14-09-2008, 09:59 PM
57991135 Cạch !
Tham gia: Feb 2008
Äến từ: VN
Bà i gởi: 1,152
Thá»i gian online: 3 tuần 0 ngà y 14 giá»
Thanks: 359
Thanked 1,686 Times in 186 Posts
Nam Quốc SÆ¡n HÃ
Tác giả : Yên Tá» CÆ° SÄ© Trần Äại Sỹ
Thể lá»ai: Kiếm hiệp
HỒI THỨ MƯỜI BA
Nhân trị, pháp trị
U-bon vÆ°Æ¡ng Lê-Văn trình ra tất cả những chứng cá»› vá» việc tể-tÆ°á»›ng DÆ°Æ¡ng-đạo-Gia là m gian tế cho Tống nhÆ°: thÆ° của Tần-vÆ°Æ¡ng Triệu-Thá»± gá»i cho y, thÆ° của y gá»i sang cho Thá»±, bản cung từ mà Äoà n-quang-Minh ná»™p cho Ỷ-Lan. Mặt DÆ°Æ¡ng-đạo-Gia tái xanh nhÆ° tầu lá.
Vương tâu với nhà vua:
– Thần còn má»™t số thÆ° từ tối máºt, không thể công bố vá»›i bách quan. Xin dâng để bệ hạ ngá»± lãm.
Nói rồi vÆ°Æ¡ng tháo cái túi Ä‘eo ở trên lÆ°ng xuống, lấy cái tráp khá lá»›n dâng lên cho nhà vua. Nhà vua đỡ tráp, thấy rất trầm trá»ng, thì biết bên trong có nhiá»u váºt lạ. Ngà i mở tráp ra, ánh sáng và ng, ngá»c trong tráp chiếu sáng ngá»i. Trên cùng có tá» giấy ghi rõ số và ng, ngá»c, của Tống do ai Ä‘em sang, đã trao cho ai, trao tại đâu, ngà y nà o. DÆ°á»›i đáy tráp còn má»™t số thÆ° từ do thái-háºu, hoà ng-háºu gá»i cho DÆ°Æ¡ng-đạo-Gia. Nhà vua mở từng tá» thÆ° ra coi, long nhan Ä‘á» lên vì giáºn. Ngà i nghÄ© thầm:
– Hỡi Æ¡i! Thiên-Cảm thái háºu được phụ hoà ng ta cá»±c kỳ sủng ái. ChÃnh vì váºy mà phụ thân bà là DÆ°Æ¡ng-đức-Thà nh má»›i được lên tá»›i chức tể-tÆ°á»›ng. Rồi DÆ°Æ¡ng gia lạm quyá»n, khiến DÆ°Æ¡ng-đức-Thao, DÆ°Æ¡ng-đức-Uy bị Ưng-sÆ¡n giết chết. Hồi đó phụ hoà ng ta đã ân xá cho há» DÆ°Æ¡ng. Ta tưởng nhÆ° váºy, từ nay chúng không dám là m báºy nữa. Không ngá» bây giá», chÃnh thái-háºu, hoà ng-háºu vá»›i DÆ°Æ¡ng-đạo-Gia còn mÆ°u dâng nÆ°á»›c nà y cho Tống. Dù nhân từ đến đâu ta cÅ©ng không tha cho chúng được nữa. Äạo lý tá»™c Việt không cho ta giết thái-háºu, hoà ng-háºu. NhÆ°ng giữa đạo lý tá»™c Việt vá»›i việc bảo vệ giang sÆ¡n do biết bao anh hùng đổ máu má»›i tồn tại, thì ta phải chá»n giang sÆ¡n. Thôi thì ta cứ xá» vụ nà y bằng lối nhân từ, trù trừ, để Ưng-sÆ¡n song hiệp giết chúng Ä‘i cho rảnh.
NghÄ© váºy, nhà vua quay lại há»i Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng:
– Tâu Quốc-phụ, xin Quốc-phụ ban từ dụ cho thần nhi vỠviệc nà y.
Khai-Quốc vương đưa mắt nhìn quần thần một lượt:
– Khu-máºt-viện Äại-Việt do cô gia thà nh láºp đã hÆ¡n ba chục năm. Trong ba chục năm qua, bất cứ gian thần tặc tá» nà o là m gì. Bá»n Tống, bá»n Chiêm, bá»n trá»™m cÆ°á»›p nhất cá» nhất Ä‘á»™ng, Khu-máºt-viện Ä‘á»u biết hết. Gần đây cô gia báºn tu hà nh, Ãt chú ý đến chÃnh sá»±, nhÆ°ng không phải vì váºy mà cô gia để mÅ© ni che tai. Tiá»n nguyên, háºu quả vụ nà y cô gia theo dõi rất kỹ, má»—i sá»± việc, má»—i hà nh Ä‘á»™ng của Tống, của gian thần cô gia Ä‘á»u thông báo cho Bảo-Hòa, cho Bình-DÆ°Æ¡ng, cho Tá»±-Mai, cho Lê-Văn biết. NhÆ°ng cô gia chỉ giá»›i hạn bởi năm ngÆ°á»i thôi. Xin bách quan đừng sợ hãi bá»n gian. Äể cô gia má»i các nhân chứng và o đây cho quý vị thấy.
VÆ°Æ¡ng bảo ThÆ°á»ng-Kiệt:
– Con ra má»i Yên-vÆ°Æ¡ng vÆ°Æ¡ng phi cùng sÆ° bá Phụ-Quốc, Bảo-Dân, Trung-Äạo và o đây.
ThÆ°á»ng-Kiệt ra ngoà i má»™t lát thì bốn ngÆ°á»i và o. Nhà vua thấy Lê-thiếu-Mai, vá»™i xuống ngai và ng cung tay:
– Cháu xin có lá»i vấn an Lê tiên nÆ°Æ¡ng, kÃnh mong tiên nÆ°Æ¡ng tha cho cái tá»™i không ra ngoà i thà nh tiếp đón.
Lê-thiếu-Mai vội cung tay:
– Thá»±c nhá»c sức bệ hạ. Tôi vỠđây vá»›i tÆ° cách là con dân Äại-Việt, mà bệ hạ miá»…n cho lá»… nghi đã là may mắn rồi. Äa tạ bệ hạ đã hạ thể. Tôi được tiên-nÆ°Æ¡ng Bảo-Hòa gá»i vá» khẩn để khuyên can Má»™c-Tồn Vá»ng-Thê hòa thượng nhẹ tay vá»›i má»™t số gian thần tặc tá».
Nhà vua thân kéo ghế cho Thiếu-Mai ngồi bên công chúa Bảo-Hòa.
Nhắc lại để Ä‘á»™c giả nhá»›: Yên-vÆ°Æ¡ng Triệu-nguyên-Nghiá»…m là thái sÆ°, là Quốc-phụ của Trung-quốc, trong khi chức tÆ°á»›c của vua Lý Thái-tổ, Thái-tông chỉ là Nam-bình vÆ°Æ¡ng, thấp hÆ¡n vÆ°Æ¡ng đến mấy báºc, mà Lê-thiếu-Mai là vÆ°Æ¡ng phi của Yên-vÆ°Æ¡ng, địa vị cao quý biết mấy. Gần đây, Thiếu-Mai cùng vá»›i DÆ°Æ¡ng-Bình, Hoà ng-Giang cÆ° sÄ©, Lê-Văn, Ä‘i hà nh y-đạo cứu ngÆ°á»i, nức tiếng thiên hạ, được tặng danh hiệu Äại-Việt tứ tiên, cho nên bà đi đến đâu cÅ©ng được trá»ng vá»ng. TrÆ°á»›c đây, Ä‘a số những ngÆ°á»i bị Má»™c-Tồn hòa thượng kết án tá» hình, chỉ cần bà lên tiếng, là phạm nhân được ân xá ngay.
Nhà vua cÅ©ng truyá»n lấy ghế má»i Phục-Quốc, Bảo-Dân, Trung-Äạo ngồi.
Phụ-Quốc cung tay:
– Tâu bệ hạ, ba anh em tên nhà quê ở đất Thiên-trÆ°á»ng được Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng gá»i vỠđây để bà n kế cứu mấy vạn ngÆ°á»i gia thuá»™c của bá»n gian thần tặc tá» sắp bị sÆ° đệ Tá»±-Mai giết chết. NhÆ°ng vì anh em thần báºn rá»™n , vá» trá»… má»™t ngà y, hóa cho nên Trung-nghÄ©a đại tÆ°á»›ng quân Trịnh-quang-Thạch cùng vợ con, gia thuá»™c, súc váºt Ä‘á»u bị giết chết hôm qua.
Nhà vua kinh hoảng:
– Cả nhà Trịnh-quang-Thạch bị giết hết rồi sao?
– Vâng. Thạch vá»›i bẩy bà vợ; tám con trai, mÆ°á»i chÃn con dâu; bốn con gái, bốn con rể; ba mÆ°Æ¡i mốt cháu ná»™i, cháu ngoại, mấy trăm súc váºt Ä‘á»u bị giết sạch. Tà i váºt trong nhà gồm tiá»n, và ng, bạc cho đến thá»±c váºt nhÆ° lúa, gạo, cá khô, vá»›i thịt thú váºt bị giết... Ä‘á»u Ä‘em chia cho cùng dân trong tổng DÆ°Æ¡ng-quang.
Lá»…-bá»™ tham tri Mai-Thứ há»i:
– ThÆ°a đại hiệp, trÆ°á»ng Trung-nghÄ©a lúc nà o cÅ©ng có hÆ¡n ba trăm môn sinh luyên võ, lại nữa trong là ng Thổ-lá»™i có hÆ¡n trăm hoà ng nam cầm binh khÃ, thì là m sao...là m sao Ưng-sÆ¡n song hiệp có thể hà nh sá»± dá»… dà ng nhÆ° váºy? Không lẽ Song-hiệp mang đại binh theo?
Trung-Äạo mỉm cÆ°á»i:
– Thượng-thÆ° quá trung thá»±c, nên không hiểu được sÆ° đệ Tá»±-Mai. Khi còn là Tần-vÆ°Æ¡ng, ở giữa kinh thà nh nhà Tống, mà y còn ra tay giết cả nhà của tể-tÆ°á»›ng đến mấy nghìn ngÆ°á»i, huống hồ cái gá»i là trÆ°á»ng Trung-nghÄ©a? Y hiện có mặt ở TrÆ°á»ng-sa chứ đâu có vá» Äại-Việt? Kẻ ra tay có lẽ là thủ hạ của y mà thôi.
Ông nói thá»±c cháºm: Khi Ưng-sÆ¡n đã ra tay, thì y nghiên cứu cá»±c kỳ chu đáo. Sáng sá»›m hôm qua, dân là ng Thổ-lá»™i, Phú-thụy, Minh-khai, Kiêu-kị nghe tiếng mõ rao rằng: Ưng-sÆ¡n song hiệp sẽ xá» tá»™i Trịnh-quang-Thạch. Láºp tức hỠùn ùn kéo nhau đến trÆ°á»ng Trung-nghÄ©a. Khi há» tá»›i nÆ¡i, thì thấy lý dịch nhÆ° lý-trưởng, phó-lý, trÆ°Æ¡ng-tuần, thủ-bạ Ä‘á»u ngồi sau cái bà n dà i. PhÃa trÆ°á»›c bà n, bên phải là toà n thể gia thuá»™c Trịnh-quang-Thạch bị trói. PhÃa bên trái là môn sinh trÆ°á»ng Trung-nghÄ©a. PhÃa trÆ°á»›c bá» trống, dân chúng thấy váºy tụ táºp ở đây.
Trung-Äạo ngừng lại há»›p má»™t há»›p trà rồi tiếp: Chắc các vị há»i tại sao lại có sá»± kiện lạ nhÆ° váºy phải không? ThÆ°a, nhóm ngÆ°á»i của Ưng-sÆ¡n chỉ có bẩy mạng. Tinh mÆ¡ hôm qua, sau khi ăn sáng xong, toà n thể môn sinh, gia thuá»™c của Quang-Thạch cảm thấy chân tay vô lá»±c, thì ra há» trúng Ä‘á»™c. Bấy giá» bẩy ngÆ°á»i xuất hiện. Tất cả môn sinh, gia thuá»™c Ä‘á»u bị Ä‘iểm huyệt. NgÆ°á»i cầm đầu chỉ đánh ba chiêu, khiến Quang-Thạch, Quang-Minh bị lạc bại. Há» Ä‘iểm huyệt, rồi ká» Ä‘ao và o cổ, bắt chúng viết thÆ° gá»i lý dịch đến, gá»i mõ tá»›i. Khi lý dịch, mõ đến, thì Ä‘á»u bị Ä‘iểm huyệt, rồi cho ngồi và o bà n. Má»™t ngÆ°á»i trong bá»n Ưng-sÆ¡n vung Ä‘ao chặt đầu tên tay sai ác đức nhất của Quang-Thạch là VÅ©-Äức, khiến mõ kinh hồn táng đởm. Sau đó há» bắt mõ phải Ä‘i rao nhÆ° lá»i há» truyá»n. Nếu quý vị là mõ, liệu quý vị có can đảm chống lại há» không?
Trung-Äạo Ä‘Æ°a mắt nhìn những chân tay của phe há» DÆ°Æ¡ng má»™t lượt, khiến ai nấy Ä‘á»u lạnh gáy.
Ông tiếp: ngÆ°á»i cầm đầu nhóm Ưng-sÆ¡n Ä‘em bản cáo trạng Trịnh-quang-Thạch ra Ä‘á»c cho dân chúng nghe.
Phụ-Quốc trình nhà vua một trục giấy:
– Tâu bệ hạ, đây là bản án mà Ưng-sÆ¡n Ä‘á»c trÆ°á»›c mặt dân tổng DÆ°Æ¡ng-quang, cùng treo khắp vùng Kinh-Bắc.
Nhà vua gá»i Bùi-Há»±u:
– Văn-minh Ä‘iện đại há»c sÄ©. Xin há»c sÄ© Ä‘á»c cho cả triá»u đình nghe.
Bùi-Há»±u cầm trục giấy mở ra Ä‘á»c:
« Kiểm-hiệu thái-sư,
Lĩnh-Nam tiết độ sứ,
Tả kim ngô đại tướng quân.
Khu-máºt-viện sứ.
Quan sát sứ,
Giang-Nam đô hộ,
Thượng-trụ quốc, lĩnh Thị-trung.
Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng, nhà Äại-Tống, là thôn phu đất Thiên-trÆ°á»ng Äại-Việt cùng trưởng-đại công chúa Huệ-Nhu.
Cáo tri vá»›i trăm há», võ-lâm tá»™c Hoa, tá»™c Việt rõ.
Tên Trịnh Quang-Thạch nguyên là dÆ° đảng của bá»n Hồng-thiết-giáo. Thá»i Thuáºn-thiên, sau khi chÆ° vÆ°Æ¡ng nổi loạn, Hồng-thiết-giáo bị tuyệt diệt, y ẩn thân và o là m gia tÆ°á»›ng há» DÆ°Æ¡ng. Khi con gái há» DÆ°Æ¡ng được vua Thái-tông bên Äại-Việt sủng ái, tấn phong là m Thiên-cảm hoà ng háºu. Y tá»± nguyện tÄ©nh thân là m thái giám. Sau đó nhá» có công trong những lần theo quân Ä‘i dẹp giặc, y được thăng hà m Trung-nghÄ©a đại tÆ°á»›ng quân, tÆ°á»›c Siêu-loại hầu.
Tưởng vá»›i chút tà i má»n, được là m tÆ°á»›ng, được phong hầu, đã khiến y thoả mãn. Hay đâu, y lại cùng vá»›i chủ là DÆ°Æ¡ng Äạo-Gia, mÆ°u thà chúa cÆ°á»›p ngôi, mãi quốc cầu vinh. Y láºp ra trÆ°á»ng Trung-nghÄ©a, thu đệ tá», dạy văn lẫn võ, rồi DÆ°Æ¡ng Äạo-Gia dùng thế lá»±c bổ là m văn quan, võ tÆ°á»›ng, gây thanh thế, sau đó sẽ Ä‘i đến cÆ°á»›p ngôi vua Äại-Việt. Äó là tá»™i phản nghịch. Theo bá»™ Hình-thÆ° của Äại-Việt, thì phải xá» lăng trì, và giết cả nhà .
Gần đây, Äạo-Gia vá»›i y cho ngÆ°á»i sang Trung-nguyên hiệp đảng vá»›i bá»n tham quan Tống triá»u, hầu sau khi Äạo-Gia cÆ°á»›p ngôi vua, sẽ được Tống triá»u phong vÆ°Æ¡ng. Y đã nháºn trÆ°á»›c sau má»™t nghìn lựơng và ng cùng ngá»c ngà châu báu của Tần-vÆ°Æ¡ng Triệu-Thá»±, Ä‘em vá» mua chuá»™c võ lâm, tham quan Äại-Việt, đợi khi Tống đánh sang, sẽ nổi lên là m ná»™i ứng. Y lại chiêu má»™ võ sÄ©, rồi sai sang Chiêm-thà nh, giúp Chiêm huấn luyện sÄ© tốt, để má»™t mai khi Tống cá» sá»± đánh sang, thì Chiêm đánh phÃa sau Äại-Việt. Äây là tá»™i mãi quốc. Theo bá»™ Hình-thÆ° Äại-Việt thì bản thân phải tá»™i lăng trì và giết cả nhà .
Tên Thạch cùng Tần-vÆ°Æ¡ng Triệu-Thá»± hiệp đảng vá»›i há» DÆ°Æ¡ng gây ra vụ án chùa Từ-quang, vá»›i hai mục Ä‘Ãch. Má»™t là để hãm hại các võ tÆ°á»›ng vốn xuất thân từ nhà há» Mai của Linh-Cảm hoà ng thái háºu. Hai là gây chia rẽ giữa triá»u đình võ lâm Äại-Việt vá»›i phái Äông-a và cô-gia nằm trong mÆ°u đồ thà chúa, mãi quốc. Theo bá»™ Hình-thÆ° của Äại-Việt, phải tá»™i lăng trì và giết cả nhà .
Tá»™i của há» DÆ°Æ¡ng, tá»™i của Quang-Thạch phạm trÆ°á»ng là Äại-Việt, đáng lẽ triá»u đình cùng võ lâm Äại-Việt phải xá» chúng. ChÆ°Æ¡ng-thánh Gia-khánh hoà ng đế đã được mỹ nhân Ỷ-Lan tâu trình đầy đủ trên Ä‘Æ°á»ng từ Pháp-vân tá»± vá» Thăng-long. Vua bà Bắc-biên chưởng môn phái Mê-linh, tiên nÆ°Æ¡ng Thân Bảo-Hòa chưởng môn phái Tản-viên, phò mã Thân Thiệu-Thái chưởng môn phái Tây-vu, đại sÆ° Huệ-Sinh phái Tiêu-sÆ¡n, sÆ° huynh Trần Phụ-Quốc chưởng môn phái Äông-a... tất cả Ä‘á»u biết tá»™i trạng của há» DÆ°Æ¡ng, của Trịnh Quang-Thạch từ lâu. Thế mà , ba tháng trôi qua, vẫn chÆ°a xá» tá»™i chúng.
Than ôi! Há»a nÆ°á»›c, ách dân nhÆ° dầu sôi, nhÆ° lá»a cháy mà triá»u đình vá»›i võ lâm còn chần chá», nên cô gia vá»›i công chúa phải thế thiên hà nh đạo, để bảo vệ Äại-Việt, để giữ tình thÆ°Æ¡ng giữa tá»™c Hoa, tá»™c Việt, cùng là con cháu vua Thần-Nông. TrÆ°á»›c hết xá» lăng trì tên Trịnh Quang-Thạch và giết cả nhà y. Sau đây má»™t tháng, nếu triá»u đình, võ lâm Äại-Việt chÆ°a xá» tá»™i há» DÆ°Æ¡ng. Triá»u đình, võ lâm Trung-nguyên chÆ°a xá» Tần-vÆ°Æ¡ng, cô gia sẽ thế thiên xá» chúng.
Nay cáo tri.
Niên hiệu ChÆ°Æ¡ng-thánh Gia-khánh năm thứ 5 của Äại-Việt.
Niên hiệu Gia-há»±u năm thứ 8 của Äại-Tống».
Trung-Äạo tiếp:
– Sau khi Ä‘á»c bản cáo trạng, ngÆ°á»i của Ưng-sÆ¡n Ä‘em hết thú váºt, tà i sản của Thạch chia cho dân nghèo trong là ng. Há» gá»i tên từng ngÆ°á»i, lÄ©nh từng món má»™t. Thì ra hỠđã nghiên cứu tà i sản của y, nghiên cứu rõ ngÆ°á»i nà o trong là ng đáng được hưởng món nà o. Phân chia tà i sản xong, há» Ä‘em tên Quang-Thạch ra xá» lăng trì. Cứ má»—i tiếng trống, tiếng chiêng lại dùng dao sắc cắt má»™t miếng thịt. Quang-Thạch kêu thét lên nhÆ° lợn bị chá»c tiết. Sau khi xẻo miếng thứ năm, y Ä‘au quá định cắn lưỡi chết, thì má»™t ngÆ°á»i trong nhóm Ưng-sÆ¡n cáºy miệng y ra nhét dẻ và o. Cứ thế, há» xẻo đến miếng thứ má»™t trăm mÆ°á»i bẩy thì y chết. Bấy giá» há» má»›i xá» tá» toà n gia y. Sau đó há» tha cho đám đệ tá» trÆ°á»ng Trung-nghÄ©a, rồi lên ngá»±a Ä‘i mất.
Nhà vua giáºt mình quay lại há»i Lý ThÆ°á»ng-Kiệt:
– ThÆ°á»ng-Kiệt, Trịnh-quang-Thạch còn má»™t ngÆ°á»i con là Quang-Liệt, hiện là m vÅ©-vệ hiệu-úy trong cung. NgÆ°á»i phải cố gắng bảo vệ y đừng để Ưng-sÆ¡n nháºp cung giết chết.
ThÆ°á»ng-Kiệt đã ăn cùng mâm, ngủ cùng dÆ°á»ng, chÆ¡i đùa vá»›i nhà vua suốt thá»i thÆ¡ ấu ở Tản-lÄ©nh, gì mà ông không biết ý ngà i: ngà i muốn ông dá»a thêm mấy câu cho bá»n gian thần kinh hãi Ưng-sÆ¡n hÆ¡n mà thôi. NghÄ© váºy ông tâu:
– Tâu bệ hạ, đối vá»›i Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng, thần chỉ là đứa sÆ° Ä‘iệt nhá» bằng hạt cát bên trái núi. Bản lÄ©nh của ngÆ°á»i lại cao thâm khôn lÆ°á»ng. Äệ tá» của ngÆ°á»i toà n những đại cao thủ Hoa-Việt, hà nh sá»± xuất thần nháºp hóa đến quá»· không hay, thần không biết, thì là m sao nô tà i đủ sức bảo vệ Quang-Liệt? HÆ¡n nữa Quang-Liệt được Ä‘em và o cung do chỉ dụ của thái-háºu, chỉ thái-háºu má»›i được quyá»n sai phái y. Cho nên vụ bảo vệ y, muôn ngà n lần thần không thể nà o Ä‘Æ°Æ¡ng nổi.
Quang-Liệt run run bÆ°á»›c ra quỳ gối ráºp đầu:
– Thần hiện chầu hầu bệ hạ, thì coi nhÆ° tÃnh mệnh được bảo đảm. NhÆ°ng còn... vợ con. Xin bệ hạ cứu vợ con, gia thuá»™c của thần. Vì sáng nay trên Ä‘Æ°á»ng và o triá»u, thần thấy mảnh giấy nà y dán trên yên ngá»±a, xin kÃnh đệ lên bệ hạ ngá»± lãm.
Y trình ra một tỠgiấy, trên in hình chim ưng bay qua núi, dưới có mấy chữ « Gian thần, mưu thà chúa, mãi quốc, phải giết cả nhà trước giỠNgỠ».
Bách quan cùng hÆ°á»›ng ra sân nhìn bóng mặt trá»i. Vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng nói:
– Tôi biết tÃnh của Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng lắm, khi vÆ°Æ¡ng đẽ hẹn giá» hà nh hình, hoặc trừng phạt ngÆ°á»i nà o, mà ngÆ°á»i đó trốn đâu cho quá giỠđó thì vÆ°Æ¡ng sẽ tha cho luôn. Chỉ còn má»™t khắc nữa (14 phút ngà y nay) thì coi nhÆ° Trịnh vÅ©-vệ sẽ được ân xá.
Trần-phụ-Quốc há»i Quang-Liệt:
– Phụ thân của hiệu úy trÆ°á»›c là m gia tÆ°á»›ng cho DÆ°Æ¡ng phủ, rồi má»›i tÄ©nh thân là m thái giám, thì ông có vợ, có con là chuyện thÆ°á»ng. Còn vÅ©-vệ tÄ©nh thân hồi bẩm sinh, được thái-háºu tiến cung, thì sao có vợ, có con được?
Công chúa Bảo-Hòa vẫy tay ra hiệu với Phụ-Quốc:
– SÆ° huynh Æ¡i, cái gã Quang-Liệt nà y là má»™t ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng. NhÆ°ng y nhá» thế lá»±c Thiên-cảm thái háºu, Thượng-DÆ°Æ¡ng hoà ng háºu được Ä‘Æ°a và o cung tiá»m ẩn để chuẩn bị phản nghịch, chứ y có là thái giám đâu?
U-bon vÆ°Æ¡ng phất tay và o dÆ°á»›i bụng Quang-Liệt má»™t cái rồi gáºt đầu:
– Y không phải thái giám.
Lý ThÆ°á»ng-Kiệt bÆ°á»›c ra ráºp đầu:
– Tâu bệ hạ, ngà y đầu tiên Quang-Liệt được Ä‘em và o cung, thần đã biết hạ bá»™ của y vẫn đầy đủ. Thần có tâu vá»›i hoà ng-háºu, nhÆ°ng hoà ng-háºu tuyên phán rằng y... đã tÄ©nh thân từ lâu, rồi không cho thần tái khám. Bây giá» sá»± việc đã nhÆ° thế nà y, xin bệ hạ cho thần bắt y thẩm cung xem y đã là m những Ä‘iá»u gì vô pháp vô thiên trong cung.
Công-chúa Bảo-Hòa bảo ThÆ°á»ng-Kiệt:
– Con bình thân Ä‘i thôi. Y chết rồi, thì con là m sao mà điá»u tra được nữa?
Má»i ngÆ°á»i giáºt mình nhìn ra, thì quả Trịnh-quang-Liệt tuy còn quỳ gối ráºp đầu, nhÆ°ng mắt y trợn trừng. U-bon vÆ°Æ¡ng lạng mình tá»›i cầm mạch y. VÆ°Æ¡ng lắc đầu:
– Y chết rồi. Y chết vá» chưởng lá»±c « Bức mạch » của phái Äông-a. Y bị trúng chưởng và o cuối giá» Mão. NgÆ°á»i phát chưởng đã tÃnh toán sao cho y chết đúng giá» Ngá».
Nói rồi vÆ°Æ¡ng xé vạt áo Quang-Liệt ra, trên vai y in vết má»™t bà n tay tÃm bầm, mắt, mÅ©i, tai, miệng và hạ bá»™ y ứa máu. Quần thần nhìn thấy mà kinh hãi. Nhà vua há»i ThÆ°á»ng-Kiệt:
– ThÆ°á»ng-Kiệt, phải chăng tâm pháp Bức-mạch nà y trÆ°á»›c đây Quốc-trượng Tá»±-An đã dạy ngÆ°á»i? Phải chăng ngÆ°á»i đã dùng võ công nà y đánh nhau vá»›i Tống?
– Tâu hoà ng thượng đúng thế. Từ hồi đó đến giá» sÆ° thúc Tá»±-Mai đã biến đổi Ä‘i rất nhiá»u, má»—i khi đánh trúng má»™t ngÆ°á»i, thì có thể tÃnh giá» khiến cho kẻ địch chết hoặc bị thÆ°Æ¡ng. PhÆ°Æ¡ng pháp nà y sÆ° thúc chÆ°a truyá»n cho thần.
Äến đó má»™t tên thái giám khác chạy bổ và o sân rồng quỳ gối, rồi ráºp đầu binh binh. Miệng y bị nhét má»™t cái đùi thịt chó sống, chân đâm sâu trong há»ng, còn đùi thì chìa ra trÆ°á»›c mặt. Cái đùi chó còn cả lông, máu chảy ra cằm, cổ, trông thá»±c khủng khiếp.
Nhà vua Ä‘Æ°a mắt cho ThÆ°á»ng-Kiệt, ngụ ý há»i y là ai? ThÆ°á»ng-Kiệt tâu:
– Tâu hoà ng-thượng đây là viên thái-giám ở cung Từ-ninh, tên là Nguyá»…n-quý-Toà n hầu cáºn hoà ng-háºu từ mấy năm nay.
U-bon vÆ°Æ¡ng Lê-Văn bÆ°á»›c ra Ä‘iểm và o mấy yếu huyệt của Nguyá»…n-quý-Toà n, rồi lôi cái đùi chó trong miệng y ra. Tuy đùi chó đã được rút khá»i há»ng, nhÆ°ng chân chó cắm và o hầu là m y bị thÆ°Æ¡ng. Máu rỉ ra hai mép.
DÆ°Æ¡ng-đạo-Gia xanh mặt há»i:
– Cái gì váºy?
Viên thái giám run rẩy nói:
– Một.. con.. quỷ.. mặt.. xanh, một nhà sư, một...
Long-thà nh ẩn-sÄ© Tôn-Äản đứng lên cung tay:
– Tâu bệ-hạ, thÆ°a các vị thân-vÆ°Æ¡ng, công-chúa, phò-mã, đại thần. Vị công-công nà y bị thÆ°Æ¡ng ở há»ng e nói không được nhiá»u. NhÆ°ng cứ nhìn sá»± việc, thì biết vụ nà y do Má»™c-Tồn hòa thượng ra tay.
Nghe đến tên Má»™c-Tồn hòa thượng, cả triá»u đình Ä‘á»u trấn Ä‘á»™ng. Riêng mặt công chúa Bảo-Hòa trở thà nh ngÆ¡ ngÆ¡, ngác ngác khác thÆ°á»ng.
Tôn-Äản há»i Nguyá»…n-quý-Toà n:
– Có phải ngÆ°á»i nhét đùi chó và o miệng công-công là má»™t nhà sÆ° hÆ¡i máºp, mặt xanh nhÆ° ngÆ°á»i chết rồi không?
– Dạ. Tiểu nhân ở cung Từ-ninh ra, thì thình lình má»™t bóng ngÆ°á»i trên cây đáp xuống bên cạnh. NgÆ°á»i đó bóp cổ tiểu nhân. Tiểu nhân Ä‘au quá phải há miệng ra, thì y cầm cái đùi chó tá»ng và o miệng tiểu nhân, rồi nói « Ta sẽ giết mi trong ba ngà y. Trừ phi mi xin được công chúa Bảo-Hòa ân xá cho ». NgÆ°á»i đó còn khoác và o cổ tiểu nhân má»™t cái khăn.
Y cởi cái khăn trên cổ Ä‘Æ°a ra. ThÆ°á»ng-Kiệt cầm lấy cái khăn, mở xem: trên khăn có bản văn, ông dâng cho nhà vua:
– Tâu bệ hạ, Mộc-Tồn hòa thượng kết tội Nguyễn-quý-Toà n.
Nhà vua bảo Bùi-Hựu:
– Khanh Ä‘á»c cho cả triá»u đình cùng nghe.
Bùi-Há»±u Ä‘á»c:
« Tru diệt gian thần, tặc tá»; thế thiên hà nh đạo, trừ ác cứu dân là nhiệm vụ của ngÆ°á»i há»c võ. Tru diệt ma vÆ°Æ¡ng quá»· dữ là tạo được hạnh Bồ-tát. Ưng-sÆ¡n song hiệp đã ra tay xá» tá» tên Trịnh-quang-Thạch, lại trao cho Äại-Tống, Äại-Việt xá» Triệu-Thá»±, vá»›i DÆ°Æ¡ng-gia. NhÆ°ng Thạch chỉ là tên đầu sai. Kẻ chủ mÆ°u là Triệu-Thá»± vá»›i DÆ°Æ¡ng-gia. Xét cho cùng, Thá»± là trừ quân của Tống, y vì quốc thể mà mÆ°u đánh Äại-Việt ta là lẽ thÆ°á»ng. Bần tăng đã xin Ưng-sÆ¡n tha cho y. CònDÆ°Æ¡ng-gia, trải ba Ä‘á»i thá» hoà ng-ân, mà còn nảy lòng lang dạ thú, cần phải tru diệt.
Ưng-sÆ¡n giết cả nhà Quang-Thạch, nhÆ°ng còn sót lại má»™t đứa con rÆ¡i của y tên Trịnh-quang-ThÆ¡. Tên ThÆ¡ há»c văn bất thà nh, luyện võ bất đắc. NhÆ°ng lúc triá»u đình tuyển thái giám; tên Nguyá»…n-quý-Toà n khi tÄ©nh thân bị chết. DÆ°Æ¡ng-gia vá»›i Quang-Thạch Ä‘Æ°a tên ThÆ¡ Ä‘á»™i tên gã Toà n để nháºp cung. Việc ám muá»™i nà y không ai biết cả.
Ta rõ mÆ°u gian, kể từ nay, cứ ba ngà y giết má»™t tên trong bá»n gian DÆ°Æ¡ng. TrÆ°á»›c hết giết tên Trịnh Quang-ThÆ¡. Ãn sẽ thi hà nh trong ba ngà y. Sáu ngà y sau sẽ giết tá»›i tên DÆ°Æ¡ng Äức-Huy.
Tuy nhiên, Hình-thÆ° có bát nghị, ta cÅ©ng ná»›i tay cho kẻ phạm tá»™i: tên nà o được tiên-nÆ°Æ¡ng Bảo-Hòa hay Yên-vÆ°Æ¡ng vÆ°Æ¡ng phi tha cho, thì ta chấp thuáºn ».
Dưới bản văn có hình vẽ một nhà sư đang gặm cái đùi thịt chó.
DÆ°Æ¡ng Äạo-Gia lắc đầu:
– Truy đến cùng, giết cho tuyệt. Thực là bất nhân ác đức, vô thiên vô pháp.
Công chúa Kim-Thà nh nghe DÆ°Æ¡ng-đạo-Gia nói, mắt phượng quắc lên sáng long lanh. Công chúa quên cả lá»… nghi triá»u chÃnh, tay công chúa rút thanh Thượng-phÆ°Æ¡ng bảo kiếm, mà vua Thái-tông ban cho hồi còn tại thế, trên có khắc chữ « Ngá»± tứ thượng phÆ°Æ¡ng bảo kiếm. Thượng trảm hôn quân. Hạ trảm gian thần » (Bảo kiếm nhà vua ban tặng, trên được giết vua tối ám; dÆ°á»›i được giết gian thần), chÄ©a và o mặt Tể-tÆ°á»›ng:
– Thế nà o là bất nhân? Thế nà o là ác đức? Bầy tôi ăn cÆ¡m vua, thụ lá»™c nÆ°á»›c, toà n gia vinh hiển, hai Ä‘á»i là m tể thần, mà mÆ°u đại nghịch nhÆ° váºy là nhân Æ°? ChÃnh bản thân mình mãi quốc cầu vinh, rồi lại vu oan giá há»a cho ngÆ°á»i, nhÆ° thế là có đức Æ°? Còn Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng xá» tá»™i cha con há» Trịnh, hoà n toà n theo bá»™ Hình-thÆ° của bản triá»u mà là vô pháp vô thiên Æ°? Má»™c-Tồn hòa thượng đã tìm ra cả má»™t âm mÆ°u là m ô uế háºu cung của bá»n gian thần, mà bảo là vô thiên vô pháp Æ°? Tể tÆ°á»›ng liệu lá»i mà nói, bằng không thì toà n DÆ°Æ¡ng phủ mấy nghìn ngÆ°á»i e còn chết thảm hÆ¡n bá»n há» Trịnh nữa.
Nhắc để Ä‘á»™c giả chÆ°a Ä‘á»c Anh-linh thần võ tá»™c Việt biết: vua Thái-tông có nhiá»u công chúa. NhÆ°ng chỉ ba công chúa có tà i nghiêng trá»i, lệch đất mà thôi. Cả ba Ä‘á»u cầm đại quân trấn ngá»± biên cÆ°Æ¡ng, từng dá»± nhiá»u tráºn và o sinh ra tá» vá»›i Tống để bảo vệ lãnh thổ. Huân công của ba công chúa cho đến nay sá» sách còn ghi. Công chúa thứ nhất là Bình-DÆ°Æ¡ng gả cho phò mã Thân-thiệu-Thái, bà thâm nhiá»…m Pháºt-pháp lòng dạ nhân từ, được Ä‘á»i tôn là Quan-Âm, bất cứ ai phạm tá»™i gì, chỉ cần sám hối là công chúa từ bi há»· xả tha ngay. Công chúa thứ nhì là Kim-Thà nh cá»±c uyên thâm Nho-há»c, muốn dùng hình pháp trị dân, nên những kẻ bất trung, bất hiếu bị công chúa khám phá ra, thì không có cách gì giữ nổi cái đầu trên cổ. Công chúa thứ ba là TrÆ°á»ng-Ninh, uyên thâm Nho, nhÆ°ng thiên vá» nhân trị, muốn giáo hóa tá»™i phạm hÆ¡n là trừng trị. Muốn biết hà nh trạng của các công chúa Bình-DÆ°Æ¡ng, Kim-Thà nh, TrÆ°á»ng-Ninh, xin Ä‘á»c Anh-hùng Tiêu-sÆ¡n, Thuáºn-thiên di sá», Anh hùng Bắc-cÆ°Æ¡ng, Anh-linh thần võ tá»™c Việt, cùng tác giả, do Xuân-thu Hoa-kỳ ấn hà nh.
