Lửa Đắng - Nguyễn Bắc Sơn

[ngudoc]

Chương 10

Với người dân Thanh Hoa, hôm nay cũng như bao ngày khác. Với những người lãnh đạo thành phố này, hôm nay là một sự cố. Sẽ dẫn đến đâu? Không ai biết.

Nhưng chắc chắn, đó là ngày nhớ đời.

Không biết lịch sử Đáng bộ thành phố có ghi lại ngày này?

Con đường từ Hà Nội về Thanh Hoa, sáng nay xuất hiện nhiều trạm Cảnh sát lưu động. Cảnh sát trật tự áo xanh lá mạ, Cảnh sát giao thông áo vàng và những người mặc thường phục.

Xung quanh khu vực cơ quan Thành uỷ cũng xuất hiện những tốp người như thế. Bề ngoài trông họ thật nhàn nhã, nhưng nếu có hiện tượng gì khác thường, lập tức họ sẽ hành động với những biện pháp mạnh. Không ai biết là từ mấy hôm trước đội bảo vệ đã về làm việc với Công an thành phố và rà soát khu vực xung quanh, chuẩn bị các phương án dự phòng.

7h40 . Cánh cổng chính trụ sở Thành uỷ mở rộng. Bí thư, các Phó bí thư, các uỷ viên Thường vụ, Chủ tịch và các Phó Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Thành phố, complê sẫm màu, tề chỉnh, theo thứ tự đứng thành hàng từ mép cống bên phải trở vào. Mấy người bất giác cùng xem đồng hồ.

Có điều lạ là: không băng rôn, không cờ, không hoa.

Trong phòng họp chỉ có hàng chữ trang trọng: CHÀO MỪNG TỔNG BÍ THƯ VỀ LÀM VIỆC VỚI LÃNH ĐẠO ĐẢNG BỘ THÀNH PHỐ THANH HOA.

7h50 . chiếc xe cảnh sát dẫn đường xuất hiện. Đến gần cổng, nó đi chậm lại ngoặt sang phải, chốt lại gần đấy. Chiếc xe thứ hai của lực lượng báo vệ ngoặt sang trái, chốt lại cách cổng một quãng. Các sĩ quan cảnh vệ toả ra chiếm lĩnh các vị trí đã phân công. Chiếc xe thứ ba đen nhánh chầm chậm tiến vào. Vừa dừng sau cánh cổng, người ngồi hàng ghế trước bật cửa bước ra, nhanh nhẹn mở của sau, bên hông phải. Một bàn tay chắn trên khung cửa xe, đề phòng đầu người ra chạm phải.

Bí thư Thành uỷ bước tới.

Tổng Bí thư bước xuống xe, bắt tay từng người ra đón.

Không lỏng. Không chặt. Không nhanh. Không lâu. Đó là những cái bắt tay vừa đủ để gọi là lịch sự.

Bước đi của Tổng Bí thư hơi nện gót - lối đi của người lính trong đội hình. Đến gần khối kỳ thạch giữa bể nước, ông bước chậm lại, chăm chú nhìn, nhưng không nói gì. Bí thư Thành uỷ đi bên cạnh, không biết ý tứ ông ra sao. Thích hay không thích? Khen hay chê? Bí thư đủ khôn ngoan để im lặng. Chiếc xe bảy chỗ của đoàn cán bộ tuỳ tùng vào sau. Cuối cùng là chiếc xe nữa của Cục Cảnh vệ, giữ nhiệm vụ khoá đuôi.

Khi mọi người đi yên vị, Bí thư Thành uỷ đứng lên. Ông nói lời chào mừng Tổng Bí thư về làm việc với Thường vụ

Thanh Hoa mở rộng. Ông báo cáo, các thành phần dự họp đã có mặt đầy đủ, rằng ban lãnh đạo Thanh Hoa đã nghiêm túc chuẩn bị báo cáo về những việc Tổng Bí thư yêu cầu, rồi mời Tổng Bí thư chủ trì buổi làm việc.

Tổng Bí thư đứng dậy. Ông đưa mắt nhìn mọi người một thoáng. Một thoáng thôi mà các vị chủ nhà thấy nặng nề, căng thẳng, chẳng khác gì thời học trò, không học bài, khi thầy giáo đưa mắt nhìn cả lớp, sắp chỉ định một đứa lên đọc bài. Mà đã chỉ, y như đúng, đó là đứa không thuộc bài.

Có vẻ, đây toàn những học sinh không thuộc bài. Không vòng vo. Ông đi thẳng vào việc:

- Các đồng chí biết vì sao hôm nay tôi có mặt ở đây rồi. Tôi đã đọc báo cáo của các đồng chí. Vì thế, đồng chí Bí thư Thành uỷ có thể tóm tắt chứ không cần đọc nguyên văn, cũng có thể mở rộng, phát triển, đi sâu, trình bày thêm chỗ nọ chỗ kia, nếu thấy cần thiết. Thế là một…

Lại chờ đợi căng thẳng. Ông nói chậm, sau mồi câu dừng lại một tí. Câu nào ra câu ấy, chắc như đinh đóng cột. Bí thư Thành uỷ đã dự nhiều cuộc họp do ông chủ trì. Cũng đã có lần được làm việc riêng với ông. Lại là người công tác Đảng chuyên nghiệp, nên không thấy căng thẳng, nặng nề như các cộng sự. Nhưng vì là người lãnh đạo cao nhất; nên ông lại lo lắng hơn. Kìa, Tổng Bí thư đã tiếp:

- Thứ hai, trong báo cáo của các đồng chí có một phần khá dài nói về tình hình, những thành tựu đã đạt được. Ý tôi thế này… Đây không phải là Báo cáo Chính trị mà là Báo cáo chuyên đề, về một chủ đề cụ thể mà công văn của Văn phòng Trung ương đã yêu cầu. Chỉ tập trung vào cái việc mà vì nó, hôm nay tôi về làm việc với các đồng chí…

Ông quay sang Bí thư Thành uỷ ngồi bên, hỏi:

- Đồng chí có đồng ý thế không? - Rồi lại nhìn mọi người - Các đồng chí đồng ý thế nhé. Chúng ta cùng nhìn thẳng vào sự thật, cùng trao đổi thẳng thắn trên tinh thần đồng chí, tinh thần cộng sản. Vâng, mời đồng chí Bí thư Thành uỷ báo cáo!

Ông ngồi xuống. Tay đặt trên cuốn số trước mặt. Trừ Bí thư Thành uỷ, còn những ai có mặt trong phòng họp này, việc được tiếp cận với người lãnh đạo cao nhất đất nước thế này, là một dịp hiếm hoi. Và họ không thể không quan sát ông. Vẻ bề ngoài bình dị kia, sẽ làm cho các nhà tướng số vô cùng nhầm lẫn. Chẳng mấy ai nghĩ rằng ông sẽ ở vào vị trí lãnh đạo này.

Bản thân ông cũng bất ngờ khi được bầu vào cương vị mới.

Lần đầu tiên về làm việc với Thanh Hoa, lại không phải vì sự kiện gì vui vẻ, nên ông không thể vui vẻ, lại càng không thể làm cho mọi người vui vẻ được. Chuyện này của Thanh Hoa, nếu không giải quyết triệt để, sẽ có nguy cơ bùng phát. Môi trường công tác của ông trong quân đội, vào thời kỳ đối mới, đã phức tạp hơn thời chiến tranh nhiều. Nhưng so với ngoài dân sự thì còn đơn giản hơn nhiều lắm.

Dù Tổng Bí thư đã nói vậy, nhưng Bí thư Thành uỷ vẫn cố tình báo cáo, rằng, dưới sự lãnh đạo của Đảng bộ Thành phố và của Trung ương Đảng, Chính phủ, kinh tế Thanh Hoa có mức tăng trưởng cao, GDP bình quân vào hạng cao trong cả nước, chuyến đổi cơ cấu kinh tế theo hướng tích cực, kim ngạch xuất khẩu đạt cao nhất từ trước đến nay…

Tổng Bí thư hơi cúi xuống, rồi nhìn ra xa. Ông kiên nhẫn nghe. Không nhẽ lại ngắt lời. Bí thư Thành uỷ vẫn kiên trì nêu thành tích, như muốn nói thành tích là rất lớn, rất cơ bản.

Thu hút vốn đầu tư nước ngoài cùng tăng cao, với hơn trăm dự án đầu tư mới, thu ngân sách rất cao. An ninh chính trị ổn định, văn hoá xã hội và quản lý đô thị có nhiều tiến bộ…

Đến đó Bí thư Thành uỷ mới thu về việc cần báo cáo:

- Đời sống nhân dân đã được nâng cao một bước, nhưng vẫn còn khó khăn, nhất là tầng lớp ăn lương. Trong đó có chuyện nhà ở. Từ đó dẫn đến hệ quả, chủ trương của Thành uỷ là đúng, là phù hợp với tình hình địa phương. Nếu không phân đất cho cán bộ, công nhân viên chức tự làm, thì không thể giải quyết được tình trạng thiếu nhà ở trăm trọng. Về khuyết điểm, Đảng bộ Thanh Hoa nhận là đã không chỉ đạo Uỷ ban, các Ban Ngành thường xuyên kiểm tra, giám sát nên để xảy ra nhiều sai sót, khuyết điểm. Xin nghiêm khắc kiểm điểm trước Tổng Bí thư.

Bí thư Thành uỷ vốn là một kỹ sư xây dựng, nhưng ông lại có năng lực và sở thích nghiên cứu triết học, nên trở thành cán bộ giảng dạy. Rồi chủ nhiệm bộ môn Chủ nghĩa Mác - Lênin một trường đại học ở Thủ đô. Sau đó chuyển ra làm công tác Đảng. Sau ba kỳ đại hội, ông được bầu vào chức vụ này. Người vợ đầu của ông đã mất do bị hen cấp, không kịp cấp cứu. Ông tục huyền với cô nhân viên thư viện trẻ đẹp trường đại học ông dạy. Cô quấn quít thằng bé con người vợ trước, mỗi khi nó theo ông đến thư viện. Cô lấy truyện tranh cho nó đọc, kế chuyện cho nó nghe. Cho nó ăn no, khi ông mải tra cứu, ghi chép, quên rằng đứa trẻ như nó, không nhịn được một lèo như người lớn. Thái độ ấy làm ông cảm động và biết ơn. Ông nghĩ, một người phụ nữ như thế, nhất định sẽ là một người mẹ nuôi con giỏi. Cô biết rõ cảnh ngộ của ông mà vẫn đến. Cô sinh cho ông một đứa con gái giống mẹ như đúc.

Hồi ấy, trong cơ quan đã có người bảo, lấy vợ vừa trẻ, vừa đẹp là phúc, mà cũng là hoạ! Mãi đến gần đây, các con bà lớn, thằng con riêng ông đã ra công tác, câu ấy mới ứng nghiệm. Điều làm ông mất tỉnh táo, là những việc vợ ông làm, ấy là làm cho con riêng ông. Nó vốn yêu quý mẹ kế như mẹ đẻ. Đấy là điều ông bằng lòng nhất. Bà cứ thúc ông gọi điện tác động với quận Lâm Du trong việc mua bán, đổi chác nhà đất. Đến lúc báo chí moi ra, ông mới tỉnh ngộ, thì đã không thể gỡ lại. Chuyện này dính đến Trần Kiên, nên càng rắc rối thêm ra. Bây giờ ông phải chịu trận. Tốt nhất là cứ nhận béng đi cho xong. Vừa được tiếng là thành khấn, vừa là tình tiết giảm nhẹ khuyết điểm. Ông trình bày:

- Về việc cá nhân, tôi đã báo cáo giải trình với Ban Thường vụ, hôm nay xin nhận khuyết điểm trước Tổng Bí thư, về việc đã dùng ảnh hưởng của mình tác động vào chuyện vợ con mua bán, chuyển nhượng nhà đất, làm mất uy tín cá nhân và uy tín của Đảng. Tôi xin chịu kỷ luật thích đáng của Đảng.

Trời nóng nực. Mới thay bốn dàn máy điều hoà loại hiện đại nhất mà vẫn cứ ngột ngạt. Phòng họp lặng đi. Bí thư Thành uỷ đã ngồi xuống. Mọi người không nhìn ông, mà dồn mắt cả về phía Tổng Bí thư. Căng thẳng chờ đợi.

Tổng Bí thư:

- Về chuyện cá nhân đồng chí, tôi không có ý kiến gì, chúng ta không trao đổi ở đây, chờ ý kiến Bộ Chính trị.

Ngừng một lát như cân nhắc, ông nói tiếp:

- Tôi ghi nhận một thái độ dũng cảm của người cộng sản, nhất là khi đồng chí dám nhìn thẳng vào khuyết điểm, biết nó phương hại đến uy tín, thanh danh của Đảng. Điều tôi quan tâm, điều mà tôi muốn các đồng chí làm sáng tỏ, là vấn đề chung của Thành phố kia. Cho tôi hỏi, có cách gì tốt hơn, hay hơn việc chia đất cho cán bộ công nhân viên chức tự làm nhà không? Hay đấy là cách duy nhất? Các đồng chí phải trả lời thẳng thắn. Tôi hỏi thế, tức là tôi phản biện cách làm của các đồng chí. Nếu không trả lời được, có nghĩa là các đồng chí phải thừa nhận ý kiến phản biện của tôi. Đúng không nào?

Ông đưa mắt nhìn suốt lượt. Có người cho ông ông chưa từng trải công tác ở nhiều lĩnh vực, nhiều cương vị quan trọng khác nhau. Công việc hiện nay với ông quá mới mẻ. Điều ấy có thể cũng đúng. Nhưng đấy là chuyện khác, ở chỗ khác. Còn bây giờ, ở đây, cách lật lại vấn đề của ông làm người ta giật mình, lúng túng. Ông ngồi kia, mái tóc hoa mai cắt ngắn không rẽ ngôi. Bộ complê xám giản dị, áo sơ mi trắng không cravát. Tay cầm chiếc bút bi xoay xoay ông hất hất đầu hỏi tiếp:

- Chúng ta trao đổi, tranh luận. Chúng ta đối thoại thẳng thắn, cởi mở trên tinh thần xây dựng. Các đồng chí phải phát biểu chính kiến của mình… Nếu không có ý kiến gì, thì coi như đồng ý với ý kiến của tôi. Tôi sẽ kết luận. Các đồng chí đồng ý thế chứ?

Khi người ta cho rằng mình đúng, thì họ sẽ viện ra nhiều lý lẽ để bảo vệ mình. Tất cả các thành viên trong ban lãnh đạo Thanh Hoa đều có thể phát biểu ý kiến tự bảo vệ, nhưng họ đều ngại. Ý kiến của họ - đã được chuẩn bị khi xây dựng báo cáo tựu chung là: đó là cách làm phù hợp nhất. Không ai chuẩn bị cho câu hỏi oái oăm của ông: thế có cách nào hay hơn không? Tạm bỏ lửng câu hỏi ấy, ông tiếp:

- Trong báo cáo, các đồng chí có nói đến hậu quả của cách chia đất cho cán bộ, công nhân, viên chức tự làm, là tạo nên tình trạng lộn xộn, không kiểm soát được, phá vỡ qui hoạch, làm mất này quan đô thị, lãng phí không gian, v.v… Nhưng tôi chưa thấy nói đến việc tiêu cực, bất hợp lý trong việc cấp đất này? Báo chí đã nêu đấy - ông quay về phía trợ lý của mình - có phải không đồng chí Tiến? Ở đây có mặt cả Chủ tịch, các Phó chủ tịch đấy chứ? Mỗi người đều đã ký hàng chục giấy cấp đất phải không? Tôi nói có đúng không?

Một cánh tay mạnh dạn giơ lên.

Từ đầu buổi làm việc đến giờ, chưa một ai dám nói câu gì, ngoài Bí thư Thành uỷ. Uy danh của Tổng Bí thư lớn quá. Không mấy người có đủ can đảm nói gì, mà cũng chả phải chức phận của mình mà nói. Dại gì?

Thì mới đây thôi đã từng có chuyện, một Phó chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Thành phố này, được mời lên làm việc với Tổng Bí thư, nhân vụ tranh chấp giữa một trường học với chính quyền Thành phố. Do có quan hệ riêng với Tổng Bí thư, họ chạy lên ông, nhờ can thiệp… Vì không bình tĩnh, sáng suốt trước quyền uy của Tổng Bí thư khi ông hỏi dồn, vị Phó Chủ tịch kia phải chấp thuận ý kiến do phía bên kia trình lên - trái với sự chỉ đạo của lãnh đạo mình. Thế là quan lộ vị ấy thành mạt lộ. Lãnh đạo Thành phố gợi ý, để vị này tự làm đơn xin nghỉ, vì lý do… sức khỏe.

Cánh tay giơ lên là của một phụ nữ. Cả phòng họp quay lại nhìn bà.

Vừa ngạc nhiên, vừa thích thú, Tổng Bí thư khuyến khích:

- Rất hoan nghênh, mời đồng chí!

- Thưa Tổng Bí thư… tôi không ký một quyết định cấp đất nào ạ.

Bí thư Thành uỷ tím mặt. Chủ tịch và các Phó chủ tịch khác sầm mặt lại: "Cái con mẹ này… "

Đôi mắt nheo nheo mở to, Tổng Bí thư cười rất vui. Lần đầu mà cũng là lần duy nhất, ông cười trong suốt một ngày làm việc ở đây. Ông cười vì người can đảm phát biểu đầu tiên là phụ nữ. Người có ý kiến phản bác ông, là phụ nữ. Ông nói sai, nghĩa là ở đây còn có người đúng. Ông khuyến khích:

- Rất mừng là tôi nói sai. Có thể chứ… Đồng chí hãy tự giới thiệu về mình!

Bí thư Thành uỷ lẩm bẩm trong cổ họng: "Giỏi thì cứ nói!"

Bà Bội Trân là một người phụ nữ cứng cỏi, thông minh và bản lĩnh. Bà không đẹp, nhưng gương mặt thật dề mến. Ai nói chuyện với bà cũng thấy dễ chịu. Nói chuyện với một người có duyên và thông minh, trí tuệ như bà, tâm hồn ta được bữa no nê. Nói chuyện với một người phụ nữ chỉ có nhan sắc, ta được no mắt đây. Nhưng chớp mắt một cái, đã không còn để lại trong ta ấn tượng gì.

Bà có tiếng là người thẳng thắn. Khi còn làm quản lý ngành giáo dục, một chị giáo viên, họ hàng với bà, dẫn một chị bạn đến xin chuyển công tác cho chồng, đang là giáo viên ngoại ngữ trong quân đội về dạy học ở Thanh Hoa. Bà lướt nhanh qua lý lịch rồi hỏi: "Vì sao chú ấy sống trong quân ngũ từng ấy năm lại chưa phải là đảng viên? Thời điểm câu chuyện xảy ra, tình hình chưa như bây giờ, nên câu hỏi ấy là xác đáng. Chị kia không trả lời được, đành về.

Là người trưởng thành từ giáo viên, Phó hiệu trưởng, hiệu trưởng, phó giám đốc, rồi Giám đốc, sự hiểu biết, kinh nghiệm nghề nghiệp, công tác quản lý của bà là một kho đầy ắp mà các cán bộ ăn đồng, tay ngang không thể nào so được.

Khi Trưởng ban Tổ chức Thành uỷ trao đổi với bà về việc đề bạt một loạt cán bộ nữ của ngành giáo dục làm phó chủ tịch phụ trách văn xã quận, huyện (lúc này bà đã là Phó chủ tịch phụ trách khối văn xã Thành phố) bà cho rằng, cần trở lại ý kiến Bác Hồ, chỉ nên căn cứ vào hai tiêu chuẩn là tài và đức, ai đủ trình độ chuyên môn thì đề bạt người ấy. Chính sách cán bộ, mỗi giai đoạn lại đưa ra một tiêu chuẩn mới, lại coi nhẹ tiêu chuẩn chuyên môn, thì làm sao làm việc được. Cán bộ của tôi, tôi biết chứ…

Thật ra, người ta hỏi ý kiến bà là hỏi lấy lệ, hỏi cho… vui thôi. Còn ở Thành phố này, rất nhiều việc tổ chức nhân sự người ta cứ làm theo con đường… nào ấy, không ai giải thích được, trừ các bố tổ chức. Thế là đùng một cái, một loạt các bà nhà ta, lên làm phó chủ tịch. Có bà làm tốt, có bà làm được có bà làm chả ra sao. Bù lại, được cái… dẻo mỏ. Thiên hạ được mẻ cười. Họ cười việc ấy đã đành. Họ còn cười các vị tổ chức sao khéo bày đặt thế: trong bảy vị nữ ấy, có tới năm vị, ở năm quận nội thành nên đều bắt đầu bằng con chữ L! Lập tức Thanh Hoa có một bài thơ, trường phải Bút Tre, râm ran khắp các cuộc họp ngành.

Bà Trân chi xưng tên và công việc phụ trách. Tổng Bí thư gật gật liền mấy cái, tỏ vẻ hài lòng. Ông hỏi tiếp mọi người:

- Chắc trong bụng, các đồng chí trả lời, rằng không có tiêu cực gì đâu, nếu có, đã có người kiện cáo, rằng chỉ có thể nhầm lẫn sai sót thôi chứ gì?

Cả phòng họp chết lặng. Có mấy người cúi xuống. Nhiều người nhìn trần nhà hay nhìn lơ đi chỗ khác.

Phòng họp thường vụ có sức chứa khoảng dăm chục người. Hàng trên, quanh bàn, mỗi chỗ ngồi, một chiếc micrô loại hiện đại nhất. Ai muốn nói chỉ cần bấm nút. Hàng ghế sau dựa vào tường, cũng có bàn, nhưng là bàn hẹp, không bố trí micrô. Những người giúp việc Tổng Bí thư ngồi hàng ghế sau.

Đã quá quen thuộc với những buổi làm việc thế này, quá quen thuộc với những câu chất vấn của Thú trưởng với các cán bộ lãnh đạo ngành hay địa phương, nên nhóm cán bộ đi theo không biểu hiện cảm xúc gì. Chưa bao giờ họ dự một cuộc đối thoại trực tiếp, mà "đối phương" lại thảm hại thế này. Ừ thì họ không đủ bình tĩnh tự tin, trước đồng chí lãnh đạo tối cao đất nước. Nhưng điều cơ bản không phải như thế. Chẳng qua là thủ trưởng đi guốc vào bụng các vị, điểm trúng huyệt, nên các vị mới câm như hến thế chứ! Mà nào có tha.

Đấy, ông lại tiếp, cứ nhẩn nha, tưởng ra những câu hỏi, đơn giản cụ thể, nhưng lập luận thì đố cãi được:

- Không một ai trong các đồng chí ngồi đây, không một ai trong bộ máy công quyền chúng ta công nhận sự thật này: còn cơ chế xin cho thì còn hối lộ. Tất cả những ai từng đi xin, đi chạy việc đều biết mười mươi rằng, dù không khuất tất, cũng phải hối lộ ít nhiều mới được việc. Khuất tất càng phải hối lộ nhiều mới xong việc. rồi không công tác chính quyền, không giải quyết những việc cụ thể, mà còn bị người ta đem tiền đến hối lộ đấy thôi, báo chí nói, các đồng chí biết cả rồi! Họ biết tôi chỉ cần nhấc điện thoại lên, nói với các đồng chí bên chính quyền một câu, là việc gì cùng xong. Chỉ có điều, người đi xin mà tố cáo ra thì bản thân họ cũng bị pháp luật xử lý, mà còn mang tiếng là tráo trở, lật lọng. Ngoắt ngoéo chính là chỗ này. Vì họ chưa tố cáo ra, nên các quan chức nhà ta còn chưa bị phát giác. Tôi… tôi có đọc trên tạp chí Cộng sản một câu chuyện tiếu lâm hiện đại về "các đồng chí bị lộ và chưa bị lộ". Chắc các đồng chí biết cả. Cái dở của toà án chúng ta trong trường hợp này là trọng chứng hơn trọng cung. Không ai nhận quà biếu mà lại ký nhận. Nếu muốn bảo vệ ai đó, cơ quan điều tra hoặc toà án chỉ cần đưa ra kết luận: không có căn cứ để buộc tội đã nhận hối lộ. Thế là xong. Tôi không loại trừ chính các cơ quan này cũng có những con sâu, thậm chí sâu róm, được hối lộ nên ỉm đi nhiều vụ, làm nhẹ đi nhiều vụ.

- Tôi nghĩ cả các cơ quan Đảng cũng cần được xốc lại. Bởi tôi chưa thấy vụ sai phạm hay tiêu cực, tham nhũng nào do bên Kiểm tra Trung ương và kiểm tra các cấp của hệ thống Đảng và hệ thống chính quyền phát hiện ra. Và… - ông lưỡng lự một chút - Tôi thấy cả bên Quân đội, nhất là các đơn vị làm kinh tế, bên Công an, bên Kiểm sát, nghĩa là các cơ quan bảo vệ pháp luật cũng cần xốc lại đội ngũ. Thì chính một cán bộ quân đội mà tôi có quen biết đã hối lộ tôi chứ đâu… Chúng ta phải chấn chỉnh lại toàn bộ hệ thống thể chế của ta. Đặc biệt là phải có cách gì đó giám sát, kiểm tra chặt chê, sát sao, nghiêm ngặt.

Không một ai dám nhìn thẳng Tổng Bí thư, trừ bà Trân.

- Tôi chợt nảy ra ý nghĩ này - ông quay về phía ông Tiến - đồng chí nhớ nhắc tôi, ta thử làm một cuộc điều tra xã hội học, để xem nhân dân nói thế nào về sự trong sạch của bộ máy hành chính chúng ta, kể cả bộ máy các đoàn thể, bộ máy Đáng. Để họ đánh giá xem ngành nào có nhiều tham nhũng nhất… Ghi tên cũng được, không ghi tên cũng được. Họ sẽ nói thẳng ra cho mà xem. Chắc chắn là như thế. Tôi đánh cuộc với các đồng chí đấy.

Im lặng

Ông nhấp một ngụm nước suối, ngả lưng vào tựa ghế một hai giây. Chỉ là đổi tư thế cho đỡ mỏi, rồi trở lại vị trí cũ.

Dáng ngồi không sang, lại hơi gù gù. Tay không vung lên.

Không chém chặt không khí. Cây bút vẫn xoay xoay trong tay.

Giọng ông cũng không sang. Ông không trích dẫn sách kinh điển, không nói lý luận, không dẫn lời lãnh tụ, cũng không dẫn nghị quyết. Ông chỉ lập luận để dồn đối phương vào chân tường bằng thứ ngôn từ ai cũng hiểu.

Đó là lối nói mộc. Lối nói với đồng đội, với người lính trong một đơn vị giữa chặng đường hành quân, hay sau đợt công kích… ông nói với họ như những bạn đồng ngũ, bằng vai phải lứa. Ông nêu những câu hỏi trực diện - sau này có người gọi là những câu hỏi chết người - bởi, trả lời câu hỏi ấy sự thật sẽ hiện ra. Ông là người lính. Làm người lính, ai cũng biết hoả lực bắn thẳng nguy hiểm thế nào. Thế nên bây giờ, ông chọn cách nói thẳng, hỏi thẳng. Ông về thẳng Thanh Hoa để trực tiếp giải quyết một sự việc có tính nguyên tắc, có tính phương pháp luận. Ấy là Thường vụ Thanh Hoa phải nhận về mình trách nhiệm đưa ra chủ trương chia đất làm nhà là không phù hợp và chỉ đạo thực hiện có những khuyết điểm sai sót.

Ngày trước, cấp trên lệnh cho ông có mặt ở đâu, ông đến đó để động viên chiến sĩ, giải quyết những vấn đề về tư tưởng, về tổ chức, về chế độ chính sách… về tất cả những gì để tăng sức mạnh chiến đấu cho đơn vì. Bây giờ ông là người lính không quân hàm. nhưng phạm vi của ông không phải là một đơn vị, mà là cả đất nước. Đành rằng chưa có kinh nghiệm. Thì cứ phải làm mới ra kinh nghiệm chứ!

Ông mới sống giới sống công chức, nên chưa có điều kiện nắm bắt hết những ngóc ngách, những góc khuất lấp trong bộ máy hành chính đất nước. Vì thế, có một nguồn, một kênh thông tin rất quan trọng, giúp ông hiểu phần nào đời sống xã hội. Ấy là báo chí. Gạt bỏ những sóng gây nhiễu, ông nhận ra một vấn đề có tính phổ biến là sự bất hợp lý, sự quan liêu sự chồng chéo, sự trì trệ, bùng nhùng, cái không minh bạch, cả cái bẩn thỉu đang ẩn nấp đâu đấy trong bộ máy hành chính này.

Sao nhiều kẻ ăn bám, ăn chặn, ăn bớt, ăn mảnh, ăn của đút đến thế? Không phải những kẻ mà là những bọn, thậm chí cả một tập thế, với cả bộ tứ, thống nhất ăn của dân, của Nhà nước. Chính vì thế, ngoài những việc lớn, ông thấy điểm nào nóng, chỗ nào nổi cộm lên, thành vấn đề mang tính xã hội cao, nhất thiết phải đến tận nơi xem xét giải quyết. Ông chọn vụ đất Thanh Hoa làm điểm đột phá là vì thế.

Ngồi với các đồng chí Thanh Hoa, ông không kêu gọi nâng cao tính tiên phong gương mẫu, tính chiến đầu nữa. Cũng không kêu gọi phải tăng cường đấu tranh tự phê bình trong chi bộ Đảng. Ông biết các cán bộ chủ chốt càng cao càng bận… họp, chả mấy khi họp chi bộ. Họp chi bộ còn toàn các đảng viên không nắm cương vị lãnh đạo. Bây giờ phải nói với nhau bằng luật. Sống theo luật, làm theo luật, mà trong chi bộ, đau với nhau cũng phải bằng luật. Không thể lấy tình đồng chí mà bảo nhau như thời máu lửa được.

Chính vì không làm thế, nên hiệu quả sinh hoạt chi bộ bây giờ không có bao nhiêu. Chỉ giữ được cái vỏ hình thức. Chi bộ nào chả trong sạch vững mạnh. Nhưng đảng viên bị lộ vẫn cứ bị ra toà, bị vào tù. Đến lúc ấy mới khai trừ thì còn nói gì nữa?

Muốn đối thoại cởi mở, thẳng thắn, nhưng ông đọc thấy vẻ ngại ngần, e dè trong tất cả những người có mặt. Cuộc đối thoại thành ra độc thoại. Nhưng ông đã giao hẹn rồi. Không bác được phản biện của ông, là phải chịu đấy. Là người lính, ông được quân đội rèn luyện, là chỉ có tiến công. Nếu có lui thì cũng chỉ là lui chiến thuật trong thế tiến công chiến lược, cho đến khi thắng lợi hoàn toàn. Đó là tim óc ông, ý chí ông

Ông nhớ chuyện hơn hai chục năm trước, một vài nơi đã thực hiện chiến dịch tịch thu tài sản bất minh. Làm thế lúc đó là không phù hợp. Nhưng bây giờ làm là đích đáng đấy. Chỉ cần làm thận trọng, chắc chắn. Đồng chí nào "bị lộ" mà truy nguồn gốc tài sản, có giời cãi! Đố chứng minh được, chỉ bằng đồng lương mà xây được biệt thự, mua được ô tô. Ý nghĩ ấy chợt đến rất nhanh, như một tia lứa lóe lên, khi khối óc nóng bỏng của ông chạm vào chuyện đất cát ở đây.

Quay lại vụ Thanh Hoa, ông tiếp:

- Đi công tác qua Thành phố các đồng chí, tôi thấy có nhiều ngôi nhà xây rất đẹp, nhưng tối om om. Lại thấy nhiều mảnh đất hoang, xen giữa các khu nhà. Tôi hỏi các đồng chí giúp việc. Mấy hôm sau được giải thích: đấy là những ngôi nhà xây sẵn của các quan chức ở các tỉnh khác, của các cán bộ có cỡ của Thành phố này, của cả cán bộ Trung ương nữa.

Nhà ấy đợi con lớn lên mới ở, hoặc đợi cho người nước ngoài thuê v.v… Có đúng không các đồng chí? Rằng có những người có vài ba căn nhà như thế, có đúng thế không? Còn nhà của những nhà tư sản mới phất lên. Tốt thôi, miễn là làm ăn chính đáng, không vi phạm pháp luật

Ông ngừng lại chờ câu trả lời. Không ai trả lời ông. Làm sao trả lời ra mồm được? Họ đành im lặng thừa nhận. Còn trong bụng, họ vẫn đối đáp đấy: "Cha nội sao mà ranh ma thế, cái gì cũng biết". "Tất nhiên là đúng, nhưng mà đào đâu ra chứng cớ"". Đất nước này, ai chẳng thế, quan to ăn to, quan bé ăn bé, ông chả vừa nói mình cũng được người ta hối lộ là gì?

