ngÆ°á»i lại phòng chia tôm cho các quan trÆ°á»ng, vì lúc cuối cùng còn thừa má»™t con, hắn không biết là phần ông nà o, Ä‘em vỠăn mất. Thế mà đến khi việc đó phát giáo, anh ta bị phạt đủ ba chục trượng. Cá»±c chÆ°a".
Äến lượt Äoà n Bằng:
- Tá»™i nghiệp hÆ¡n nữa, là cái tình cảnh của mấy ông ấy trong khoảng từ kỳ đệ tam đến kỳ phúc hạnh. Những kỳ đệ nhất, kỳ đệ nhị, tuy rằng ăn uống kham khổ nhÆ°ng còn không đến ná»—i buồn. Là vì trong hà i kỳ ấy há»c trò còn đông, các ông sÆ¡ khảo phúc thảo còn phải chấm nhiá»u, cả ngà y không lúc nà o rá»—i. Äến kỳ đệ tam và kỳ phúc hạch, há»c trò vắng lắm, phần việc của mấy ông ấy chỉ là m Ä‘á»™ má»™t, hai giá» là xong. Thế mà cứ phải nằm đó chỠđợi cho đến kỳ sau. . . Có ông buồn quá, không biết là m cách nà o cho qua thì giá», Ä‘Ã nh phải đánh đáo vá»›i thằng đầy tá»›.
Vân Hạc đương bưng chén rượu vội đặt xuống mâm.
- Nếu tôi mà bị Ä‘i là m quan. trÆ°á»ng, thì quyết phải bắt . . . vợ tôi ăn mặc giả là m Ä‘Ã y tá»› để cùng và o trÆ°á»ng.
Äoà n Bằng nối lá»i:
- Ấy cái năm thà y Ä‘i phúc khảo, đã có má»™t ông cÅ©ng là m nhÆ° thế đó. ông ấy thuê ngÆ°á»i cô Ä‘Ã o ăn báºn quần áo Ä‘Ã n ông, và bắt xách Ä‘iếu cắp tráp theo và o. Váºy mà việc cÅ©ng bại lá»™. Không biết ông ta sau nà y bị tá»™i gì. Có lẽ ngÆ°á»i ta buá»™c cho cái tá»™i khi quân cÅ©ng nên.
(Bị kiểm duyệt bỠhồi Pháp thuộc. )
Ông chủ nhà trỠvừa đi qua đó:
- ThÆ°a các quan, sao lại có ngÆ°á»i khai mạo tam đại? Tôi tưởng cha ông nhà mình dù hèn cÅ©ng là cha ông nhà mình, ải lại đê tiện đến ná»—i nháºn vÆ¡ cha ông ngÆ°á»i khác?
Äoà n Bằng vá»™i má»i ông đó ngồi xuống chiếc phản cạnh đấy uống nÆ°á»›c.
- Cái việc khai mạo tam đại, cÅ©ng là việc bất đắc dÄ©. Theo luáºt, những ngÆ°á»i trÆ°á»›c có là m quan vá»›i nhà Tây SÆ¡n cÅ©ng nhÆ° những ngÆ°á»i phạm tá»™i ăn cÆ°á»›p là m giặc, bản thân của há» tuy bị hà nh hình, hay đã già chết, nhÆ°ng vẫn chÆ°a tháºt hết tá»™i. Anh em ruá»™t và con cháu ba Ä‘á»i nhà há» Ä‘á»u bị cấm không được thi. Vì thế nhÆ°ng ngÆ°á»i há»c giá»i muốn thi, chẳng may lại có cha ông thân thuá»™c vÆ°á»›ng và o khoản ấy, ngÆ°á»i ta má»›i phải khai mạo tam đại để ná»™p quyển Ä‘i thi. Bây giỠđã Ãt, chứ mấy năm xÆ°a nhiá»u ngÆ°á»i mắc tá»™i ấy lắm. . .
Vân Hạc góp thêm:
- Thuở tôi còn nhá», nghe nói có má»™t vụ án khai mạo tam đại hay lắm. Tôi không nhá»› cái ông đáng thÆ°Æ¡ng ấy tên há» là gì, chỉ biết ông ta ngÆ°á»i xứ Bắc có ông ná»™i ngà y xÆ°a là m quan trong triá»u Tây SÆ¡n, nên cÅ©ng bị liệt và o sổ "tam đại bất đắc ứng thÃ". NhÆ°ng ở Ä‘á»i nà y, má»™t ngÆ°á»i có tà i có há»c, có chà giúp dân, giúp nÆ°á»›c, nếu không Ä‘i và o con Ä‘Æ°á»ng khoa cá» thì còn Ä‘Æ°á»ng nà o mà đi? Vì váºy ông ta má»›i phải mượn tên ông chú là m tên ông ná»™i Ä‘á» và o quyển thi để cố Ä‘i thi. Giả sá» Ä‘i thì há»ng thì chẳng sao cả. Chết vì ông ta má»›i thi má»™t khoa Ä‘á»— luôn hÆ°Æ¡ng cống, những kẻ tiểu nhân trong là ng sợ rằng ông ta là m nên, sẽ ở trên mình, chúng bèn đệ Ä‘Æ¡n lên tỉnh giác việc ông ấy mạo khai tam đại. Các quan ở Bắc lúc ấy tuy vẫn trá»ng ông ta là báºc túc há»c, nhÆ°ng mà việc đã hiển nhiên, không dám bịt Ä‘i. . .
Tá»›i đây Vân Hạc ngừng lại má»™t lát, để dấp giá»ng bằng má»™t há»›p rượu. Rồi chà ng rẽ rà ng nói tiếp:
- Sau khi đă bắt lý dịch khai báo, quan tổng đốc Bắc bèn đệ cả táºp hồ sÆ¡ và o kinh, lại có kèm theo tá» sá»› tâu xin triá»u đình lấy lượng biển trá»i là m tá»™i nhè nhẹ cho má»™t tên dân dại dá»™t. Vá» sau thấy có chữ phê và o táºp hồ sÆ¡ nhÆ° vầy:
"Mạo tổ, bất hiếu giã, khi quân, bất trung giã, bất trung, bất hiếu chi nhân, lưu tương yên dụng?..."
Vân Hạc Ä‘Æ°Æ¡ng toan nói thêm, thằng nhá» há»›t hÆ¡ há»›t hải ở ngoà i cổng và o, chạy thẳng lên thá»m:
- ThÆ°a các ông, con thấy cá»a trÆ°á»ng đã treo bảng rồi đấy ạ !
Äoà n Bằng rẽ rà ng:
- Mà y có thấy tên chúng tao hay không?
Thằng nhỠvừa thở vừa đáp:
- Thưa các ông, con không biết chữ.
Ông chủ nhà trỠra bộ vui vẻ:
- Má»i các ngà i hãy cứ yên tâm xÆ¡i rượu, để tôi ra coi xem sao. Chắc bốn ngà i Ä‘á»u được và o cả. Tôi dám cam Ä‘oan nhÆ° váºy.
Rồi thì ông ta cung cúc đi thẳng ra cổng.
Bốn ngÆ°á»i vẫn cứ khoan thai uống rượu, nói chuyện, chỠđợi tin tức.
Chừng ná»a giá» sau, ông ấy tất tả chạy vá» vá»›i những tiếng thở hồng há»™c.
- Thế nà o, chúng tôi có ai được và o hay không?
Vân Hạc vừa cầm chén rượu vừa há»i má»™t cách sốt săng.
Ông chủ nhà trá» tÆ°Æ¡i cÆ°á»i:
- Có ạ. Tôi Ä‘oán phá»ng thế mà không sai mấy ná»—i. Ba ông hÆ¡n tuổi và o cả, chỉ có ông Cung...
Vân Hạc ra bá»™ sá»ng sốt:
- Ông Cung là m sao? Có tên ở bảng con chứ?
Ông chủ nhà trá» ra ý ngáºp ngừng không nói. Vân Hạc cố gặng lần nữa, ông ta má»›i chịu nữa úp ná»a mở:
- Vâng, tôi thấy ở trong bảng con có viết chữ Bùi Äốc Cung. NhÆ°ng không biết có phải ông Cung nhà ta hay là ông Cung nà o. Vì tôi vá»™i quá, không kịp coi đến dòng tên là ng tên tỉnh.
Vân Hạc cho là không phải tên của Äốc Cung nhÆ°ng chà ng vẫn cố trêu cợt:
- Chẳng thằng Cung nà y còn thằng Cung nà o? Suốt mấy kỳ trÆ°á»›c, tôi thấy trên bảng có các vi, chỉ có má»™t Bùi Äốc Cung mà thôi.
Rồi chà ng nhìn mặt Äốc Cung:
- Biết thân chÆ°a con? Äá»i nà o Ä‘á»— đến những thằng ngông nghênh, bÆ°á»›ng bỉnh? Äược và o mấy kỳ đã là may rồi? Chuyến nà y tao xem. Mà y là cụt đầu!
Äốc Cung cÅ©ng đáp bằng giá»ng bông đùa:
- Mà y hãy thỠsỠlên gáy xem nà o. Tao tưởng mà y còn ngông nghênh bằng hai tao kia. Nếu như tao bị cụt đầu. thì cái đầu mà y quyết là không còn.
Äoà n Bằng cau đôi lông mà y tỠý không thÃch. Tiêm Hồng nói:
- Những tiếng mà y tao để dà nh cho bá»n vÅ© phu lá»— mãng há» dùng. Chúng mình là kẻ Ä‘á»c sách, biết lá»…, ăn nói phải cho trang nhã má»™t chút. Gá»i nhau bằng anh cÅ©ng đã suồng sã lắm rồi.
Vân Hạc, Äốc Cung Ä‘á»u im lặng, rồi nói lảng ra chuyện khác. Äoà n Bằng chừng cÅ©ng băn khoăn vá» lá»i ông chủ má»›i nói vừa rồi. Thà y bảo Äốc Cung Ä‘á»c lại cả bà i văn sách của chà ng kỳ trÆ°á»›c, xem có chá»— nà o sÆ¡ xuất hay không? Äốc Cung liá»n đặt chén rượu đứng dáºy, mở tráp lấy bản giáp bà i đó, trao cho Äoà n Bằng.
Bốn ngÆ°á»i vừa uống rá»±ou vừa chuyển tay nhau xem Ä‘i xem lại những tá» giấy giáp. Ai nấy Ä‘á»u tấm tắc khen hay và đá»u không thấy chá»— nà o đáng ngá». Cả bá»n tin rằng ông chủ nhà trá» trông sai, chứ chẳng khi nà o Äốc Cung lại bị nêu ra bảng con. Riêng có Äốc Cung vẻ mặt vẫn không được vui, vì chà ng còn hồ nghi trong bụng, Tiêm Hồng an ủi:
- Bác đừng lo, văn bác quyết phải bốn "Æ°u". Vả lại, cả quyá»n không có chữ nà o đáng tá»™i, việc gì phải ra bảng con mà sợ?
Äốc Cung gượng đáp:
- Chẳng qua đến há»ng là cùng, tôi có sợ gì.
Cuá»™c rượu ká» cà chừng ná»a giá» nữa, ai nấy Ä‘á»u thấy trong mình hÆ¡i say. Äoà n Bằng thôi trÆ°á»›c, Tiêm Hồng, Vân Hạc, Äốc Cung lần lượt thôi sau. Tiệc rượu tan, mặt trá»i vừa lên đến khá»i nóc nhà láng giá»ng. ông chủ nhà trá» há»›n hở bÆ°ng của mứt bà ở nhà dÆ°á»›i lên và đặt và o cạnh khay nÆ°á»›c, rồi Ä‘on đả vừa cÆ°á»i vừa nói:
- Xin rÆ°á»›c các quan xÆ¡i nÆ°á»›c, chắc là bốn ngà i Ä‘á»— cả. Nhà cháu tháºt là có phúc. XÆ°a nay những nhà chứa trá» chÆ°a ai được may nhÆ° thế bao giá».
Äoà n Bằng đáp lại bằng cách khiêm tốn:
- Ông đừng nói thế, không tiện. Hãy còn kỳ phúc hạch nữa kia mà .
Ông chủ nhà trỠnói thêm:
- Äã Ä‘Ã nh rằng thế. NhÆ°ng tôi thiết tưởng các ngà i đã và o phúc hạch tức là mÆ°á»i phần chắc Ä‘á»— cả mÆ°á»i, còn ngại gì nữa.
