Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 30

Vĩ cầm, đàn anto, kèn ôboa, trống đồng hợp tấu những ca khúc Đức cổ xưa, những điệu múa Nga, những khúc nhạc nhịp ba kiểu cách, những điệu nhạc Anh vui vẻ Khói thuốc lá cuồn cuộn trong những tia nắng từ ngoài lọt vào qua những cửa sổ nhỏ, tròn của gian buồng cao. Khách dự tiệc, ngà ngà say, thốt lên những lời làm đám thiếu nữ thẹn đỏ mặt; nhiều vũ nữ xinh đẹp da dẻ tươi như hoa, mặc những chiếc váy căng phồng rộng thùng thình, đuôi váy dài lượt thượt, đang cười như nắc nẻ.

Lần đầu tiên trong đời, vua Piotr ngồi cùng bàn với phụ nữ. Lơfo mời nhà vua một cốc vodka pha hồi. Lần đầu tiên, vua Piotr được nếm một thứ rượu bốc mạnh. Vodka bừng bừng trong huyết quản nhà vua như một ngọn lửa. Vua Piotr nhìn Ansen đang cười. Âm nhạc làm toàn thân nhà vua giật giật, gân cổ nổi hằn lên. Nhà vua nghiến răng lại cố nén những thèm muốn dữ dội trong lòng mà nhà vua chưa hiểu ra. Tiếng ồn ào làm nhà vua không nghe rõ khách cùng dự tiệc giơ cốc về phía nhà vua nói to với nhà vua những gì… Hàm răng của Ansen lóng lánh một cách hóm hỉnh, cặp mắt quyến rũ không lúc nào rời khỏi vua Piotr.

Bữa tiệc kéo dài mãi tựa hồ như ngày hôm ấy sẽ không bao giờ chấm dứt. Bác thợ đồng hồ Pfepfe gí cái mũi dài ngoẵng như củ cà rốt vào hộp thuốc lá rồi hắt hơi lia lịa; bác ta đã lột bỏ bộ tóc giả, vung vẩy bên trên cái đầu hói của mình trông thật chết cười! Vua Piotr ngồi ngật ngưỡng, lắc lư đôi cánh tay dài nghêu gạt bát đĩa đổ vỡ lung tung chung quanh chỗ ngồi. Nhà vua tưởng chừng cánh tay mình dài đến mức chỉ việc với qua mặt bàn là có thể luồn ngón tay vào tóc Ansen, ghì chặt lấy đầu nàng, ghé sát môi hôn nàng để hưởng hương vị cái miệng của nàng đang cười. Thế rồi gân cổ nhà vua lại hằn lên, mắt như tối sầm lại. Khi mặt trời đã lặn sau những chiếc cối xay và một làn gió mát hiu hiu lọt vào phòng qua những khuôn cửa sổ để ngỏ. Lơfo chìa tay mời vợ người chủ cối xay, bà Simmenpfenige nặng tới tám pud(1) nhảy một điệu vũ nhịp ba. Lơfo vòng tay lắc lư bộ tóc xoăn rắc đấy phấn màu vàng óng ánh, khuỵu chân xuống chào, mắt đảo nhìn một cách đấm đuối. Bà Simmenpfenige hể hả sung sướng, lướt chân trong mấy tầng váy to xù, sừng sững như một chiếc tàu có bốn mươi cỗ đại bác, chãng đầy cờ xí. Theo sau cặp đó, tất cả khách dự tiệc vừa khiêu vũ vừa rời căn phòng ra ngoài vườn. Những luống hoa trong vườn trồng hoa kết thành tên tắt của chủ nhân ngày vui mừng nầy. Bụi cây và cây nhỏ đều có tết dải lụa màu và treo hoa giấy thếp vàng thếp bạc; những lối đi chạy dọc ngang như hình bàn cờ…

Sau điệu vũ nhịp ba, người ta lại chơi một điệu đối vũ vui vẻ vua Piotr đứng riêng ra một chỗ cắn móng tay. Nhiều lần đám phụ nữ lễ phép cúi chào nhà vua, mời nhà vua cùng khiêu vũ. Vua Piotr lắc đầu lẩm bẩm: "Ta không biết khiêu vũ, không, ta không nhảy được…"