Đột nhiên ông hỏi một câu, cứ như lạc đề:

- Trong các đồng chí, ai đi tham quan Trung Quốc rồi?

Lần này thì có mấy cánh tay giơ lên, kể cả Bí thư Thành uỷ.

- Thế họ có chia lô, cho các cá nhân tự xây nhà không? Không chứ gì? Họ giải phóng mặt bằng thế nào, các đồng chí biết chứ? Họ dùng tầng một làm gì, các tầng trên làm gì, các đồng chí biết chứ? Thế cho nên đường phố người ta, đâu ra đấy. Đều là những toà ngang dãy dọc. Tầng một, tầng hai làm văn phòng, siêu thị, các loại dịch vụ. Thế mới thanh toán được chợ cóc, chợ tạm, hàng vỉa hè, hàng rong. Tầng một, tầng hai ai muốn thuê hay mua thì đấu giá. Tiền đọng trong túi dân nhiều lắm. Có đấu giá mới sòng phẳng, minh bạch, Nhà nước mới được lợi.

Còn ở ta, chỗ các đồng chí thì, danh nghĩa là công khai đấy nhưng đã đi cổng sau, đi đêm với nhau rồi, đến khi thông báo thì không còn ai len chân vào được. Thành ra, người lắm tiền nhiều của thì vẫn thừa nhà, thừa đất, còn công chức lương thấp, dân nghèo thì vẫn không có nhà ở. Thực trạng ấy là có thật, các đồng chí không thể chối được đâu. Hệ thống chính trị, đứng đầu là hệ thống Đảng, trong phương thức lãnh đạo của mình cũng có những vấn đề phải cải tiến. Vì nhiều lý do mà hệ thống kiểm tra, giám sát của ta không phát hiện được những sai phạm tiêu cực lớn. Nhưng nhân dân thì thấy cả rồi đấy. Không bịt mắt nhân dân được đâu. Càng không bịt mắt được thế giới đâu. Người ta đã xây dựng được cả một loạt hệ thống tiêu chuẩn đánh giá mọi mặt hoạt động đời sống xã hội. Người ta đã khảo sát hơn năm mươi nước, thì nước ta bị xếp cuối cùng, đúng ra gọi là đứng thứ bét về sự minh bạch bất động sản. Chắc chắn Thanh Hoa của các đồng chí có phần đóng góp không nhỏ làm nên sự đánh giá này.

Các đồng chí cứ chia lô, ai muốn xây thế nào thì xây. Vì không qui định chiều cao một tầng là bao nhiêu, nên trông rất lộn xộn. Cái kiểu nhà ống như thế, rất tốn diện tích. Cái nào có mặt tiền rộng là gộp hai ba lô lại phải không? Ai có khả năng tài chính để làm việc đó? Dân biết hết! Tôi không thấy đô thị nào, công tác qui hoạch lộn xộn như Thành phố các đồng chí. Có cái hồ đẹp như mơ thì cho Tây nhảy vào xây khách sạn kín mít xung quanh rồi, bê tông hoá hết rồi. Còn đâu hồ cho người dân tản bộ, hóng mát. Tôi nhớ báo Quân đội Nhân dân đã lên án những người lãnh đạo các đồng chí mắc bệnh gì nhỉ…

Ông cố moi trong trí nhớ, một thuật ngữ gì liên quan đến chuyện đàn ông đàn bà… Vẫn chưa nhớ ra. Tay ông bất chợt đưa lên vỗ vầng trán có những nếp nhăn song song như dòng kẻ nhạc. Mọi người đều nhìn ông đang bối rối cố nhớ lại.

Ông Tiến, cũng không giúp gì được ông lúc này. Chắc hẳn là ông tự đọc, không trao đổi lại nên không biết. Ông bất lực, bỏ tay xuống.

- Tôi quên mất. Nhưng đại ý, người ta trách các đồng chí không quan tâm đến vẻ đẹp cảnh quan hồ. A nhớ ra rồi… họ bảo các đồng chí mắc bệnh lãnh cảm thẩm mỹ cộng đồng. Đúng thế, lãnh cảm thẩm mỹ cộng đồng. Bệnh này liên quan trực tiếp đến một việc báo chí vừa dồn dập đăng tải. Vâng, chuyện thuỷ cung Thần Tiên. Đồng chí Bí thư Thành uỷ báo cáo đi!

Không ai hiểu nổi, làm sao Tổng Bí thư lại dẫn dắt câu chuyện đến đây được. Tưởng như gặp đâu nói đấy, chỉ ông Tiến hiểu rõ, cái cách dẫn chuyện có chủ định này.

Bí thư Thành uỷ đứng dậy:

- Báo cáo Tổng Bí thư, chúng tôi đã phân công, việc này đồng chí Phó Bí thư Thành uỷ, Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Thành phố nắm cụ thể, nên sẽ báo cáo ạ.

- Ai báo cáo cũng được… miền là… trung thực - ông xem đồng hồ. Sẽ nhỡ nhàng. Đằng nào cũng thế. Chiều ta làm sớm lên 15 phút. Mời các đồng chí nghỉ.

***

Ông Huỳnh, Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa, báo cáo xong vụ việc. Tổng Bí thư hỏi:

- Đành rằng các đồng chí đã làm theo đúng qui trình, theo đúng thủ tục hành chính qui định. Nhưng tôi hỏi một câu: báo chí nói có đúng không?

Ông Huỳnh:

- Thưa Tổng Bí thư, họ nói nhiều cái đúng, nhưng cũng có cái không có cơ sở đâu ạ.

- Cụ thể?

- Báo cáo Tổng Bí thư, ví như họ nói một số quan chức Thành phố là cổ đông ở Công ty Cổ phần Thiên Thai.

Tổng Bí thư:

- Ý kiến đồng chí đúng. Nhưng, theo tôi chỉ đúng ở thời điểm hiện nay. Nghĩa là khi cơ quan điều tra chưa đưa ra kết quả điều tra. Các đồng chí biết là khi báo chí đưa tin là họ có cơ sở đấy có tài liệu do họ tự điều tra, hoặc lấy từ Cơ quan Cảnh sát điều tra đấy; nhất là tờ Thời luận, có đồng chí Tổng biên tập bị xã hội đen tạt a-xít cánh cáo. Nó dùng luật rừng, tức là luật pháp của chúng ta, các cơ quan bảo vệ pháp luật ở chỗ các đồng chí, ở cả Trung ương nữa, chưa đủ mạnh. Báo chí không vu oan các đồng chí đâu, nhất là những vụ động trời thế này. Bên Văn phòng Chính phủ đã thống kê hằng năm, để xem báo chí đưa ra bao nhiêu vụ tiêu cực. Đúng bao nhiêu, sai bao nhiêu, có tính phần trăm cả đấy.

Cuộc làm việc này không quay phim, không chụp ảnh. Chỉ ghi âm. Nếu quay phim, nhất là quay đặc tả sẽ thấy nét lo lắng hiện trên mặt mọi người. Người không dính dáng đến vụ này (do chức trách được phân công) thì lo hộ cho cả Ban Thường vụ, lo cho nhưng người liên quan trực tiếp mà bằng kinh nghiệm, hiểu biết của mình, và những nguồn thông tin nắm được, họ thừa biết các vị ấy không thể không có vấn đề. Còn những người có liên quan trực tiếp thì lo cách đối phó.

Nhưng vào lúc này, theo dõi những câu và lời của ông Huỳnh, họ thực sự lo cho ông ta.

- Thế còn chuyện họ cắt một phần đất, chia lô nhượng lại cho một số cán bộ chủ chốt thành phố đã có công giúp đỡ họ?

Ông Huỳnh ngắc ngứ. Từ trong cái đầu, tóc chải ngang phè của ông, vụt ra một câu trả lời, có vẻ biết điều hơn:

- Báo cáo Tổng Bí thư, việc ấy cũng có thể có ạ. Đợi cơ quan điều tra kết luận ạ.

- Cá nhân đồng chí có không?

- Báo cáo Tổng Bí thư, không ạ!

- Thế thì tốt!

Gần một tháng trước ở Thanh Hoa, không ai biết vì sao Tổng Bí thư lại hoãn cuộc làm việc lại. Khi tờ Thời luận đăng bài đầu tiên, ông bảo ông Tiến, sẽ có loạt bài cho mà xem, việc này họ không chơi lối bắn tỉa đâu. Cậu thông báo cho Thanh Hoa đi. Chờ xem, mặt trận báo chí trong chiến dịch này, phát hiện đến đâu. Đó cũng là căn cứ quan trọng giúp ta giải quyết đúng đắn vụ Thanh Hoa. Những lần làm việc với ngành này, địa phương kia, cảm nhận rõ ràng nhất ở ông là sự yếu kém của đội ngũ cán bộ công chức, là nền hành chính lem nhem, lèm nhèm nước mình. Phải làm cho nó trong sạch.

Ý nghĩ ấy trở đi trở lại trong ông như một câu hỏi, lại như một lời khẳng định. Ông hỏi tiếp câu nữa xem các đồng chí này có nhận trách nhiệm không:

- Các đồng chí suy nghĩ gì mà duyệt dự án thuỷ cung Thần Tiên?

Không ai ngờ, ông Huỳnh nói ráo hoảnh:

- Báo cáo Tổng Bí thư, dự án này đã được các Bộ có liên quan nhất trí trình lên Chính phủ. Chính phủ đã phê duyệt…

Càng nói càng nhỏ dần, như cảm thấy mình đuối lý. Đến đấy thì ông Huỳnh ngừng hẳn.

Mọi người đều quay nhìn cái đầu còn lơ thơ mấy sợi tóc chải ngang của ông ta. Lại nhìn ra sang cái đầu tóc muối tiêu rất dày của Tổng Bí thư. Ai cũng nhận ra cái đầu tóc muối tiêu khẽ lắc lắc hai cái. Vẻ mặt không hề thay đổi. chiếc bút bi vẫn xoay xoay trên tay như một động tác vô thức. Chi có giọng nói hơi nhanh hơn chứng tỏ trong suy nghĩ của ông có cái gì có bức xúc:

- Các đồng chí là chính quyền địa phương, theo nguyên tắc quản lý hành chính lãnh thổ, Uỷ ban Nhân dân Thành phố mà đồng chí là Chủ tịch có quyền chấp nhận hay không chấp nhận. Nếu các đồng chí không chấp nhận thì làm sao nó leo lên đến bộ Kế hoạch Đầu tư và các bộ liên quan? Các Bộ này không gật, sao nó leo lên đến Chính phủ? Đồng chí có kiểm tra xem việc xác nhận vốn pháp định của nó, có thật đúng như nó khai không mà đồng chí ký.

- Báo cáo Tổng Bí thư, đấy là mảng công tác của một đồng chí Phó chủ tịch ạ.

Vẻ không bằng lòng hiện rõ trên gương mặt ngăm đen. Ông lắc đầu liền mấy cái, cố dịu giọng, nói như giảng giải:

- Rất lạ! Tôi đã từng nghe ở Quốc hội, không phải một, mà đến mấy bộ trưởng trả lời chất vấn, hệt như đồng chí vừa trả lời tôi. Rằng mảng này, việc này đã giao cho thứ trưởng. Tôi không rành luật hành chính lắm. Nhưng đồng chí là Chủ tịch, mọi công văn giấy tờ chỗ đồng chí, đều đề "Chủ tịch", dưới hàng chữ "Uỷ ban nhân dân". Nếu Phó chủ tịch ký thì phải có hai chữ "KT" trước chữ "Chủ tịch", dưới phải ghi chức danh Phó chủ tịch rồi mới ký chứ. Còn chỗ "nơi nhận" thì sẽ có một địa chỉ là "Chủ tịch", lại thêm cụm từ "đế báo cáo" có đúng không? Theo luật thì cấp phó chỉ là người giúp việc cấp trưởng. Mọi việc làm của cấp phó, cấp trưởng đều phải chịu trách nhiệm cơ mà! Về điểm này, và nhiều cái khác nữa đồng chí phải học, chúng ta phải học cái cách quản lý xã hội của các nước phát triển. Bất cứ việc gì hệ trọng xảy ra trong ngành mình, người đứng đầu đều phải chịu trách nhiệm.

Cái đầu, tóc cào ngang cố vớt vát:

- Báo cáo Tổng Bí thư, dự án đã bị dừng lại rồi ạ.

Không ai ngờ được, Tổng Bí thư lại tung ra câu hỏi chết người ban nãy:

- Thế nếu báo chí không phanh phui ra vụ này, dự án có dừng lại không?

Cứng họng

Ông hỏi tiếp:

- Các đồng chí kiểm điểm xem, với tư cách quản lý địa bàn, mình có trách nhiệm gì không?

Lại cũng không ai ngờ, ông Huỳnh liều lĩnh đỡ đòn, bằng một câu chày cối:

- Báo cáo Tổng Bí thư, có như thế thật, nhưng cũng may là đã kịp dừng lại ạ.

Tổng Bí thư nhíu trán, cau mày. Đôi mắt chớp liền mấy cái ông từ từ đứng dậy. Mọi con mắt lo ngại đổ dồn vào ông.

- Không có chuyện may rủi đâu. Mà là tất yếu. Mọi việc làm mờ ám, khuất tất, sai trái không sớm thì muộn cũng sẽ bị phanh phui trước thanh thiên bạch nhật. Báo chí là một kênh quan trọng, tin cậy của Đáng, Nhà nước. Chúng ta đã có một kinh nghiệm đau đớn, là vụ một đồng chí Bí thư Tỉnh uỷ trước đây. Báo chí lên tiếng phê phán những việc làm sai trái của đồng chí này, nhưng chúng ta vẫn giới thiệu vào danh sách bầu Trung ương. Đến khi Công an bắt được một người cùng những chứng cứ phạm pháp có quan hệ với đồng chí này, báo chí tung lên, bấy giờ chúng ta mới cách chức uỷ viên Trung ương, cách chức Bí thư Tỉnh uỷ.

Càng nói càng phấn khích, giọng ông vang vọng:

- Tôi nhắc lại với các đồng chí, không có chuyện may rủi. May thì không khuyết điểm, rủi thì khuyết điểm à? Cái kim trong bọc lâu ngày sẽ lòi ra, các đồng chí chưa bị lộ ạ! Xin lỗi, tôi không nói cụ thể các đồng chí ngồi đây, mà nói với tất cả những người có tội với Đáng, với dân, nhưng chưa bị quần chúng, báo chí phanh phui rằng, có cái ngẫu nhiên thật. Sau khi tính toán mọi nhẽ rồi, còn phải tính đến sự rủi ro, ngẫu nhiên. Nhưng nó chỉ chiếm 1% thôi. Còn 99% là tất nhiên, là tất yếu, là quy luật. Ngày xưa cũng vậy, mà bây giờ cũng vậy. Không chóng thì chày, ai cũng sẽ phải trả giá cho những việc làm sai trái, tội lỗi của mình. Đời cha ăn mặn thì đời con khát nước. Đấy là qui luật nhân quả của đạo Phật, mà cũng là của chủ nghĩa duy vật biện chứng. Nhưng không phải đợi đến đời con đâu. Nếu chúng ta xây dựng được một cơ chế giám sát có hiệu quả, kể cả của quần chúng, nhất là của báo chí thì không đợi đến đời con đâu. Sẽ thấy ngay nhỡn tiền thôi.

Rất tiếc, hệ thống kiểm tra, giám sát của ta, kể cả của Đảng và chính quyền đều chưa làm được tốt chức nâng của mình nên các đồng chí bị lộ còn ít quá. Có lẽ vì thế mà các đồng chí chưa bị lộ mới dám làm liều. Nếu không may bị lộ thì lại mang triết lý "bỏ đời bố, củng cố đời con" ra để tự an ủi. Một triết lý sống hạ cấp. Đúng là hạ cấp!

Ông ngừng lại, vẫn đứng, cầm cốc nước suối lên nhấp một ngụm, tiếp tục:

- Ừ thì đã kịp thời dừng lại. Ý đồng chí là chưa gây hậu quả nghiêm trọng chứ gì. Nhưng đã mất rồi. Mất danh dự. Mất uy tín của Đảng bộ, của chính quyền Thành phố. Ai đời, một kẻ ất ơ như báo chí gọi, chuyên phe vé máy bay ở Matxcơva, học hành nữa đời nữa đoạn, mà chỉ bằng tiền - tiếng lóng gọi là đạn chứ gì, chắc ở đây phải là đạn khoan - mới có sức xuyên thủng cả một hệ thống chính quyền từ phường, quận lên thành phố đến tận Trung ương. Lẽ nào triết lý "cái gì không mua được bằng tiền thì vẫn mua được bằng rất nhiều tiền" lại đúng hả các đồng chí? - Giọng chợt căng lên - Không, chúng ta phải băm nát cái triết lý hạ cấp ấy. Đấy không phải chỉ là ý chí của Đảng ta, của chế độ ta mà là của tất cả các nước phát triển và đang phát triển. Nếu không thì không thể phát triển được. Cái tốt, cái trong sạch không thể không thắng cái xấu, cái bẩn thỉu, đen tối được. Đấy là quy luật, là tất yếu. Ai mơ hồ điều này sớm hay muộn cũng sẽ đánh mất mình, cũng sẽ phạm tội.

Ngừng lại một chút, giọng ông đanh lại:

- Bây giờ tôi hỏi các đồng chí câu cuối cùng: lẽ nào Bí thư, Thường vụ Thanh Hoa không có trách nhiệm gì?

Ông chua xót như mình đang ăn năn, tự hối cùng họ:

- Đau quá các đồng chí ơi…!

Ngừng một lúc, cái đầu đang trĩu nặng dứt khoát hất lên:

- Tôi sẽ đề nghị Ban Bí thư xem xét việc này. Tôi đã chỉ thị các đồng chí Ban cán sự Đảng Bộ Công an chỉ đạo điều tra đến cùng. Phải xử lý tất cả những người có tội, dù ở địa phương hay ương ương.

Câu ấy như một lời cảnh báo.

Cả phòng họp chết lặng. Có mấy người cúi gằm mặt xuống. Nhiều người nhìn lên trần hay nhìn lơ đi chỗ khác. Không một ai dám nhìn thẳng vào mắt Tổng Bí thư, trừ bà Trần.

***

Tổng Bí thư kết thúc ngày làm việc nặng nề với Thanh Hoa. Ông nán lại đợi một người, mà câu chuyện của người này, theo kênh báo chí đến tai ông, làm ông thích thú. Buổi trưa, lúc ăn cơm, ông đã hỏi Bí thư Thành uỷ về vụ kỷ luật Trần Kiên. Thật hú vía! Rất may là Thường vụ Thanh Hoa đã kịp xoá án kỷ luật cho anh rồi. Ông bảo mời Kiên gặp sau buổi làm việc chiều.

Vì không biết cuộc làm việc của Tổng Bí thư kết thúc lúc nào, nên Kiên ngồi đợi ở phòng Văn thư từ bốn giờ. 5h00, đang xem cuốn sách mang theo thì người cán bộ văn thư nghe điện thoại, bảo Kiên lên gác. Ông Tiến từ phòng họp xuống đón. Một cái bắt tay rất chặt. Mọi người từ phòng họp đang kéo xuống. Không một nhà tâm lý nào, dù giỏi đến đâu có thể đọc được những gì trên mặt những người đã từng giơ tay kỷ luật anh khi nhìn thấy Kiên xuất hiện ở đây. Anh gật đầu chào những người giáp mặt. Riêng bà Trân thì anh cúi thấp đầu, miệng tươi cười: "Chào cô ạ". Đôi mắt bà nheo nheo cười sau cặp kính cận, trên gương mặt đôn hậu. Bà đưa tay phải ra, anh vội đưa cả hai lay ra đón.

Anh chạm trán Kiểm, Trưởng ban Kiểm tra Thành uỷ trước cửa ra vào. Ngay khi nhìn thấy Kiên, đi bên ông Tiến, Kiểm đã hiểu ra lý do sự có mặt của anh. Ông ta biết, thế cờ đã đảo ngược. "Người này còn lên". Phải tìm cách sớm thanh lý cái vụ nợ anh ta mới được - ông ta thầm nghĩ. Kiên thì đang hồi hộp. Cuộc gặp Tổng Bí thư rõ ràng là một điềm lành một diễm phúc. Tâm trạng đầy phấn khích, anh không mảy may nghĩ gì về cái tay đã làm mình lên bờ xuống ruộng.

Anh chỉ gật đầu, thay cho lời chào và cái bắt tay. Ông ta cũng đáp lại như thế.

Đang nói chuyện với Tổng Bí thư, trong khi ông chờ Kiên, thấy anh vào, biết đây là cuộc gặp riêng, Bí thư Thành uỷ đứng dậy bắt tay, xin phép cáo từ.

Kiên đưa cả hai tay ra đón tay Tổng Bí thư. Vừa nắm tay vừa kéo anh ngồi vào ghế bên cạnh, đoạn ông xoay ghế lại.

Thấy thế anh cũng làm theo, để mặt đối mặt với ông. Ông Tiến ý tứ nhắc ghế ra khỏi vị trí cũ sau bàn, đặt hơi xa hai chiếc ghế kia, sẵn sàng ghi chép.

Tổng Bí thư đặt bàn tay phải lên vai anh, vỗ nhẹ:

- Đồng chí Kiên bao nhiêu tuổi nhỉ?… Thế hả… Còn được phục vụ nhân dân, phục vụ Đảng nhiều lắm - ông nhìn thẳng vào mắt anh, giọng phấn chấn - Tôi đã nghe nhiều về đồng chí. Được lắm! Hay lắm! Đồng chí gửi đề án cải tiến phương thức lãnh đạo ở quận mình lên… cứ về Văn phòng Tổng Bí thư - ông quay sang ông Tiến - Đồng chí nhắc tôi việc này nhé.

Tay ông lại vỗ nhè nhẹ lên vai Kiên làm người anh nóng ran.

Không biết nhưng người khoe mình được tiếp nhận năng lượng từ vũ trụ có thể này không? Kiên thấy mình như được tiếp thêm sức mạnh kì bí nào đó. Máu chảy rần rật. Tim nện thình thịch. Chả biết nói gì, mắt anh chỉ chớp chớp cảm động, tay phải bóp chặt tay trái, cũng chẳng hiểu để làm gì và tại sao lại làm thế. Thốt nhiên, anh nghe ông hỏi:

- Bao giờ tôi nhận được bản đề án của đồng chí?

Kiên vôi trả lời:

- Mai ạ, dạ mai ạ!

- Đừng vội. Sao nhanh thế được?

- Dạ, báo cáo đồng chí… báo cáo Tổng Bí thư,… tôi chỉ phải sửa lại tiêu đề và nơi gửi cho phù hợp thôi ạ.

- Thế thì tốt. Để đồng chí một tuần rà soát lại lần cuối nhé! Tất nhiên chưa thể hoàn chỉnh ngay được, vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Nhưng tôi tin đồng chí - ngừng một chút như cân nhắc, ông nói tiếp - Đảng hy vọng rất nhiều ở những người như đồng chí. Ông đứng dậy, đưa tay ra bắt - Hẹn gặp lại đồng chí.

Thấy Bí thư Thành uỷ và Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân cùng với mấy người nữa đứng chờ tiễn mình ở dưới sân, ông nói:

- Các đồng chí chu đáo quá. Tranh thủ thời gian làm việc. Thế giới người ta tiến như vũ bão ấy. Mình có vắt chân lên cổ cũng chả đuổi kịp đâu.

Đột nhiên ông quay ra, tay chỉ khối kỳ thạch trong bế nước hỏi:

- Sáng kiến của ai đây?

Mọi người nhìn nhau, không ai dám trả lời. Ông xuề xoà:

- Của ai cùng vậy. Nó có làm cho cơ quan các đồng chí đẹp lên thật. Nhưng đấy không phải là mục đích của chúng ta. Theo tôi, nên đặt nó ở khuôn viên Bảo tàng Thành phố cho dân chúng và khách nước ngoài hằng ngày thưởng thức thì hay hơn

Ông bắt tay mọi người, lên xe.

***

Ra khỏi cơ quan Thành uỷ, Kiên đỗ xe lại. Anh gọi bà Bội Trân:

- Em Kiên ạ. Cô cho phép em đến quấy rầy cô một lúc, được không ạ?

- Ông đến đi. Ăn cơm với tôi luôn nhé!

Bà coi học sinh cũ của mình như những người bạn bằng vai phải lứa, nên cứ xưng hô như thế. Còn học trò, thì vẫn cứ một điều cô, hai điều cô xưng em, dù bà đã nhắc ngay từ khi mới gặp lại, "đã trưởng thành cả rồi, không gọi như hồi đi học nữa". Lúc bà còn làm Giám đốc Sở, cũng như khi làm Phó chủ tịch thành phố, thầy trò gặp nhau khi họp Thành uỷ hay khi bà về làm việc với quận, Kiên vẫn có cái tâm trạng của cậu học trò nhỏ bên cô giáo. Không phải vì bà là người đứng sau ngành giáo dục và sau đó là cấp trên của anh, mà vì một niềm kính trọng sâu xa, như đứa con với người mẹ biết lo toan chu đáo cho các con mình.

Ngày ấy, bà là giáo viên Chủ nhiệm, anh là Lớp trưởng. Khi nhận lớp, cô giáo đã giao hẹn với cả lớp, mỗi năm sẽ tổ chức ba cuộc đi tham quan. Mỗi học kỳ một chuyến đi trong ngày. Nghỉ hè sẽ đi qua đêm. Cho đến bây giờ đấy vẫn là những kỷ niệm nhớ nhất thời học trò của anh.

Đoàn xe đạp rồng rắn đến ba chục mét. Bà phân công anh đi đầu, bà khoá đuôi. Không một ai được vượt trước hay tụt lại sau đội hình hành tiến ấy. Cự li giữa các thành viên trong đoàn phải làm sao đảm bảo, không cần gọi to vẫn nghe thấy tiếng nhau, phòng trường hợp gặp sự cố phải dừng lại.

Mà lần dừng lại ấy mới kỳ. Bà đã lường mọi tình huống hỏng xe, nên cả lớp có hai túi đồ nghề sửa xe, ba cái bơm. Nhưng chuyện vỡ bi thì chẳng thể tính đến. Mà thời ấy tất cả mọi thứ, từ săm, lốp, nan hoa, bi, nồi trục… đều là hàng phân phối. Tháo bỏ bi vỡ ra rồi, không làm sao lắp lại được. Bởi mỡ đã khô hết. Không có mỡ thì không tài nào lắp được bi vào nồi. Chỉ còn có cái gì đấy mềm mềm, nhũn nhùn dinh dính bám vào nồi, đặt được bi vào là lắp được trục. Miễn về đến nhà là được rồi. Xung quanh không có ruộng vườn nhà cửa, nên cũng không có bùn hoặc đất nhão. Ờ, đất trộn nước là bùn chứ gì? Đúng quá rồi. Chỉ tội, lúc ấy trên đường về, chả còn giọt nước uống nào. Chợt một ý nghĩ lóe lên. Hơi kỳ một tí. Chả sao!

Kiên đạp xe đi một quãng xa, có bụi cây che khuất, để cô giáo và các bạn không nhìn thấy. Cu cậu ngồi xuống vạch quần ra… tè vào một vốc ít. Thế là thành một thứ… mỡ tự tạo!

Sau này, khi làm Giám đốc Sở, bà đã phải chạy đủ cách để xây dựng một Trung tâm hướng nghiệp lâm nghiệp ở một địa bàn miền núi, thuộc một tỉnh bạn, cách thành phố hơn hai giờ ô tô. Gọi là Trung tâm hướng nghiệp lâm nghiệp nhưng không phải để hướng nghiệp trồng rừng, mà là tạo cho thầy trò cấp 3 thành phố một sân chơi, sinh hoạt tập thể, lao động tập thể, ăn ở tập thể. Không nhằm mục đích kiếm tiền, tuy cũng có thu nhập. Bà muốn lấy đó làm điều kiện, làm phương tiện giáo dục học trò. Cũng là một bài sát hạch tổng hợp khả năng tổ chức, giáo dục của thầy.

Có lần, khi hai thầy trò nhắc lại kỷ niệm cũ, bà phàn nàn, bây giờ chả ai còn đưa học sinh đi sinh hoạt tập thể bằng những chuyến dã ngoại như thế! Ngay tổ chức đi tham quan bằng ô tô đã bị coi là mạo hiểm rồi. Người ta sợ tội vạ đổ lên đầu khi có chuyện gì xảy ra. Thành thử học trò cứ ru rú ở nhà và ở trường. Học và ăn, ăn và học cùng với các trò chơi đủ loại của thời đại điện tử và đủ thứ giải trí của đô thị thời mở cửa… "Thưa cô, vợ em vẫn làm đấy ạ, cô ấy còn tổ chức lao động kiếm tiền để các em không phải xin cha mẹ kia". Nghĩ thế thôi, không nói ra với cô giáo mình. Kiên chỉ dám tự hào ngầm về vợ.

Mâm cơm đã bưng ra. Bà mời Kiên vào. Nhưng anh vẫn không dám ngồi ăn cùng bà. Dù ngày xưa thấy trò đã nhiều lần cùng ngồi quanh mấy tờ báo trải rộng làm mâm và tiệc ngoài trời ấy chỉ là cơm nắm, muối vừng, bánh mì chấm tượng trưng một chút đường vàng và mấy quả dưa chuột. Anh nói:

- Cô cho em tờ báo đọc, cô ăn cơm kẻo quá bữa lại hạ đường huyết.

Bà cười, đôi mắt đã bỏ kính cận ra nheo nheo nhìn anh.

Những kỷ niệm cũ giữa hai thầy trò cùng hiện về. Bà bảo:

- Ông ăn với tôi để nhớ những lần thầy trò ta cơm nắm muối vừng đi dã ngoại.

Kiên hào hứng hẳn lên. Vừa ăn bà vừa hỏi anh về những người học trò cũ cùng lớp. Những lần họp lớp, bọn anh vẫn mời bà. Đã có lần, còn nèo được bà cùng lớp đi thăm lại Trung tâm hướng nghiệp xưa. Bà báo:

- Lớp ông là lứa học sinh cuối cùng tôi dạy. Sau đó chuyển sang làm quản lý mãi cho đến giờ. Tôi rất muốn gặp lại, dù chỉ một lần, tất cả những học sinh cũ đã từng dạy. Chỉ để biết họ thay đổi thế nào, đường đời dẫn họ đến đâu. Vậy mà mấy lần họp, vẫn không gặp được hết - giọng bà ngùi ngùi - có lẽ không bao giờ gặp lại được tất cả. Biết làm sao. Số phận mỗi người mỗi khác. Người không thành đạt, thấy hẩm hiu so với bạn bè nên không đến. Chi có điều an ủi là lớp mình không có ai sa sẩy.

Thức ăn nhiều và ngon. Nhưng không ngon bằng bữa cơm dã ngoại ngày nào. Cá hai thấy trò, nhất là bà, đến lúc được ăn thì đã không ăn được như xưa. Hay câu chuyện thầy trò định nói với nhau bây giờ, làm miếng ăn không ngon miệng? Bà bảo:

- Tôi ăn ít đã đi một nhẽ. Sao ông lại theo tôi. Để dành bụng về ăn với cô ấy à?

Kiên nói thật:

- Vâng ạ, mà cũng còn vì em muốn tranh thủ được nói chuyện với cô. Cô cho em nghe vắn tắt buổi làm việc của Tổng Bí thư, tinh thần và kết luận thôi ạ. - Anh nói như giải thích, - để đỡ mất thì giờ cô.

Bà tán thành:

- Cũng nên thế, vì buổi làm việc diễn ra trọn một ngày cơ mà! Để tôi nói nhận xét về Tổng Bí thư đã nhé. Lần đầu tiên tôi được dự một buổi làm việc như thế. Tôi thật sự ngạc nhiên về cách nghĩ, cách nói của Tổng Bí thư. Không lý luận chung chung, mà rất cụ thể. Cụ thể đến mức, những người làm cụ thể cũng phải chịu. Ví dụ đồng chí Chủ tịch Uỷ ban có ý nói, trách nhiệm việc này là thuộc phạm vi chức trách của ông phó nào phó kia. Tổng Bí thư chỉ ra đến chữ KT (ký thay), đến luật hành chính qui định chế độ trách nhiệm của thủ trưởng thì không ai cãi được. Vì đó chính là điểm yếu kém nhất, không rõ ràng nhất trong nền hành chính nước ta. Theo tôi, cả về cơ chế Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý cũng phải xác định rõ chế độ trách nhiệm. Vì thế tôi rất tán thành và ủng hộ phương án cải tiến phương thức lãnh đạo ở Lâm Du của ông.