Nhà vua thấy bà chị nổi cÆ¡n A-tu-la lên, ngà i sợ bà giết DÆ°Æ¡ng tể tÆ°á»›ng ngay tại triá»u thì gây thù oán vá»›i thái-háºu, hoà ng-háºu. Vì váºy ngà i vá»™i can bằng ngôn ngữ bình dân:
– Thưa chị. Xin chị nể em mà hạ bớt cơn thịnh nộ.
Hồi thÆ¡ ấu, vì mẹ mất sá»›m, công chúa Kim-Thà nh thÆ°á»ng bế bồng, chăm nuôi nhà vua, nên trên danh thì là chị em, mà tình thì là mẹ con. Công chúa tuy nổi lôi đình, nhÆ°ng khi nghe nhà vua can gián, lòng bà lại nhÅ©n ra. Bà cung tay:
– Xin hoà ng thượng tha cho... chị vá» tá»™i lá»™ng quyá»n.
Äến đó má»™t bá»™ khoái của phủ thừa Thăng-long bÆ°á»›c tá»›i sân Ä‘iện, ghé miệng và o tai phủ thừa nói nhá» má»™t lúc. Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng há»i phủ thừa Thăng-long:
– Có việc gì váºy?
Bộ khoái cúi đầu chắp tay:
– Tâu Quốc-Phụ, toà n gia của vÅ©-vệ hiệu-úy Trịnh Quang-Liệt bị giết lúc cuối giá» Tỵ sang giá» Ngá», kể cả gia súc. Thủ phạm đã dùng Ä‘ao chặt đầu 23 ngÆ°á»i. Lạ má»™t Ä‘iá»u, hung thủ tha không giết hai ngÆ°á»i nữ tỳ, mà còn cho má»—i ngÆ°á»i má»™t nén và ng, rồi bảo cứ vá» quê là m ăn. NhÆ°ng hai ngÆ°á»i nữ tỳ đó không dám bá» Ä‘i. Há» tá»›i phủ thừa cấp báo. Còn thịt lục súc, gia bảo thì hung thủ Ä‘em chia cho bá»n ăn mà y trong kinh thà nh.
Triá»u thần mặt nhìn mặt kinh sợ.
Khai-Quốc vương ban chỉ dụ:
– Äem hai ngÆ°á»i nữ tỳ đó và o đây cho cô gia thẩm cung.
Phủ thừa Thăng-long vội vã lùi ra ngoà i.
DÆ°Æ¡ng Äạo-Gia cùng anh, em, phe đảng có đến hÆ¡n mÆ°á»i ngÆ°á»i hiện diện, chÃnh mắt nhìn thấy cảnh Trịnh-quang-Liệt thảm tá», bây giá» nghe gia thuá»™c y bị giết, Ä‘á»u chết lặng đến Ä‘á»™ nói không lên lá»i.
Công chúa Bảo-Hòa tâu với nhà vua:
– Ban nãy DÆ°Æ¡ng tể-tÆ°á»›ng cứ chối tá»™i. Váºy em hãy coi nhÆ° tể– tÆ°á»›ng vô tá»™i. Triá»u đình khá»i cần xá» là m gì, để cho Ưng-sÆ¡n song hiệp xá». XÆ°a nay Ưng-sÆ¡n không bao giá» xá» oan má»™t ngÆ°á»i nà o cả. Hoặc triá»u đình cứ Ä‘iá»u tra cho rõ ngay gian rồi hãy xá». Äiá»u tra cà ng lâu cà ng tốt. NhÆ° váºy cứ ba ngà y DÆ°Æ¡ng gia lại có ngÆ°á»i bị Má»™c-Tồn hòa thượng giết, cuối cùng triá»u đình khá»i phải xá» cho lao tâm đại thần.
DÆ°Æ¡ng Äạo-Gia biết rằng nhà vua là đấng nhân từ có má»™t không hai, nên ngà i tha tá»™i cho y dá»… dà ng. Vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng là Pháºt bà Quan-Âm, đại từ, đại bi, cứu khổ cứu nạn cho Ä‘á»i, chắc không nỡ giết y. Chỉ có công chúa Bảo-Hòa, tÃnh khà cÆ°Æ¡ng quyết lại ghét gian tà . Nếu van xin, may ra thoát nạn. Y đến trÆ°á»›c công chúa quỳ gối ráºp đầu binh, binh, binh mấy cái:
– Trăm lạy tiên-nương, ngà n lạy tiên-nương, xin tiên-nương mở lượng hải hà nới rộng cho đệ tỠđược phần nà o hay phần ấy.
Thế rồi các văn quan xúm và o nghị luáºn theo Khổng, theo Mạnh, dùng nhân nghÄ©a trị dân nhÆ° Nghiêu, Thuấn, VÅ©, Thang. Ông vua nà o không giết ngÆ°á»i, thì là m lên nghiệp đế nhÆ° lá»i Mạnh-Tá». Há» xin nhà vua tha cho DÆ°Æ¡ng tể tÆ°á»›ng.
ChÆ°Æ¡ng-thánh Gia-khánh hoà ng đế là ông vua đầu tiên triá»u Lý dùng Nho nhiá»u nhất. Cho nên nghe các quan tâu, ngà i nghÄ© lại: DÆ°Æ¡ng Äạo-Gia có tà i cai trị báºc nhất Äại-Việt, nhÆ°ng chỉ vì há» DÆ°Æ¡ng được sủng ái quá, rồi là m liá»u. Bây giỠân xá cho y, thì từ nay vá» sau há» DÆ°Æ¡ng phải răm rắp chịu yên pháºn. Nhà vua nói vá»›i công chúa Bảo-Hòa:
– ThÆ°a chị, việc nà y có liên hệ tá»›i Thiên-Cảm hoà ng thái háºu, và Thượng-DÆ°Æ¡ng hoà ng háºu, em không thể xỠđược. Vả em xá», e có khi Ưng-sÆ¡n song hiệp vá»›i Má»™c-Tồn hòa thượng không chịu, thì máu đổ quá nhiá»u. Từ hồi đức Thái-tổ còn tại thế, ngÆ°á»i đã để cho chị xá» tá» Hồng-Phúc. Váºy, vụ nà y em xin chị xá» cho.
Công chúa há»i triá»u đình:
– Hoà ng thượng giao cho tôi xá» vụ nà y, váºy bách quan có ai phản đối không?
Tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u trả lá»i « không ».
Công chúa mỉm cÆ°á»i nói vá»›i ThÆ°á»ng-Kiệt:
– Con Ä‘i má»i Ỷ-Lan thần phi ra đây cho sÆ° mẫu.
ThÆ°á»ng-Kiệt vâng lệnh Ä‘i ngay, lát sau ông cùng vá»›i Ỷ-Lan trở lại. Ỷ-Lan nháºp cung đã mấy tháng dÆ°, nhÆ°ng nà ng vẫn trang phục nhÆ° má»™t cô gái quê, quần lụa Ä‘en, áo cánh lụa mầu tÃm hoa cà , khăn quà ng cổ, dây lÆ°ng mầu xanh lá mạ. Nà ng nghÄ©:
– Nhà vua có biết bao nhiêu cung tần mỹ nữ, nhÆ°ng ngÆ°á»i không yêu thÆ°Æ¡ng ai bằng ta, chỉ vì há» trang phục theo lối cung nga, đã là m ngÆ°á»i chán. Còn ta, ngÆ°á»i yêu thÆ°Æ¡ng ta, chỉ vì ngÆ°á»i yêu cái dáng quê mùa, cái y phục thuần túy con gái quê của ta, thì ta phải giữ lấy.
Bây giá» ThÆ°á»ng-Kiệt vâng lệnh Tiên-nÆ°Æ¡ng Bảo-Hòa triệu nà ng ra đối diện vá»›i triá»u đình, nà ng nhất định giữ nguyên y phục thôn dã đó.
Nà ng bÆ°á»›c và o sân Ä‘iện Cà n-Nguyên, trăm quan Ä‘á»u mở to mắt nhìn vẻ đẹp não nùng, đẹp huyá»n ảo, đẹp nhÆ° ngÆ°á»i trong mÆ¡: đôi mắt lá liá»…u, nhÆ°ng Ä‘en to. Môi hồng má»ng. Mái tóc dà i óng ánh, lÆ°ng tròn, chân tay dà i. Ai cÅ©ng nghÄ© thầm: Hằng-Nga giáng thế có khác.
Nà ng bÆ°á»›c đến trÆ°á»›c thá»m hà nh đại lá»… vá»›i Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng:
– Tiểu nữ kÃnh cẩn vấn an Quốc-Phụ, kÃnh chúc Quốc-Phụ trÆ°á»ng thá» nhÆ° núi TrÆ°á»ng-sÆ¡n.
Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng phất tay, má»™t kình lá»±c nhu hòa đỡ nà ng đứng dáºy. Ỷ-Lan đến trÆ°á»›c nhà vua hà nh lá»… xong. Äúng ra nà ng là Thần-phi thì công chúa Bình-DÆ°Æ¡ng, Bảo-Hòa phải hà nh lá»… vá»›i nà ng. NhÆ°ng nà ng lại là đệ tá» của vua Bà , nhà vua là đệ tá» của công chúa Bảo-Hòa, nên hai bên chỉ vái nhau thôi.
Nà ng cung tay trước công chúa Bảo-Hòa:
– ThÆ°a chị, em xin kÃnh cẩn nghe lá»i chị dạy dá»—.
Công chúa Thiên-Ninh Ä‘em ghế cho Ỷ-Lan. Nà ng cúi đầu kéo ghế lui ra phÃa sau công chúa Bảo-Hòa, khép nép ngồi xuống. Công chúa tóm lược sá»± kiện đã xẩy ra, rồi nói vá»›i Ỷ-Lan:
– Ta má»i em đến đây không phải là má»i Thần-phi, mà là má»i má»™t phụ nữ đại biểu cho tinh thần của ngÆ°á»i dân thôn dã. Bây giá» em hãy tá»± coi mình là má»™t ngá»±-sỠđại phu, hay má»™t hình-quan. Em Ä‘á» nghị xá» vụ nà y nhÆ° thế nà o?
Ỷ-Lan chắp tay:
– Em xin tuân huấn dụ của chị.
Nà ng khoan thái đứng lên, rồi hướng và o trăm quan:
– Từ khi láºp quốc đến giá», hình pháp của tá»™c Việt ta bao giá» cÅ©ng đứng riêng má»™t cõi, không ảnh hưởng hình pháp Trung-nguyên. NhÆ°ng gần đây, Nho-giáo đã ảnh hưởng nhiá»u đến hình pháp bản triá»u. Váºy hãy xin luáºn sÆ¡ vá» hình pháp Trung-nguyên.
Quần thần đã nghe Ngô Cẩm-Thi ca tụng Ỷ-Lan Ä‘á»c thiên kinh vạn quyển. Tuy nhiên há» không mấy tin, nên há» lắng tai nghe. Ỷ-Lan tiếp:
– Hình pháp Trung-nguyên trÆ°á»›c thá»i Xuân-Thu, Chiến-quốc thì chia là m hai loại. Loại chủ trÆ°Æ¡ng nhân trị và loại chủ trÆ°Æ¡ng pháp trị. Loại chủ trÆ°Æ¡ng nhân trị chịu ảnh hưởng của Khổng-Mạnh, mà tinh yếu còn ghi trong sách Äại-há»c, Luáºn-ngữ và Mạnh-tá». Loại chủ trÆ°Æ¡ng pháp trị, chịu ảnh hưởng của Quản-tá», Tuân-tá», Hà n-phi-tá», ThÆ°Æ¡ng-Ưởng, Thân-bất-Hại, Lý-TÆ°. Từ thá»i Tần-Hán vá» sau thì hoà n toà n dùng pháp trị. Bởi nhân trị không thể giữ được nÆ°á»›c. Vá» sau ngÆ°á»i ta gá»i nhân trị là vÆ°Æ¡ng đạo, và gá»i pháp trị là bá đạo. ChÆ° vị khuyên hoà ng-thượng Ä‘em cái đạo Nghiêu, Thuấn, VÅ©, Thang ra trị dân Æ°? Tôi cho rằng trị dân nhÆ° váºy là đem tÃnh mệnh dâng cho gian thần, Ä‘em đất nÆ°á»›c bốn nghìn năm của vua Hùng, vua An-DÆ°Æ¡ng, vua TrÆ°ng mà dâng cho Tống, cho Chiêm.
Tà i sản của The Creator
Chữ ký của The Creator Click và o quảng cáo là góp phần không nhỠgiúp cho 4vn duy trì và phát triển
14-09-2008, 10:00 PM
57991135 Cạch !
Tham gia: Feb 2008
Äến từ: VN
Bà i gởi: 1,152
Thá»i gian online: 3 tuần 0 ngà y 14 giá»
Thanks: 359
Thanked 1,686 Times in 186 Posts
Nam Quốc SÆ¡n HÃ
Tác giả : Yên Tá» CÆ° SÄ© Trần Äại Sỹ
Thể lá»ai: Kiếm hiệp
– Hình pháp Trung-nguyên trÆ°á»›c thá»i Xuân-Thu, Chiến-quốc thì chia là m hai loại. Loại chủ trÆ°Æ¡ng nhân trị và loại chủ trÆ°Æ¡ng pháp trị. Loại chủ trÆ°Æ¡ng nhân trị chịu ảnh hưởng của Khổng-Mạnh, mà tinh yếu còn ghi trong sách Äại-há»c, Luáºn-ngữ và Mạnh-tá». Loại chủ trÆ°Æ¡ng pháp trị, chịu ảnh hưởng của Quản-tá», Tuân-tá», Hà n-phi-tá», ThÆ°Æ¡ng-Ưởng, Thân-bất-Hại, Lý-TÆ°. Từ thá»i Tần-Hán vá» sau thì hoà n toà n dùng pháp trị. Bởi nhân trị không thể giữ được nÆ°á»›c. Vá» sau ngÆ°á»i ta gá»i nhân trị là vÆ°Æ¡ng đạo, và gá»i pháp trị là bá đạo. ChÆ° vị khuyên hoà ng-thượng Ä‘em cái đạo Nghiêu, Thuấn, VÅ©, Thang ra trị dân Æ°? Tôi cho rằng trị dân nhÆ° váºy là đem tÃnh mệnh dâng cho gian thần, Ä‘em đất nÆ°á»›c bốn nghìn năm của vua Hùng, vua An-DÆ°Æ¡ng, vua TrÆ°ng mà dâng cho Tống, cho Chiêm.
Äám quan văn sùng Nho cùng nhau lắc đầu tỠý không phục. ÄÆ°a mắt nhìn mấy văn quan, nà ng thấy dÆ°á»ng nhÆ° há» coi thÆ°á»ng lá»i nà ng. Nà ng nghÄ© thầm:
– Ta phải chinh phục há». Há» cho là ta dốt, ta phải tá» ra ta cÅ©ng hiểu biết nhÆ° há».
Nà ng hÃt má»™t hÆ¡i, lấy giá»ng, rồi nói:
– Xin hãy nói vá» Nhân-trị trÆ°á»›c. Nhân-trị của Nho-gia chủ trÆ°Æ¡ng phải giáo hóa dân chúng, đặt vấn Ä‘á» giáo hóa trên hết. Tôi xin cá» tá»· dụ. Khổng-tá» tá»›i nÆ°á»›c Vệ, thấy dân đông đúc, ngà i khen: « Dân đông thá»±c ». Äệ tá» là Nhiá»…m-Hữu há»i: « Äông rồi nên thêm gì nữa? ». Äáp: « Là m cho dân giầu ».Há»i: « Äã giầu rồi lại thêm gì nữa? ». Äáp: « Phải dạy dân ».(1) Câu nà y không có nghÄ©a là đợi cho dân giầu rồi má»›i giáo hóa, mà có nghÄ©a công việc giáo hóa quan trá»ng báºc nhì sau kinh tế, nông nghiệp. Ngà i lại nói: « Nếu không dạy dân, để dân phạm tá»™i rồi Ä‘em giết thì Ä‘iá»u ác đó gá»i là ngược. Nếu không săn sóc nhắc nhở mà đòi dân phải thà nh ngÆ°á»i thì Ä‘iá»u ác đó gá»i là bạo ». (2)
Ghi chú,
(1) Nguyên văn:
Tá» thÃch Vệ. Nhiệm-Hữu bá»™c. Tá»-viết: »Thứ hỹ tai! ». Nhiá»…m-Hữu viết : »Ký thứ hÄ©. Há»±u hà gia yên? ». Viết: »Phú chi ». Viết: »Ký phú hÄ©, há»±u hà gia yên ». Viết: »Giáo chi ». (Luáºn-ngữ,
(2) Nguyên văn:
Bất giáo nhi sát, vị chi ngược, bất giới thị thà nh, vị chi bạo.
Quan kiểm-hiệu thái-phó Lý-đạo-Thà nh cung tay há»i:
– Theo như Thần-phi thì Khổng-tỠdạy dân như thế nà o?
Ỷ-Lan đã nghe nhà vua nói: Äạo-Thà nh nguyên há» Trần, vì có công nên được ban quốc tÃnh. Ông là thầy dạy nho của nhà vua, khi nhà vua còn là thái-tá», vì váºy khi xÆ°ng hô, nhà vua vẫn gá»i ông là thầy. Nà ng cung tay:
– Quan Thái-phó há»i váºy thá»±c phải. Theo nhÆ° tôi nghÄ©, Khổng-tá» cho rằng dạy ngÆ°á»i có hai cách. Má»™t là lấy bản thân là m gÆ°Æ¡ng. Hai là giảng đạo cho dân. Äức thánh coi trá»ng cách là m gÆ°Æ¡ng hÆ¡n là giảng đạo. Cho nên ngà i nói: « NgÆ°á»i trên mà thÃch Ä‘iá»u lá»… thì dân không ai dám bất kÃnh. NgÆ°á»i trên mà thÃch Ä‘iá»u nghÄ©a thì dân không ai dám không phục. NgÆ°á»i trên mà thÃch Ä‘iá»u tÃn thì dân không ai dám không thá»±c tình ». (3) Trong Äại-há»c, chÆ°Æ¡ng đầu đã nêu ra đầy đủ ý vá» tu thân.
Ghi chú,
(3) Nguyên văn:
Thượng hiếu lá»… tắc dân mạc cảm bất kÃnh. Thượng hiếu nghiã tắc dân mạc cảm bất phục. Thượng hiếu tÃn tắc dân mạc cảm bất dụng tình.
Nà ng ngừng lại nhìn đám văn quan, rồi tiếp:
Äại-há»c qui định tu thân thà nh hệ thống có ba cÆ°Æ¡ng lÄ©nh và tám báºc. Ba cÆ°Æ¡ng lÄ©nh gồm có: Má»™t là là m sáng cái đức sẵn có. Hai là thÆ°Æ¡ng yêu dân. Ba là ngừng lại ở mức chà thiện. Tôi xin Ä‘á»c nguyên văn: Äại-há»c chi đạo, tại minh minh đức, tại thân dân, tại chỉ Æ° chà thiện. Tám báºc gồm: Má»™t là cách váºt. Hai là trà tri. Ba là thà nh ý. Bốn là chÃnh tâm. Năm là tu thân. Sáu là tá» gia. Bẩy là trị quốc. Tám là bình thiên hạ. (4). NhÆ°ng thÆ°a quan thái-phó, cái đạo nhân trị đó, ngay Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i Khổng-tỠđã bị công kÃch, và suốt Ä‘á»i ngà i bôn tẩu, không nÆ°á»›c nà o dùng đạo của ngÆ°á»i. Äể phân biệt Nhân-trị, Pháp-trị tôi xin tóm lược nhÆ° sau: Nhân-trị trá»ng nhân và nghiã. Pháp trị trá»ng tÃn và thuáºt. Nhân trị trá»ng chÃnh giáo. Pháp-trị trá»ng hình pháp. Trong thá»i Xuân-Thu đã có năm ông vua dùng pháp trị mà thà nh nghiệp bá, là m cho nÆ°á»›c giầu binh mạnh, thống lÄ©nh được chÆ° hầu, sá» gá»i là NgÅ©-bá; tức Tá» Hoà n-Công, Tấn Văn-Công, Tần Mục-Công, Tống TÆ°Æ¡ng-Công, Sở Trang-Công. Cuối Ä‘á»i Xuân-Thu còn thêm Ngô-vÆ°Æ¡ng Phù-Sai, Việt-vÆ°Æ¡ng Câu-Tiá»…n. Những vị vua đó, đâu có dùng nhân, nghÄ©a, nhá» tu thân, tá» gia mà trị được thiên hạ? Chẳng qua là biết dùng những vị có tà i vá» kinh bang, tế thế, nhÆ° Quản-Trá»ng, Bá-lý-Há», Phạm-Lãi, Văn-Chủng...là m cho dân giầu nÆ°á»›c mạnh, binh lá»±c hùng tráng. ChÃnh Khổng-tá» cùng đã hết lá»i ca tụng Quản-Trá»ng rằng nếu không có Quản, thì ngÆ°á»i Hoa vẫn không hÆ¡n bá»n má»i rợ phÆ°Æ¡ng Bắc.
Ghi chú,
(4) Nguyên văn :
(5) Äoạn nà y trong Äại-há»c nhÆ° sau:
Váºt có gốc ngá»n, việc có đầu cuối, biết được cái trÆ°á»›c cái sau thì gần được đạo. NgÆ°á»i xÆ°a muốn là m sáng cái đức sáng ra ngoà i thiên hạ, thì trÆ°á»›c phải trị nÆ°á»›c. Muốn trị được nÆ°á»›c, thì trÆ°á»›c phải tá» gia. Muốn tỠđược gia thì trÆ°á»›c phải tu thân mình. Muốn tu thân mình thì trÆ°á»›c phải thà nh ý mình. Muốn thà nh cái ý mình thì phải trà chi. Trà tri ở chá»— cách váºt. (Trà tri là biết cho đến nÆ¡i chốn; cách váºt là cân nhắc má»i sá»±, biết rõ cái nà o trÆ°á»›c, cái nà o sau, coi cái nà o là gốc, cái nà o là ngá»n đã). Váºt xét kỹ rồi, sau cái tri má»›i được đến nÆ¡i đến chốn. Trà tri rồi sau má»›i ý thà nh. à thà nh rồi sau má»›i chÃnh tâm. Tâm chÃnh rồi sau má»›i tu thân. Tu thân rồi sau má»›i tá» gia. Tá» gia rồi má»›i trị quốc. Trị quốc rồi má»›i bình thiên hạ. Từ thiên tá» cho đến thứ dân, Ä‘á»u lấy tu thân là m gốc.
Cái triết lý trong Äại-há»c nhÆ° váºy, mà các Nho-gia xÆ°a thÆ°á»ng bị nhồi và o đầu lúc 8-9 tuổi. Hồi thuáºt giả tám tuổi, đã được há»c thuá»™c là u bá»™ Äại-há»c, Luáºn-ngữ, Trung-dung, Mạnh-tá». Cho đến nay, bốn mÆ°Æ¡i năm qua, mà vẫn còn nhá»›. Nguyên văn nhÆ° sau:
Váºt hữu bản mạt, sá»± hữu chung thủy, tri sở tiên háºu, tắc cáºn đạo hÄ©. Cổ chi dục minh minh đức Æ° thiên hạ giả, tiên trị kỳ quốc. Dục trị kỳ quốc giả, tiên tá» kỳ gia. Dục tá» kỳ gia giả, tiên tu kỳ thân. Dục tu kỳ thân giả, tiên chÃnh kỳ tâm. Dục chÃnh kỳ thân giả, tiên thà nh kỳ ý. Dục thà nh kỳ ý giả, tiên trà kỳ tri. Trà tri tại cách váºt. Váºt cách nhi háºu trà tri. Trà tri nhi háºu ý thà nh. à thà nh nhi háºu tâm chÃnh. Tâm chÃnh nhi háºu thân tu. Thân tu nhi háºu gia tá». Gia tá» nhi háºu quốc trị. Quốc trị nhi háºu thiên hạ bình. Tá»± thiên tá» dÄ© chà ư thứ nhân, nhất thị giai dÄ© tu thân vi bản.
Äám văn quan cùng Ä‘Æ°a mắt nhìn nhau, trong lòng há» bắt đầu khâm phục Ỷ-Lan. Nà ng tiếp:
– Quản-Trá»ng đã dùng lý thuyết gì để giúp Tá»-Hoà n công? Thứ nhất ông nêu thuyết tôn quân. Vua là ngÆ°á»i có quyá»n cho dân sống, bắt dân chết, đặt ra luáºt pháp. Vì váºy nếu không tôn quân thì nÆ°á»›c loạn. Thứ nhì là yêu dân. Ông nói: « Tranh thiên hạ giả, tất tiên tranh nhân » (Muốn tranh thiên hạ thì trÆ°á»›c hết phải tranh nhân tâm). Theo ông, có được lòng dân rồi má»›i khiến cho dân theo lệnh trên mà dẫm lên gÆ°Æ¡m Ä‘ao, chịu mÅ©i tên, viên đá, nhảy và o nÆ°á»›c lá»a (Äạo bạch nhẫn, thủ thỉ thạch, nháºp thủy há»a dÄ© thÃnh thượng lệnh). ChÃnh sách của Quản-Trá»ng có thể thu tóm lại là luáºt, lệnh, hình, chÃnh. Luáºt để minh định rõ cho vua, quan, dân Ä‘á»u có pháºn, mà không tÆ°Æ¡ng tranh. Lệnh để dân biết việc mà phải là m, cái gì nên là m, cái gì không nên là m. Hình để trừng trị kẻ phạm tá»™i khi xá» tá»™i phải trừng phạt cho xứng vá»›i cái danh thì kẻ có tá»™i không thể oán, kẻ thiện không lo sợ. ChÃnh là sá»a cho dân biết theo Ä‘Æ°á»ng phải, giống nhÆ° lối giáo huấn của Khổng-tá».
Nà ng Ä‘Æ°a mắt nhìn đám gian đảng của há» DÆ°Æ¡ng, thấy dÆ°á»ng nhÆ° chúng không còn chống đối nữa, nà ng tiếp:
– Äấy là đại cÆ°Æ¡ng chÃnh sách của Quản-Trá»ng. Song ở đây, Tiên-nÆ°Æ¡ng chỉ muốn tôi nói vá» hình. Váºy xin thuáºt vá» hình theo Quản. Luáºt là để cho dân biết Ä‘iá»u nà o nên là m, Ä‘iá»u nà o không nên là m. Luáºt là m ra phải tùy theo thiên thá»i, địa lợi, nhân hòa. Vá» thiên thá»i, phải tùy theo thá»i tiết mà ra lệnh cho dân. NhÆ° Ä‘ang mùa gặt, mùa cấy mà ra lệnh cho dân là m xâu, đắp Ä‘Æ°á»ng thì há»ng. VỠđịa lợi, thì nhÆ° dân miá»n núi, ra lệnh cho há» cấy ngô, cấy sắn, dân miá»n đồng lầy thì ra lệnh cho há» trồng lúa, nuôi cá, nuôi tôm cua. Không thể bắt dân miá»n núi nuôi tôm cua, bắt dân đồng lầy mà cấy ngô, cấy sắn. Còn nhân hòa, thì phải theo tâm lý, tÃnh tình của há» mà ra lệnh. Vấn Ä‘á» nà y thì thá»i vua TrÆ°ng, Ä‘á»i đức Thái-tổ, Thái-tông nhà ta hÆ¡n hẳn các vua Trung-nguyên. Hãy xin cá» tá»· dụ.
Nà ng đưa mắt nhìn Khai-Quốc vương:
– NhÆ° Quốc-Phụ, thá»±c tà i trà gồm cả công chúa Nguyệt-Äức Phùng-vÄ©nh-Hoa, Bình-Ngô đại tÆ°á»›ng quân Thánh-Thiên, tể-tÆ°á»›ng PhÆ°Æ¡ng-Dung. Giữa lúc di chúc của đức Thái-tổ truyá»n ngôi cho ngÆ°á»i. NgÆ°á»i lại được võ lâm, triá»u thần tôn phục. NhÆ°ng ngÆ°á»i nháºn thấy bấy giỠđất nÆ°á»›c không cần đến tà i Ä‘iá»u quân dẹp loạn mà cần đến tà i cai trị, nên ngÆ°á»i nhÆ°á»ng ngôi cho đức Thái-tông, chỉ vì đức Thái-tông có cái tà i cai trị của Quản-Trá»ng. Nói chung, thá»i vua TrÆ°ng, thá»i đức Thái-tổ, Thái-tông, tổ chức binh bị thá»±c hùng mạnh, nhÆ°ng không phiá»n nhiá»…u đến việc là m ăn của dân chúng. Ngà i ban chỉ cho há»c dÆ°á»ng, các võ phái, kể cả các trÆ°á»ng huấn luyện binh bị, Ä‘á»u đóng cá»a trong gặt, mùa cấy lúa. để là m ruá»™ng. Vì váºy mà dân giầu có hÆ¡n hẳn Trung-nguyên.
Công-chúa Kim-Thà nh đứng lên, bưng chung trà đưa cho Ỷ-Lan:
– Thần-phi uống chung trà lấy giá»ng.
Cá» chỉ nà y của công chúa, phe đảng của há» DÆ°Æ¡ng gì mà không nháºn ra rằng công chúa khuyến khÃch Ỷ-Lan. Ỷ-Lan cầm chung trà :
– Em xin cảm ơn chị.
Rồi nà ng uống một hơi hết. Cổ bớt khô, Ỷ-Lan tiếp:
– Trở lại vá»›i Quản-Trá»ng, theo ông, muốn luáºt pháp được thi hà nh thì phải dạy dân biết pháp luáºt rồi má»›i áp dụng, nếu không dạy dân trÆ°á»›c mà phạt há» thì là bạo ngược. Vá» tuân thủ luáºt, thì ngÆ°á»i trên phải là m gÆ°Æ¡ng trÆ°á»›c. Ông nói: « NgÆ°á»i trên mà không thi hà nh pháp luáºt thì dân không theo ».
Nà ng há»i Hình-bá»™ thượng thÆ° Nguyá»…n-quý-Thuyết:
– Quan Hình-bá»™, có đúng Quản-Trá»ng nói váºy không?
Nguyễn-quý-Thuyết cúi đầu:
– Thần-phi dạy không sai.
– Sau cùng là phải công bằng, không thể riêng tÆ°, khoan dung vá»›i ngÆ°á»i mình yêu và nghiêm khắc vá»›i ngÆ°á»i mình ghét. NhÆ° vua mà có lòng riêng tÆ° thì bá» tôi nhân đó cÅ©ng có lòng riêng tÆ°, vua phải giữ pháp trÆ°á»›c. Quản-Trá»ng nói: « Bất vị quân dục biến kì lệnh, lệnh tôn Æ° quân ». Những pháp gia sau nà y nhÆ° ThÆ°Æ¡ng-Ửơng, Hà n-Phi, Lý-TÆ° đã Ä‘i quá Ä‘Ã pháp trị đến Ä‘á»™ tà n bạo, tuy nÆ°á»›c có mạnh, nhÆ°ng thất nhân tâm, kết quả Ä‘Æ°a đến cái chết thảm thiết cho mình. Hà n-Phi thì chết vì tà i mình ở trong ngục. ThÆ°Æ¡ng-Ưởng thì chết vì quá hà khắc, riêng Lý-TÆ° thì chết vì chuyên quyá»n. ChÃnh vì váºy mà bá»™ Hình-thÆ° bản triá»u má»›i có Bát-nghị, để uyển chuyển. NhÆ°ng những gì theo vÆ°Æ¡ng đạo thì không thể dùng hết, mà chỉ giữ những gì còn hợp thá»i mà thôi.
Nà ng nhìn đám hỠDương:
– Nếu nhÆ° ngà y nay, triá»u đình xá» những ngÆ°á»i mÆ°u thà chúa, mãi quốc, mà chá» cho hỠđược cảm hóa, thì không khác gì bÆ°ng tÃnh mệnh tá»™c Việt dâng cho Tống! DÆ°Æ¡ng tể tÆ°á»›ng đã xá» kiện nhiá»u lần, đã thuá»™c là u bá»™ Hình-thÆ°, biết rõ rà ng rằng mình là m những tá»™i ấy, khi bại lá»™ sẽ bị phạt nhÆ° thế nà o rồi kia mà . Thế nhÆ°ng tể-tÆ°á»›ng vẫn là m. Có là m thì có chịu. Váºy xin dùng bá»™ Hình-thÆ° để xá», nhÆ°ng châm chÆ°á»›c đôi chút.
Ỷ-Lan ngừng lại, nà ng thấy nhà vua Ä‘ang nhìn mình đắm Ä‘uối, thì mỉm cÆ°á»i tiếp:
– Bây giá» hãy trở vá» vá»›i hình pháp tá»™c Việt. Bá»™ luáºt đầu tiên do Quốc-tổ Lạc-Long quân soạn ra mang tên « Nam-thiên bách tá»™c đại luáºt ». Bá»™ nà y hoà n toà n đặt căn bản trên nhân trị. Äến thá»i LÄ©nh-Nam, vua TrÆ°ng sai đại-tÆ° đồ là công chúa Nguyệt-Äức Phùng-vÄ©nh-Hoa soạn ra bá»™ luáºt má»›i, sau gá»i là bá»™ luáºt LÄ©nh-Nam. Luáºt LÄ©nh-Nam hoà n toà n đặt trên căn bản giáo hóa, nhân trị, nhÆ°ng phần pháp trị cÅ©ng chiếm phân ná»a. Thá»i DÆ°Æ¡ng-diên-Nghệ, thá»i Ngô vẫn còn dùng luáºt nà y. Äến thá»i Äinh, vua Äinh cho ban hà nh luáºt má»›i hoà n toà n đặt trên pháp trị, hình phạt rất khắc nghiệt. Triá»u Lê vẫn dùng luáºt triá»u Äinh. Äến khi đức Thái-tổ nhà ta hợp lòng ngÆ°á»i, ứng lòng trá»i, tiếp ngôi chÃnh thống, ngà i xóa bá» bá»™ luáºt thá»i Äinh, tham chÆ°á»›c bá»™ Văn-lang bách tá»™c đại luáºt, vá»›i bá»™ luáºt LÄ©nh-Nam, rồi thu tháºp những tục lệ trong nÆ°á»›c mà soạn ra bá»™ Hình-thÆ°. Cho nên bá»™ Hình-thÆ° vừa có cái đức cÅ© của vua Hùng, vua TrÆ°ng, vừa hợp vá»›i lòng dân.(6)
Ghi chú,
(6) Vá» nguồn gốc luáºt Việt, luáºt Trung-quốc, cùng các quan niệm là m luáºt của Hoa, Việt cổ xÆ°a, xin xem Cẩm-khê di háºn, của Yên-tá» cÆ°-sÄ© do Nam-á Paris xuất bản.
Bình-Nam đại tÆ°á»›ng quân, Khai-sÆ¡n hầu Tôn-Trá»ng há»i:
« Ứng lòng trá»i, hợp lòng ngÆ°á»i ». NhÆ°ng vừa rồi Thần-phi lại đảo ngược lại thà nh: « Hợp lòng ngÆ°á»i, ứng lòng trá»i ». Không hiểu có gì khác lạ không?
Ỷ-Lan biết Tôn-Trá»ng là chồng công chúa Äà o PhÆ°Æ¡ng-Hồng, ái nữ của công chúa An-Quốc vá»›i phò mã Äà o-cam-Má»™c, hầu là má»™t trong Tân-quy thất hùng. Nà ng vui vẻ đáp:
– Hầu há»i váºy thá»±c phải. Những ngÆ°á»i nói « ứng lòng trá»i, hợp lòng ngÆ°á»i » thì cho rằng đức Thái-tổ nhà ta được trá»i phú ngôi vua cho, rồi ngà i lên ngôi, trăm há» Ä‘á»u vui mừng. Còn tôi, thì tôi lại cho rằng ngà i lên ngôi vua là do trăm quan, mà trăm quan là đại biểu cho dân. NhÆ° váºy ngà i lên ngôi là do ý dân. à dân là ý trá»i, thì tá»± nhiên ngà i ứng vá»›i lòng trá»i.
Các văn quan Ä‘á»u tấm tắc khen ngợi, gáºt đầu liên tiếp. Công chúa Kim-Thà nh Ä‘Æ°a ý kiến:
– Tôi nghÄ© rằng bá»™ Hình-thÆ° quá nhẹ nhà ng, nên thá»i đức Thái-tổ má»›i có bá»n VÅ©-nhất-Trụ, má»›i có loạn chÆ° vÆ°Æ¡ng; thá»i đức Thái-tông có bá»n Nguyên-Hạnh, bá»n Nguyá»…n-Khánh, bá»n Äà m Toái-Trạng, Äinh-Lá»™c, Phùng-Luáºt. Bây giá» lại thêm cái vụ phản loạn nà y nữa. Ta có nên dùng lại luáºt thá»i vua Äinh không?
Ỷ-Lan đáp ngay:
– ThÆ°a công chúa, ta không thể dùng luáºt vua Äinh! Tại sao? Bởi vua Äinh dẹp 12 sứ quân rồi lên ngôi. Bấy giỠđất nÆ°á»›c loạn lạc lây ngà y, lòng ngÆ°á»i ly tán, phong tục suy đồi, trá»™m cÆ°á»›p đầy dẫy, nên vua Äinh phải ban luáºt khắt khe, đó là cái lẽ yên dân váºy. Còn đức Thái-tổ nhà ta, tiếp ngôi từ vua Lê Ngá»a-triá»u, hình pháp quá ác, lòng ngÆ°á»i oán háºn. Cho nên đức Thái-tổ nhà ta má»›i truyá»n bá» hết hình phạt hà khắc, thay và o đó bằng thứ luáºt vừa mang tÃnh chất nhân trị thá»i vua Hùng vua TrÆ°ng, lại mang tÃnh chất từ bi hỉ xả của đức Thế-tôn. Äến thá»i vua Thái-tôn, ngà i vẫn dùng luáºt từ Ä‘á»i đức Thái-tổ, nhÆ°ng tạo cho dân giầu, nÆ°á»›c mạnh, thà nh ra trong nÆ°á»›c không tệ Ä‘oan, ngoà i biên thì Tống, Chiêm phải sợ.