Äoà n Bằng lắc đầu:
- Những khoa trÆ°á»›c kia có thể nhÆ° thế. Là vì ngà y xÆ°a đến kỳ phúc hạch, há»c trò chỉ phải viết má»™t bà i thÆ¡ để so tá»± dạng, xem rằng quyển các kỳ trÆ°á»›c của mình có tháºt tay mình là m ra hay không. Bấy giá» số ngÆ°á»i dá»± kỳ phúc hạch, quan trÆ°á»ng chỉ lấy gần ngang vá»›i số giải ngạch mà thôi. Vì nhÆ° giải ngạch của trÆ°á»ng Hà Ná»™i được lấy hai nhăm cá» nhân, thì kỳ phúc hạch, ngÆ°á»i ta chỉ lấy dÆ° chừng và i ba ngÆ°á»i, nghÄ©a là tất cả Ä‘á»™ ba chục ngÆ°á»i trở lại. Thêm ra năm ngÆ°á»i nhÆ° váºy, là để dá»± phòng những lúc nhà vua thiên thủ. Chắc ông đã biết, giải ngạch tuy có hai nhăm cá» nhân, nhÆ°ng cÅ©ng có khoa, nhà vua lại cho lấy thêm hai ba ngÆ°á»i nữa. NhÆ° váºy, nếu kỳ phúc hạch chỉ lấy đúng số giải ngạch thì khi được lệnh thiên thủ cá» nhân, lấy ai sung và o số đó? Vì thế, ngà y trÆ°á»›c đã và o phúc hạch, ai cÅ©ng chắc Ä‘á»—, không cá» nhân thì tú tà i. Các cụ nói rằng: Có ông được và o phúc hạch sÆ°á»›ng quá, đến ná»—i trông đến đầu Ä‘á» bà i thÆ¡ của quan chủ khảo ra cho, không thể nghÄ© được chữ nà o, quan trÆ°á»ng lại phải gà cho mà viết. Váºy mà cÅ©ng Ä‘á»—, chỉ có ngÆ°á»i nà o phạm húy, má»›i bị đánh há»ng mà thôi.
Ông chủ nhà trá» lại há»i:
- Bây giỠcũng thế chứ gì?
Äoà n Bằng hút tà n mồi thuốc, rồi đáp:
- Không. Từ khoa trÆ°á»›c đây, phép thi đổi lại, phúc hạch cÅ©ng là má»™t kỳ. há»c trò cÅ©ng phải là m bà i nhÆ° các kỳ trÆ°á»›c. Theo phép má»›i nà y, thì trong ba kỳ, ai có "bình ngoại" Ä‘á»u được dá»± kỳ phúc hạch, bất kỳ giải ngạch bao nhiêu. Thà dụ giải ngạch của trÆ°á»ng Hà Ná»™i năm nay chỉ có hai bốn cá» nhân, nhÆ°ng đến kỳ đệ tam, há»c trò có năm trăm ngÆ°á»i Ä‘á»u có "bình ngoại", thì bấy nhiêu ngÆ°á»i được và o phúc hạch tất cả.
Ông chủ nhà trỠra bộ ngơ ngẩn không hiểu:
- ThÆ°a, thế nà o gá»i là "bình ngoại"?
Tiêm Hồng cắt nghĩa:
- Bình ngoại tức là chữ "bình" của quan chánh chủ khảo, hay quan phó chủ khảo, hoặc là các ông phân khảo. Theo phép nhà Nguyá»…n, các quan chấm trÆ°á»ng vẫn chia ra là m hai bá»™: các ông sÆ¡ khảo, phúc khảo và giảm khảo gá»i là ná»™i trÆ°á»ng, các công phân khảo và chánh, phó chủ khảo thì là ngoải trÆ°á»ng - Chữ "ná»™i" và chữ "ngoại" đó chỉ là nói theo chá»— ở của các ông ấy. Bởi vì, trong khi đóng ở trong trÆ°á»ng, các ông sÆ¡ khảo, phúc khảo, giám khảo Ä‘á»u ở lá»›p trong, mấy ông phân khảo và chánh, phó chủ khảo thì ở lá»›p ngoà i. Có thế thôi - Tất cả quyển của há»c trò, Ä‘á»u phải đủ bốn dấu chấm.
Bắt đầu do ông sÆ¡ khảo chấm trÆ°á»›c, thứ hai đến ông phúc khảo, thứ ba đến ông giám khảo. Thế là hết lượt ná»™i trÆ°á»ng, bấy giá» má»›i giao ra trả ngoại trÆ°á»ng. Lúc nà y lại chia ra là m hai hạng: quyển nà o mà trong ba dấu của ná»™i trÆ°á»ng, được có má»™t dấu trở ra, phê cho chữ "Æ°Æ°' hoặc chữ "bình" hay chữ "thứ mác", "thứ cá»™c" thì được đến tay các ông chánh, phó chủ khảo chấm lại; còn những quyển nà o ná»™i trÆ°á»ng phê đủ ba "liệt", thì phải để ông phân khảo chấm lần cuối cùng. Trong má»™t khoa thi, lấy ai, bá» ai, Ä‘á»u là quyá»n của các quan ngoại trÆ°á»ng. Bởi váºy, ngÆ°á»i ta má»›i trá»ng dấu chấm của mấy ông nà y hÆ¡n những dấu chấm của các ông ná»™i trÆ°á»ng.
Và cÅ©ng vì thế, ngÆ°á»i ta má»›i đặt lệ rằng: ngÆ°á»i nà o đã lá»t ba kỳ đệ nhất, đệ nhị và đệ tam, Ãt nhất phải có má»™t kỳ được có dấu của ngoại trÆ°á»ng phê cho chữ "bình" trở lên thì má»›i được và o phúc hạch. Nếu trong các kỳ, không được ngoại trÆ°á»ng phê "bình" bao giá», thì dù các dấu ná»™i trÆ°á»ng Ä‘á»u phê "Æ°u" cả, cÅ©ng không được dá»± đến kỳ thứ tÆ°.
Vân Hạc xen và o:
- Má»›i năm trÆ°á»›c đây, bên Bắc có má»™t ông tú, chỉ vì thiếu cái "bình ngoại" mà đến phải chết, thế có khổ cho ngÆ°á»i ta không?
Ngừng lại má»™t lát, để nhìn ông chủ nhà trá», rồi chà ng nói tiếp:
- Ông đó là báºc danh sÄ©, vừa thông minh, vừa tà i hoa, ngoà i hai mÆ°Æ¡i tuổi, đã Ä‘á»— tú tà i.Tại ông ta há»c ở Hà Ná»™i, cho nên há»c trò Hà Ná»™i nhiá»u ngÆ°á»i biết mặt và ai cÅ©ng phục là tà i thám bảng. Khoa ấy, ông ta và o thi, suốt cả ba kỳ Ä‘á»u có là m giúp cho má»™t ngÆ°á»i bạn cùng tỉnh, vì ngÆ°á»i bạn đó sức há»c hãy còn kém lắm. NhÆ°ng đến kỳ phúc hạch ngÆ°á»i bạn được và o, ông ta bị há»ng. Rồi khi ra bảng, ngÆ°á»i bạn lại Ä‘á»— cá» nhân Ä‘á»™i bảng, ông ta cÅ©ng Ä‘á»— tú tà i lần nữa, và đỗ thứ bảy: nghÄ©a là đè được nhiá»u ngÆ°á»i đã và o phúc hạch mà phải đánh xuống. Việc trÆ°á»ng xong rồi, có ngÆ°á»i lại phòng lấy được tất cả các quyển trong ba kỳ của ông ta Ä‘em vá» cho ông ấy coi. Thì ra kỳ nà o quyển của ông ta cÅ©ng đủ ba dấu ná»™i trÆ°á»ng phê "bình" song đến ngoại trÆ°á»ng, thì Ä‘á»u phê "thứ" tất cả. Bởi thế. ông ta má»›i không được và o phúc hạch. NhÆ°ng mà đến lúc sắp thứ tá»± của các ngÆ°á»i Ä‘á»—, ngÆ°á»i ta lại lấy những quyển được có nhiá»u dấu "Æ°u", "bình" là hÆ¡n. NgÆ°á»i khác phần nhiá»u chỉ được má»™t hai dấu "bình" ông ta cá»™ng cả ba kỳ được chÃn dấu "bình" cả thảy. Vì váºy, ông ta tuy là đỗ lại tú tà i, nhÆ°ng vẫn được Ä‘á»— rất cao. Sau khi được thấy các quyển của mình, ông ta uất quá, sinh ra cảm khái, chÆ¡i bá»i suốt đêm, suốt ngà y, hết chè rượu lại đến tổ tôm.
Khoa dó thi và o tháng bảy, xong thì Æ°á»›c chừng và o giữa tháng tám, ông ta lu bù cho đến gần tết, ngÆ°á»i cứ má»—i ngà y má»—i rạc dần dần. Sang đến tháng giêng thì thổ ra huyết rồi chết. Anh em nghe tin, ai cÅ©ng thÆ°Æ¡ng tiếc.
Äoà n Bằng cÅ©ng ngó ông chủ nhà trá» rồi kết:
- Äó ông coi đó, được và o phúc hạch đã chắc gì đâu.
Câu chuyện vừa dứt, ánh nắng vừa ra ná»a thá»m.
Lá»›p gạch thá»m, hiện ra má»™t dải thẳng nhÆ° chỉ đặt và và ng nhÆ° tấm lụa má»™c.
Trá»i đã gần trÆ°a, cả bá»n Vân Hạc sắm sá»a khăn áo để lên cá»a trÆ°á»ng xem bảng. ông chủ nhà trá» tung tăng Ä‘i mua đồ rượu bữa chiá»u.
|
15-10-2008, 10:14 AM
|
|
Thượng Thiên Hạ Äịa Duy Ngã Äá»™c Tôn
|
|
Tham gia: May 2008
Äến từ: Việt Nam
Bà i gởi: 3,304
Thá»i gian online: 3 tuần 5 ngà y 16 giá»
Thanks: 932
Thanked 2,152 Times in 223 Posts
|
|
ChÆ°Æ¡ng 14
Mặt trá»i vừa ở ngá»n cây nhòm xuống, nhÆ° muốn cÆ°á»i vá»›i nhân gian. Trên Ä‘Æ°á»ng thỉnh thoảng đã có từng lÅ© há»c trò, lẻ tẻ kéo vá». Lúc ấy, bá»n Vân Hạc má»›i tá»›i trÆ°á»›c cá»a trÆ°á»ng thi.
Vì không ai ngá» Äốc Cung có thể bị "ra bảng con" cho nên cả bá»n xăm xăm tá»›i dÆ°á»›i bảng lá»›n.
Kỳ nà y chỉ có má»™t bảng "yết tên" treo ở cạnh cá»a giáp. Tuy là kỳ cuối cùng, nhÆ°ng số há»c trò "được và o" cÅ©ng còn đến hÆ¡n trăm ngÆ°á»i. Thoạt coi đầu bảng, thấy tên Äoà n Bằng, ai nầy Ä‘á»u vá»— tay reo. Cách và i dòng nữa, đến tên Vân Hạc. Rồi cuối bảng, thì tên Tiêm Hồng. Riêng tên Äốc Cung, tìm Ä‘i hâm lại mấy lần không thấy. Bấy giá» Äốc Cung má»›i cà ng chá»™t dạ. Cả bá»n Ä‘á»u tá» ra vẻ ái ngại. Äốc Cung nói bằng giá»ng liá»u:
- Có lẽ há» cho mình ra bảng con tháºt chắc!
Äoà n Bằng nhất định không tin:
- Chẳng có lý nà o như thế.
Vân Hạc cố trêu Äốc Cung:
- Lý nà o cái đó? Há»… viết vô ý má»™t tÃ, thì được nêu tên bảng con, chứ có khó gì?
Rồi đó, chẳng ai bảo ai, cả bá»n Ä‘á»u Ä‘i đến cạnh bảng con.
Cái bảng má»›i xấu là m sao! Nó là má»™t mảnh cót cÅ©, quét vôi nhÆ¡m nhếch nhÆ° má»™t tấm mái nhà mồ, bá» ngang chừng hÆ¡n ba gang, bá» dá»c Ä‘á»™ gần ba thÆ°á»›c.