Nhận xét thứ hai của tôi là, Ban Thường vụ không muốn nhận trách nhiệm về mình, bằng cách khẳng định rằng mình không sai. Đồng chí Chủ tịch còn cho rằng, chưa gây hậu quả gì. - Bà dừng lại một lát, nghĩ ngợi - có một chi tiết liên quan trực tiếp đến tôi. Tôi cũng đắn đo xem có nên nói rằng mình không dính dáng đến sự sai phạm đó không? Tôi đã nói. Bởi ông biết rồi, các đồng chí lãnh đạo Uỷ ban đều dính vào hết. Sự thật vẫn là sự thật. Nhưng khi nói sự thật ấy ra thì có thể bị coi là mình tự đề cao mình. Không biết các đồng chí ấy sẽ phản ứng thế nào…

Kiên chăm chú nghe. Anh biết cô giáo mình rơi vào hoàn cảnh thiếu số trong việc này. Mà ở ta, thiểu số gần như đồng nghĩa với sai mới lạ chứ. Cái nguyên tắc thiểu số phục tùng đa số nếu như bầu chọn thì đã đi một nhẽ, bởi đấy là sự lựa chọn. Còn tranh luận để tìm ra lẽ phải thì… Bà Trân nhìn người học trò cũ, biết anh đang chia sẻ với mình. Bà hỏi tiếp:

- Tổng Bí thư mời gặp, chắc là chuyện vui phải không?

- Thưa cô vâng ạ. Chắc là em được thực hiện việc đang thí điểm ạ!

- Chúc mừng ông. Thôi, về với cô ấy đi!

[ngudoc]

Chương 11

Xe vừa ra khỏi cổng trụ sở Thành uỷ Thanh Hoa, Tổng Bí thư bảo ông Tiễn:

- Đồng chí bố trí cho tôi họp với Văn phòng, để chuẩn bị giúp tôi nội dung họp Bộ Chính trị tuần này: một là, tổ chức điều tra dư luận, xem xã hội đánh giá sự trong sạch, minh bạch của các cơ quan công quyền thế nào. Hai là, làm thế nào để xây dựng một hệ thống kiểm tra, giám sát các cơ quan công quyền. Hệ thống ấy nằm ở đâu trong thể chề của ta. Ba là, việc này mới nảy ra hôm nay, trong buổi làm việc vừa rồi, tôi nghĩ chưa chín. Đồng chí cùng tôi suy nghĩ xem thế nào. Tôi thấy rõ ràng là dân ta giàu lên rất nhanh, rất nhiều. Cứ nhìn nhà cửa, xe ô tô tư nhân, nhà hàng, quán ăn, hàng trang sức, mỹ phẩm, thời trang thì thấy mức sống ở thành thị cao lắm… Thế là đáng mừng hay đáng lo?

Sự việc ở Thanh Hoa, ý kiến của Tổng Bí thư về vụ này, việc triển khai những ý kiến ấy trong thời gian tới, dù phức tạp, cũng vẫn thực hiện được. Điều làm ông Tiến tập trung tư tưởng và lo lắng là phải vất và bám theo mạch suy nghĩ của ông. Có thể, mới đầu chỉ là những ý nghĩ manh nha, lẩn quất, thoáng ẩn, thoáng hiện, rồi rõ nét dần, chảy mãi, cháy mãi thành dòng. Có phải gặp vụ Thanh Hoa, nó cộng lại, nhân lên thành dòng chảy lớn hơn, mạnh hơn, thành những vấn đề mà ông đã nói đấy không?

Ông Tiến thấy hình như trong đầu Tổng Bí thư lúc nào cùng bận rộn, cũng quanh quẩn những suy nghĩ về đội ngũ, về chính quyền. Chuyện trên bảo dưới không nghe trở thành phổ biến. Phổ biến đến nỗi nó được vận dụng vào mọi ngóc ngách đời sống. Đến chuyện bất lực của đàn ông cùng vận câu ấy vào được Cái chết nhất là chưa làm sao tìm ra huyệt của nó mà điểm. Ông Tiến cố nắm bắt mạch suy nghĩ của Thủ trưởng. Không phải chỉ vì mình còn có trách nhiệm thể hiện ra dưới dạng văn bản, để ông dựa vào đấy nói, có khi đọc hoặc đưa in bên Tạp chí Cộng sản, mà còn vì ông muốn hiểu rõ hơn con người Thủ trưởng. Nghe hỏi thế, ông Tiến thưa:

- Báo cáo anh, tôi thấy vừa mừng vừa lo ạ!

Tổng Bí thư đổi cách xưng hô, giọng thân mật như anh em:

- Cậu nói rõ xem nào! Xem có trùng suy nghĩ với mình không?

Không phải là cán bộ đảng, cán bộ chính trị chuyên nghiệp, ông Tiến là nhà báo, từng làm công tác quản lý một cơ quan báo chí lớn. Tổng Bí thư coi báo chí là nhịp thở của đời sống xã hội. Ông bảo, nghe nó để bắt mạch cơ thể xã hội hơn là đọc những bản báo cáo khô khan. Ấy là chưa nói tính không xác thực của những báo cáo mà ít nhiều phải trừ hao. "Làm láo, báo cáo hay" đã không còn là chuyện lạ. Cũng giống như người thầy thuốc, phải đặt ống nghe vào lưng gõ gõ, để đoán biết thế trạng, bệnh tật xã hội.

Nhớ lần đầu được mời đến trò chuyện, Tổng Bí thư bảo ông Tiến khái quát theo lý thuyết nhóm xem, tựu chung có những loại báo nào. Ông Tiến biết mục đích cuộc trò chuyện này là để thăm dò, sát hạch mình, nhằm chọn trợ lý giúp việc.

Thâm tâm không muốn nhận công việc này, nhưng không thể "phá bĩnh" bằng cách nói quấy quá để Tổng Bí thư chán mà buông tha.

Không chuẩn bị cho loại câu hỏi này. Nhưng với kinh nghiệm và hiểu biết của hơn hăm nhăm năm làm báo, ông Tiến vẫn kịp trình bày rằng về báo thì tạm xếp thành ba nhóm: chính trị xã hội, văn hoá văn nghệ và chuyên ngành. Trong thực tế thì ba nhóm này đều có sự đan cài, giao thoa. Chẳng hạn, không ít thì nhiều, các báo đều điểm những tin bài về chính trị xã hội hoặc đều có một phần dành cho văn hoá văn nghệ v.v…Rằng, Tổng Bí thư còn theo dôi nhóm báo chính trị xã hội. Nhưng nhiều khi báo chuyên ngành lại có những bài rất sắc xảo về chính trị xã hội. Rằng, phần lớn báo chính trị xã hội đều có số cuối tuần, cuối tháng… Những số này lại nghiêng về văn hoá văn nghệ, xã hội nhiều hơn v.v…

Ông nói với Tổng Bí thư chừng hai mươi phút. Không biết là được tha hay bị trói đây? Tổng Bí thư: "Cám ơn đồng chí đã cho tôi một cái nhìn tổng quan, một bức tranh toàn cảnh về báo chí! Gì thì gì, tôi vẫn thấy báo chí có một sức mạnh cực kỳ to lớn. Phương Tây gọi là cơ quan quyền lực thứ tư tôi nghĩ cũng có phần đúng. Bởi nó phản ánh dư luận xã hội. Tất nhiên đã là dư luận thì có đúng, có sai. Phải thông qua hệ thống thể chế và cơ chế điều hành của ta mà điều chỉnh dư luận, để hạn chế tối thiểu dư luận không đúng, phát huy tối đa dư luận tốt"… Bất ngờ ông quay sang: "Hỏi thẳng nhé, đồng chí có vui khi về làm việc với tôi không?"

Ngay từ hôm ấy, ông Tiến đã nhận thấy thái độ thẳng thắn chân thành và cái cách đặt câu hỏi trực diện của Thủ trưởng. Ông không dám nói thẳng tâm trạng mình, nhưng cũng không dám từ chối, đành nói theo nguyên tắc: "Báo cáo đồng chí, nếu đồng chí yêu cầu… ", Tổng Bí thư cười: "Tất nhiên là tôi yêu cầu, tổ chức yêu cầu, Đảng yêu cầu. Nhưng mà tôi hỏi, đồng chí có vui không kia? Nếu không thì… tôi không ép". Ông Tiến cũng thẳng thắn: "Báo cáo Tổng Bí thư, tôi nói thật là… chưa vui". Tổng Bí thư cười thoái mái: "Thế là trung thực! Chưa vui rồi sẽ vui. Ngay tôi, lúc được bầu vào chức vụ này cũng chưa vui. Có mừng vì được tín nhiệm giao trọng trách. Nhưng lo lắm. Đến bây giờ vẫn chưa vui, chỉ thấy những lo là lo. Đồng chí bảo, tình hình thế này, làm sao vui được?"

Đến bây giờ ông Tiến cũng chưa thấy vui, mà theo được Tổng Bí thư, mệt thật!…

… Nghe Thủ trưởng hỏi, ông nói:

- Báo cáo anh, có hai loại giàu: giàu bất chính và giàu chân chính. Loại bất chính sẽ là đối tượng làm việc của thuế quan, công an, toà án, báo chí và văn học nghệ thuật ạ!

- Báo chí cũng đúng rồi, nhưng sao lại của văn học nghệ thuật?

- Báo cáo anh, văn học nghệ thuật sẽ bằng đặc điểm thể loại của mình mà lên án, mà thức tỉnh lương tâm, danh dự, đạo đức mọi người. Cả giầu chân chính và bất chính đều nằm ngoài giới công chức mới hợp lẽ. Nếu công chức mà giàu thì ít nhiều là bất chính rồi. Ai cũng biết, lương không đủ ăn kia mà, sao giàu lên được. Trước ta có quy định, khi giá cả tăng lên bao nhiêu, thì lương sẽ tăng lên cho phù hợp để bù vào chỗ tăng giá. Nhưng rồi có làm được đâu. Bây giờ mồi khi tăng lương, giá lại tăng theo, tỉ lệ tăng giá cao hơn cả tỉ lệ tăng lương, nên lương danh nghĩa thì tăng, nhưng lương thực tế lại giảm. Thế thì tiền đâu ra mà có biệt thự, trang trại, nhà nghỉ cuối tuần, con đi du học tự túc nước ngoài? Cho nên ý kiến của đồng chí về điều tra nguồn gốc tài sản bất minh của những quan chức mắc tội tham nhũng, tội cố ý làm trái là rất có lý, rất có cơ sở xã hội. Chỉ có điều, phải làm đúng luật thôi ạ.

- Rất mừng là suy nghĩ của cậu rất phù hợp với suy nghĩ của mình. Bây giờ là việc của cậu, chuẩn bị giúp mình cho cuộc họp Bộ Chính trị nhé.

Đêm ấy, Tổng Bí thư ngồi mãi trước trang sổ tay vừa ghi mấy dòng này:

- Bí thư TU (gạch ngang) Ban thường vụ (gạch ngang) UBNDTP.

Dưới ba địa chỉ ấy là ba mũi tên chụm vào từ "đất" to. Và một dấu hỏi to tướng.

Gạch đầu dòng thứ nhất: Quan hệ?

Gạch đầu dòng thứ hai: Trách nhiệm?

Gạch đầu dòng thứ ba: Vì sao hệ thống kiểm tra Đảng, thanh tra chính quyền và thanh tra nhân dân không phát huy tác dụng?

Thời buổi này, đất rõ ràng là hàng hoá đặc biệt nhất. Nó cứ nằm một chỗ mà chạy qua tay hết người này đến người khác. Xin cũng được, mua cũng được. Giá cả không biết thế nào mà lần.

Thường vụ quyết sai lầm về đất. Bí thứ cũng lắm đất. Uỷ ban chắc nhiều người ngập ngụa trong đất.

À mình nhớ ra rồi. Năm ngoái, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao có văn bản báo cáo Ban Bí thư về sai phạm của Thường vụ Thanh Hoa khi ra nghị quyết về đất, dẫn đến những khuyết điểm của Uỷ ban Nhân dân Thanh Hoa. Hôm nay nghe báo cáo thì chả ai có lỗi gì.

Hiến nhiên vì trách nhiệm không rõ ràng nên mới đổ quanh cho nhau được.

Tại thái độ hay tại cơ chế? Làm cấp trưởng thế này thì sướng thật. Làm người lãnh đạo cấp uỷ càng sướng.

Việc này chắc chắn không chỉ có ở Thanh Hoa. Vấn đề là ở bộ máy, ở hệ thống. Là ở cơ chế vận hành bộ máy ấy.

Đã hết bản tin cuối ngày, thấy đèn bên phòng chồng vẫn sáng, vợ ông phải sang giục chồng đi ngủ. Bà cố giữ thời gian biểu ấy cho ông. Nhưng không phải khi nào ông cũng nghe bà. Hôm nay thì ông nghe vì trưa không được chợp mắt một lúc.

***

Sau ngày Tổng Bí thư về làm việc với Thanh Hoa, Thời luận và Nhật báo Thanh Hoa cũng đưa tin, ngày hôm qua đồng chí Tổng Bí thư đã về làm việc với Ban Thường vụ mở rộng để xem xét một số vấn đề công tác của lãnh đạo Thanh Hoa trong thời gian gần đây. Tờ Thời luận còn có thêm tin riêng: "Nhiều ngày trước đây, ông Trần Kiên, nguyên Bí thư Quận uỷ Lâm Du bị kỷ luật tạm đình chỉ chức vụ Bí thư Quận uỷ đã được xoá án kỷ luật, trở lại chức vụ cũ". Rằng, "chắc chắn ông Trần Kiên không có trong thành phần tham dự cuộc họp với Tổng Bí thư, vì không phải là uỷ viên Thường vụ. Nhưng người ta nhìn thấy ông ra về, cùng lúc với Tổng Bí thư. khi các thành phần dự họp đã về trước đó khá lâu. Phóng viên chúng tôi cho là ông Trần Kiên đã được Tổng Bí thư mời gặp riêng".

Thời gian sau đó, các báo liên tiếp đưa tin về công tác điều tra của cơ quan Cảnh sát điều tra (Tổng cục Cảnh sát Nhân dân), có sự phối hợp của Công an Thành phố về vụ án thuỷ cung Thần Tiên. An ninh và Thời luận là hai báo bám sát tình hình nhất. An ninh có lợi thế là báo ngành nên thông tin nóng. Thời luận cũng cập nhật được thông tin như An ninh, nhưng bạn đọc khoái hơn vì có những bình luận sắc sảo, có khi mang tính dự báo. Điều đáng nói là, hầu hết những dự báo ấy đều được thực tế xác nhận. Không những thế, Thời luận còn có kênh riêng, có cách điều tra riêng về một số chi tiết liên quan đến các bị can vụ án. Về mặt này, họ có lợi thế hơn các chiến sĩ cảnh sát. Thậm chí đã không chỉ một lần cảnh sát còn phải dựa vào nguồn tin của phóng viên Thời luận để tiếp tục điều tra, thu thập chứng cứ, củng cố hồ sơ vụ án.

Ngày… Thời luận đăng giữa trang nhất ảnh một khối kiến trúc nửa đình nửa chùa, nửa miếu nửa nhà, nửa tây nửa ta, nửa kim nữa cổ, nửa tỉnh nửa quê. To vật vã. Đồ sộ cực kỳ. Sang trọng hết? Tiêu đề: Từ đường hoành trong nhất tỉnh N. Bài gắn kèm theo ảnh (chứ không phải ảnh kèm theo bài) cho bạn đọc biết: giá trị vật chất của ngôi từ đường này, bằng một nhà mẫu giáo hay vườn trẻ tám chín gian, địa phương đang có kế hoạch quyên góp xây dựng. Rằng, dân hàng xã, hàng huyện, hàng tỉnh ai cũng trầm trồ, thán phục, ngợi khen người đã cũng tiến ngôi từ đường này cho họ Trần tỉnh ta. Đúng là một người làm quan, cả họ được nhờ. Đấy là ân đức của vị Phó chủ tịch thường trực thành phố Thanh Hoa, Trần Thanh Định.

Ngày… tờ An Ninh đưa tin, sáng qua, công an phường K có sự phối hợp của công an quận L. đã đột nhập vào ngôi biệt thự ở góc phố N. Trên tầng năm, một phòng cách âm, có một quầy bar nhỏ, sáu đôi nam nữ lắc từ chập tối hôm trước đến 7h sáng sau, trong tiếng nhạc nổi, phát ra từ một dàn âm thanh vòm hiện đại cao cấp, hệ thống đèn lazer chớp nháy liên hồi, cùng chiếc ti vi màn hình phẳng treo tường. Tại hiện trường còn thu được mấy viên ECTASY, một chai "Giôn đen" đang uống dở, một vỏ chai "Giôn đen" không, capốt dùng rồi vứt trên nền nhà. Các đôi ôm nhau ngủ lăn lóc trên sàn. Một đôi ngủ trong tình trạng khoả thân hoàn toàn.

Thời luận cũng thông tin đến bạn đọc đại thế như An ninh, nhưng có thêm thông tin này: Theo tìm hiểu của chúng tôi, chù nhân ngôi biệt thự có sổ đỏ này là một thanh niên thời đại @ mới hai sáu tuổi, chưa vợ, có bằng đại học dân lập.

Còn làm gì để có tiền xây ngôi biệt thự, hoặc giả ai thuê anh ta đứng tên thì chưa biết. Song, điều này thì khẳng định, anh ta quê ở tỉnh N, cháu gọi ông Định bằng cậu ruột.

Ông Bí thư Thành uỷ cũ được rút lên Trung ương làm một việc gì đó, ở một ban gì có chờ đến tuổi về hưu. Ông Trịnh Trân về thay trong tình trạng nhân sự thiếu be bét vì mất một lúc mấy vai quan trọng trong kíp Bí thư cũ. Cơ quan Cảnh sát điều tra vẫn đang tiến hành công việc của mình. Mỗi ngày vụ án lại được mở rộng. Thêm nhiều "đồng chí bị lộ" thuộc Văn phòng Uỷ ban, cả Văn phòng Thành uỷ, rồi sở Kế hoạch Đầu tư, sở Tài chính Vật giá, Sở… Lại thêm những cái tên mới xuất hiện trong hồ sơ qua lời khai của những người đã bị triệu lên trước. Lại có thêm chứng cớ buộc tội những người đã bị bắt trước đó.

Ông Trân có một lối nghĩ khác: chính trong tình hình xáo trộn thế này, người ta dễ bộc lộ bản chất, nhân cách của mình. Nắm cán bộ vào lúc này là tốt nhất. Còn thêm một sự việc nữa cũng buộc con người lộ rõ chân tướng mình: Đại hội Đảng bộ thành phố sắp họp. Việc xây dựng báo cáo chính trị, nhất là chương trình kế hoạch công tác của Đảng bộ nhiệm kỳ tới là việc sẽ hao tổn nhiều tâm trí, nhưng bằng vào hiểu biết và kinh nghiệm bán thân, ông tin sẽ làm được. Lắm chuyện nhất là vấn đề nhân sự đại hội. Công tác nhân sự đại hội thực chất là công tác cán bộ nhiệm kỳ tới

Ông biết, người ta bắt đầu chạy đây. Chạy nước rút đây.

Họ sẽ chạy bằng nhiều ngả, nhiều cách. Họ thì chạy, còn mình, vừa là "trưởng ban không chính thức cuộc thi chạy" này, vừa là trọng tài, vừa là giám sát viên, vừa là quan sát viên. Chỗ dựa là tổ chức cũ. Cũng chỉ có thể tin được một phần. Kết quả bầu cử từ cơ sở, cũng chỉ có thể tin được một phần. Phần này, có thể lớn hơn phần trên và là cơ sở pháp lý phải công nhận. Công việc trước bầu cử, có bao nhiêu việc phải đặt dấu hỏi. Độ tin cậy kết quả bầu cử, không bao giờ là 100%

Ông nhớ đến phương pháp của một người rất xa lạ với ông - Bô rít Enxin. Ông ta đã làm nhiều phép thử để loại trừ dần. Cuối cùng nhắm vào một người khiêm nhường, không đến gần mình bao giờ, thậm chí không hào hứng ngồi vào cái chỗ mà nhiều người nghển cổ, kiềng chân nhăm nhe. Sự lựa chọn của Enxin nhờ thế, cũng là lựa chọn của nước Nga. Putin đã chứng tỏ cho nước Nga và cho thế giới thấy rằng, sự lựa chọn ấy là điều kỳ diệu, đúng tuyệt cuối. Có lẽ đấy là điều để ông suy nghĩ vận dụng, trước hết và quan trọng nhất đối với một hai nhân vật chính yếu của Thành phố. Bây giờ đành chấp nhận tình trạng thiếu cán bộ, phải ứng phó tạm thời để có thời gian lựa chọn.

Nhưng Enxin không phải chịu áp lực nào. Enxin chỉ một mình quyết định. Còn ông, phải chịu áp lực từ nhiều phía. Từ nhiều phía, người ta sẽ ép ông với cả chục lý do khác nhau để giữ nguyên, để đề bạt. Trừ lý do tài và đức.

Ông Trân nhớ như in, lúc giao nhiệm vụ, Tổng Bí thư hỏi: "Đồng chí có bị linh cảm đánh lừa bao giờ không?" Nghĩ một lát, ông tự tin trả lời: "Báo cáo anh, chưa ạ!" "Thế thì tôi khuyên: Nếu chưa có cơ sở để tin ai thì, hãy tin vào linh cảm của mình - ông dừng lại như cân nhắc, rồi tiếp - Đồng chí có quyền như một thủ tướng chọn các bộ trưởng. Tôi sẽ yêu cầu bên tổ chức tôn trọng ý kiến đồng chí. Nhưng đồng chí phải chịu trách nhiệm về sự lựa chọn của mình. Tôi hoàn toàn tin vào sự khách quan và trung thực của đồng chí".

Nói đến đây, Tổng Bí thư dừng lại, lần này lâu hơn.

Những điều ông nói với ông Trần lúc này hệ trọng lắm, vì đó là những điều có tính định hướng, nhất là về công tác tổ chức nhân sự. Ông Trân sớm nhận ra tính quyết đoán của Tổng Bí thư. Đấy là phẩm chất của người chỉ huy quân sự, hơn là của một nhà chính trị, một chính khách. Vào thời điểm này của lịch sử, nếu một nhà tư tưởng, một nhà lý luận mà lại có phẩm chất của một nhà hành động, một người chỉ huy như ông thì tốt biết bao. Nếu lịch sử chưa xuất hiện một nhà tư tưởng, một chính khách lớn thì một nhà hành động cũng quý lắm rồi.

Chỉ cần đánh giá đúng tình hình, hiểu được xu thế phát triển thế giới, không ảo tưởng, không hoang tưởng chính trị, không viển vông hão huyền, biết lãnh đạo đất nước đi theo đúng xu thế phát triển của thế giới đã là phúc đức cho dân tộc lắm rồi. Tổng Bí thư là con người như thế. Ông đã phát hiện ra một điểm yếu cơ bản, có tính sống còn của hệ thống thể chế mà điểm huyệt. Bây giờ, ông cử mình về Thanh Hoa, chính là chọn chiếc kim châm cứu mười phân, lách qua khớp hộp sọ vào đúng huyệt bách hội trên đỉnh đầu. Phải làm thế nào để không phụ lòng tin của Tổng Bí thư?

Hôm ấy, Tổng Bí thư còn nói: "Qua chuyện đất đai và vụ thuỷ cung Thần Tiên, tôi thấy đội ngũ lãnh đạo Thanh Hoa có không ít vấn đề. Nó bộc lộ điểm yếu nhất của hệ thống chính quyền nước ta. Ấy là sự không khoa học trong thể chế và cơ chế vận hành, nhất là cơ chế tổ chức và giám sát dẫn đến hậu quả tất yếu, là sự kém hiệu lực của hệ thống chính quyền. Một cái chết nữa là phẩm chất đạo đức của đội nghĩ. Quái lạ, muốn có chức có quyền, lại muốn giàu nữa thì làm thế nào được. Đồng chí hãy kiên quyết tháo khớp những đốt nào hoại tư. Nếu được thì lọc máu. Cần nữa thì thay máu!"

Ông Trân không hiểu vì sao Tổng Bí thư lại dùng cách nói chuyên môn của ngành y tế. Cách dùng này là rất phù hợp. Là cựu sinh viên ngữ văn đại học Tổng hợp Hà Nội, ông rất thích cách dùng hình ảnh ấy. Phải kiên quyết trong xử lý những chuyện bùng nhùng. Ông tính, mình cũng phải vắt chân lên cổ mới kịp rập rạp xong vấn đề nhân sự đại hội.

Nhưng thiên hạ đã chạy nước rút, trước ngày ông về Thành uỷ lâu rồi.

***

Trong cuộc họp Bộ Chính trị, Tổng Bí thư tập trung phân tích thực trạng của bộ máy hành chính đất nước. Từ đó dẫn đến việc cần thiết phải có những biện pháp mạnh để xây dựng bộ máy hành chính trong sạch, minh bạch và đủ mạnh để quản lý, điều hành đất nước. Ông phân tích tác hại của nền hành chính mà ông gọi là nửa mùa hiện nay. Công việc không chạy, dân kêu và nhiều nhà đầu tư nước ngoài ngại, không muốn làm ăn với Việt Nam, nếu cải cách hành chính không hiệu quả.

Thêm mấy uỷ viên Bộ Chính trị phân tích, nhấn mạnh sự cần thiết phải tiến hành những biện pháp do Tổng Bí thư nêu ra, giao cho Văn phòng Trung ương, các Ban liên quan nghiên cứu hoàn chỉnh văn bản, trình Bộ Chính trị duyệt để đưa vào nội dung kỳ họp Ban chấp hành Trung ương sắp tới

Ông Trân nêu một ý kiến làm Tổng Bí thư phải cau mày ngẫm nghĩ. Ông cũng tán thành ý kiến của Tổng Bí thư và các ý kiến khác đã phát biểu. Ông cũng đồng ý là căn bệnh này cần một liều kháng sinh mạnh. Nhưng cũng phải tính đến sự phản ứng từ nhiều phía…

Quả thật, vào lúc này Tổng Bí thư chưa tính đến. Ông cứ chăm chăm vào mục đích làm trong sạch đội ngũ, trong sạch bộ máy và xây dựng cơ chế để nó hoạt động hiệu quả. Mọi suy nghĩ của ông đều hướng vào mục đích ấy, thành thử quên mất một khía cạnh khác của tình hình. Ông hiểu phản ứng từ nhiều phía là thế nào. Nhưng ông không nêu ra thành vấn đề trước cuộc họp.

Cái phản ứng từ nhiều phía mà ông Trân lưu ý, không ngờ lại đến sau đó chỉ mấy ngày.

***

Cuộc làm việc giữa Tổng Bí thư với "Cụ" diễn ra sau khi Bộ Chính trị đã có văn bản gửi trước đến tận tay "Cụ". Tổng Bí thư cố gắng biếu thị sự tôn trọng bằng cách đưa cả hai tay nắm chặt bàn tay gầy guộc của "Cụ":

- Thấy Thủ trưởng vẫn khoẻ thề này là mừng lắm.

Hai bên đã yên vị. Nhìn thẳng vào mắt Tổng Bí thư, cái nhìn không thể đoán biết có nghĩa gì. "Cụ" nói:

- Đồng chí đừng xưng hô với tôi thế nữa. Nào ta vào việc đi. Tôi trông thế này chứ cũng không được khoẻ lắm. Không ngồi lâu được đâu.

- Báo cáo anh, vừa rồi Bộ Chính trị họp, có thống nhất chủ trương phải bằng mọi cách, cấp bách hoàn thiện bộ máy hành chính, làm sao cho nó phải như một đội tinh binh, phải gấp rút xây dựng luật Công chức, phải xây dựng được chính phủ điện tử, mới đấy mạnh được sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước lên một tầm cao mới.

"Cụ" vặn ngay:

- Đồng chí nói thế, tức là hệ thống chính quyền, trước khi đồng chí lên làm Tổng Bí thư chưa hoàn thiện chứ gì?

Tổng Bí thư phản ứng tức thì, nhưng giọng vẫn rất lễ độ:

- Báo cáo anh, không phải thế ạ, nhưng rõ ràng nền hành chính của ta còn bất cập trước yêu cầu phát triển, nhất là khi chúng ta gia nhập WTO. Thực ra, việc này vẫn nằm trong chương trình cải cách hành chính đã được xây dựng từ nhiều năm trước đấy ạ.

"Cụ" khẳng định rõ vai trò của mình, bằng một lời, gọi là khuyên cũng được, gọi là cảnh báo cũng đúng, mà gọi là cảnh cáo cũng không sai:

- Thì vẫn biết thế. Nhưng đừng có nóng vội, cần có bước đi phù hợp. Chậm mà chắc, còn hơn nhanh nhẩu đoảng - ngừng một chút như cân nhắc, "Cụ" mới tiếp - Đốt cháy giai đoạn thì sẽ bị chính giai đoạn đốt cháy đấy đồng chí ạ!

Câu sau cùng, "Cụ" dằn từng tiếng.

***

Tiễn "Cụ" về rồi, Tổng Bí thư ngồi lại một mình.

Có cái gì đó rất khó tả trong tâm trạng ông. Những câu hỏi lần lượt hiện ra. Không câu nào ông tự trả lời được.

Chả nhẽ anh ấy không đánh giá được tình hình? Mình không thế giải thích như nói với một người bạn đồng ngũ, người đồng chí. Chẳng nhẽ anh ấy không nhận thấy, sự cần thiết phải làm như thế? Chả nhẽ, anh ấy cho rằng mình muốn tự đề cao mình?

Già nửa đời, sống trong quân ngũ, được quân đội nuôi dạy, rèn luyện, giờ đây Đảng cần mình ở vị trí chiến đấu này, mình phải hành động như một người lính. Mình có làm gì cho riêng mình đâu. Vì sao anh ấy không ủng hộ? Làm việc bây giờ sao khó thế?

Ngày xưa, thủ trưởng quân sự sự, thủ trưởng chính trị, cứ như môi với răng, mọi chuyện đều nhằm mục tiêu duy nhất là diệt địch. Sao dễ dàng thống nhất ý kiến thế. Anh em thống nhất rồi, mời tham mưu, chính trị, hậu cần lên bàn bạc cách triển khai nhiệm vụ. Tất cả đều hướng vào một mục tiêu, cùng một ý chí, cùng thống nhất cách đánh, nên trận nào cũng thắng.

Bây giờ sao khó biết suy nghĩ thật của nhau thế nhỉ. Đã đành, khi Bộ Chính trị nhất trí thông qua rồi thì dù "Cụ" có ý kiến khác, vẫn cứ triển khai…

Mà anh ấy nói thế, có phải là phản đối đâu. Chỉ khuyên nên thận trọng thôi.

Nhưng, cái câu triết lý tưởng không đâu "đốt cháy giai đoạn sẽ bị chính giai đoạn đốt cháy" gì thế nào?

Hình như ẩn trong luận điểm ấy còn có một ý tứ sâu sa gì đó, không khó nhận ra.

Chả nhẽ ai doạ mình? Mình đâu chỉ là mình. Mình là đại diện của một tập thể, của một tổ chức. Sau lưng mình là cả một chính đáng với một hậu phương hùng mạnh, là quân đội là nhân dân. Ai có thể thiêu cháy được mình? Việc mình, mình cứ làm thôi. Đành vậy.

Làm thế nào để giải quyết tình trạng này? Nếu không thì khó làm việc lắm!

***

Kiên không ngờ mọi chuyện tiến triển nhanh thế. Chỉ già nửa tháng, sau khi gửi đề án đi, anh nhận được giấy mời của Văn phòng Tổng Bí thư lên trực tiếp trình bày. Dự họp có Tổng Bí thư và các cán bộ cao cấp cùng một số chuyên viên: Văn phòng Trung ương Đảng, ban Nội chính Trung ương, ban Tổ chức Trung ương, viện Xây dựng Đảng, ban Tổ chức Chính phủ, học viện Hành chính Quốc gia. Tất nhiên có ông Tiến, người duy nhất Kiên đã gặp. Với thành phần ấy, Kiên hiểu rằng về nguyên tắc Tổng Bí thư đã chấp nhận và sẽ cho phép thí điểm.

Hôm nay, người lính già cũng com lê, không cravát, nhưng vẻ mặt ông khác hẳn hôm về làm việc với lãnh đạo Thanh Hoa. Tay phải đưa ra bắt, tay trái vỗ nhẹ mấy cái vào vai Kiên. Mắt hấp háy cười. Ông vừa cười vừa nói. Không phải nói với Kiên mà nói với mọi người xung quanh:

- Đây là nhân tố mới của Đảng. Cái quý nhất là dám phá bỏ phương thức cũ, lề thói cũ. Trong sản xuất, kinh doanh đã khó trong lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý nhà nước càng khó. Bởi nó đụng chạm đến cả một hệ thống thể chế có từ khi Nhà nước Cộng hoà ra đời… - ông kéo Kiên ngồi xuống ghế cạnh mình. - Nào, đồng chí hãy nói cho chúng tôi nghe những gì không viết trong đề án. Bởi đề án chúng tôi đọc kỹ rồi. Chúng tôi còn nghĩ đến cả những cái ngoài đề án, sau đề án kia. Sau khi trình bày chúng tôi sẽ đặt nhiều câu hỏi đấy. Đồng ý không nào?