Nà ng hướng và o nhà vua:
– Hoà ng thượng tiếp thụ ngôi trá»i ở hoà n cảnh cá»±c thịnh. Trong triá»u đầy những bầy tôi văn mô, vÅ© lược. Ngoà i biên giáp sÄ© hùng mạnh, nên hoà ng-thượng cà ng muốn ná»›i rá»™ng luáºt pháp, mở nhiá»u trÆ°á»ng há»c, bổ những quan lại có đạo đức để giáo hoá dân. Äó là điá»u nên tiếp tục.
Äến đó phủ thừa Thăng-long dẫn hai ngÆ°á»i nữ tỳ trong nhà Trịnh-quang-Liệt không bị Ưng-sÆ¡n giết chết, mà còn cho và ng và o. Ỷ-Lan nháºn ngay ra là hai mẹ con Thúy-Hoà ng, Thúy-Phượng cùng bị tù vá»›i nà ng ở Kinh-Bắc. Hai ngÆ°á»i phủ phục trÆ°á»›c sân rồng, Ä‘Æ°a lá»i chúc Hoà ng-đế trÆ°á»ng thá». Ỷ-Lan chạy ra đỡ hai ngÆ°á»i dáºy, rồi há»i:
– Cô Thúy-Hoà ng, em Thúy-Phượng, có nháºn ra Yến-Loan không? Tại sao hai ngÆ°á»i lại trở thà nh nữ tỳ của nhà Trịnh-quang-Liệt?
Thúy-Phượng nháºn ra Ỷ-Lan, nó reo:
– Chị Yến-Loan, sao chị lại ở đây?
– Chị sẽ kể cho em nghe sau. Bây giá» em hãy trả lá»i câu há»i của chị Ä‘i.
Ỷ-Lan tóm lược chuyện hai mẹ con Thúy-Phượng kể cho triá»u đình cùng nghe. Rồi nà ng há»i:
– Bây giá» em hãy kể chuyện của em sao lại lÆ°u lạc vá» nhà bá»n há» Trịnh?
Thúy-Phượng nói:
– Sau khi chị bị giải Ä‘i rồi, thì quan Äá»-Ä‘iểm hình ngục xá» mẹ em phải trả cho chủ của em mÆ°á»i lạng bạc. NhÆ°ng mẹ em không có tiá»n trả. Quan Kinh-lược sứ truyá»n Ä‘em cả hai mẹ con em phải vá» là m tỳ nữ cho há» Trịnh. Suốt hai năm qua, em là m nô bá»™c cho nhà há» Trịnh. Sáng nay, có má»™t ông từ đâu và o nhà . Khiếp, cứ má»—i lần ông vung Ä‘ao lên là má»™t ngÆ°á»i bị giết. Sau khi giết hết hai mÆ°Æ¡i ba ngÆ°á»i, em tưởng ông sẽ giết đến mẹ con em. Không ngỠông nói: « Tá»™i nghiệp mẹ con nhà chị, vì nghèo mà phải Ä‘em tấm thân trong sạch hầu hạ kẻ dÆ¡ bẩn. Ta không giết mẹ con chị đâu. Äây, ta cho mẹ con chị Ãt tiá»n là m lá»™ phà vá» quê, cùng là m vốn buôn bán mà sống. Mẹ con chị cứ Ä‘i, ai mà rắc rối vá»›i mẹ con chị, thì chị Ä‘Æ°a cái nà y ra, há» sẽ phải lui ngay ». Nói rồi ông Ä‘Æ°a cho em mÅ©i tên, vá»›i hai nén và ng. Sau đó ông nhảy ra vÆ°á»n, Ä‘i mất. Mẹ con em sợ quá, vá»™i đến phủ Thăng-long cáo tri.
Thúy-Phượng đưa mũi tên bằng và ng, trên có khắc hình chim ưng bay qua núi cho Ỷ-Lan. Ỷ-Lan sai cung nữ đưa mẹ con Thúy-Phượng lại góc điện, cho ngồi.
Công chúa Bảo-Hòa Ä‘Æ°a mắt nhìn công chúa Bình-DÆ°Æ¡ng, ngụ ý khen vua Bà đã thu được ngÆ°á»i há»c trò thá»±c minh mẫn, nhân từ.
Ỷ-Lan lại nói với nhà vua và quần thần:
– Bây giá» vụ án nà y xẩy ra rồi. Ưng-sÆ¡n song hiệp vốn không muốn đụng chạm đến uy quyá»n của hoà ng-thượng cÅ©ng nhÆ° võ lâm Äại-Việt. Song hiệp chỉ ra tay khi triá»u đình không xỠđúng bá»™ Hình-thÆ° mà thôi. Váºy bây giá» tất cả chÃnh phạm, tòng phạm phải Ä‘em ra xá» cho công bằng. Nếu triá»u đình cháºm trá»…, Song-hiệp sẽ xá». NhÆ°ng thần thiếp xin có ý kiến.
Nhà vua gáºt gù:
– à Thần-phi ra sao?
– Cứ nhÆ° vụ giết cả nhà Trịnh Quang-Liệt thì thấy rằng Ưng-sÆ¡n song hiệp đã Ä‘iá»u tra rất kỹ, lại có lòng thÆ°Æ¡ng xót kẻ khó, nên má»›i không giết hai mẹ con ngÆ°á»i tỳ nữ khốn cùng nà y. HÆ¡n nữa còn cho và ng. Ta căn cứ và o đó để cứu phạm nhân rất dá»….
Ngừng một lát, nà ng tiếp:
– Vụ án nà y có liên quan tá»›i Thiên-Cảm thái háºu và Thượng-DÆ°Æ¡ng hoà ng háºu. Trong bá»™ Hình-thÆ° bản triá»u có khoản Bát-nghị (7). Thái-háºu, hoà ng-háºu được hưởng quyá»n nà y. NhÆ°ng Hình-thÆ° lại định rằng, nhÆ°ng kẻ nà o phạm và o tá»™i Tháºp-ác (8) thì không được hưởng Bát-nghị. Hoá cho nên thái-háºu, vá»›i hoà ng-háºu vẫn phải Ä‘em ra xá» nhÆ° thÆ°á»ng. Xét từ hồi láºp quốc đến giá», Äại-Việt ta chÆ°a từng Ä‘em má»™t vị mẫu nghi ra xá» tá»™i cả. Không lẽ bây giá» hoà ng-thượng lại Ä‘em thái-háºu, hoà ng-háºu ra xá»? Huống hồ thái-háºu là ngÆ°á»i mà Tiên-đế sủng ái cùng cá»±c, nên dù có phạm trá»ng tá»™i đến đâu, cÅ©ng chỉ nên bá» qua mà thôi. Còn hoà ng-háºu, do Tiên-để tuyển cho hoà ng-thượng. Lý thì là vua tôi, nhÆ°ng tình thì là vợ chồng. Äã là vợ chồng thì chÃn bá» là m mÆ°á»i, thần cÅ©ng xin miá»…n nghị cho hoà ng-háºu. Còn DÆ°Æ¡ng Tể-tÆ°á»›ng cùng má»™t số văn quan, võ tÆ°á»›ng trong phe đảng, thì phải Ä‘em xá», nhÆ°ng nên ban cho há» hưởng khoan hồng.
Ghi chú,
(7) Bát-nghị, là má»™t khoản luáºt đặc biệt của Hoa-Việt. Thông thÆ°á»ng, ai phạm tá»™i thì xá» theo luáºt. NhÆ°ng những ngÆ°á»i ở trong Bát-nghị thì được ân giảm, hoặc tha tá»™i, hay cải tá»™i danh. Bát nghị gồm có:
– Má»™t là nghị thân, tức trÆ°á»ng hợp thân thuá»™c của nhà vua nhÆ° thầy, hoặc thân nhân của hoà ng háºu, phi tần.
– Hai là nghị cố, tức bạn hữu của vua.
– Ba là nghị hiá»n, tức ngÆ°á»i nổi tiếng đạo đức.
– Bốn là nghị năng, tức những ngÆ°á»i có tà i.
– Năm là nghị công, tức những ngÆ°á»i có công lao vá»›i nhà vua, vá»›i đất nÆ°á»›c.
– Sáu là nghị quý, tức những đại thần, phi tần, thân vÆ°Æ¡ng, hoà ng háºu, thái háºu.
– Bẩy là nghị cần, tức những ngÆ°á»i nổi tiếng xiêng năng.
– Tám là nghị bảo, tức những ngÆ°á»i giầu có, được Ä‘em tiá»n chuá»™c tá»™i.
(8) Tháºp-ác là mÆ°á»i tá»™i, mà bất cứ ai phạm và o cÅ©ng không được xá» khoan hồng. Tháºp ác gồm:
– MÆ°u phản: láºt đổ ná»n cai trị của vua.
– MÆ°u đại nghịch: phá Ä‘á»n Ä‘Ã i, lăng tẩm của vua.
– Mưu bạn: là m gian tế cho nước địch.
– Ãc nghịch: mÆ°u đánh ông bà , cha mẹ, tôn thuá»™c.
– Bất đạo: vô cố giết ba ngÆ°á»i cùng nhà .
– Äại bất kÃnh: lấy trá»™m đồ thá» phượng lăng tẩm vua, là m giả ấn vua.
– Bất hiếu: cáo giác tá»™i lá»—i hay chá»i rủa ông bà cha mẹ, hoặc ông bà , bố mẹ chồng. Không phụng dưỡng bố mẹ. Tá»± ý bá» nhà ra Ä‘i. Tá»± ý phân chia tà i sản của bố mẹ. CÆ°á»›i xin khi có tang cha mẹ. Vui chÆ¡i trong lúc có tang chế. Äược tin ông bà , bố mẹ chết không phát tang, hoặc phát tang giả dối.
– Bất mục: mÆ°u giết hay bán ngÆ°á»i thân thuá»™c (cho đến ngÅ© đại). Äánh, cáo giác chồng, hay tôn thuá»™c (cho đến tam đại).
– Bất nghĩa: giết quan sở tại, thầy dạy, không để tang chồng. Trong khi có tang chồng ăn chơi hoặc tái giá.
– Nội loạn: loạn luân (thông dâm với thân thuộc hoặc với thiếp của ông hay cha).
Äại-tÆ°-mã Bắc-biên, Hữu-kim ngô thượng tÆ°á»›ng quân, Lạng-châu quốc công Thân-thiệu-Cá»±c há»i:
– NhÆ°ng thÆ°a Thần-phi, nếu triá»u đình không xá», e Ưng-sÆ¡n song hiệp ra tay, thì không những DÆ°Æ¡ng gia chết hết, mà tôi tá»› , súc váºt cÅ©ng chết theo. Lại còn Má»™c-Tồn hòa thượng nữa. Ưng-sÆ¡n thì còn có thể can, xin chứ cái ông Má»™c-Tồn nà y thì vô phÆ°Æ¡ng. Thần nghÄ©, triá»u đình nên xá» theo đúng bá»™ Hình-thÆ°, nhÆ°ng khoan hồng mấy báºc, nhÆ° váºy chỉ kẻ phạm tá»™i má»›i bị sát thân mà thôi, may ra cứu được má»™t số ngÆ°á»i oan uổng.
Ỷ-Lan mỉm cÆ°á»i:
– Trá»i Æ¡i! ThÆ°a sÆ° thúc (vì phi là đệ tá» của phò mã Thân-thiệu-Thái và vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng nên gá»i Thiệu-Cá»±c bằng sÆ° thúc), đệ tá» Ä‘á»c trong Thái-tổ thá»±c-lục, Thái-tông Nam-chinh, Nhân-Huệ hoà ng Ä‘e ká»· sá»±, kể rằng sÆ° thúc là má»™t trong ba ngÆ°á»i tà i trà báºc nhất Äại-Việt, chỉ thua có Quốc-Phụ mà thôi. Thế mà sÆ° thúc không nghÄ© ra phÆ°Æ¡ng thức cứu ngÆ°á»i trong vụ nà y Æ°? Theo Hình-thÆ°, xá» nhẹ thì tể-tÆ°á»›ng cÅ©ng bị lăng trì. Xin sÆ° thúc tìm cách cứu tể-tÆ°á»›ng.
Thiệu-Cực lắc đầu:
– Thần quả không nghĩ ra.
Ỷ-Lan hướng và o quan Hình-bộ thượng thư Nguyễn-quý-Thuyết:
– Thế nà o Cổ-am hầu. Hầu có tìm ra được phÆ°Æ¡ng thức cứu ngÆ°á»i không?
Nguyễn-quý-Thuyết lắc đầu:
– Thần cÅ©ng không tìm ra. Thần-phi là Hằng-Nga, chắc Thần-phi tìm ra rồi. Xin Thần-phi ban cho mấy lá»i.
Ỷ-Lan cầm bản án của Ưng-sÆ¡n kết tá»™i Trịnh-quang-Thạch Ä‘á»c lên má»™t lượt, rồi nói:
– Trong bản án nà y, Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng buá»™c tá»™i phạm nhân theo bá»™ Hình-thÆ°. Nếu nhÆ° bây giá» hoà ng-thượng vá»›i quý vị sá»a đổi má»™t số Ä‘iá»u luáºt, rồi triá»u đình xá» tá»™i theo luáºt má»›i, ắt vÆ°Æ¡ng không thể trách triá»u đình nhu nhược nữa. DÄ© nhiên vÆ°Æ¡ng cÅ©ng không thể ra tay.
Triá»u đình đồng báºt lên tiếng reo hò. DÆ°Æ¡ng-đạo-Gia đến trÆ°á»›c Ỷ-Lan ráºp đầu binh, binh, binh ba lần:
– Thần muôn và n cảm tạ Thần-phi đã cứu toà n thể DÆ°Æ¡ng gia. Æ n đức nà y xin ghi và o tâm khảm muôn kiếp.
Vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng mỉm cÆ°á»i nhìn há»c trò trong lòng bà cá»±c kỳ cao hứng. Bà há»i Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng:
– Xin Quốc-Phụ ban từ dụ.
Khai-Quốc vương hướng và o nhà vua:
– Tâu bệ hạ, Ä‘iá»u thứ 329 bá»™ Hình-thÆ° nói:
« Bất cứ kẻ nà o, dù chÃnh phạm, hay tòng phạm, phạm và o tá»™i tháºp ác cÅ©ng không được ân giảm, khoan hồng, và hưởng quyá»n bát nghị ».
Bây giỠđổi thà nh:
« Tuy nhiên, kẻ phạm tá»™i có thể dùng tiá»n để xin ân giảm. Chỉ hoà ng-đế má»›i có quyá»n cho phạm nhân dùng tiá»n xin ân giảm. NhÆ°ng dù tiá»n chuá»™c nhiá»u đến đâu cÅ©ng không thể xin giảm quá ba báºc ». NhÆ° váºy, triá»u đình có thể cho DÆ°Æ¡ng tể tÆ°á»›ng dùng tiá»n để chuá»™c tá»™i.
Nhà vua nói với Bùi-Hựu:
– Xin Văn-minh Ä‘iện đại há»c sÄ© khẩn cho là m chiếu chỉ để trẫm ban hà nh tu chÃnh Ä‘iá»u 329 bá»™ Hình-thÆ°.
Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng há»i Trần Trung-Äạo:
– SÆ° huynh, cứ nhÆ° tá» cáo trạng, thì Ưng-sÆ¡n yêu cầu Tống triá»u xá» tá»™i thái-tá» Triệu-Thá»±. Không biết Tống triá»u đã xá» chÆ°a? Nếu xá» thì xá» nhÆ° thế nà o?
Trung-Äạo đứng lên hÆ°á»›ng và o nhà vua:
– Tâu bệ hạ, Gia-Há»±u hoà ng đế đã lá»›n tuổi, sức khoẻ không được tốt, nên ngÆ°á»i ban chỉ gá»i thái-tá» khẩn vá» kinh để có thể thay ngÆ°á»i nhiếp chÃnh. Thái-tá» vừa lên Ä‘Æ°á»ng vá» thì DÆ°-TÄ©nh Ä‘á»™t nhiên bị bệnh nặng phải ở lại Liá»…u-châu dưỡng bệnh. Äoà n tùy tùng đến núi Linh-lăng lại đến lượt Tiêu-Chú bị bệnh. Thà nh ra theo há»™ giá thái-tá» chỉ có vÆ°Æ¡ng phi Cao Thái-Vân, Lý-Hiến vá»›i đại-sÆ° Pháp-Nhẫn mà thôi. Thái-tá» bà n định bà máºt Ä‘i qua TrÆ°á»ng-sa không cho sÆ° đệ Tá»±-Mai biết, rồi vượt TrÆ°á»ng-giang vá» Biện-kinh. Khi Ä‘oà n tùy tùng tá»›i Hà nh-Nam thì khám phá ra bao nhiêu và ng bạc không cánh mà bay. VÆ°Æ¡ng phi Thái-Vân phải bán chiếc vòng Ä‘eo cổ để lấy tiá»n lá»™ phÃ. NhÆ°ng đêm ấy, Ä‘oà n tùy tùng qua đêm tại má»™t khách Ä‘iếm thì sáng dáºy hà nh lý bị mất sạch, kể cả thẻ bà i, cùng chiếu chỉ của hoà ng-đế truyá»n thái-tá» kinh lý Nam-phÆ°Æ¡ng.
Triá»u đình nghe Trung-Äạo kể, há» Ä‘á»u Ä‘Æ°a mắt nhìn nhau nhÆ° cùng nói thầm:
– Thôi rồi, Ưng-sơn ra tay rồi.
– Tuy váºy Ä‘oà n tùy tùng vẫn tiếp tục lên Ä‘Æ°á»ng, khi qua Hà nh-sÆ¡n thì Ä‘á»™t nhiên ngá»±a của há» ngã lăn ra, sùi bá»t mép chết hết. Tiá»n không, thẻ bà i chứng nháºn thân pháºn không, Thái-tá» kinh hãi há»i đại sÆ° Pháp-Nhẫn xem phải là m sao? Äại sÆ° Ä‘Æ°a ý kiến rằng thà nh TrÆ°á»ng-sa là nÆ¡i Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng đóng đô không xa là m bao. VÆ°Æ¡ng tuy khắt khe thá»±c, nhÆ°ng dù sao vÆ°Æ¡ng phi cÅ©ng là cô của thái-tá», chỉ có cách đến đó để nhá» công chúa Huệ-Nhu giúp phÆ°Æ¡ng tiện vá» kinh. Từ Hà nh-sÆ¡n vá» TrÆ°á»ng-sa mất khoảng ba ngà y sức ngá»±a. Tiá»n không, y phục để thay đổi không, dá»c Ä‘Æ°á»ng Ä‘oà n tùy tùng phải và o mấy ngôi chùa xin ăn, tắm rá»a. Cá»±c chẳng đã, khi Ä‘oà n tùy tùng tá»›i TÆ°Æ¡ng-Nam, thái-tỠđến xin gặp viên tri huyện ở đó để xin chu cấp trở vá» kinh. Không ngá» Ä‘oà n tùy tùng vừa xÆ°ng là thái-tá» thì bị viên tri huyện truyá»n lÃnh bắt trói giải vá» kinh để chém đầu. May nhá» võ công Pháp-Nhẫn cao siêu, nên phái Ä‘oà n không bị lÃnh bắt. Äại sÆ° Pháp-Nhẫn gặp viên tri huyện há»i tại sao lại vô lá»… nhÆ° váºy? Thì viên tri huyện cho biết má»›i hai hôm trÆ°á»›c, xa giá thái-tá» cùng vá»›i Cao vÆ°Æ¡ng phi, Bắc-ban chỉ háºu Lý-Hiến, đại sÆ° Pháp-Nhẫn qua đây. Viên tri huyện tiếp đón, cung phụng cá»±c kỳ chu đáo. Công nho của huyện còn bẩy trăm lượng và ng chÆ°a kịp Ä‘em vá» ná»™p cho An-phủ-sứ, thì thái-tá» truyá»n rằng ngÆ°Æ¡i cần dùng và ng và o quốc sá»± tối khẩn, phải trao cho ngÆ°á»i. Thái-tá» có biên nháºn, đóng ấn tÃn Ä‘Ã ng hoà ng. Khi Ä‘i thái-tá» còn truyá»n rằng: « Có bá»n du thủ du thá»±c, Ä‘iên Ä‘iên khùng khùng giả là m Thái-tá» Ä‘i là m tiá»n các quan địa phÆ°Æ¡ng. Váºy há»… thấy chúng đến phải bắt trói giải vá» kinh ngay ».
Triá»u đình Äại-Việt nghe Trung-Äạo tÆ°á»ng thuáºt Ä‘á»u báºt cÆ°á»i, nhÆ°ng há» vô cùng ái ngại cho thái-tá» Triệu-Thá»±. Vì há» biết rằng Ưng-sÆ¡n đã cho ngÆ°á»i trá»™m ấn tÃn, thẻ bà i của bá»n Triệu-Thá»±, rồi giả là m phái Ä‘oà n để lấy và ng, cùng lừa các quan, để các quan tưởng bá»n Thá»± là bá»n du thủ, du thá»±c, mà giết chúng. Trung-Äạo tiếp:
– Lý-Hiến phải hết sức giải thÃch vá»›i viên tri huyện, nhÆ°ng y vẫn không tin. Cuối cùng nhá» má»™t vị Ä‘á»™i trưởng trong quân của huyện lệnh nguyên là đệ tá» phái Thiếu-lâm nháºn ra đại sÆ° Pháp-Nhẫn là Thủ-tá»a Äạt-ma Ä‘Æ°á»ng. Triệu-Thá»± yêu cầu Ä‘Æ°a y vá» TrÆ°á»ng-sa, giáp mặt vá»›i công chúa Huệ-Nhu thì má»›i rõ trắng Ä‘en. Viên tri huyện Ä‘Ã nh cho quân áp tải cả Ä‘oà n Ä‘i. Khi qua TÆ°Æ¡ng-Ä‘Ã m, lại xẩy ra biến cố nữa.
Má»i ngÆ°á»i cùng im lặng, chỠđợi Trung-Äạo kể. Trung-Äạo hÆ°á»›ng ThÆ°á»ng-Kiệt:
– Con cho sư bá gáo nước, sư bá mới kể tiếp được.
Ỷ-Lan bưng ngay ấm trà trước mặt, rót ra ba cái chung rồi bưng đến trước mặt ông:
– KÃnh má»i đại hiệp xÆ¡i nÆ°á»›c.
– Äa tạ Thần-phi.
Trung-Äạo uống nÆ°á»›c rồi tiếp:
– Khi quân áp tải phái Ä‘oà n và o đến thị trấn TÆ°Æ¡ng-Äà m, thì đã thấy thiết kỵ dà n ra nhÆ° chỠđón. Thái-tá» cho rằng tÆ°á»›ng chỉ huy đạo quân ở đây biết rằng mình tá»›i, nên tiếp đón. Viên tÆ°á»›ng chỉ huy há»i: « Có phải Tần-vÆ°Æ¡ng đó không? ». Thái-tá» lên tiếng: « Ta đây. TÆ°á»›ng quân báo danh Ä‘i ». Láºp tức Ä‘oà n thiết-kỵ bao vây đám tùy tùng của thái-tá» lại. Biết có chống trả cÅ©ng vô Ãch, Triệu-Thá»± Ä‘Ã nh để cho chúng trói lại bá» lên xe mang vá» trại. Lý-Hiến há»i viên tÆ°á»›ng: « Mi là ai mà vô lá»… nhÆ° thế nà y? Mi có biết rằng mi bắt giam trừ quân thì sẽ bị chu di tam tá»™c không? ». Viên tÆ°á»›ng cÆ°á»i nhạt: « Bá»n trá»™m cÆ°á»›p kia, bá»n mi giả danh thái-tá» lừa dối biết bao nhiêu quan lại má»™t giải Hoa-Nam rồi, bây giá» bá»n mi sa lÆ°á»›i, còn chối cãi Æ°? ». Viên Ä‘á»™i trưởng của TÆ°Æ¡ng-Nam giải thÃch rằng y được lệnh giải bá»n nà y vá» TrÆ°á»ng-sa cho công chúa nháºn diện. Viên tÆ°á»›ng lắc đầu: « Cách đây năm ngà y, tôi tiếp được lệnh chỉ của thái-tá», có kiá»m thá»± ấn tÃn cho biết ngÆ°á»i cùng vá»›i vÆ°Æ¡ng phi, đại-sÆ° Pháp-Nhẫn, quan Bắc-ban chỉ háºu Lý-Hiến sẽ Ä‘i qua TÆ°Æ¡ng-Äà m, hẹn phải ra đón. Chúng ta đón ngÆ°á»i, dâng tiệc, cùng dâng lá»… váºt. Sau đó ngÆ°á»i lên Ä‘Æ°á»ng. TrÆ°á»›c khi ruổi ngá»±a, ngÆ°á»i dặn ta: Có bá»n gian tế giả dạng ta đánh lừa các quan địa phÆ°Æ¡ng để lấy tiá»n bạc. Váºy khi ngÆ°á»i thấy chúng đến thì bắt Ä‘em ra giữa chợ chém đầu ngay. Bây giá» các ngÆ°á»i sa lÆ°á»›i ta, còn chối cãi gì nữa? »
Phò-mã Thân-thiệu-Thái há»i:
– Thưa sư thúc, không lẽ đại-sư Pháp-Nhẫn chịu để bị chém đầu sao?
Tà i sản của The Creator
14-09-2008, 10:02 PM
57991135 Cạch !
Tham gia: Feb 2008
Äến từ: VN
Bà i gởi: 1,152
Thá»i gian online: 3 tuần 0 ngà y 14 giá»
Thanks: 359
Thanked 1,686 Times in 186 Posts
Nam Quốc SÆ¡n HÃ
Tác giả : Yên Tá» CÆ° SÄ© Trần Äại Sỹ
Thể lá»ai: Kiếm hiệp
Phò-mã Thân-thiệu-Thái há»i:
– Thưa sư thúc, không lẽ đại-sư Pháp-Nhẫn chịu để bị chém đầu sao?
– DÄ© nhiên là không. Äêm đó đại sÆ° Pháp-Nhẫn cá» tay và o cánh cá»a cho đứt dây trói, cứu cả bá»n ra. HỠăn cắp ngá»±a, rồi trốn Ä‘i. NhÆ°ng khi hỠđến TrÆ°á»ng-sa, lúc qua chợ, tế tác thấy há» mặc quần áo lôi thôi, rách rÆ°á»›i mà lại cỡi ngá»±a của thiết kị. Há» máºt báo cho quan tổng trấn TrÆ°á»ng-sa. Láºp tức quan tổng trấn TrÆ°á»ng-sa truyá»n lệnh: cho thủy quân giả là m phu đò; dùng hai thuyá»n khác nhau. Má»™t thuyá»n chở ngÆ°á»i, má»™t thuyá»n chở ngá»±a. Khi chở chúng ra giữa hồ thì là m láºt thuyá»n bắt sống. Cả bá»n bị trấn nÆ°á»›c đến phình bụng ra, trói thà nh má»™t xâu giải đến dinh quan tổng trấn. Quan tổng trấn cho xét ngá»±a, biết là ngá»±a của TÆ°Æ¡ng-Äà m, bèn kết tá»™i cả bá»n trá»™m ngá»±a của thiết kị, lên án chém ngang lÆ°ng ngay láºp tức. Triệu-Thá»± kinh hoà ng, y không xÆ°ng là thái-tá» nữa, mà xÆ°ng là cháu công chúa Huệ-Nhu, yêu cầu cho được gặp công chúa. Quan tổng trấn không tin, y năn nỉ mãi, rồi viết má»™t bức thÆ° xin trao cho công chúa. ThÆ° Ä‘i, mãi hôm sau công chúa má»›i sai võ sÄ© đến đón y và o phủ Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng.
Trung-Äạo há»i Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng:
– Vương gia là anh kết nghĩa của sư đệ Tự-Mai, xin vương gia thỠđoán xem thái độ của y ra sao?
– Tôi biết Tự-Mai lắm. Khi kẻ nà o bướng bỉnh không biết tội, thì y sẽ truy cho đến cùng. Còn khi kẻ nà o biết ăn năn hối lỗi, van xin thì y tha ngay. Tôi chắc không những y không trách mắng Thự, mà còn an ủi, rồi cho thiết kị hộ tống vỠkinh.
Trung-Äạo chắp tay xá vÆ°Æ¡ng:
– Äúng nhÆ° vÆ°Æ¡ng Æ°á»›c tÃnh. Khi quân giải bá»n Triệu-Thá»± tá»›i phủ Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng, sÆ° đệ vá»›i công chúa chạy ra xem, thì đúng là thái-tá». SÆ° đệ thân cởi trói, rồi quát mắng đám thuá»™c hạ. NhÆ°ng công chúa nhất định đòi Ä‘em thái-tá» ra chặt đầu vì ba tá»™i trạng. Má»™t là gây chia rẽ tình Hoa-Việt. Hai là giả Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng vá»›i công chúa, nhÆ° váºy vô tình hại vÆ°Æ¡ng vá»›i công chúa. Ba là không có chiếu chỉ mà sang Äại-Việt. SÆ° đệ phải hết sức năn nỉ, công chúa má»›i chịu tha cho bá»n Triệu-Thá»± vá».
Ỷ-Lan nhìn Trung-Äạo tủm tỉm cÆ°á»i. Trung-Äạo há»i:
– Thần phi! Có lẽ lá»i tÆ°á»ng thuáºt của kẻ thôn phu nà y thiếu văn hoa là m thần phi cÆ°á»i chăng?
– ThÆ°a đại hiệp, tôi đâu dám thế. Tôi cÆ°á»i vì Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng thá»±c khéo léo, đến công chúa là vợ mà cÅ©ng không biết chồng!
– ???.
– Tôi nghÄ© là tất cả những khốn khổ của Thá»± ở dá»c Ä‘Æ°á»ng là do Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng sai bá»™ hạ gây ra, mục Ä‘Ãch là m cho y nhục nhã. VÆ°Æ¡ng đã là m nhÆ° thế thì vÆ°Æ¡ng phải để y sống chứ? Giết y là m chi? Vả giữa hai việc để y sống và giết y thì việc nà o có lợi? Giết y thì tiếng tăm Ưng-sÆ¡n khiến thiên hạ sợ hãi Æ°? Thì thiên hạ đã sợ rồi. Còn để y sống thì mai nà y y lên là m vua, má»—i khi nghÄ© đến vÆ°Æ¡ng ắt y nổi da gà . Má»—i khi nói đến Nam xâm thì y bạt vÃa. HÆ¡n nữa trong chuyến Ä‘i nà y y mất hết chà khÃ, mất hết uy tÃn, thì để y sống má»›i lợi. Còn giết y, thì triá»u đình sẽ láºp ngÆ°á»i khác lên thay. NhÆ° váºy dá»… gì ngÆ°á»i nà y sợ vÆ°Æ¡ng bằng y? Äể y sống thì Äai-Việt ta Ãt ra cÅ©ng yên tÄ©nh trong suốt thá»i gian y trị vì.
Ghi chú,
Quả nhiên sau nà y Triệu-Thá»± lên ngôi vua, tức vua Tống Anh-Tông. Trá»n thá»i gian Anh-Tông ở ngôi, bất cứ bá»n quan lại nà o bà n đến Nam xâm là nhà vua gạt Ä‘i. Äó là chuyện sau.
Ỷ-Lan đến trÆ°á»›c nhà vua ráºp đầu binh binh. Nhà vua kinh hãi vá»™i đỡ nà ng dáºy:
– Có việc gì khanh cứ nói, sao lại hà nh đại lễ như thế nà y?
– Tâu bệ hạ, ban nãy thần thiếp đã dẫn lá»i Quản-Trá»ng: « Là m vua không thể tÆ° tâm, khoan dung, dá»… dà ng vá»›i ngÆ°á»i mình yêu; khắt khe vá»›i ngÆ°á»i mình ghét». Mấy hôm nay, thần thiếp nghe ná»™i cung xì xầm, rồi đại thần bà n tán, bệ hạ quá sủng ái thần thiếp mà ban sắc chỉ phong thần thiếp là m thần-phi. NhÆ° thế e có chá»— bất thÆ°á»ng trong háºu cung. Váºy thần thiếp thỉnh bệ hạ cứ cho thần là m tu-dung, tu-nghi, hay cung-nữ cÅ©ng được. Äợi sau nà y, thần thiếp có công trạng, hoặc tá» ra được đức Ä‘á»™, bệ hạ sẽ phong cho thần thiếp lên chức phi cÅ©ng chÆ°a muá»™n. Có thế má»›i chÃnh được đạo tu, tá», trị, bình.
Nhà vua định từ chối Ä‘á» nghị nà y, thì vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng gáºt đầu:
– Xin bệ hạ chuẩn tấu lá»i của Yến-Loan. Vì Yến-Loan là đệ tá» của phái Mê-linh, đã là điá»u là m cho miệng thế dị nghị, ghen ghét rồi. Nay đùng má»™t cái phong là m thần-phi thì e rằng bất lợi cho Yến-Loan hÆ¡n là lợi.
Nhà vua há»i quan thái-phó Lý-đạo-Thà nh:
– Xin thầy cho biết tôn ý.
Äạo-Thà nh tâu:
– Bệ hạ nên phong cho Lê mỹ nhân là m phu-nhân là được rồi. Vì đẳng tráºt phu nhân không có trong ná»™i cung bản triá»u. Bệ hạ có thể đặt phu cao hay thấp hÆ¡n thần phi cÅ©ng được.
Ỷ-Lan lại tâu:
– Hôm từ Thổ-lá»™i vá» kinh, bệ hạ có hứa sẽ ban hà nh chiếu chỉ đại xá thiên hạ, để tạo Ãt phúc trạch cho thiếp. Nay xin bệ hạ thá»±c hiện. NhÆ° váºy, tá»™i của thái-háºu, hoà ng-háºu trong vụ nà y được tiêu trừ.
– Äược, trẫm giữ lá»i hứa.
– Bệ hạ còn hứa dùng tiá»n chuá»™c những ngÆ°á»i con gái bất hạnh phải bán thân cho nhà giầu, Ä‘em vá» gả cho ngÆ°á»i nghèo không tiá»n cÆ°á»›i vợ, và những ngÆ°á»i góa vợ. Nay nhân có vụ DÆ°Æ¡ng tể tÆ°á»›ng cùng má»™t số quan phạm trá»ng tá»™i. Thiếp cả gan xin bệ hạ Ä‘em hết số tiá»n chuá»™c tá»™i của các quan, cùng và ng bạc tang váºt trong vụ Tống mua chuá»™c võ lâm Äại-Việt mà sÆ° thúc Lê-Văn Ä‘em ná»™p... để chuá»™c những ngÆ°á»i con gái bất hạnh...
Nhà vua gáºt đầu:
– Trẫm hứa. Bây giá» hai mẹ con bà Thúy-Hòang có thể ra vá». Còn nhÆ° há» muốn ở lại trong cung vá»›i phu nhân, trẫm cÅ©ng chuẩn tấu. Thôi, bãi triá»u.
Ban nhạc tấu bản Long-hồi:
Kỳ nghi bất thắc,
Túc ung hòa minh.
Tá»· táºp hy vụ thuần há»—,
ThỠkhảo thả ninh.
Lệnh văn bất dĩ,
Duáºt tuấn hữu thanh.
Thiên tỠvạn niên,
Phúc lộc lai thà nh. (9)
Chú giải,
(9) Dịch:
Cung đình chÃnh lá»…,
Äầy đủ, hòa minh.
Phúc tốt sáng rực,
Thá» bá»n, an ninh.
Thanh truyá»n vô táºn,
Tốt bá»n dà i lâu.
Thiên tỠvạn năm,
Phúc là nh đến mãi.
Tà i sản của The Creator
14-09-2008, 10:05 PM
57991135 Cạch !
Tham gia: Feb 2008
Äến từ: VN
Bà i gởi: 1,152
Thá»i gian online: 3 tuần 0 ngà y 14 giá»
Thanks: 359
Thanked 1,686 Times in 186 Posts
Nam Quốc SÆ¡n HÃ
Tác giả : Yên Tá» CÆ° SÄ© Trần Äại Sỹ
Thể lá»ai: Kiếm hiệp
Há»’I THỨ MƯỜI Bá»N
Dân giầu, nước mạnh
Ỷ-Lan vá» Thăng-long đã hÆ¡n năm rồi. Trong suốt má»™t năm liá»n nà ng là m việc cạnh nhà vua nhÆ° má»™t đại-há»c-sÄ©. Má»—i tấu chÆ°Æ¡ng, nà ng Ä‘á»c cho nhà vua nghe, bà n luáºn vá»›i ngà i. Sau khi nhà vua quyết định, thì chÃnh nà ng cầm bút son phê lên, rồi trình cho nhà vua ký. Các đại thần, từ tể-tÆ°á»›ng Lý-đạo-Thà nh cho tá»›i những vị trấn nháºm ở biên cÆ°Æ¡ng, khi thấy nét chữ châu-phê nhÆ° rồng bay, nhÆ° phượng múa, lá»i văn uyển chuyển thì biết ngay là của Ỷ-Lan phu-nhân. Trà nhá»› của Ỷ-Lan rất tốt, má»—i tấu chÆ°Æ¡ng tá»›i, nà ng nhắc lại chuyện cÅ© nhÆ° thế nà o, nhà vua đã ban chỉ dụ ra sao, nay kết quả các nÆ¡i tấu vá» nhÆ° thế đó. Nà ng sai là m riêng má»™t cái tráp, chia là m mÆ°á»i tám ngăn, má»—i ngăn cất má»™t cuốn sổ ghi chú, tóm lược những diá»…n biến quan trá»ng. Trong mÆ°á»i tám ngăn, thì má»™t ngăn cho phủ tể-tÆ°á»›ng, má»™t ngăn cho háºu cung, má»™t ngăn cho Khu-máºt-viện, sáu ngăn cho sáu bá»™... lại có những ngăn cho Thị-vệ, cho Bắc-biên v.v. Cho nên chÆ° sá»± trong cung, lục bá»™, ngoà i biên, nhất nhất má»—i sá»± nhà vua há»i đến, nà ng tâu trình rà nh mạch.