NgÆ°á»i ta treo nó trong cái nhà bảng lụp xụp, mặt bảng chỉ Ä‘á»™ ngang vá»›i mặt ngÆ°á»i.
Nhác trông trên bảng, Vân Hạc liá»n kêu giáºt giá»ng.
- Thôi chết! Có tên anh Cung tháºt rồi.
Má»i ngÆ°á»i ngÆ¡ ngác nhìn theo. Trong bảng có chừng mÆ°á»i mấy tên ngÆ°á»i. NgÆ°á»i thì phạm húy, ngÆ°á»i thì "khiếm Ä‘Ã i", ngÆ°á»i thì viết không đủ quyển. . . má»—i ngÆ°á»i môi tá»™i khác nhau. Tên của Äốc Cung liệt ở giữa bảng, dÆ°á»›i có bốn chữ "cổ văn khiếm tỵ" viết nhá» theo lối chú cÆ°á»›c, đối vá»›i bốn chữ "Hà Ná»™i, Trúc Lâm".
Tất cả bốn ngÆ°á»i sắc mặt Ä‘á»u thấy tái mét. Vân Hạc sẽ há»i Äốc Cung:
- Chắc là trong quyển của anh có chỗ dùng phải những chữ trùng với tên lăng, tên điện của nhà vua mà anh không biết.
Äoà n Bằng trả lá»i:
- Không có! Sáng nay tôi đã xem đi xem lại bản giáp của bác ấy rồi. Chẳng có chỗ nà o khiếm tỵ.
Vân Hạc vẫn ngó Äốc Cung:
- Nhưng mà bản giáp của anh có đúng như trong quyển thi hay không?
Äốc Cung đáp bằng giá»ng cả quyết:
- Äúng lắm. Äúng từ những chá»— "đồ di câu cải" trở Ä‘i. Có Ä‘á»u trong quyển viết chữ chân phÆ°Æ¡ng, bản giáp thì hÆ¡i đá thảo má»™t chút.
Tiên Hồng nói xen:
- Nếu váºy, thì bác phải là m ngay giấy khiếu oan, Ä‘Æ°a và o trong trÆ°á»ng, để xin quan trÆ°á»ng xét lại.
Äốc Cung ra vẻ tá»± phụ:
- Khiếu là m cái gì? Há»ng khoa nà y lại thi khoa sau, chẳng tá»™i gì mà cà y cục?
Äoà n Bằng gạt Ä‘i:
- Bác nói tuy vẫn có lý, nhÆ°ng há»c trò Ä‘i thi mà phải nêu ra bảng con, cÅ©ng là má»™t sá»± mang tiếng, có khi còn để lụy cho các quan huấn giáo hạt mình nữa chứ! Bởi váºy tôi tưởng bác nên khiếu oan, để rá»a cái tai tiếng kia.
- Khiếu oan là phải. NhÆ°ng cÅ©ng hãy nên coi lại bản giáp lần nữa cho tháºt cẩn tháºn xem rằng có Ä‘Ãch là mình bị oan hay không.
Tiêm Hồng khen phải. Láºp tức cả bá»n kéo vá» nhà trá».
Bấy giỠở các Ä‘Æ°á»ng phố, há»c trò đã Ä‘Æ°Æ¡ng nhao nháo kháo nhau vá» chuyện Äốc Cung phải ra bảng con.
Má»—i khi gặp ngÆ°á»i quen biết há»i thăm, Äốc Cung tưởng má»—i nhá»i nói của há» là má»™t mÅ©i giáo đâm và o ruá»™t mình. NhÆ°ng chà ng cÅ©ng chỉ đáp lại bằng má»™t nụ cÆ°á»i, vì không biết trả lá»i thế nà o cho phải.
Tá»›i nhà , Äoà n Bằng giục luôn Äốc Cung lấy ngay bản giáp của chà ng Ä‘Æ°a cho mình coi. Cả bá»n xúm lại trên mảnh giấy, giở suốt từ đầu đến cuối, chẳng thấy "khiếm tỵ" chá»— nà o. Sau cùng đến lượt Vân Hạc. Coi má»™t lần trÆ°á»›c cÅ©ng không thấy gì, nhÆ°ng còn hồ nghi, chà ng lại coi thêm lần nữa. Khi giở đến tá» thứ tÆ°, Vân Hạc chỉ tay và o má»™t dòng chữ và nói bằng má»™t giá»ng kình ngạc:
- Còn oan gì nữa, chẳng "khiếm tỵ" thì cái gì đây?
Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u nhìn theo chá»— Vân Hạc đã chỉ, thì thấy có mấy chữ rằng:
"Tam bách niên xã tắc chi trÆ°á»ng, ninh phi lại Æ° thá» tai".
Lúc ấy ai nấy thất sắc, Äốc Cung vá»— tay xuống phản và nói hai tiếng vắn cá»™c:
- Con chó!
Rồi chà ng lại thuần vẻ mặt và cÆ°á»i:
- Bốn ngÆ°á»i tìm mãi từ sáng đến giá» má»›i thấy, thế mà trong lúc chấm văn nhanh nhÆ° ăn cÆ°á»›p, quan trÆ°á»ng cÅ©ng bá»›i ra được, tháºt là thánh quá. Há»ng thì há»ng, tôi cÅ©ng bái phục cái tà i xoi mói của các ngà i ấy.
Thêm Hồng ngắt lá»i:
- Không phải là các quan trÆ°á»ng có ý bá»›i móc. Bởi tại mệnh lệnh nhà vua giao cho nhÆ° váºy, nếu không là m hết chức vụ, tất nhiên tá»™i sẽ đến thân. Ngà y xÆ°a, biết bao nhiêu ông khảo quan chỉ vì chấm văn sÆ¡ xuất mà bị phạt bổng, giáng cấp, có ông còn bì cách chức nữa kia!
Äoà n Bằng an ủi Äốc Cung:
- Thôi, bác cÅ©ng đừng phà n nà n. Chúng ta còn Ä‘Æ°Æ¡ng niên thiếu lá»±c cÆ°á»ng, tiá»n trình còn dà i, chẳng Ä‘á»— khoa nà y thì Ä‘á»— khoa khác. Miá»…n là bác đừng ngã lòng.
Äốc Cung vẫn ngông:
- Tôi chẳng ngã lòng chút nà o. LÆ°Æ¡ng Hiệu nhà Tống tám mÆ°Æ¡i hai tuổi còn thi và còn Ä‘á»— được trạng nguyên, nay tối má»›i hai mốt tuổi, chÆ°a Ä‘á»— cÅ©ng chÆ°a là muá»™n. Chỉ hiá»m bản triá»u không lấy trạng nguyên mà thôi.
Vân Hạc cố ý trêu ghẹo:
- Tôi cÅ©ng chắc anh phải Ä‘á»—, nếu mà trá»i cho há»c lá»±c của anh được bằng ngÆ°á»i ta.
Äốc Cung cÅ©ng trả miếng bà ng giá»ng bông đùa:
- Váºy còn anh nữa? Không biết năm nay há»c lá»±c của anh đã bằng ngÆ°á»i ta hay chÆ°a?
Vân Hạc chÆ°a kịp trả lá»i, ông chủ nhà trá» vừa ở nhà dÆ°á»›i Ä‘i lên và nói lá»… phép:
- Vì báºn sai bảo chúng nó là m mấy món ăn, cho nên từ nãy đến giá», tôi chÆ°a kịp há»i chuyện các ngà i. Thế nà o? Bốn ngà i được "và o" cả chứ?
Äốc Cung chỉ và o anh em Vân Hạc và đáp:
- Cả ba ông nà y Ä‘á»u "và o", chỉ có má»™t mình tôi há»ng. Äúng nhÆ° lá»i ông nói lúc sáng ngà y, tôi bị nêu ra bảng con tháºt!
Ông chủ nhà trá» Ä‘Æ°á»ng định tìm câu an ủi Äốc Cung, nhÆ°ng chÆ°a tìm được, ngoà i cổng bá»—ng có tiếng ngÆ°á»i là lạ:
- Bùi tiên sinh vẫn còn ở đây đấy chứ?
Äốc Cung lầm bầm vá»›i Vân Hạc:
- Thằng nà o mà há»i đến váºy. Chắc nó tưởng mình bị há»ng, đã xách khăn gói cút rồi.
Rồi chà ng nói chõ ra cổng:
- Tiên sinh còn đây. Ai muốn há»i gì thì và o trong nà y.
Ông chủ nhà trá» láºt Ä‘áºt chạy ra đón khách. Có phải ai đâu. Cáºu Trần Äức Chinh hôm ná».
Giữa lúc Äoà n Bằng, Tiêm Hồng cùng ngẩng lên nhòm, Äức Chinh đã ở ngoà i sân tiến và o vá»›i má»™t dáng Ä‘iệu bạo dạn, khác hẳn cái bá»™ rụt rè khúm núm trong lúc hắn Ä‘i thuê ngÆ°á»i là m văn.
Cả bá»n cùng đứng dáºy chà o.
Sau khi Äốc Cung đã lần lượt nói tên ngÆ°á»i ná» vá»›i ngÆ°á»i kia, Äoà n Bằng má»i Äức Chinh cùng ngồi và o chá»— má»i ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng ngồi. Vân Hạc sẽ há»i Äức Chinh:
- Cáºu có được "và o" hay không?
Äức Chinh đáp bằng vẻ mặt sung sÆ°á»›ng:
- Không, tôi bị há»ng.
Rồi hắn nhìn sang Äốc Cung:
- Chết chá»a? Sao ở bảng con tôi lại thấy có tên ông?
Äốc Cung cÆ°á»i nhạt:
- Viết văn không cẩn tháºn, thì phải nêu ra bảng con, chứ có lạ gì sá»± đó?
Äức Chinh nói tiếp:
- Váºy ông phạm phải lá»—i gì? Không phải là phạm húy chứ?
- Không. Có phạm húy đâu? Tôi phạm và o tá»™i "khiếm ty". Vì ở Ä‘oạn văn nói vá» Ä‘á»i ÄÆ°á»ng của tôi, lỡ viết phải câu "tam bách niên xã tắc chi trÆ°á»ng, ninh phi lại Æ° thừ tai".
Ông chủ nhà trỠđứng ở bên cạnh, có ý lấy là m kinh ngạc, liá»n há»i:
- Thưa ông câu ấy là nghĩa thế nà o?
Äốc Cung đáp:
- NghÄ©a là "xã tắc nhà ÄÆ°á»ng lâu dà i đến ba trăm năm, há chẳng phải nhỠở Ä‘iá»u đó hay sao?" ông chủ nhà trá» cà ng lấy là m lạ:
- Như thế thì có can gì mà đến phải nêu bảng con?
Äức Chinh hùa theo:
- Chắc là ông bị cái lỗi gì khác, chứ như câu ấy thì có việc gì?
Äốc Cung chỉ cÆ°á»i không trả lá»i. Äoà n Bằng rẽ rẽ cắt nghÄ©a:
- Phải đấy, ông Cung phải nêu bảng con là tại câu đó. Bởi vì theo phép bản triá»u, há»c trò Ä‘i thi chẳng những phải kiêng khinh húy, trá»ng húy của nhà vua:
mà đến những chữ tên các cung Ä‘iện, lăng tẩm trong kinh bây giá», cÅ©ng Ä‘á»u không được dùng đến. Và nhÆ° lăng ông Gia Long tên là Thiên thụ, thì khi là m ván không được viết chữ Thiên thụ. Hay nhÆ° ở trong hoà ng cung có Ä‘iện Cần chánh thì chữ Cần chánh cÅ©ng không được dùng là m văn... NhÆ°ng chỉ kiêng ở văn cổ mà thôi.
Äức Chinh cố là m ra bá»™ thạo việc trÆ°á»ng ốc:
- Tôi cũng biết thế, nhưng trong hai câu của Bùi tiên sinh có chữ nà o phạm lệ đó đâu?
Äoà n Bằng nói tiếp:
- Có chứ. Chữ "trÆ°á»ng" và chữ "ninh".
Ông chủ nhà trá» vá»™i há»i:
- Thưa ngà i, thế hai chữ ấy cũng phạm húy ư?
Äoà n Báng lắc đầu:
- Không, TrÆ°á»ng Ninh là tên cái cung nà o đó. Hình nhÆ° là cung của Hoà ng thái háºu vẫn ở thì phải.