Ông quay ra, nhìn mọi người một lượt, hỏi:

- Các đồng chí có đồng ý thế không? Sau khi khách về, chúng ta sẽ làm việc tiếp, để giải quyết những việc liên quan. Thời gian làm việc là hai tiếng nhé.

Vẫn tác phong giản dị, thân mật và bình đẳng của một người lính già với những người lính trẻ, ông làm mất đi ranh giới, sự cách biệt giữa mình và mọi người. Họ không có ý kiến gì, vì ông nghĩ thấu đáo quá, không còn gì phải bàn, phải nói, chứ không phải họ ngại nói. Càng không phải họ sợ quyền uy của ông như lãnh đạo Thanh Hoa: Thật ra, Kiên cũng định bụng sẽ chỉ bám vào bản đề án để trình bày, phát triển thêm chứ cũng không đọc lại. Nhưng giờ nghe Tổng Bí thư nói vậy, anh hơi lúng túng. Tổng Bí thư ngồi cách anh một chiếc bàn nhỏ, kê bên cạnh. Trên đó có hai chai nước suối, một đĩa quả đã gọt sẵn: táo, xoài. Quay sang, nhận ngay ra vẻ lúng túng của Kiên, ông nói ngay:

- Đồng chí kế cho chúng tôi nghe, từ một việc cụ thể gì trong thực tiễn công tác mà nảy ra ý nghĩ cải tiến? Từ đó đồng chí đã tiến hành thứ nghiệm thế nào?

Kiên bỗng thấy phấn chấn. Anh kể về việc giải phóng mặt bằng ở Quận mình, về vụ nút cổ chai Linh Vân, về việc di dời đền Linh Vân. Nếu cứ để bên Quận làm thì chỉ riêng việc báo cáo, thỉnh thị giữa Uỷ ban và Quận uỷ đã nhiêu khê thế nào. Biết thời gian của Tổng Bí thư có hạn, Kiên nói rất ngắn.

Không ngờ, ông lại ngắt lời khi anh kể sang chuyện khác.

- Thế đồng chí nghĩ thế nào mà lại ôm rơm vào mình? Không sợ rặm bụng à?

- Báo cáo Tổng Bí thư, người trọng danh dự chắc đều nghĩ như tôi: Tại sao mình quyết định về chủ trương, còn bên Uỷ ban thì thực hiện theo chủ trương ấy mà khi sai, tất cả tội và lại đố lên đầu các đồng chí ấy. Chắc Tổng Bí thư biết vụ một tỉnh biên giới nhiều năm trước. Thường vụ Tỉnh uỷ ra nghị quyết, bằng mọi cách phải tăng nguồn thu ngân sách địa phương. Thế là quản lý thị trường, công an, thuế vụ, hải quan mới mở barie cho hàng lậu chảy vào. Đến khi báo chí kêu lên, phải ra toà, thì chỉ mấy người đứng đầu ngành thừa hành bị xử thôi. Phó Chủ tịch cãi, đấy là chúng tôi thực hiện nghị quyết của Thường vụ họp ngày này, tháng này. Toà không cho nói: "Việc bị cáo khai không có trong bản cáo trạng".

Vì thế chúng tôi tiến hành giao ban thường kỳ và giao ban đột xuất giữa Thường vụ Quận uỷ, Thường trực Uỷ ban và những thành phần liên quan trực tiếp. Họp bàn xong, quyết tại chỗ. Nếu đã thế, tôi phải chịu trách nhiệm chứ, sao lại đẩy cho bên Uỷ ban được? Nếu không làm thế thì, tôi xin lỗi Tổng Bí thư và các đồng chí, người ta chúi chúng ta cũng đáng.

Kiên nhớ lại chuyện xảy ra ở Quận mình mới rồi. Hình ảnh Thanh Diệu chập chờn trong đầu. Anh xúc động bởi câu chuyện vừa chung vừa riêng, vừa là công việc vừa là tình cảm giữa hai người trong vụ đất đai… Nói đến đây, Kiên dừng lại.

Anh biết mình đi quá xa, trót lỡ lời nên ngần ngừ, định lái sang chuyện khác thì Tổng Bí thư quay sang nhìn anh chăm chú:

- Tôi hiểu rồi. Rất hay đấy. Vấn đề tồn tại từ lâu rồi. Ai cũng thấy, nhưng cứ để nguyên bao nhiêu năm rồi. Nhưng này, đồng chí bảo họ chửi chúng ta à? Ai chửi và chửi thế nào? Mà sao lại chửi cũng đáng?

Kiên đưa mắt rất nhanh nhìn mọi người. Họ đều là những cán bộ cao cấp, chỉ mới nghe tên, giờ mới được gặp. Thế mà mình, xúc động quá, bốc lên, chả đắn đo gì. Sảy miệng rồi… Nghe Tổng Bí thư hỏi thế, Kiên bối rối ra mặt.

Anh lưỡng lự giữa nói và không. Cuối cùng đành chọn cách rút lui:

- Tôi xin lỗi Tổng Bí thư và các đồng chí… Tôi lỡ lời.

Cả phòng họp chăm chú nhìn Kiên. Tổng Bí thư quay sang anh, cái nhìn cảm thông, chia sẻ:

- Nếu đồng chí cảm thấy không nên nói thì… - ông cân nhắc - đã đi một nhẽ. Tôi không ép. Nhưng tôi nghĩ ông đồng chí rất có lý khi nghĩ như thế. Vì vậy, giả dụ đồng chí có nghe người ta chửi thật, thì câu phải họ chửi riêng đồng chí, hay đồng chí này, đồng chí này, - ông chỉ vào từng người, - mà là chửi cả chúng ta, chửi lãnh đạo ta. Không biết các đồng chí nghĩ thế nào chứ, trong câu chửi ấy, chắc chắn phải có yếu tố nào đấy hợp lý. Kẻ thù chửi ta, có khi còn có cái đúng nữa là dân chửi. Ý đồng chí là dân chửi chứ gì? Nếu đúng là dân chửi Đảng, đồng chí không báo cáo với người có trách nhiệm cao nhất của Đáng, thì báo cáo ai? - Ngừng một lát, ông nói tiếp, - bây giờ tôi không yêu cầu, mà ra lệnh, đồng chí phải báo cáo với tôi. Rõ chưa?

Ông dùng lối nói của người chỉ huy quân sự, nhưng giọng điệu lại dịu dàng như một bậc huynh trưởng với đứa em út.

Thấy thái độ kiên quyết của ông, anh đành thưa:

- Báo cáo Tổng Bí thư, tôi nói quá lời, thật ra không phải là dân chửi, mà ai đó đặt vè có tính chất châm biếm, mỉa mai chúng ta thôi. Chỉ có điều, tôi nghĩ họ nói… không sai đâu ạ.

Tổng Bí thư nhìn Kiên chăm chắm:

- Thế họ mỉa thế nào?

Họ bảo… "Mất mùa đổ tại… thiên tai. Được mùa bởi tại thiên tài Đảng ta" ạ!

Kiên thấy như hụt hơi. Tổng Bí thư lặng đi, gật đầu liền mấy cái, đầu cúi xuống, hay những ý nghĩ nặng trĩu trong đầu, kéo nó thấp xuống đến thế. Ngẩng đầu lên, giọng ông trầm hẳn lại:

- Các đồng chí ngồi đây, đã có ai nghe thấy câu ấy bao giờ chưa?

Ông nhìn khắp lượt. Dừng lại ở từng người. Ai cũng trả lời chưa. Không biết họ nói thật hay nói dối? Kiên nhìn họ một lượt. Anh không tin họ không biết. May quá, người cuối cùng trong họ trả lời đã được nghe, không chỉ một lần mà nhiều lần, do nhiều người nói trong nhiều trường hợp khác nhau.

Giọng ông chua xót:

- Thế mà tôi không được nghe. Tôi xa dân biết bao nhiêu. Nếu không có đồng chí Kiên nói hôm nay, thì tôi vẫn không biết câu này. Không phải họ mỉa mai, châm biếm, không phải họ chửi, họ đã chỉ ra một vấn đề hết sức to lớn, hết sức quan trọng, thuộc về bản chất. Các đồng chí biết cả rồi. Đấy chính là chế độ trách nhiệm. Cái kém cỏi nhất, vô lý nhất của chế độ, của cả hệ thống hành chính nước ta, của cả hệ thống chính trị nước ta là chế độ trách nhiệm. Sai thì chẳng biết qui kết cho ai. Chỉ nhận khuyết điểm trên giấy. Còn thành tựu, vinh quang thì kéo về mình. Còn những thất bại nữa chứ, nhất là những sai lầm… - mắt ông nhìn lên trần, giọng tư lự, xa xôi. - Chúng ta mang ơn anh Mười Cúc… Bây giờ có biết bao việc cần làm ngay anh Cúc ơi, vậy mà chưa làm được cái gì ra hồn. Cứ lúng túng như gà mắc tóc… Mà không biết lúng túng đến bao giờ? Gỡ chỗ nào trước đây?

Ông nói với mình hay nói với ai? Ông hít một hơi thở sâu rồi lại khẽ lắc đầu. Không ai hiểu được người lính già đang nghĩ gì. Cả phòng họp chìm trong dòng suy tư của ông.

- Đồng chí có nghĩ như thế không? - ông quay sang hỏi Kiên.

Từ này đến giờ, anh đã thở phào khi nghe ông nói. Cứ như ông đã từng trò chuyện với mình nhiều lần. Anh tự tin hẳn lên, mặt có vẻ hớn hở nữa:

- Báo cáo Tổng Bí thư… Tôi đã nghĩ như thế ạ. Do đó mới dẫn đến ý định cải tiến: Bí thư kiêm luôn Chủ tịch để anh quyết thì anh phải chịu trách nhiệm.

- Hỏi thật nhé. Có ai chia sẻ hay cố vấn, tư vấn cho đồng chí không?

Kiên hào hứng hẳn lên. Anh kể về ông bố vợ mình, người đã chia sẻ và ung hộ mình thế nào. Nghe nhắc đến Lê Hòe, Tổng Bí thư bảo, có nghe tên, người có một vài đề xuất gì đó về công tác Đảng…

Kiên về rồi, ông còn ngồi lại với mọi người. Ông nhắc phải làm việc với Thành uỷ và Uỷ ban Nhân dân Thanh Hoa, rồi làm những thủ tục hành chính cần thiết để có thể triển khai ngay. "Việc cần làm ngay đấy!" Ông nói như kết luận, lại như nhắc nhở, dặn dò, rồi rời phòng họp.

Mọi người đang bàn việc phân công triển khai công việc thì ông quay lại:

- Ta nên cử mấy phải viên xuống Lâm Du để nắm tình hình, nhớ quy định chế độ báo cáo nhanh, báo cáo hằng tháng, sơ kết, tổng kết. Các đồng chí bên Học viện nên lấy đấy làm đề tài nghiên cứu khoa học. Mà làm nhanh nhanh lên, đừng biến nghiên cứu thành ngâm cứu đấy. Thế giới người ta bỏ xa chúng ta nhiều quá rồi!

***

Vừa nghe thấy tiếng mở cổng, đứa cháu nội đã gọi rối rít:

- Bà ơi bà, ông về rồi! Bà mang xe ra cho cháu đi!

Tổng Bí thư vừa bước vào nhà, thằng bé đã chạy ào ra, miệng vừa líu lo "Ông nội, ông nội", hai tay dang rộng. Ông vội đặt chiếc cặp xuống sàn nhà, ôm chặt cháu vào lòng.

Thằng bé thơm tới tấp vào môi, vào má, vào mũi, vào trán, vào mắt, vào tai, vào cằm ông. Đấy là cách lấy lòng để ông phải chiều nó một việc gì đó. Y như rằng:

- Ông dắt xe cho cháu tập đi ông!

Bà bảo:

- Để cho ông nghỉ tí đã nào.

Nó láu lỉnh tán ông:

- Ông nghỉ sau cũng được mà!

- Được rồi, được rồi, để ông thay quần áo đã nhé.

Vợ ông mang cho ông cốc nước dâu đá. Ông đón lấy "cảm ơn bà" rồi uống ngon lành. Ông cúi xuống nhấc cháu đặt lên chiếc xe đạp có hai bánh phụ chống ngã.

- Nào, cháu đạp đi, đạp mạnh vào, mắt nhìn thẳng, đạp cả vòng, không đạp nửa chừng. Đạp đều chân. Thế, thế, được đầy cố lên nào. Lái sang phải, vừa thôi… thế… thế!

Tổng Bí thư phải cúi xuống mới vừa tầm tay vừa giữ, vừa đẩy cho cháu. được mấy vòng quanh phòng khách, lưng hơi mỏi. Ông buông tay, đứng thẳng người lên. Bà vợ thấy vậy gọi con dâu đưa cháu xuống. Thằng bé cố nài ông đi một vòng nữa.

- Ừ thì một vòng nữa thôi nhé!

Bà phải "họ" lại, không thì nó còn đạp cố. Bà nó giục, "thơm ông đi nào". Ông cúi xuống, nó bá cổ ông lại hôn tới tấp như lúc nãy. Nó đền ơn ông đấy.

Hằng ngày ông chỉ có thể theo dõi hai chương trình thời sự của đài Truyền hình Việt Nam. Chương trình Chào buổi sáng ông vừa tập thể dục vừa xem, kể cả vệ sinh cá nhân.

Chuyên đề Giao thông và Nhà nông làm giàu ông chỉ nghe chứ không xem được, thế mà nhiều khi cũng không được trọn vẹn. Bởi ngay cả bài thể dục của ông, lắm hôm cũng bị cắt xén. Nếu đi bộ (cách ngày) thì dậy từ 5 giờ. Buổi tối, ông xem chương trình thời sự 19 giờ, lúc ăn cơm. Nhưng cũng thời gian ấy, ông còn phải nghe tin tức đặc biệt về tình hình trong nước, tình hình nội bộ và quốc tế do Thư kí báo chí trực tiếp trình bày.

Tối nay, ăn xong, ông bảo vợ: "Tôi nằm nghỉ một chốc. Đêm nay bà cho tôi thức thêm một lúc nhé". Bà vợ biết "một lúc" của ông là thế nào rồi nên giao hẹn: "Cũng không quá mười hai giờ rưỡi đâu đấy". Ông cười hiền: "Được rồi, được rồi, tôi chấp hành lệnh bà!"

Ông ngả lưng trên chiếc ghế xích đu, ruỗi tấm lưng mỏi nhừ ở dạng nửa ngồi nửa nằm. Định chợp mắt một lúc, nhưng câu chuyện với Kiên lập tức ập đến.

Cái cậu này xuất hiện mới đúng lúc chứ. Mình mới nhắc cậu Tiến lên lịch đi thăm mấy huyện cũng đang thí điểm bí thư kiêm chủ tịch Uỷ ban nhân dân huyện. Thế là có huyện đảo, có đồng bằng rồi, đấy là quận đầu tiên ở thành phố làm thí điểm, chắc sẽ có những vấn đề mới.

Chuyện cải tiến phương thức lãnh đạo của Đảng đặt ra từ lâu rồi, những vẫn chưa có biến chuyển gì. Chưa tìm ra những bước đi cụ thể. Ngân sách nhà nước phải cõng cả hai hệ thống Đảng, đoàn thể chính trị và hệ thống chính quyền kham sao nổi.

Cồng kềnh, nhiêu khê, chồng chéo thì rõ rồi. Những làm cho gọn nhẹ mà hiệu lực lãnh đạo, hiệu lực điều hành, kết quả thực hiện tăng lên mới khó. Mà tránh độc đoán chuyên quyền cũng không dễ. Cách tốt nhất là lấy hiệu quả làm thước đo công việc thì mới biết cách nào hay hơn.

Ông đứng dậy đến bên cửa sổ nhìn xuống mảnh vườn sau nhà. Ngọn đèn sân sau hắt ánh sáng trắng (loại bóng đèn tiết kiệm điện) xuống tán lá, ánh lên màu xanh dịu. Đêm thở khẽ khàng. Chợt nhớ góc vườn có cây khế của một người đồng ngũ mang từ quê bên Giang Biên sang cho. Hai người cùng hì hục đào hố trồng chỗ kia, cũng hơn năm rồi. Không biết ra quả chưa?

Ông mở cửa phòng xuống nhà. Bà vợ hỏi: "Ông đi đâu bây giờ? "Không đi đâu cả, tôi xuống vườn thôi". Cái giống khế này không to cao mà quả cứ trĩu đầy cành. Ông hái một quả vàng ươm. Sơ ý làm rụng theo mấy quả xanh. Hồi nào, đang trên đường hành quân mà được quá khế mọng nước chua chua ngọt ngọt này nhỉ. Ngồi vào bàn làm việc, ông rút tờ giấy ăn trong hộp lau quả khế. Lấy con dao dọc giấy trong ống bút cắt mấy lát nếm thứ. Ngọt quá. Khế gì mà ngọt thế nhỉ? Cái vị ngọt dìu dịu rất lạ này, chưa bao giờ ông được ăn. Mà cái quả khế mới lạ chứ- ông nhìn lát khế trên tay. Hệt như ngôi sao quân hiệu trên mũ mình tay nào. Cũng năm cánh, cũng ngời sắc vàng son. Thấy áy náy khi nhớ đến bạn. Anh ấy mang cây nhà lá vườn sang tận đây cho mình, cũng chẳng một lần sang thăm đáp lễ, mà có xa xôi gì - Lục tìm một lát, cũng ra số điện thoại. Không biết đã ngủ chưa? Vào tuổi mình chắc chưa ngủ đâu.

Đầu dây bên kia có tiếng trẻ con thưa, rồi tiếng gọi ông ra có điện thoại. Tổng Bí thư xưng tên. Ông bạn bật lên ngạc nhiên: "Còn nhớ tôi kia à? Quý quá. Sao lại gọi vào giờ này?"

Tổng Bí thư không đáp ý bạn, chỉ nói: "Ăn quả khế của anh, nhớ anh nên hỏi thăm sức khoẻ thôi. Không có chuyện gì đâu Ngủ ngon nhé". Giọng ông bạn hồ hởi: "Ngủ thế nào được Tổng Bí thư gọi điện vào nữa đêm hỏi thăm cơ mà. Cảm ơn lắm lắm. Không dám làm mất thì giờ anh. Xin được cáo từ để anh còn làm việc". Nói rồi, ông bạn cúp máy trước.

Tổng Bí thư ngùi ngùi: "Mất cả bạn bè vì công việc". Vẩn vơ thế nào, ý nghĩ về quả khế ngọt dẫn ông đến một giai điệu quen quen vẫn luẩn quất đâu đó trong đầu. Mượt mà lắm, da diết lắm. Nó động đến nơi sâu thẳm nhất trong tâm hồn mỗi người. "Quê hương là chùm khế ngọt. Cho con trèo hái mỗi ngày… Quê hương là đường đi học…". Thế mà… ý thức công việc kéo ông trở lại với những chuyện vẫn làm ông bận tâm lâu nay. Không biết ai đã nhại bài hát này để phán ánh một hiện tượng tiêu cực phổ biến: "Bên A là chùm khế ngọt. Cho B trèo hái mỗi ngày…" Thế đấy. Cả nước là một công trường không lồ. Thế mà họ cứ móc ngoặc nhau để moi tiền Nhà nước. Đụng vào đâu cũng thấy vấn đề. Toàn những vấn đề của nền hành chính, của cung cách làm ăn, của cơ chế. Ngay đấu thầu mà họ còn tìm cách móc ngoặc với nhau đề hạ giá thầu, cốt giành bằng được gói thầu. Sau đó sẽ tính tiếp. Mà tính gì thì tính, họ đều gặp nhau ở chỗ thu lợi bất chính.

Làm thế nào để cải tiến được bộ máy này, cơ chế này? Liệu thí điểm chế độ kiêm nhiệm sẽ giải quyết được những gì?

Ơ hay, thì cứ phải làm đã chứ. Sao mình cứ loay hoay về cái câu hỏi ấy mãi thế nhỉ?

***

Ít lâu sau, Thành uỷ, Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa và quận Lâm Du nhận được quyết định cho phép thí điểm bước đầu cải tiến phương thức lãnh đạo của Đảng tại quận Lâm Du. Trần Kiên làm Bí thư, kiêm Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân quận.

Đúng là một con người hành động. Cái gì thấy đúng là ủng hộ, là làm tất cả, làm ngay dù có gặp cản trở thế nào. Cuộc sống hôm nay cần những con người như thế.

Sau một thời gian ngắn chuẩn bị, ban Tổ chức Thành uỷ và sở Nội vụ trình lên Thường vụ Thành uỷ và Thường trực Uỷ ban Nhân dân một số vấn đề về tổ chức bộ máy Lâm Du.

Sau đó, Bí thư Thành uỷ chủ trì một cuộc họp với Uỷ ban và các Ban, Ngành, Đoàn thể Thành phố quán triệt tinh thần cuộc thí điểm, dành cho Lâm Du một "quy chế" riêng.

Lâm Du trở thành tiêu điểm của dư luận. Trần Kiên trở thành mục tiêu xăm soi của thiên hạ.

***

Sán gặp Người lơ lớ báo cáo tình hình.

- Cờ đến tay rồi. Đây là nước cờ thứ ba trong ván cờ của tôi. Và lần này, ông cũng phải thắng. Tôi chưa đi hỏng nước nào

Ông ta nói thế, nhưng Sán không yên tâm. Chuyện trong nội bộ Sở thì cũng có thể tính được. Nhưng cấp thành phố?

Loại nhân sự này phải Thường vụ duyệt, mà Thường vụ thì toàn những người xa lắc. Nào Giám đốc Công an, nào Trưởng ban Kiểm tra, Trưởng ban Tuyên giáo, Trưởng ban Tổ chức, nào mấy tay Giám đốc sở, nào mấy tay Bí thư quận huyện, lại còn bên Uỷ ban, hội đồng Nhân dân v.v…

Người lơ lớ nhắc Sán một vấn đề có tính nguyên tắc mà anh ta vừa vận dụng có kết quả nhưng lại quên. Thật ra không phải là quên, mà là chưa biết vận dụng thế nào trong một tình huống mới, ở cấp độ mới.

- Đột phá vào con đầu đàn, hoặc con chủ chốt có ảnh hưởng tới cả bầy đàn.

- Ý ông nói là Bí thư Thành uỷ?

- Ông vận dụng sai bài học. Chớ có mon men đến nhân vật ấy. Bởi mấy lẽ. Một là ông ta vô cùng cứng rắn, khó chơi. Gần như không thể tiếp cận. Hai là, cái ghế Phó giám đốc Sở, không phải là đối tượng ông ta quan tâm. Chỉ biết thôi. Cấp trưởng thì ông ta phải cân nhắc kỹ đấy. Vì thế, ông chỉ cần đột kích vào ông Cận - Trưởng ban Tổ chức thôi. Tất nhiên là cần, chứ không phải là đủ. Nhưng cỡ như ông, khó có thể tiếp cận được với các vị Thường vụ - trừ những quan hệ riêng…

Nhấp li rượu mang theo, Người lơ lớ lại hỏi. Và câu hỏi lần này, cũng lại làm anh ta bất ngờ như nhiều lần trước:

- Liệu bà nhà có giúp gì được ông trong chuyện này không?

Thật khó trả lời quá.

Vợ chồng cũng có thể có lần nhỡ mồm xúc phạm nhau. Điều quan trọng là, sau đó họ ứng xử với nhau như thế nào.

Ai chẳng muốn lấy vợ đẹp. Nhưng lấy vợ, đã đẹp lại thông minh, sắc sảo hơn mình, Sán cho là tai hoạ. Chưa một biểu hiện gì của tai hoạ len lỏi vào gia đình này. Nhưng Sán cú.

Cú vì vợ tiến bộ, mà mình thì lẹt đẹt mãi chẳng nhúc nhích được mấy tí. Ấy là anh ta không biết rằng, để được từ anh cán bộ địa chính phường, thành anh chuyên viên phòng Quy hoạch Vãn phòng Kiến trúc sư Trưởng Thành phố (sở Quy hoạch Kiến trúc bây giờ) chính là nhờ sự can thiệp của Diệu, vợ anh ta.

Mỗi lần nhớ lại cái lần bị chồng xúc phạm, Diệu vẫn còn bừng bừng lửa giận. Nó không mất đi, mà cứ to dần như một khối u sắp đến kì kịch phát. Không phải vì Sán không xin lỗi. Không phải chị cố chấp. Cuộc sống hai người đã theo hai ngả. Mỗi khi ngoảnh lại nhìn, chỉ thấy sợ. Không thấy tiếc. Không ai nghĩ đến chuyện quay lại. Mỗi người theo đuổi con đường mình cho là mục đích.

Trước đây, có đôi lần Sán mò sang giường vợ, hùng hục giày vò. Không muốn nhìn mặt anh ta, Diệu vẫn phủ khăn tay lên mặt. Dù chỉ là chiếc khăn mỏng manh, gió thổi cũng bay, khẽ khều ngón tay là hất ra được, Sán cũng không dám làm.

Anh ta vẫn nhớ như in lần cưỡng bức vợ, sau vụ vợ chồng xung đột nhiều ngày. Bằng tất cả sự phẫn uất và kinh tởm của người bị làm nhục, Diệu dùng cả sức bình sinh, hai tay đẩy bật cái mặt đã trở nên bỉ ổi sau lời xúc phạm mình ra.

Thời gian không khoả lấp được chuyện cũ. Công việc bận bịu cũng không quên được chuyện cũ. Kể từ đêm ấy, Sán không lần sang giường vợ nữa. Đêm đêm, Diệu cứ cuộn mình lại gặm nhấm nỗi đau, rồi thiếp đi trong giấc ngủ khắc khoải, chập chờn.

Nhìn bề ngoài, chị vẫn làm nghĩa vụ người vợ. Lễ bảo vệ luận án tiến sĩ của Sán, chị vẫn đến. Ngay cả lúc tiệc đứng, chị vẫn nâng li cám ơn các thầy để giúp chồng hoàn thành luận án. Nhưng trước đó, lúc chụp ảnh, không thấy Diệu. Có ai đó gọi tên chị. Ai đó hãm đám thợ ảnh lại "đợi một tí". Ừ thì đám thợ ảnh có thể đợi một tí. Nhưng không thể bắt các thấy, nhe răng ra cười, trong một tư thế diễn không chuyên thế kia mãi được. Ngay sau đó, đã lại thấy Diệu xuất hiện, như vẫn có mặt đâu đây.

Thật ra, với mối quan hệ công tác và vị thế của mình, chị cũng quen biết nhiều. Và cũng có nhiều người biết chị: Không phải tất cả các Thường vụ, nhưng một vài người thì chị cũng có thể có lời được. Có điều, chị tự hỏi, để làm gì? Khi bản thân mình cũng ngượng, không thể mở miệng ra được.

Sán không có chuyện gì để nghi ngờ vợ. Không có cớ gì để gây sự với vợ. Cứ tức tối vô lối thế, không giải toả được. Trót nói ra một câu xúc phạm, "với vốn tự có của mình cô còn lên nữa", nhưng lại không xin lỗi. Không xin lỗi, bởi vẫn ấm ức, đố kỵ vợ hơn mình. Xin lỗi là một việc cực kỳ khó đối với những người không có khả năng tự vấn, tự xét mình. Sán là người không biết mình, nên chưa bao giờ tự vấn. Rồi anh ta bập vào Hồng Nguyệt, cán bộ giao dịch, đối ngoại của Người lơ lớ. Người lơ lớ là đại gia kinh doanh địa ốc, đại gia trong việc đầu cơ các mối quan hệ. Đại gia trong tâm lý thương trường. Lại tìm được một trợ lý có hạng người Việc, tay chân đắc lực, nên hiểu nhân tình thế thái xã hội ta hơn Sán trăm lần. Ông ta đã đầu tư tài chính để nắm Sán trong tay như một công cụ, một cầu nối. Người này đã bày cho Sán, đường đi nước bước cực kỳ hiệu quả, trong nhiều ván cờ người. Từ chỗ chỉ là một cán bộ thường, đã lên phó, rồi trưởng phòng, bây giờ phải ngồi bằng được vào chiếc ghế phó giám đốc.

Hãy biết thế đã.

Không biết bằng kênh nào, người này nắm Sán rất chắc.

Ông ta cứ như Tề Thiên Đại thánh, chui được vào bụng, vào đầu Sán mà đọc ra tất cả các ý nghĩ, dự định của Sán. Lần nào gặp, ông ta cũng có những câu hỏi làm Sán không thể ngờ. Ví như câu hỏi hôm nay: "Liệu bà nhà có giúp gì được ông không?"

Không thể kể nội tình chuyện vợ chồng với ông ta, bởi ngay khi mới xảy ra, Sán đã giấu biệt chuyện vợ chồng xô xát. Nghe hỏi thề, anh ta đành nói thác đi:

- Vợ tôi không giúp gì được đâu.

- Vô lý! Cương vị bà nhà, các mối quan hệ công tác của bà ấy… Kế cả sắc đẹp của bà ấy… Sao lại không giúp được chồng nhỉ?

Câu nói vô tình làm Sán bị chạm nọc. Mối nghi ngờ vô lối, vẫn âm ỉ trong anh ta bỗng dưng được xác nhận như một nguyên lý phổ biến: sắc đẹp của đàn bà là vũ khí lợi hại chinh phục đàn ông trên con đường danh lợi.

Sán thấy danh dự của thằng chồng bị xúc phạm. Anh ta cắn răng, nói ruỗi ra:

- Ông đừng nhắc đến vợ tôi làm gì!

Người lơ lớ phân trần:

- Tôi nói, là nói chuyện đời, chứ không phải chuyện cụ thể nhà ông. Nếu bà nhà không giúp gì được ông, thì phải hiểu là quan hệ gia đình có chuyện gì đó rất không bình thường. Tôi nhắc tới nhan sắc của bà nhà là muốn nói vấn đề tâm lý. Ai cũng thế, ông cũng thế, mà tôi cũng thế. Có thể từ chối một người cùng giới, nhưng vẫn với điều kiện ấy, lại không nỡ từ chối một người đẹp. Không phải vì người đẹp ấy hiến thân cho mình mà chỉ vì mình muốn tỏ ra biết giá trị cái đẹp đơn giản thế thôi. Bằng vào thái độ của ông khi nói câu vừa rồi, có thể nói là ông không hiểu đúng ý tôi… ông đã nói thế thì chắc là có lý do. Nhưng đây là việc của chúng ta, trực tiếp là của ông, nên tôi không thể ép. Đây là một việc quan trọng, nó thay đổi về chất vị thế của ông. Mấy nước đi trước chỉ là bước đệm cho cú nhảy này. Vì thế phải có những bước đi quyết liệt, táo bạo.

Chắc ông biết, việc giới thiệu nhân sự trong hội nghị Thường vụ là do ông Cận làm. Giống như thợ hoá trang, ông ta có thể biền một người xấu thành không xấu. Không xấu thành đẹp. Nói cái gì. Không nói cái gì. Nhấn chỗ nào. Lướt chỗ nào là việc của người này. Danh nghĩa là Thường vụ bỏ phiếu kín. Nhưng việc lựa chọn của các uỷ viên Thường vụ, lại phụ thuộc rất nhiều vào lời giới thiệu của ông ta. Người ta làm sao biết được đến cấp trưởng phòng. Vì thế phải tin vào người này.

Sán nghe chăm chú. Đến đây, Người lơ lớngừng lại trước khi xưa ra giải pháp cụ thể:

- Trường hợp này, tôi gợi ý ông cách tiếp cận hơi đặc biệt một tí. Ông đến nhà ông ta vào đúng… bữa cơm.

- Tôi không hiểu?

- Rồi ông sẽ hiểu. Có hai trường hợp xảy ra. Hoặc là ông ta khó chịu vì bị quấy rầy lúc đang ăn. "Anh đợi ở phòng khách, tôi đang dở bữa cơm". Thế là gay đấy. Trường hợp thứ hai là: "Ăn chưa? Vào đây ăn luôn thể. Có chuyện gì nói sau"

Ông mà từ chối lời mời ấy, là tự kết thúc vụ này.

- Ông bảo tôi ngồi ăn với gia đình người ta ngay khi mới đến chơi lần đầu?

- Thế đấy!

Người lơ lớ cười lớn. Ông ta tỏ ra hoàn toàn làm chủ bản thân, làm chủ câu chuyện:

- Những tay tổ chức lọc lõi, già đời không nhận tiền kiểu mua bán, trao đổi, cưa đứt đục suốt, tiền trao cháo múc - người Việt Nam các ông vẫn nói thế chứ gì? - (Sán rừng mình). Làm thế là ăn non, mà nguy hiểm, rất có thể là cái bẫy. Đằng này họ dùng lối thu phục tình cảm, cứ như ông là anh em, con cháu trong nhà. Còn việc đền ơn trả nghĩa là việc của ông. Ông có dám quên ơn họ không? Như thế an toàn, kín đáo, không mang tiếng mà lại bền lâu. Ông sẽ trở thành người nhà họ, là tay chân, là bộ hạ thân tín của họ…

Theo chỗ tôi được biết thì tay Trưởng ban Tổ chức mới về này có lối tiếp khách kiểu cha chú, gia đình như thế. Ông cứ tham khảo. Hoặc giả có cách gì hay, ông cứ làm. Miễn là đừng hỏng việc. Lần này tôi phải đầu tư vào đây kha khá đấy. Mong sớm nhận được tin vui của ông.