Bà Simmenpfenige bèn đi cùng với Lơfo, đến dâng nhà vua một bó hoa: như thế có nghĩa là người ta đã bầu nhà vua làm chúa cuộc khiêu vũ. Vua Piotr không còn từ chối được nữa. Nhà vua liếc nhìn cặp mắt vui thích nhưng quả quyết của Lơfo rồi líu díu nắm lấy bàn tay bà Simmenpfenige. Lơfo rón rén chạy trên đôi chân chữ bát đến chỗ Ansen, rồi cùng nàng đứng đối diện với vua Piotr để nhảy điệu đối vũ. Đôi bàn tay của Ansen bỏ thõng xuống cầm một chiếc khăn tay nhỏ; cặp mắt của nàng có vẻ như van lơn khẩn khoản.

Tiếng trống đồng nổi lên sang sảng đinh tai nhức óc, tiếng trống đánh giòn giã, tiếng vĩ cầm, tiếng kèn trầm bổng du dương, điệu nhạc vui tươi vút lên trong bầu trời buổi chiều chạng vạng làm đàn dơi hốt hoảng.

Thế rồi lại như lúc xảy ra với đàn lợn trước đó ít lâu giông tố nổi lên trong người vua Piotr; nhà vua cảm thấy nóng bức như điên như cuồng. Lơfo lớn tiếng nói:

- Bước vũ thứ nhất! Bên nữ tiến lên rồi lùi xuống, bên nam dìu bên nữ quay tròn!

Vua Piotr nắm ngang hông bà Simmenpfenige rồi dìu bà ta quay tít đến nỗi chiếc áo bà mặc, cái đuôi áo và mấy lớp váy phồng xòe ra tung bay. "Ôi, lạy Chúa!", bà chủ cối xay thốt lên. Rồi để bà ta đứng đấy, vua Piotr nhảy múa như thể chính điệu nhạc đang kéo tay giật chân mình. Môi mím chặt, lỗ mũi phập phồng, vua Piotr nhảy vọt thật cao. hai chân đập vào nhau chan chát đến nỗi khách khứa nhìn nhà vua phải ôm bụng mà cười.

- Bước vũ thứ ba, đổi nữ! - Lơfo nói to.

Bàn tay xinh xắn mát rượi của Ansen đặt lên vai nhà vua. Lập tức vua Piotr trấn tĩnh lại, cơn điên cuồng tan biến đâu mất. Toàn thân nhà vua khẽ run lên, đôi chân tự đưa nhà vua đi dẻo như không, trong khi nhà vua và nàng Ansen, nhẹ như chiếc lông hồng, cùng quay tít ánh sáng le lói của những chiếc đèn xếp được châm lên bằng một sợi pháo dây, truyền từ cây nầy sang cây khác. Một chiếc pháo bông với một tiếng rít giận dữ vọt lên trời. Hai tia lửa lóe lên trong cặp mắt của Ansen. Với một giọng nhỏ nhẻ nàng nói: "Chà, đẹp quá, huyền ảo quá! Chà, Pete ạ, bệ hạ nhảy giỏi lắm!".

Khắp nơi trong vườn, những chiếc pháo bông bay vọt lên không. Những cây bông hình tròn quay tít, giấy bóng các ngọn dèn sáng rực. Tiếng pháo bông nổ lốp đốp lửa phụt tung tóe thành hình rồng rắn, hình hoa cà hoa cải. Ánh hoàng hôn mờ mịt trong làn khói thuốc pháo. Nhưng phải chăng đây chỉ là một giấc chiêm bao nhà vua mơ thấy trong cảnh buồn rầu ảm đạm của lâu đài Preobrazenski? Lơfo, con người hưởng lạc đó, nhảy với một bà to lớn như hộ pháp đi qua chỗ vua Piotr lớn tiếng nói với nhà vua: "Thần Cupidon(2) bắn lên xuyên qua tim người ta đấy!" Ansen người nóng rực lên vì khiêu vũ toàn thân toả ra một vẻ duyên dáng tươi mát:

- Chà, mệt quá Pete ạ, - nàng bám vào cánh tay vua Piotr, rên rỉ nói với một giọng cảng nhỏ nhẻ hơn nữa. Một chiếc pháo bông nổ thành hình rồng rắn trên đầu mọi người, chiếu sáng khuôn mặt tuyệt vời của Ansen có vẻ hơi gầy đi đôi chút vì mỏi mệt. Không hiểu thường thường người ta làm thế nào, vua Piotr cứ ôm bừa lấy đôi vai để trần của nàng, nhắm nghiền mắt lại rồi cảm thấy làn môi ướt của nàng chạm vào môi mình.