Tuy được nhà vua sủng-ái, tuy tà i ba, tuy phụ tá nhà vua, nhÆ°ng Ỷ-Lan nghÄ© rằng: lấy chồng vua hay lấy chồng dân, hạnh phúc hay không thì do mình tạo ra. Äiá»u đó không khó. NhÆ°ng đối vá»›i nà ng, mình lấy chồng vua thì sao phải được lòng chồng, được lòng ngÆ°á»i xung quanh, rồi có thể nhân địa vị mình, mà mÆ°u hạnh phúc cho dân. Cho nên nà ng hết sức nhÅ©n nhặn, yêu thÆ°Æ¡ng má»i ngÆ°á»i, luôn nhắc nhở nhà vua lấy lòng từ-bi của nhà Pháºt mà xá» sá»± vá»›i cung nga, thái giám.
HÆ¡n năm trÆ°á»›c, trên Ä‘Æ°á»ng từ Thổ-lá»™i vá» Thăng-long, Ỷ-Lan nhá»› đến năm đứa trẻ cùng sống ở chùa Từ-quang vá»›i nà ng và bẩy đứa trẻ nghèo khó ăn xin ở Thăng-long. Nhá»› nhung chồng chất, nà ng định khi tá»›i nÆ¡i, sẽ triệu hồi hai hoà ng tá» Hoằng-Chân, Chiêu-Văn Ä‘em chúng và o hoà ng thà nh tÆ°Æ¡ng kiến. NhÆ°ng khi nháºp cung, nà ng bị rà ng buá»™c bởi luáºt lệ, lá»… nghi; phải chá» cho tá»›i khi được phong là m Ỷ-Lan phu nhân, má»›i có quyá»n triệu hồi, tÆ°Æ¡ng kiến vá»›i hoà ng-tá». Lại nữa, từ triá»u đình, đến ná»™i cung, nÆ¡i nà o cÅ©ng có những lá»i xì xầm chống đối nà ng vá» cái xuất thân dân dã, nếu nay nà ng lại Ä‘em mÆ°á»i hai đứa em xuất thân ăn xin và o cung, thì những cái lưỡi dà i nhÆ° mãng xã lại được dịp nhả Ä‘á»™c. Nà ng Ä‘Ã nh nÃn nhịn.
Bây giá», má»™t năm qua, uy tÃn, tÆ° cách của nà ng lên cao, không còn ai dám xì xầm chống đối nữa, nà ng má»›i nghÄ© đến tÆ°Æ¡ng há»™i vá»›i bá»n trẻ. Nà ng há»i cung nữ phụ trách lá»… nghi:
– Nà y chị, và thá» tôi muốn má»i hai hoà ng-đệ Hoằng-Chân vá»›i Chiêu-Văn và o cung, thì thủ tục ra sao?
– ThÆ°a phu-nhân, có hai cách. Má»™t là phu nhân có thể thỉnh quốc-mẫu Thanh-Mai cùng hai hoà ng-tá» và o cung dá»± yến, rồi nhân đó, triệu hồi cả mÆ°á»i hai trẻ cùng theo. Hai là phu-nhân có thể ban chỉ tuyên triệu hai hoà ng-tá» Ä‘em đám trẻ và o, để phu-nhân xét xem việc dạy dá»— chúng đến đâu rồi.
– Có thể nà o chỉ má»i hai hoà ng-tá» và o dá»± yến, mà không có Quốc-mẫu chăng? Tôi thấy chỉ vì mấy đứa trẻ, mà phải thỉnh đại giá Quốc-mẫu thì thá»±c không nên.
– NhÆ° váºy thì chỉ hoà ng thượng má»›i có quyá»n. Vì dù sao phu-nhân cÅ©ng chỉ là chị dâu hai hoà ng-tá», chứ chÆ°a phải là bá» trên, mà có thể ban yến.
Ỷ-Lan đem ý ấy tâu với nhà vua. Nhà vua vui vẻ:
– Äược, trẫm chuẩn tấu.
Ngà i gá»i má»™t thái giám:
– NgÆ°á»i sang phủ Quốc-phụ tuyên triệu hai hoà ng tá» Hoằng-Chân vá»›i năm trẻ ở Thổ-lá»™i, hoà ng-tá» Chiêu-Văn vá»›i bẩy trẻ mồ côi ở Thăng– long... ngay chiá»u nay và o dá»± yến.
Buổi chiá»u đến, hai hoà ng-tá» cùng đám trẻ nháºp Hoà ng-thà nh bằng hai xe, má»—i xe có bốn ngá»±a kéo. Thị-vệ đã chỠđợi sẵn, há» tiếp cÆ°Æ¡ng ngá»±a, rồi cúi rạp ngÆ°á»i xuống:
– Hoà ng-thượng vá»›i phu-nhân Ä‘ang chá» hai hoà ng tá».
Viên thái-giám lá»… nghi cung tay hà nh lá»…, rồi dẫn Ä‘Æ°á»ng Ä‘i trÆ°á»›c. Äây là lần đầu tiên trong Ä‘á»i, đám trẻ được và o hoà ng thà nh. Thằng Dáºt chỉ cung Ỷ-Lan nói:
– Nà y, anh em coi kìa, cung Ỷ-Lan sao lại giống căn nhà của ông bà Thiết trong là ng mình quá nhỉ?
Thằng Äoan cÅ©ng nháºn ra cái quen thuá»™c:
– Còn chÃn cây ngâu nà y thì cắt tỉa giống những cây ngâu ở chùa Từ-quang.
Bỗng thằng Ninh reo lên:
– Kìa, con trâu má»™ng của chị Minh-Äệ kìa.
Năm trẻ ở Thổ-lá»™i quên mất đây là hoà ng cung, chốn cá»±c kỳ tôn nghiêm. Chúng reo lên chạy lại phÃa con trâu. Nguyên con trâu nà y, hồi mấy năm trÆ°á»›c há»c trò trÆ°á»ng Trung-nghÄ©a định giết để mừng thượng thá» Trịnh Quang-Thạch, nó chạy và o chùa Từ-quang lánh nạn. Ỷ-Lan đã mua lại. Sau khi nà ng nháºp cung, lý-trưởng sai ngÆ°á»i Ä‘em nó lên Thăng-long cho nà ng. Ỷ-Lan Ä‘Ãch thân chăm nuôi nó trong cung, để cho nông dân nghèo không có trâu cầy... mượn.
Dù thá»i gian đã mấy năm qua, đám trẻ lá»›n lên, nhÆ°ng con trâu cÅ©ng đã nháºn ra chúng. Năm trẻ vuốt ve, vá»— lÆ°ng, xoa đầu, đứng xung quanh trâu.
Äến đó viên thái giám kÃnh sá»± hô:
– Hoà ng-thượng tuyên chỉ má»i hai hoà ng tá» cùng các thiếu niên.
Äám trẻ vá»™i bá» trâu, theo hoà ng tá» Hoằng-Chân, Chiêu-Văn và o cung Ỷ-Lan. Hai ngÆ°á»i vừa bÆ°á»›c và o, thì nhà vua cùng Ỷ-Lan đã đứng đón ngay ở cá»a:
– Miá»…n lá»… cho hai ngá»±-đệ cùng đám trẻ. Má»i nhị vị ngá»± đệ ngồi.
Äám trẻ khoanh tay đứng sau lÆ°ng hai hoà ng tá». Theo đúng lá»… nghi, chúng phải cúi đầu không được nhìn nhà vua vá»›i Ỷ-Lan.
Lễ tất.
Nhà vua mỉm cÆ°á»i:
– Chắc ngá»± đệ không hiểu nguyên do nà o trẫm lại má»i hai vị và o đây cùng ăn yến phải không? Việc nhÆ° thế nà y: Ỷ-Lan trÆ°á»›c đây từng biết hai ngá»± đệ, hằng nghe danh hai ngá»± đệ, lại từng được hai ngá»± đệ giúp đỡ mấy năm qua. NhÆ°ng hai ngá»± đệ lại chÆ°a biết Ỷ-Lan, nên ý Ỷ-Lan muốn thỉnh hai ngá»± đệ và o để chị em gặp nhau.
Hai hoà ng tá» liếc mắt nhìn Ỷ-Lan. Hai ông tuyệt chÆ°a từng thấy nà ng bao giá». TrÆ°á»›c mặt hai ông, nà ng chỉ là má»™t thiếu nữ, trang phục nhÆ° gái quê, nhÆ°ng đẹp huyá»n ảo. Mặc dù là hoà ng tá», có nhiá»u dịp gặp gỡ ngÆ°á»i đẹp, nhÆ°ng hai ông chÆ°a từng thấy ai đẹp má»™c mạc nhÆ° váºy.
Ỷ-Lan lên tiếng:
– Chị dâu em chồng tương kiến. Thiếp xin bệ hạ cho được nói với nhau bằng ngôn từ bình dân.
Nhà vua cÆ°á»i:
– Äược chứ, em cứ tá»± nhiên.
Ỷ-Lan hướng năm đứa trẻ ở Thổ-lội:
– Dáºt, ngá»ng mặt lên nhìn xem Ỷ-Lan phu nhân là ai nà o?
Phạm Dáºt ngá»a mặt lên, nó thấy Ỷ-Lan thì reo:
– Chị Minh-Äệ! Sao chị lại ở đây? Bá»n em nhá»› chị muốn chết.
Äám trẻ nghe Phạm Dáºt reo, chúng quên mất rằng chÆ°a có phép, chúng không được ngÆ°á»›c mắt nhìn lên, chúng cùng mở to mắt nhìn nà ng:
– Chị Minh-Äệ. á»i sao chị đẹp thế nà y?
– á»i chị Yến-Loan. Sao chị lại ở đây?
Nguyên, sau khi được hoà ng tá» Hoằng-Chân cứu nạn ở Thăng-long, năm trẻ là ng Thổ-lá»™i, được ông mang chúng vá» dinh nuôi nấng, dạy văn, luyện võ. Chúng có kể chuyện Minh-Äệ cho ông nghe. Ông cùng năm đứa Ä‘i khắp Thăng-long tìm nà ng, nhÆ°ng không thấy. Ãt lâu sau hoà ng-tá» Chiêu-Văn nháºn lá»i Khất hoà thượng nuôi bẩy trẻ ở Yên-phụ. Nhân dịp hai đám trẻ gặp nhau, chúng Ä‘em « Ä‘á»i tÆ° » của nhau ra kể, thế là chúng biết chúng có chung má»™t bà chị. Thá»i gian hÆ¡n năm qua, chuyện bà chị dần dần Ä‘i và o lãng quên, thì hôm nay chúng gặp lại nà ng trong khung cảnh uy nghiêm nà y.
Ỷ-Lan truyá»n cho chúng ngồi. Trong mÆ°á»i hai đứa, thì Lý Äoan có há»c nhất. Nó nói:
– Bá»n em mất tin chị. Gần đây em có nghe đồn đức vua vá» là ng mình tìm Hằng-Nga, Ä‘em Hằng-Nga là m vợ. Bá»n em đâu ngá» lại là chị.
Nhà vua nói vá»›i hai hoà ng tá»:
– Anh em mình sang bên nà y. Anh có nhiá»u chuyện muốn nói vá»›i hai em. Äể cho chị em Ỷ-Lan ôn chuyện cÅ©.
Nhà vua vá»›i hai hoà ng tá» Ä‘i rồi, Ỷ-Lan tóm lược má»i biến chuyển kể cho đám trẻ nghe. Chúng cÅ©ng Ä‘em những gì chúng há»c được nói vá»›i nà ng.
Lý Äoan Ä‘á» nghị:
– Từ hồi ấy đến giá» chúng em cÅ©ng không có tin nhà . Váºy bây giá» chị dẫn chúng em vá» quê, chị cứ nháºn bá»n em là con nuôi chị, để bá»n há»c trò Trung-nghÄ©a phải lạy sứt trán ra cho bõ ghét.
– Không, chị không lá»›n hÆ¡n các em nhiá»u tuổi, thì nháºn các em là m con sao được? Chị nháºn các em là m em nuôi đủ rồi. Còn trÆ°á»ng Trung-nghÄ©a Æ°? TrÆ°á»ng đó không còn nữa.
Nà ng kể biến cố Ưng-sơn giết cả nhà Trịnh Quang-Thạch cho chúng nghe, rồi nói:
– Bây giỠchị cho phép, cứ mỗi tháng các em được và o cung thăm chị một lần.
Bá»n trẻ reo hò vui mừng. Kể từ ngà y nháºp cung, đây là lần đầu tiên Ỷ-Lan gặp ngÆ°á»i thân cÅ©, nà ng mừng chi siết kể. Từ đấy, mÆ°á»i hai trẻ được tá»± do ra và o cung Ỷ-Lan. Nà ng có thêm má»™t số chân tay thông minh, lanh lẹ, và trung thà nh.
Theo luáºt triá»u Lý, thì má»—i tháng hai lần, nhà vua cùng Hoà ng-háºu, phi tần phải đến cung Thiên-Cảm chầu Thái-háºu. Tuy nhà vua đã tuyên chỉ rằng đẳng tráºt phu-nhân của Ỷ-Lan dÆ°á»›i đẳng tráºt phi. NhÆ°ng khi chầu hầu thái-háºu, Ỷ-Lan cứ đứng sau hết các bà phi đã Ä‘Ã nh, mà còn sau các mỹ-nhân.
Nhà vua chÆ°a có hoà ng-tá», nhÆ°ng đã có ba công chúa. Má»™t là công chúa Thiên-Thà nh, nhÅ© danh An-Dân do Trần giai phi sinh ra. Công chúa là đệ tá» của vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng đã hạ giá vá»›i thế-tá» Thân Cảnh-Long con trai của vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng vá»›i phò-mã Thân Thiệu-Thái. Hiện công chúa ở Bắc-cÆ°Æ¡ng. Công chúa thứ nhì là Äá»™ng-Thiên, nhÅ© danh An-Hải do Lý tuyên phi sinh ra. Công chúa là đệ tá» của quốc-mẫu Thanh-Mai, đã hạ giá vá»›i đô đốc Hoà ng Kiện đệ tá» của Long-thà nh ẩn-sÄ© Tôn Äản, hiện ở vá»›i chồng tại bến Tiá»m-long bên bá» sông Hồng. Công chúa thứ ba là Thiên-Ninh nhÅ© danh An-Quốc, do Mai quý phi sinh ra, há»c trò của tiên nÆ°Æ¡ng Bảo-Hòa. Công chúa tuy đến tuổi trưởng thà nh, nhà vua định cho hạ giá nhiá»u lần, nhÆ°ng á»· được sÆ° phụ Bảo-Hòa cÆ°ng chiá»u, công chúa xin Ä‘i tu. DÄ© nhiên nhà vua không chuẩn tấu. Công chúa ở trong Hoà ng-thà nh. Ngay từ khi Ỷ-Lan tiến cung gặp công chúa là thân vá»›i nhau ngay nhÆ° bóng vá»›i hình.
Lệ triá»u Lý định từ thá»i vua Thái-tổ rằng có ba loại thiết triá»u. Má»™t là đại triá»u và o mồng má»™t, nếu cuá»™c đình nghị chÆ°a xong thì có thể kéo dà i đến vô hạn định. Thứ nhì là thiết tiểu triá»u và o các ngà y mồng năm, mồng mÆ°á»i, mÆ°á»i rằm, hai mÆ°Æ¡i và hai mÆ°Æ¡i lăm. Thứ ba là cuá»™c thiết tinh-triá»u (tinh là ngôi sao), thì bất cứ khi nà o nhà vua cần bà n vá»›i quần thần để quyết định má»™t việc quan trá»ng.
Khi thiết đại triá»u thì cao nhất là thân-vÆ°Æ¡ng, tể-tÆ°á»›ng, thượng thÆ°, các an-vÅ© sứ, tiết-Ä‘á»™-sứ, đô đốc thủy quân, đại-tÆ°á»›ng thống lÄ©nh kỵ-binh, chÆ° tÆ°á»›ng chỉ huy các đạo Thiên-tá»-binh, tổng-quản Khu-máºt-viện, tổng-lÄ©nh thị vệ, quan tổng-trấn Thăng-long. Khi thiết tiểu triá»u thì thà nh phần vẫn nhÆ° trên, nhÆ°ng không có các thân vÆ°Æ¡ng, an-vÅ©-sứ, tiết-Ä‘á»™-sứ, đô đốc thủy quân, đại tÆ°á»›ng thống lÄ©nh kỵ-binh. Còn thiết tinh-triá»u thì chỉ có tể-tÆ°á»›ng, lục bá»™ thượng thÆ°, quản Khu-máºt-viện và những thà nh phần chuyên môn liên quan đến các vấn Ä‘á» cần nghị sá»±.
Hôm nay nhà vua thiết tinh-triá»u vá» vấn Ä‘á» cần cải cách sao cho dân giầu. Thà nh phần chÃnh yếu vẫn không thay đổi, nhÆ°ng thêm má»™t số các quan thuá»™c bá»™ Há»™, bá»™ Lại, bá»™ Hình nhÆ° tham-tri (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i thứ trưởng ngà y nay), thị-lang (tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i tổng giám đốc ngà y nay). Äặc biệt, có cả Ỷ-Lan phu nhân cÅ©ng tham dá»±. Buổi thiết tinh-triá»u tại Ä‘iện Cao-minh. Vì buổi thiết triá»u nà y không có vấn Ä‘á» quốc phòng, nên quốc-phụ Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng vá»›i Quốc-mẫu Thanh-Mai vắng mặt. Äứng hầu cạnh nhà vua, có công chúa Thiên-Ninh.
TrÆ°á»›c đây, trong những buổi thiết tinh-triá»u nhÆ° thế, thì nhà vua ngồi trên ngai sÆ¡n son thiếp và ng. PhÃa trÆ°á»›c ngai và ng có chiếc án thÆ° chạm rồng. Còn các quan thì đứng. NhÆ°ng từ sau ngà y Ỷ-Lan phu nhân nháºp cung, nà ng tâu vá»›i nhà vua rằng, khi triá»u há»™i, các quan phải váºn Ä‘á»™ng hết tinh anh thần thức hầu bà n quốc sá»±. Thế mà các quan phải đứng hằng mấy giá» thì cÆ¡ thể mệt, ắt thần tổn. Phu-nhân xin nhà vua ban cho các đại thần được ngồi. Từ đấy, má»—i khi thiết tinh-triá»u, các đại thần được xếp chá»— ngồi trên ghế, sau cái án thÆ°. Trên án thÆ° để má»™t khay bánh trái, nhiá»u Ãt tùy theo thứ báºc.
Ba hồi chiêng trống, đội nhạc cỠbà i ca Giáng-long. Chương-thánh Gia-khánh hoà ng đế cùng Ỷ-Lan phu nhân ra. Các quan hà nh lễ. Sau khi hoà ng-đế với Ỷ-Lan phu nhân ngồi, lễ quan hô:
– ChÆ° đại thần an tá»a.
Tể-tÆ°á»›ng Lý Äạo-Thà nh đứng lên tâu:
– Thần Kiểm-hiệu thái-phó, Long-thà nh tiết Ä‘á»™ sứ, đồng-bình chÆ°Æ¡ng sá»±, Khu-máºt-viện sứ, lÄ©nh Chiêu-văn-quan đại há»c sÄ©, giám-tu quốc-sá», SÆ¡n-Nam quốc-công Lý Äạo-Thà nh kÃnh tâu: buổi thiết-tinh triá»u hôm nay do kim ý của bệ hạ, mục Ä‘Ãch triá»u nghị sao cho dân giầu. Thứ nhì là Lá»…-bá»™ thượng-thÆ°, Lại-bá»™ thượng-thÆ°, Hình-bá»™ tham tri thuá»™c phe đảng DÆ°Æ¡ng gia bị cách chức; các vị Lá»…-bá»™ tham-tri, Lại-bá»™ tham-tri được bệ hạ ban chỉ lên là m thượng-thÆ°, thà nh ra khuyết ba chức tham-tri, chÆ°a có ngÆ°á»i thay thế. Thần xin đình nghị để cá» ba ngÆ°á»i và o chức vụ đó.
Nhà vua vẫy tay:
– Xin má»i thầy ngồi nói được rồi.
– Äa tạ bệ hạ. Bây giỠđể Há»™-bá»™ thượng-thÆ° tâu lên bệ hạ tình trạng canh tác năm qua.
– Thần Mai Äình, Há»™-bá»™ thượng thÆ°, lÄ©nh Thần-nông Ä‘iện đại há»c sÄ© xin kÃnh tâu. Năm vừa nhỠân đức Quốc-tổ, Quốc-mẫu, nhá» Tiên-hoà ng phù há»™, hai mùa Ä‘á»u trúng. Giá lúa hạ xuống, dân chúng no đủ. Vì lúa gạo dÆ°, nên ta bán sang Chiêm, sang Trung-nguyên rất nhiá»u. Lục súc tăng lên gấp ba. Tăng hÆ¡n cả là lợn, gà , ngan, ngá»—ng, vịt, tôm, cá. NhÆ°ng trâu, bò thì không tăng. Diện tÃch canh tác cÅ©ng không tăng.
Nhà vua há»i:
– Trẫm thấy các lá»™ tấu vá» rằng dân chúng khai hoang nhiá»u lắm, thế sao diện tÃch canh tác lại không tăng? Trâu, bò, dê, ngá»±a trÆ°á»›c đây cứ mÆ°á»i con cái thì tám con sinh đẻ. Thế tại sao lại không tăng?
– Tâu bệ hạ. Vá» diện tÃch khai hoang thêm nhiá»u, nhÆ°ng vì những nhà giầu bắt ná»™p tô quá cao, nên tá Ä‘iá»n không thể canh tác, mà chủ Ä‘iá»n thì hà khắc. Há» cứ nhất định bắt tá Ä‘iá»n trả tô cao, bằng không thì thà để cho cá» má»c, chứ chẳng chịu hạ tô. Vì váºy số ruá»™ng đất để hoang rất nhiá»u.
Ỷ-Lan há»i:
– ThÆ°a thượng-thÆ°, chủ Ä‘iá»n đòi tô là bao nhiêu má»™t mẫu?
– Tâu phu-nhân,những loại ruá»™ng xấu hỠđòi má»™t ná»a số thu. Những ruá»™ng tốt há» không cần biết số thu là bao nhiêu, hỠđòi má»—i mẫu má»™t trăm thùng má»™t mùa.
Nhà vua há»i Ỷ-Lan:
– Khanh đã sống suốt thá»i thÆ¡ ấu ở đồng ruá»™ng, khanh có ý kiến gì vá» việc thu tô nà y? NhÆ° váºy là cao hay thấp?
– Tâu bệ hạ, thu tô cao nhÆ° váºy quả là lá»™t da đầu, móc ruá»™t tá Ä‘iá»n.
Ỷ-Lan kể tiếp: đối vá»›i ruá»™ng xấu, thì số hoạch má»™t mẫu không thể quá trăm thùng. Còn ruá»™ng tốt thì số hoạch má»—i mẫu không quá má»™t trăm năm mÆ°Æ¡i thùng. TÃnh đổ đồng, cầy má»™t mẫu mất ba công trâu, bừa ba công trâu, cấy năm công, rồi bón phân, tát nÆ°á»›c, là m cá», đánh kỳ, gặt... mà chủ Ä‘iá»n lấy má»™t ná»a. NhÆ° váºy tá Ä‘iá»n chỉ đủ ăn mà thôi. Há» không thể dÆ° giả để sá»a nhà , thuốc thang khi Ä‘au ốm, may mặc.
Nhà vua nghe Ỷ-Lan tâu, long tâm cảm thấy như bị con dao đâm và o ngực một cái. Ngà i thở dà i:
– Nếu nhÆ° tá-Ä‘iá»n không đủ thóc ná»™p tô thì chủ Ä‘iá»n là m gì há»?
– Bệ hạ không thể tưởng tượng được cảnh Ä‘au lòng của tá Ä‘iá»n nghèo.
Nà ng xuống giá»ng: tâu bệ hạ chiếu theo luáºt, thì há» sai nặc-nô Ä‘i đòi. Nặc-nô đòi không được thì há» kiện lên lý dịch. Lý dịch sẽ phái trÆ°Æ¡ng-tuần Ä‘em nặc nô tá»›i nhà tá-Ä‘iá»n siết lúa, siết gạo, siết gia-súc hoặc siết bà n ghế, dÆ°á»ng chiếu. Nếu nghèo quá không còn gì siết thì bắt phải bán vợ, bán con Ä‘i lấy tiá»n trả chủ-Ä‘iá»n, hoặc cầm vợ con cho chủ Ä‘iá»n là m tôi tá»›. Nhiá»u chủ Ä‘iá»n cá»±c ác, há» nhất định hoặc đòi tô thá»±c cao, hoặc là để ruá»™ng hoang chứ không chịu cho thuê vá»›i tô thấp.
Nhà vua thở dà i há»i tiếp:
– NhÆ° váºy thì tuy năm vừa qua lúa gạo dÆ° thừa là dÆ° thừa do trúng mùa. NgÆ°á»i giầu thì thêm giầu, còn kẻ khó thì vẫn hoà n kẻ khó. Giả nhÆ°, triá»u đình có phÆ°Æ¡ng thức nà o cho ruá»™ng đất không để hoang, ngÆ°á»i cùng dân cÅ©ng có ruá»™ng cầy thì đó má»›i là đạo của vua Hùng, vua TrÆ°ng. Trẫm thá»±c xấu hổ, khi ngồi trên ngai, mà để đến ná»—i có tệ Ä‘oan: ngÆ°á»i giầu thì bá» ruá»™ng hoang, kẻ nghèo thì ngồi không nhìn ruá»™ng hoang mà chẳng được cầy.
Nhà vua cau mặt lại tá» vẻ đăm chiêu: bà n chung, hiện có bốn vấn Ä‘á» phải giải quyết. Má»™t là sao cho tá Ä‘iá»n khá»i bị chủ Ä‘iá»n lá»™t da. Hai là không còn nạn để ruá»™ng hoang. Ba là sao để khuyến khÃch dân khai hoang hÆ¡n nữa. Bốn là là m tăng số trâu bò cầy ruá»™ng.
Các quan cùng nhìn nhau, bà n ra tÃnh và o má»™t lát, vẫn không sao tìm được cách nà o giải quyết. Ỷ-Lan cung tay:
– Nếu bệ hạ cho phép, thì thần thiếp xin hiến những phương thức quê mùa.
Nhà vua Ä‘Æ°a mắt há»i Tể tÆ°á»›ng:
– Ỷ-Lan không phải là đại thần, không biết thầy có cho phép Ỷ-Lan góp ý không?
– Tâu vệ hạ, phu nhân sống vá»›i nông dân, thì ắt phu-nhân hiểu những khó khăn của há». XÆ°a, thá»i nhà Chu, thiên tá» sai quan Ä‘i thái-phong Ä‘em vá» (1) để căn cứ và o đó mà truất trắc. Nay phu nhân tâu trình bệ hạ, thì cÅ©ng giống nhÆ° sứ giả của bệ hạ sai Ä‘i. Vì váºy, theo lá»… nghi bản triá»u, trÆ°á»›c khi phu nhân tâu trình, triá»u đình phải dùng lá»… đối vá»›i phu nhân nhÆ° khâm sai.
Ghi chú,
(1) Äá»i nhà Chu bên Trung-quốc, sau khi phong hÆ¡n tám trăm chÆ° hầu rồi, nhà vua đặt ra chức quan Thái-phong (thái là thu lượm, phong là bà i hát bình dân) để Ä‘i tuần tra các nÆ°á»›c. Các quan Thái-phong có nhiệm vụ sÆ°u tầm những bà i hát bình dân Ä‘em vá» nghiên cứu, căn cứ và o ná»™i dung bà i phong mà biết dân tình tâu lên vua để thưởng phạt chÆ° hầu. Äến Ä‘á»i Khổng-tá», thì còn hÆ¡n ba nghìn bà i. Khổng-tá» san định lại còn 105 bà i, chép thà nh sách, sau gá»i là Kinh-thi.
– Äược.
Lá»… nghi triá»u Lý định rằng, má»—i khi vua sai má»™t vị quan Ä‘i sứ, hoặc ra ngoà i là m việc gì, thì vị quan đó được gá»i là khâm-sai, được hưởng lá»… nghi cá»±c kỳ kÃnh trá»ng. Khi khâm-sai trở vá» tâu trình, thì Ä‘á»™i nhạc phải tấu khúc Viá»…n-hà nh quy triá»u. Sau đó khâm sai má»›i tâu.
Lý Äạo-Thà nh Ä‘Æ°a tay vẫy, quan Lá»…-bá»™ thượng thÆ° chạy ra ngoà i, lát sau Ä‘á»™i nhạc và o Ä‘iện. HỠđánh nhạc, tấu bà i Viá»…n hà nh quy triá»u (Ä‘i xa vá» chầu vua):
Tự thiên tỠsở,
Thiên-tỠmệnh chi;
Chấp sự hữu khác,
Äức âm mạc vi.
Chưng tai mao sĩ,
Bạc ngôn hữu chi,
Duy kì hữu chi,
Bi nhiên lai ti.
Bảo hữu quyết thổ,
Bang gia chi ki.(2)
(2) Dịch:
Tự nơi đức vua,
Äức vua sai Ä‘i,
Nhiệm vụ kÃnh cẩn,
Quyết chẳng sai di.
Tốt thay tuấn sĩ,
Duy có ngÆ°á»i thôi,
Vui vẻ trở vá».
Bảo vệ Xã-tắc,
Gốc của nước nhà .
Nhạc dứt, Ỷ-Lan tâu:
– Các vị đại thần đây Ä‘á»u thuá»™c loại văn mô vÅ© lược, nhÆ°ng sở dÄ© không nghÄ© ra biện pháp giải quyết, vì bị rà ng buá»™c bá»›i luáºt ban hà nh từ Ä‘á»i đức Thái-tổ. Than ôi! Äá»i đức Thái-tổ, tiếp ngôi từ Ngoạ-triá»u, dân chúng đói khổ, nên không má»™t tấc đất để hoang. Vì váºy cái tệ thà để đất hoang, chứ không cho thuê giá thấp không xẩy ra. Lại nữa hồi đó dân nghèo, nên không dám bầy ra ăn uống linh đình phà phạm. ChÃnh vì váºy nhà là m luáºt không có Ä‘iá»u khoản dá»± trù đối phó vá»›i tệ nà y. Bây giá» là niên hiệu ChÆ°Æ¡ng-thánh Gia-khánh thứ sáu rồi, hoà n cảnh không giống niên hiệu Thuáºn-thiên thứ ba, thứ tÆ° nữa. Äể giải quyết tệ Ä‘oan thứ nhất, thiếp cả gan xin bệ hạ ban chỉ cho tu bổ bá»™ luáºt vá» ruá»™ng đất.
Từ hoà ng đế cho đến đại thần Ä‘á»u báºt lên tiếng hoan hô. Ỷ-Lan tiếp:
– Tu bổ luáºt có hai phần. Má»™t là ấn định số tô mà tá-Ä‘iá»n phải ná»™p cho chủ-Ä‘iá»n. Hai là định rõ vấn Ä‘á» ruá»™ng để hoang. Bởi từ cổ xÆ°a đến giá», giữa chủ-Ä‘iá»n vá»›i tá-Ä‘iá»n thÆ°á»ng thá»a thuáºn miệng vá»›i nhau, hoặc ký vá»›i nhau má»™t Ä‘iá»n-Æ°á»›c, chứ quốc luáºt không định rõ. Vì luáºt không định rõ, thì xẩy ra tÆ°Æ¡ng tranh. DÄ© nhiên trong vấn Ä‘á» tÆ°Æ¡ng tranh kẻ mạnh sẽ thắng, ngÆ°á»i yếu sẽ thua. Kẻ mạnh luôn luôn là điá»n-chủ, ngÆ°á»i yếu luôn luôn là tá Ä‘iá»n. Bây giá» tu bổ quốc luáºt định rõ số tô thì giải quyết được nạn chủ Ä‘iá»n rút ruá»™t tá Ä‘iá»n. Còn vấn Ä‘á» ruá»™ng hoang cÅ©ng phải quy định.
Nói đến đây, Ỷ-Lan thấy trên mặt các quan hiện rõ ra nét bất mãn. Nà ng biết những ông ngồi đây Ä‘á»u có thá»±c ấp, không thì cÅ©ng có hà ng trăm, hà ng nghìn mẫu ruá»™ng. Nếu nay cải cách ruá»™ng đất, tất các ông bị thiệt hại nhiá»u nhất. NhÆ°ng má» má» trÆ°á»›c mắt nà ng lại hiện lên những tá Ä‘iá»n không đủ lúa ná»™p cho chủ Ä‘iá»n, bị chủ Ä‘iá»n siết nhà , siết vÆ°á»n, đôi khi bắt con cái phải bán mình cho há». Khi không có gì cho há» siết, thì há» kiện lên quan, bị bá» tù, bị đánh Ä‘áºp tà n nhẫn. Những cảnh chia ly đầy nÆ°á»›c mắt xẩy ra hà ng ngà y ở Thổ-lá»™i, nà ng nghÄ© thầm:
– Khi xÆ°a, vua TrÆ°ng còn dám cầm ba thÆ°á»›c gÆ°Æ¡m đánh Ä‘uổi Tô Äịnh, nay ta là con cháu ngÆ°á»i, mà ta không dám đối diện vá»›i các vị đại thần nà y Æ°?
NghÄ© váºy nà ng tiếp:
– TrÆ°á»›c hết phải chia ruá»™ng là m năm loại. Loại tốt nhất gá»i là nhất đẳng kim-Ä‘iá»n, đất mầu mỡ, ở nÆ¡i gió thuáºn mÆ°a hòa, gần sông, gần nÆ°á»›c, má»—i năm trồng được hai mùa. Loại thứ nhì là nhị đẳng ngân-Ä‘iá»n, có đủ Ä‘iá»u kiện nhÆ° nhất đẳng kim-Ä‘iá»n, nhÆ°ng đất tÆ°Æ¡ng đối mầu mỡ. Loại thứ ba là tam-đẳng đồng-Ä‘iá»n ruá»™ng ở nÆ¡i xa nÆ°á»›c, hay bị lụt bị bão, má»—i năm trồng được hai mùa. Loại thứ tÆ° là tứ-đẳng thạch-Ä‘iá»n, ở nÆ¡i gần nÆ°á»›c, đất tốt, nhÆ°ng chỉ trồng được má»™t mùa. Loại thứ năm là ngÅ©-đẳng thổ-Ä‘iá»n, chỉ trồng được má»™t mùa, lại ở nÆ¡i khô cằn. Việc định nà y sẽ do khâm sai của bá»™ Há»™, bá»™ Lại, hợp vá»›i quan huyện, lý dịch trong là ng để định. Sau khi chia loại ruá»™ng rồi, láºp tại má»—i huyện má»™t há»™i đồng gồm những ngÆ°á»i là m ruá»™ng. NgÆ°á»i là m ruá»™ng có thể là ngÆ°á»i cầy ruá»™ng của há», có thể là tá Ä‘iá»n. Há»™i đồng đó sẽ ấn định số hoạch má»—i mẫu của má»—i loại ruá»™ng, gá»i là số hoạch-chÃnh. Hiện nay thì chủ lấy tô má»™t ná»a số hoạch, mà số hoạch đó do hỠđịnh. HỠđịnh quá cao, khiến cho ngÆ°á»i giầu thì giầu thêm, kẻ khó cà ng khó thêm, tệ nạn nà y gây ra không biết bao nhiêu Ä‘iá»u khốn khổ cho gia đình tá Ä‘iá»n. Váºt cùng tất phản, uốn quá hóa cong, chÃnh vì váºy mà có nhiá»u nÆ¡i tá Ä‘iá»n nổi lên giết chủ Ä‘iá»n cho nÆ° giáºn. Muốn giải quyết nạn nà y, triá»u đình phải định rõ, kể từ nay chủ Ä‘iá»n chỉ được thu tô ba phần mÆ°á»i số hoạch-chÃnh thôi.
Các quan Ä‘á»u báºt lên tiếng « ồ », tá» vẻ bất mãn.
Công chúa Thiên-Ninh nghe Ỷ-Lan tâu, má»—i lá»i Ä‘á»u hợp vá»›i ý mình. Nà ng thấy cần phải khuyến khÃch bà ái phi của vua cha, nên tâu:
– ThÆ°a phu nhân, thế nếu nhÆ° những nông dân cần cù, há» tạo được số hoạch cao hÆ¡n số hoạch-chÃnh, thì số sai biệt đó chia nhÆ° thế nà o?
– ThÆ°a công chúa, chúng ta hiện theo pháp trị, nhÆ°ng lại lấy giáo huấn là m căn bản. Mục Ä‘Ãch của việc định số hoạch-chÃnh là để khuyến khÃch ngÆ°á»i cầy tăng số hoạch ln cao. Váºy nếu thá»a ruá»™ng nà o có số hoạch cao hÆ¡n số hoạch-chÃnh thì tá-Ä‘iá»n được hưởng số sai biệt ấy. Nếu nông dân cầy chÃnh ruá»™ng của mình, mà tạo được số hoạch cao hÆ¡n số hoạch-chÃnh, thì thá»a ruá»™ng đó được tha thuế.