[ngudoc]

Chương 12

Ý định xây dựng một nền hành chính sạch, thế là có cơ hội thực hiện. Kiên mời Hùng đến chơi. Tần biết Hùng ngay sau khi quen biết Kiên. Hùng đã dự đám cưới vợ chồng chị. Là cộng sự tin cậy, thân thiết và đồng điệu của chồng.

Biết vậy nên mỗi khi Hùng đến nhà, Tần đều dành cho anh một cách tiếp đãi riêng. Trời nóng, chị mang cốc mơ đá, to gấp rưỡi cốc của chồng mời Hùng. Chị nán lại nói chuyện với anh, trước khi chồng nói chuyện công việc. Hùng đón cốc nước trong tay chủ nhà đặt xuống bàn, nhấc cái túi bao bì giấy, in rất đẹp để cạnh ghế lên:

- Nhà em có cái này tặng chị. Cô ấy bảo loại son môi này phù hợp với tuổi chị, nghề nghiệp chị, tính cách chị.

- Chú tặng chị là hối lộ anh đấy nhé, - Tần cười, đỡ túi quà Hùng cùng cười.

- Giá trị túi quà này dưới quá xa mức hối lộ pháp luật qui định. Mà em nói thật nhé, cùng chả vô tư đâu. Nhà em bảo loại hàng này mới về, chị thích dùng, lại kéo theo các chị khác trong trường, thế là nhà em bán được nhiều hàng. Ăn nhau là ở chỗ ấy chị ạ!

Tần quý Hùng, trước hết bởi đấy là người bạn chí cốt của chồng. Nhưng còn vì tính anh cởi mở, thẳng thắn, không bao giờ có ý lấy lòng vợ, để cầu thân chồng. Đấy, Hùng chả nói cả dụng ý của vợ đằng sau túi quà tặng là gì?

Kiên bảo:

- Mọi việc diễn ra ngoài mong đợi của tôi và cậu rồi…

Kiên mới nói đến đấy, Tần đã đứng dậy:

- Hai anh em nói chuyện công việc nhé.

Kiên hỏi:

- Cậu có lo không?

Giọng nói của anh không giấu được tâm trạng không yên. Nếu không có sự đồng điệu của Hùng thì ý tưởng của Kiên không tài nào thành hiện thực. Sự hiểu biết của Hùng không phải do kinh nghiệm, mà chu yếu do sức đọc của anh mang lại. Đó là chỗ dựa trí tuệ tin cậy của Kiên. Hùng nhạy cảm, tinh khôn việc đời, lại có cái am tường công việc, nên anh không chỉ có chung ý tưởng với cấp trên mà còn là người giúp Kiên thiết kế, thi công ý tưởng ấy. Hùng nhận ra cơ hội để hai anh em thực hiện ý định ấp ủ đã đến. Anh không có tầm nhìn chiến lược của Kiên. Bù lại, có cái khôn ngoan của người biết khá rõ ngóc ngách cuộc đời. Bởi thế, nghe Kiên hỏi, Hùng trả lời thế này:

- Em không lo công việc.

Kiên nhướng cặp lông mày lên, ngạc nhiên:

- Công việc mà không lo thì cậu lo cái gì?

Hùng nhìn Thủ trưởng, không giấu giếm:

- Nói đúng ra, lo công việc một, thì lo xử lý các mối quan hệ gấp mười lần anh ạ.

Kiên nghĩ một thoáng, rồi cùng đồng tình:

- Có nhẽ đúng vậy… Cậu thử hình dung xem thế nào để anh em mình còn liệu đường đối phó.

- Làm sao hình dung được hả anh. "Lòng người quanh mãi nước non quanh", câu ấy Nguyễn Trãi viết hơn năm trăm năm trước rồi. Anh em mình được trên ủng hộ. Nhưng đấy là trên… chín tầng mây. Còn trên đầu mình thì không đơn giản đâu Ngang mình, em nghĩ khó khăn hơn. Dưới mình, quân ta ấy, phức tạp đấy.

Mỗi người nghĩ đến công việc theo cách của mình. Hùng nghĩ đến việc phải làm trước mắt. Anh nửa như hỏi, nửa như nhắc:

- Thế nào chả phải sắp xếp lại bộ máy hả anh? Khó nhất là công tác tổ chức. Nhưng cũng phải bắt đầu từ công tác tổ chức, không thể nào khác được. Thế anh định sắp xếp lại nhân sự bộ máy Quận uỷ theo nguyên tắc nào?

Thấy Kiên yên lặng chưa trả lời, Hùng kể:

- Hồi nhập tỉnh, em biết không ít chuyện ở quê em. Bên quê ông bí thư, chả biết có phải do ông ấy chỉ đạo không mà họ nâng lương hết cho các trưởng ban, ngành, đến cả cấp trưởng phòng. Thế là lúc phân công, gần như tất cả các cấp trưởng đều rơi vào tay các ông bên tỉnh ấy. Còn bên quê chủ tịch đều chỉ làm cấp phó. Sau thấy chối quá, ông bí thư mới phải điều chỉnh lại một vài cấp trưởng cho bên kia. Mâu thuẫn bắt đầu từ đấy chứ đâu. Hai tỉnh thế, mà hai cơ quan cũng thế. Hễ hợp nhất là y như rằng một bên bị lép vế. Bao giờ cán cân cũng nghiêng về bên cấp trưởng. Em nghĩ việc sắp xếp cán bộ là quan trọng nhất đấy anh ạ. Nếu lòng dạ quân cán không yên, họ không tâm phục khẩu phục thì đấy là mầm mống mất đoàn kết. Dòi từ trong xương dòi ra là thế.

Hùng có lối thuyết phục người tranh luận bằng những câu chuyện lòng vòng, xa xôi kiểu ấy. Anh thường dùng nó để minh hoạ cho lập luận của mình. Đã làm việc với nhau nhiều năm, Kiên rất tin vào sự đúng đắn trong nhận thức của Hùng. Thay lời khuyến cáo của Hùng có lý, Kiên bảo:

- Tôi thì cậu không phải lo thiên vị. Một là tôi hai mang, quân hai bên cũng đều là quân tôi. Hai là tôi phải chịu trách nhiệm trực tiếp và cuối cùng. Ta sẽ làm việc với tổ chức Quận uỷ và Uỷ ban trước.

Hùng giẫy nảy:

- Thì tất nhiên phải làm việc với tổ chức rồi. Nhưng là làm sau, và nên là sau cùng. Em rất dị ứng với các bố tổ chức. Thế nào cũng nói được. Nói thế nào cũng được. Nếu anh thực sự tin vào sự đúng đắn của nguyên tắc này thì anh với em thống nhất ngay bấy giờ. Theo em, việc sắp xếp lại đội hình chỉ dựa vào duy nhất hai tiêu chuẩn tài và đức thôi, anh có đồng ý thế không?

Kiên đưa tay ra, hai người bắt tay thật chặt:

- Hoàn toàn nhất trí!

***

Sau khi thành phố tổ chức trao quyết định thí điểm cải cách hành chính, bổ nhiệm Bí thư Trần Kiên kiêm Chủ tịch UBND quận, Lâm Du làm lễ tiễn ngay đồng chí Chủ tịch Quận, được Thành phố điều đi công tác khác. Kinh nghiệm cho biết, người sẽ đi mà chưa đi ngay là lắm chuyện lắm. Chính Hùng nhắc Kiên việc này. Kiên cũng tiến hành ngay cuộc họp Ban chấp hành Quận uỷ mở rộng. Mở đầu cuộc họp, anh giải thích:

- Lẽ ra phải hai cuộc họp nữa mới tới cuộc họp này. Một là, cuộc họp Thường vụ, hai là cuộc họp Ban chấp hành. Đấy là theo thông lệ. Chúng ta được phép không theo thông lệ. Điều này tí nữa tôi sẽ trình bày. Hai là, thời gian không cho phép chúng ta làm theo cái cách trước nay vẫn làm. Thà họp một buổi kéo dài, để bàn nát nước ra, còn hơn là nhiều đồng chí ngồi đây cứ phải họp đi họp lại, để cuối cùng chỉ đưa ra một quyết định theo đa số, mà nếu quyết định ấy chỉ đúng trong phòng họp, không đúng ngoài đường phố thì nguy hại vô cùng, bởi lẽ, không phải bao giờ ý kiến đa số cũng đúng.

Xin các đồng chí nói thẳng, nói thật, thậm chí nói hết ý kiến mình, để chúng ta bàn thảo, lựa chọn rồi đi đến một quyết định đúng đắn.

Kiên tóm tắt quá trình dẫn đến việc được phép thí điểm cải tiến phương thức lãnh đạo, cũng chính là thí điểm bước đầu cải cách hành chính ở Lâm Du. Rồi sẽ phải làm ngay chế độ một cửa một dấu, chính quyền điện tử. Có thể gọi là điện tử hoá chính quyền. Các nước, người ta làm từ lâu rồi các đồng chí ạ. Có thể mọi việc mới nhanh chóng được.

Kiên đề nghị đồng chí Phó Chủ tịch thường trực không đọc nguyên văn, nào tiêu đề, nào số quyết định, nào các căn cứ đề ra quyết định. Anh giải thích:

- Đến tay mình, các đồng chí sẽ nắm được đầy đủ mọi thông tin cần thiết. Điều chúng ta cần nắm là nội dung quyết định chứ không phải hình thức văn bản quyết định. Vả lại, không ai nhớ nó khi nghe đọc một lần. Điều chúng ta cần giải quyết là bàn việc triển khai. Nãy, tôi nói phải bàn nát nước, chính là muốn nói việc bàn để thực hiện và phải thực hiện bằng được, chứ không phải bàn ngãng ra, hoặc đưa ra những vấn đề mà bản thân người nói cũng thấy không thể giải quyết được ngay. Đích thân Tổng Bí thư chỉ đạo việc này, nghĩa là nó có ý nghĩa quan trọng của nó.

Trưởng thành từ Giám đốc một nhà máy, Kiên làm Phó chủ tịch, Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân quận, rồi mới sang làm Bí thư Quận uỷ nên ai cũng biết anh. Tính cách, nhân cách và năng lực của con người này, chưa bao giờ là chuyện đàm tiếu của thiên hạ. Mọi người quý mến và nể phục anh, ở sự đúng đắn trong giải quyết công việc, ở sự bạo dạn trong suy nghĩ, ở thái độ dám chịu trách nhiệm. Chuyện anh bị kỷ luật, làm nhiều người choáng váng. Nó giáng cả vào những người đứng đắn, tử tế. Chuyện anh được phục hồi, được mời gặp riêng Tổng Bí thư, giờ lại được kiêm cả chức Chủ tịch làm cho mọi người thở phào, càng tin anh, ủng hộ anh.

Nhưng, đến chuyện sắp xếp lại tổ chức thì lôi thôi.

Hoá ra, phản ứng lại chính từ phía Quận uỷ, đúng như Hùng phán đoán. Rất từ tốn, đúng mực, người ngồi đầu, ngay mé trong hàng ghế trên cùng đứng dậy:

- Đồng chí Kiên nói, nguyên tắc sắp xếp chỉ dựa vào hai tiêu chuẩn tài và đức. Vậy tài là thế nào, đức là thế nào, phải cụ thể hoá ra chứ.

Đấy là ông Lưu, Phó Bí thư, chuyên trách công tác Đảng lâu năm. Ông thấy việc giải thể cả một cơ quan thế này, thật sự là một việc ghê gớm. Nó động chạm đến bao nhiêu người. Mỗi người là một hoàn cảnh, một số phận, sao lại có thể đơn giản thế được.

Ý kiến của ông Lưu cùng là suy nghĩ của nhiều người. Những người này đều là quân Quận uỷ. Họ biết, với phương án sắp xếp lại tổ chức thì Quận uỷ chỉ còn một văn phòng, chuyên trách công tác Đảng, các ban, các tổ sẽ không còn hoặc sẽ thu nhỏ lại. Người của các ban, tổ này sẽ chuyển sang các phòng của Uỷ ban Nhân dân Quận, tuỳ theo chuyên môn và năng lực, hoặc chuyển đến hai quận sắp thành lập.

Cái chết nhất là, một số không nhỏ lại chẳng có chuyên môn gì. Hoặc có chuyên môn nhưng yếu, hoặc trái nghề. Nhiều người có bằng đại học, có người là giáo viên cấp ba, nhưng không thể xin về ngành giáo dục thành phố, nhờ mối quan hệ, xin được về Quận uỷ, về trường Đảng, tuyên giáo, tổ chức. Một "người lính gác dưới ánh đèn nê ông" lấy cô đánh máy Quận uỷ rồi đi học tại chức, bây giờ thành Phó trưởng ban Kiểm tra. Còn cô đánh máy ấy, học tại chức đại học Luật, leo đến chức Thẩm phán Toà án nhân dân Thành phố. Người ta, phải có đủ bằng cấp rồi mới nói đến chuyện bổ nhiệm, đằng này lại bổ nhiệm rồi mới đi học để lấy bằng thì hèn gì chẳng đỗ.

Lại còn chuyện cơ cấu. Đã ngồi vào ghế trưởng ban tuyên giáo, trưởng ban kiểm tra, trưởng ban tổ chức… thì phải là thường vụ quận uỷ rồi. Mà đã ở trong cấp uỷ thì mọi chuyện đều khác, có thể vượt qua mọi thông lệ, chả kể gì chuyện học tại chức hay cao học. Vì thế, xét về mặt chuyên môn thì đấy không phải là những người có chuyên môn cao. Nhưng dưới góc độ chính trị, thì đấy là những người có "uy tín" cao nhất.

Nhiều cán bộ, chuyên viên, nhân viên bên Quận uỷ, cũng biết năng lực mình, nhưng từ lâu đã quen sống ở vị thế của cơ quan lãnh đạo, của người lãnh đạo bên dân chính, quen đi họp, để nói những điều chung chung, rất đúng, nhưng không trúng việc gì; và điều quan trọng nhất là không phải chịu trách nhiệm cụ thể một việc gì. Bây giờ phải làm cụ thể, mới bộc lộ mặt hạn chề của mình.

Việc đầu tiên, cũng là điều hệ trọng nhất là mình sẽ ngồi vào ghế nào. Trưởng hay phó? Hay chuyên viên? Đường đường là người trong cấp uỷ, không thể bố trí tuỳ tiện được. Còn đã ngồi vào được ghế ấy rồi, thì mọi chuyện sẽ xong hết, trước lạ, sau quen. Cách mạng là sự nghiệp quần chúng, cứ dựa vào tập thể thì việc gì cũng xong.

Kiên không lạ gì, những suy nghĩ tính toán của các cán bộ dưới quyền mình. Thời buổi này, phải lấy khả năng giải quyết công việc làm đầu. Cái lối hô hào chung chung, không còn bao nhiêu ý nghĩa nên cũng chẳng còn mấy hiệu quả thực tế.

Những cán bộ kì cựu của quận, đến nay vẫn chưa quên chuyện, ngày mới về, sang thăm Uỷ ban Nhân dân Quận, thấy mấy dàn vi tính, ông Lưu phán một câu kinh hoàng: "Làm gì mà một phòng làm việc thế này phải có tới ba cái ti vi hả các đồng chí? Lãng phí quá. Nước ta còn nghèo, phải thắt lưng buộc bụng xây dựng chủ nghĩa xã hội các đồng chí ạ!".

Ngày mới sang Quận uỷ, Kiên đã nhận ngay ra cái kiểu quan cách của các cán bộ Quận uỷ. Đi đâu cũng khệnh khạng, kín đáo lên mặt. Còn việc thuyết giáo, răn dậy thì khỏi phải nói.

Có lần Lưu lớn tiếng: "Tôi được báo cáo rằng, trong địa bàn các đồng chí vẫn còn tới 24% hộ nghèo, vẫn còn mấy chục người nghiện hút, vẫn còn nạn cờ bạc trộm cắp vặt… Chi bộ phải bàn bạc xây dựng chương trình xoá đ… giảm ngòi, làm sao giảm tỉ lệ hộ đói nghèo xuống dưới 10%".

Cả hội nghị nghe rõ mười mươi ông ta nói nhịu. Nhưng không ai dám cười. Làm như không có chuyện gì xảy ra, ông cao giọng nói tiếp: "Các đồng chí phải thanh toán hết nạn cờ bạc, trộm cắp. Đảng viên phải gương mẫu đi đầu trong việc giải quyết những vấn đề xã hội bức xúc ở địa phương mình… "

Cái điệp khúc ấy, vẫn được phát đi phát lại nhiều lần ở nhiều nơi. Mọi người vẫn vỗ tay rào rào, hoan nghênh nhiệt liệt. Cho đến một hôm, sau bài huấn thị ấy, một đảng viên hơn năm mươi năm tuổi Đảng, vốn là một cán bộ về hưu giơ tay xin phát biểu: "Báo cáo đồng chí, quả thật là chúng tôi cũng đang bí. Chúng tôi cùng nêu ra những câu hỏi như đồng chí vừa nêu. Cũng quyết tâm phải hạ tỉ lệ đói nghèo xuống… Nhưng thực tế vẫn không giảm được, thậm chí còn có phần gia tăng. Không biết đồng chí có cách gì cụ thể chỉ ra cho chúng tôi không?

Vị Phó Bí thư phán một mạch xanh rờn: "Không ai xuất khẩu cách mạng, cách mạng là sự nghiệp quần chúng. Họp chi bộ các đồng chí nêu vấn đề, để mọi người cùng bàn. Phát động quần chúng lên. Quần chúng rất thông minh. Thế nào họ cũng nghĩ ra cách giải quyết. Hãy tin vào quần chúng. Nhất định sẽ làm được". Và ông rút lui bằng một câu quen thuộc: "Chúc các đồng chí thành công!"

Những chuyện ấy lướt rất nhanh trong đầu Kiên. Anh nói thong thả, bình tĩnh:

- Trước hết, không phải là giải thể Quận uỷ. Nói chính xác là thu gọn lại. Thứ hai, chúng ta có nhiều tiêu chí để đánh giá một người có đức, có tài. Năm tiêu chuẩn đảng viên cũng là một hệ tiêu chí. Lại có nhiều tiêu chí khác để đánh giá một người là tốt hay không tốt, tử tế hay không tử tế.

Để biết một người có thực tài không, ta có thể, chẳng hạn qua bỏ phiếu tín nhiệm, thậm chí phiếu bầu hay một cuộc thi để xem năng lực thực sự người ấy thế nào. Một cuộc thi như thế, trước một ban giám khảo gồm các nhà khoa học, các nhà quán lý cấp trên hoặc đồng cấp, có sự tham gia của đại diện cơ sở, lại được tổ chức công khai như khi bảo vệ luận án khoa học, làm sao lại không thể đánh giá được tài năng thực sự một người…

Báo cáo các đồng chí, Quận ta sẽ lập một trang Web. Chúng ta sẽ công khai dự kiến đề bạt cán bộ để mọi người biết. Nếu có đơn từ tố cáo những vấn đề về đạo đức, ví dụ gian dối bằng cấp, tuổi tác v.v… mà sau khi xác minh thấy đúng, thì đấy là cơ sở tin cậy cho chúng ta xem xét. Các đồng chí biết ở ta, có những người được đề bạt lên những chức vụ cao mới biết không phải là đảng viên là gì. Đã có những cán bộ chủ chốt của quận, huyện, sở, tỉnh bị tước bằng đại học vì thật ra bằng phô thông là bằng giả đó thôi.

Kiên nói theo mạch suy nghĩ của mình. Mạch suy nghĩ ấy bắt nguồn từ bao giờ, có thể trong sâu xa ý thức công việc, được hình thành từ những ngày đầu sang làm Bí thư Quận uỷ.

Nếu không kinh qua công tác chuyên môn, công tác chính quyền, nếu cũng chỉ làm công tác Đảng chuyên nghiệp từ đầu như Lưu, chắc gì anh đã có cách suy nghĩ này?

Cũng dễ hiểu, vì sao Lưu băn khoăn về việc sắp xếp cán bộ sắp tới. Ông không có chuyên môn gì. Động viên, cổ vũ theo đường lối, chủ trương, chính sách, thì được. Theo kiểu công tác dân vận cũng được. Theo kiểu công tác mặt trận cũng được. Nhưng chỉ đạo cụ thể bên chính quyền thì khó.

Chính Lưu cũng biết vậy.

Không phải ông không đánh giá được mình. Nhưng bây giờ, chính sách cán bộ vẫn hết sức coi trọng, thậm chí coi người trong cấp uỷ là điều kiện tiên quyết để sắp xếp cán bộ thì… dại gì không dựa vào đấy để đấu tranh cho mình. Ông chỉ đứng sau Kiên. Chức Chủ tịch thì Kiên kiêm mất rồi. Hiện bên Uỷ ban còn thiếu một Phó chủ tịch. Đã có lần, Kiên hé lộ ra ý, do hoàn cảnh đặc biệt, quận Lâm Du phải có ba Phó chủ tịch. Vậy là sẽ thiêu hai.

Thật ra, ông Lưu không thể làm công tác chính quyền được dù chỉ là cấp phó, thừa hành, giúp việc. Nhưng với cương vị Phó bí thư, không sang đấy thì đi đâu. Có một ghế cũng ngon, mà cũng không còn cụ thể gì nhiều, ấy là chức Chủ tịch Hội đồng Nhân dân. Nhưng phải tìm cách bẩy người cũ đi, lại đang nhiệm kỳ, không thể thấy được.

Cuộc họp tạm nghỉ. Kiên vào phòng vệ sinh. Đã thấy ông Lưu đang quay mặt vào tường. Gặp nhau trong buồng vệ sinh đã là một sự khó xử. Lại đang trong hoàn cảnh căng thẳng với nhau. Kiên định quay lại thì cũng đúng lúc ông Lưu đi ra. Kiên hết sức ngạc nhiên khi thấy ông Lưu cứ thế đi ra mà không ấn nút xả nước. Việc ấy phải như là phản xạ chứ. Lạ thật!

***

Có ba ứng viên vào một trong hai ghế Phó chủ tịch còn khuyết là ông Lưu, hai người kia là Trưởng phòng Kế hoạch Tài chính và Trưởng phòng Quản lý Kinh doanh. Trưởng ban - Tổ chức Thành uỷ chấm ông Lưu. Lí do đưa ra là, ông này chức vụ cấp ủy cao nhất, có tuổi Đảng cao nhất.

Kiên định mở cuộc thi, mỗi ứng viên đưa ra chương trình hành động của mình, trong đó có việc đánh giá tình hình, mặt mạnh mặt yếu, giải pháp. Có thể nêu một vấn đề yếu kém cụ thể và cách khắc phục mặt yếu kém đó. Nhưng Hùng khuyên, cách ấy mới quá, chắc khó thực hiện được lúc này, đợi bộ máy kiện toàn, ổn định một thời gian, mới có thể làm được và cũng chỉ nên bắt đầu từ những chức trưởng phòng. Còn bỏ phiếu tín nhiệm thì đương nhiên phải làm rồi.

Giọng Hùng ngao ngán:

- Em cho cái việc bỏ phiếu tín nhiệm ấy là hình thức, giả tạo. Sao không cho bầu quách đi, bầu công khai, bầu trực tiếp. Quần chúng tinh tường ra phết ấy anh ạ.

Kiên giải thích:

- Cậu lạ nhỉ? Ở ta chưa thể làm chuyện đó được. Cứ như trên trời rơi xuống ấy.

Hùng không từ trên trời rơi xuống. Anh trưởng thành từ mảnh đất này. Anh cũng hiểu như Kiên hiểu, chẳng qua là muốn dẫn Kiên từ chuyện bầu ấy đến một cuộc bầu khác mà anh chợt nghĩ ra, nhờ một liên tưởng trong vốn kiến thức của mình. Mặt Hùng bỗng trở nên tươi tỉnh. Cái nét hóm hỉnh, vẻ bí mật đang ấp ủ làm gương mặt anh đáng yêu lạ:

- Thủ trưởng này, không biết có ông nào tự rút lui không nhỉ?

- Sao cậu hỏi dớ dẩn thế?…

Nói xong câu ấy, anh chợt chững lại. Thằng cha này chẳng bao giờ hỏi dớ dẩn đâu. Khi nó đưa ra một câu hỏi tưởng là dớ dẩn, là y như rằng nó sẽ biến ta thành kẻ dớ dẩn, nếu không chấp nhận ý kiến nó. Nghĩ thế, anh thăm dò:

- Chắc cậu có ý kiến gì hay phải không.

Mắt Hùng sáng lên vẻ tinh ranh, láu lỉnh:

- Thủ trưởng biết tính em rồi… Hỏi là hỏi thế thôi. Em thừa biết, ở ta, có các vàng, hoạ mới có ông tự rút lui. Biết tiến là ghê, biết lùi còn ghê hơn nữa, biết dừng lại đúng lúc, thì ghê hơn nhiều. Nhưng em sẽ buộc các ứng viên của ta phải tự biết mình, không muốn rút lui cũng phải rút lui cho anh xem.

Kiên biết khả năng của Hùng, nhưng anh không tin điều Hùng nói. Anh quay sang, giọng hơn cợt:

- Này, nói khoác vừa thôi nhé. Không ai đánh thuế có khác. Cậu vừa nói không ai tự rút, sao bây giờ lại nói thế?

- Em sẽ buộc các ông phải rút lui, chứ có nói các ông tự rút lui đâu? Thế, nếu em làm được thì anh mất gì nào?

- Sao cậu hay thách đố thế?

Hùng cười khoái chí:

- Em có triết lý của em đấy. Khi mình thách đố, tức là mình dồn người ta vào chân tường. Các cụ bảo bất phần bất phát là thế, chính trong tình trạng trí tuệ bị dồn nén, căng lên mà nảy ra câu trả lời. Em đánh đố, cốt làm anh tức ấy mà. Không cần nhiều đâu, chỉ một lần tắm bùn thôi là đủ.

- Đồng ý! Thế nếu cậu không làm được?

- Anh đừng cho là em hỗn nhé.

- Cứ nói đi, vô tư!

- Nếu em thua, em cũng mời anh đi tắm bùn. Những là tắm hai lần khác nhau. - Hùng nói ngay, sợ Kiên hiểu lầm - Không phải là em chơi trội đâu. Chỉ là tự tin thôi.

Kiên hơi tò mò. Anh rất nể người cộng sự thân tín của mình. Nể sức đọc của nó. Gần như toàn bộ thời gian rỗi, Hùng dùng vào việc đọc sách. Các loại phim truyền hình nhiều tập, phim võ thuật, phim hành động, phim giả tưởng, phim cổ trang, phim thương mại giải trí Hàn Quốc, Trung Quốc, Mỹ không bao giờ Hùng xem. Anh không xem thì vợ cũng không được xem. Con càng không được xem. Anh truyền cho cả nhà thói quen đọc sách. Với gia đình anh, đọc sách là giải trí trí tuệ. Nhưng chương trình thời sự thì cả nhà phải xem. Làm người Việt Nam phải biết tình hình đất nước đang diễn ra thế nào chứ.

Hùng có cách đọc nhanh. Anh lướt qua trang một, xem tờ báo lưu ý bạn đọc bài gì, tin gì. Xem bài ấy, tin ấy có cần thiết cho công việc của mình không, rồi mới đọc, hay chỉ cần đọc tít là đủ. Tiếp đó mới lướt xem các bài, tin khác cho những sở thích cá nhân. Còn đọc thì Hùng có kiểu đọc từ từ. Không phải là đọc ngang từng từ theo hàng chữ, mà là đưa mắt dọc theo cột báo, ở khoảng giữa cột báo. Từ những từ giữa cột báo, anh suy ra mối liên quan với những từ hai bên, từ đó suy ra nội dung đoạn văn bản. Anh chỉ đọc cẩn thận, với cây bút đánh dấu trong tay, những thông tin cần thiết, đánh dấu những từ, những đoạn cần thiết.

Cách đọc sách của Hùng cũng lạ. Sách dịch bây giờ, cỡ trên dưới ba trăm trang, anh chỉ đọc một đêm. Một lần Hùng nói với Kiên lúc ngâm mình trong bể nước nóng 38 độ - làm sao còn được đọc những áng văn chương đích thực như của V. Huygô. Vì thế em chỉ cần đọc lướt để nắm diễn biến cốt truyện, nhân vật, xem cuốn sách đặt ra vấn đề gì. Chỉ chỗ nào hay mới đọc kỹ. Văn chương kiểu gì mà câu chẳng ra câu. Thích chấm chỗ nào thì chấm.

- Ừ, cậu nói đi xem nào!

Hùng hớn hở:

- Đây nhé. Đầu tiên, ta yêu cầu ba ông đã đủ phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu kín xem trong họ, ai là người xứng đáng nhất. Vì ông nào cũng cho mình là nhất, nên các ông đều bỏ phiếu cho mình. Đúng không? Xong! Ta lại yêu cầu các ông bỏ phiếu xem, người đứng thứ hai sau mình là ai.

- Để làm gì? - Kiên sốt ruột hỏi.

- Sẽ có một tình huống phải xảy ra là: một trong ba ông được hai ông khác bỏ phiếu.

- Thế thì sao?

Hùng cười khoái trá:

- Thì chính cái ông được hai ông kia bỏ phiếu, sẽ là ông xứng đáng nhất chứ sao? Anh chịu chưa?

Hùng cười đắc thắng:

- Em đố ông nào cãi? Lúc ấy, không tự rút lui thì làm gì? Đỡ tốn thời gian, công sức của bao nhiêu người, ban Tổ chức Thành uỷ, ban Kiểm tra Thành uỷ, sở Nội vụ cũng không phải ngồi tranh luận, phân tích lằng nhằng, lôi thôi.

Kiên ngồi nghe, mặt mỗi lúc một rạng ra. Anh khoái vô cùng:

- Làm sao mày nghĩ ra chuyện này?

Những lúc vui, thân mật chỉ hai anh em, Kiên vẫn xưng hô suồng sã thế. Bên ngoài, làm ra vẻ "không có gì", nhưng trong bụng thì đang "rất có gì". Thản nhiên, Hùng trả lời:

- Sách đây! Em không nghĩ ra được. Lời giải này của các cụ cố mãi tận bên Hy Lạp cổ đại kia.

***

Mới nghe Kiên trình bày, ông Cận - Trưởng ban Tổ chức Thành uỷ mới về và ông Giám đốc sở Nội vụ đều phản đối.

Nó có cái gì tù mù như là đánh đố. Và điều quan trọng là không đảm bảo ông Lưu sẽ trúng. Kiên cố thuyết phục:

- Ta vẫn bỏ phiếu tín nhiệm cả ba người rồi mới làm bước này. Bước này có thể loại trừ được chuyện vẫn động ngầm, thậm chí mua phiếu của ai đó. Bởi lẽ, không ai hiểu mình bằng mình. Làm như đề xuất của đồng chí Hùng, là để ba người tự đánh giá mình và đánh giá người. Vừa tự giác, vừa khách quan, vừa dân chủ, vừa công bằng. Chính xác tuyệt đối đấy các anh ạ. Gọi là bỏ phiếu tín nhiệm cũng được, gọi là bầu cũng được. Không hề phạm vào quy trình bổ nhiệm, quy chế dân chủ. Tất nhiên, cách này chỉ có thể áp dụng khi chúng ta giới thiệu ba người.

Kết quả: ông Lưu trượt.

Sau đó, chính Kiên lại đả thông với hai người kia, nhất là với người được hai người kia tín nhiệm: "Anh ấy chỉ còn hơn năm là nghỉ rồi. Cậu thông cảm. Chính sách cán bộ thôi".

Kiên đề nghị Thành phố cho ông ta giữ chức Phó chủ tịch phụ trách Văn xã. Hùng phần ứng dữ dội:

- Đã thống nhất với em rồi, sao anh lại làm thế?

Mặt Kiên như chiếc bị rách:

- Không hiểu ai mách với "Cụ", nhớ là "Cự" nhé, "Cụ" gọi xuống đe: "Cải tiến thế nào mà để mất đoàn kết nội bộ là đồng chí chịu trách nhiệm đấy".

Khi duyệt nhân sự, ông Trân cũng không chấp nhận. Ông còn phê bình Kiên nể nang, tình cảm, không đặt công việc lên trên. Một người cái gì cũng biết, mà thật ra, chả biết cái gì thì chỉ đạo thế nào. Vả lại theo quy định, anh ấy cũng không đủ tuổi làm hết nhiệm kỳ. Kiên đành phải kể về cú điện thoại. Thấy Kiên bần thần suy nghĩ, ông vỗ vai thân mật:

- Mình có phương án cho cậu, không lo, sẽ điều anh Lưu sang làm Phó bí thư Quận sắp thành lập, sau mấy tháng nữa. Được chưa?