Nhưng cặp môi của Ansen chỉ lướt qua. Nàng vùng ra khỏi tay vua Piotr. Hàng trăm chiếc pháo bông nổ lốp bốp, dữ dội. Ansen đã biến đâu mất. Từ một đám khói mù mịt hiện ra cái áo lông thỏ và bộ tóc giả bằng sợi gai thô của vị sứ giả của thần Baccux. Nikita Zotov say mềm, tay vẫn khư khư cốc rượu, bước đi, miệng lẩm bẩm nói gì không rõ. Hắn bỗng đứng lại, chân nam đá chân xiêu:

- Uống đi, con, - Zotov nói, tay đưa cốc rượu cho vua Piotr - Uống đi, dù sao chăng nữa, thì hai chúng ta cũng đi đứt rồi… Chúng ta đã mất linh hồn rồi, chúng ta đã phá giới trong tuần chay. Hãy uống cho đến giọt cuối cùng, Sa hoàng cao cả của toàn cõi Đại, Tiểu…

Zotov trợn trừng như định doạ nạt ai, rồi ngã vật vào một bụi cây. Vua Piotr uống cạn rồi vứt cốc đi. Niềm vui dào dạt trong người nhà vua tựa hồ muôn ánh hào quang của một cây bông đang quay tít.

- Ansen!

Nhà vua gọi to rồi co chân chạy… Cửa sổ sáng trưng của ngôi nhà, ánh lửa đèn xếp, giấy bóng đèn lồng, tất cả mọi thứ đều bồng bềnh chung quanh. Bỗng nhà vua đứng lại, hai chân xoạc rộng ra, hai tay ôm lấy đầu.

Đằng sau vua Piotr, một giọng nói ngọt ngào thì thào vào tai nhà vua:

- Lại đây, thần sẽ chỉ cho hoàng thượng biết chỗ nàng ở đâu.

Đó là gã mặc sơmi dỏ thắm, vừa nhảy múa lúc nãy, có cặp mắt sắc sảo, Alexaska Melsikov.

- Nàng đã trở về nhà rồi.

Vua Piotr chẳng nói chẳng rằng, chạy theo Alexaska trong đêm tối. Họ trèo qua một hàng rào, đụng phải mấy con chó, vượt qua mấy bức giậu tiến vào quảng trường cối xay rồi đến trước quán rượu. Trên cao, một khuôn cửa sổ dài có ánh đèn. Alexaska thì thầm:

- Nàng ở đó! - Rồi hắn ném một nắm cát vào ô kính. Cánh cửa sổ mở, Ansen thò đầu ra cúi xuống nhìn, một chiếc khăn quàng trên vai, đầu tết đầy những mẩu giấy cuộn tóc cho quăn.

- Ai đấy? - nàng hỏi với một giọng nhỏ nhẹ. Nàng cố nhìn trong đêm tối, và nhận ra vua Piotr, nàng lắc đầu nói - Không, không… Bệ hạ về đi ngủ đi, Herr Pete ạ…

Với những mẩu giấy cuộn tóc trên đầu trông Ansen lại càng xinh xắn. Nàng đóng sập cửa sổ lại rồi bỏ rèm đăng-ten xuống ánh đèn vụt tắt.

- Cô ả giữ mình đấy, - Alexaska thì thầm. Hắn chăm chú nhìn vua Piotr rồi ghì chặt vai nhà vua dìu đến một chiếc ghế dài.

- Hoàng thượng ngồi xuống đây thì hơn… Thần sẽ dắt ngựa đến. Hoàng thượng có cưỡi ngựa được không?

Khi hắn trở lại, tay cầm giây cương dắt hai con ngựa đã đóng yên, vua Piotr vần khom lưng ngồi đấy, hai bàn tay nắm chặt đặt trên đầu gối. Alexaska chăm chú nhìn nét mặt vua Piotr:

- Hoàng thượng uống rượu phải không?

Vua Piotr không trả lời. Alexaska đỡ nhà vua lên ngựa rồi hắn cũng nhẹ nhàng nhảy lên ngựa và dìu vua Piotr, cho ngựa thủng thỉnh bước một rời khỏi xloboda. Sương mù bay toả trên đồng cỏ. Sao thu lấp lánh đầy trời. Ở Preobrazenski gà đã cất tiếng gáy.