Äức Chinh ra vẻ ngÆ¡ ngác:
- Quái lạ, trong hai câu của Bùi tiên sinh, là m gì có chữ trÆ°á»ng ninh.
Vân Hạc phì cÆ°á»i và nói:
- Váºy thì cáºu thá» Ä‘á»c lại xem nà o.
Äức ChÃnh lẩm nhẩm lần nữa:
...thá» tai? "
Rồi hắn vỗ đùi đánh đét:
- À! Phải rồi! Có tháºt! Chữ trÆ°á»ng ở cuối câu trên, chữ ninh ở đầu câu dÆ°á»›i.
Và hắn lại há»i:
- Tôi tưởng vỠnhững chữ tên lăng tẩm cung điện nhà vua, chỉ có khi nà o hai chữ cùng ở một câu mới là phạm cấm. Mỗi chữ mỗi nơi như thế cũng phải kiêng ư?
Tiêm Hồng nói góp:
- Bởi vì hai chữ tuy ở hai câu, nhÆ°ng nó đứng liá»n nhau thì cÅ©ng nhÆ° ở má»™t câu, cho nên cÅ©ng là có tá»™i.
Ông chủ nhà trỠnhanh mồm lè lưỡi và tỠra vẻ kinh sợ:
- Trá»i Æ¡i, rắc rối quá chừng. Cứ nhÆ° chúng tôi, thì tránh cho hết hà ng trăm chữ húy cÅ©ng đã khó thay, huống chi lại còn những cái oái oăm ấy nữa. Váºy mà các ngà i Ä‘á»u tránh được cả, tôi xin phục là ông thánh.
Äoà n Bằng là i tiếp:
- Có phải chỉ thế thôi đâu? Lại còn cái nạn "khiếm trang" mới đáng sợ chứ.
Äức Chinh cÅ©ng nhÆ° ông chủ nhà trá», chỉ ngồi ngẩn mặt, hình nhÆ° có ý chá» nghe. Äoà n Bằng nhòm và o ông chú nhà trá» và há»i:
- Chắc ông chưa rõ khiếm trang là gì?
Rồi thà y liá»n giảng:
- Khiếm trang nghÄ©a là thiếu sá»± kÃnh trá»ng. Theo đúng lệ đó, thì hết thảy những chữ có nghÄ©a không hay, nhÆ° "bạo" là "tợn", "hôn" là "tối", "cách" là "đấm", "sát" là "giết" v.v... không được đặt trên các chữ có nghÄ©a là vua, nhÆ° là chữ "hoà ng đế", chữ "quân", chữ "vÆ°Æ¡ng", chữ "chủ"... vì nếu để chữ "cách" liá»n vá»›i chữ "quân" thì nó sẽ có nghÄ©a là "đấm vua", mà để chữ "bạo" liá»n vá»›i chữ "chủ" thì nó phải có nghÄ©a là "ông vua tà n bạo". Dù mà mình không chỉ và o vua nà o, hay là mình đã chỉ Ä‘Ãch và o những hạng vua vô đạo của Tầu ngà y xÆ°a, nhÆ° bá»n vua Kiệt, vua Trụ chẳng hạn, cÅ©ng là khiếm trang tất cả.
Äến lượt ông chủ nhà trá»:
- Khiếm trang sẽ bị tội gì?
Vân Hạc nhìn và o Äốc Cung rồi cÆ°á»i và đoán:
- Nhẹ hÆ¡n "khiếm tỵ" má»™t chút, nghÄ©a là chỉ bị đánh há»ng, không có hân hạnh được ra bảng con nhÆ° Bùi tiên sinh nhà tôi.
Tiêm Hồng không bằng lòng sự bông đùa của Vân Hạc, vội và ng nói cho lấp đi.
- Năm xÆ°a, má»™t ông tú tà i ở tỉnh Äông, bạn thân của anh cả tôi, cÅ©ng xuýt bị tá»™i vá» cái nạn đó.
NhÅ©ng lại má»™t lát để nhìn Äức Chinh và ông chủ nhà trá», Tiêm Hồng lại tiếp:
- Khoa ấy - tôi không rõ là khoa nà o - ông ấy đã và o đến kỳ thứ ba. Trong bà i văn sách của ông ta có câu nhÆ° vầy: "Xuân sinh thu sái. đế đạo dữ thiên đạo nhi tịnh hà nh". Thế mà cÅ©ng bị quan trÆ°á»ng cho là khiếm trang. Rồi quan ngoại trÆ°á»ng ngá»± sá» lại hạch thêm rằng: tú tà i Ä‘i thi mà còn phạm và o kỵ húy, thì nên phạt cho tháºt nặng. May nhỠđược quan chủ khảo có lượng khoan đại, ngà i phải hết sức bênh vá»±c, ông ta má»›i được khá»i tá»™i. NhÆ°ng mà cÅ©ng phải đánh há»ng.
Ông chủ nhà trỠra bộ ngơ ngẩn:
- Váºy thì, thÆ°a ngà i, nghÄ©a Ä‘en câu ấy ra sao?
Tiêm Hồng đáp:
- Có gì đâu? NghÄ©a nó chỉ là "Mùa xuân sinh ra, mùa thu thu lại, việc của Ä‘á»i "đế" cÅ©ng Ä‘i đôi vá»›i việc của ông trá»i". Có thế thôi.
Äức Chinh vẫn chÆ°a hiểu và há»i:
- Song mà trong bấy nhiêu chữ ngÆ°á»i ta ghép những chữ nà o có tá»™i khiếm trang.
- Chữ "sái" và chữ "đế". Chữ "sái" chÃnh nghÄ©a là thu đáng lẽ cÅ©ng không xấu xa, gở Ä‘á»™c gì cả. Chỉ vì bản thể của nó nguyên ở chữ "sát" là "giết" mà chuyển âm ra.
"Sái" vá»›i "sát" Ä‘á»c tuy khác nhau, nhÆ°ng mặt chữ cÅ©ng vẫn là má»™t, cho nên đặt chữ "sái" liá»n vá»›i chữ "đế" tuy rằng má»—i chữ ở má»—i câu, ngÆ°á»i ta cÅ©ng có thể nháºp lại là m má»™t Ä‘á»c nó ra "sát đế". "Sát đế" nghÄ©a là "giết vua", nhÆ° thế tức là khiếm trang, chứ gì.
Ông chủ nhà trỠđứng dáºy, chắp tay vái lia, vái lịa:
- Thôi! Tôi xin lạy cả nón. Phúc tổ nhà tôi, là m sao lúc há»c dốt quá, Ä‘Ã nh phải bá» há»c Ä‘i cà y. Nếu nhÆ° tôi sáng dạ má»™t chút, mà cố theo Ä‘uổi để được cắp quyển và o trÆ°á»ng vá»›i các ngà i, thì chắc suốt Ä‘á»i bị tá»™i!
Và ông ấy nói thêm:
- Nghe chuyện các ngà i, là m cho tôi cà ng thêm sợ. Váºy xin phép các ngà i, tôi Ä‘i giục nó là m cÆ¡m kẻo muá»™n.
Rồi thì ông ta quay mặt Ä‘i ra, Äốc Cung hình nhÆ° đã thấy nóng ruá»™t vá» cuá»™c chuyện phiếm, chà ng ngoảnh sang phÃa Äức Chinh và há»i:
- Cáºu đến chÆ¡i hay có việc gì cần há»i chúng tôi?
Äức Chinh mỉm cÆ°á»i nhÆ° Ä‘Æ°Æ¡ng có chuyện đắc ý:
- Tôi muốn má»i ngà i đêm nay Ä‘i chÆ¡i giải buồn. Bởi vì chúng mình cùng phÆ°á»ng "há»ng" vá»›i nhau.
Äốc Cung cÅ©ng cÆ°á»i:
- Äa tạ cáºu có hảo tâm. NhÆ°ng tôi bây giá» ruá»™t gan Ä‘Æ°Æ¡ng bồn chồn, còn thiết gì đến chÆ¡i bá»i? Váºy xin lá»—i cáºu để cho khi khác. Chúng ta còn nhiá»u lúc gặp nhau. Vá»™i gì?
Äức Chinh vẫn kèo nèo:
- Cố nhiên thi há»ng ái cÅ©ng phải tức, huống chi chúng mình đã lẽo đẽo và o đến tam trÆ°á»ng. Tôi cÅ©ng cay đắng trong ruá»™t, có lẽ còn hÆ¡n ngà i nữa. Vì váºy, tôi muốn má»i ngà i Ä‘i chÆ¡i cho khuây.
Äốc Cung nhất định từ chối:
- Thồi cáºu miá»…n cho. Từ sáng đến giá» tôi thấy trong ngÆ°á»i hÆ¡i mệt. Nếu lại thức đêm, tất nhiên sẽ thà nh ốm nặng. . .
Äức Chinh nói thêm và i câu tà o lao, rồi hắn đứng dáºy từ biệt.
Thằng nhá» vừa bÆ°ng rượu đặt và o giữa phản, sau khi nó đã trịnh trá»ng xin phép mấy ông khách trá».
CÅ©ng nhÆ° sáng ngà y, ông chủ nhà trá», lại đến gãi tai má»i chà o, rồi tá»± lảng Ä‘i nÆ¡i khác.
Cả bá»n bấy giá» má»›i thay khăn áo, rồi cùng ngồi và o mâm.
Trong lúc chén thù chén tạc, Äốc Cung tuy cÅ©ng có vẻ cảm khái, nhÆ°ng vì Vân Hạc thmh thoảng lại chêm má»™t câu bông đùa rất có ý vị, cho nên quang cảnh vẫn vui vẻ nhÆ° tết.
Mặt trá»i đã xế. bóng nắng leo lên ná»a tÆ°á»ng của tòa nhà trÆ°á»›c sân, bấy giá» cuá»™c rượu má»›i tan.
Mấy tuần trầu nÆ°á»›c đã tà n, Äốc Cung cất táºp giấy giáp bà i và o tráp, rồi chà ng ra mắc nhắc lấy khăn áo bá» xuống chiếu.
Äoà n Bằng vá»™i há»i:
- Bác ở đây chứ? Äi đâu bây giá»?
Äốc Cung đáp:
- Vâng, tôi ở đây. Có lẽ tôi sẽ ở mãi đến ngà y xÆ°á»›ng danh. Bởi vì tôi tuy há»ng, nhÆ°ng mà các bác "và o" cả, thì cÅ©ng còn vui, tôi phải ở lại để mừng các bác. Có Ä‘iá»u ngà y mai các bác được Ä‘i và o trÆ°á»ng, tôi ở nhà má»™t mình, chắc là không thể chịu nổi. Vì váºy. . .
Äến đây, chà ng bá»—ng ngừng lại để Ä‘Æ°a ra má»™t nụ cÆ°á»i:
- Vì váºy tôi muốn xin phép các bác, đêm nay xuống thăm Hà ng Lá» cho đỡ buồn. . .
Rồi chà ng vá»™i cúi mặt xuống, nhÆ° muốn giấu kÃn những giá»t nÆ°á»›c mắt Ä‘Æ°Æ¡ng tháºp thò ở đầu con mắt.
Vân Hạc lại trêu:
- Mà y khóc đó Cung?
Äoà n Bằng vá»™i ngăn:
- Sao chú lại cứ bông đùa mãi thế.
Và vá»›i vẻ mặt rất cảm Ä‘á»™ng, thà y quay lại nhìn Äốc Cung.
- Hôm nay thì tôi không dám can bác. NhÆ°ng đến chiá»u mai, bác lại vỠđây, để cho chúng tôi Ä‘i vá»›i!
Vân Hạc lại há»i Äốc Cung:
- Thế sao Trần Äức Chinh đến má»i, anh không Ä‘i luôn vá»›i hắn?
Äốc Cung lại cÆ°á»i:
- Äi chÆ¡i vá»›i thằng tục tỠấy có gì là thú? Vả lại, nghe lá»i hắn nói, tôi đã sinh ghét. Há»ng thi cÅ©ng có năm, bảy thứ ngÆ°á»i, hắn bì vá»›i tôi được à ? Thế mà bấy giá» hắn dám nói rằng: "chúng mình cÅ©ng là "phÆ°á»ng há»ng" vá»›i nhau'. NhÆ° váºy, anh bảo có tức hay không?