Kiên mừng quá: "Cảm ơn anh"

Chánh văn phòng Quận uỷ Lâm Du cũng được điều sang lo việc Quận uỷ mới. Hùng được đề bạt kế nhiệm.

Mấy tháng sau, Kiên mời Hùng đến nhà trao đổi về dự kiến đưa anh lên làm Phó chủ tịch Quận. Hùng giày nảy:

- Ấy chết. Anh đừng làm thế. Em gần gụi anh, tham gia ý kiến với anh, chuyện nọ chuyện kia là vì em có đôi chút hiểu biết những chuyện ấy. Anh đừng coi đó là chuyện ân huệ phải trả.

Kiên cáu. Trợn mắt, nhìn thẳng vào mặt Hùng, gay gắt:

- Này, mày nhặt đâu ra cái ý nghĩ hạng… hạng bét ấy thế Hả?

Thảo Tần thấy chồng nói to, bước vội ra.

- Chuyện gì, mà anh phải nói to thế?

Kiên quay lại nhìn vợ:

- Em xem, nó nói thế có nghe được không? Lãnh đạo quận bàn dự kiến đưa nó lên làm phó phụ trách văn xã, mà nó dám bảo anh trả ơn nó, em bảo có tệ không cơ chứ?

Càng nói Kiên càng hăng. Lần đầu tiên anh cáu với Hùng. Lần đầu tiên anh mắng mỏ, như với một thằng em hư, phải thay mặt bố mẹ dạy bảo:

- Tao không chịu ơn mày. Anh em quý nhau vì cùng một suy nghĩ, cùng một ý tưởng, cùng… rất nhiều cái nữa, - Kiên bí, - nên thân thiết với nhau. Mày làm theo chức phận của mày, chỉ có khác người ở chỗ, thân quý như anh em thôi. ơn với nghĩa gì mà tao phải trả?

Hùng cãi:

- Tại anh bảo "đưa em lên", nên em mới nói vậy. Anh "đưa em lên" để thiên hạ chửi thối mũi em lên ấy à?

Kiên ngạc nhiên không kém Hùng:

- Sao mày đánh giá tao kém thế nhỉ? Chả lẽ tao lại cơ cấu mày lên đặt vào ghế phó chủ tịch, để thiên hạ cũng chửi thối mũi tao lên ấy à?

Thảo Tần nghe thủng chuyện, cười:

- Anh hiểu lầm em. Em hiểu lầm anh, - nguýt dài một cái, chị đưa mắt nhìn cả hai người, - thế mà cứ bảo hiểu nhau thì… hơi vô lý đấy.

Nói xong câu ấy, Tần đi vào.

Chị cảm thấy thật nhẹ nhõm. Và vui nữa.

***

Lãnh đạo Quận thống nhất giới thiệu ba người vào chức phó chủ tịch phụ trách văn xã: Đoàn Hùng, Chánh văn phòng Quận, hai người kia là Trưởng phòng Giáo dục và Trưởng phòng Văn hoá Thông tin.

Cái cách ba người bầu chọn nhau ở Lâm Du lan đi toàn thành phố như một đợt không khí lạnh đột ngột tràn về giữa tháng sáu oi ả, nóng nực. Công tác tổ chức vốn là độc quyền và cửa quyền của các ban tổ chức. Xưa nay vẫn chỉ giới thiệu một để… bầu lấy một. Thế mà bây giờ…

Thì chuyện ở chính Thanh Hoa này chứ đâu.

Lần ấy, tổ chức cũng chỉ giới thiệu một người để Hội đồng Nhân dân bầu vào chức danh Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Thành phố. Nhưng để cho dân chủ và hợp pháp, cũng phải đưa ra Hội đồng Nhân dân chứ.

- Ai tự ứng cử nào? Không à?

- Chuyển!

- Ai giới thiệu ai nào?

Ngứa tay. Có mấy người giơ lên.

Ngứa mồm. Có mấy người giới thiệu thêm mấy người.

Ngứa đầu. Có một người nhất định không chịu rút.

Vậy là buộc phải bầu cả hai người.

Kết quả. Điếng người! Suýt nữa thì tai hoạ xảy ra.

Người ngứa đầu, ngứa tim, ngứa gan, ngứa toàn diện này, chỉ kém người được tổ chức giới thiệu mấy phiếu lẻ.

Hú vía!

Không sao!

Tổ chức không bao giờ chịu thua những thằng vô tổ chức đâu nhé! Đừng vội hí hửng nhé!

Thằng nào mó *** ngựa, hãy coi chừng.

Mấy ngày sau, người ngứa tất cả các bộ phận ấy, bị thi hành kỷ luật cảnh cáo!

Chết chưa? Cho đáng đời, đáng kiếp!

Lần đầu tiên trong đời, ông này ân hận vì mình là đảng viên. Nếu không lý lịch đã trong veo. Làm gì mục kỷ luật phải ghi "cảnh cáo".

Thật ra, đời vẫn có những nghịch lý… thuận đấy chứ. Nếu không là đảng viên, làm sao ông được đề bạt lên đến địa vị đứng đầu một ngành, rồi Phó chủ tịch, để bây giờ người ta đề cử vào chức Chủ tịch? Chỉ có điều, ở ta lâu nay vẫn giữ lối đưa… một người ấy rồi.

Vì thế, lần này, lần thứ hai trong một thời gian không dài, Lâm Du tiến hành cách bầu chọn kỳ cục của mình. Thiên hạ khoái là phải. Càng khoái hơn khi người trúng cứ là Chánh Văn phòng Quận!

Hùng khoái nhất.

Không phải vì mình trúng cử. Anh khoái vì mình được tâm phục, khẩu phục của hai người kia, và của mọi người. Ta ngồi vào ghế này hoàn toàn xứng đáng, chứ không phải nhờ lòng tốt của ai, dù đó là thủ trưởng.

Cũng theo cách ấy, Trưởng phòng Văn hoá Thông tin được bầu vào chức danh Chánh văn phòng thay Hùng.

***

Lâm Du thông báo trên trang Web của mình cuộc thi chức danh Trưởng phòng Văn hoá Thông tin Quận. Đối tượng dự thi là mọi công dân trong thành phố, ở độ tuổi bốn nhăm trở xuống. Nội dung thi gồm một bài lý thuyết, một bài năng khiếu (nếu có) và một đề án hoạt động. Người dự thi được cung cấp ba bản báo cáo cuối năm gần nhất của Phòng Văn hoá thông tin Quận này.

Ban giám khảo gom: Cục phó Cục Thông tin Cơ sở (Bộ Văn hoá Thông tin, Giám đốc sở Văn hoá Thông tin Thanh Hoa, và Phó chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Quận phụ trách Văn xã. Nơi thi là phòng họp lớn Uỷ ban. Phần thi lý thuyết (60 phút). Ngoài hai giám thị, một người là cán bộ văn phòng Uỷ ban, một người là cán bộ trường Đào tạo Cán bộ Thành phố, còn có hai cảnh sát quận làm nhiệm vụ bảo vệ phòng thi.

Đến phần thi năng khiếu và đề án hoạt động, các giám kháo mới ra làm việc. Ban tổ chức mời những ai quan tâm tự do dự phần này. Bài lý thuyết sẽ chấm vào buổi chiều, điểm tối đa là 10, ai có tổng số điểm của cả ba giám khảo cao hơn sẽ được chọn. Phần thi sau, các giám khảo cho điểm công khai tại chỗ. Trừ thi năng khiếu, các thí sinh phải nộp đề án trước khi vào phòng thi. Họ được quyền ngồi nghe các thí sinh khác thi như một khán giả. Lần lượt vào thi theo thứ tự A, B, C.

Có bốn người dự thi. Hai người ở các quận huyện khác, một người là giảng viên trường Đại học Văn hoá, một người nhà. Nhạc sĩ Vĩnh Bảo thi đầu tiên.

Đáp lại lời mời của giám khảo là tiếng chim lảnh lót:

- H… i…t… choè, choè, choè, choè! H… i… t… choè, choè, choè, choè…! H… i… t… choè, choè, choè!

Tiếng vỗ tay giòn giã… Tiếng hoan hô. Có một vị giám khảo đưa hai tay lên, định vỗ theo phản xạ khi được xem một tiết mục hay, chợt nhớ cương vị của mình liền bỏ tay xuống.

Tiếng chim gáy nhịp tư: Cúc, cu, cu… cũ! Cúc, cũ, cu… cũ! Cúc, cũ, cu cũ!

Đàn vịt ào xuống ao, bật lên những tiếng kêu rửng mỡ:

- Quặp, quặp, quặp.! Quặp, quặp, quặp…! Và tiếng kèn xasôphôn.

Bảo đã đến trước bàn giám khảo, cúi đầu chào:

- Nếu được phép, tôi xin trình bày một sáng tác mới của tôi "Thanh Hoa, chùm sấu non" - lời thơ "Quả sấu non trên cao" của Xuân Diệu. "Hôm nào những chùm hoa li ti, ngào ngạt thơm nắng mới. Thoáng như một nghi ngờ. Trái đã liền có thật. Ôi từ không đến có, xảy ra như thế nào? Nay má hây hây gió, trên lá xanh lao xao".

Giai điệu mượt, sáng đưa người nghe đến một miền lãng mạn và suy tư, thâm tâm và bay bổng. Ca từ là mấy vẫn thơ giầu triết lý nhân sinh. Giọng anh thủ thỉ như lời tự tình, cuốn hút như cánh chim giữa trời xanh. Tất cả những người dự, kể cả cán bộ, nhân viên phòng Văn hoá Thông tin, nhà Văn hoá và Uỷ ban Nhân dân quận đều bất ngờ về anh. Họ không hề biết anh có tài khẩu thuật. Sáng tác mới của anh, chỉ mới nghe lần đầu đã thấy hay rồi. Tiếng vỗ tay đã như điểm chấm cao nhất của khán giả.

Trong đề án hoạt động của anh có một việc được mọi người chú ý theo dõi: quản lý loa truyền thanh phường. Anh nêu tình trạng không cấp nào quản lý, nên nó trở thành nơi cung cấp các chương trình ca nhạc không theo yêu cầu thính giá, kể cả sáng tác của các nhà thơ phường, cùng các bài nhặt nhạnh trên báo. Đã qua lâu rồi, cả làng, cả phố tụ tập dưới loa công cộng nghe tường thuật đá bóng. Bây giờ ở thành phố, nhà nào chả có TV, cũng chả còn TV đen trắng nữa. Đài truyền thanh phường chỉ nên làm nhiệm vụ thông báo những thông tin cần thiết, hoặc khẩn cấp cho công dân địa phương mình, khi có những vụ việc theo quy định. Anh đưa ra một dự thảo quy chế hoạt động cho nó.

Ba vị giám khảo đều cho tối đa điểm năng khiếu. Điểm trình bày đề án hoạt động: hai điểm 9, một điểm 8. Một vị đặt câu hỏi: "Làm gì để thanh toán nạn rao vặt khoan cắt bê tông, khoan giếng, sửa chữa ti vì tại nhà v.v…?" Anh thưa: "Cần có biện pháp đồng bộ. Một là mỗi phường lập một bản tin (chỉ cần một mảnh tường trống có khung kính, một phần để thông báo nhưng gì cần thiết cho mọi người biết, một phần để quảng cáo vặt. Thứ hai, nếu bưu điện quy định, mọi thuê bao điện thoại di động trả trước, trả sau đều phải đăng ký tên thuê bao thì chính đài truyền thanh phường sẽ "bêu" tên chủ nhân của những số điện thoại rao vặt vô lối ấy lên. Ba là, đành tổ chức những đợt đem vôi quét trả đền vậy.

Ba giám khảo gật đầu tán thưởng.

Điều bất ngờ nữa là cả ba thí sinh còn lại đều… bỏ cuộc.

Các giám khảo hội ý. Không cần chấm bài thi lý thuyết nữa, công bố tại chỗ, nhạc sĩ Vĩnh Bảo trứng tuyển cuộc thi chức danh Trưởng phòng Văn hoá Thông tin quận Lâm Du.

[ngudoc]

Chương 13

Anh không thể tưởng tượng được, em mừng vui thế nào khi anh báo tin anh đã được xoá án kỷ luật, được phục hồi chức vụ. Thế là sự thật đã thắng. Anh đã thắng. Và em cũng thắng, phải không anh yêu? Nếu lúc này có anh ở bên, em sẽ liều, sẽ bất chấp tất cả… Anh có biết em sẽ làm gì không? Em sẽ bắt tay chúc mừng đồng chí Bí thư của em. Em sẽ hôn lên vầng trán thông minh, cương nghị, quyết đoán của anh, và em sẽ dũng cảm, vượt qua tất cả, hôn lướt lên cặp môi đàn ông đầy đặn của anh, nếu anh hưởng ứng, tại sao anh lại không hưởng ứng nhỉ? Ta sẽ hôn nhau như một người đàn bà hôn một người đàn ông khi yêu nhau.

Nhớ hôm ở quán cà phê vườn Bằng Lăng, em biết anh đã phải kìm nén thế nào, anh đã phải ngó lơ đi chỗ khác, bởi nếu cứ nhìn em, anh cũng không kìm được lòng mình mà đi tới cái việc mà lẽ ra hôm ấy cả em và đều phải đi tới.

Nhưng rút cục là không ai dám vượt qua chính mình. Còn hôm nay? Lúc này? Em dám vượt qua anh yêu ạ! Anh sẽ hưởng ứng chứ? Anh sẽ xiết chặt em bằng đôi tay săn chắc mạnh mẽ của anh. Ta sẽ trao nhau nụ hôn nồng nàn, đắm đuối mà lẽ ra, đã phải cho nhau từ lâu rồi, anh nhỉ? Em sẽ hôn anh đến ngạt thở. Trên thế giới người ta đã tổ chức hôn nhau giữa quảng trường thành phố. Nếu là công dân rất nước ấy. Anh và em cũng sẽ đi thi. Dám không anh? Nhất định mình sẽ giật giải đấy anh ạ.

… Lại đến cái hôm anh báo tin được mời đến gặp Tổng bí thư. Trời ơi… Lúc ấy em đang ở ngoài đường. Em dừng lại. Nghe anh nói xong. Chắc anh nói trong xe, có lái xe nên anh chỉ thông tin. Em đọc thấy trong nhưng từ ngữ thông tin ấy, một thái độ, cố làm ra tự nhiên, nhưng chẳng tự nhiên tí nào.

Anh biết không, em cho xe chạy từ từ đến một quãng vắng, dưới một tán cây rậm rạp, đèn đường bị che lấp, đỗ lại. Không thế đi tiếp được. Toàn thân cứ run lên vì sung sướng. Em biết đấy là một sự kiện, một bước ngoặt hết sức có ý nghĩa của đời anh. Có liên quan, có ý nghĩa gì đối với em không? Có đấy anh ạ! Nhưng không gọi ra được. Chỉ biết là em sung sướng, như đó chính là cuộc gặp của mình với Tổng bí thư vậy.

Thế mà mình vẫn có nơi, có người để mà đặt lòng tin đấy chứ? Chả lẽ cứ u u minh minh mãi. Trên nói, dưới chẳng nghe. Dưới nói, trên cứ bịt tai, cứ ì ì như cái tầu hoả đường một mét, đến bao giờ. Bây giờ việc làm của anh, được người lãnh đạo cao nhất biết đến và ủng hộ, thì đó là hạnh phúc của thành phố này, của đất nước này đấy anh ạ. Em không ảo tưởng đâu. Rồi đấy anh xem.

Ngày hôm sau, trước khi đến khu Liên hợp Văn hoá Thể thao thị sát một vòng, em quyết định tự ban cho mình một phần thưởng đặc biệt. Đố anh là gì nào? Anh không đoán được đâu? Em ra quán Bằng Lăng, vào đúng căn phòng xanh xinh xinh chúng mình đã ngồi, gọi cốc Dimath dâu, anh đã gọi cho em. Em đưa mắt ngắm "những chùm hoa bằng lăng phớt tím, như nét mực loang trên trang vở học trò", câu thơ của một cô bé học sinh nào đó. Em nhắm mắt lại để anh hiện lên trong trí tưởng tượng. Hôm ấy, anh mặc chiếc sơ mi ghi nhạt, chiếc quần ka ki sáng màu. Chả mấy khi anh thắt cravat nhỉ? Em thích cái giản dị của anh. Quen em dạ, lạ xem áo quần mà. Đi hội nghị thì anh rõ là một chính khách. Còn hằng ngày đến cơ quan, anh cứ như anh bây giờ nhé!

Em ngồi đấy, đắm mình trong nỗi nhớ anh, nhớ như in bàn bàn tay anh, ấp chặt hai bàn tay em, vuốt nhẹ.

Chị chủ quán thấy em lững thững vào một mình, ngồi chán lại lững thững một mình ra, chắc nghĩ là bạn trai không đến, chờ chán không được đành bỏ. Chị ta nhìn em ra chiều cảm thông. Ho đâu biết, anh vẫn ngồi bên em, bây giờ đưa em về. Tay quàng qua lưng em, dừng lại nơi eo lưng, nắm chặt bàn tay em. Tay kia, em cũng quàng qua lưng anh, nắm bàn tay kia của anh. Hai đứa líu ríu ra khỏi quán trong con mắt ve vuốt của mọi người "họ đẹp đôi quá".

Có một chuyện phát sinh ở khu Văn hoá Thể thao em sẽ xử lý bằng được trước ngày khánh thành anh ạ.

***

Mấy Trưởng phòng liên quan cùng với Văn phòng Quận được mời lên họp với Thanh Diệu - Phó chủ tịch phụ trách Xây dựng và Quản lý đô thị. Đoàn Hùng - Phó chủ tịch phụ trách Văn xã đề nghị báo cáo kế hoạch khánh thành, cũng đồng thời là lễ khai trương khu Văn hoá - Thể thao Quận. Mỗi người lần lượt báo cáo phần việc của mình. Riêng phần nghi lễ và các tiết mục biểu diễn chào mừng, sẽ có một cuộc họp riêng của Hùng với Trưởng phòng Văn hoá Thông tin và nhà Văn hoá Quận. Bây giờ chỉ họp nắm tình hình chung để phối hợp.

Diệu phát biểu:

- Cảm ơn các đồng chí, các bộ phận đã phối hợp đồng bộ, đảm bảo tiến độ theo kế hoạch. Đây sẽ là một sự kiện không nhỏ ở Quận ta. Các sinh hoạt chính trị, xã hội, thể thao, văn hoá, văn nghệ lớn của Quận sẽ có một địa điểm khang trang để tổ chức. Ngoài ra, còn có thể phục vụ phong trào chung của Thành phố khi cần huy động, hoặc cũng có thể kết hợp làm dịch vụ, mang lại nguồn thu cho Quận. Vì thế, chúng ta cố gắng làm thật tốt, không để xảy ra một việc gì đáng tiếc…

Đột nhiên, chị nêu câu hỏi:

- Có chi tiết nào cần điều chỉnh không các đồng chí? - Chị nhìn Trưởng phòng Xây dựng, rồi lại nhìn Quân - Thanh tra Xây dựng. Hai người nhìn chị, rồi quay sang nhìn nhau.

Diệu hỏi tiếp:

- Cảnh quan xung quanh, nhà dân… không có gì phải để ý à các đồng chí?

Thấy mọi người vẫn ngơ ngơ, Diệu lại nhìn hai người này, rồi hỏi:

- Không lẽ các đồng chí không phát hiện ra, cái nhà to đùng ngay sát sân quần vợt mở cửa sổ sang sân thể thao Quận à? Một dãy cửa sổ, mỗi tầng hai cái, năm tầng mười cái chứ có phải cửa tò vò đâu mà không nhìn thấy?

Im lặng. Diệu dồn:

- Sao? Hay tôi nói sai? Các đồng chí trả lời tôi đi chứ!

Trưởng phòng Xây dựng đứng dậy:

- Báo cáo chị… Bản thiết kế được Thành phố duyệt mà chúng tôi cùng có một bản, nếu không nhầm thì không có hàng của số ấy.

Diệu quay sang Quân. Anh này đứng lên. Ai cũng nhận ra vẻ lúng túng trong bộ mặt tối sầm, bụi bặm của người suốt ngày phơi mặt ngoài đường:

- Báo cáo chị… báo cáo chị họ… thật ra, họ… vẫn làm trên diện tích của họ ạ.

Chưa ai thấy, trên khuôn mặt đẹp dịu dàng vốn có của Diệu, nét cứng rắn này. Chị chất vấn:

- Đồng chí biết, để có khu Thể thao Văn hoá này, đã xảy ra bao chuyện rắc rối lôi thôi cho nhiều người không? Đồng chí thừa biết, luật pháp không cho phép mở của sổ sang nhà liền kề, khi tường nhà anh đã xây hết đất. Vậy vì sao trường hợp này lại để người ta làm? Vì đây không phải là nhà mình, nên đồng chí mới để thế chứ gì?

- Báo cáo chị, tôi có xử lý đấy ạ!

- Đồng chí xử lý thế nào? Chỉ có lối phạt cho tồn tại thì mới thế chứ. Tôi nói có đúng không?

Không cãi được, Quân đành im. Chị tiếp tục mổ xẻ:

- Không thể để một cuộc thi đấu, ví dụ giao hữu giữa các đồng chí lãnh đạo Quận và Thành phố, mà trên cửa số ấy, người ta giăng đủ thứ ra phơi phóng; người ta ăn mặc thoái mái, nói năng thoải mái. Các cháu nhỏ có thể ném các thứ xuống sân lúc mọi người đang chơi v.v… Tôi yêu cầu đồng chí, bằng mọi cách giải quyết việc này, để ba ngày trước giờ khai mạc, tất cả cửa sổ mở trái phép sang sân thể thao Quận đều đã được xây bịt lại. Đồng chí có làm được không?

- Báo cáo chị…

- Không, đồng chí hãy trả lời thẳng vào câu hỏi của tôi. Đồng chí phải làm được, vì về mặt pháp lý, họ làm sai. Nếu đồng chí không làm được thì… cho phép tôi được suy luận, chỉ có thể hiểu là, đồng chí đã há miệng mắc quai, không thể nói được họ, vì đã xử phạt cho nó tồn tại.

Quân vẫn im lặng. Bị đi guốc vào bụng, cãi thế nào?

Diệu vẫn truy đến cùng:

- Nếu đồng chí thấy, không thể thực hiện được yêu cầu của tôi thì… đồng chí có thể rút lui khỏi chức vụ của mình. Đồng chí có thể trả lời ngay, mà cũng có thể trả lời sau, muộn nhất là đầu giờ làm việc sáng mai. Nhưng, yêu cầu của tôi là bất di bất dịch.

Quay sang Đoàn Hùng, Diệu hỏi:

- Anh có cho ý kiến gì không? Không ạ… Mời các đồng chí nghỉ.

***

Diệu điện thoại, kế vắn tắt cho Kiên nghe chuyện, rồi hỏi:

- Em xử lý thế có đúng không anh?

Kiên không những đồng ý mà còn phân tích thêm:

- Sở dĩ có tình trạng xây dựng vô tổ chức, cơi nới trái phép, nhảy dù, lấn chiếm, bành trưởng đất công… chính là vì ta cứ phạt cho tồn tại, đúng như em nói. Em điểm đúng huyệt đấy. Thật ra, cũng đến lúc phải thay anh này rồi. Dư luận kêu Thanh tra Xây dựng lắm. Em để mắt mấy tụ điểm buôn bán vật liệu xây dựng, mấy chỗ đổ chất thải xây dựng đường Tuổi trẻ đi nhé. Cứ vững tâm mà làm. Anh dặn này, làm quản lý thì phải dựa vào cơ sở pháp lý rồi. Nhưng cái khó là vận dụng vào thực tế. Một sự việc, có khi lại chịu sự điều chỉnh của không chỉ một điều luật đâu. Không bao giờ để bị gẫy về một pháp lý. Đấy là điều tối kị em ạ. Tâm lý thường là yếu tố nhất thời, không ổn định, nhưng nhiều khi lại không thể bỏ qua. Đạo lý thì bền vững hơn, nhưng có khi lại mâu thuẫn với những qui định của pháp lý…

Kiên vẫn thường tranh thủ truyền cho Diệu những điều gan ruột, chắt lọc được qua công việc của mình. Anh quí mến chị như quí mền đứa em gái. Anh tin chị như một người bạn tin cậy nhất. Nhưng anh không thể dối lòng mà nói rằng, mình không thích chị. Tất cả những người đàn ông có dịp làm việc với Diệu, không ít thì nhiều, không ra mặt thì kín đáo đều thích chị. Từ cách ăn mặc nền nã, không quá tận tiến, cũng không lỗi mốt, đến dáng đi vừa quý phái, chính khách, vừa nữ tính quyến rũ của chị.

Đã nhiều lần Kiên tự hỏi, chẳng lẽ mình yêu? Mà yêu thật từ bao giờ rồi còn gì. Không yêu mới lạ. Chỉ có điều, anh có một người vợ cũng đáng yêu như thế, hơn thế, hay gần bằng thế, cũng không biết nữa. Cái này hơn, cái kia kém. Nhưng đôi mắt Diệu thì… quả thật, anh chưa thấy đôi mắt nào đẹp thế. Đôi mắt lá răm dưới đôi mày thanh tú, không tô kẻ, không tỉa tót, lúc nào cũng ướt rượt, mà lại của một chính khách thì lạ quá.

Điều đáng nói là Thảo Tần, vợ anh luôn làm cho anh thăng bằng trong cuộc sống: Có một điều bắt buộc phải nhắc đến: công việc. Công việc có khi kéo Diệu lại, có khi đấy ra xa, vừa làm họ gần gụi, yêu quý nhau, vừa giăng tấm lưới ngăn cách. Tấm lưới như có như không, lúc ẩn lúc hiện. Hễ nhắm mắt lại thì nó hiện ra. Mở mắt ra thì nó biến mất. Biến mất, nhưng lại giăng kín mọi nẻo đường, trong mỗi bước đi, trong cơ quan này, trong Quận này, Thành phố này…

Diệu chăm chú nghe anh nói. Chị biết, không nhà trường nào, giáo trình nào, không thầy nào, bạn nào dạy chị những điều quý báu ấy. Như đứa học trò ngoan, Diệu hỏi lại thầy:

- Anh cụ thể một việc đi cho em nhờ.

Kiên nghĩ một tí rồi trả lời:

- Một anh lái xe gây tai nạn, bị tù. Pháp luật cho phép người vợ được bỏ người chồng đã mất quyền công dân ấy. Em thấy đấy, pháp lý là một chuyện còn tâm lý, đạo lý lại là chuyện khác. Không phải bao giờ ba cái lý ấy cũng gặp nhau đâu em ạ. Nghe anh dặn, em cần theo dõi và đề phòng phản ứng của Quân đấy.

Nhân bảo như thần bảo, mới chập tối, Quân đã mò đến nhà Diệu. Ông ta không đi một mình, mà kéo theo một người. Diệu đề phòng. Chị tấn công ngay khi ông ta chưa kịp giới thiệu:

- Mời hai anh ngồi chơi. Ông khách này là thế nào? Có gì ngoài việc sáng nay mà anh phải đến đây.

Đôi mắt trắng dã trên bộ mặt tối sầm, Quân cầu khẩn:

- Chị thông cảm cho. Vẫn là chuyện sáng nay thôi. Đây là ông… chủ ngôi nhà sát sân quần vợt Quận ta.

Khi hai người xuất hiện, Diệu đã đoán được lý do cuộc gặp này. Diệu còn đang cố dẹp bớt sự khó chịu, cứ khiến mình phải kìm nén thì điện thoại di động réo. Giọng một phụ nữ không quen biết. Nhưng người gọi lại tỏ ra quá biết Diệu.

Hoá ra là phu nhân Bí thư Thành uỷ đã bị huyền chức. Bố trí khá thật! Bà ta nói, chị thông cảm, linh động giải quyết cái vụ mấy chiếc cửa sổ của người khách đương ngồi lù lù kia. Hoá ra Bí thư Thành uỷ đã xin đất Lâm Du, đúng lô đẹp đẹp này, rồi đổi cho ông ta, lấy căn nhà số 17 phố Cầu Tre để thông sang căn nhà số 58 Cầu Mây của mình… Thảo nào. Không còn cách nào khác, không thể giải thích gì, cũng không thể trả lời bà ta có hay không, Diệu cứ "dạ, dạ" suốt từ đầu đến cuối.

Phải chối cũng "dạ". Tiếng "dạ" như một từ đáp lễ xã giao, lịch sự, như thuận miệng, chả có nội dung cụ thể gì. Bên kia đầu dây chấm dứt câu chuyện rồi chào. Chị cũng "dạ" nốt.

Khách lễ phép:

- Thưa chị, tôi sẽ bịt mấy cái cửa sổ ấy lại đúng theo yêu cầu của chị.

Diệu nghĩ bụng, thế nghĩa là quân mình đã ăn ngập miệng của người ta. Bây giờ vừa muốn giữ ghế, vừa không muốn bị lật tẩy, nên đưa họ đến, để lôi mình vào cuộc đây.

Không cẩn thận lúc này là chết. Cánh giác, Diệu độp thẳng:

- Anh nói lại, tôi nghe không rõ. Anh bảo bịt mấy cái cửa số là bịt kiểu gì? Cánh cửa chớp thì mở ra ngoài, trong không gian sân quần vợt. Vậy anh bịt kiểu gì ngoài cánh cửa chớp? Và bịt bằng gì? Giấy báo hay giấy xi măng? Vì cửa chớp đã lắp ngược bản lề để chống tháo, chống rơi rồi cơ mà?

Quân tái mặt. Không ngờ bà Phó chủ tịch xinh đẹp này lại có thể tỉ mỉ và sắc sảo đến thế. Ông ta và người kia đã bàn suốt chiều. Tiền thì mình đã đút túi. Muốn nôn ra, để buộc hắn ta xây lại, nó cũng không nghe. "Ông đừng trẻ con". Thế nên mới dùng phương án thoả hiệp, cùng đến gặp Diệu. Hắn ta có sáng kiến, nhờ phu nhân cựu Bí thư can thiệp. Quân mừng húm. Đến đoạn ai sẽ thưa thốt, dùng câu chữ thế nào, lại uốn lưỡi một chập. Cuối cùng thống nhất, cứ nói là bịt kín, Còn bịt thế nào là chuyện của mình. Qua lễ khánh thành thì dỡ ra. Đâu lại vào đấy. Ngon rồi! Ai ngờ, cái con mụ này lại tinh quái thế.

Hai người khách nhìn nhau. Không ai tính đen tình huống này, nên cùng đần mặt ra, không biết nói sao. Diệu dứt khoát:

- Yêu cầu xây bịt lại. - Chị dằn từng tiếng.

Một chút hi vọng của kẻ láu lỉnh, khôn vặt vụt đến.

Chính Quân mớm cho người kia mới nhục nhã chứ:

- Vâng, thưa chị. Tôi sẽ yêu cầu xây bịt lại… Quân quay sang, như chỉ thị cho người kia - Ông xây ngay đi, xây từ trong xây ra…

Lại một lần nữa, Diệu lật tẩy:

- Xây từ trong ra, hay tư ngoài xây vào, là chuyện của chủ nhà, của thợ xây, của các anh. Nhưng cửa chớp dứt khoát phải tháo bỏ. Nếu không, nhìn từ ngoài vào, chỉ là đóng cửa thôi. Không ai biết, thật ra phía trong có xây bịt lại không.

Hết trò diễn: Hai người bèn đứng đậy xin phép về. Diệu giao hẹn:

- Không có chuyện nhân nhượng gì đâu đấy. Các anh nhớ cho!

Hai người đang dợm bước, sắp rời khỏi chỗ đứng. Diệu ngăn lại:

- Khoan đã. Hai anh đợi cho một tí…

Diệu cầm điện thoại di động lên, bấm bấm mấy cái, rồi giơ chiếc điện thoại lên như một vật chứng:

- Tôi đã bấm sẵn số máy của một người, mà tôi nghĩ, sự có mặt của người ấy lúc này, rất có thể là cần thiết… tuỳ thuộc vào xử sự của hai anh.

Cái mặt đần thối nghệt ra, Quân vờ ngạc nhiên:

- Có chuyện gì thế chị Diệu?

- Anh không biết thật à? Thế các anh để cái gì, dưới ngăn bàn nước nhà tôi đấy?

- Có gì đâu ạ?

Đã làm việc dưới trưởng Diệu bấy nhiêu năm, chưa bao giờ ông ta nhìn thấy bộ mặt này quyết liệt đến thế. Giọng chị đanh lại:

- Tôi nói rồi, tôi có gọi một người đến bây giờ không, là tuỳ thuộc vào các anh. Các anh không thể chối rằng, cái vật các anh vừa lén lút để lại dưới bàn nhà tôi, không phải của các anh. Người ta sẽ tìm ra dấu vân tay ở đấy. Chắc các anh không đeo găng tay, hay lót khăn tay hoặc giấy ăn khi cầm nó chứ gì?