Bàn tay lạnh ngắt của vua Piotr bíu chặt lấy vai Alexaska, đã cóng đờ. Đến trước lâu đài, vua Piotr bỗng cứng người lại, lảo đảo ngã về đằng sau; nhà vua bám lấy cổ Alexaska, rồi ôm chặt lấy hắn. Đôi ngựa dừng lại. Hơi thở của nhà vua khò khè trong lồng ngực, xương cốt kêu răng rắc:

- Ôm, ôm chặt lấy ta, - vua Piotr nói với một giọng khàn khàn. Một lát sau vua Piotr nới lỏng cánh tay ra, rên rỉ thở dài: - Nào đi… nhưng ngươi chớ có bỏ ta… Ngươi sẽ ngủ bên cạnh ta.

Tới gần thềm, Volkov nhảy đại về phía họ:

- Tâu chúa thượng? Ôi, lạy Chúa… Thế mà bọn thần…

Bọn dapife, bọn mã phu chạy tới. Từ trên mình ngựa, vua Piotr co chân đạp một cái vào đám người đang xúm xít xung quanh rồi xuống ngựa đi về phòng riêng, tay vẫn không buông Alexaska. Trong hành lang tối tăm, một bà lão loắt choắt đang đi ngang qua, tiếng váy sột soạt vội vàng làm dấu thánh; vua Piotr đẩy bà lão ra một bên. Một bà lão khác chui tọt vào gầm cầu thang như một con chuột.

- Nầy, lũ khỉ già hớt lẻo, ta chán ngấy lũ bây lắm rồi, lũ bây chết quách đi cho rảnh! - Vua Piotr làu nhàu nói.

Trong phòng ngủ, Alexaska tháo ủng, cởi áo nẹp cho vua Piotr. Nhà vua nằm dài trên tấm thảm dạ và truyền cho Alexaska nằm cạnh mình, rồi kề đầu lên vai hắn. Sau một lát im lặng, nhà vua nói:

- Ta sẽ bổ nhiệm nhà ngươi làm thị vệ của ta. Sáng mai ngươi sẽ bảo thơ lại thảo sắc chỉ… Lúc nãy vui nhỉ…, chà, vui biết nhường nào… Lạy Chúa kính mến!

Một lúc sau, nhà vua bỗng nấc lên một tiếng như một đứa con nít rồi ngủ thiếp đi.

Chú thích:

(1) Đơn vị trọng lượng Nga mỗi pud bằng 16,38 kg.

(2) Thần ái tình (thần thoại Hy Lạp).

[ngudoc]

Chương 31

Suốt mùa đông người ta tập hợp đội vệ binh quý tộc. Gọi bọn lãnh chúa từ các miền nông thôn thăm thẳm đến là một việc khó khăn. Đại đô thống Vaxili Vaxilievich Golixyn phát đi những pháp lệnh nghiêm ngặt đe doạ tước quyền ưu đãi của họ và làm họ phá sản. Bọn địa chủ quý tộc chẳng vội gì rời bỏ chỗ nằm của họ trên bếp lò ấm áp: "Ý kiến gì mà lạ lùng vậy: chinh phục Krym! Nhờ ơn Chúa, chúng ta đã có được một nền hoà bình vĩnh cửu với phiên vương xứ Krym, chúng ta nộp cống vừa phải. Việc gì mà làm phiền nhiễu những người quý tộc? Bọn Golixyn núp sau chuyện nầy, chúng muốn kiếm chác công danh trên lưng người khác đấy thôi!".

Họ viện cớ ốm đau, nghèo khổ, họ lẩn trốn. Có người giở mánh khóe xỏ xiên ra: mùa đông đài đằng đẵng; rảnh việc ngồi buồn, họ nghĩ ra thiếu gì mẹo!

Bọn dapife Boris Dolgoruki và Yuri Serbaty lẩn tránh được lệnh gọi nhập ngũ, bèn cho binh lính của họ mặc quần áo đen; chính họ cũng mặc toàn đen từ đầu đến chân, cưỡi ngựa ô, trông tựa những người chết từ mồ chui lên, rồi họ tới chỗ quân đội đóng. Mọi người suýt nữa thì chết vì sợ hãi. Trong các trung đoàn người ta nói "Rồi sẽ có tai hoạ cho mà xem: Chúng ta sẽ không sống nổi qua chiến dịch nầy".