Vân Hạc cÅ©ng cÆ°á»i:
- Kể cả cÅ©ng đáng tức tháºt. NhÆ°ng mà anh hÆ¡n gì hắn? Anh tam trÆ°á»ng, hắn cÅ©ng tam trÆ°á»ng. Và chÆ°a biết chừng, có khi mai kia hắn sẽ Ä‘á»— được tú tà i cÅ©ng nên.
Tiêm Hồng lắc đầu:
- Khó lòng lắm. Tuy rằng ngÆ°á»i há»ng tam trÆ°á»ng cÅ©ng có thể Ä‘á»— được tú tà i. NhÆ°ng khoa nà y cả trÆ°á»ng Hà Ná»™i chỉ lấy hai bốn cá» nhân, theo lệ "nhất cá» tam tứ' thì được bảy hai ông tú tà i nữa. Thế là kể cả tú tà i, cá» nhân, cả trÆ°á»ng má»›i có chÃn mÆ°Æ¡i sáu ngÆ°á»i. Nếu nhà vua có gia ân mà lấy thêm nữa. chẳng qua cÅ©ng đến trăm ngÆ°á»i là cùng. Váºy mà sáng ngà y coi ở trên bảng, số và o phúc hạch đã được hÆ¡n má»™t trăm rồi. Thế thì khi nà o tú tà i còn đến phần hắn?
Äốc Cung há»a theo:
- Phải! Nếu hắn mà đỗ, thì cÅ©ng đáng buồn cho cuá»™c thi cá».
Vừa nói, Äốc Cung vừa thủng thẳng rá»a mặt chải đầu, coi bá»™ nhÆ° má»™t ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng có việc gấp. Sau khi Ä‘á»™i khăn mặc áo chỉnh tá», chà ng lại mỉm cÆ°á»i vá»›i bá»n Äoà n Bằng, Tiêm Hồng.
- Xin chúc các ngà i ngà y mai viết cho linh lợi! Tôi Ä‘i, chiá»u mai hoặc sáng ngà y kia thì lại vỠđây.
Anh em Vân Hạc ai cũng có vẻ ái ngại, nhưng không ai dám nói thêm câu gì, vì sợ khêu mối đau lòng cho bạn.
Trá»i đã chiá»u cả. Ngoà i phố lác đác có tiếng hà ng quà đi rao.
Ông chủ nhà trá» tất tả và o giục các ông khách trá» giao hết lá»u chõng cho mình sắp sá»a. Là vì kỳ nà y há»c trò đã vắng. Những ai được và o, Ä‘á»u phải Ä‘em lá»u chõng ná»™p sẵn từ chiá»u hôm trÆ°á»›c, để lÃnh thể sát đóng cho, ngà y mai chỉ việc và o đó mà ngồi, không phải lôi thôi gì nữa. Ông chủ nhà trỠđã quen lệ đó, nên má»›i giục. Tức thì Vân Hạc kiểm Ä‘iểm các thứ đồ đạc của hai anh và mượn lá»u chõng của Äốc Cung vì lá»u chõng của chà ng kỳ trÆ°á»›c bá» không Ä‘em vá» Ä‘Æ°a nhỠông chủ nhà trá» bó buá»™c đâu đấy. Rồi chà ng lấy ba mảnh giấy viết tên ba ngÆ°á»i dán và o má»—i bá»™ áo lá»u má»™t mảnh, và giao cả cho thằng nhá» Ä‘Æ°a lên cá»a trÆ°á»ng. Ở đấy đã có má»™t ngÆ°á»i lại phòng thu nháºn.
Trong thà nh bắt đầu nổi trống thu không. Tiếng chuông ở các chùa xa văng vẳng đưa lại.
Trá»i nhá nhem tối. Äoà n Bằng, Tiêm Hồng cùng giục Vân Hạc soát lại ống quyển, há»™p má»±c, giấy bút và các đồ vặt để ngà y mai và o trÆ°á»ng.
|
15-10-2008, 10:15 AM
|
|
Thượng Thiên Hạ Äịa Duy Ngã Äá»™c Tôn
|
|
Tham gia: May 2008
Äến từ: Việt Nam
Bà i gởi: 3,304
Thá»i gian online: 3 tuần 5 ngà y 16 giá»
Thanks: 932
Thanked 2,152 Times in 223 Posts
|
|
ChÆ°Æ¡ng 15
Ná»a đêm hôm qua hãy còn gió bấc mÆ°a phùn, hÆ¡i lạnh thấu xÆ°Æ¡ng, nằm trong chăn tưởng nhÆ° nằm trên vÅ©ng nÆ°á»›c. NhÆ°ng từ gà gáy thứ nhất trở Ä‘i, thình lình quay ra gió nồm. Khà lạnh bị tống bá»›t vá» các rừng núi nẻo Tây Bắc, Hà Ná»™i dần dần hồi lại trong cảnh ấm áp. Sau khi vừng đông Ä‘á» nhÆ° vừng lá»a đã thiêu tan hết bức mà n nặng ná» u ám của sÆ°Æ¡ng mù, bầu trá»i má»—i lúc má»™t thêm sáng sủa. Tuy là tiết đầu tháng má»™t, vẻ kiá»u mỹ không khác quang cảnh má»™t buổi mai của tháng đầu xuân.
Anh em Vân Hạc xong tiệc Ä‘iểm tâm, ánh nắng đã lóng lánh nhuá»™m các ngá»n cây và ng úa. Bấy giá» ai nấy má»›i sắm sá»a quần áo và các đồ đạc để và o trÆ°á»ng.
Lần nà y cái vai đã được nhẹ nợ, vì nó không phải Ä‘eo chõng và lá»u. NhÆ°ng trách nhiệm cái cổ vẫn chÆ°a bá»›t Ä‘i chút nà o, ống quyển, bầu nÆ°á»›c và tráp hoặc yên vẫn còn thi nhau bÃu chặt lấy cổ mà lủng lẳng đánh Ä‘u xuống ngá»±c và bụng.
Kỳ nà y chỉ thi trong má»™t vi giáp. Tuy số há»c trò được và o có hÆ¡n má»™t trăm, nhÆ°ng ngoà i cá»a vi cÅ©ng thấy bóng ngÆ°á»i đông nghịt. Bởi vì, ngoà i các thà sinh, còn có phụ huynh tôn tá»™c của các ông "ngấp nghé tân khoa" cÅ©ng kéo tá»›i đó để dá»± hưởng cái vinh dá»± trong cuá»™c đắc thắng của ngÆ°á»i nhà mình.
Tan má»™t hồi trống khẩu dõng dạc Ä‘iểm trong nhà Tháºp đạo, cá»a trÆ°á»ng mở rá»™ng, tà n lá»ng cá» quạt linh đình rÆ°á»›c lá cá» khâm sai và ông chủ khảo từ trong trÆ°á»ng ra chiếc ghế tréo ngoà i cá»a. Cái loa và các lÃnh tráng lại chiếu lệ là m việc pháºn sá»±.
Bây giá» há»c trò không phải chen chá»i vất vả nhÆ° các kỳ trÆ°á»›c. NgÆ°á»i nà o đã được cái loa nhắc đến tên mình, ngÆ°á»i ấy có thể ung dung tiến đến cá»a trÆ°á»ng, không bị ngà n cản chi hết. NhÆ°ng mà bá»n lÃnh thể sát lại phải là m thêm má»™t việc. Sau khi khám xong đồ đạc của ngÆ°á»i nà o, há» còn phải dẫn ngÆ°á»i ấy Ä‘i đến dãy lá»u mà hỠđã cắm từ tồi hôm trÆ°á»›c, rồi bảo ngÆ°á»i ta và o lá»u mà ngồi.
Cuá»™c gá»i tên lần nà y rất ngắn, má»›i Ä‘á»™ nữa giỠđã xong. Công việc sắp đặt trong vi cÅ©ng có tráºt tá»± hÆ¡n trÆ°á»›c Cả vi chia là m chừng hÆ¡n mÆ°á»i dãy, các dãy song song từ nhà Tháºp đạo ra đến bức phên ngoà i cùng. Dãy ná» cách dãy kia Ä‘á»™ năm sáu thÆ°á»›c. ở giữa hai dãy giáp nhau, Ä‘á»u có cái khe rất rá»™ng để là m Ä‘Æ°á»ng Ä‘i. Má»—i dãy chỉ có đúng mÆ°á»i cái lá»u, cái ná» cách cái kia cÅ©ng Ä‘á»™ năm thÆ°á»›c trở lại. Vì muốn giữ cho ngÆ°á»i ở lá»u nà y khá»i nhòm thấy ngÆ°á»i ở lá»u kia, các lá»u Ä‘á»u cắm theo hình chữ "công", má»™t cái nằm ngang, lại đến má»™t cái nằm dá»c.
Lá»u của Vân Hạc ở số 31, nằm ngay đầu dòng thứ tÆ°, giáp vá»›i bức rà o của nhà Tháºp đạo. Trong lúc ngÆ°á»i lÃnh thể sát dẫn chà ng tá»›i đó và chỉ cho biết má»™t mảnh giấy trắng có Ä‘á» ba chữ tên chà ng dán ở cá»a lá»u, Vân Hạc có ý nhìn ở các dãy, xem rằng lá»u của Äoà n Bằng đóng ở chá»— nà o - vì Äoà n Bằng đã và o trÆ°á»›c chà ng má»™t lát. NhÆ°ng mà không thấy bóng anh ở đâu, chà ng bèn chui và o trong lá»u, lục các đồ đạc lặt vặt bá» ra mặt chõng, rồi giở bá»™ đồ đánh lá»a, hì hục Ä‘áºp đá và o sắt lấy lá»a hút thuốc. Thình lình nhá»› đến Äốc Cung, bụng chà ng cà ng thấy bồi hồi khó tả. Vì theo ý chà ng, Äốc Cung cÅ©ng là báºc văn chÆ°Æ¡ng xuất sắc có thể Ä‘á»— to. Chẳng ngá» vì hai chữ vô ý mà đến phải ra bảng "con" tháºt là đáng tiếc.
"Thì ra văn hay chữ tốt, cÅ©ng chÆ°a chắc Ä‘á»—. Có lẽ cái việc Ä‘á»— há»ng, còn quan hệ ở sá»± may rủi nữa chăng".
Chà ng Ä‘Æ°Æ¡ng vÆ¡ vẩn nghÄ© quanh, trên chòi của quan ngá»± sá» ngoại trÆ°á»ng, bá»—ng nổi má»™t hồi trống cái rất hùng dÅ©ng. Biết là sắp có đầu bà i, chà ng quen nhÆ° lệ má»i kỳ, đã toan sắp sá»a giấy má»±c ch đến nhà bảng, thì ở trên chòi lại có tiếng loa áºm á»e:
"Bá»› toà n sÄ© tá»? Ai nấy ở yên trong lá»u, chá» hình đầu bà i?" Tiếng "bà i" vừa dứt, quan Ä‘á» Ä‘iệu vừa ở trên nhà Tháºp đạo Ä‘i xuống vá»›i chừng hÆ¡n mÆ°á»i ngÆ°á»i lÃnh, má»—i ngÆ°á»i trong tay có má»™t táºp giấy. Bá»n lÃnh chia ngả Ä‘i thẳng đến các dãy lá»u, quăng cho má»—i lá»u má»™t mảnh giấy chữ.
Äó là giấy sao đầu bà i. Vì kỳ nà y há»c trò đã thÆ°a, đầu bà i ra rồi, lại phòng liá»n phải xúm lại sao thà nh nhiá»u bản, rồi quan chủ khảo giao quan Ä‘á» Ä‘iệu Ä‘em Ä‘i phát cho má»—i ngÆ°á»i má»™t bản, chứ không dán ở nhà bảng nhÆ° các kỳ trÆ°á»›c.
Lá»u của Vân Hạc ở ngay đầu dãy, nên chà ng nháºn được giấy sao trÆ°á»›c các lá»u khác.
Ở trong mảnh giấy, tất cả chỉ có ba bà i, má»™t bà i Kinh nghÄ©a, má»™t bà i phú và má»™t bà i văn sách. Trong ba bà i đó, trừ bà i kinh nghÄ©a phải viết cụ thể, còn hai bà i sau, Ä‘á»u nhẹ hÆ¡n các kỳ trÆ°á»›c. Bà i phú chỉ có ba "váºn", còn bà i văn sách cÅ©ng Ä‘á»™ năm sáu câu há»i mà thôi.