Thiên-Ninh biết các quan Ä‘á»u không mấy vui lòng, nà ng thêm nÆ°á»›c Ä‘Æ°á»ng cho Ỷ-Lan:
– ThÆ°a phu nhân, ý kiến phu nhân thá»±c siêu việt. Nếu nhÆ° triá»u đình thuáºn theo Ä‘á» nghị của phu nhân thì từ chủ Ä‘iá»n tá»›i tá Ä‘iá»n sẽ thi nhau bón phân, tát nÆ°á»›c cho ruá»™ng có số hoạch cao để được thu thuế. Chà , quốc sản sẽ dÆ° thừa, dân giầu mau lắm. Há»… dân giầu thì nÆ°á»›c mạnh. Còn đối vá»›i việc để ruá»™ng hoang?
– Ruá»™ng là của trá»i ban cho. à dân là ý trá»i. NgÆ°á»i nà o may mắn được là m chủ ruá»™ng thì có nghÄ©a là được hưởng của trá»i, mà há» lại để hoang, tức há» từ chối quyá»n là m chủ. Khi há» từ chối, thì phải lấy lại. Triá»u đình ban luáºt: nếu nhÆ° chủ Ä‘iá»n bá» ruá»™ng hoang, thì ruá»™ng đó bị xung là m công Ä‘iá»n, ngÆ°á»i tá Ä‘iá»n năm trÆ°á»›c được quyá»n cầy, mà tô thì ná»™p cho triá»u đình. Triá»u đình dùng lúa đó nuôi ngÆ°á»i già không nÆ¡i nÆ°Æ¡ng tá»±a, nuôi trẻ mồ côi, cứu trợ thiên tai.
Quan thái-úy Quách Kim-Nháºt cung tay:
– Thá»±c là Quốc-tổ linh thiêng Ä‘em phu-nhân vá» triá»u. Vấn Ä‘á» thứ nhất là tô ruá»™ng, vấn Ä‘á» thứ nhì là ngăn ngừa tệ để ruá»™ng hoang đã xong. Bây giỠđến vấn Ä‘á» sao cho dân chịu khó khai hoang hÆ¡n nữa.
Ỷ-Lan biết Quách Kim-Nháºt trÆ°á»›c đây thuá»™c phe há» Mai, bị phe há» DÆ°Æ¡ng chèn ép, nay nhá» nà ng mà được phục hồi chức vụ, nên ông nói câu đó để coi nhÆ° tạ Æ¡n nà ng. Nà ng mỉm cÆ°á»i:
– Vấn đỠnà y thì các quan cũng như trăm hỠkhông ai bị thiệt hại gì cả, chỉ hoà ng-thượng là bị thiệt hại nhất mà thôi!
Nhà vua báºt cÆ°á»i:
– Thiệt hại gì trẫm cũng vui lòng, miễn sao cho dân sung sướng là được rồi. Thà trẫm mặc quần áo nâu, ăn cơm với muối, mà dân no ấm thì trẫm còn vui sướng hơn ăn cao lương mỹ vị, mặc quần áo gấm nữa. Khanh nói ra cho trẫm nghe đi.
Ỷ-Lan hướng đôi mắt long lanh đầy tình tứ nhìn hà vua:
– TrÆ°á»›c đây, vấn Ä‘á» khẩn hoang Ä‘a số là nhà giầu má»›i có phÆ°Æ¡ng tiện là m, vì rất tốn kém. Bây giá» xin bệ hạ ban chỉ: ai khai được ruá»™ng hoang thì thá»a ruá»™ng đó năm năm không phải ná»™p thuế. Những ngÆ°á»i không có mảnh đất cắm dùi mà khai hoang, thì triá»u đình trợ cấp tiá»n bạc để cả nhà há» có ăn mà khai hoang. Tất nhiên công nho sẽ mất Ä‘i má»™t khoản tiá»n lá»›n. NhÆ°ng quốc sản lại gia tăng rất nhiá»u.
Há»™-bá»™ thượng thÆ° Mai Äình cúi đầu:
– Tâu phu-nhân, so vá»›i Trung-nguyên, Chiêm-thà nh thì thuế của Äại-Việt quá thấp, đến Ä‘á»™ bằng má»™t ná»a Chiêm-thà nh và bằng má»™t phần ba Tống. Hiện thần đã cho tiết giảm chi tiêu đủ má»i khoản, mà cÅ©ng không đủ tiá»n nuôi quân, trả lÆ°Æ¡ng cho các quan, cùng chỉnh đốn thà nh trì, cung Ä‘iện, háºu cung. Nếu nay lại trợ cấp khai hoang thì thá»±c... thì thá»±c thần không tìm đâu ra tiá»n.
Nhà vua khẽ vỗ tay lên án thư:
– Muốn trị quốc bình thiên hạ thì phải tu thân tá» gia. Nhà của trẫm là gì? Là háºu cung. Bây giá» trẫm quyết định chi phà vỠăn, mặc của trẫm giảm má»™t ná»a. Trẫm thấy trong cung dùng quá nhiá»u thái-giám, cung-nga. NhÆ° công chúa, hoà ng-tá», các bà phi... má»—i ngÆ°á»i chỉ cần má»™t cung nữ giặt quần áo, lau chùi; má»™t cung nữ nấu ăn; má»™t thái giám đánh xe ngá»±a, chăn ngá»±a; má»™t thái giám để sai. NhÆ° váºy là nhiá»u quá rồi. Hiện nay má»—i ngÆ°á»i dùng tá»›i mÆ°á»i cung nữ, mÆ°á»i thái giám. Có bà dùng tá»›i năm mÆ°Æ¡i cung nữ, bẩy mÆ°Æ¡i thái giám. Má»—i khi Ä‘i đâu, là cung-nga, thái-giám xếp má»™t hà ng dà i theo hầu. Mà nhà nông của ta nói: má»™t ngÆ°á»i cầy nuôi năm ngÆ°á»i. Và nhÆ° má»™t trăm hai mÆ°Æ¡i ngÆ°á»i vừa cung nữ, vừa thái giám đó cho vá» là m ruá»™ng, thì sẽ giảm Ä‘i được hai mÆ°Æ¡i lăm ngÆ°á»i phải cầy để nuôi báo cô. Rồi chÃnh những ngÆ°á»i đó là m ruá»™ng, thế là ta thêm được má»™t trăm bốn mÆ°Æ¡i lăm ngÆ°á»i cầy, nuôi thêm được bẩy trăm hai mÆ°Æ¡i lăm ngÆ°á»i nữa.
Ngà i ban chỉ cho Ỷ-Lan:
– Hiện kể cả Tể-tÆ°á»›ng là thầy trẫm trở xuống, không vị đại thần nà o dám đụng và o cái tổ ong háºu cung. Äụng và o cái tổ ong đó thì khốn khổ ngay. Váºy thì chÃnh trẫm phải phá cái tổ ong đó. Khanh hãy nghiên cứu thá»±c chi tiết những cung nà o, ty nà o cần bảo nhiêu cung-nga, bao nhiêu thái giám. Những lá»… lá»™c nà o cần giữ, những lá»… nà o cần bá», rồi tâu lên để trẫm đình-nghị.
Ỷ-Lan rút trong bá»c ra má»™t quyển sách, nà ng dâng cho nhà vua:
– Những Ä‘iá»u bệ hạ ban chỉ dụ, thần thiếp đã nghÄ© đến từ lâu. Äây là táºp ghi danh sách cung-nga, thái giám hiện ở trong các cung các phủ. Phần sau là bản Ä‘á» nghị tỉnh giảm. Xin bệ hạ ngá»± lãm.
Nhà vua cầm lên Ä‘á»c cho quần thần nghe:
– Vừa cung, vừa phủ có tất cả ba mÆ°Æ¡i sáu. Thứ nhất Thái-háºu, Thái-phi mÆ°á»i lăm bà . Thứ nhì hoà ng-háºu, các bà phi tần ba mÆ°Æ¡i mốt bà . Công-chúa, hoà ng tá» năm mÆ°Æ¡i lăm vị. Thân vÆ°Æ¡ng, quốc-công, hầu-tÆ°á»›c thuá»™c hoà ng thân ba mÆ°Æ¡i tám vị. Cá»™ng chung dùng tá»›i sáu trăm ba mÆ°Æ¡i sáu cung-nga, bẩy trăm năm mÆ°Æ¡i thái giám. Tổng cá»™ng má»™t nghìn ba trăm tám mÆ°Æ¡i sáu ngÆ°á»i. Nếu tÃnh má»—i vị dùng hai thái giám, hai cung nữ thì chỉ còn sáu trăm chÃn mÆ°Æ¡i lăm ngÆ°á»i (695). Có thể cho vá» sáu trăm chÃn mÆ°Æ¡i mốt ngÆ°á»i (691)
Nhà vua gáºt đầu tá» vẻ thÃch thú. Ngà i Ä‘á»c tiếp:
– Äổ đồng; nuôi, trả lÆ°Æ¡ng cho má»™t cung nga, má»™t thái giám má»—i tháng ba lượng và ng. NhÆ° váºy má»™t năm tiết kiệm hai vạn bốn nghìn, tám trăm, bẩy mÆ°Æ¡i sáu lượng và ng (24.876). TÃnh trung bình mượn nhân công phá hoang là m thà nh ruá»™ng trồng cấy được, má»—i mẫu mất ba lượng và ng, nhÆ° váºy số và ng tiết kiệm nuôi cung-nga, thái-giám có thể phá được tám nghìn hai trăm chÃn mÆ°Æ¡i hai mẫu ruá»™ng (8292) má»—i năm. Nếu trồng cấy, thu hoạch trung bình, má»—i mẫu nuôi được hai mÆ°Æ¡i ngÆ°á»i, thì hằng năm số tiết kiệm nuôi thêm mÆ°á»i tám vạn, hai nghìn, bốn trăm hai mÆ°Æ¡i bốn ngÆ°á»i ăn no (182.424). NghÄ©a là đủ nuôi toà n thể quân sÄ© trong nÆ°á»›c.
Nhà vua Ä‘á»c xuống dÆ°á»›i vá» chá»— tiết giảm xa hoa phung phà ăn tiêu trong cung, má»—i năm giảm ba vạn lượng và ng (30.000), cÅ©ng tÃnh nhÆ° trên, sẽ nuôi được hai mÆ°Æ¡i vạn miệng ăn (200.000). Long tâm rất đẹp:
– Äược! Tỉnh giảm nhÆ° thế nà y má»›i phải đạo lý.
Nhà vua quay lại ban chỉ cho Bùi Hựu:
– Văn-minh Ä‘iện đại há»c sÄ©. Khanh khẩn soạn chiếu chỉ để trẫm ban hà nh ngay. Nà o, chÆ° khanh bây giá» bà n đến vấn Ä‘á» thứ tÆ°. Vấn Ä‘á» gai góc nhất đây, đó là là m sao giải quyết nạn trâu-bò sinh sản nhiá»u, mà không đủ trâu cầy, đến ná»—i ba bốn nhà má»›i có má»™t trâu.
Các quan ngao ngán nhìn nhau, rồi lắc đầu tá» vẻ chịu thua. Ỷ-Lan biết các đại thần Ä‘á»u xuất thân là ngÆ°á»i Ä‘á»c sách, có bao giá» biết đến ruá»™ng đồng ra sao đâu mà bà n. Nà ng tâu:
– Thần thiếp biết rõ trâu bò sinh sản nhiá»u mà thiếu trâu cầy nguyên do có ba. Má»™t là nạn trá»™m trâu. Ở nông thôn, ngÆ°á»i dân nà o may mắn lắm má»›i có con trâu. Thế nhÆ°ng tối Ä‘i ngủ thì trâu vẫn ở trong chuồng. Sáng dáºy, thì trâu biến mất. Há» chỉ biết kêu khóc mà thôi. Trình lý-dịch cÅ©ng vô Ãch.
Lại-bá»™ thượng thÆ° há»i:
– Tâu phu nhân, thần thấy má»—i là ng Ä‘á»u có lÅ©y tre bao bá»c. Cổng là ng có hoà ng nam gác. Váºy kẻ trá»™m trâu dắt trâu Ä‘i đâu mà là ng không tìm ra?
– ThÆ°a thượng-thÆ°, lý thì nhÆ° váºy. NhÆ°ng thá»±c tế lại không giống nhÆ° váºy. Trá»™m ở đâu? Ai là trá»™m? Trá»™m chÃnh là bá»n cÆ°á»ng hà o, ác bá, bá»n lý dịch chứ ai đâu xa. Bá» ngoà i chúng là tay chân của triá»u đình, nhÆ°ng bá» trong chúng là những tên đầu trá»™m Ä‘uôi cÆ°á»›p, bá»n cÆ°á»›p cạn đấy. Äêm chúng sai hoà ng nam rình chủ nhà ngủ, bá» bả cho chó chết, rồi dắt trâu ra khá»i là ng, Ä‘em sang là ng bên cạnh mà bán. Hoặc giữa các lý dịch là ng nà y sai trá»™m trâu rồi đổi lấy trâu trá»™m của lý-dịch là ng khac. NghÄ©a là chúng rá»™m trâu, để đổi vá»›i nhau.
Ỷ-Lan thấy mặt nhà vua cau lại, tỠvẻ đăm chiêu, xót xa. Nà ng tiếp:
– Tệ nạn thứ nhì khiến thiếu trâu bò là việc tiệc tùng, đình đám, hÆ¡i má»™t tý là giết trâu, giết bò ăn uống. Việc cúng tế, thuá»™c loại quốc-tế nhÆ° giá»— vua Hùng, vua An-DÆ°Æ¡ng, vua TrÆ°ng, thì các lá»™, các phủ giết trâu bò là đáng. Còn nhÆ° trong là ng, tết Nguyên-đán, tết Hà n-thá»±c, tết Trùng-cá»u, giá»— thần thà nh-hoà ng, há» bầy ra ăn uống linh đình đến mấy ngà y. Ngà y nà o cÅ©ng giết trâu, hạ bò. DÄ© chà đến sinh nháºt các quan vá» hÆ°u, phú gia, cÅ©ng giết trâu! Äến việc nhà có ngÆ°á»i chết, sinh con cÅ©ng giết trâu; đám cÆ°á»›i, đám há»i, đám giá»— cÅ©ng giết trâu. Riết rồi quanh năm đình đám, thá» há»i trâu bò nà o sinh sản kịp?
Nà ng Ä‘Æ°a mắt nhìn các quan, rồi kể lại chuyện Trịnh Quang-Thạch ăn mừng thượng thá» giết trâu, trâu chạy và o chùa Từ-quang nhÆ° thế nà o, nà ng mua lại con trâu má»™ng đó, rồi biếu cho chùa ra sao. Sau khi nà ng vá» Thăng-long, lý-trưởng Ä‘em con trâu đó vá» kinh trả nà ng. Hiện chÃnh tay nà ng chăm sóc nó hà ng ngà y và cho những ngÆ°á»i ở ngoà i thà nh Thăng-long không có trâu cầy thay nhau mượn để chuyên chở, để cầy bừa. Nà ng tiếp:
– Tệ nạn thứ ba là các biên thần Tống bá» tiá»n ra mua trâu cái vá»›i giá thá»±c cao để phá hoại canh nông Äại-Việt. Nông dân tham tiá»n, Ä‘em trâu ra các bạc dịch trÆ°á»ng ở biên giá»›i bán cho Tống. ChÃnh vì ba tệ nạn trên, mà trâu bò sinh sản tuy nhiá»u, nhÆ°ng vẫn thiếu trâu cầy.
Nhà vua há»i Lý Äạo-Thà nh:
– Xin thầy dạy cho phải là m thế nà o?
Ỷ-Lan lắc đầu:
– ThÆ°a thầy, thì từ trÆ°á»›c đến theo luáºt Äại-Việt, vẫn cấm trá»™m trâu, chứ có bao giá» cho phép trá»™m trâu đâu? Bá»™ Hình-thÆ° đã dá»± trù phạt tá»™i trá»™m gia súc rất nặng. NhÆ°ng trá»™m vẫn hoà nh hà nh. Nay triá»u đình có ban chỉ, thì tệ nạn vẫn không đổi. Thế là mèo lại hoà n mèo.
Ỷ-Lan Ä‘ang nói năng nghiêm trang, bá»—ng chốc nà ng dùng câu tục ngữ dân gian, là m cả triá»u đình báºt cÆ°á»i. Nhà vua há»i:
– Khanh nói mèo lại hoà n mèo, ý nghĩa câu nà y ra sao?
– Tâu bệ hạ gốc câu nà y ở câu chuyện cổ tÃch.
– Khanh kể cho trẫm nghe câu chuyện nà y đi.
... Có má»™t ông lý trưởng tên là Miêu, tức con mèo. Ông là m lý-trưởng rồi, mà còn mang tên mèo thì xấu quá. Ông má»›i là m tiệc rượu má»i mấy cụ chức sắc trong là ng tá»›i ăn, để xin các cụ đặt cho má»™t tên thá»±c hay. Cụ thứ nhất, sau khi uống hết má»™t chén tống rượu, cụ khà má»™t tiếng, rồi nói:
– Tôi nghĩ ông lý nên đặt tên là Vân cho hay. Vân là mây đẹp lắm chứ?
Thế là các cụ thi nhau đánh chén. Lát sau cụ khác tiếp:
– Cái tên Vân nghe thì hay thá»±c, nhÆ°ng sách có câu: Phong bạt vân, nghÄ©a là gió thổi bay mây Ä‘i. Váºy nên đổi tên là phong cho đẹp.
Các cụ Ä‘á»u khen tên phong, rồi đánh chén. NhÆ°ng lát sau, cụ thứ ba chợt lắc đầu:
– Há»ng! Há»ng mất rồi. Sách có câu: TÆ°á»ng trấn phong, nghÄ©a là tÆ°á»ng cản gió. Váºy thì nên đổi tên là tÆ°á»ng thì hay hÆ¡n. Thôi, đổi tên là lý TÆ°á»ng má»›i đẹp.
Cả tiệc xúm và o khen cái tên mới. Nhưng tiệc rượu gần tà n, thì cụ thứ tư chợt lắc đầu:
– Tên tÆ°á»ng thì hay thá»±c. NhÆ°ng tÆ°á»ng bị chuá»™t leo qua hà ng ngà y. Váºy thì đổi là lý Thá». Thá» là chuá»™t. Hay đáo để.
Cụ thứ năm lại báºt lên tiếng kêu lá»›n:
– Không được. Mèo bắt chuá»™t. Váºy thì thà cứ để tên là Miêu hay hÆ¡n.
Äến đây tiệc tà n, ông lý tiá»…n các cụ ra vá» rồi, thì bị bà vợ mắng:
– Rõ lắm chuyện. Ông muốn đổi tên, mà mất tiá»n mua rượu, mua thịt là m tiệc đãi khách. Rút cuá»™c mèo lại hoà n mèo...
Nhà vua cùng đại thần được nghe câu chuyện dà dá»m của dân quê do Ỷ-Lan thuáºt lại, Ä‘á»u báºt cÆ°á»i. NhÆ°ng vẫn Ä‘á» chÃnh vẫn chÆ°a giải quyết xong. Nhà vua há»i:
– Thế Ỷ-Lan có cách nà o giải quyết không?
– Tâu bệ hạ không khó. Triá»u đình phải giải quyết vấn Ä‘á» là m ba bÆ°á»›c. BÆ°á»›c thứ nhất, bệ hạ ban chỉ kiểm soát trâu bò, cấm giết trâu-bò. Lỡ trâu-bò bị bệnh chết thì phải chôn. Có nhÆ° váºy ngÆ°á»i ta má»›i không kiếm cá»› rằng trâu bò bệnh, rồi Ä‘em hạ thịt.
Äến đây, Ỷ-Lan thấy trên mặt các quan có vẻ buồn, dÆ°á»ng nhÆ° há» muốn phản đối, mà không dám. Nà ng mỉm cÆ°á»i:
– Không biết chư vị nghĩ sao?
Hình-bộ thượng-thư Nguyễn Quý-Thuyết cung tay:
– Tâu phu-nhân cấm giết trâu-bò nhÆ° váºy thì hÆ¡i ngặt. Không lẽ những trâu-bò già mà không thịt, cứ ngồi chá» chúng chết để chôn hay sao?
– Thượng-thÆ° luáºn đúng. NhÆ°ng tôi chÆ°a nói hết ý. BÆ°á»›c thứ nhì là kiểm soát trâu bò. Má»—i là ng phải là m má»™t bản kê khai có bao nhiêu trâu-bò. Bao nhiêu con Ä‘á»±c, bao nhiêu con cái, tuổi của chúng, chủ của chúng là ai. Má»—i là ng phải đánh số, dùng chà m xâm lên cổ chúng. Xâm cả tên của chủ lên. Tá»· nhÆ° con trâu của tôi, nó tuổi Quý-mão, theo số thứ tá»± trong là ng là 320, thì đánh số « Thổ-lá»™i, 320, Äá»±c, Quý-mão, Lê-thị Yến-Loan ». Kể từ nay, trâu bò nà o không có số, có tên chủ, thì bắt đánh số, rồi xung công bán. Sau khi đánh số là ng phải trình vá» huyện. Huyện sẽ cấp cho chủ trâu thẻ bà i. Huyện phải phúc thẳng vá» lá»™, và vá» bá»™ Há»™ để hai nÆ¡i nà y theo dõi. Sau khi kiểm kê, mà là ng nà o có trâu-bò láºu không số, thì tất cả lý dịch Ä‘á»u phải cách hết. Trâu bò láºu không số sẽ xung công. Nếu trâu-bò bị đánh cắp, thì truy số đánh trên lÆ°ng, sẽ biết ngay chủ nó là ai. Khi trâu-bò đẻ con, thì cÅ©ng phải kê khai, đánh số. Triá»u đình lại định rõ, trâu-bò đến tuổi nà o thì không thể cầy bừa được, có thể hạ thịt.
Nà ng ngừng lại, rồi tiếp:
– Äây chỉ là biện pháp khẩn cấp để tăng số trâu bò canh tác lên. Sau bốn, năm năm; khi trâu-bò tăng lên nhiá»u, triá»u đình sẽ ban chỉ cho hạ thịt giá»›i hạn và o các dịp lá»… lá»›n.
Nà ng nghiêm nét mặt:
– Ban nãy bệ-hạ tá»± trách mình rằng: là m vua mà để cho dân khổ, thì có tá»™i vá»›i trá»i, vá»›i liệt tổ Äại-Việt vá»›i tiên hoà ng. Váºy bây giá» bệ hạ ban chỉ tăng bổng cho lý dịch. NhÆ°ng cứ cá»™t chết lý-trưởng, phó-lý, trÆ°Æ¡ng tuần và o việc trá»™m trâu. Nếu trong là ng bị mất trâu, thì lý dịch bị cách hết. Kẻ trá»™m trâu bị phạt thá»±c nặng. Ai biết kẻ giết trâu, trá»™m trâu mà tố cáo sẽ được thưởng. Ai biết mà không tố cáo sẽ bị phạt nhÆ° kẻ trá»™m.
Nhà vua đứng lên hướng Ỷ-Lan:
– Khanh thực xứng đáng là con cháu vua Thần-nông. Bây giỠtới vụ gì?
Tể-tÆ°á»›ng Lý Äạo-Thà nh tâu:
– Tâu bệ hạ, còn việc bổ nhiệm ba vị tham-tri bộ Lễ, bộ Lại, bộ Hình nữa.
– Các khanh đã tiến cá» nhiá»u ngÆ°á»i. Những ngÆ°á»i được tiến cá», Ä‘a số Ä‘á»u có tà i, có đức. NhÆ°ng rút kinh nghiệm từ Ỷ-Lan, trẫm quyết định phong hai ngÆ°á»i chÆ°a từng là m quan, đã sống vá»›i hÆ°Æ¡ng đảng, nhÆ° váºy hai vị đó má»›i giúp trẫm Ä‘i sát vá»›i dân tình. Sau nữa trẫm thăng má»™t ngÆ°á»i từ chức Äá» Ä‘iểm hình ngục lên là m tham-tri bá»™ Hình.
Nhà vua đưa mắt nhìn các quan, rối tiếp:
– NgÆ°á»i thứ nhất là Trần Trá»ng-San, phong là m tham-tri bá»™ Lá»…. NgÆ°á»i thứ nhì là Quách SÄ©-An phong là m tham-tri bá»™ Lại. NgÆ°á»i thứ ba là Hoà ng Khắc-Dụng Ä‘ang là m Ä‘á» Ä‘iểm hình ngục lá»™ Kinh-Bắc là m tham-tri bá»™ Hình. Äể trẫm gá»i ba ngÆ°á»i và o ra mắt các khanh.
Lễ quan bước ra ngoà i hô:
– Hoà ng-thượng truyá»n tham-tri bá»™ Lại là Quách SÄ©-An, tham-tri bá»™ Lá»… là Trần Trá»ng-San và tham-tri bá»™ Hình là Hòang-khắc-Dụng và o yết kiến.
Viên Ä‘á» Ä‘iểm hình ngục Dụng, hai thầy đồ San và Thái và o Ä‘iện phủ phục tung hô vạn tuế. Trong khi Ỷ-Lan đứng dáºy cung tay vái hai ông:
– Äứa há»c trò quê mùa Lê Thị Yến-Loan kÃnh chà o hai thấy. Chúc hai thầy được tâm an, thần tÄ©nh, thanh-vân đắc lá»™.
Nà ng lại hướng Hoà ng Khắc-Dụng:
– Hoà ng tiên sinh! Khổng-tỠnói :
« Xá» kiện ta cÅ©ng xỠđược nhÆ° ai! NhÆ°ng phải sao cho dân không kiện nhau má»›i là ngÆ°á»i cai trị giá»i ».
Tiên sinh thá»±c là ngÆ°á»i mà Khổng-tá» Æ°á»›c vá»ng váºy.
Nhà vua truyá»n cho ba vị bình thân, rồi ngồi và o ghế cạnh ba thượng thÆ° bá»™ Lại, bá»™ Lá»…, bá»™ Hình. Thái-giám rót nÆ°á»›c, Ä‘em hoa quả định bÆ°ng đến cho ba tân quan, thì Ỷ-Lan đã đỡ lấy, bÆ°ng lại để trÆ°á»›c mặt ba ông:
– KÃnh má»i hai thầy, vá»›i Hoà ng tiên sinh xÆ¡i nÆ°á»›c, dùng hoa quả ạ.
Ba tân quan cùng nói:
– Äa tạ phu nhân ban thưởng.
Ỷ-Lan hà nh lá»… đúng vá»›i Nho-gia, khiến các đại thần hiện diện Ä‘á»u kÃnh phục cung cách của nà ng. Ỷ-Lan nhìn thấy gÆ°Æ¡ng mặt nhà vua dÆ°á»ng nhÆ° còn chứa Ä‘á»±ng Ä‘iá»u gì chÆ°a thá»a ý. Nà ng há»i:
– Không biết bệ-hạ có Ä‘iá»u chi mà long nhan kém tÆ°Æ¡i?
Nhà vua thở dà i:
– Hôm nay trẫm với chư khanh bà n phương cách là m cho dân giầu nước mạnh. Dĩ nhiên những gì ta sắp là m, dân sẽ giầu, nước sẽ mạnh. Nhưng trong lòng trẫm xót xa vô cùng khi Thiên-tỠbinh vẫn chỉ có số lương bổng khiêm tốn suốt năm năm qua không hơn. Bây giỠtrăm hỠsắp hưởng những cải cách mới, nhưng...
Nhà vua rơm rớm nước mắt:
– ChÆ° quân ăn bá» ngủ bụi, có những ngÆ°á»i phải xa cha-mẹ, vợ-con, quê hÆ°Æ¡ng, nay sống mai chết, mà không được hưởng sung sÆ°á»›ng hÆ¡n ngÆ°á»i thÆ°á»ng.
Lý Äạo-Thà nh tâu:
– Äó chẳng qua Bệ-hạ quá thÆ°Æ¡ng yêu binh sÄ© mà tuyên dụ nhÆ° thế, chứ lÆ°Æ¡ng bổng chÆ° quân bên Äại-Việt ta cao gấp đôi quân Chiêm, gấp ba quân Tống. Lỡ ra tá» tráºn, tiá»n phủ tuất cho cha mẹ, vợ con còn gấp năm lần quân Tống.
Nhà vua lắc đầu:
– Thầy chẳng nên so sánh ta vá»›i Chiêm vá»›i Tống. Mà hãy so sánh ta vá»›i ta. Nà y nhé, má»™t công của ngÆ°á»i thợ gặt bên ta là năm đấu gạo, tÃnh chung má»™t tháng là 150 đấu gạo. Trong khi lÆ°Æ¡ng bổng của má»™t Thiên-tá»-binh chỉ được có 100 đấu gạo má»™t tháng, vá»›i Ãt mắm cá, tôm khô, cá khô. Nay ta cải cách, thì chỉ và i ba năm, công má»™t ngà y gặt có thể lên 10 đấu, trong khi chÆ° quân vẫn thế. Trẫm muốn cải tổ sao cho lÆ°Æ¡ng bổng chÆ° quân phải thá»±c cao, để tá» lòng Æ°u ái. Có nhÆ° váºy khi há» phải lăn mình và o chá»— chết, há» má»›i yên tâm rằng vợ con, cha mẹ há» sung sÆ°á»›ng hÆ¡n dân thÆ°á»ng.
Tể-tướng đưa mắt nhìn Hộ-bộ thượng-thư Mai Thứ. Mai Thứ lắc đầu:
– Tâu bệ hạ. Từ khi lên ngôi, Bệ-hạ cÆ°Æ¡ng quyết không chịu tăng thuế, cho nên má»i chi phà phải tiết giảm. ChÃnh Bệ-hạ tiết giảm chi tiêu của ná»™i cung, tỉnh giảm thái-giám, cung-nga để có tiá»n giúp dân khai hoang. Bây giá» không còn chá»— nà o để kiếm ra tiá»n nữa. Nếu nhÆ° nay tăng lÆ°Æ¡ng bổng chÆ° quân lên 150 đấu gạo má»™t tháng cho bằng thợ cầy, thợ gặt thì thá»±c quốc-sản không thể nà o cung ứng nổi. Hiện Thiên-tá»-binh là mÆ°á»i vạn, binh các trấn là mÆ°á»i vạn. Cá»™ng chung hai mÆ°Æ¡i vạn. Muốn tăng má»—i tháng má»™t đầu ngÆ°á»i 50 đấu gạo, thì cần mÆ°á»i triệu đấu má»™t tháng (10.000.000), má»™t năm cần tá»›i má»™t trăm hai mÆ°Æ¡i triệu đấu (120.000.000).
Từ vua, tá»›i quan Ä‘á»u nhìn nhau, rồi lắc đầu. Công chúa Thiên-Ninh tâu:
– Thần nhi xin góp chút Ãt ý kiến quê mùa, rất mong phụ hoà ng và chÆ° đại thần cho trình bầy.
– Ninh nhi hãy ngồi xuống, khoan thai trình bầy.
– Tâu phụ hoà ng, thần nhi xin tâu trình NgÅ©-pháp để tăng lÆ°Æ¡ng bổng cho chÆ° quân. Pháp thứ nhất gá»i là HÆ°Æ¡ng-bổng. Hiện nay, tất cả hoà ng-nam Ä‘á»u được cấp má»™t mẫu công Ä‘iá»n. Cứ năm hoà ng nam hợp thà nh má»™t ngÅ©, luyện táºp có nhau, cùng là m ruá»™ng, tát nÆ°á»›c, trải phân, đánh kỳ, là m cá», gặt hái có nhau, rồi chia hoa lợi đồng Ä‘á»u. Khi há» bị gá»i xung và o binh-trấn hay Thiên-tá»-binh, thì ruá»™ng đó trao cho tá Ä‘iá»n là m. Nay triá»u đình cải Ä‘i, cứ năm hoà ng-nam thì má»™t ngÆ°á»i phải xung quân. Bốn ngÆ°á»i kia vẫn tiếp tục là m cả năm mẫu ruá»™ng. Äến mùa gặt cÅ©ng vẫn chia Ä‘á»u hoa lợi. Hoa lợi đó trao cho vợ con, cha mẹ, anh em của ngÆ°á»i xung quân ở quê. TÃnh đổ đồng ruá»™ng tốt, ruá»™ng xấu, má»—i mẫu ruá»™ng má»™t năm thu hoạch má»™t vạn hai nghìn đấu gạo, nhÆ° váºy cao gấp mÆ°á»i lần lÆ°Æ¡ng bổng hiện tại. Pháp nà y chỉ khiến các hoà ng nam phải tăng gia sức lá»±c mà thôi. NhÆ° thay vì tát nÆ°á»›c bốn ngà y, há» phải tát nÆ°á»›c năm ngà y. Vì đã có HÆ°Æ¡ng-bổng ở quê nhà dà nh cho cha mẹ, vợ con rồi, thì có thể giảm bá»›t số lÆ°Æ¡ng phát hà ng tháng xuống ba mÆ°Æ¡i đấu thôi, còn lại thì phát tiá»n. Nghiã là chỉ phát tiá»n, gạo đủ ăn, đủ tiêu vặt thôi.
Quan Thái-úy Quách Kim-Nháºt tâu:
– Xin Bệ-hạ chuẩn pháp nà y của công chúa. Pháp nà y do Äại-tÆ°-mã thá»i LÄ©nh-Nam là Bắc-bình vÆ°Æ¡ng Äà o Kỳ định ra. Hiện nay, lÆ°Æ¡ng bổng phát cho chÆ° quân hà ng tháng gồm má»™t ná»a là gạo, cá khô, mắm, má»™t ná»a là tiá»n. Những ngÆ°á»i nà o đóng quân gần gia đình, thì có thể chuyển cho gia đình dá»… dà ng. Còn những ngÆ°á»i đóng quân ở xa nhà , thì Ä‘i đâu há» cứ phải mang tiá»n bạc theo, chá» dịp gá»i vá», thá»±c phiá»n phức. Pháp nà y có ba cái lợi: má»™t là lÆ°Æ¡ng bổng trá»±c tiếp phát cho gia đình. Hai là chÆ° quân khá»i lo mang tiá»n, gạo theo, khi di chuyển sẽ mau chóng, nhẹ nhà ng. Ba là nhá» có HÆ°Æ¡ng-bổng rồi, thì số lÆ°Æ¡ng bổng phát cho há» sẽ giảm, công nho tiết kiệm được rất nhiá»u.
Nhà vua gáºt đầu vẻ hà i lòng:
– Còn pháp thứ nhì?
– Pháp-nà y gá»i là Thiên-hoạch, nghÄ©a là thay trá»i thu hoa lợi. Hiện nay, cứ năm mẫu ruá»™ng, thì có má»™t mẫu hoang. Trong khi triá»u đình chỉ thu thuế trên số thóc thu hoạch. Thà nh ra ruá»™ng hoang không phải đóng thuế. Nay biện pháp của Ỷ-Lan phu nhân đình nghị ban nãy, khiến ruá»™ng hoang không còn nữa, thì quốc-sản thuế ruá»™ng tăng lên má»™t phần năm. Tiá»n đó, dùng để tăng phủ-tuất cho gia đình tá»-sÄ©.
Từ nhà vua, cho tá»›i các quan Ä‘á»u gáºt đầu tán thà nh.
– Pháp thứ ba gá»i là Phú-lãn. Phú đánh thuế, lãn là lÆ°á»i biếng. Pháp nà y lấy tiá»n của những kẻ giầu có, mà trăm há» Ä‘á»u hân hoan đã Ä‘Ã nh, mà chÃnh những ngÆ°á»i giầu cÅ©ng hân hoan. Trong khi công nho có nhiá»u tiá»n. Hiện nay những nhà giầu thÆ°á»ng bá» tiá»n ra mượn ngÆ°á»i thay thế cho mình trong những công việc công-dịch nhÆ° là m dÆ°á»ng, vét sông, khÆ¡i ngòi. ThÆ°á»ng há» mượn vá»›i giá quá rẻ. Bây giá» triá»u đình ban luáºt tuyệt đối không cho mượn ngÆ°á»i nhÆ° váºy nữa. Ai muốn nhà n, không muốn vất vả thì có quyá»n đóng tiá»n cho công nho vá»›i giá thá»±c cao. Quan sở tại sẽ mượn ngÆ°á»i vá»›i giá cao để thay thế. Số sai biệt giữa giá thá»±c cao vá»›i giá cao đó gấp mÆ°á»i lần mượn má»™t công cầy, hay gặt. NhÆ° thế công nho sẽ thu được nhiá»u tiá»n. Ngay việc xung quân cÅ©ng váºy, ai không muốn xung quân thì phải đóng má»™t số tiá»n hà ng tháng cao gấp má»™t trăm lần lÆ°Æ¡ng bổng má»™t Thiên-tá»-binh.
Nhà vua buột miệng khen:
– Äại trÃ! Äại trÃ. Ninh nhi quả là ngÆ°á»i hiểu rõ dân tình. Trẫm thuáºn đệ tam pháp. Váºy đệ tứ pháp là gì?
– Tâu phụ hoà ng, đệ tứ pháp gá»i là Phú-phú, tức đánh thuế ngÆ°á»i giầu. Kể từ Ä‘á»i đức Thái-tổ, lối đánh thuế cứ má»—i mẫu tùy loại nhÆ° ao, đầm, ruá»™ng, đất mà định. Äánh nhÆ° váºy thì ngÆ°á»i nghèo, ngÆ°á»i giầu phải ná»™p thuế nhÆ° nhau, khiến cho ngÆ°á»i giầu thì ăn tiêu phung phà cÅ©ng không hết, mà kẻ nghèo thì vẫn cứ đói rách hoà i. Bây giá» xin phụ hoà ng chỉ đổi lại. Cứ má»—i đầu ngÆ°á»i má»™t mẫu ruá»™ng, thì chỉ phải ná»™p thuế bách phân theo số thu mà thôi. Còn cứ má»™t đầu ngÆ°á»i hai mẫu, thì mẫu thứ hai ná»™p nhiá»u hÆ¡n. Mẫu thứ ba ná»™p nhiá»u hÆ¡n nữa. NhÆ° váºy thì quốc-sản gia tăng, mà không ai oán háºn được cả.