Vaxili Vaxilievich nổi giận bèn viết thư về Moskva cho Fedor Leontievich Saklovity do Vaxili Vaxilievich cắt đặt làm người giúp việc thân cận của Sofia: "Nhờ người xin cho ta một sắc chỉ trị tội những kẻ xúc phạm đến ta. Vì đã xử sự như những kẻ ăn cướp, chúng phải bị tước hết của cải. Phải đem nhốt chúng chung thân trong một nhà tu kín, phân phát làng xóm của chúng cho những người quý tộc thiếu thốn, và phải hết sức nghiêm khắc để nêu gương cho kẻ khác phải sợ".

Sắc chỉ được thảo ra. Nhưng Vaxili Vaxilievich do từ tâm, đã tha thứ cho những kẻ can phạm đến khóc lóc xin tha tội. Chuyện nầy vừa mới ỉm được chẳng bao lâu thì lại có tin đồn đại trong quân đội: hình như có kẻ ban đêm lén đặt một chiếc quan tài trong tiền sảnh ngôi nhà gỗ của vương hầu Golixyn. Mọi người run sợ thì thầm bàn tán về cái việc khủng khiếp nầy. Người ta đồn rằng, hôm đó Vaxili Vaxilievich uống rượu say, nhảy chồm chồm trong gian tiền sảnh tối mò, vung gươm chém lia lịa trong bóng tối trống rỗng. Toàn là những điềm gở. Đám người ở những đoàn xe vận tải đến đã trông thấy sói trắng hú lên một cách khủng khiếp trên những ngôi mộ cổ ở thảo nguyên. Ngựa nghẽo bỗng lăn kềnh ra chết, chẳng hiểu tại sao. Một đêm tháng ba, gió nổi đùng đùng, nhiều người đã nghe thấy con dê đực của đoàn xe quân lương của một trung đoàn bỗng rống lên tiếng người: "Sẽ có một tai hoạ!"

Người ta định lấy gậy đập chết con dê đực nhưng nó đã chạy thoát ra thảo nguyên.

Tuyết đã tan; một làn gió êm dịu từ phương nam thổi đến, lau dậy xanh rờn trên các bờ sông, bờ hồ.

Nét mặt Vaxili Vaxilievich tối sầm hơn cả một đám mây tụ bão. Có nhiều tin tức không lấy gì làm vui lắm từ Moskva đến: người ta bảo rằng ở điện Kreml, Mikhail Alegukovich Seckaski, một đại thần thân cận với Sa hoàng Piotr, đã lên tiếng và bọn quý tộc quyền thế đã lắng tai nghe hắn. Người ta nhạo báng chiến dịch Krym. Họ nói rằng: "Phiên vương xứ Krym chẳng còn buồn đợi Vaxili Vaxilievich đến Krym nữa.

Ở Constantinop và toàn châu Âu, người ta coi chiến dịch nầy chẳng ra quái gì hết. Bọn Golixyn quả là rất tốn kém cho Ngân khố của Sa hoàng. Thậm chí giáo trưởng Ioakim xưa kia vẫn đứng về phe Vaxili Vaxilievich cũng bỗng nhiên quẳng những chiếc áo lễ và áo nẹp của Golixyn tặng ra khỏi thánh đường Con Chiên và cấm không cho ai mặc để làm lễ. Vaxili Vaxilievich viết thư cho Saklovity những bức thư đầy lo ngại, nhờ hắn để mắt theo dõi Seckaski cẩn thận và tìm cách đừng để vị giáo trưởng ngồi lâu trên gác trong phòng Sofia. "Còn về phần bọn quý tộc quyền thế thì lòng tham lam của họ đã chi phối họ từ lâu, thậm chí phải bỏ ra một kopeik cho một công cuộc lớn lao, họ cũng tiếc…"

Nhiều tin tức chán nản từ ngoại quốc đưa đến. Vua nước Pháp mà hai viên sứ thần Yakov Dolgoruki và Yakov Mysetski sang khẩn khoản hỏi vay ba triệu bảng đã từ chối và thậm chí không tiếp. Về viên đại sứ Nga Usakov ở Hà Lan, người ta viết rằng: "Cả ông ta lẫn bọn tuỳ tùng đều là những tên kẻ cướp chính cống; họ đã tiệc tùng chè chén, ăn nói lỗ mãng ở nhiều nơi làm tổn hại đến danh dự các đấng Sa hoàng…"

Cuối tháng năm, Golixyn cầm đầu một đạo quân một trăm ngàn người, cuối cùng đã lên đường chinh chiến, tiến về phương nam. Trên sông Samara, hắn hợp quân với viên hetman (1) miền Ukraina, Xamoilovich.