Äây là thể lệ của phép thi má»›i. Theo nhÆ° mấy khoa gần đây, thì kỳ phúc hạch của trÆ°á»ng thi hÆ°Æ¡ng, cÅ©ng có ý nghÄ©a sát hạch lại các kỳ trÆ°á»›c. Vì váºy, nó phải đủ các món văn của mấy kỳ kia để cho khảo quan có thể tá»±a và o các loại văn đó mà xét khiếu văn và sức há»c của từng ngÆ°á»i. Vá»›i các ngÆ°á»i khác, thì những đầu Ä‘á» kỳ nà y, nói riêng từng bà i, tuy có nhẹ tháºt song hợp cả lại thì lại rất nặng, vì nó gồm đủ văn thể của ba kỳ.
NhÆ°ng vá»›i Vân Hạc thì chẳng có gì là nặng. Là bởi trong khi táºp văn ở nhà , chà ng vẫn nổi tiếng là ngÆ°á»i "há»c Ä‘á»Æ°' bất kỳ thÆ¡ phú, kinh nghÄ©a văn sách, hay món gì khác, món nà o chà ng cứng hÆ¡n ngÆ°á»i, anh em đồng há»c Ãt khi theo kịp.
Bởi váºy, trong khi ngó và o mấy cái đầu bà i, thái Ä‘á»™ của chà ng tá» ra cá»±c kỳ ung dung.
Khi đã viết xong mấy dòng ở trang đầu quyển để Ä‘i lấy dấu nháºt trung, chà ng bắt đầu nghÄ© nốt các vế của bà i kinh nghÄ©a, rồi đến bà i phú, rồi đến bà i văn sách. Vì sợ có chá»— lầm lỡ nhÆ° của Äốc Cung, mà trong lúc vô tình, tá»± mình không biết, cho nên má»—i khi nghÄ© xong bà i nà o, chà ng lại cẩn tháºn giáp hết bà i ấy ra má»™t mảnh giấy, và còn soát Ä‘i, soát lại từng câu từng chữ, có khi đến từng nét nữa. Khi nà o không thấy có chá»— đáng ngá» và không còn chữ nà o đáng chữa, bấy giá» chà ng má»›i viết và o trong quyển.
Viết xong hai bà i kinh nghÄ©a và phú, má»›i chừng quá trÆ°a, chà ng tiếc thì giá» còn nhiá»u, muốn hãy để bà i văn sách lại đó, nung đúc cho tháºt kỹ cà ng. NhÆ°ng khi coi lại mấy lần, chà ng thấy lá»i văn đã Ä‘anh thép, không còn cách nà o là m hÆ¡n, lúc ấy má»›i chịu cặm cụi viết nốt.
Kiểm lại trong quyển, không có chá»— nà o xóa, sót, móc, chữa, theo đúng trÆ°á»ng quy, thế là không phải viết "cá»™ng quyển ná»™i" ở cuối quyển nữa, bởi vì không có xóa, móc, chữa, thì "cá»™ng" cái gì?
Lúc ấy không còn việc gì phải là m, chà ng lại giở đá đánh lá»a, rung đùi ngồi hút thuốc vặt.
Má»™t lát sau, trên chòi có trống thu quyển, chà ng má»›i bá» quyển và o ống, thu xếp đồ đạc và o tráp. Äáng lẽ chà ng lại bá» cả lá»u chõng lần nữa, nhÆ°ng vì bá»™ lá»u chõng nà y là của Äốc Cung, không phải của mình, nên chà ng lại cố hì hục dỡ lên, bó lại, và đeo lên vai, rồi sang bên nhà Tháºp đạo ná»™p quyển. Bấy giá» mặt trá»i còn cao, hết thảy há»c trò còn Ä‘Æ°Æ¡ng là m văn chÆ°a xong.
Ra khá»i cổng trÆ°á»ng, vừa gặp thằng nhá» nhà trỠđến đón, chà ng trút hết thảy đồ váºt trên vai trên cổ cho nó vá» trÆ°á»›c, rồi mình đủng đỉnh Ä‘i sau. Thmh lình ở phÃa trÆ°á»›c mặt nghe có tiếng ngÆ°á»i ầm ầm.
Má»™t bá»n chừng hÆ¡n mÆ°á»i ngÆ°á»i hung hăng tiến lên Ä‘Ã ng trÆ°á»›c, hà ng xứ xúm lại Ä‘i theo rất đông.
TrÆ°á»›c luồng gió nhẹ, há»i rượu sặc sụa theo đám ngÆ°á»i đó tiếp tục bay lên. Nhìn thấy mấy ông Ä‘i trÆ°á»›c, ông nà o, ông ấy, sắc mặt Ä‘á» nhÆ° mà u mặt trá»i, dáng Ä‘i lảo đảo nhÆ° kẻ Ä‘Æ°Æ¡ng lên đồng trượng. Há» nghiêng bên ná», há» ngả bên kia, có ngÆ°á»i vừa Ä‘i vừa nôn thốc nôn tháo khắp cả Ä‘Æ°á»ng cái. Rồi há» nhao nhao chỉ tay lên phÃa cá»a trÆ°á»ng:
- Văn ông nhÆ° thế mà bị đánh há»ng, tháºt là má»™t lÅ© không mắt.
- Äã dốt không chấm nồi văn, thì vá» nhà mà ở vá»›i vợ. Sao lại dám Ä‘i chấm trÆ°á»ng?
Thì ra đó là những ông há»ng kỳ đệ tam. Không biết đổ lá»—i cho ái, há» phải đổ cho quan trÆ°á»ng.
Cứ má»™t giá»ng hùng hổ vô lý nhÆ° váºy, hỠôm vai nhau, nắm tay nhau, chắn ngang cả má»™t Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng, vừa Ä‘i, vừa thét. NhÆ°ng Ä‘i và i bÆ°á»›c há» lại lăn xuống dá»c Ä‘Æ°á»ng, thi nhau vừa khóc vừa gà o:
- á»i trá»i đất Æ¡i! Nó Ä‘á»— mà tôi bị há»ng, thì tôi còn mặt mÅ©i nà o trở vá» là ng nữa. á»i cha mẹ Æ¡i! Nà o tôi có là m Ä‘iá»u gì thất đức, sao tôi cứ phải há»ng mãi thế nà y? Khốn nạn thân tôi, lẽo đẽo thi bao nhiêu khoa, bây giá» má»›i và o tam trÆ°á»ng má»™t khoa, không ngá» lại há»ng. Thôi công đến sách cÅ©ng là đổ cả xuống sông.
Gà o chán, khóc chán, há» lại Ä‘Ã nh đạch giãy ở mặt Ä‘Æ°á»ng giống nhÆ° những ngÆ°á»i ngá»™ gió. Trẻ con hà ng xứ vá»— tay reo cÆ°á»i. Tiếng cÆ°á»i chua chát là m cho há» Ä‘á»u đứng phắt trở dáºy, Ä‘uổi sấn đám ngÆ°á»i chung quanh và quát:
- Chúng bay cÆ°á»i gì?
- Có phải cÆ°á»i chúng ông dốt thì bảo?
Tan cuá»™c ra oai vá»›i lÅ© trẻ, há» liá»n nhặt lấy má»—i ngÆ°á»i má»™t hòn gạch vỡ, hung hăng kéo lên nẻo cá»a trÆ°á»ng.
Vân Hạc biết là há» sắp sinh sá»± báºy bạ, chà ng bèn cố len qua đám hà ng xứ để Ä‘i ngược xuống. Vừa lủi thủi cất bÆ°á»›c, chà ng vừa nghÄ© thầm: "Không ngá» trong đám văn nho lại có những ngÆ°á»i liá»u lÄ©nh đến thế, không biết há» là há»c trò tỉnh nà o?" Trên Ä‘Æ°á»ng đã hết bóng nắng, chà ng vừa lững thững đến phố hà ng Äà o, trÆ°á»›c mặt lại có má»™t đám ngÆ°á»i nữa cÅ©ng Ä‘Æ°Æ¡ng chiếm cả má»™t khu Ä‘Æ°á»ng Ä‘i.
Chắc đây cÅ©ng vẫn những vị anh hùng há»ng thi, chà ng toan rẽ Ä‘i Ä‘Æ°á»ng khác, trong đám chợt có tiếng ngÆ°á»i nói lá»›n:
- Việc nà y là cái nhục chung của sỹ lâm Hà Nội.
- Nếu không là m cho ra chuyện thiên hạ sẽ coi sĩ khà Hà Nội là cái trò gì?
Rồi lại có tiếng tiếp theo:
- Váºy ai đã Ä‘á»c sách thánh hiá»n cÅ©ng phải biết có nghÄ©a khÃ, lẽ nà o thấy việc nhÆ° váºy mà đứng im!
Và lại có ngÆ°á»i phụ há»a:
- Phải đó? Nó chá»i má»™t ngÆ°á»i. tức là nó chá»i tất cả sỹ lâm. Nó đánh má»™t ngÆ°á»i tức là nó đánh tất cả sỹ lâm. Chúng ta Ä‘á»u là ngÆ°á»i trong thanh khÃ, cần phải bênh vá»±c lấy nhau. Tôi xin anh em cứ đến mà đánh cho chết cả nhà nó Ä‘i, bao nhiêu tá»™i, tôi xin chịu cả.
Rồi đó ngÆ°á»i ta kéo ùa lên nẻo hà ng Ngang, tiếng hô sỹ lâm má»—i lúc má»—i thêm dữ dá»™i.
"Cái gì mà to chuyện váºy?" Vân Hạc đã toan Ä‘i theo, để xem há» là m trò gì. Sau chà ng lại nghÄ©: nếu là má»™t việc nghÄ©a khÃ, thì mình cÅ©ng phải dá»± cuá»™c, không thể bó tay là m kẻ bà ng quan. NhÆ°ng nếu nó chỉ là chuyện tức giáºn vô lý của bá»n ngông cuồng, thì mình và o hùa là m chi cho dại, âu là ta hãy há»i xem đầu Ä‘uôi ra sao cái đã? Rồi chà ng quà nh sang lối khác trở vá» nhà trá». ông chủ, thằng nhá» Ä‘á»u Ä‘i vắng cả. Trong nhà chỉ có mấy đứa bé con nhá» lúi húi chÆ¡i ở trÆ°á»›c sân và bá»™ lá»u chõng của chà ng bỠở trên thá»m.
Chà ng và o trong nhà cởi khăn, cởi áo rồi tá»± bÆ°ng cháºu ra bể múc nÆ°á»›c rá»a mặt.
Má»™t lát sau, thằng nhá» lá»… má»… quẩy hai bó lá»u khệnh khạng Ä‘i và o trong sân, nét mặt há»›n hở nhìn và o Vân Hạc nhÆ° có chuyện gì muốn nói. NhÆ°ng nó còn chÆ°a kịp nói, ngoà i cổng đã có tiếng giầy lẹp kẹp, Äoà n Bằng, Tiêm Hồng cùng vá» vá»›i má»™t dáng bá»™ nghiêm trang, nhÆ° má»›i bị có việc gì trái ý, Vân Hạc vá»™i bá» cháºu nÆ°á»›c và đứng lên chà o. Cả hai ngÆ°á»i Ä‘á»u đổi ra bá»™ vui vẻ:
- Chú đã vỠrồi đấy à ?
- Chú ở trÆ°á»ng ra từ bao giá»?
Vân Hạc lê phép:
- Em cũng vừa vỠđến nhà .
Ba ngÆ°á»i liá»n cùng bÆ°á»›c lên nhà trên, Äoà n Bằng, Tiêm Hồng vừa thay khăn áo vừa há»i:
- Chú có gặp bá»n say rượu ở ngoà i cổng trÆ°á»ng đấy chứ?
- Có ạ, em gặp bá»n hỠở giữa Ä‘Æ°á»ng.
- Ai ngá» sỹ lâm, lại có những hạng ngÆ°á»i vô hạnh nhÆ° váºy? Ở nhà không chịu há»c hà nh, đến lúc thi há»ng lại định gây sá»± vá»›i quan trÆ°á»ng. . . Danh giáo nà o dong những hạng ngÆ°á»i ấy?