Nhà vua Ä‘Æ°a mắt nhìn các quan. Ngà i thấy dÆ°á»ng nhÆ° trên mặt ngÆ°á»i nà o cÅ©ng hiện ra nét bất mãn. Ngà i phán:
– Pháp nà y hÆ¡i khó đấy. Äược rồi, để lao tưởng những bầy tôi có huân công, trẫm đặc ân miá»…n thuế cho những ngÆ°á»i được triá»u đình ban ruá»™ng đất. Bây giá» là pháp thứ năm, Ninh nhi tâu cho trẫm nghe nà o.
– NgÅ©-pháp đã được định trong bá»™ Hình-thÆ° rồi, nay chỉ việc đổi Ä‘i chút Ãt thôi, đó là ấn định cho ngÆ°á»i có tá»™i được dùng tiá»n chuá»™c. Còn những ngÆ°á»i nghèo, thì được cầy ruá»™ng công Ä‘iá»n để thế tá»™i. Tá»· nhÆ° tên Má»—, can tá»™i trá»™m, phải đánh hai mÆ°Æ¡i bổng, tù sáu tháng. Nay đổi lại: má»—i bổng là ba công, má»—i ngà y tù là má»™t công. TÃnh giá má»™t công là 10 đấu gạo. Váºy nếu y có tiá»n chuá»™c thì thôi. Còn nhÆ° y không có tiá»n chuá»™c, thì bản thân y, vợ con y có thể là m công Ä‘iá»n để chuá»™c tá»™i.
Nhà vua mừng vô kể:
– Văn-minh Ä‘iện đại há»c sÄ© hãy soạn chiếu chỉ, ná»™i trong ba ngà y phải tấu cho trẫm thá»±. Tất cả những luáºt, lệ, lệnh bà n từ sáng đến giá», Tể-tÆ°á»›ng hãy cứu xét xem phần nà o cần ban trÆ°á»›c, phần nà o cần ban sau, chứ đừng ban má»™t lúc, e hÆ°Æ¡ng đảng không kịp dạy dân. Trẫm muốn cá» má»™t đại thần đứng ra theo dõi, kiểm soát việc tuân hà nh những cải cách nà y. Váºy chÆ° khanh nghị xem ai có thể Ä‘Æ°Æ¡ng nổi?
Nhà vua nhìn các đại thần, ngÆ°á»i nà o cÅ©ng cúi đầu tá» vẻ ngại ngùng. Ngà i phán:
– Tại sao chư khanh lại sợ cái công việc nà y?
Tể-tÆ°á»›ng Lý Äạo Thà nh tâu:
– Trong các đại thần đây, thì văn mô vÅ© lược thá»±c không thiếu. Nếu bệ hạ tuyên chỉ cho há» nhảy và o nÆ°á»›c, và o lá»a há» cÅ©ng dám. Còn những cải cách nà y bao gồm nhiá»u lãnh vá»±c quá, nà o phải Ä‘i kinh lý khắp nÆ¡i, nà o phải có uy quyá»n trên các tuyên-vÅ©, an-vÅ©, nà o phải có uy là bao trùm các biên cÆ°Æ¡ng trá»ng thần. Mà biên cÆ°Æ¡ng trá»ng thần hiện có tá»›i NgÅ©-long công chúa, năm phò mã; vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng, phò mã Thân Thiệu-Thái. Nà o phải Ä‘á»™ng chạm đến các phú gia địa chủ trong đó hầu hết là các quan, các võ phái. Äã hết đâu, còn bao gồm việc trong ná»™i cung nữa. NgÆ°á»i phụ trách sẽ bị má»™t trong hai Ä‘iá»u bất hạnh.
Nhà vua tỠvẻ cương quyết:
– Thầy nói bất hạnh gì?
– Má»™t là khi là m hết pháºn sá»± quân phụ trao cho, nếu không bị miệng thế dèm pha rồi bị giáng chức thì cÅ©ng bị cÆ°á»ng hà o trong võ lâm giết chết. Hai là sợ đụng chạm, nhắm mắt cho qua, thì nói nhÆ° Ỷ-Lan phu nhân « mèo vẫn hoà n mèo » thá»±c có tá»™i vá»›i xã tắc, vá»›i bệ hạ, rồi cÅ©ng bị cách. Nên không ai dám nháºn. NgÆ°á»i mà bệ hạ muốn cá» và o việc nà y phải có quyá»n vá»›i ná»™i cung, có võ công cao để tá»± vệ, không thể bị dèm pha. Nói cho đúng, ngÆ°á»i đó phải là thái-tá» thì má»›i Ä‘Æ°Æ¡ng nổi.
Ỷ-Lan tâu:
– Hoà ng-thượng chÆ°a có thái tá», thì dùng công chúa. Kể từ khi đức Thái-tổ láºp chÃnh thống, thá»i Thuáºn-thiên có tổ-cô-mẫu Hồng-Châu, cô mẫu An-Quốc, LÄ©nh-Nam Bảo-quốc Hòa-dân. Äá»i đức Thái-tông có vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng, công-chúa Kim-Thà nh, TrÆ°á»ng-Ninh. Hoà ng-thượng có công chúa Thiên-Thà nh, Äá»™ng-Thiên, Thiên-Ninh, cả ba Ä‘á»u văn võ kiêm toà n, đủ sức lÄ©nh việc đó.
Nhà vua suy nghĩ một lúc rồi nói:
– Thiên-Thà nh võ công cá»±c cao, thao lược gồm tà i, trẫm đã cho hạ giá, tÆ°Æ¡ng lai trấn Bắc-biên. Äá»™ng-Thiên giá»i thủy-chiến, tÃnh khà cÆ°Æ¡ng quyết quá, e phụ trách việc nà y không nổi. Chỉ duy có Thiên-Ninh là ngÆ°á»i biết uyển chuyển, giá»i cai trị, hòa giải, vá»— an. Váºy trẫm trao cho Thiên-Ninh.
Công chúa Thiên-Ninh bước ra quỳ gối. Nhà vua trao thanh Thượng-phương bảo kiếm cho công chúa:
– Äại-Việt giầu mạnh là nhá» cuá»™c cải cách nà y. Cuá»™c cải cách nà y thà nh công hay không là do Ninh nhi. Trẫm trao thanh Thượng-phÆ°Æ¡ng bảo kiếm cho Ninh nhi. Khi Ninh nhi Ä‘eo bảo kiếm nà y, thì Ninh nhi là trẫm. Ai không tuân, Ninh nhi có quyá»n tiá»n trảm háºu tấu. TÆ°Æ¡ng lai dân giầu nÆ°á»›c mạnh là do Ninh nhi. Váºy Ninh nhi Æ°á»›c tÃnh xem bao nhiêu lâu thì những cải cách nà y hoà n thà nh?
Công chúa Thiên-Ninh đỡ thanh kiếm rồi tâu:
– Tâu phụ hoà ng, trong ba năm mà những cải cách nà y không hoà n thà nh, thì thần nhi không Ä‘em đầu cÆ°á»ng hà o ác bá vá» ná»™p, mà tá»± ná»™p đầu để tạ tá»™i vá»›i Tiên-vÆ°Æ¡ng.
Vừa lúc đó, có viên Lá»…-bá»™ thị-lang bÆ°á»›c và o dâng lên hoà ng đế má»™t tấu văn của Khu-máºt-viện Bắc-biên. Nhà vua trao cho Ỷ-Lan Ä‘á»c. Ỷ-Lan xé bao thÆ° ra Ä‘á»c lá»›n:
« ... Äại-tÆ°-mã Bắc-biên, hữu kim-ngô thượng tÆ°á»›ng quân, Lạng-châu quốc-công, quản Khu-máºt-viện Bắc-biên Thân Thiệu-Cá»±c xin khẩn tấu: Gia-há»±u hoà ng đế nhà Äại-tống lâm bệnh. Các quan đồng cá» thái-tá» Triệu Thá»± tạm nhiếp chÃnh. Hoà ng-háºu muốn truất phế Triệu Thá»±, đặt em y lên thay, vì em y lấy cháu gá»i bà bằng cô. NhÆ°ng Thá»± được má»™t số võ-lâm cao thủ phò tá, lại rất được lòng đám Nho-gia, nên tể-tÆ°á»›ng Hà n Kỳ đồng tâu nhà vua cho y nhiếp chÃnh ».
ChÆ°Æ¡ng-thánh Gia-khánh hoà ng đế há»i các quan:
– Chư khanh có ý kiến gì không?
Lý ThÆ°á»ng-Kiệt tâu:
– Kể từ khi phò-mã Thân Thiệu-Thái cùng vua bà Bắc-biên tiến quân đánh sang Tống để thị uy đến giá», bá»n hủ nho hiếu chiến chủ trÆ°Æ¡ng mở rá»™ng Nam-thùy Tống đã kinh sợ. Tuy nhiên chúng vẫn chÆ°a chịu thôi hẳn. Lợi dụng Tống đế cao niên, sức khá»e suy kiệt, chúng thuyết phục thái-tá» kinh lý Nam-thùy. Quốc-phụ biết rất rõ. NgÆ°á»i thiết kế cho vua bà Bắc-biên, phò-mã Thân Thiệu-Thái, U-bon vÆ°Æ¡ng Lê Văn, rồi võ-lâm Äại-Việt là m cho thái-tá» kinh hồn táng đởm trốn vá» nÆ°á»›c. Má»™t mặt Quốc-phụ báo cho Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng Trần Tá»±-Mai biết. VÆ°Æ¡ng sai thủ hạ đón Ä‘Æ°á»ng, gây cho y thân bại danh liệt. Cho nên nay Thái-tá» mất hết ý chÃ. Tuy váºy bá»n chủ Nam xâm gồm: DÆ° TÄ©nh, Tiêu Cố, Tiêu Chú, Lý Hiến, Quách Qùy, Triệu Tiết đã máºt há»™i vá»›i nhau, tìm dịp gây hấn ở Nam-phÆ°Æ¡ng, tạo ra má»™t và i biến cố để triá»u đình phải dốc quân nghiêng nÆ°á»›c chiếm Äại-Việt. Chúng soạn kế hoạch NgÅ©-lôi, để đánh chiếm Nam phÆ°Æ¡ng. Nay giữa Hoà ng-háºu vá»›i tể-tÆ°á»›ng Hà n Kỳ có sá»± tÆ°Æ¡ng tranh vá» việc láºp tân quân. Mà phe Hà n Kỳ thắng thế. NhÆ° váºy Äại-Việt ta có lợi lá»›n.
Nhà vua há»i:
– Khanh hãy kiến giải cái lợi đó như thế nà o?
Tâu, nếu nhÆ° Tống đế băng-hà , thì thái-tá» Triệu Thá»± sẽ lên ngôi vua. DÄ© nhiên trong trÆ°á»ng hợp nà y Hoà ng-háºu được phong là m Thái-háºu. Các đại thần theo phe bà ắt đòi cho bà thÃnh chÃnh. Bấy giá» trong triá»u có hai phe. Hai phe mải tÆ°Æ¡ng tranh vá»›i nhau, thì không còn nghÄ© đến Nam xâm nữa. Cái kế hoạch NgÅ©-lôi không ngÆ°á»i chủ trÆ°Æ¡ng trở thà nh năm cái pháo tịt ngòi.
Lần đầu tiên Ỷ-Lan được nghe đến đại sá»±. Nà ng há»i:
– Xin sÆ° huynh cho muá»™i biết Hoà ng-háºu của Gia-há»±u hoà ng đế (Nhân-tông) là ngÆ°á»i nhÆ° thế nà o? Bà có bản lÄ©nh bằng LÆ°u háºu của vua Chân-tông trÆ°á»›c đây không?
Äiá»u Ỷ-Lan há»i là điá»u cả triá»u đình Ä‘á»u muốn biết. ThÆ°á»ng-Kiệt lấy ra má»™t táºp giấy, rồi Ä‘á»c:
– Tâu phu nhân, Tống triá»u tuy là triá»u đình trá»ng Nho há»c, nhÆ°ng háºu cung lại thÆ°á»ng xen và o việc triá»u chÃnh hÆ¡i nhiá»u. Má»™t là khởi đầu khi khi láºp lên triá»u Tống, sinh mẫu của Thái-tổ là Chiêu-huệ Äá»— thái háºu khuyên nhà vua nên nhÆ°á»ng ngôi cho em, mà không nhÆ°á»ng ngôi cho con. Kết quả Ä‘Æ°a đến vua Thái-tông được lên là m vua. Vụ nà y tạo ra má»™t tiá»n lệ cho các bà thái-háºu xen và o việc triá»u chÃnh. Hai là Tống triá»u phát triển há»c phong cho nữ giá»›i, nên các bà hoà ng, bà phi được tuyển Ä‘á»u có thêm Ä‘iá»u kiện phải có há»c. Thá»i vua Chân-tông vá» sau, hầu hết các bà phi Ä‘á»u có cái há»c uyên thâm vá» Nho. Bà nà o cà ng có há»c, cà ng được triá»u thần xÆ°ng tụng, nể vì, dá»… leo lên báºc phi, báºc hoà ng háºu. Cho nên khi má»™t bà được tuyển cung, dù đã có há»c, nhÆ°ng vẫn cố gắng dùi mà i kinh sá». Vốn có há»c, thì các bà luôn luôn là thầy dạy khai tâm cho con cái. Cho nên con các bà dù thà nh thân vÆ°Æ¡ng, dù thà nh Thái tá»; sau nà y lên là m đại thần, là m vua Ä‘á»u ảnh hưởng của mẹ hÆ¡n là ảnh hưởng của sÆ°-phó. Äó là đá»u các bà luôn luôn nắm quyá»n khi con má»›i lên ngôi vua.
Văn-minh Ä‘iện đại há»c sÄ© Bùi Há»±u phụ há»a:
– Vì váºy, khi má»™t bà hoà ng háºu không có con trai, má»›i bắt con ngÆ°á»i khác trong hoà ng tá»™c vá» nuôi. NhÆ° LÆ°u hoà ng-háºu của vua Chân-tông, bắt con của Lý thần phi Ä‘em vá» nuôi, dối rằng con mình (3). Nên khi vua Chân-tông băng hà , ngÆ°á»i con đó lên ngôi vua, tức Gia-há»±u hoà ng đế hiện thá»i. Bà được phong là m ChÆ°Æ¡ng-hiến minh-túc hoà ng thái háºu. Bà nắm quyá»n trong mÆ°á»i mấy năm trá»i, đến ná»—i Yên-vÆ°Æ¡ng Triệu-nguyên-Nghiá»…m là chú vua, nắm quyá»n nghiêng nÆ°á»›c, mà phải chỠđến khi Quốc-phụ sang sứ trợ giúp má»›i loại được bà (4). Vá» Gia-há»±u hoà ng đế, dÆ°á»ng nhÆ° trÆ°á»›c đây có má»™t hoà ng háºu bị giết, đến ná»—i Ưng-sÆ¡n song hiệp nổi giáºn tru diệt đến mấy trăm ngÆ°á»i giữa Biện-kinh thì phải?
Ghi chú,
(3) Tất cả Ä‘oạn trên đây nói vá» háºu cung nhà Tống, tôi thuáºt đúng nguyên văn Tống-sá», quyển 242, Háºu-phi truyện thượng, trang 8605 đến 8628.
(4) Xin xem Anh-linh thần võ tộc Việt của Yên-tỠcư-sĩ
ThÆ°á»ng-Kiệt gáºt đầu:
– Vâng quả thế. Vá» các bà phi, bà háºu của Gia-há»±u hoà ng đế thì đầu tiên là Quách hoà ng-háºu. Háºu là ngÆ°á»i châu Ứng, đất Kim-thà nh, cháu của đại thần Bình-lá»— quân Tiết-Ä‘á»™ sứ. Niên hiệu Thiên-thánh thứ nhì (Giáp-tý, 1024) được phong hoà ng-háºu. Lúc đầu, nhà vua sủng ái TrÆ°Æ¡ng mỹ-nhân, muốn láºp là m hoà ng-háºu. NhÆ°ng ChÆ°Æ¡ng-hiến minh túc hoà ng thái háºu (LÆ°u háºu) bác bá». Sau Thượng mỹ nhân, DÆ°Æ¡ng mỹ nhân lại được nhà vua sủng ái. Hai bà nà y á»· được sủng ái, lại cáºy biết võ, thÆ°á»ng bất tuân chỉ của háºu. Má»™t hôm, Thượng mỹ nhân há»—n láo dám đánh háºu. Vốn là sÆ° tá»· của công chúa Huệ-Nhu tức vÆ°Æ¡ng phi Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng Trần-tá»±-Mai, võ công háºu rất cao. Háºu nổi giáºn phóng chưởng đánh Thượng mỹ nhân. Hai ngÆ°á»i diá»…n ra cuá»™c chiến. Qua và i chục chiêu, Thượng mỹ nhân lạc bại bị đánh ngã. Háºu dáng xuống má»™t chưởng trầm trá»ng, nhà vua thấy váºy nhảy lên đỡ chưởng của háºu. NhÆ°ng công lá»±c nhà vua thấp quá, háºu lại không thu được chưởng vá», thà nh ra nhà vua trúng chưởng bị bay tung Ä‘i đến hÆ¡n trượng. Sau đó háºu cá»±c lá»±c tạ tá»™i. NhÆ°ng nhà vua vẫn nổi giáºn, mÆ°u vá»›i viên thái giám Văn-Ứng, lÄ©nh chức Nháºp-ná»™i đô-tri để phế háºu. Văn-Ứng khuyên nhà vua để thÆ°Æ¡ng tÃch tÃm bầm trên mặt ra thiết triá»u, rồi cáo vá»›i đình thần biết. Tể tÆ°á»›ng Lã Di-Giản trÆ°á»›c đây theo phe LÆ°u háºu, dối vua; bị háºu tâu vua cách chức. Nay Giản được dịp trả thù, khuyên vua phế háºu. Nhà vua nghe theo, phế háºu, giáng là m Tịnh-phi, Ngá»c-kinh sung diệu tiên sÆ°, cải tên là Thanh-ngá»™, đầy và o cung TrÆ°á»ng-lạc. Các đại thần nhÆ° Khổng Äạo-Phụ, Phạm Trá»ng-Yêm, Äoà n Thiếu-Váºn Ä‘á»u dâng biểu nói háºu vô tá»™i. Nhà vua nổi giáºn, cách chức cả ba ngÆ°á»i. Niên hiệu Cảnh-há»±u nguyên niên (Giáp-tuất, 1034), Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng Trần Tá»±-Mai và công chúa Huệ-Nhu thắng Tây-hạ, hồi triá»u. VÆ°Æ¡ng há»i thăm háºu tại sao mà bị đầy? Nhà vua sợ rằng nếu không xá» vụ án đúng luáºt, thì vÆ°Æ¡ng sẽ giết Thượng, DÆ°Æ¡ng mỹ nhân ngay. Vì váºy háºu được tha khá»i cung TrÆ°á»ng-lạc, cho vỠở cung Dao-hoa, phong là m Kim-đình giáo chủ, Sung-tÄ©nh nguyên sÆ°. Nhà vua rất hối háºn việc nà y, nhân đó là m bà i nhạc-phủ, tặng háºu. Háºu hòa lại, lá»i lẽ cá»±c kỳ thống thiết bi ai. Thượng mỹ nhân bị giáng xuống là m Äá»™ng-chân cung nhân, DÆ°Æ¡ng mỹ nhân bị giam ở má»™t khu vÆ°á»n trong cung. Má»™t hôm nhà vua nhá»› lại tình ái nồng nà n vá»›i háºu, máºt sai sứ má»i háºu. Háºu tâu : « Nếu bệ hạ muốn vá»i má»™t hoà ng háºu, thì phải há»p trăm quan, ban sách phong, phục hồi ngôi vị hoà ng háºu đã ». Giữa lúc đó Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng phải trấn nháºm ở phÆ°Æ¡ng Bắc. Bá»n Nho thần Lã Di-Giản lại dèm pha, nên sách phục hồi hoà ng háºu bị bá». Nhân má»™t lần háºu bệnh, Văn Ứng dâng thuốc, hai ngà y sau háºu băng. Sau Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng hồi triá»u Ä‘iá»u tra ra vụ Văn Ứng thuốc háºu chết. Ưng-sÆ¡n song hiệp giết cả nhà Văn Ứng hÆ¡n trăm ngÆ°á»i, kể cả trâu bò, lừa ngá»±a, chó mèo, gà vịt.
Tể-tÆ°á»›ng Lý Äạo-Thà nh há»i:
– Còn Ä‘Æ°Æ¡ng kim Tà o hoà ng háºu. Bà xuất thân ra sao?
– Trình Tể-tÆ°á»›ng Ä‘Æ°Æ¡ng kim Hoà ng-háºu của Gia-há»±u hoà ng đế, bà là ngÆ°á»i có há»c, võ công cao, lại can đảm, đạo đức, nên rất nhiá»u uy tÃn. Tuy bà không có con trai, nhÆ°ng bà nuôi dạy thái-tá» Triệu Thá»± từ hồi thÆ¡ ấu. Sau nà y lá»›n lên, Triệu Thá»± uất ức vì cái chết của cha đẻ mình do Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng giết, nên không theo chủ trÆ°Æ¡ng hoà hoãn Nam-phÆ°Æ¡ng của bà , mà chủ trÆ°Æ¡ng Nam xâm. Bà há» Tà o, gốc ngÆ°á»i Chân-định, cháu của Khu-máºt viện sứ Chu-vÅ© Huệ-vÆ°Æ¡ng Tà o Lâm, khai quốc công thần thá»i Tống Thái-tổ. Hồi còn là khuê nữ, bà có há»c võ, há»c văn vá»›i Phiêu-kị đại tÆ°á»›ng quân, lÄ©nh TÆ°-mã Kinh-châu Trần Trung-Äạo. Vì váºy võ công của bà rất cao thâm, lại Ä‘Ã n ngá»t, hát hay, có tà i há»™i há»a. Bà chế ra loại sÆ¡n vẽ trên lụa, trên gấm để may quần áo.
Triá»u đình cùng báºt lên tiếng «Ồ».
ThÆ°á»ng-Kiệt Ä‘Æ°a mắt nhìn Ỷ-Lan rồi nói tiếp:
– Niên hiệu Minh-Äạo thứ nhì (Quý-Hợi, 1023) Quách háºu bị phế, bà được chiếu vá»i nháºp cung. Tháng chÃn, niên hiệu Cảnh-há»±u nguyên-niên (Giáp-Tuất, 1034) sách phong là m hoà ng háºu. Tuy là m Hoà ng-háºu, là chị dâu của Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng Trần Tá»±-Mai vá»›i công chúa Huệ-Nhu, nhÆ°ng khi gặp hai vị nà y, bà vẫn gá»i vÆ°Æ¡ng là sÆ° thúc, xÆ°ng là đệ tá».
Tham-tri Quách SÄ©-An má»›i vá» triá»u là m quan, ông không biết nhiá»u vá» chuyện võ lâm, nên há»i:
– Xin Thiếu-bảo cho biết rõ hÆ¡n, tại sao bà lại gá»i Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng là sÆ° thúc?
– Nguyên Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng Trần Tá»±-Mai, xuất thân từ phái Äông-a, là em kết nghÄ©a của Tống đế. NhÆ°ng vÆ°Æ¡ng là sÆ° đệ của TÆ°-mã Kinh-châu Trần Trung-Äạo. Nếu xét vá» phÃa nhà vua, thì háºu là chị dâu của vÆ°Æ¡ng. Còn xét vá» võ há»c, thì vÆ°Æ¡ng là sÆ° thúc của háºu.
Nhà vua gáºt đầu tỠý hà i lòng, ngà i phán vá»›i Lý ThÆ°á»ng-Kiệt:
– CÅ©ng nhÆ° Ỷ-Lan, tuy là m phu nhân của trẫm, ở ngôi nghÄ©a mẫu của khanh, nhÆ°ng vẫn trá»ng vai sÆ° huynh của khanh váºy.
– TÃnh háºu ôn nhu văn nhã, từ ái, kiệm Æ°á»›c. Tất cả hoa cảnh trong Thượng-uyển Ä‘á»u chÃnh tay háºu vá»›i cung nga trồng. Gấm vóc, lụa là trong cung cÅ©ng chÃnh háºu dạy cung nữ dệt. Niên hiệu Khánh-lịch thứ tám, tháng giêng (Máºu-Tý, 1048), nhân há»™i hoa đăng, nhà vua muốn dạo chÆ¡i kinh thà nh. Háºu cá»±c lá»±c can gián vì cảm thấy nhÆ° sắp có biến cố gì. Quả nhiên sau đó ba ngà y, má»™t số thị-vệ gác Hoà ng-thà nh, Ä‘ang đêm là m loạn. Chúng tìm nhà vua ở tẩm Ä‘iện. Bấy giá» háºu Ä‘ang hầu nhà vua, thấy nhà vua định chạy trốn. Háºu sai đóng cá»a cung, truyá»n cho Nháºp-ná»™i đô-tri VÆ°Æ¡ng Thủ-Trung Ä‘em thị-vệ tá»›i cứu giá. Cuá»™c chiến Ä‘ang diá»…n ra, nhiá»u cung nga, thái giám bị giết. Má»™t số các bà phi ngồi run sợ khóc lóc. Háºu rút kiếm ra quát lá»›n: hãy đứng lên chống giặc, còn hÆ¡n ngồi khóc chá» giặc giết. Háºu Ä‘oán giặc tấn công không xong, tất phóng há»a, nên truyá»n cung nga, thái giám múc nÆ°á»›c dá»™i lên cá»a cung. Quả nhiên giặc phóng há»a, cung không cháy. Sau cùng háºu rút kiếm xung ra phá vòng váºy. Thủ lÄ©nh giặc đấu vá»›i háºu hÆ¡n hai trăm chiêu, bị háºu giết. Giữa lúc đó cứu binh tá»›i, giặc tan. Háºu gá»i tất cả cung nga, thái giám, thị-vệ chiến đấu tại tẩm cung đến trÆ°á»›c mặt, vung kiếm cắt hết búi tóc. NgÆ°á»i ngÆ°á»i tái mặt, không ai hiểu tại sao cả.
Ỷ-Lan than:
– Bà thông minh thực.
Nhà vua há»i:
– Khanh khen bà là ý gì váºy?
– Tâu, trong khi giặc nổi lên, có ngÆ°á»i theo giặc, có ngÆ°á»i chiến đấu chống giặc. NhÆ° váºy sau khi giặc tan, thiếu gì kẻ theo giặc vá»— ngá»±c tá»± xÆ°ng là chiến đấu chống giặc cứu giá? Nà y Thái-bảo sÆ° huynh. Muá»™i nghÄ©, sau khi dẹp giặc, Hoà ng-háºu sẽ cho táºp trung cung nga, thái giám, thị vệ lại, chia là m hai loại. Loại y phục sạch là loại hèn nhát trốn tránh. Còn loại y phục dÆ¡ bẩn, tro bụi đầy ngÆ°á»i, sẽ chia là m hai. Ai còn nguyên tóc là theo giặc. Ai bị cắt tóc là có công cứu giá.
– Tâu phu nhân đúng thế. Sau khi dẹp xong giặc, ai cÅ©ng vá»— ngá»±c xÆ°ng là đã liá»u chết cứu giá. Nhà vua định phong thưởng cho tất cả. Háºu đã phân loại nhÆ° trên. Những ai hèn nhát thì tha tá»™i. Kẻ theo phản loạn thì Ä‘em xá» tá» hết. Còn những ngÆ°á»i có công thì được phong thưởng. Từ ngà y ấy đến giá» uy tÃn của háºu rất cao.
Äến đó thì lá»… quan và o tâu:
– Quốc-công Thân Thiệu-Cá»±c vừa vá» triá»u, xin yết kiến khẩn cấp.
Nhà vua thân đứng dáºy ra đón Thiệu-Cá»±c. Ngà i nắm tay ông:
– Biểu huynh thực vì xã tắc mà lao khổ quá độ.
Ngà i dẫn ông và o, kéo ghế để ngồi cạnh, lại thân rót chén sâm thang ban cho ông. Thiệu-Cực tâu:
– Sau khi gá»i tấu chÆ°Æ¡ng cho chim Æ°ng mang Ä‘i, thần vẫn không yên tâm, phải trở vỠđể diện tấu.
Tể-tÆ°á»›ng Lý Äạo-Thà nh tóm lược những Ä‘iá»u đã nghị sá»± cho Thiệu-Cá»±c nghe.
Tà i sản của The Creator
14-09-2008, 10:08 PM
57991135 Cạch !
Tham gia: Feb 2008
Äến từ: VN
Bà i gởi: 1,152
Thá»i gian online: 3 tuần 0 ngà y 14 giá»
Thanks: 359
Thanked 1,686 Times in 186 Posts
Nam Quốc SÆ¡n HÃ
Tác giả : Yên Tá» CÆ° SÄ© Trần Äại Sỹ
Thể lá»ai: Kiếm hiệp
HỒI THỨ MƯỜI LĂM
Kế hoạch Ngũ-lôi
Nhà vua ban chỉ dụ:
– Bây giá» ta trở lại việc triá»u Tống. NhÆ° ban nãy bà n, thì phe của háºu là phe thân vá»›i Äại-Việt, và chủ hòa. Bây giá» khanh hãy trình bầy vá» cái kế hoạch NgÅ©-lôi của Tống ra sao má»™t lượt nữa để Ỷ-Lan vá»›i các tân quan nắm vững.
– Tâu phu nhân.
ThÆ°á»ng-Kiệt hÆ°á»›ng Ỷ-Lan nói bằng giá»ng ôn nhu: NgÅ© là năm, lôi là sấm. Tống dùng năm đạo binh để chuẩn bị mở rá»™ng Nam thùy. Trong sáu nÆ°á»›c Nam thùy gồm Äại-Việt, Chiêm-thà nh, Chân-lạp, Lão-qua, Xiêm-la, Äại-lý thì Äại-Việt mạnh nhất. ChÃnh Quốc-phụ đã Ä‘Æ°a ra Ä‘Æ°á»ng lối liên hiệp giữa sáu nÆ°á»›c tá»™c Việt, mà Äại-Việt là minh chủ. Bằng nhÆ° Tống mang quân đánh má»™t trong sáu nÆ°á»›c, thì cả sáu nÆ°á»›c đồng khởi binh chống lại. Cho nên Tống Ä‘Æ°a ra kế hoạch NgÅ©-lôi để đánh Äại-Việt.
Nhà vua há»i Ỷ-Lan:
– Ãi-khanh thá» Ä‘oán xem, tại sao Tống không đánh mấy nÆ°á»›c kia, mà lại chỉ chÄ©a mÅ©i dùi và o Äại-Việt?
– Tâu, đánh rắn phải đánh đầu trÆ°á»›c. Nếu Tống Ä‘em quân đánh sáu nÆ°á»›c má»™t lúc thì hao tốn sinh mạng, mà lại khó thà nh công. Vì váºy trÆ°á»›c hết há» dồn lá»±c lượng đánh Äại-Việt. Sau khi thắng Äại-Việt, những nÆ°á»›c nhá» Chiêm, Chân, Lão nhÆ° cá» non gặp bão, phải cúi đầu tuân phục. Bấy giá» há» dùng quân các nÆ°á»›c nhá», tù-hà ng binh Äại-Việt tiến đánh Xiêm-la, Äại-lý. Thì Xiêm, Lý là m sao giữ nổi?
Triá»u đình Ä‘á»u gáºt đầu, công nháºn lý Ỷ-Lan là xác thá»±c.
ThÆ°á»ng-Kiệt tâu tiếp:
– Năm nhát búa đánh Äại-Việt gồm: thứ nhất là chia rẽ. Chia rẽ cÅ©ng có năm loại. Chia rẽ giữa hai phe há» DÆ°Æ¡ng, há» Mai trong triá»u. Hai là chia rẽ giữa văn quan vá»›i võ tÆ°á»›ng. Ba là chia rẽ giữa hoà ng thân vá»›i ngoại thÃch. Bốn là chia rẽ giữa các võ phái. Năm là chia rẽ ná»™i cung vá»›i triá»u đình. Nhát thứ nhì là gây ná»™i chiến. Trong bóng tối há» giúp DÆ°Æ¡ng gia nắm trá»ng quyá»n, rồi cÆ°á»›p ngôi. DÄ© nhiên trong trÆ°á»ng hợp nà y NgÅ©-long công chúa, cùng quân các trấn ở ngoà i sẽ Ä‘em quân vá» triá»u để diệt tặc thần. Thế là có ná»™i chiến. Khi ta có ná»™i chiến thì không thể là m minh chủ. Hoặc giả các nÆ°á»›c trong liên minh, có nÆ°á»›c ngả theo phe nà y, có nÆ°á»›c ngả theo phe kia. Thế liên minh tá»™c Việt tá»± tan vỡ.
Triá»u đình cùng im lặng nghe ThÆ°á»ng-Kiệt tÆ°á»ng trình. TrÆ°á»›c đây Ỷ-Lan cứ nghÄ© rằng âm mÆ°u của Tống chỉ giản dị trong việc DÆ°Æ¡ng gia là m gian tế mà thôi. Nay nghe ThÆ°á»ng-Kiệt tÆ°á»ng trình, nà ng má»›i thấy cả má»™t âm mÆ°u vừa sâu vừa Ä‘á»™c. CÅ©ng may Äại-Việt có Quốc-phụ, có những đại thần nhÆ° Thân Thiệu-Thái, Lê Thuáºn-Tông, Hà Thiện-Lãm, Lý ThÆ°á»ng-Kiệt, sáng suốt tìm ra, đã là m tất cả những việc phải là m, ứng phó kịp thá»i.
Tiếng ThÆ°á»ng-Kiệt vẫn sang sảng:
– Nhát búa thứ ba là dùng ngÆ°á»i Hán sinh sống trên Äất Việt là m ná»™i ứng. Từ lâu rồi, má»—i khi có má»™t triá»u đại má»›i bên Trung-quốc chiếm được ngôi vua, là y nhÆ° con cháu di thần triá»u đại cÅ© lại trà n sang ta xin kiá»u ngụ. Há» sống thà nh bang há»™i, tổ chức rất chặt chẽ, há» chỉ nói tiếng Hoa, mặc quần áo Hoa. Há» cần cù là m ăn, khéo léo hối lá»™ vá»›i quan lại, lâu ngà y há» thà nh giầu có, thế lá»±c. Ngay từ khi Tống Thái-tổ lên ngôi, Tống triá»u đã âm thầm sai sứ sang phong chức tÆ°á»›c cho những thủ lÄ©nh bang há»™i nà y, truyá»n bảo há» là m tế tác, báo má»i tin tức Äại-Việt cho Khu-máºt viện Nam-thùy. Tống triá»u hứa rằng, khi quân Thiên-triá»u kéo sang, ai là m ná»™i ứng nổi dáºy; lúc chiếm được Äại-Việt thì sẽ trao quyá»n cho bang há»™i của ngÆ°á»i ấy. Các thủ lÄ©nh ngÆ°á»i Hoa sẽ giữ các chức tÆ°á»›c phÆ°Æ¡ng Nam. Biên thần Nam thùy Tống hợp bá»n gian tế Hoa-kiá»u nà y vá»›i bá»n gian tế Việt trong triá»u đình. Äể khi bá»n ngÆ°á»i Hoa có gì khó khăn vá»›i quan lại, thì được che chở. Ngược lại bá»n Hoa kiá»u cung phụng tiá»n bạc, đôi khi cả gái cho bá»n quan lại gian tế. Hiện trong nÆ°á»›c, cứ mÆ°á»i ngÆ°á»i Việt, có má»™t Hoa-kiá»u. Äó là nhát búa cá»±c kỳ sắc bén và nặng ná».
ThÆ°á»ng-Kiệt dừng lại, nhắp má»™t chung trà , rồi tiếp:
– Nhát búa thứ tÆ° là nhân Äại-Việt rối loạn vì ná»™i chiến, há» theo dõi tình hình. Khi thấy phe nà o yếu thế, há» cá» sứ sang phong chức tÆ°á»›c cho phe đó, để phe đó mạnh lên, khiến chiến cuá»™c kéo dà i. Chiến cuá»™c kéo dà i thì tinh lá»±c quốc gia suy kiệt, lòng ngÆ°á»i ly tán. Võ lâm chém giết nhau, thù háºn nhau. Bấy giá» há» má»›i Ä‘em đại quân qua, nhân danh trợ giúp phe yếu, vì phe nà y là thần-tá» nhà Tống. Tống để phe gian tiến quân trÆ°á»›c, quân Tống Ä‘i theo trấn nháºm những nÆ¡i chiếm được, và chỉ can thiệp khi phe gian bại. Thế là phe mạnh tan rã. Mà khi phe yếu chiếm được nÆ°á»›c, thì kiệt quệ tinh lá»±c, bấy giá» há» sẽ bóp nhÆ° bóp má»™t con kiến.
ThÆ°á»ng-Kiệt Ä‘em trục lụa vẽ bản đồ sáu nÆ°á»›c tá»™c Việt ra, chỉ và o phÃa Nam:
– Nhát thứ năm là dùng Chiêm-thà nh đánh phÃa sau ta, để ta phải chia quân ra cá»± địch. Từ thá»i LÄ©nh-Nam, tá»™c Mã-lị-á (Mã-lai ngà y nay), Ä‘i ngược lên phÃa Bắc, hòa lẫn vá»›i tá»™c Việt ở Chân-lạp, Chiêm-thà nh. Nhá» tÃnh tình hung ác, không lá»… nghÄ©a, hà nh xá» man rợ mà chiếm được Æ°u thế tại hai nÆ°á»›c nà y. Khi sắc dân Mã nắm được quyá»n bÃnh, là há» tìm cách tiến lên Bắc định xâm lấn Äại-Việt. Äây là trở ngại lá»›n cho thế thống nhất tá»™c Việt của ta hÆ¡n nghìn năm nay.