Cố làm ra vẻ khổ sở, ăn năn, ngài Thanh tra Xây dựng, vô cùng oai phong lẫm liệt, mỗi khi dừng xe soi mói nhìn các công trình xây dựng có vi phạm trước khi "nói chuyện" với gia chủ chỉ còn thiếu nước quỳ xuống lạy. Quân nhăn nhó, khẩn khoản:

- Xin chị tha cho… Chị rón tay làm phúc…

Người kia, quỵ luỵ kiểu khác. Ông ta nói:

- Chị giúp chúng tôi. Tôi đã phải cậy đến vợ đồng chí Bí thư Thành uỷ có lời với chị rồi…

Không bận tâm đến người này, Diệu quay sang Quân:

- Các anh cầm lấy cái phong bì kia đi cho tôi nhờ.

Hai người cùng ngần ngừ, có vẻ sợ ai cầm thì người ấy có tội. Chị giễu:

- Ai cầm chả được. Hai như một cơ mà.

Đã nói đến thế, giữ ý cùng chả làm gì. Vì thế quan Thanh tra cầm lên. Thật ra, lôgic của câu chuyện thì nó phải là của anh ta rồi. Nếu không tinh ý, phát hiện ra thì… chết vì gã này. Diệu thầm cảm ơn Kiên đã nhắc mình đề phòng. Chị kiên quyết:

- Một lần nữa, tôi lại để anh lựa chọn: hoặc là đợi công an đến, anh phải ký vào biên bản đã đồng loã với anh này hối lộ tôi. Hoặc là, ngay bây giờ anh viết đơn xin từ chức vì những sai phạm, không còn xứng đáng ở cương vị đương nhiệm nữa.

Thật ra Diệu cũng chỉ đe cho Quân sợ mà phải ép tay kia xây bịt lại thôi. Vì thế thấy hai người vẫn chôn chân ở đấy chị bảo:

- Muốn yên lành thì các anh về bàn nhau xây bịt ngay lại. Có thế thôi.

***

Lần đầu tiên Kiên tiếp công dân.

Nhân viên tiếp đón đưa cho thư ký một tờ giấy ghi tên, tuổi nghề nghiệp với đề nghị chung chung, "phát biểu ý kiến về các nhân viên công quyền của Quận". Kiên vừa đọc xong, người khách đã bước vào. Ông ta nhấc chiếc mũ phớt màu ghi khỏi mái tóc bạc, rồi cúi đầu, miệng nói "chào ông", tay đưa ra bắt. Cũng cách của một trí thức "kiểu cũ". Kiên đứng dậy bắt tay:

- Mời ngồi và xin được nghe ý kiến bác.

Không rào đón gì, khách vào đề bằng câu hỏi:

- Ông có biết Anh hùng Núp không?

Đề phòng, Kiên hỏi lại:

- Tôi sẵn sàng nghe ý kiến bác về mọi vấn đề trong Quận ta. Còn về các mối quan hệ, kiến thức văn hoá, văn học hay xã hội thì… xin được trò chuyện vào dịp khác, nếu tiện.

Khách tỏ ra rất chủ động. Bình tĩnh và bản lĩnh, người đàn ông ngoài bảy mươi, mái tóc bạc loà xoà chấm vai, nhìn thẳng vào mắt người đối thoại:

- Ông cũng như tôi, như tất cả mọi người Việt Nam đều biết Anh hùng Núp. Đất nước này chì có một Anh hùng Núp, đóng khố, đeo vòng cố, ngọn mác trong tay, đánh Pháp giỏi, làm rẫy giỏi, nói dân, dân nghe… Nhưng bây giờ… người của các ông được gọi là anh hùng Núp thì đau xót quá!

- Thú thực là tôi không hiểu ý bác nói gì?

- Điều này cũng dễ giải thích. Quan chức các ông rất xa lạ với đời sống xã hội. Dân đi xe máy chúng tôi và cánh tài xế ô tô gọi những tay cảnh sát giao thông đứng nấp sau các gốc cây, bất chợt hiện ra bắt người vi phạm là anh hùng núp đấy! Ông có thấy đau lòng không? Và cũng tránh sau những gốc cây, người vi phạm đưa tiền cho họ để không bị xử lý, không bị giữ giấy tờ, được đi ngay. Tôi vừa mới bị một ông như thế vồ.

Quân nhân ở trong doanh trại, công chức ở nơi làm việc. Chỉ có cảnh sát làm việc trên đường phố. Đấy là một hình ảnh của bộ máy công quyền chúng ta. Mong ông lưu ý. Xin thứ lỗi vì đã làm mất thì giờ quí báu của ông!

Kiên thừ người ra. Chuyện là chuyện không đâu. Nhưng nó lại gieo vào anh một cái gì thật chua xót. Nó là lời cảnh báo về tư cách công chức của ta. Quả thật, anh chưa nghe ai gọi thế! Hùng chắc biết, nhưng cũng chưa bao giờ dùng nó trước mặt Kiên.

Nhưng, vì sao họ phải làm thế? Ờ, hai anh em đã chả nói với nhau hôm đi tắm bùn là gì? Trên đất nước này, không ai sống được bằng lương. Mình cũng thế. Mình còn đi họp, còn có phong bì, có quà biếu. Anh em đứng đường, phơi mặt ngoài nắng, rét cả ngày, phong bì đâu ra? Quà biếu đâu ra? Phải tìm cách để sống chứ? Có cách gì tốt hơn là rình bắt những người vi phạm. Mà người vi phạm cũng muốn được thế, để chỉ mất nửa tiền so với mức phạt. Hai bên đều có lợi. Lại không mất thì giờ lập biên bản, đi nộp phạt…

Kiên ghi vào sổ tay: "Làm sao chấm dứt tận gốc chuyện "anh hùng núp"?

Người thứ hai là một nhà báo đứng tuổi. Kiên không như nhiều quan chức, hay ngại cánh nhà báo tọc mạch, moi móc. Nghề nào chả có người hèn. Không biết ông nhà báo này thuộc loại người nào?

- Chào đồng chí Bí thư kiêm Chủ tịch Quận. Tôi gặp đồng chí không phải để viết bài câu, mà là để đề xuất một ý kiến thôi. Ý kiến này tôi đã nêu trong một bài viết. Nhưng giao thông công chính thành phố chẳng thèm đếm xỉa đến, nên tôi gặp đồng chí. Ở một Quận đang thí điểm cải tiến sự lãnh đạo, cũng là cải cách hành chính quyết liệt, đề xuất của tôi chắc được thực hiện.

Nhà báo hỏi anh mấy câu. Không phải để tìm câu trả lời, mà chỉ là cách nêu vấn đề, buộc người nghe phải suy nghĩ, từ đó dẫn đến câu trả lời của mình.

- Trên địa bàn quận đồng chí có bao nhiều trưởng đại học, cấp 3, cấp 2, cấp 1, mẫu giáo, nhà trẻ… Đồng chí hỏi Trưởng phòng Giáo dục thì biết ngay. Đó cũng là bấy nhiêu điểm ùn tắc giao thông, những lúc sắp vào học, lúc tan trường, phụ huynh đưa đón con. Nhất là những dịp thi vào cấp 3 thi tốt nghiệp phổ thông, thi đại học thì tắc khủng khiếp.

- Vâng đúng thế, - Kiên đồng tình.

- Có một cách đơn giản có thể giảm bớt sự ùn tắc ấy. Đó là mở rộng lòng đường, mỗi phía chừng năm mươi mét, hai bên cổng trường. Chỉ cần xén kỳ hết vỉa hè trăm mét hai bên đường là đã rộng được bao nhiêu cho người và xe đứng. Vỉa hè thì cao, không dắt xe lên được, thế là cứ chềnh ềnh ra dưới lòng đường… Đúng không đồng chí?

Thành phố ta có cả triệu xe máy. Xe máy là phương tiện giao thông cá nhân chủ yếu. Nửa dân số là phụ nữ. Đến cả đàn ông cũng không thể dắt xe máy lên vỉa hè vào nhà, nói gì đến phụ nữ. Sao lại thiết kế vỉa hè vô lý thế được. Thời thực dân, lối vào nhà nào, vỉa hè cũng bạt thấp xuống bằng lòng đường, rồi mới thoai thoải lên cho ô tô vào. Nay, vỉa hè lắm phố cao hơn cả lòng nhà, vì lòng đường cứ nâng mãi lên.

Hoặc ngược lại, vỉa hè thì cao, người ta phải làm giá sắt hoặc đổ xi măng để dắt xe lên. Ta lại phá đi, để đảm bảo mỹ quan đô thị. Mà cũng chả thể phá mãi được. Thế thì chính quyền vì dân hay chỉ cốt đẹp vỉa hè. Đẹp vỉa hè mà không đẹp lòng dân thì cũng vứt đồng chí ạ. Thôi tôi về. Cảm ơn!

Kiên đứng dậy:

- Cảm ơn anh. Đúng là con mắt của nhà báo. Đơn giản thế, sao không ai nghĩ ra nhỉ?

***

Khách mời dự lễ khánh thành khu Văn hoá Thể thao Lâm Du, quan chức nhỏ đến trước, quan chức to, quan chức Trung ương đến sau. Nhận "tài liệu" xong, ai nấy vào ghế trên hay dưới, giữa hay bên theo lễ tân hướng dẫn hay tự chọn theo chức phận của mình.

Chiều hôm trước, Kiên đã đi kiểm tra một lượt. Việc đầu tiên là anh liếc nhìn toà nhà năm tầng sát sân quần vợt.

Mười chiếc cửa sổ đã biến mất, chỉ còn nhận ra hình bóng chúng, do lớp sơn mới quét, sẫm hơn lớp sơn xung quanh.

Kiên hỏi Hùng:

- Cậu thưa gửi mất bao lâu?

- Em tập rồi, theo tinh thần cải tiến của anh, chỉ mất ba phút đổ lại.

- Thời gian mít tinh, biểu diễn văn nghệ và thể dục thể thao?

- Báo cáo anh, ba tiết mục văn nghệ hết chừng 15 phút, đồng diễn hết chừng 10 phút, biểu diễn võ dân tộc 10 phút. Trừ hao ra vào, chuyển tiết mục, dàn đội hình 5 -7 phút. Cộng khoảng trên dưới 45 phút. Em xem tổng duyệt rồi. Anh Bảo rất có kinh nghiệm trong việc này, anh biết anh ấy rồi!

- Ừ, nhanh gọn thế là phải.

***

Sau phần nghi lễ, Ban tổ chức mời Kiên, giám đốc Sở Thể dục Thể thao, một Vụ trưởng Uỷ ban Thể dục Thể thao, lên sân khấu cắt băng khánh thành. Bốn cô gái, áo dài hoa phượng, quần trắng, bưng bốn chiếc khay trên đặt sẵn mấy chiếc kéo. Dải lụa đỏ vắt từ khay trên tay cô này sang tay cô kia. Diệu dán mắt vào Kiên trong chiếc sơ mi từng, cravát mầu huyết dụ. Ba chiếc kéo cắt ba nhát rất ngọt. Tiếng vỗ tay rộ lên. Kiên đến trước micro. Anh nói đúng một câu:

- Tôi tuyên bố khánh thành khu Văn hoá Thể thao Lâm Du.

"Anh thật tuyệt vời". Diệu thì thầm một mình.

Đến lượt Trưởng ban Tuyên giáo Thành uỷ phát biểu.

Sau khi thưa gửi đủ mặt, ông Lợi khẳng định:

- Công trình Thể thao Văn hoá này là thể hiện sự quan tâm của Đảng, chính quyền Thành phố đối với một quận mới thành lập. Nó chứng tỏ Đảng ta hết sức quan tâm, chăm lo mọi mặt đời sống nhân dân. Sinh thời, Bác Hồ kính yêu của chúng ta đã nêu một tấm gương sáng ngời vẻ tinh thần thể dục, thể thao. Người nói: "Tự tôi, ngày nào cũng tập thể dục". Người đi bài thái cực quyền tuyệt đẹp. Người dạy chúng ta: "Mỗi người dân khoẻ là cả dân tộc khoẻ". Chúng ta, khoẻ vì chúng ta, mà cũng là khoẻ vì nước… Trung tâm này chắc chắn sẽ góp phần đẩy mạnh hoạt động thể dục thể thao Quận ta lên theo gương Bác. Nó cũng sẽ góp phần đẩy mạnh các hoạt động văn hoá lên. Nó cần lắm các đồng chí ạ. Bởi văn hoá là chìa khoá của sự phát triển. Văn hoá, vừa là động lực, vừa là mục đích của toàn bộ đường lối chính sách của Đảng, của tất cả các hoạt động xã hội. Mọi hoạt động xã hội đều phải có văn hoá. Ứng xử cũng phải văn hoá - văn hoá ứng xử. Giao tiếp cũng phải có văn hoá - văn hoá giao tiếp. Mua bán cũng phải có văn hoá - văn hoá thương mại. Trong nhà trường, cũng phải xây dựng văn hoá - văn hoá học đường. Chúng ta ra đường đi xe, đi bộ cũng phải có văn hoá - văn hoá giao thông. Trong nhà cũng phải cư xử có văn hoá - văn hoá gia đình. Đến vợ chồng sinh hoạt với nhau cũng phải có văn hoá - văn hoá tình dục…

Từ lúc ông Lợi bước lên bục, gõ gõ vào chiếc micrô, hai tay đặt lên hai góc bục, làm thành một hình thang… méo, mọi người đã ngọ ngoạy trên ghế. Ông bắt đầu chậm, khoan thai. Càng nói càng bốc. Giọng cứ cao dần.

Ngọ ngoạy. Ngứa ngáy. Ngúc ngắc. Rồi người ta quay sang nói nhỏ với nhau. phía trước xoay người, ngoái cổ lại.

Người sau gập người về phía trước. Người quay sang bên cạnh. Người nhoài qua một người nói với người cách đó.

Hùng xem đồng hồ. Vĩnh Bảo hết nhìn đồng hồ lại nhìn vào cánh gà, nơi các diễn viên nhấp nhổm, hết đứng lại ngồi.

Hết ngồi lại lom khom, nhìn sang phía Thủ trưởng. Mồ hôi làm nhoè nhoẹt lớp phấn trên má họ.

Ngoài kia, ông Lợi vẫn thao thao bất tuyệt. Sang sảng! Say sưa! Sung sướng. Càng sung sướng càng sang sảng, say sưa!

Ý nào cũng hay, lời nào cũng đúng. Chỉ toàn đúng trở lên.

Ý nào cũng vàng, lời nào cũng ngọc. Toàn những vàng ngọc, châu báu, bạch kim trở lên. Nhưng mà tán ra đến cả "văn hoá tình dục" thì chết thật…

Đột nhiên có tiếng vỗ tay, từ hàng ghế sau cùng. Tiếng vỗ tay càng ngày vang to, càng nhiều. Mới đầu còn lốp bốp, lộp bộp. Rồi cứ ào lo như pháo ran. Nó lan nhanh như mẹt thuốc súng bén lửa. Mỗi lúc một to, mỗi lúc một vang. Rồi tiếng trống cái, cả dàn trống đồng của đội nghi thức nhà Văn hoá Thiếu nhi Quận thúc vào. Hội trường ầm vang như vỡ trận.

Diễn giả đang lâng lâng như nhập đồng, bỗng sững người.

À, thì vẫn có chuyện khán giả vỗ tay hưởng ứng vì lời hay, ý đẹp của mình. hẳn là chúng nó không thể nhịn được mới vỗ tay hoan hô. Ơ, nhưng sao lại vỗ tay kéo dài? À thì vẫn có chuyện như thế, bởi lời mình quá hay, quá đẹp. Nhưng, kìa, chúng nó vẫn vỗ tay kéo dài. Lại thêm cả trống thúc, cờ rung…

Thôi bỏ mẹ! Chúng nó vỗ tay… đểu!

***

Đã hẹn qua điện thoại, hôm nay Kiên làm việc với ông Lê Việt Bắc, Giám đốc Sở Giao thông Công chính về chuyện cải tạo vỉa hè. Nghe đầu đuôi câu chuyện, Bắc bảo, thời gian đâu mà đọc những bài báo dài dằng dặc. Thấy cái tít nào động đến mình thì xem thôi. Nhưng nếu làm theo đề nghị của anh sẽ phá hỏng thiết kế chung vỉa hè thành phố đấy.

Kiên cãi:

- Anh lên cầu Long Biên Hà Nội xem. Trên đường ô tô, người Pháp chả thiết kế những chỗ chiếm hết vỉa hè của người đi bộ, để dùng làm chỗ tránh cho xe đạp, xe mô tô nhường đường cho xe ô tô là gì? Phố Thợ Nhuộm trên ấy rất hẹp, ngày xưa vẫn là đường hai chiều, nên họ cũng thiết kế nhưng đoạn đường tránh so le nhau, để hai ô tô gặp nhau có chỗ tránh ấy thôi. Những đoạn tránh ấy cũng xén vào vỉa hè đấy chứ.

Không để ý nên Bắc không thấy, mặc dù cùng mòn gót họp hành trên Hà Nội. Bụng bảo dạ, thằng cha này quả ghê gớm thật. Biết khách có lý, nhưng phải tỏ ra mọi chuyện không hề đơn giản. Ông ta nói nước đôi:

- Thì vẫn biết vậy, nhưng vì nó động đến thiết kế truyền thống của cả nước, nên cũng phải cho các phòng chuyên môn có ý kiến, cũng phải thuyết trình với cấp trên, chẳng phải chỉ Thành phố mà còn cả bộ Giao thông Vận tải nữa chứ. Anh để tôi nghiên cứu, cân nhắc đã, rồi sẽ trả lời.

Kiên ngán ngẩm. Quan chức thế này. Nền hành chính thế này… Bao giờ đất nước mọc mũi sủi tăm lên được? Nghĩ vậy nhưng anh vẫn nhẫn nại:

- Anh cố giúp Lâm Du mở đầu cái mới này đi!

Bắc vẫn dền dứ, mặc dù, trong phạm vi của mình, hoàn toàn có thể làm được ngay:

- Dù tôi có ủng hộ, thì ông cũng phải đợi quân tôi khảo sát, lên kế hoạch, dự trù kinh phí, báo cáo Thành phố đã chứ.

- Mất bao lâu mới triển khai được?

Nhanh cũng phải hai tháng, hai tháng rưỡi. Kế hoạch năm duyệt cả rồi!

- Giời đất? Sao lâu thế? - Kiên kêu lên, ngạc nhiên. - Việc chung, nhưng coi như anh giúp riêng tôi vụ này. Đề xuất hay quá. Mà theo tôi, anh nên triển khai toàn Thành phố đi. Rồi cả nước làm theo anh cho mà xem!

Điều này thì ông ta thấy trước rồi, không phải đợi anh nói. Nhưng thói đời vẫn vậy - phải làm cho khách biết công của mình:

- Thôi được. Tôi vì anh chuyện này, cho anh nổi đình đám lên nhé - như lời giao hẹn. - Lần này tôi vì anh đấy nhé.

Kiên hiểu, dù là việc công nhưng cũng là món nợ đây.

[ngudoc]

Chương 14

Bất ngờ, Kiên nhận điện thoại của Trưởng ban Kiểm tra Thành uỷ. Sau lời hỏi thăm sức khoẻ, công việc, thấy có vẻ như hết nội dung mà người gọi chưa muốn dứt, Kiên hỏi:

- Hình như còn việc gì anh chưa nói?

Được lời như thoát nạn, Kiểm lấy giọng thân mật:

- Kể cũng có việc thật. Lúc nào rỗi, anh qua tôi một tí.

Kiên không thích lằng nhằng với người mà mình không có cảm tình nên đề nghị:

- Anh cho thời gian cụ thể đi!

- Sáng mai nhé. Anh lên lúc nào cũng được. Chỉ cần gọi trước, để tôi sắp xếp không tiếp ai.

Kiên chỉ mơ hồ biết, người này đang tìm cách cầu thân mình. Nhưng phải có chuyện gì ông ta mới gọi chứ. Đây là gọi điện mời lên, chứ không phải giấy mời lên làm việc như năm ngoái. Chuyện gì nhỉ? Kiên cố moi óc, vẫn không đoán ra. Điện hỏi Diệu, xem mảng công tác chị phụ trách có sự cố gì không. Ngó ngang ngó dọc, nhìn trước ngầm sau, vẫn không thấy gì. Ờ, sao không hỏi Hùng nhỉ? Hùng bận thâm nhập vào mảng công tác mình mới phụ trách nên đi suốt. Mỗi tuần làm việc với một phòng để nắm tình hình, thành thứ anh em có gặp nhau, cũng chớp nhoáng.

Nghe Kiên kể, Hùng nghĩ một lúc rồi đoán:

- Anh ra soát lại công tác tổ chức xem. Mọi rắc rối lôi thôi thường ở khâu này.

Đến lúc nghe Kiểm nói có đơn tố cáo anh, Kiên phải thầm khen Hùng, "cái thằng tỉnh thật".

Đơn tố cáo Kiên nhiều tội. Ông Kiểm tóm tắt: Thứ nhất, "xa rời đường lối, tôn chỉ, mục đích của Đảng". Thứ hai, "háo danh, tự đề cao mình, độc đoán, chuyên quyền, tìm mọi cách thâu tóm quyền hành để làm lãnh chúa một vùng". Thứ ba, "tha hoá về đạo đức lối sống". Ông ta nói, lá đơn này có kí tên hẳn hoi. Ngoài ra còn có đơn kiến nghị của ông X, tự nhận là đại diện cho các cán bộ, nhân viên cơ quan Quận uỷ.

Lâm Du sắp bị dồn vào đường cùng, bắt buộc phải nghỉ hưu trước tuổi, hoặc sắp xếp vào những chỗ không tương xứng với cương vị của mình.

Đơn tố cáo này cũng có tên thật, cả chữ kí, địa chỉ và điện thoại hẳn hoi. Kiểm nói, ban Kiểm tra Trung ương chỉ đạo ban Kiểm tra Thành uỷ tiến hành kiểm tra xem xét, vì họ gửi cả cho ban Tổ chức Trung ương, ban Kiểm tra Trung ương.

Kiên ngồi nghe, lòng dạ sôi sùng sục. Chẳng việc gì phải sợ, toàn những chuyện thẳng, bẻ thành cong, toàn những suy diễn để vu oan giáng hoạ. Tức không chịu được. Anh cố đoán xem ai làm việc này. Lẽ thường là ai bị động chạm nhiều nhất, mất nhiều quyền lợi nhất thì phản ứng thôi. Vậy đó là ai?

Thấy anh không hỏi gì, mắt nhìn ra ngoài cửa sổ chớp liền mấy cái, Kiểm biết người này đang nghĩ gì. Ông ta làm ra vẻ thân mật, tình nghĩa:

- Kể ra thì theo nguyên tắc, tôi không được tiết lộ cho anh. Những mà… với anh, coi như một ngoại lệ.

Kiên không nói gì. Tò mò thì cũng người ta thường tình. Với lại anh ta tự nói ra chứ mình có đòi hỏi đâu. Chả lẽ lại báo tôi không cần à. Nghĩ thế Kiên quay lại nhìn Kiểm:

- Cảm ơn anh có thiện ý…

Kiểm vươn người sang phía Kiên nói vừa đủ nghe:

- Anh Lưu đấy!

Kiên mím môi gật gật đầu. Anh cũng lờ mờ đoán vậy.

***

Sáng thứ hai, trên hai trụ cổng lớn, một trụ cổng phụ sát phòng bảo vệ trụ sở quận Lâm Du dán một hàng tờ rơi. Mở cửa phòng làm việc, ai cũng giật mình khi thấy một tờ rơi đã lùa qua cửa vào phòng từ bao giờ. Đập vào mắt người xem là chiếc ảnh Kiên đang ôm một cô gái, cả hai người đều trần truồng. Nó được đóng khung giữa tờ giấy A4 với dòng chú thích: "Phút thư giãn của Bí thư kiêm Chủ tịch Lâm Du".

Thư tố cáo này của ông X, cán bộ phòng Tổ chức Quận uỷ.

Người này tố cáo Kiên "bày ra trò thi để đưa quần chúng vào một cương vị rất quan trọng của quận là Trưởng phòng Văn hoá Thông tin. Thứ hai là việc thí điểm Bí thư kiêm Chủ tịch, chẳng qua là thủ đoạn che giấu tham vọng thâu tóm quyền lực để tha hồ thao túng, làm lãnh chúa một vùng. Sự việc xảy ra hôm khai trương trung tâm Văn hoá Thể thao Lâm Du là minh chứng cho tham vọng đó. Anh ta chỉ nói mỗi một câu để đối lập với đồng chí Trưởng ban Tuyên giáo Thành uỷ, có thói quen nói dài. Đấy chính là một cách gián tiếp đề cao mình. Thô bạo và trắng trợn hơn, để làm nhục đồng chí Lợi, anh ta còn tổ chức cho quân mình vỗ tay rầm rầm, đuổi người nói xuống. Để củng cố địa vị, Kiên còn tập hợp những người cùng cánh với mình đưa họ lên cao. Đoàn Hùng là điển hình cho ý đồ đó… "

" Về sinh hoạt cả nhân, ai cũng biết lúc nào rửng mỡ lên, anh ta lại kéo tay đồ đệ trung thành là Hùng đi mát xa. Mà gầm trời cuối đất này, ai chả biết mát xa là ổ mại dâm trá hình. Hãy nhìn chiếc ảnh, các bạn sẽ thấy anh ta mát xa hay mát gần?

Cả khu vực Quận uỷ, Uỷ ban Lâm Du náo cả lên trong lặng lẽ. Vì tò mò, hiểu kì, ai cũng đọc, cũng xem kỹ càng chiếc ảnh. Nó là ý định của đơn tố cáo. Những chuyện khác chỉ đọc qua. Người ta tập trung vào việc này, coi đây là việc lớn nhất, đích đáng nhất, tội to nhất của Kiên. Người đố kỵ thì bĩu môi: "Rành rành ra đây, chối thế nào được". Một số người bên Quận uỷ sắp bị sắp xếp lại, mà sự sắp xếp ấy, chẳng thể nào vừa ý, mãn nguyện, dù trước đây vẫn quý mến anh, nay quyền lợi sát sườn bị động chạm nên phán: "Hám danh chết vì danh, hám gái chết vì gái. Hám cả hai thì chết nhanh gấp đôi Tham lắm thì thâm nhiều. Đời thế mà!" Những người yêu mến thì hồ nghi: "Chả có lẽ?" Diệu cắn răng: "Bọn đê tiện - nhưng tâm lý đàn bà lại hỏi - Có thể một lúc nào đó, ở chỗ nào đó…" Hùng nghiến răng: "Ghê đấy. Làm sao tìm ra được cái thằng ghép ảnh bây giờ"..

Kiên mất bình tĩnh. Mặt anh căng lên trong cơn tức giận cực độ. Lần đầu tiên bị ăn đòn kiểu này. Ai làm việc này?

Không lẽ là Lưu? Không thể là X được. Mình biết rõ anh ấy. Chữ ký trông dại mặt lắm. Không có chữ ký thật mà so sánh nhỉ. Kiên gọi Hùng, định bảo tìm một văn bản nào có chữ ký của X thì mang lên. Đúng lúc liệng go cửa bước vào, trong tay là một tờ giấy có chữ kí thật của X. Đúng là chữ ký giả.

Kiên báo cáo với ông Trân. Ông bảo đã nghe Kiểm nói. Còn tình hình ở Lâm Du, coi như một cuộc gây rối nội bộ thôi. Đây là vấn đề thuộc về tổ chức thì cứ để tổ chức làm.

Kiên báo cáo với Kiểm. Ông ta cho người xuống ngay, cùng thanh tra quận lập biên bản làm việc.

Đến lúc này, Kiên mới nghĩ, cùng lúc đến hai người phụ nữ. Không biết họ nghĩ gì về mình? Trong ngày hôm nay, có thể bây giờ, tờ giấy này đã nằm trong hộp thư nhà mình.

Không biết họ có đủ tỉnh táo để phân tích không?

"Họ" ở đây là Diệu và Tần.

Vừa lúc ấy Diệu gọi điện cho Kiên: "Cứ bình tĩnh anh ạ. Họ không phá thối mới lạ. Gì thì gì, em cũng không tin chuyện nhảm nhí này". Chị giấu biệt ý nghĩ đàn bà của mình.

Hơn lúc nào hết, anh cần sự ủng hộ, động viên. Đừng làm anh phải suy nghĩ thêm. Kiên trả lời: "Cảm ơn em đã tin anh. Không bao giờ anh làm việc gì phải xấu hổ với em đâu".

Vừa về đến nhà, Kiên đưa ngay cho vợ tờ giấy chết tiệt:

- Em nhận được cái này chưa?

Mặt Tần trông khác quá. Chị cố không biểu lộ cảm xúc gì:

- Em đọc rồi. Anh cứ tắm rửa đi, ăn cơm xong hãy nói chuyện.

- Không tắm rửa, không ăn cơm. Nói chuyện ngay bây giờ.

Mặt Kiên căng thẳng. Chưa bao giờ Tần thấy chồng trong trạng thái bị kích động như thế. Cũng không biết nên thế nào.

Chị không thể giả vờ vui vẻ, giả vờ tin cậy. Chẳng thể nào biết ma có ăn cỗ không? Chỗ nào chả có nhà nghỉ, đâu chả có mát xa. Tội lỗi thì cũng… chả là tội lỗi. Nhưng ghê tởm, và nhờ mang bệnh tật vào người… Chị cố dịu giọng:

- Vâng, thì nói chuyện bây giờ cùng được.

Hai vợ chồng ngồi đối diện nhau qua chiếc bàn nước.

Tần bỏ mấy viên đá vào bát nước rau muống luộc rồi đưa cho chồng. Kiên không đón lấy như mọi khi. Chị kiên trì giơ bát nước ngang mặt, mắt nhìn thẳng vào mắt anh cho đến khi chồng cầm lấy mới nghe.

- Anh uống đi. Anh với em phải thật bình tình, thật tỉnh táo thì mới nói chuyện được…

Kiên uống một hơi:

- Đồng ý. Anh chỉ hỏi em một câu. Em cùng chỉ cần trả lời anh một câu thôi.

- Chắc không thể nói một câu được. - Đôi mắt thông minh nhìn thẳng vào mắt anh trả lời rắn rỏi.

Kiên như quát lên:

- Sao không được?

- Thì anh cứ hỏi đi, rồi sẽ thấy.

- Em có tin anh không?

- Anh hỏi tin cái gì chứ? Nó nói bao nhiêu chuyện. Anh hỏi chuyện gì chứ?

- Hỏi tất cả?

- Em chỉ trả lời một nửa thôi, già nửa thôi, đúng hơn là ba phần tư thôi.

- Sao lôi thôi thế?

- Em dạy toán mà, cố gắng chính xác.

Kiên không kiên nhẫn được nữa. Anh vằn mắt lên nhìn vợ. Vẫn người vợ yêu chiều, nồng đượm, rất mực yêu chồng, và mình cũng rất mực yêu quý. Bây giờ bỗng nhiên… Xa cách. Lạnh lùng. Cứng rắn. Lí sự. Ăn miếng trả miếng.

- Thế em nói cái ba phần tư ấy đi!

- Vâng, em tin anh trong ba phần tư nội dung ấy, em không tin ba cái tội người ta gán cho anh…

- Thế nghĩa là em tin chiếc ảnh ấy là sự thật?

- Em muốn không tin, nhưng không chứng minh được. - Ngừng một tí, chị nhìn chồng, cái nhìn có cái gì như thách thức. - Anh có giúp em được không?

Kiên bị dồn vào thế bí. Người vợ giỏi lập luận, cái gì cũng rành mạch rõ ràng như thực hiện các phép tính làm Kiên uất lên. Anh đứng phắt dậy, mắt nhìn vợ toé lửa:

- Anh chưa chứng minh được. Nhưng sẽ chứng minh được. Nếu anh không chứng minh được, thì người khác sẽ chứng minh cho anh, tổ chức sẽ chứng minh cho anh. Thôi được, trong thời gian chưa chứng minh được, anh sẽ đến cơ quan ở.

Tần đứng dậy, giọng bình tĩnh nhưng kiên quyết:

- Anh không được làm thế, khi vẫn còn là chồng em. Nếu anh thấy, mà em cũng thấy, vợ chồng còn li thân thì anh ngủ ở phòng con gái hoặc ở phòng làm việc của anh, em vẫn ngủ phòng chúng mình. Ấy là chưa nói đến việc đến cơ quan ngủ sẽ tác động thế nào đến dư luận. Phải không anh?

Kiên phải chịu. Cũng không có cách nào khác. Tần nhấc bát nước lên, lại kiên nhẫn đợi chồng cầm. Anh thấy dễ chịu hơn. "Cô ấy bị xúc phạm không kém gì mình".

Hai người lầm lì, lặng lẽ vào mâm.