Vân Hạc cÅ©ng há»i:
- Lại còn má»™t bá»n ở hà ng Ngang nữa. Hai anh có gặp há» không?
Tiêm Hồng đáp:
- Không. Chúng tôi không thấy hỠđâu. NhÆ°ng mà thiếu gì! Trong kỳ đệ tam, số há»ng có đến hÆ¡n hai trăm ngÆ°á»i. Những ông ấy bây giá» còn Ä‘Æ°Æ¡ng phát Ä‘iên phát cuồng. Hê há» tụ bạ ở đâu, thì sẽ nói báºy ở đấy.
Vân Hạc tá» vẻ nghi ngá»:
- Có lẽ bá»n ở hà ng Ngang không phải vì chuyện thi há»ng. Em nghe thấy há» luôn luôn nhắc đến sÄ© khÃ, hình nhÆ° có ngÆ°á»i bị ai là m nhục.
Äoà n Bằng có ý ngạc nhiên:
- Lạ nhỉ! Không rõ là việc gì thế?
Ông chủ nhà trỠở đâu vừa vá». Vá»›i má»™t dáng Ä‘iệu tất tả ông ấy và o thẳng trong nhà vừa thở hì hò vừa nói:
- Các quan vá» sá»›m quá nhỉ? Äáng lẽ chiá»u nay tôi cÅ©ng lên đón các ngà i, sau vì có ngÆ°á»i rủ Ä‘i xem việc lôi thôi ở phố Hà ng Giấy, nên lại không lên, các ngà i miá»…n cho!
Rồi ông ấy thêm:
- Äáo để! Các ông há»c trò hăng quá. Không khéo nhà bá há»™ K. sẽ bì tan tà nh.
Vân Hạc nghe nói, đồ là việc đó cÅ©ng có liên can đến bá»n há»c trò hà ng Äà o, chà ng liá»n há»i tắt:
- Câu chuyện đầu đuôi ra sao, cũng hãy kể cho chúng tôi nghe.
Ông chủ nhà trá» quay ra phÃa sân để gá»i thằng nhá» châm lá»a thắp đèn và giục ngÆ°á»i nhà là m cÆ¡m mau mau. Rồi ngồi và o chiếc phản cạnh, ông ta ra giá»ng đắc ý:
- Có gì đâu? Chỉ tại má»™t câu nói chua. Số là nhà bá há»™ K. . . , các ngà i chắc cÅ©ng đã biết, vốn là má»™t nhà đại phú. Bởi khi buôn bán cÅ©ng có đồng chịu đồng trả, hoặc có giáºt bá»c vay mượn của ông ta, cho nên ở phố hà ng Giấy cÅ©ng nhiá»u ngÆ°á»i nể. Ông ấy có ngÆ°á»i con gái, hình nhÆ° tên là cô Kim, năm nay Ä‘á»™ hai mÆ°Æ¡i tuổi, ngÆ°á»i cÅ©ng khá đẹp, còn Ä‘Æ°Æ¡ng kén chồng, cả ngà y vẫn ngồi ngoà i cá»a bán hà ng. Con cái nhà già u ở đất kẻ chợ, phần nhiá»u quen thói khá»ng khảnh, huống chi cô nay đẻ ra đã sẵn có tÃnh chua ngoa, thì còn coi ai ra gì? Thôi thì kẻ ăn ngÆ°á»i ở trong nhà , cho đến những khách ra và o mua bán, há»… ai mà nói thất ý ná»a nhá»i, ấy là cô ta ngoan ngoắt nguyá»n rủa, có khi chá»i trùm chá»i lợp ngÆ°á»i ta nữa chứ. Vì váºy cả phố ai cÅ©ng phải sợ. Tình cỠđến trÆ°a hôm nay...
Tá»›i đó ông ta ngừng lại để sai ngÆ°á»i nhà pha nÆ°á»›c.
Vân Hạc cÅ©ng nhÆ° nóng nghe, liá»n gặng:
- Äến trÆ°a hôm nay là m sao?
Ông chủ nhà trỠhút tà n điếu thuốc rồi đáp:
- Äến trÆ°a hôm nay, có ông há»c trò và o hà ng há»i mua giấy bút - Cứ nhiá»u ngÆ°á»i nói lại là ông đó hãy còn trẻ tuổi - chÆ°a rõ quê quán ở đâu, cÅ©ng là số ngÆ°á»i há»ng kỳ đệ tam và còn ở đây chá» bảng tù tà i - Trong khi mặc cả, ông nà y có nói bông đùa sao đó. Cái đó kể ra cÅ©ng là sá»± thÆ°á»ng. Vì "hoa thÆ¡m ai chẳng muốn vin". có phải thế không, thÆ°a các ngà i?
Anh em Vân Hạc chỉ cÆ°á»i không đáp, ông ta lại tiếp:
- NhÆ°ng mà cô Kim là hạng chá»ng lá»n có tiếng, đâu lại nghÄ© nhÅ©n nhÆ° váºy? Khi thấy ông kia có ý trêu cợt cô nà y liá»n nổi tam bà nh, rủa luôn má»™t thôi má»™t thốc. Ông kia trÆ°á»›c còn cố nhịn, sau thấy cô Kim là m già , ông ta phát cáu cÅ©ng phải mắng lại má»™t cách rất phÅ©. Thế rồi hai bên thà nh ra xô xát. NgÆ°á»i nhà cô nà y nhao nhao chạy ra, nÃu lấy ông đó, xé tan mất cái khăn lượt và cái áo the. Ông nà y vừa thẹn vừa tức, nhÆ°ng vì chỉ có má»™t mình, không thể sao được. Láºp tức ông ta chạy luôn vá» nhà trá», thuáºt lại đầu Ä‘uôi vá»›i bạn cùng trá» và xin anh em rá»a nhục cho mình. Trong nhà trá» tất cả mấy bá»n, cÅ©ng có đến hÆ¡n mÆ°á»i ngÆ°á»i, nghe ông nà y nói ai nấy Ä‘á»u tá» ra vẻ bất bình. Cả bá»n liá»n kéo nhau đến trÆ°á»›c cá»a nhà bá há»™ K. bắt Ä‘á»n khăn áo cho bạn. Giả sừ bá há»™ K. xin lá»—i má»™t câu, có lẽ ngÆ°á»i ta cÅ©ng thôi. Song nà o có thế! ông ấy lại giở lý sá»± và nói những câu cá»±c kỳ vô lá»…. Thế má»›i ngu chứ!
Thằng nhá» vừa bÆ°ng siêu nÆ°á»›c đến cạnh, ông chủ nhà trỠđứng dáºy lấy bá»™ khay chén đặt sang giữa ghế.
Vân Hạc đón lấy ấm chén, vừa chuyên nÆ°á»›c vừa để ý nghe. Tiêm Hồng há»i:
- Ông bá hộ K. nói những thế nà o?
- TrÆ°á»›c hết ông ta vu vạ cho ông há»c trò kia đã và o cá»a hà ng ăn cắp. Rồi thì ông ta lên giá»ng kẻ cả, bảo há»c trò thi há»ng toà n là những quân mất dạy. Sau hết, ông ta còn há»i "chúng bay há»c trò thằng nà o" và nói "ông thách thằng thà y chúng mà y đến đây cÅ©ng không là m gì ông tốt..."
Tiêm Hồng tỠý tức giáºn:
- NhÆ° thế thì cà n rỡ tháºt. Äánh cho chết Ä‘i cÅ©ng đáng!
Vân Hạc bưng chén nước đưa ông chủ trỠvà nói:
- Ông hãy xơi nước cái đã.
Ông chủ nhà trỠđón lấy chén nước đặt xuống đầu ghế.
- Các ông há»c trò lúc ấy tức lắm, đã toan xông và o đánh cho ông bá há»™ K. má»™t tráºn. NhÆ°ng mà ông ta chạy thụt và o trong nhà và gá»i má»™t lÅ© gia nhân vác gáºy đổ ra. Những đứa gia nhân sức khá»e nhÆ° voi, chúng đẩy bá»n nà y ra mãi ngoà i Ä‘Æ°á»ng, có ông ngã sấp ngã ngá»a, lóp ngóp mãi má»›i đứng lên được.
Chén nước đầu phản đã nguội, ông chủ nhà trỠnói tiếp:
- Thế rồi ông bá há»™ K. sai lÅ© gia nhân đứng canh trÆ°á»›c cá»a và dặn há»… thấy đứa nà o đến gần, cứ việc đánh cho mất mạng. Những ông há»c trò lúc nà y cà ng hăng, nhÆ°ng vì Ãt ngÆ°á»i không thể đối địch, các ông ấy bèn cắt má»™t ná»a ở đó để canh ông K, còn má»™t ná»a nữa, thì chạy tuốt vá» các phố nói cho bạn bè biết rõ tình đầu. Chỉ ná»a giá» sau, há»c trò các nÆ¡i kéo đến tấp náºp. NgÆ°á»i nà o ngÆ°á»i ấy, sắc mặt hằm hằm nhÆ° ông Long thần. Ông bá há»™ K. biết là thế nguy, liá»n sai ngÆ°á»i nhà đóng chặt cá»a lại. Cả nhà trốn hết lên gác. Ngoà i nà y há»c trò má»—i lúc má»—i đông, đứng chặt cả hai dãy phố. Lúc ấy tôi tưởng ngÆ°á»i ta sẽ cùng chá»i bá»›i nhà kia tà n tệ, cho hả cÆ¡n giáºn trong lòng. Té ra không, các ông ấy chỉ gá»i ông bá há»™ K. mở cá»a để anh em há»i câu chuyện lúc nãy đầu Ä‘uôi thế nà o. NhÆ°ng mà ông bá há»™ K. nhất định không thÆ°a. Tức quá mấy ông trong bá»n giục nhau Ä‘i mượn rìu búa phá cá»a mà và o. Giữa khi đó thấy có má»™t Ä‘á»™i lÃnh tuần chừng hÆ¡n mÆ°á»i ngÆ°á»i, sầm sáºp tiến lại. Té ra trong lúc đóng cá»a, ông bá há»™ K. đã sai ngÆ°á»i nhà vượt qua tÆ°á»ng háºu chạy và o trong thà nh cấp báo. Có lẽ đối vá»›i má»™t đám há»c trò, lại toà n là hạng tam trÆ°á»ng, các quan cÅ©ng có lòng nể. Vì váºy, quan tổng đốc chỉ phái má»™t bá»n lÃnh tuần ra đó Ä‘á» phòng những sá»± hà nh hung, chứ không Ä‘Ã n áp. NhÆ°ng khi bị lÃnh ngăn cản, khà tức của các há»c trò lại cà ng nhÆ° lá»a thêm dầu, ngÆ°á»i ta bà n nhau phải kéo đổ nhà ông bá há»™ K. để rá»a cái nhục cho sỹ lâm rồi sẽ cùng đến cá»a quan chịu tá»™i. Nhá»i bà n ấy đã được nhiá»u ngÆ°á»i khen phải. Và rồi há»c trò tá»›i đó má»—i lúc má»—i đông, khi tôi vỠđến đầu Hà ng ÄÆ°á»ng, còn thấy má»™t bá»n Ä‘á»™ và i chục ngÆ°á»i đổ lên nẻo phố Hà ng Gạo, chắc cÅ©ng Ä‘i dá»± cuá»™c đó...
Tiá»m Hồng ra bá»™ hả dạ:
- Äáng kiếp! Những đứa trá»c phú phần nhiá»u vẫn hay láo há»—n vô lý. Có thế, chúng nó má»›i chừa.
Vân Hạc ra vẻ khảng khái:
- Nếu quả nhÆ° váºy, thì việc nà y có thể là má»™t nghÄ©a cá». Em muốn chạy lên. xem sao. "Kiến nghÄ©a bất vi vô dÅ©ng giã"...
Äoà n Bằng vá»™i và ng gạt Ä‘i:
- Chú nghÄ© nhÆ° váºy là lầm. Khi nà o "danh chÃnh ngôn thuáºn" má»›i gá»i được là nghÄ©a cá». Äằng nà y, cứ theo nhÆ° lá»i ông chủ nói đó, thì kỳ thủy nó chỉ là chuyện ve gái. Ở Ä‘á»i ve gái mà đến bị rủa, bị xé là sá»± Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên, không nên bênh vá»±c là m chi. Vì thân gái quý ở hai chữ Ä‘oan trinh, nếu bị trêu ghẹo, ngÆ°á»i ta có quyá»n kháng cá»±, không ai được trách chá»— đó. Thế mà trong lúc cái ông ve gái bì nhục vá» nhà cầu cứu, những ngÆ°á»i cùng trá» không lấy lẽ phải mà khuyên anh em, lại còn kéo nhau đến nhà ngÆ°á»i ta để hòng gây chuyện. Äó là tá»± các ông ấy đã bất chÃnh rồi.