Nhà vua quay lại Lễ-bộ thượng thư:
-– Khanh hãy nhắc lại tất cả những lôi thôi của Chiêm quốc trong mấy năm gần đây vá»›i Äại-Việt má»™t lượt, để triá»u đình cùng nắm vững.
Lễ-bộ thượng-thư Mai Cảnh-Tiên đứng lên hà nh lễ:
– Thần thái-tá» thiếu-phó, Lá»…-bá»™ thượng thÆ°, Khu-máºt viện phó-sứ, Cần-chÃnh Ä‘iện thuyết thÆ°, Kiến-xÆ°Æ¡ng hầu xin tâu.
Nhà vua vẫy tay:
– Thiếu-phó an tá»a.
– Äa tạ bệ hạ. Vá» thá»i vua Hùng, vua An-DÆ°Æ¡ng, Chiêm-thà nh là đất của Văn-lang, Âu-lạc. NhÆ°ng sau má»™t thá»i gian dà i tá»™c Việt bị tá»™c Hoa cai trị, Chiêm bị cắt ra thà nh má»™t nÆ°á»›c nhá». Kể từ thá»i LÄ©nh-Nam, má»™t sắc dân má»i rợ tá»™c Mã, rất hung dữ ở biển Nam, tiến dần lên láºp nghiệp ở Chân-lạp, Chiêm-thà nh, rồi chiếm được ngôi vua. Khi Hán Ä‘em quân sang đánh LÄ©nh-Nam, vua Quang-VÅ© sai sứ sang cắt đất Nháºt-nam, phong chức tÆ°á»›c cho vua Chiêm, xui quân Chiêm đánh phÃa sau ta, bị anh hùng Lại Thế-CÆ°á»ng, TrÆ°Æ¡ng Thủy-Hải, TrÆ°Æ¡ng Äằng-Giang đánh bại (1). Từ sau khi vua TrÆ°ng tuẫn quốc, tá»™c Mã cà ng ngà y cà ng mạnh ở phÆ°Æ¡ng Nam, há» không chịu nháºn gốc con cháu vua Hùng, riết rồi thà nh má»™t nÆ°á»›c khác biệt vá»›i ta, há» không còn nói tiếng Việt nữa. Thá»i vua Äinh, há» mượn tay Ngô Nháºt-Khánh, để có chÃnh nghÄ©a Ä‘em quân và o đánh ta.
Ghi chú,
(1) Xin xem Cẩm-khê di háºn của Yên-tá» cÆ°-sÄ© do Nam-á Paris xuất bản.
Tể-tÆ°á»›ng Lý Äạo-Thà nh ngắt lá»i:
– Xin Thiếu-bảo đi và o chi tiết hơn cái vụ nà y một chút.
– Tuân lệnh Tể-tÆ°á»›ng. Nguyên Ngô Nháºt-Khánh là má»™t sứ quân, giòng dõi vua Ngô-Quyá»n. Sau khi Nháºt-Khánh đầu hà ng vua Äinh. Vua lấy mẹ Nháºt-Khánh là m vợ, Ä‘em em y gả cho thái tá» Äinh-Liá»…n, lại gả con gái mình cho y. NhÆ°ng Nháºt-Khánh vẫn muốn phục hồi ngôi vua. Y chạy sang Chiêm cầu viện. Chiêm nắm lấy cÆ¡ há»™i đó, niên hiệu Thái-bình thứ mÆ°á»i (Ká»·-Mão, 979) cho hÆ¡n nghìn chiến thuyá»n theo Nháºt-Khánh vỠđánh Äại-Việt. NhÆ°ng thuyá»n đến cá»a biển Äại-ác thì bị bão đánh chìm hết. Thá»i vua Lê Äại-Hà nh, ngà i sai hai sứ là Từ Mục, Ngô Tá»-Canh sang thông hiếu. Chiêm nghe lá»i Tống, giam sứ lại. Vua Lê nổi giáºn, niên hiệu Thiên-phúc thứ ba (Nhâm-Ngá», 982) ngà i Ä‘em quân sang phá kinh đô, hủy tông miếu của Chiêm để thị uy. Từ ngà y đó Chiêm chịu thần phục, tuế cống. Niên hiệu Thiên-phúc thứ năm (Giáp-Ngá», 994) lại xẩy ra vụ lôi thôi ở Nam biên. TÆ°á»›ng trấn thủ của ta viết thÆ° thống trách. Vua Chiêm sai sứ sang tạ tá»™i. Vua không nháºn. Chiêm phải sai hoà ng đệ Chế-Lai sang cống, vua Lê má»›i tha tá»™i cho. NhÆ°ng đến niên hiệu Ứng-thiên thứ tÆ° (Äinh-Dáºu, 997) phe ngÆ°á»i Mã chiếm quyá»n, lại cho quân quấy nhiá»…u Nam thùy ta.
... Kịp đến bản triá»u, niên hiệu Thuáºn-thiên thứ nhì (1011) ngÆ°á»i Chiêm sang cống sÆ° tá». Äức Thái-tổ ủy lạo, phong chức tÆ°á»›c cho vua Chiêm, lại ban ấn ngá»c. Äến niên hiệu Thuáºn-thiên thứ mÆ°á»i má»™t (Canh-Thân, 1020) phe Mã lại lên cầm quyá»n, há» mang quân chiếm mÆ°á»i xã của ta. Äức Thái-tổ sai đức Thái-tôn cùng quan thái-úy Äà o Thạc-Phụ Ä‘em quân sang đánh, chiếm lại đất Bố-chánh. Trong triá»u phe gốc Việt lại lên nắm quyá»n. Niên hiệu Cà n-phù Hữu-đạo nguyên niên (Ká»·-Mão, 1039) phe Mã đảo chÃnh cÆ°á»›p ngôi vua, con cháu di thần gốc Việt chạy sang ta cầu cứu. Song bấy giá» phÃa Bắc ta Ä‘ang dụng binh, nên tạm nhượng hỠở Nam-phÆ°Æ¡ng. Từ đấy Chiêm bá» ta sang Tống thần phục. Tống gá»i ngÆ°á»i sang giúp Chiêm luyện quân. Chiêm chuẩn bị đánh phÃa sau Äại-Việt, để Tống đánh phiá trÆ°á»›c. Quốc-phụ tổ chức đại há»™i tá»™c Việt ở Bắc-cÆ°Æ¡ng, Trưởng đại công chúa Bảo-Hòa bà n nên hòa hoãn vá»›i Tống, rồi thình lình Ä‘em quân đánh Chiêm. Sau khi Chiêm bại, ta má»›i giúp Nùng TrÃ-Cao đánh Tống. Vì váºy niên hiệu Thiên-cảm Thánh-vÅ© nguyên niên (Giáp-Thân, 1044) đức Thái-tông cùng Long-thà nh ẩn-sÄ© Tôn Äản mang đại quân sang đánh Chiêm. Quân ta đại thắng, chém vua Chiêm là Sạ-Äẩu, bắt 30 voi, năm nghìn ngÆ°á»i, trong đám tù nhân có cả hoà ng háºu Mỵ-Ê, nhiá»u cung nga, giết ba vạn quân giặc. Từ đấy phe gốc Việt cầm quyá»n, Chiêm tu cống hà ng năm. Niên hiệu ChÆ°Æ¡ng-thánh Gia-khánh thứ ba (Tân-Sá»u, 1061), Chế Củ (2) được sÆ° phụ là Äinh Kiếm-ThÆ°Æ¡ng, cùng vá»›i dÆ° đảng bang Nháºt-hồ trợ giúp, giết vua, cÆ°á»›p ngôi. Kiếm-ThÆ°Æ¡ng được phong là Thái-sÆ° Quốc-phụ, Cá»u-chân vÆ°Æ¡ng. Ngay sau khi Chế Củ lên ngôi vua, y cá» sứ sang xin thần phục Tống. Tống phong cho y là m Chiêm-vÆ°Æ¡ng. Tống triá»u máºt chỉ cho an-vÅ©-sứ Quảng-Tây mua sắm ngá»±a chiến gá»i sang giúp y. Tống còn gá»i nhiá»u võ quan sang cố vấn cho y thao luyện thủy quân, đóng chiến thuyá»n, để chuẩn bị đánh ta.
Ghi chú,
(2) Äại-Việt sá» ký toà n thÆ° gá»i là Chế Củ, Việt-sá» lược gá»i là Äệ-Củ. Tống-sá» quyển 489 gá»i là Dang-pu-sÆ¡-li Lu-Ä‘a-ban-ma-đệ-ba. Trong Le Royaume du Champa của Henri Maspéro gá»i là Yan Pu Cri Rudravarmandra đệ tam.
Tể-tÆ°á»›ng Lý Äạo-Thà nh tâu:
– Tình hình Chiêm nhÆ° váºy thì thá»±c đáng lo. NhÆ°ng Chiêm có cá» Ä‘á»™ng gì cÅ©ng do Tống cả. Tình hình Tống Ä‘ang tranh quyá»n nhau chÆ°a ngã ngÅ©. Cuá»™c tÆ°Æ¡ng tranh nà y dÆ°á»ng nhÆ° tể-tÆ°á»›ng Hà n Kỳ hÆ¡i thắng thế, hÆ¡i thì chỉ là tạm thá»i. Xin Hoà ng-thượng sai sứ sang cống phÆ°Æ¡ng váºt, nhân đó ta dò biết thêm tin tức, để liệu bá» hà nh Ä‘á»™ng. Nếu quả triá»u Tống Ä‘ang chia phe đảng cắn cấu nhau nhÆ° váºy, ta cất quân phá Chiêm. Chiêm bị phá, ta đỡ Ä‘i lưỡi búa nguy hiểm.
Nhà vua há»i ThÆ°á»ng-Kiệt:
– Thái-bảo nghĩ sao?
– Tâu bệ hạ, tể-tÆ°á»›ng luáºn đúng. Hiện ta có hệ thống Tế-tác rất tinh-vi ở bên Tống. Hệ thống nà y do chÃnh Khu-máºt-viện Äại-Việt cùng Khu-máºt-viện Bắc-biên chỉ huy. Má»—i biến chuyển của Tống triá»u ta Ä‘á»u biết hết. Trong triá»u, đám văn quan hiện chia là m hai phe. Phe Ä‘Æ°Æ¡ng cầm quyá»n do Hà n Kỳ cầm đầu. Phe má»›i Ä‘ang ngấp nghé thay thế do Văn Ngạn-Bác cầm đầu. Phe Hà n Kỳ thì a dua theo Triệu Thá»±, chủ mở rá»™ng Nam-biên. Phe nà y gồm có bá»n DÆ° TÄ©nh, Tiêu Chú, Tiêu Cố, Lý SÆ°-Trung. Phe Văn Ngạn-Bác thì được Hoà ng-háºu tin dùng. Chúng được phái Hoa-sÆ¡n là nÆ¡i phát tÃch ra triá»u Tống ủng há»™. Bây giá» xin bệ hạ sai má»™t vị nà o trà tuệ thá»±c minh mẫn giả Ä‘i sứ cống phÆ°Æ¡ng váºt, quan sát tại chá»—, rồi Ä‘Æ°a ra quyết định ta ủng há»™ phe nà o, giúp phe nà o. Thần thấy ở đây quan tham-tri bá»™ Lá»… Trần Trá»ng-San có thể sung và o là m chánh sứ. Quan tham-tri bá»™ Lại Quách SÄ©-An có thể sung là m phó sứ. Còn cống phẩm, thì nhÆ° đã bà n trÆ°á»›c, lần nà y cống cho Tống mÆ°á»i con voi thuần. MÆ°á»i con trâu Ä‘á»±c thá»±c lá»›n.
Nhà vua chuẩn tấu, ngà i nói với Thiệu-Cực:
– Biểu huynh biá»t nhiá»u vá» Tống, xin biểu huynh cho hai vị sứ giả những lá»i chỉ dẫn.
Thân-thiệu-Cực nói với hai sứ giả:
– Trong khi Ä‘i sứ, xin nhị vị nhá»› quốc sách của Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng vá»›i Tống đã ấn định và o niên hiệu Thuáºn-thiên thứ mÆ°á»i bẩy (1027) tại đại há»™i Bắc-cÆ°Æ¡ng nhÆ° sau: đối vá»›i triá»u đình, ta háºu lá»…, lá»i lẽ thá»±c nhÅ©n nhặn, bao nhiêu việc rắc rối ở biên giá»›i ta đổ cho bá»n quan lại Nam-thùy. Còn đối vá»›i bá»n nà y, ta thá»±c cứng rắn. Bất cứ đụng chạm nà o, ta cÅ©ng phản ứng cá»±c kỳ khốc liệt. Tá»· nhÆ° hồi ChÆ°Æ¡ng-thánh Gia-khánh thứ nhì (1060), Bắc-biên đã tiến quân qua, là m Tống hao binh tổn tÆ°á»›ng. Tống triá»u sai DÆ° TÄ©nh nghị hòa, vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng đòi Tống chịu ba Ä‘iá»u má»›i rút vá». DÆ° TÄ©nh phải Ä‘em nhiá»u và ng bạc cho sứ ta là Phà Gia-Hữu, để xin chuá»™c tÆ°á»›ng DÆ°Æ¡ng Lữ-Tà i. Gia-Hữu tấu vá» triá»u. Triá»u đình máºt chỉ cho ông: ta ra quân chỉ có ý dằn mặt Tống triá»u và trừng trị bá»n biên thần gây chiến, đằng nà o cÅ©ng phải thả Lữ-Tà i. Váºy cứ nháºn và ng, mang vá» cho công khố.
Ông Ä‘Æ°a mắt nhìn vá» phÃa Binh-bá»™ thượng thÆ°:
– Má»™t tá»· dụ thứ nhì là phò-mã Lê Thuáºn-Tông cÅ©ng Ä‘i há»p vá»›i biên thần Tống. Phò mã đã là m cho chúng tức ứa gan, mà đà nh cắn răng nÃn nhịn.
Quách SÄ©-An há»i:
– Hồi đó chúng tôi chÆ°a xuất chÃnh, nên không rõ việc nà y, xin quốc-công thuáºt chi tiết cho.
– Việc đó cá»±c máºt.
Thiệu-Cá»±c trả lá»i: Hồi đó đức Thái-tông vá»›i tôi nghị kế má»›i biết mà thôi. Hôm nay việc đã xa rồi tôi xin nói hết: nguyên trÆ°á»›c đây, trong 207 khê Ä‘á»™ng, thì tá»™c Nùng chiếm mất 36. Trong tất cả các tá»™c thiểu số của Äại-Việt thì tá»™c Nùng là má»™t tá»™c thiếu văn hóa nhất, lại can đảm, hung dữ. Trong thá»i Äinh, Lê hết 33 khê Ä‘á»™ng Nùng theo Tống, ta quen gá»i là Nùng-Hoa. Há» nói tiếng Hán, há»c văn tá»± Hán, nhiá»…m phong tục Hán; há» quên gốc Việt, mà coi mình là ngÆ°á»i Hoa. Còn ba Ä‘á»™ng theo Việt, há» nói tiếng Việt, giữ gốc Việt của mình, ta quen gá»i là Nùng-Việt. Tống luôn cá» máºt sứ sang xui Nùng-Việt phản Äại-Việt. Triá»u đình ta biết việc đó, hết sức giúp Nùng Dân-Phú kiến thiết ba khê Ä‘á»™ng Nùng thà nh châu TrÆ°á»ng-sinh. Sau vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng giúp Nùng Tồn-Phúc tiến lên Bắc lôi kéo 33 khê Ä‘á»™ng Nùng theo Việt, thế là cả 36 Ä‘á»™ng Ä‘á»u thuá»™c TrÆ°á»ng-sinh. TrÆ°á»ng-sinh trở thà nh nÆ°á»›c lá»›n trong bốn nÆ°á»›c Bắc-cÆ°Æ¡ng là Lạng-châu, Phong-châu, Thượng-oai. TrÆ°á»ng-sinh tuy theo Äại-Việt, nhÆ°ng dân Nùng Ä‘a số nghÄ© mình là ngÆ°á»i Hoa, chân trong, chân ngoà i. Äôi lúc há» muốn theo vá» Tống. Äức Thái-tông thấy, cứ tình trạng nà y, tá»™c Nùng sẽ theo Tống không biết lúc nà o. Bấy giá» Tống sẽ xui há» gây chiến vá»›i ta, thì cái há»a sẽ không biết thế nà o mà kể. Äức Thái-tông bà n vá»›i tôi tìm cách đối phó. Tôi Ä‘Æ°a ra ý kiến: â€Lượng tiểu phi quân tá». Vô Ä‘á»™c bất trượng phuâ€. Ta giúp Nùng TrÃ-Cao khởi binh tiến đánh Lưỡng-Quảng, rồi Ä‘Æ°a y lên là m vua. Vá»›i má»™t sắc dã man, mà cai trị dân Tống ở Lưỡng-Quảng là dân có văn hóa cao, thì má»™t trong hai vấn Ä‘á» xẩy ra. Má»™t là y dùng ngÆ°á»i Hán, bắt dân theo phong tục Hán, thì sẽ bị chÃnh tá»™c Nùng của y phản y. Bấy giá» những khê Ä‘á»™ng Nùng lại trở vá» vá»›i Äại-Việt, y phải dùng ngÆ°á»i Hán dẹp loạn. Tá»™c Nùng sẽ tan nát. Sau cuá»™c chiến tinh lá»±c mất hết. Còn y thà nh công, tổ chức TrÆ°á»ng-sinh biến ra má»™t nÆ°á»›c đệm giữa ta vá»›i Tống, thì Tống vá»›i y luôn có chiến tranh. NhÆ° váºy y thay ta chống Tống, mà luôn phải dá»±a và o ta để tá»± tồn. Vì phÃa Bắc TrÆ°á»ng-sinh giáp vá»›i Kinh-hồ, thuá»™c lãnh thổ của Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng, phÃa Nam giáp ta. PhÃa Tây giáp Äại-lý... y không thể trở mặt được.
Thiệu-Cực ngừng lại, rồi thở dà i:
– Quả nhiên y Ä‘i theo Ä‘Æ°á»ng thứ nhất. Tống thấy tá»™c Nùng bị TrÃ-Cao Ä‘Ã n áp, phân ná»a bị chết, phân ná»a theo vá» ta, rút cuá»™c quanh TrÃ-Cao toà n ngÆ°á»i Hoa. Tống cho Äịch Thanh kéo quân xuống đánh, TrÃ-Cao bị bại. ChÃnh vì lẽ đó, khi Äịch Thanh đánh y, Quốc-phụ vân du Xiêm-quốc vắng nhà , còn đức Thái-tông không chịu tiếp cứu y. Cho đến nay sÄ© dân Việt, không ai hiểu tại sao ta dá»±ng lên Äại-Nam, rồi lại bá» rÆ¡i Äại-Nam.
Thiệu-Cá»±c tiết lá»™ má»™t Ä‘iá»u tối cÆ¡ máºt, khiến triá»u đình Ä‘á»u ngÆ¡ ngác, há» nhÆ° ngÆ°á»i mù được sáng mắt ra. Há» nghÄ© thầm:
– Vua Thái-tông vá»›i Thân Thiệu-Cá»±c trà lá»± thâm sâu đến nhÆ° thế là cùng. Hai ngÆ°á»i đã hà nh sá»± trái vá»›i Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng. Bởi VÆ°Æ¡ng láºp Äại-Nam chỉ vá»›i mục Ä‘Ãch thống nhất tá»™c Việt. Hèn chi sau khi Äại-Nam bị diệt, Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng chán nản, không thiết đến sá»± Ä‘á»i nữa.
Thiệu-Cực tiếp:
– Sau khi TrÃ-Cao bại, triá»u đình Äại-Nam bị Äịch Thanh bắt giải vá» Biện-kinh. Tiên-nÆ°Æ¡ng Bảo-Hòa xót tình đệ tá», ngÆ°á»i sai má»™t Ä‘á»™i võ sÄ© Tản-Viên giúp TrÃ-Cao đón Ä‘Æ°á»ng cÆ°á»›p tù binh, giải cứu được Phạm Äình-Huy, Phạm Văn-Nhân, Äặng VÅ©-Nùng, Äinh Nho-Quan Ä‘Æ°a y sang gá»i ở Äại-lý, sau không có tin tức gì nữa. Triá»u đình cÆ°u mang con y là Nùng Tông-Äán, cùng dÆ° đảng cho coi Ä‘á»™ng Lôi-há»a nhá» bé trong bẩy Ä‘á»™ng Nùng. NhÆ°ng đám dÆ° đảng đó Ä‘a số là ngÆ°á»i Hoa, chúng định thần phục Tống. Niên hiệu Long-thụy Thái-bình thứ tÆ° (1057), tôi máºt nghị vá»›i Quốc-phụ, rồi Ä‘em và ng bạc cho chân tay y, để xúi y đánh Tống. Quả nhiên y tiến quân sang đánh Ung-châu. Quan trấn thủ Ung-châu là Tiêu Chú giao chiến vá»›i y nhiá»u tráºn. Tinh lá»±c hai bên Ä‘á»u kiệt quệ. Viên quan coi Quế-châu (Quế-châu là châu lá»›n, Ung-châu chỉ là má»™t châu nhá» của Quế-châu) là Tiêu Cố muốn nghị hòa. Cố sai viên chuyển váºn sứ là VÆ°Æ¡ng Hãn thuyết phục con Tông-Äán là Nháºt-Tân nên theo Tống, tá»™i trạng được tha, mà còn được phong chức tÆ°á»›c. Tông-Äán thấy cái má»™ng là m thủ lÄ©nh bẩy khê Ä‘á»™ng Nùng, bị Äại-Việt ngăn trở, chi bằng theo Tống, để sau có thể dá»±a Tống mà hoà n thà nh tâm nguyện. Thế là Tông-Äán hà ng Tống, y được phong chức Trung-vÅ© tÆ°á»›ng quân, Nháºt-Tân được phong Tam-ban tá-chức, vẫn cho coi Ä‘á»™ng Lôi-há»a.
Ông đưa mắt nhìn nhà vua:
– Äến khi hoà ng-thượng lên ngôi. Niên hiệu ChÆ°Æ¡ng-thánh Gia-khánh thứ tÆ° (1062), bấy giá» Trị-bình (Anh-tông) còn là thái-tá» Triệu Thá»±, Ä‘ang Nam du, thiết kế đánh Äại-Việt. VÆ°Æ¡ng Hãn coi Äà m-châu nắm được ý đó. Y thấy Tông-Äán cứ có ý thuyết phục các khê Ä‘á»™ng Nùng-Tống theo y. Hãn tâu vá» triá»u. Tống triá»u nghị sá»± « dụ hổ khá»i rừng » bằng cách phong cho y coi châu Thuáºn-an gồm Lôi-há»a, Kế-thà nh, Tiên-dÆ° lá»›n gấp ba đất Lôi-há»a của y, mà dân ở đó thuá»™c tá»™c Nùng-Tống. Còn con y thì được bổ coi vá» thuế ở Ung-châu. Vá»›i dân Nùng-Tống y không thể phản Tống được nữa.
Ông ngừng lại uống nước rối tiếp:
– Việc Tông-Äán theo Tống, khiến ta mất má»™t vùng đất lá»›n, nên hồi đầu năm nay (1064), tôi xin vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng sai Hổ-uy tÆ°á»›ng quân LÆ°u Ká»· trấn ở châu Quảng-Nguyên, giả chuẩn bị binh mã đánh Tông-Äán, khiến y sợ, mà bá» Ä‘i khá»i Thuáºn-an. NhÆ° váºy y mất căn bản, dân Thuáºn-an bÆ¡ vÆ¡, sẽ theo vá» ta. Quả nhiên khi LÆ°u Ká»· má»›i ra quân, y cầu cứu vá»›i Tống, Tống lá» Ä‘i. Y bá» chạy lên Quế-châu. Quan trấn thủ Quế-châu là Lục Sằn tâu vá» triá»u. Tống triá»u phong cho y chức Hữu-thiên ngÆ°u-vệ tÆ°á»›ng-quân.
Ghi chú,
Giai Ä‘oạn nà y, Tống-sá» quyển 495, Liệt-truyện 254 trang 14.205– 14.220 chép nhÆ° sau: niên hiệu Trị-bình nguyên niên (1064) Ä‘á»i Tống Anh-tông, Tông-Äán có hiá»m khÃch vá»›i Lý Nháºt-Tông (Thánh-tông) và LÆ°u Ká»·, bị chúng Ä‘e dá»a. Viên coi Quế-châu là Lục Sằn biết váºy, sai ngÆ°á»i đến dụ. Tông-Äán bèn bá» châu mình và o ná»™i địa, được ban chức Hữu-thiên ngÆ°u-vệ tÆ°á»›ng quân.
Thiệu-Cực tiếp:
– Bấy giá» Bắc-biên tấu vá» triá»u Äại-Việt. Triá»u đình Äại-Việt nghị rằng việc Lục Sằn dụ Tông-Äán theo Tống, ná»™p đất cho Tống quyết không phải là chủ ý của Lục, mà của bá»n hiếu chiến trong triá»u, muốn gây ra việc đã rồi, để Việt-Tống có chiến tranh. Bởi Tông-Äán được phong chức hữu-thiên ngÆ°u vệ tÆ°á»›ng quân là má»™t tÆ°á»›ng võ phải có ông trạng lá»›n lao má»›i được huân dá»± đó. Vì thế hoà ng-thượng sai phò-mã Lê Thuáºn-Tông Ä‘i Quế-châu gặp Sằn. Phò mã cÆ°Æ¡ng quyết bắt Sằn phải trả cha con Tông-Äán, và đất cho ta bằng không vua bà Bắc-biên vá»›i phò mã Thân Thiệu-Thái lại tiến quân sang nhÆ° năm trÆ°á»›c. Khi việc nà y xẩy ra Sằn không bị Tống triá»u cách chức, thì cÅ©ng bị quân Việt giết chết. Lục Sằn tức ứa gan, nhÆ°ng phải nÃn nhịn.
Nhà vua nhắc:
– Xin biểu huynh thuáºt chi tiết thái Ä‘á»™ của Lê phò mã cho những ai chÆ°a biết, để nghe cho vui. Hồi ấy trẫm nắm được chủ trÆ°Æ¡ng của Anh-tông sau chuyến Nam du hồn phách còn chÆ°a tỉnh, cái án tá» hình của Kinh-Nam vÆ°Æ¡ng treo trên cổ. HÆ¡n nữa trong thá»i gian ông ta ở Äại-Việt, đã được hà ng triệu muá»—i Ä‘á»™c Æ°u ái tặng cho chứng sốt rét ngã nÆ°á»›c... tinh thần ông ta rất yếu, mình cần gây áp lá»±c thá»±c mạnh.
Ghi chú,
Xét hà nh trạng của vua Thánh-tông. Ngà i là ông vua nổi tiếng nhân từ nhất Äại-Việt. Ngà i từng ban luáºt: cho đến khi ra trÆ°á»›c tòa, má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u được coi là vô tá»™i. Äiá»u mà các luáºt gia Tây-phÆ°Æ¡ng gần đây má»›i Ä‘Æ°a ra. Nam Việt-Nam (1954-1975) đã áp dụng. NhÆ°ng tại miá»n Bắc Việt-Nam (1945-1975), và toà n lãnh thổ Việt-Nam đến nay vẫn chÆ°a áp dụng.
Nhưng đối ngoại với Chiêm, với Tống, ngà i cực kỳ cương quyết, thẳng tay để bảo vệ lãnh thổ. Thực là ông vua đại anh hùng!
– Tuân chỉ bệ hạ.
Thiệu-Cá»±c tiếp: Từ trÆ°á»›c đến nay chỉ có sứ Tống sang ta là hống hách. Còn sứ ta sang Tống bao giá» cÅ©ng phải tá»›i biên giá»›i Ung-châu. Viên An-vÅ© sứ tâu vá» triá»u Tống, sứ phải đợi có chỉ dụ trong kinh ra ná»›i được lên Ä‘Æ°á»ng. Vì Ä‘Æ°á»ng xa, ngá»±a trạm Ä‘em biểu đến kinh, rồi trở lại thÆ°á»ng mất hai tháng. Rồi An-vÅ© sứ Quảng-Tây cá» má»™t viên tiếp dẫn sứ, cùng quân sÄ© há»™ tống Ä‘i theo. NhÆ°ng phò-mã Lê Thuáºn-Tông Ä‘i sứ lại khác. Phò mã dẫn theo Ä‘oà n tùy tùng má»™t trăm thá»›t voi, năm mÆ°Æ¡i con cá»p, năm mÆ°Æ¡i con báo, má»™t trăm chim Æ°ng, vá»›i năm trăm quân kị. Tá»›i biên giá»›i ngÆ°á»i bảo viên quan trấn thủ Ung-châu rằng: ngÆ°á»i cần gặp đại thần Tống đầy đủ thẩm quyá»n giải quyết vấn Ä‘á» biên cÆ°Æ¡ng. Ung-châu thuá»™c Quảng-Nam lá»™ (bao gồm Quảng-Tây Nam lá»™, Quảng-Äông Nam lá»™, thÆ°á»ng gá»i tắt là Quảng-Äông, Quảng-Tây). Mà Quảng-Nam lá»™ thuá»™c thẩm quyá»n của viên trấn thủ Quế-châu là Lục Sằn. Viên quan coi Ung-châu muốn bắt bẻ phò mã nhÆ° thế là không đúng lá»…. Phò-mã mắng rằng ngÆ°á»i là â€Thái-tá» thiếu-phó, Phong-châu tiết Ä‘á»™ sứ, Long-nhượng đại tÆ°á»›ng quân, Thà nh-nghÄ©a quốc côngâ€, má»™t biên cÆ°Æ¡ng đại thần Việt, muốn thÆ°Æ¡ng lượng vá»›i biên cÆ°Æ¡ng đại thần Tống. Giữa hai biên cÆ°Æ¡ng đại thần gặp nhau thì không có vấn Ä‘á» trên, dÆ°á»›i, thủ tục rắc rối. Viên trấn thủ ý chừng rét thái Ä‘á»™ của phò mã. Má»™t mặt y khoản đãi phái Ä‘oà n, má»™t mặt y gá»i thÆ° cho Lục-Sằn. Khổ cho y, thà nh Ung nhá», mà phải cung ứng lúa, cá» cho trăm thá»›t voi, năm trăm ngá»±a, thịt cho năm chục cá»p, năm chá»±c báo vá»›i trăm chim Æ°ng thá»±c là khốn khổ. Khi được tin báo, Sằn phái ngÆ°á»i đến biên giá»›i tiếp phái Ä‘oà n Ä‘i Quế-châu. ÄÆ°á»ng Ä‘i mất hai mÆ°Æ¡i hai ngà y, quan quân Tống cung phụng sứ Ä‘oà n đến phá» ngÆ°á»i ra.
Äến đây nhà vua thÃch chà báºt cÆ°á»i, ngà i nói bằng ngôn từ bình dân:
– Trẫm nhắc cho chÆ° khanh biết má»™t chuyện vui: số là ông anh rể của trẫm vốn chân tháºt, hiá»n háºu, sợ rằng Ä‘i sứ khó có thể ứng đối kịp vá»›i Lục Sằn là tiến-sÄ©, nổi danh biện thuyết, nên ngÆ°á»i cho bà chị Kim-Thà nh của trẫm giả là m thông dịch theo. Bất kể ông anh nói gì, bà chị cứ biện thuyết theo ý mình, Sằn tưởng đâu ông nói, bà dịch. Có ngỠđâu bà Kim-Thà nh nói không à !
Khắp triá»u đình ai cÅ©ng biết công chúa Kim-Thà nh uyên thâm Nho há»c, bà đá»c thiên kinh vạn quển, lý luáºn Ä‘anh thép. Äúng ra công chúa được sung và o sứ Ä‘oà n. NhÆ°ng vì Tống trá»ng nam khinh nữ, nên công chúa giả là m thông dịch viên. Chứ thá»±c sá»± là công chúa lý luáºn vá»›i Lục Sằn.
Thiệu-Cực tiếp:
– Khi tá»›i Quế-châu, Sằn cho mở cá»a nhá» của thà nh tiếp phò mã. Phò mã xua Ä‘Ã n chó sói và o trong, rồi mình đứng ngoà i. Sằn há»i sao phò mã không và o. Phò mã đáp: cá»a ngách để cho thú Ä‘i, chứ không phải cho sứ Ä‘oà n Ä‘i. Nay ta Ä‘i sứ nÆ°á»›c lang sói, thì cho lang sói và o. Chứ ta Ä‘Æ°á»ng Ä‘Æ°á»ng là tá»›i quốc công, còn mi thì chỉ má»›i có tÆ°á»›c tá», mà sao y vô lá»… nhÆ° váºy? Sằn phải mở cá»a chÃnh, dà n thiết kị đón phò mã nhÆ° đón má»™t vị quốc công. Phò-mã nghênh ngang và o dinh của y, rồi đặt vấn Ä‘á»: phải trả cha con Nùng Tông-Äán, và trả đất mà Äán ná»™p cho Tống. Sằn nói gượng rằng: đất ấy của Tông-Äán, thì Äán có quyá»n ná»™p cho Tống chứ? Còn Äán muốn theo Tống là do Tống có ân đức trải khắp Nam-man. Nam-man theo gió mà quy phục là việc đúng đạo lý. Phò mã nổi lôi đình nạt: Lục An-vÅ©-sứ ngụy biện, không có đạo lý nà o cả. Äất khắp Trung-nguyên là đất của Tống triá»u. Tống triá»u trao cho má»™t viên quan nà o trấn nháºm, thì đất đó vẫn là của Tống. Ta hãy tỉ dụ nhÆ° chủ trao lừa, trao ngá»±a cho đầy tá»› chăn nuôi. Nếu nhÆ° có viên quan Tống Ä‘em đất Tống cho ngÆ°á»i ngoà i, thì có khác gì kẻ chăn lừa, ngá»±a, Ä‘em lừa ngá»±a của chủ trao cho ngÆ°á»i khác? Theo luáºt Tống thì kẻ chăn lừa ngá»±a đó thuá»™c phÆ°á»ng trá»™m cắp; ngÆ°á»i nháºn lừa ngá»±a là tòng phạm chứa của gian cÅ©ng bị buá»™c và o tá»™i trá»™m cắp. Nay cha con Tông-Äán là châu trưởng Äại-Việt, được trao cho coi ba châu, mà y bá» Äại-Việt mang đất ná»™p cho Tống, thì chúng là phÆ°á»ng đạo tặc. Còn Tống nháºn thì Tống cÅ©ng là đạo tặc. Nà y An-vÅ© sứ, ta biết vụ nà y do Tống triá»u chủ trÆ°Æ¡ng. Tiên sinh là Thiên-lôi, chỉ đâu đánh đó mà thôi. NhÆ°ng mà , cuá»™c nghị hòa hôm nay không thà nh, dÄ© nhiên vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng lại tiến quân sang. Tống triá»u vốn trá»ng Nho, khuyến khÃch trung, nghÄ©a, mà nay chỉ vì chứa kẻ gian, nháºn đất gian mà xẩy ra chiến tranh, ắt sÄ© thiên hạ chê cÆ°á»i. Bấy giá» triá»u đình sẽ đổ tá»™i lên đầu An-vÅ© sứ đấy. Há» sẽ dùng An-vÅ© sứ là m con dê tế thần, cách chức Ä‘uổi vá» dân dã vá»›i cái án gây hấn ở Nam-biên. Ưng-sÆ¡n song hiệp chỉ việc căn cứ và o đó, mà giết cả nhà An-vÅ© sứ đến con chó, con mèo cÅ©ng không tha. Thôi, tôi nói Ãt, An-vÅ© sứ hiểu nhiá»u.
Lục Sằn tấu vá» triá»u. Tể-tÆ°á»›ng Hà n Kỳ bà n rằng: « Nếu không trả đất thì Giao-châu nó gây chiến. DÄ© nhiên chiến thì ta không sợ. NhÆ°ng xứ Giao-châu, rừng núi hiểm trở, khà háºu thấp Ä‘á»™c. Nếu có chiếm lấy, cÅ©ng không giữ được. Chi bằng nên vá»— vá», trả đất cho nó ». Thế là đất Lôi-há»a, Kế-thà nh, Tiên-dÆ° lại trở vá» ta, mà dân Nùng-Tống thà nh dân Nùng-Viêt.
Ghi chú ,
Vụ nà y Tống-sá» quyển 332, liệt truyện 91 trang 10.680– 10.682 chép nhÆ° sau: từ khi giặc Nùng yên, ngÆ°á»i Giao-chỉ cà ng kiêu căng, các biên thần Nam phÆ°Æ¡ng thÆ°á»ng nÃn nhịn cho qua. Sằn tá»›i Ung há»p Ä‘á»™ng trưởng bốn mÆ°Æ¡i lăm Ä‘á»™ng thuá»™c Tả, Hữu giang, chiêu má»™ được năm vạn thổ binh, đặt các tÆ°á»›ng lại, cấp cho ấn. Thanh thế Tống lại nổi dáºy trong vùng khê Ä‘á»™ng. Sứ Giao là Lê Thuáºn-Tông tá»›i kiêu ngạo nhÆ° cÅ©. Sằn nhún nhÆ°á»ng má»i tá»›i giảng dụ phải kÃnh lẽ phải...
... Sằn tấu vá» triá»u, vua Anh-tông má»›i lên ngôi, há»i ý kiến các đình thần. Tể-tÆ°á»›ng Hà n Kỳ bà n rằng : « Xứ Giao-châu rừng núi hiểm trở, khà háºu thấp-Ä‘á»™c. Nếu có lấy cÅ©ng không giữ được. Chỉ nên vá»— vá» chúng mà thôiâ€. Do váºy vua Tống Anh-tông trả hai châu Lôi-há»a, Ôn-nhuáºn vá» cho Äại-Việt.