Suốt bữa cơm, không ai nhìn ai một lần, không ai nói với ai một lời.

***

Hôm sau mấy tờ báo (trừ Nhật báo Thanh Hoa) cùng đưa tin vụ rải tờ rơi bôi nhọ Bí thư Quận uỷ Lâm Du. Chắc chắn các cơ quan chức năng sẽ vào cuộc để làm rõ vụ việc. Thời luận nêu câu hỏi: "Được biết ông Trần Kiên đang làm công tác sắp xếp, củng cố lại tổ chức, nhân sự sau khi được phép thí điểm cải tiến phương thức lãnh đạo (Bí thư kiêm Chủ tịch Quận). Không biết hai việc này có liên quan gì không?

***

Theo gợi ý của bố, Lê Đại quyết định chuyến hướng đầu tư vào chính thành phố quê mình. Có một mặt trận, theo ngôn ngữ quân sự của Đại - còn bỏ trống. Đó chính là vận tải công cộng. "Anh" quốc doanh rõ ràng là không kham nổi. Nhà nước có chủ trương xã hội hoá. Đại gì không nhảy vào.

Đầu tư trong nước, thuộc đường đi nước bước, yên tâm hơn. Lại có điều kiện trông nom gia đình, vợ con.

Sao Việt họp: Hội đồng quản trị, Ban giám đốc, đại diện chi nhánh ở thành phố Hồ Chí Minh cũng ra. Đại báo cáo phương án mở một hãng taxi. Có hai vấn đề phải giải quyết, một là vấn đề vốn. Hai là tổ chức đoàn xe. Đại trình bày:

- Chúng ta phải có một số vốn rất lớn. Cho dù các cổ đông có huy động thêm từ những người thân, bạn bè, các nhân viên mua cổ phiếu ưu đãi thì cũng chỉ huy động được, giỏi ra là mười phần trăm. Có thể, sẽ hợp đồng với một công ty môi giới tài chính. Họ sẽ giới thiệu cho ta một đối tác có vốn, sẵn sàng đầu tư vào một dự án. Nếu họ ưng dự án của ta, họ sẽ cho vay, ta trả họ theo lãi suất thoả thuận. Còn công ty môi giới sẽ hưởng tỉ lệ phần trăm trên số vốn đối tác cho ta vay, hoặc là được quyền mua một số cổ phiếu ưu đãi.

Một giải pháp nữa là, hợp đồng với một công ty thuê mua tài chính. Họ sẽ bỏ vốn ra cho ta mua xe. Ban đầu, số xe này là tài sản của họ. Ta sẽ sử dụng. Lãi sẽ chia ra, một phần để trả cho họ, một phần ta nuôi quân ta. Bao giờ trả hết cả vốn lẫn lãi, thì số xe ấy mới là của ta. Nếu ta làm ăn không ra gì họ sẽ thuê người điều hành, miễn sao làm ăn có lãi, có thể mới hoàn được vốn, trả được lãi cho họ. Tuy họ không bỏ chất xám, cũng không có chuyên môn, không có người tham gia sản xuất, nhưng nhờ cơ chế kiểm tra giám sát sẽ đảm bảo an toàn vốn của họ.

- Thế sao không vay ngân hàng? - Hưng, Phó Tổng giám đốc hỏi.

Đại giải thích:

- Vay ngân hàng thì phải có tài sản thế chấp. Điều này thì ta có. Nếu không trả được, họ sẽ phát mãi tài sản của ta.

- Thế ý Tổng giám đốc thế nào. Chắc là anh có ý đồ rồi chứ gì?

Đại khuyến khích:

- Thì cứ bàn nát nước đi. Túi khôn của ai có gì, bỏ ra đi.

Chả ai có ý kiến gì. Mọi người trông cậy cả vào sức nghĩ của Đại. Anh nói rành rẽ:

- Tôi nghiêng về phương án giữa, tức là ký kết với một công ty thuê mua tài chính. Vì sao thế? Nếu vì một lẽ gì đó, ta có dốt nát kém cỏi, không kịp phát hiện ra những sai sót, yếu kém trong quản lý điều hành, thì đã có họ. Vì quyền lợi sát sườn họ sẽ luôn luôn để mắt đến ta. Một sự giám sát như thế có lợi cho cả hai bên. Chúng ta sẽ lập một đoàn xe, bước đầu là năm chục chiếc. Loại xe KIA, Hàn Quốc, không sang quá, cũng không phải là hàng chợ như Matiz. Mời anh Hưng trình bày việc tổ chức đoàn xe.

Hưng - chính là anh sì quan hậu cần trung tâm Huấn luyện Kỳ thuật Pháo binh năm xưa, người đã phải mua trâu của tiểu đoàn Đại đánh vào trong đợt tập huấn kì thuật - đứng lên, trịnh trọng:

- Báo cáo Tổng giám đốc, báo cáo các anh. Lái xe là một nghề đòi hỏi không chỉ kỹ thuật, mà quan trọng nhất là tinh thần trách nhiệm cao. Vì nó liên quan đến tính mệnh hành khách. Nhỡ có chuyện không may xảy ra thì cứ gọi là đền nhọc. Vì thế, tiêu chuẩn xét tuyển đầu tiên, theo tôi phải là đảng viên. Sau đó phải ưu tiên đến các cháu, họ hàng thân thích trong Tổng công ty. Thứ ba, đương nhiên là phải có kĩ thuật và tinh thần kỷ luật tốt.

Đại hỏi Hưng:

- Chắc anh nhớ cái vụ tôi chở trâu vào cho anh chứ?

- Làm sao quên được. Ngày ấy tôi đã nhận ngay ra đầu óc kinh doanh của anh. - Thuận miệng Hưng hỏi - Thế vụ ấy anh kiếm được bao nhiêu?

Đại chỉnh ngay:

- Cho anh nói lại đi. Đơn vị tôi kiếm được chứ không phải tôi kiếm được. Tay Phó của tôi nắm tài chính. Mình dính vào sẽ bị cánh lính bất phục. Còn lãi ấy à, một món cũng khá, đủ cho quân ăn thêm ngoài tiêu chuẩn cả mấy tháng trời. Chắc anh nhớ đời vụ ấy.

Chính câu chuyện về chọn lái xe hôm nay, khiến Đại nhớ lại cuộc tranh cãi giữa anh và tay Phó của mình năm ấy…

… Khi Đại và anh Trợ lý hậu cần, thanh toán tiền mua trâu với xã về, đơn vị đã chuẩn bị hành quân. Anh đi kiểm tra đội hình.

- Sao, phải mang cả nồi quân dụng đi à?

Báo cáo Tiểu đoàn trưởng, cũng phải ăn dọc đường chứ ạ!

Tiểu đoàn phó báo cáo. Đại khoát tay:

- Để khối hậu cần ở lại. Cả xoong nồi nhà bếp.

Nhìn bộ mặt ngơ ngác của cộng sự, Đại giải thích:

- Dọc đường đi chỗ nào chả có hàng ăn. Xe con tôi đi trước sẽ lo việc ấy cho ông. Nhẹ người! Thế anh bố trí đội hình hành quân thế nào?

- Báo cáo Tiểu đoàn trưởng, cứ ba người làm một tố, Tổ trưởng là đảng viên đi kèm. Thế mới đảm bảo được đội hình hành tiến.

- Tôi nghĩ thế này. Cái chế độ kèm cặp như thế, tưởng là chặt, nhưng không ăn giơ nhau, nó sẽ tìm mọi cách phá đội hình. Bởi ta áp đặt. Thế là chặt mà hoá lỏng. Ông cứ hẹn địa điểm tập kết, giờ tập kết. Muốn đi nhanh đi chậm, muốn đi đêm đi ngày, đi sớm, đi muộn, tuỳ. Miễn là giờ ấy, có mặt đúng chỗ ấy. Nó mà thích nhau thì nó bám nhau bằng được, hỗ trợ nhau đến nơi đến chốn. Chỉ cần tôi đi đầu, ông đi sau khoá đuôi, giải quyết sự cố, nếu có. Thế là được. Nếu không tin, lượt vào, hành quân theo bố trí của ông. Lượt ra, theo kiểu của tôi. Biết ngày thôi mà.

Tiểu đoàn phó nghe theo. Kết quả đúng như Đại hình dung. Anh em còn nghĩ ra cách, một xe kéo một xe. Thế là dôi ra được bao nhiêu xăng dầu. Tiểu đoàn Đại không có lối ăn mảnh, ăn bẩn; những gì tiết kiệm được, kiếm được đều đưa vào quỹ chung đơn vị, nên bữa ăn của chiến sĩ tươm tất hơn các đơn vị khác rất nhiều…

Nhớ lại chuyện cũ, Đại bảo Hưng:

- Tôi nghĩ đảng viên không phải là tiêu chuẩn, là lý do chủ yếu để anh em tín nhiệm mình trong mọi công việc. Anh nên lấy tiêu chuẩn đầu tiên, tiêu chuẩn chính ở đây là lái xe an toàn. Đảng viên mà nay va, mai quệt, ngày kia đổ xe thì cũng xin lỗi, nghỉ cho khoẻ. Thứ hai, anh cần xây dựng một chương trình bồi dưỡng ngắn hạn, nhưng cụ thể, thiết thực để đào tạo lại, đào tạo tại chỗ cho lái xe của ta. Phải dạy họ những kiến thức, những kĩ năng về giao tiếp, ứng xử với khách hàng, khách nước ngoài, khách già, khách trẻ, nhất là khách nữ. Phải dậy họ kiến thức lịch sử, văn hoá, địa lý, trọng tâm là Thành phố ta, rồi mở rộng ra xung quanh. Tất nhiên, không thể bằng hướng dẫn viên du lịch, nhưng cũng phải biết kha khá. Tiếng Anh phổ thông, dĩ nhiên là một nội dung quan trọng trong lớp bồi dưỡng rồi.

Hưng ghi lia lịa vào sổ tay. Anh thực sự nể phục Đại, ngay từ ngày ấy, khi cấp bậc, quân hàm Đại còn dưới mình, đến bây giờ, càng nể phục tầm nhìn, sức nghĩ của Đại. Tưởng đã xong, mà còn gì dấu nhỉ? Làm được như thế thì các hãng khác cứ gọi là chạy de kèn. Yên chí, anh gấp số tay lại, gài bút vào túi áo. Đột nhiên lại thấy Đại nói:

- Thứ ba, phải xây dựng một quy chế giám sát chặt chẽ, làm sao để ai cũng phải tự vươn lên, nếu không sẽ bị những người đi sau, người đứng ngoài thế chỗ. Phải xây dựng được một quy chế để mọi người lao động đều gắn bó với Sao Việt, gắn với thương hiệu này, gắn bó về quyền lợi. Tuyệt đối không có kiểu vắt chanh bỏ vỏ. Các nhà sản xuất lớn thế giới thành công, một phần là nhờ sự gắn bó của người lao động.

Mấy tháng sau cuộc họp trên, trên đường phố Thanh Hoa xuất hiện năm chục đầu xe của hãng taxi Sao Việt. Lô-gô là ngôi sao đỏ trên nền xanh lá mạ. Ngôi sao của một thời quân ngũ. Màu xanh là sức sống tươi trẻ của nền kinh tế đi lên. Dân Thanh Hoa ghi nhận ở taxi Sao Việt cũng cách phục vụ chu đáo, tận tình, lịch sự và giá cả cạnh tranh.

***

Sao Việt, giờ đã là Tổng công ty Cổ phần Sao Việt. Việc cập nhật số liệu hãng ngày, sổ sách, kế toán ngày một phình ra. Hoạt động sản xuất bên Nga được hạch toán riêng, có số sách kế toán riêng. Chi nhánh trong thành phố Hồ Chí Minh cũng tương tự. Ở Thanh Hoa, ngoài việc mua bán xuất nhập khẩu giờ Tổng công ty thêm "hãng" taxi. Vậy là, mỗi hoạt động cần ít nhất một kế toán chuyên quản.

Đại thấy nếu không đọc được báo cáo tài chính hằng tháng thì không phân tích được tình hình tài chính. Có phân tích mới nắm được khu vực nào khó khăn, cần tháo gỡ, khu vực nào lỗ, khu vực nào sinh lời. Phải giám sát được hoạt động vốn, vốn tự có, vốn lưu động, vốn đi vay. Phải xây dựng được kế hoạch trả nợ. Quan trọng hơn nữa, mang tính lâu dài, là phải xây dựng được chiến lược phát triển, trong đó chiến lược về nguồn nhân lực, liến lược con người là trọng tâm.

Phòng Kế hoạch, Tài chính giờ phải thêm một Phó trưởng phòng nắm tài chính, một Phó trưởng phòng nắm kế hoạch, để Trưởng phòng có điều kiện bao quát chung. Kiều Linh đã tốt nghiệp đại học tại chức kế toán tài chính, được đề bạt làm Phó trưởng phòng phụ trách tài chính.

Việc đầu tiên là Linh đề xuất với Ban giám đốc, thay chế độ hạch toán báo sổ của các khu vực, bằng chế độ hạch toán độc lập vừa nói trên. Thế có nghĩa là các "khu vực" sẽ trở thành những công ty con, có con dấu riêng, tài khoản riêng, hạch toán riêng. Sao Việt sẽ là công ty mẹ, điều hành, điều hoà, điều chỉnh, để con nào cùng phát triển được. Linh bảo vệ thành công phương án của mình trước Hội đồng quản trị và Ban giám đốc. Từ đó kéo theo hàng loạt thay đổi về mô hình tổ chức, hành chính và tất nhiên là nhân sự

Ông Hoè, rất ngạc nhiên hỏi Đại:

- Con gà cho nó chứ gì?

Đại cũng ngạc nhiên không kém:

- Không bố ạ. Cô ấy giấu con hoàn toàn, lặng lẽ lên phương án. Đến lúc đưa cho con văn bản và đề nghị được trình bày trước tập thể lãnh đạo con mới biết đấy chứ.

Đêm ấy, Đại hỏi vợ:

- Làm sao em có phương án ấy?

Linh cười nhìn chồng âu yếm:

- Thế anh cho em học đại học làm gì? Em còn học được nhiều ở đám bạn bè cùng lớp nữa chứ. Em thấy, nếu cứ giữ mô hình cũ, chế độ hạch toán cũ, thì không thể phát huy tính năng động, độc lập sáng tạo của các đơn vị được. Bố mẹ làm sao cứ bao mãi, cho bú mãi được. Muốn làm ăn lớn, phải thả cho họ tự do bay nhảy. Anh phải thoát li những việc cụ thể thì mới nghĩ được những việc lớn.

Đại kéo vợ vào lòng. Anh hôn vợ, như một sự ban thưởng. Linh không bằng lòng như thế. Hai tay cô quấn ngay lấy cố chồng, toàn thân xoắn vào. Đấy là con tắc kè dùng tất cả giác, móng vuốt, bấu chặt lấy con mồi. Cô lùa lưỡi vào miệng chồng. Đại không chuẩn bị cho tình huống này. Nhưng thấy vợ hào hứng, hăm hở, hừng hực, anh cũng hưởng ứng theo.

Sau trận mưa hôn, Linh vẫn ngồi trên ngực chồng, tuốt ngược váy qua đầu, ném xuống giường, bắt đầu "giải giáp" chồng. Từ trong sâu thẳm, núi lửa bắt đầu trào nham thạch. Sắp sửa vào cuộc thì… Đại vặn lưng kêu: "Gãi lưng cho anh cái, ngứa quá". Linh hít một hơi thở sâu, cố nén nhịn. Hai bàn tay cào trên lưng chồng sồn sột. "Cứ thế, cho nữa vào. Đấy, chỗ dưới bả vai trái ấy, dịch xuống tí nữa, dịch sang phải một tí, tay đấy Trúng rồi? Cào thật khỏe vào. Cào chảy máu cũng được".

Cắn chặt môi, người vợ trẻ chịu đựng. Toàn thân cô chùng xuống Đường gân thớ thịt lỏng dần. Nguội dần. Oải dần.

"Thôi được rồi, cảm ơn em". Linh như đọt khoai héo, rũ xuống giường. Mắt như hai hòn than đỏ bị nhúng nước. Đại bắt đầu làm nghĩa vụ người chồng. Miệng cũng gắn vào môi vợ. Lưỡi cũng đưa vào miệng vợ. Linh không buồn mở miệng, thành ra anh chỉ mút đôi môi nguội lạnh. Phía "mặt trận hạ lưu", cuộc chiến của vị Tổng giám đốc, vẫn theo thói quen "đánh nhanh, thắng nhanh" của viên sĩ quan quân đội rất kém cỏi trên "sân vận động hàng chiếu" này. Linh nhắm mắt lại: "Vẫn chỉ thế thôi ư?"

Trống rỗng.

Ngán ngấm.

Buồn tủi.

***

Ai bảo không thể quên được mối tình đầu? Mình thì quên được! Bởi đấy là con người bạc bẽo. Lần gặp đầu tiên trong tiệc sinh nhật ấy, anh ta nổi bật trong đám bạn bè. Một thanh niên đẹp trai, hào hoa. Hơi phóng túng một tí. Hơi sắc dục một tí Cũng dễ hiểu. Mình đẹp mà người ta thích thì có gì lạ. Mà mình cũng thích anh ta cơ mà. Những động tác nhảy mới đẹp làm sao. Đâu phải chỉ mình đắm đuối nhìn theo. Tất cả bọn con gái có mặt hôm ấy đều thế. Anh ta đến trước mặt mình, khen mình đẹp. À không, không khen mình đẹp, mà lại cám ơn mẹ mình đã sinh ra một bông hoa đồng nội tuyệt mỹ thế này, để lần đầu tiên trong đời, anh ta được chiêm ngưỡng.

Người con gái nào được khen như thế chả sướng run người. Đến lúc đưa mình vào phòng bát karaoke mới chết chứ! Cái đôi đang ở trong phòng, chỉ có cô gái hát. Hát lấy lệ. Hát gọi là. Hát cốt để có tiếng. Hát thế nào được, khi gã con trai nằm gối đầu lên đùi cô ta, một tay quàng sau lưng người tình, ép chặt vào mình. Tay kia mân mê đầu vú, đầu vú bên kia là cái miệng tham lam như đứa trẻ đói sữa, cứ vục vào, hết mút lại bặm môi nhay nhay.

Cảnh ấy… và anh ta… Hôn như voi mút, buộc mình phải đưa lưỡi ra. Tiết mục đấu lưỡi làm mình tê tê khắp người. Đến lúc anh ta đưa tay xuống, bật nịt vú lên… Thực tình lúc ấy mình cũng muốn cho ngay. Cho để được nhận Hiến dâng cho người mình yêu, dù ngay lần đầu gặp gỡ là muốn người ấy sẽ làm chồng…

Sau đó mới biết, anh ta chỉ thích làm tình với mình, vì mình xinh? Với anh ta, làm tình và yêu là hai chuyện khác nhau. Mà mình thì lại coi là một. Có yêu mới làm tình. Mà đã yêu thì phải chăm sóc, giúp đỡ nhau học hành, kiếm công ăn việc làm, sinh con đẻ cái. Mình cũng nhận ra răng, anh ta đòi lên giường với mình là anh ta, chứ không phải vì mình. Nếu vì mình, anh ta đã yêu, đã lấy. Mình có đủ năng lực để làm vợ chứ không phải chỉ làm cho anh ta thảo mãn. Cái giá phải trả cho kết luận ấy quá đắt, Linh ơi. Đến lúc, biết anh ta chỉ chơi bời cho sướng… Đến lúc, biết anh ta định bỏ của chạy lấy người, thì mình buộc phải tỏ thái độ.

Em hiền lành, em ngoan ngoãn, em sẵn sàng lên giường với anh, không phải để anh giải trí. Khi mang thai thì vứt bỏ không thương tiếc. Vì anh Sở Khanh nên em mới phải ra tay. Đùa với em là không xong đâu. Đời có vay có trả. Anh muốn chỉ được thôi ư?

Nhầm!

… Anh không biết em tủi thân thế nào khi phải vào bệnh viện một mình. Em đã mất đời con gái với anh. Bây giờ em lại phải dứt ruột bỏ đi hòn máu của mình. Đau quá. Hận quá. Em căm thù anh. Em nguyền rủa anh ngàn lần.

Nếu bấy giờ kên khóc mà ông trời nghe thấu, sai thiên lôi giáng sấm sét xuống trừng phạt anh, em làm ngay.

Suốt một thời gian dài mình nguyền rủa, mình lên án, mình mong cho hắn đâm phải ô tô, tàu hoả"… Người mình rộc đi vì mất ngủ triền miên, ăn uống vạ vật. Bỏ bữa liên tục.

Mình tránh xa bất kỳ người khác giỏi nào đến gần. Hễ ai mở miệng nới một lời thiện cảm thôi, là mình đã trợn mắt, giương móng vuốt lên, như thể ăn tươi nuốt sống người ta rồi.

Cũng may, mấy lớp học tiếng Anh và vi tính xen kẽ dày đặc, rồi lớp thư ký văn phòng thu hút tâm trí mình. Phải sống tiếp như thể chưa từng biết có một kẻ như thế trên đời, có cái tên như thế trên đời. Rất may là mình chưa bao giờ chạm trán hắn.

Rồi mình được nhận vào làm ở đây. Mình toàn tâm toàn ý vào công việc, được giám đốc tín nhiệm. Cái ông Giám đốc nguyên tắc là mệnh lệnh ấy thật đáng quý. Người như thế cả công ty được nhờ. Mình cũng chỉ làm chức phận một nhân viên văn phòng thôi. Chỉ có điều, quan tâm một chút để ông ấy thoái mái hơn, để làm việc hiệu quả hơn cho công ty. Tình cảm tự nhiên giữa hai người khác giới, dần đến chỗ phải đến.

Bài học đắt giá không thể quên. Nhưng đây là một người đàn ông tử tế, đàng hoàng. Không phải vì ông ta là Giám đốc, mà ở tư cách làm người. Mình quyết định trao thân gửi phận cho người ấy.

Mình đã không nhầm.

Với cái oái oăm, khủng khiếp sau đó, những tưởng sẽ sụp đố tất cả, sẽ tan ra mây khói. Ai ngờ trời có mắt, người có tâm. Nếu không, đời mình đã bỏ đi rồi. Nghịch cảnh ấy trớ trêu thay, mấy ai chịu được? Vậy mà… hai người đàn ông ấy chấp nhận. Trời cao bao nhiêu, không cao bằng trí hai người ấy. Đất dày bao nhiêu không dày bằng đức hai người ấy. Sống mang ơn, chết thờ phúng. Dù bất cứ chuyện gì, dù hai người ấy như thế nào, mình cũng tôn thờ như hai đấng cứu mạng.

Bố chồng và chồng.

Đó cũng là lý do nữa để mình đào sâu chôn chặt cái gã bạc bẽo ấy đi.

Lậy giời, không bao giờ gặp lại kẻ ấy trên đòi này!

***

Vậy mà đêm nay… kẻ ấy lẻn về.

Linh nghiến răng đuổi nó đi. Nó đã không đi thì chớ, còn nhăn nhở cười. Cười rất đểu. Rất dâm. "Nhớ anh chứ gì? Thèm anh chứ gì? "Anh cút đi ngay cho tôi nhờ!" "Đừng vờ vịt. Trông mặt em thì biết. Đang thèm rỏ rãi ra, đúng không?". Cô hét: "Cút ngay. Đồ mặt dày, đồ Sở Khanh". Kẻ ấy lắc đầu thay cho lời nói, cứ thế từ từ chậm rãi, từng tí, từng tí một, mơn man da thịt cô, đi sâu vào trong cô. Linh nhủn người, rồi toàn thân lại căng lên. Người ưỡn cong lên, rơi phịch xuống.

Cô nguyền rủa mình: "Đồ ** thoã! Đồ nặc nô! Đồ chết dẫm!"

Mồ hôi tháo ra đầm đìa.

Bàng hoàng. Cô vào phòng tắm, phun xối xả nước lạnh.

Ôi những "trận kịch chiến" Trận nào cũng "kịch chiến" Trận nào cũng "thắng lợi giòn gia" "chiến lợi phẩm" ra "chiến lợi phẩm" Mà làm sao "người ấy" làm được như thế?

Sao "người ấy" không bù cho "người này" một tí?

Sao "người này" không bù cho "người ấy" một phần?

Lạ thật. Bao giờ cũng oái oăm! Bao giờ cũng trớ trêu là nghĩa làm sao, sao ông trời quái ác?

"Người ấy" là Lê Cường, con trai Lê Đại, đang du học tự túc ở nước ngoài.

***

Công việc làm ăn miên man như không bao giờ kết thúc. Việc này gối việc kia. Dự án này đang triển khai, đã lại tìm đối tác làm dự án khác. Người ta ham làm giàu không phải để giàu. Nó như người nghiện. Các nhà kinh doanh lớn thường phấp phỏng, khi việc gì cũng thành công. Không lẽ việc gì cũng thành công? Như thế không đúng quy luật. Phải có thất bại thì thành công sau mới chắc chắn. Vậy là thất bại có thể đang chờ phía trước.

Vậy mà, hình như Đại không lo lắng gì mới lạ. Anh lao vào các dự án, như ngày trước lao vào các trận đánh. Trận nào cũng thắng. Càng thắng càng tự tin, càng ham đánh. Đại ham "đánh" các dự án sản xuất, kinh doanh quá, thành thử quên mất hậu phương của mình. Không phải hầu hết, mà là tất cả những lần làm tình với vợ, đều do vợ chủ động đòi hỏi, và lan nào cũng như lần nào, anh vẫn cứ "đánh nhanh thắng nhanh" cho xong nghĩa vụ và càng ngày càng chóng vánh hơn. Điều đó cũng có nghĩa là, trận nào vợ anh cũng cay đắng thất bại. Chưa bao giờ cô thắng lợi giòn giã như với "người ấy" trước kia… Linh âm thầm chịu đựng. Và một cách tự nhiên, môi lần buộc chồng phải làm nghĩa vụ, Linh đều nghĩ đến "người ấy". Cái con người bạc bẽo ấy, giúp Linh có thêm cảm hứng làm tình với chồng. Chưa bao giờ và chắc không bao giờ Đại mang "thắng lợi" đến cho cô như "người ấy". Thế là ngày thì công việc xua "người ấy" đi. Đêm hắn lại lẻn về.

Đau khổ, dằn vặt, mặc cảm tội lỗi với chồng, nhưng lại không làm sao đuổi hắn đi được. Chỉ có chồng mới làm việc ấy Nhưng anh chỉ là đứa trẻ to xác, vô tư thảm hại.

***

Mặt trận giao thông công cộng ngày càng sôi động. Sau gần một năm, số đầu xe của Sao Việt tăng gần gấp ba. Lại thêm hai hãng taxi nữa vào cuộc. Đường xá trở nên chật chội. Tính tỉ lệ mét vuông đường trên đầu người, Thanh Hoa vào loại thấp nhất trong các thành phố cả nước. Thành phố chủ trương tăng cường năng lực vận tải công cộng bằng chiến lược xe buýt. Nhưng thiên hạ vẫn ngại xe buýt. Vì sao vậy?

Một hôm, Đại leo lên xe buýt. Lên chỗ nào, xuống đúng chỗ ấy, nghĩa là đi một vòng tròn khép kín. Anh hỏi han, trò chuyện, quan sát xem những đối tượng nào đi xe. Tại sao lại đi xe buýt, tiện thế nào? Bất tiện thế nào. Anh quan sát các bến, các điểm chờ xe. Người ta nằm ườn ra trên ghế chờ xe.

Quái lạ. Làm sao ghế chờ phải làm bằng hai đoạn thép không gỉ, vuông hoặc tròn? Cho êm đít à? Đợi xe chỉ khoảng mười lăm phút, hoặc ít hơn, mười phút, năm phút. Cái chỗ không cần thì lại cẩn thận. Chỉ cần làm một thanh thôi. Ngồi gá một tí cho đỡ mỏi. Bọn thiếu văn hoá không thể nằm ườn trên một thanh ấy được. Đi xe buýt, rẻ, đỡ nguy hiểm hơn đi xe đạp, xe máy. Lại không sợ mưa xối, nắng rọi, rét căm. Nhưng sao thiên hạ ối mô tô xe máy vẫn đông thế?

Thế, từ bến xe buýt đến cơ quan hoặc về đến nhà đi bằng gì? Mỗi điểm xe dừng, nhất là ở bến xe buýt, đội quân "xe ôm" lập tức xông tới, giành giật khách. Rõ ràng là hành trình chưa khép kín. Đại nêu câu hỏi, rồi lại tự trả lời. Nhiều chuyện quá. Thật không đơn giản chút nào.

Ngày hôm sau, Đại đưa vấn đề ra trước ban lãnh đạo Tổng công ty. Thế là dự án xe ô tô điện mini ra đời. Loại xe này thân thiện với môi trường, lại có thể đi vào các ngõ, ngách, hẻm được. Dự án được sở Giao thông Vận tải ủng hộ, Uỷ ban Nhân dân Thành phố duyệt cho nhập thử nghiệm đợt đầu năm chục chiếc. Không ai ngờ, thiên hạ lại khoái ngồi chiếc xe, như chiếc giường có chân, chở đến mười người này. Một tờ báo giật tít: "Hành trình giao thông công cộng nội thành đã khép kín". Số lượng người đi xe buýt tháng và đi lẻ tăng vọt lên. Rồi số xe ấy cũng không kham hết hành khách. Sao Việt xin nhập gấp bốn lần số lượng ban đầu. Thành phố gật ngay. Nó đảm nhiệm luôn các tuyến đường không có xe buýt, và các đoạn đầu thừa đuôi thẹo của xe buýt. Lượng mô tô, xe máy giảm hẳn. Nó đánh bạt đội quân "xe ôm" nhếch nhác.

Trong Hội nghị tổng kết Chuyên đề ngành Vận tải Công cộng Thành phố, Sao Việt được biểu dương là đã giúp Thành phố tháo gỡ bế tắc bài toán vận chuyển hành khách bằng giao thông công cộng.

Khuếch trương thắng lợi, Sao Việt đặt vấn đề với lãnh đạo ba thành phố khác. Hai trong ba thành phố chấp nhận. Còn thành phố kia? Các vị ấy dành phần cho công ty trách nhiệm hữu hạn, con một vị Phó chủ tịch.

Cả mấy lần đến gặp lãnh đạo Thanh Hoa và ba thành phố kia, ông Hoè đều đi cùng con trai. Người ta nể người cao tuổi, vốn đã có tên tuổi trong những lần về địa phương phổ biến Nghị quyết. Người ta nể những người làm ăn biết luật chơi, biết khéo léo kín đáo làm "thủ tục đầu tiên".

Đã có lần Đại tâm sự với bố, cái khổ nhất là phải đưa phong bì cho kíp người giải quyết công việc. Bởi cái khó là làm sao bịa ra chứng từ hợp pháp đưa vào chi phí hợp lý trước thuế. Để nếu bị thanh tra thuế kiểm tra, hay kiểm toán nhảy vào thì mới không bị xuất toán. Số tiền xuất toán lớn còn bị khởi tố vì tội hối lộ nữa kia. Người đứng đầu một tập đoàn công nghiệp lớn ở Hàn Quốc chẳng bị tù vì tội hối lộ quan chức nhà nước là gì?

Có dầu mỡ bôi trơn, lại thực sự giúp chính quyền giải quyết khó khăn, ai không ủng hộ? Không những thế, Sao Việt còn có những hoạt động từ thiện: tặng mỗi trường tiểu học Thanh Hoa một chiếc trống cái, chia làm hai đợt vào dịp đầu năm học trong hai năm học liền. Làng quê Kiều Linh nhận được một hợp đồng mấy trăm chiếc trống, đi đâu cũng nhắc đến rể làng Lê Đại. Anh cũng quyết định sẽ tặng Uỷ ban Nhân dân xã quê mình một dàn vi tính. Uỷ ban Nhân dân xã quê hương của các Phó tổng giám đốc cũng có tặng phẩm như thế.

Đại bàn với bố, xây lại mộ cho bác Mận và anh Hồi. Ông Hoè hỏi con:

- Do đâu mà con có ý định ấy?

Đại bảo:

- Bố ít quan tâm đến quê nội thì con bù lại thôi. Bố nói với bác Trưởng họ và Uỷ ban xã, để con xây tặng hai buồng vệ sinh tự hoại. Lần nào về xây mộ, bố cứ ướm thử, xem địa điểm, địa thế đã. Không xây cùng với xây mộ được đâu. Để tháng, hơn tháng nữa bố ạ!

Ông Hoè hỏi:

- Thế tiền cho vụ này anh lấy ở đâu?

Đại cười:

- Đúng là ông cố vấn. Con biết tên nhà mình toàn những thuốc nam thôi. Nhưng "Đại" không phải chỉ là một loại hoa chữa huyết áp mà còn là quang minh chính đại đấy bố ạ. Con không động đến quỹ dự phòng của Tổng công ty đâu. Đây là khoản cá nhân của vợ chồng con.