Vân Hạc nói xen:
- Äã Ä‘Ã nh nhÆ° thế, nhÆ°ng mà lão bá há»™ K. cÅ©ng há»—n láo quá!
- Phải rồi. Lão đó cÅ©ng há»—n láo quá tháºt đấy! Song vì những ông há»c trò có chá»— vô lý, thì hắn má»›i há»—n láo chứ. Sao không trách mình lại cứ trách ngÆ°á»i là cái nghÄ©a gì? Vả chăng, lão đó nói cà n mấy câu, anh em trừng trị nhÆ° thế, cÅ©ng đã xứng đáng lắm rồi. Không nên là m cho to việc ra nữa. Các chú thá» nghÄ© mà xem, bênh má»™t ngÆ°á»i bạn chim gái mà đến hà ng trăm há»c trò kéo Ä‘i phá nhà ngÆ°á»i ta, có thể gá»i là "danh chÃnh ngôn thuáºn" được không? Là m váºy thiên hạ háºu thế sẽ bảo chúng mình là hạng ngÆ°á»i gì?
Rồi thà y kết luáºn:
- Thôi! Chú có đi mà can anh em, thì hãy nên đi, nếu đi để và o đảng với các ông ấy thì tôi không bằng lòng chút nà o .
Ông chủ nhà trỠtán thêm:
- Phải đấy! Các quan má»›i ở trÆ°á»ng vá», chắc còn má»i mệt, không nên Ä‘i vá»™i. Xin má»i các ngà i ở nhà xÆ¡i cÆ¡m, để tôi lại lên Hà ng Giấy coi thừ công việc thế nà o, rồi tôi nói để các ngà i nghe, nên Ä‘i hay không, lúc đó sẽ quyết định.
Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u cho là phải. Ông ta lại láºt Ä‘áºt ra Ä‘i, sau khi đã xuống nhà dÆ°á»›i dặn bảo ngÆ°á»i nhà sắp sá»a cÆ¡m nÆ°á»›c.
Chừng ná»a canh má»™t, anh em Vân Hạc ăn cÆ¡m đã xong ai nấy nóng lòng chỠđợi.
Trăng non đã lặn, ngoà i sân trá»i tối mù mù, bấy giỠông ta má»›i đốt Ä‘uốc vá». Nhanh nhảu đến chá»— bá»n nà y Ä‘Æ°Æ¡ng ngồi, ông ấy vừa cÆ°á»i vừa nói:
- Äại phúc cho nhà ông bá há»™ K. Chuyện đã dẹp yên. Các ông há»c trò đã đâu vỠđấy cả rồi.
Äoà n Bằng bảo ông ấy ngồi hẳn và o ghế rồi há»i:
- Yên là thế nà o? Anh em há»c trò bị giải tán hay có ngÆ°á»i nà o đứng ra thu xếp?
- Có chứ. Quan đốc há»c phải đến khuôn xếp. Ngà i tháºt khéo quá, cÆ°Æ¡ng có, nhu có, vì thế, các ông há»c trò má»›i phải vâng nhá»i.
Vừa nói, ông ấy vừa ghé và o trÆ°á»›c Äoà n Bằng và tiếp:
- Tôi xin nói lại từ đầu để các ngà i nghe. Lúc tôi lên đến Hà ng Giấy đã thấy mấy cây Ä‘uốc lá»›n Ä‘Æ°Æ¡ng cháy đùng đùng, trong phố sáng nhÆ° ban ngà y. Há»i Ä‘uốc lấy ở đâu ra, ngÆ°á»i ta nói rằng: đó là các ông há»c trò góp tiá»n mua nứa bó lại thà nh bó. Bấy giá» các ông há»c trò vẫn còn bà n tán hăng hái nhÆ° trÆ°á»›c, có Ä‘iá»u ai nấy vẫn hai tay không. Tôi Ä‘Æ°Æ¡ng cố nghe xem các ông ấy bà n ra thế nà o, thì ở đầu phố, có má»™t ngÆ°á»i anh cầm chiếc đèn lồng soi cho hai ngÆ°á»i lÃnh khác khiêng má»™t cái võng rẽ đám há»c trò Ä‘i đến trÆ°á»›c cá»a nhà bá há»™ K.
Trên võng bước xuống một ông cụ già đầu đã bạc trắng.
Bóng lá»a lấp loáng, nhôm mãi má»›i biết là quan đốc há»c. Äiá»u nà y là lúc sau nà y ngÆ°á»i ta má»›i kể vá»›i tôi - thì ra trong lúc các ông há»c trò hò nhau kéo đổ nhà há há»™ K.
má»™t ngÆ°á»i lÃnh tuần ở đó liá»n chạy vá» thà nh báo tin vá»›i quan tổng đốc. Láºp tức quan tổng đốc cho ngÆ°á»i và o dinh bà n cách khu xá». Không biết hai ngà i bà n định thế nà o, mà quan tổng đốc phái quan đốc há»c thân hà nh đến đó. Các ông há»c trò lúc ấy má»›i đáng kÃnh phục là m sao. Ai nấy Ä‘á»u Ä‘Æ°Æ¡ng cÆ¡n thịnh ná»™, thế mà thấy quan đốc há»c, cả đám Ä‘á»u chắp tay vái chà o, rồi cùng nÃn im phăng phắc nhÆ° đám ba quân chá» nghe hiệu lệnh của ông đại tÆ°á»›ng. . .
Tiêm Hồng nói xen:
- Cái đó là lẽ tất nhiên. Vì quan đốc há»c là ngÆ°á»i đứng đầu việc há»c trong má»™t tỉnh, há»c trò tuy không há»c ngà i, nhÆ°ng cÅ©ng phải coi nhÆ° thầy. Vả chăng, cụ đốc há»c Hà Ná»™i là i là má»™t báºc danh vá»ng, ai mà không phải kÃnh trá»ng?
Vân Hạc há»i gặng:
- Thế rồi cụ đốc là m gì?
- Ngà i bảo các ông há»c trò đứng xếp hà ng ở hai dãy phố để ngà i giảng giải. TrÆ°á»›c hết, ngà i khen các ông đó Ä‘á»u có khà khái, biết bệnh thể diện của sỹ lâm. Rồi ngà i há»i ai là ngÆ°á»i đã bị con bá há»™ K. lăng mạ và xé khăn áo. Má»™t ông há»c trò liá»n chạy ra nháºn. Ngà i bảo ông đó đứng ra má»™t bên, và ngà i há»i đến những ngÆ°á»i đã đến nhà bá há»™ K. bắt Ä‘á»n quần áo cho bạn và bị ông ta nói há»—n. Chừng hÆ¡n mÆ°á»i ngÆ°á»i ra trÆ°á»›c mặt ngà i thÆ°a là chúng con. Ngà i lại bảo những ông nà y đứng sang má»™t bên. Bấy giá» ngà i má»›i chỉ và o cái ông há»c trò bị xé khăn áo và cất giá»ng nghiêm nghị mà răng: "Anh đã nói trêu con gái bá há»™ K. phải không?" Ông nà y chối không, nhÆ°ng ngà i không tin và noi:
"Ta biết cả rồi, anh không thể cãi. Công nhiên và o nhà lÆ°Æ¡ng gia ve vãn con gái ngÆ°á»i ta, nhÆ° anh tức là tá»™i nhân của danh giáo".
Luôn đó, ngà i quay sang phÃa những ông đã bị ông bá há»™ K. nói há»—n và quở nhÆ° vầy:
"Thấy bạn là m xằng, đáng lẽ can Ä‘i má»›i phải. Các anh không can, lại còn kéo bè kéo đảng, định lấy danh nghÄ©a nho lâm bênh vá»±c má»™t kẻ ve gái, chẳng những gây thêm nết xấu cho bạn, mà còn là m cho danh giáo phải Ä‘iếm nhục nữa, nghe không." Tất cả mấy ông há»c trò Ä‘á»u im thin thÃt. Khi ấy ngà i má»›i sai lÃnh Ä‘áºp cá»a gá»i hai cha con bá há»™ K. ra đứng ở trÆ°á»›c mặt ngà i. Hai ngÆ°á»i hình nhÆ° vẫn chÆ°a hết cÆ¡n sợ hãi, vẻ mặt không còn sắc máu và đá»u chắp tay, cúi đầu, không dám trông lên. TrÆ°á»›c hết quan đốc há»c mắng ngÆ°á»i con gái thế nà y:
"Mà y là pháºn gái, gặp kẻ trêu ghẹo, cố nhiên cÅ©ng nên mắng lại, nhÆ°ng phải mắng cho có lẽ. Ai cho mà y chá»i rủa ngÆ°á»i ta, rồi lại sai lÅ© đầy tá»› xé cả khăn áo ngÆ°á»i ta? Mà y có biết "lăng mạ ngÆ°á»i khác", phải tá»™i nhÆ° thế nà o không?".
Rồi ngà i mắng ông bá hộ K như vầy:
"Mà y thách thằng thà y các anh há»c trò cÅ©ng không là m gì được mà y phải không? Tao là má»™t ngÆ°á»i ở báºc thầy váºy tao muốn há»i mà y thách những gì?" Ông bá há»™ K. chắp tay lạy lấy lạy để coi rất buồn cÆ°á»i. Quan đốc há»c lại chỉ và o mặt ông bá há»™ K. và nói giáºn dữ nhÆ° vầy:
"Thế là mà y đã không biết răn con, lại còn bênh con mà vô lá»… vá»›i tất cả ngÆ°á»i trong nho lâm. NgÆ°á»i ta muốn phá nhà mà y, không phải là quá?".
Ông bá há»™ K. cúi gục táºn đất, kêu xin tha tá»™i.
Äến đây, ông chủ nhà trá» tạm nghỉ để hút má»™t hÆ¡i thuốc là o. Äoà n Bằng chá» cho khá»i thuốc ra hết, lại há»i:
- Thế rồi sao nữa?
Ông chủ nhà trỠgiương hai con mắt lỠđỠcủa kẻ say thuốc và đáp:
- Thế rồi quan đốc há»c bắt ông bá há»™ K. phải xin lá»—i cả đám há»c trò, ngÆ°á»á»‰ con gái phải xin lá»—i cái ông bị xé, hai cha con phải Ä‘á»n ông nà y má»™t cái khăn lượt má»™t cái áo the. Và ngà i còn bắt ông bá há»™ K. và ông há»c trò bị xé, ngà y mai phải xuống Văn Miếu lá»… tạ và chịu má»—i ngÆ°á»i má»™t chục roi đòn. Những ông há»c trò Ä‘i bắt Ä‘á»n áo cho bạn cÅ©ng phải lá»… tạ Văn Miếu. TrÆ°á»›c khi ra vá», ngà i đã sai ngÆ°á»i lá»… sinh Ä‘i hầu phải há»i tên há» của các há»c trò bị phạt, biên và o mảnh giấy, để há» khá»i trốn.
Và ngà i còn nói giá» ngá» ngà y mai, ngà i sẽ xuống nhà Văn Miếu thi hà nh các lệnh phạt kia, các ông há»c trò nếu có thì giá», cÅ©ng nên tá»›i đó chứng kiến cuá»™c trừng phạt đó.
Ông chủ nhà trá» kết luáºn:
- Tôi tức cÆ°á»i nhất là lúc cha con ông bá há»™ K. cúi lạy các ông há»c trò và nói mấy câu xin lá»—i. Cái bá»™ Ä‘iệu của há» lúc ấy tháºt là khúm núm khốn nạn, chẳng bù vá»›i lúc quạc mồm nói cà n.
Anh em Vân Hạc Ä‘á»u khen:
- Cụ đốc khu xá» nhÆ° váºy, tháºt hợp tình hợp lý, anh em há»c trò kÃnh phục là phải. Ngà y mai chúng mình nếu có thong thả, cÅ©ng nên xuống nhà Văn Miếu mà xem cho hay.
|
|
|
| |