Thiệu-Cực nhìn hai sứ thần:
– Hai vị Ä‘i sứ, sẽ gặp bá»n biên thần Tống, hãy nhá»› việc hai vị sứ Phà Gia-Hữu, và phò mã Lê Thuáºn-Tông. Cứ ngang tà ng, cÆ°Æ¡ng quyết vá»›i chúng, mà ngá»t ngà o vá»›i triá»u đình. Bởi triá»u đình Ä‘ang chia rẽ, vua má»›i lên ngôi, ta dùng háºu lá»…, lá»i nhÅ©n nhặn, há» sẽ tin rằng ta hiếu hòa, má»i rắc rối là do biên thần Tống hiếu sá»±.
Nhà vua vẫy tay ra hiệu bãi triá»u.
Ban nhạc tấu khúc Long-hồi. Nhà vua với Ỷ-Lan hồi cung.
VỠtới cung Ỷ-Lan, nhà vua nắm lấy tay nà ng:
- Bây giá» anh là DÆ°Æ¡ng Tông, em là Ỷ-Lan. Nà y em, chỉ ná»™i ngà y mai, chiếu chỉ ban ra, anh tưởng tượng hà ng vạn, hà ng ức tá Ä‘iá»n sẽ nhảy nhót lên vui mừng. Ôi! Chúng mình sung sÆ°á»›ng biết là bao! Tuy nhiên các quan, phú gia há» sẽ buồn chút Ãt. NhÆ°ng há» giầu quá thì của cải cÅ©ng chỉ để mà nhìn thôi. HỠăn đâu có hết. Há» mặc đâu có thiếu? Rồi há» sẽ nghÄ© lại.
Nhà vua chợt nhá»› ra Ä‘iá»u gì, ngà i nói:
– Ỷ-Lan nà y, em nháºp cung hÆ¡n năm, mà chÆ°a vá» thăm nhà . Vì váºy anh truyá»n chỉ chuẩn bị xa giá Ä‘Æ°a em vinh-quy, thăm lại quê hÆ°Æ¡ng. Anh đã ban chỉ bá»™ Lá»… là m sắc phong cho tổ-phụ, song thân của em, cùng ban Tam-ân cho là ng Thổ-lá»™i. Là ng Thổ-lá»™i, anh đổi ra là m Siêu-loại. Váºy em có Æ°á»›c vá»ng gì không?
– Ước vá»ng của em có ba Ä‘iá»u. Má»™t là giúp cho tá Ä‘iá»n, hai là chuá»™c con gái nhà nghèo để gả cho ngÆ°á»i không tiá»n cÆ°á»›i vợ. Ba là minh oan cho sÆ° phụ. Ba Ä‘iá»u đó anh đã chu toà n rồi, thì em chỉ Æ°á»›c mong, dâng cho anh má»™t hoà ng nam nữa mà thôi. Em xin anh má»™t Ä‘iá»u nhá» nữa.
– Em cứ nói.
– Hồi thÆ¡ ấu em có bốn ngÆ°á»i bạn há»c, kết vá»›i nhau thà nh Hồng-hà ngÅ© long. Khi em vá» Thăng-long đã Ä‘em há» theo. Em lại có mÆ°á»i hai đứa em nuôi mà anh đã ban cho chúng cái tên là Tây-hồ thất kiệt vá»›i Long-biên ngÅ© hùng. Xin anh cho há» vá» cùng vá»›i em.
– À, anh nhá»› ra bốn cô đó rồi, há» là Trinh-Dung, Ngá»c-Huệ, Ngá»c-Nam, Thanh-Thảo. Em đã Ä‘em bốn ngÆ°á»i đó gá»i cho Long-thà nh ẩn-sÄ© Tôn Äản, để được dạy dá»— rồi phải không? Anh nghe Tôn phu nhân nói rằng chà khà bốn ngÆ°á»i đó thá»±c khác thÆ°á»ng. NhÆ°ng khi há» há»c Tôn ẩn-sÄ©, thì lại theo cái đạo của ngÆ°á»i mất.
– Äạo của Tôn là đạo gì váºy?
Nhà vua phì cÆ°á»i:
– Cái đạo của Tôn là thoát vòng danh lợi, tiêu dao tá»± tại. Khi nÆ°á»›c hữu sá»±, thì cầm gÆ°Æ¡m đứng lên. Bây giá» em muốn xin anh Ä‘iá»u gì?
– Anh cho bốn ngÆ°á»i cùng vá» quê vá»›i em, để mát mặt má»™t thể.
– Anh Ä‘ang suy nghÄ©, không biết cá» những vị quan nà o theo phò giá cho em vá» Siêu-loại. Bây giá» em muốn cho bốn ngÆ°á»i bạn vinh quy, thì anh không cần sai các quan nữa, mà có đến bốn ngÆ°á»i xin được tháp tùng.
– Ai váºy?
– Cách đây mấy ngà y, Quốc-phụ, Quốc-mẫu nhá» Côi-sÆ¡n công chúa Trần Thanh-Nguyên đứng ra là m mai há» nhà trai để há»i Trinh-Dung vá»›i Ngá»c-Nam cho hai hoà ng tá» Hoằng-Chân và Chiêu-Văn. Long-thà nh ẩn-sÄ© đồng ý ngay, nhÆ°ng ngÆ°á»i lại muốn em là m mai nhà gái.
Ỷ-Lan đã nghe nói nhiá»u vá» hai hoà ng tá» Hoằng-Chân và Chiêu-Văn là con trai của Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng vá»›i vÆ°Æ¡ng phi Thanh-Mai. Nà o là đệ nhất mỹ nam tá» của Thăng-long, nà o là khà phách hÆ¡n Ä‘á»i, nà o là văn-chÆ°Æ¡ng quán thế, nà o là võ-công cá»±c cao. Cả hai đã được phong tÆ°á»›c quốc công. Năm trÆ°á»›c đây, lại có công dẹp giặc MÆ°á»ng ở Cẩm-thủy, tiến phong quáºn-vÆ°Æ¡ng. Hai vÆ°Æ¡ng tuy tuổi đã hai mÆ°Æ¡i mà chÆ°a mở phủ đệ, tuyển vÆ°Æ¡ng phi. Cả hai dùng hết bổng lá»™c chu cấp cho ngÆ°á»i nghèo, thu nháºn đệ tá». Chiêu-Văn nuôi dạy Tây-hồ thất kiệt, huấn luyện được Ä‘á»™i Giao-long dÅ©ng sÄ© năm trăm ngÆ°á»i, có thể lặn dÆ°á»›i nÆ°á»›c hà ng giá». Còn Hoằng-Chân thì nuôi năm trẻ ở chùa Từ-quang, tức Long-biên ngÅ© hùng luyện được năm trăm dÅ©ng sÄ© có thể leo trèo nhÆ° vượn, bắn tên trăm phát trăm trúng. Ông lại gá»i Long-biên ngÅ© hùng lên Bắc-biên há»c phép chỉ huy hổ, báo, sói, Ä‘Æ°á»i Æ°Æ¡i nhÆ° thá»i LÄ©nh-Nam. Bây giá» nghe Khai-Quốc vÆ°Æ¡ng định há»i Trinh-Dung, Ngá»c-Nam cho hai hoà ng tỠấy, thì là điá»u Ỷ-Lan cầu mà không được.
Nà ng nói:
– Em đồng ý ngay. Hay anh sẽ đứng ra là m mai nhà gái.
Nhà vua báºt cÆ°á»i. Ỷ-Lan há»i:
– Có gì ngá»™ nghÄ©nh không mà anh cÆ°á»i?
Nhà vua vuốt tóc Ỷ-Lan:
– Em chÆ°a hiểu luáºt của triá»u đình. Anh không thể là m mai cho bất cứ ai.
– Sao váºy?
– Theo luáºt bản triá»u, thì tất cả con dân trong nÆ°á»›c, Ä‘á»u thuá»™c quyá»n của anh cả. Nếu anh muốn gả má»™t cô gái cho bất cứ chà ng trai nà o, cô gái đó Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên là quáºn-chúa, công-chúa, thì cha mẹ, là ng xóm của cô ấy sẽ hãnh diện lắm. Anh không cần phải là m mai.
Ỷ-Lan vui vẻ, nắm tay nhà vua:
– Anh bảo bá»™ Lá»… là m sắc chỉ gả chồng ngay cho chúng là vừa. NhÆ° váºy, em vinh quy, sẽ có hai hoà ng-tá» theo há»™ giá thì hay biết mấy.
– Anh sẽ ban chỉ nhÆ° em muốn. Còn Ngá»c-Huệ thì anh truyá»n gả cho con trai của Văn-minh Ä‘iện đại-há»c sÄ© Bùi Há»±u là Bùi Hoà ng-Quan. Thanh-Thảo, anh truyá»n gả cho con trai Hình-bá»™ thượng-thÆ° Nguyá»…n Quý-Thuyết là Nguyá»…n Căn. Cả hai ngÆ°á»i nà y Ä‘á»u có đức hạnh tốt, lại văn võ kiêm toà n.
MÆ°á»i ngà y sau, bá»™ Lá»… tâu trình đã chuẩn bị lá»… váºt cho sứ Ä‘oà n lên Ä‘Æ°á»ng sang Tống tu-cống. Giữa lúc đó, Khu-máºt viện Bắc-biên tâu rằng có sứ Tống sang cáo việc Gia-há»±u hoà ng đế nhà Tống đã băng hà , miếu hiệu là Nhân-tông. Thái-tá» Triệu Thá»± lên ngôi vua, lấy hiệu là Trị-bình, tôn hoà ng háºu là Từ-thánh Quang-hiến hoà ng thái-háºu. Thái-háºu buông rèm thÃnh chÃnh đúng nhÆ° triá»u đình Äại-Việt đã dá»± Ä‘oán mấy hôm trÆ°á»›c.
Triá»u đình Äại-Việt lại há»p Tinh-triá»u, dặn dò sứ Ä‘oà n những chi tiết phải là m. Bởi sứ Ä‘oà n có năm nhiệm vụ. Má»™t là tu-cống, hai là điếu tang Nhân-tông, ba là mừng Trị-bình hoà ng đế đăng cá»±c, bốn là đưa ra Ä‘Æ°á»ng lối hà nh Ä‘á»™ng, năm là phối hợp Tế-tác Äại-Việt ở Tống.
Sứ Ä‘oà n gồm chánh sứ Trần Trá»ng-San, phó sứ Quách SÄ©-An, mÆ°á»i thị-vệ, bốn mÆ°Æ¡i tượng phu để chăn mÆ°á»i con voi; hai mÆ°Æ¡i mục-ngÆ°u, để chăn mÆ°á»i con trâu. Còn những nhân viên khác nhÆ° ký lục, đầu bếp, thông dịch, phu khuân vác... tổng cá»™ng sứ Ä‘oà n trên hai trăm ngÆ°á»i. Äấy là bá» ngoà i, còn thá»±c ra, trong đám sai dịch ấy, có mÆ°á»i đại cao thủ của phái Äông-a, Tiêu-sÆ¡n, Tản-viên, Mê-linh do Khu-máºt viện gá»i theo, để thi hạnh máºt lệnh. Chỉ những ngÆ°á»i nà y má»›i biết nhau mà thôi. Chánh, phó sứ cÅ©ng không được biết rõ sá»± thá»±c. Tể-tÆ°á»›ng Lý Äạo-Thà nh thân kiểm Ä‘iểm lá»… váºt gồm voi, trâu, ngá»±a, hÆ°Æ¡ng liệu, ngà voi, Ä‘á»u đúng số lượng.
Äúng lúc lên Ä‘Æ°á»ng, viên mục-ngÆ°u cho biết trong mÆ°á»i con trâu, có má»™t con Ä‘ang bị tháo dạ. Sợ rằng dá»c Ä‘Æ°á»ng có thể bị gầy Ä‘i, xin đổi con khác. Việc mua má»™t con trâu Ä‘á»±c không phải là điá»u khó. NhÆ°ng chỉ còn hÆ¡n giá» nữa là giá» Hoà ng-đạo, sứ Ä‘oà n lên Ä‘Æ°á»ng, mà phải kiếm má»™t con trâu má»™ng thì thá»±c là thiên nan, vạn nan. Giữa lúc bối rối đó, Thượng-DÆ°Æ¡ng hoà ng háºu tuyên chỉ:
– Hiện trong Hoà ng-thà nh có con trâu má»™ng của Ỷ-Lan phu nhân, xin tể-tÆ°á»›ng xét xem con trâu nà y có béo tốt không? Nếu nó đầy đủ Ä‘iá»u kiện, thì không lẽ vì quốc sá»±, phu nhân lại tiếc hay sao?
Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u biết rằng con trâu nà y trÆ°á»›c đây Ỷ-Lan đã cứu nó khá»i bị giết tại chùa Từ-quang. Từ ngà y phu nhân tiến cung, lý trưởng Ä‘em nó vá» Thăng-long cho nà ng, để lấy lòng. Ỷ-Lan cá»±c kỳ thÆ°Æ¡ng yêu con váºt. Hà ng ngà y, sáng sáng nà ng cho nông dân mượn để cầy bừa. Chiá»u nà ng thân cho nó ăn, rồi truyện trò vá»›i nó rất thân thiết. Việc nà y tá»›i tai hoà ng-háºu. Bà cá»±c kỳ ghét nó. Bây giá» bà mượn cá»› quốc sá»± tống nó khá»i Hoà ng-thà nh.
Thế là con trâu được dắt ra. Ỷ-Lan vỗ tay lên đầu nó:
– Trâu Æ¡i! Bây giá» vì quốc sá»±, ta để trâu lên Ä‘Æ°á»ng sang Tống. Sang đó, trâu nhá»› chăm chỉ kéo cầy, đừng là m hổ danh mình là trâu Äại-Việt nhé.
Con trâu rống lên những tiếng thảm thiết, nước mắt lã chã.
Nhà vua cùng triá»u đình thân tiá»…n sứ Ä‘oà n tá»›i cá»a Bắc, rồi trở vá». Ỷ-Lan lấy lý là há»c trò của phó sứ Quách SÄ©-An, nà ng xin được tiá»…n ông mÆ°á»i dặm. Long-biên ngÅ© hùng nghe tin con trâu Thổ-lá»™i bị Ä‘em cống Tầu, chúng cÅ©ng rủ nhau Ä‘i tiá»…n trâu. Thằng Dáºt dắt trâu, còn bốn thằng Nghi, Äoan, Ninh, Quang Ä‘i bốn bên. Triá»u đình bấy giá» hầu hết là nho gia. Há» thấy Ỷ-Lan hiếu vá»›i thầy, đám trẻ lÆ°u luyến con trâu nhÆ° váºy, Ä‘á»u tâm phục.
Äoà n rá»i Thăng-long Ä‘i vá» phÃa Bắc. Qua mÆ°á»i dặm (5km) thì tá»›i khu rừng lau sáºy. Hai bên Ä‘Æ°á»ng lau má»c mênh mông, má»—i lần gió thổi, các cây lau cá» và o nhau, tạo thà nh má»™t âm Ä‘iệu thê lÆ°Æ¡ng.
Khi sứ Ä‘oà n rá»i Thăng-long mÆ°á»i dặm, vẫn chÆ°a hết khu rừng lau, Long-biên ngÅ© hùng nhìn phong cảnh, nói vá»›i nhau:
– Mình đi quãng nữa thì vỠquê Siêu-loại.
Quách Sĩ-An chắp tay hà nh lễ với Ỷ-Lan:
– Thôi, xin phu nhân hồi loan cho, vì trá»i nắng gắt.
Ỷ-Lan chắp tay xá Quách Sĩ-An rồi vỗ đầu trâu:
– Thôi trâu lên Ä‘Æ°á»ng nghe. VÄ©nh biệt từ đây!
Äám trẻ thẫn thá» vuốt sừng, vá»— lên lÆ°ng trâu nói những lá»i tiá»…n biệt. NÆ°á»›c mắt Ỷ-Lan chảy dà i xuống hai gò má, thế là đám trẻ khóc theo. Con trâu quỳ gối, hÆ°á»›ng vá» Thăng-long lạy Ỷ-Lan vá»›i đám trẻ năm lạy, rồi rÆ¡i nÆ°á»›c mắt lên Ä‘Æ°á»ng.
Ghi chú,
Chá»— đất nà y, sau Long-biên ngÅ© hùng lÄ©nh chức đại tÆ°á»›ng quân, đã sai đắp má»™t ngá»n núi nhá», trông giống hình con trâu quỳ để ká»· niệm Ỷ-Lan vá»›i năm ông giã biệt con váºt thân yêu; rồi dùng là m nÆ¡i luyện táºp các Ä‘á»™i binh voi, hổ, báo, sói, khỉ, Æ°ng . NgÆ°á»i sau không biết, nhân trông hình núi nhÆ° con váºt bốn chân, thì cho đó là hình con voi, nên gá»i núi ấy là núi voi phục. Nay vẫn còn, nhÆ°ng núi mòn, chỉ còn lại đống đất nhÆ° cái gò lá»›n.
Chá»— đất trâu qùy đó, cho đến đầu thế ká»· thứ hai mÆ°Æ¡i nà y, cÅ©ng vẫn là cánh đồng lau. Má»™t ngÆ°á»i Pháp tên Marty xin chÃnh phủ Äông-dÆ°Æ¡ng cho khai hoang. Ông bá» tiá»n mượn ngÆ°á»i đến đốt rừng lau, cầy đất hoang, nhặt đá, biến thà nh đồn Ä‘iá»n Marty chuyên trồng lúa. Sau 1945, đồn Ä‘iá»n Marty bị bãi bá», đặt thà nh xã Quang-trung, thuá»™c huyện Gia-lâm, tỉnh Bắc-ninh. Năm 1965 đổi thà nh xã Trâu-quỳ. Xã Trâu-qùy chuyên trồng lúa.
Xã Trâu-qùy là má»™t trong 31 xã thuá»™c huyện Gia-lâm, Hà -ná»™i. PhÃa Bắc giáp xã Cổ-bi, phÃa Äông giáp xã DÆ°Æ¡ng-xá, Äặng-xá, Phú-thị. PhÃa Nam giáp xã Äa-tốn, Kiêu-kị. PhÃa Tây giáp xã Cá»±-khôi, Äông-dÆ°, Thạch-bà n. Hiện xã gồm các thôn An-Ä‘Ã o, An-lạc, Bình-minh, ChÃnh-trung, Cá»u-việt, Kiên-thà nh và khu phố Trâu-qùy.
Vì nguyên do Trâu-quỳ là xã tân láºp, thiếu những truyá»n thống, phong tục, miếu mạo so vá»›i các xã cổ xung quanh, có từ hai, ba nghìn năm trÆ°á»›c. NhÆ°ng cái tên Trâu-qùy lại có gốc lịch sá» hÆ¡n nghìn năm. Ngà y nay xã Trâu-qùy là nÆ¡i đặt những cÆ¡ quan đầu não của huyện Gia-lâm. Lui và o trong má»™t chút, có những căn nhà ngói khang trang, do ngÆ°á»i Pháp kiến trúc từ đầu thế ká»· nà y, nhÆ°ng vẫn còn nguyên. Äó là trụ sở của đồn Ä‘iá»n Marty xÆ°a; nay dùng là m trÆ°á»ng đại há»c Nông-nghiệp, mang tên â€Ä‘ại há»c nông nghiệp Trâu-qùyâ€. Äại há»c lÄ©nh nhiệm vụ Ä‘Ã o tạo mÆ°á»i bốn ngà nh chuyên gia canh nông. Äi mấy cây số nữa đến thôn DÆ°Æ¡ng-Ä‘Ã , xã DÆ°Æ¡ng-xá, là nÆ¡i tá»a lạc Ä‘á»n thá» Linh-Nhân hoà ng thái háºu. Ngoà i giáo-sÆ°, sinh viên của trÆ°á»ng, đại há»c Trâu-quỳ Ãt ai biết nguồn gốc cái tên nà y. Hầu hết ngÆ°á»i ta viết sai chÃnh tả thà nh « châu » quỳ, thá»±c là vô nghÄ©a, và mất gốc.
Hôm ấy và o ngà y rằm, vì phải lên vùng Kinh-Bắc duyệt thủy quân, nhà vua trao quyá»n cho Ỷ-Lan Ä‘á»c những tấu chÆ°Æ¡ng, rồi châu-phê, đợi ngà i vá» sẽ ký, sau đó chuyển cho tể-tÆ°á»›ng Lý Äạo-Thà nh. Ỷ-Lan ở lại trong cung vá»›i mẹ con Thúy-Hoà ng, Thúy-Phượng. Ngoà i ra còn tên thái giám Nguyá»…n Bông hầu cáºn. Vì nhà vua cÅ©ng nhÆ° Ỷ-Lan, Ä‘á»u có võ công cao, nên cung Ỷ-Lan không dùng thị-vệ canh gác nhÆ° những cung khác.
Ỷ-Lan Ä‘ang Ä‘á»c đến tá» tấu chÆ°Æ¡ng của trấn Thanh-hóa, Nghệ-an nói vá» tình-hình Chiêm-quốc, thì nà ng nghe nhÆ° có tiếng chân ngÆ°á»i rón rén tiến lại phÃa cá»a sổ. Hồi nà y, ná»™i công âm nhu của nà ng luyện đã tá»›i mức thượng thừa, nên dù những tiếng Ä‘á»™ng nho nhá», nà ng cÅ©ng phân biệt được.
Nà ng giả nhÆ° không nghe thấy, cứ tiếp tục Ä‘á»c, thì lại có tiếng ngÆ°á»i ta chá»c giấy dán cá»a sổ. Nà ng nghÄ© thầm:
– Nhất định là quân gian rồi đây. Y rình mò định là m gì?
Nà ng cầm chung trà lên, váºn kình lá»±c, rồi nói:
– NgÆ°á»i là ai, mà dám đến nÆ¡i nà y rình mò?
Nói dứt lá»i, nà ng tung cái chung vá» phÃa cá»a sổ, rồi lạng mình ra sân. Ngoà i sân, má»™t ngÆ°á»i trùm kÃn đầu, Ä‘ang vung tay gạt cái chung. Cái chung trúng và o tÆ°á»ng đến bốp má»™t tiếng, vỡ tan tà nh. Ỷ-Lan xẹt đến bên ngÆ°á»i kia, lạnh lùng nói:
– Cao nhân là ai? Xin má»i và o xÆ¡i nÆ°á»›c.
NgÆ°á»i kia cÆ°á»i khì, rồi theo Ỷ-Lan và o trong. Y không khách sáo, ngồi ngay xuống ghế. Ỷ-Lan rót nÆ°á»›c và o chung, trao cho ngÆ°á»i ấy. Trong khi trao, nà ng váºn ná»™i lá»±c ra đầu ngón tay. NgÆ°á»i kia tiếp cái chung, bị ná»™i lá»±c của Ỷ-Lan tấn công. Y cÅ©ng váºn ná»™i lá»±c chống trả, hai kình lá»±c gặp nhau khiến nÆ°á»›c trong chung bắn vá»t lên cao. NgÆ°á»i kia phất tay má»™t cái, nÆ°á»›c bắn và o ngÆ°á»i mẹ con Thúy-Hoà ng, Thúy-Phượng đứng sau. Hai ngÆ°á»i ái lên má»™t tiếng rồi ngã ngồi xuống.
Ỷ-Lan thấy hÆ¡i nÆ°á»›c có mùi tanh tanh rất quen thuá»™c, nà ng Ä‘á»™ chừng rằng hai ngÆ°á»i chỉ trúng Ä‘á»™c mê man chứ không đến ná»—i nguy hiểm đến tÃnh mệnh. Nà ng cÆ°á»i nhạt:
– Thì ra tôn giá cũng biết dùng Chu-sa độc tố đấy.
NgÆ°á»i ấy lạnh lùng ngồi bất Ä‘á»™ng.
Ỷ-Lan há»i:
– Xin quý khách cho biết cao danh, quý tÃnh?
NgÆ°á»i kia mở khăn trùm đầu, thì chÃnh là Äinh Kiếm-ThÆ°Æ¡ng, kẻ xÆ°ng tên Trần Tá»±-An đã dạy võ công cho nà ng. Ỷ-Lan báºt lên tiếng kêu:
– SÆ° phụ. Äã hÆ¡n năm nay không được tin tức lão nhân gia. NgÆ°á»i vẫn mạnh chứ?
– Phu nhân có biết ta là ai không?
– Äệ tá» biết lão nhân gia không phải là đại hiệp Trần Tá»±-An. SÆ° phụ Æ¡i, tên ngÆ°á»i là Äinh Kiếm-ThÆ°Æ¡ng phải không? Theo đệ tá» biết, thì những kẻ có bản lÄ©nh ngang vá»›i ngÆ°á»i, e Äại-Việt, Äại-Tống đếm trên bà n tay. Tại sao lão nhân gia lại phải Ä‘á»™i tên đại hiệp Tá»±-An? Äệ tá» thá»±c không hiểu nổi.
– Báºy nà o. Ta chÃnh là Trần Tá»±-An, đứng hà ng nhì trong Äại-Việt ngÅ© long, sau gã thầy chùa Minh-Không. Äúng ra ta đứng đầu ngÅ©-long đấy chứ. NhÆ°ng vì gã Minh-Không là thầy chùa, là sÆ° huynh của gã Lý Công-Uẩn nên ta phải đứng sau gã. Còn thá»±c ra bản lÄ©nh của ta hÆ¡n y nhiá»u. Tại sao phu nhân lại bảo ta là Äinh Kiếm-ThÆ°Æ¡ng?
Mặt lão trở thà nh lầm lỳ:
– Äinh Kiếm-ThÆ°Æ¡ng hiện giá» vẫn còn sống. Y ẩn ở trong phủ đệ của tể-tÆ°á»›ng DÆ°Æ¡ng Äạo-Gia. Từ hôm DÆ°Æ¡ng Äạo-Gia bị cách chức, không rõ y Ä‘i đâu mất.
Lòng Ỷ-Lan đầy nghi hoặc. Không biết nà ng tin lão hay tin vua bà Bình-DÆ°Æ¡ng? Nà ng há»i lại:
– Sư phụ, có một đêm đệ tỠtrở lại con đò tìm sư phụ, thì thấy sư-mẫu cùng hai đò phu chết cong queo, miệng bị nhét thịt chó. Sau đấy đệ tỠbị bắt giam, thà nh ra không trở lại được. Có đúng sư mẫu bị Mộc-Tồn hòa thượng sát hại không?
– Äúng thế. Hôm ấy ta Ä‘i tìm phu-nhân ở nhà Lý ThÆ°á»ng-Kiệt. Khi trở vá», thì thấy vợ ta bị tên Má»™c-Tồn Vá»ng-Thê hòa thượng sát hại. Ta định giết y để trả thù cho hiá»n thê. Sau hÆ¡n trăm hiệp, y bị lạc bại bá» chạy. Ta Ä‘uổi y cho tá»›i Thanh-hóa thì mất tÃch. Khi ta trở vá» Thăng-long thì ngÆ°á»i ta chôn sÆ° mẫu rồi. Từ hôm mất sÆ° mẫu, ta nhÆ° ngÆ°á»i hóa Ä‘iên, ta Ä‘i tìm phu nhân. Mãi hôm nay má»›i thấy.
Ỷ-Lan há»i khéo:
– Äệ tá» nghe sÆ° phụ chế ra Cổ-loa tâm pháp, rồi truyá»n cho sÆ° huynh Lý ThÆ°á»ng-Kiệt. Cá»› sao sÆ° phụ bắt đệ tá» phải đánh cắp tâm pháp nà y cho sÆ° phụ?
– Hừ! Phu-nhân đâu biết rằng ta già rồi nên quên mất tâm pháp đó. NhÆ°ng không lẽ ta là thái sÆ° phụ, mà lại Ä‘i há»i y? Ừ, sau khi mi rá»i ta, không có thuốc giải, mà phu nhân sống được kể cÅ©ng lạ. Có phải thằng lá»i ThÆ°á»ng-Kiệt Ä‘em thuốc giải cho phu nhân không?
– Quả đúng nhÆ° sÆ° phụ Ä‘oán. SÆ° huynh ThÆ°á»ng-Kiệt đã cho đệ tá» thuốc giải. Sau nà y U-bon vÆ°Æ¡ng Lê Văn vá»›i phò-mã Thân Thiệu-Thái còn dùng thần công trị tuyệt ná»c Chu-sa huyá»n-âm cho đệ tá» nữa.
– Vì váºy phu nhân má»›i trốn không gặp ta, khiến ta phải Ä‘i tìm phu nhân. Có đúng váºy không?
– Không phải thế. NhÆ°ng sÆ° phụ Æ¡i, Chu-sa huyá»n-âm chưởng là chưởng tà môn. Bất cứ ngÆ°á»i trong chÃnh phái, hay tà phái Ä‘á»u muốn tru diệt. SÆ° phụ nên bá» Ä‘i, đừng luyện nữa.
– Tà môn! Thế nà o là tà môn? Võ công là gì? Là dùng hết khả năng để chém giết nhau. Vì váºy có ngÆ°á»i dùng Ä‘ao, có ngÆ°á»i dùng kiếm, có ngÆ°á»i dùng ám khÃ. Nay ta dùng thuốc để đánh địch thì cÅ©ng thế. Cái bá»n hèn hạ đánh không lại thì kêu ầm lên là tà môn. Ta há»i phu nhân câu nà y nhé: nếu phu nhân không dùng Huyá»n-âm ná»™i lá»±c, thì sao có thể bắt tên Äoà n Quang-Minh, con Minh-Can khai ra sá»± thá»±c trong dinh Trung-nghÄ©a? Nếu không dùng võ công Chu-sa thì sao có thể thắng tên Trịnh Quang-Thạch?
Ỷ-Lan vẫn chưa chịu thua:
– TrÆ°á»›c đây chÃnh sÆ° phụ chế ra phÆ°Æ¡ng pháp phản Chu-sa chưởng. ChÃnh phÆ°Æ¡ng pháp nà y đã đánh bại các trưởng lão bang Nháºt-Hồ. Rồi cÅ©ng chÃnh sÆ° huynh Thông-Mai kịch đấu vá»›i Nháºt-Hồ lão nhân, Ä‘i đến chá»— cả hai cùng chết. NhÆ°ng sÆ° huynh Thông-Mai may mắn được lão sÆ° Phan Nam cứu thoát. Thế mà nay sÆ° phụ lại luyện Ä‘á»™c chưởng đó của Nháºt-Hồ.
Bá»—ng có tiếng thanh la, tiếng quát tháo, rồi có nhiá»u tiếng chân ngÆ°á»i chạy rầm ráºp, cùng tiếng thị-vệ:
– Gian tế! Gian tế!
Kiếm-ThÆ°Æ¡ng phóng mình qua cá»a sổ mất tÃch.
Láºp tức má»™t Ä‘á»™i nữ binh gÆ°Æ¡m Ä‘ao sáng choang, do má»™t thiếu nữ cầm đầu chạy đến. Ỷ-Lan nháºn ra thiếu nữ đó là công chúa Thiên-Ninh. Công chúa cung tay hà nh lá»… vá»›i nà ng, rồi há»i:
– Phu-nhân có sao không? Gian tế đâu rồi?
Ỷ-Lan nắm tay Thiên-Ninh:
– Cảm ơn Thiên-Ninh, cô không sao cả. Gian tế đấu chưởng với cô, bất phân thắng bại. Sau thấy động, y bỠchạy. Chỉ có Thúy-Hoà ng, với Thúy-Phượng bị trúng độc nhưng không sao.
Nà ng dắt Thiên-Ninh và o cung Ỷ-Lan, trong khi Ä‘á»™i nữ binh dà n ra mau chóng bao vây lấy xung quanh. Ỷ-Lan dùng phÆ°Æ¡ng pháp hút Ä‘á»™c của Äinh Kiếm-ThÆ°Æ¡ng dạy, nà ng xoa trên mặt hai ngÆ°á»i, má»—i ngÆ°á»i má»™t cái, láºp tức mẹ con Thúy-Hoà ng, Thúy-Phượng tỉnh ngay.
Thiên-Ninh há»i:
– Phu nhân! Gian tế là loại ngÆ°á»i nà o váºy? Y định là m gì?
Ỷ-Lan lắc đầu:
– Cô thá»±c không rõ ý đồ của y. Y là má»™t lão già tuổi trên bẩy mÆ°Æ¡i. Võ công của y là võ công Äông-a, nhÆ°ng ná»™i lá»±c lại là ná»™i lá»±c Hồng-thiết.
Từ ngà y nháºp cung, Ỷ-Lan rất thân vá»›i ba bà phi, sinh mẫu của công chúa Thiên-Thà nh, Äá»™ng-Thiên và Thiên-Ninh. So vai vế thì cái tÆ°á»›c phu nhân của nà ng thấp hÆ¡n tÆ°á»›c phi của ba bà . Vá» tuổi tác, các bà đáng tuổi mẹ nà ng, nên nà ng không dám á»· được sủng ái mà lên mặt. Trái lại, nà ng rất lá»… phép, nhÅ©n nhặn vá»›i các bà . Nên các bà cá»±c kỳ yêu quý nà ng.
Riêng Thiên-Ninh, vì là đệ tá» công chúa Bảo-Hòa, võ công nà ng cao thâm vô cùng, nà ng lại uyên thâm Nho há»c, rất giá»i vá» tổ chức canh nông, tiá»n tệ, thuế má. Nà ng đã được triá»u đình trao cho nhiệm vụ kiểm soát việc thi hà nh cải cách canh nông, binh lÆ°Æ¡ng. Khi vừa gặp nhau lần đầu, Ỷ-Lan vá»›i nà ng thân nhau ngay. Hai ngÆ°á»i thÆ°á»ng bà n quốc sá»± vá»›i nhau. Tuy vai vế Ỷ-Lan ngang vá»›i mẹ Thiên-Ninh; Thiên-Ninh gá»i nà ng là phu nhân, xÆ°ng con, Ỷ-Lan xÆ°ng cô vá»›i nà ng. NhÆ°ng hai ngÆ°á»i nhÆ° cặp bạn thân thiết vô cùng. Ỷ-Lan xin vá»›i nhà vua cho nà ng thu nháºn tiểu thÆ° con các quan, luyện táºp thà nh Ä‘á»™i nữ binh, hầu bảo vệ cho Hoà ng-thà nh. Nhà vua đồng ý ngay. Chỉ trong vòng ná»a năm Ä‘á»™i nữ binh đả có khả năng chiến đấu nhÆ° má»™t đạo binh. Ỷ-Lan lấy tên nữ tÆ°á»›ng võ công cá»±c cao thá»i vua TrÆ°ng tên Trần Năng tÆ°á»›c phong công chúa Gia-HÆ°ng đặt cho đạo binh nà y.
Ghi chú,
Sau nà y khi Quách Quỳ, Triệu Tiết Ä‘em đại binh sang đánh, công chúa Thiên-Ninh được chỉ định trấn thủ phòng tuyến bảo vệ vòng Ä‘ai Thăng-long. Quân Tống phá vỡ chiến lÅ©y NhÆ°-nguyệt, nhÆ° nÆ°á»›c vỡ bá», tiến tá»›i rừng tre cách Thăng-long có 25 cây-số. Công-chúa Thiên-Ninh dùng đạo binh Yên-lãng tá» chiến, đánh báºt quân Tống lui vá» NhÆ°-nguyệt.
Gia phả cÅ©ng nhÆ° từ Ä‘Æ°á»ng của con cháu há» Lý tại Bắc Cao có đôi câu đối :
Tháºp bát anh hùng giai Phù-đổng,
Tam thiên nữ kiệt tỷ Mê-linh.
NghÄ©a là 18 anh hùng Ä‘á»u có thể và vá»›i Phù-đổng Thiên-vÆ°Æ¡ng, ba nghìn nữ kiệt có thể sánh vá»›i các anh hùng thá»i vua TrÆ°ng.
Sau khi tuẫn quốc, Công-chúa rất thiêng. Hiện Ä‘á»n thá» Công-chúa tại Thị-cầu, lỵ sở của tỉnh Bắc-ninh, hằng năm và o đầu xuân, có hằng mấy trăm ngÆ°á»i tá»›i vay tiá»n Bà Chúa-kho.
Tà i sản của The Creator
Từ khóa được google tìm thấy
1057-1077 vua nao , ãàçåòà , áåñïëàòíàÿ , àâòîìîáèëÿ , âèäåîíàáëþäåíèå , àíãåë , àíãëî , àíàëüíûé , ãîëîâîëîìêè , âîë÷àò , äîìàøíèé , äóøåâûå , ãðóçèÿ , áþäæåòèðîâàíèå , çàäàíèÿ , çàâîä , çàðàáîòîê , çîëîòî , êàëüÿíû , êàìèí , êàðàîêå , èçâåñòèÿ , ëèòåðàòóðà , êíèãà , êíèãó , êîìïüþòåðîâ , êîðîëü , ëîøàäè , èñëàì , ëþäåé , ìåíåäæìåíò , ìåðëåí , ìåðòâûå , ïàðôþìåðèÿ , íèêîëü , ïëèòêà , ïèööà , ìèýëü , ïîñòíîå , ìîñýíåðãîñáûò , íîóòáóê , ïîðíîðàññêàçû , íóäèçì , îòåëè , ìóðìàíñê , ïðîäâèæåíèå , îðóæèå , ñäàòü , ñâèíãåðû , ñåðâåð , ñëóæáà , òàéëàíä , ôàêòû , õåíòàé , òàíöû , ôèíñêàÿ , õèðóðãèÿ , ôîìåíêî , ôîòîãðàôèè , õðåíîâûé , ýâàêóàòîð , ýëüäîðàäî , ÿíäåêñ , æàííà , øàõìàòû , ÷åëñè