Đạo quân tiến chậm chạp, kéo theo sau những đoàn xe vận tải nhiều vô kể. Họ đã vượt qua những pháo đài nhỏ bằng gỗ và những đồn biên phòng, tiến vào thảo nguyên Dikoe Pole. Trên dãy đồng bằng hoang vu nóng như thiêu như đốt, đoàn người chật vật tiến bước trong cỏ cao ngang vai. Lũ chim quen rỉa xác súc vật bay lượn trên bầu trời nóng bỏng. Xa xa phía chân trời, ảo ảnh chập chờn ẩn hiện. Mặt trời lặn rất nhanh khi vàng, khi xanh. Thảo nguyên vang động tiếng xe kêu cót két, tiếng ngựa hí. Khói từ những đám lửa đất bằng phân bò phơi khô bốc lên, toát ra nỗi buồn nhớ những thế kỷ đã qua. Đêm xuống nhanh. Ánh sao đỏ rực trông thật khủng khiếp. Thảo nguyên trống rỗng: không có đường to mà cũng chẳng có đường mòn. Mấy trung đoàn tiên phong tiến sâu về phía trước, chẳng gặp một bóng người nào. Rõ ràng là bọn Tarta định nhử dạo quân Nga vào vùng đất cát khô cằn. Càng ngày càng gặp nhiều những khe suối đã khô cạn. Nơi đây chỉ có những người Cô-dắc từng trải mới biết được ở đâu có nước.

Bấy giờ đã vào trung tuần tháng bảy rồi mà xứ Krym vẫn chỉ là một ảo ảnh. Các trung đoàn đóng rải ra suốt từ đầu nầy đến đầu kia thảo nguyên. Ánh sáng chói chang, tiếng châu chấu đập cánh kêu lách tách, làm người ta choáng váng. Chim uể oải sà xuống đậu trên sườn những xác súc vật chương phình. Nhiều xe vận tải đã phải bỏ lại dọc đường. Nhiều nông dân trong đoàn xe chết khát đã nằm lại với những chiếc xe. Có kẻ đi về phương Bắc, về phía sông Dniep. Trong các trung đoàn, người ta thì thầm oán thán… Bọn đô thống, bọn đại tá và các chỉ huy quân sự khác họp nhau lại trước lều vải của Golixyn vào lúc giờ ăn; họ lo ngại nhìn lá cờ rủ xuống một cách thảm hại. Nhưng chẳng ai dám đến gặp Golixyn để nói: "Nên quay trở về thôi trong khi còn đủ thì giờ. Chúng ta càng tiến xa thì tình hình lại càng khủng khiếp. Đi quá Perekov, chỉ có những vùng cất chết mà thôi".

Trong những giờ phút dó. Vaxili Vaxilievich cởi áo, tháo ủng nằm nghỉ trong lều. Nằm dài trên mấy tấm thảm, hắn đọc Plutac(2) bằng tiếng La-tinh. Những hình bóng vĩ đại từ nhưng trang sách hiện lên đem lại can đảm cho tâm hồn chán nản của Vaxili Vaxilievich: Alekxandr(3), Pompe (4), Xipion (5), Luculut (6), Juyle Xêda (7) đang vung lên những huy hiệu La Mã có hình chim ưng, Vinh quang! Vinh quang! Hắn cũng lấy được thêm sức mạnh trong những lá thư của Sofia mà hắn đem ra đọc lại: "Nguồn ánh sáng của em, anh Vaxia của em! Chào anh, chúc anh mạnh khỏe mãi. Cầu Chúa ban cho anh sự chiến thắng quân thù. Còn em, nguồn ánh sáng của em ạ, em khó mà tin được rằng anh sẽ trở về để sống bên em và những người thân thuộc. Em chỉ tin khi nào em lại được ôm anh trong đôi cánh tay của em, nguồn sáng của em ạ. Tại sao trong thư anh lại dặn em phải cầu nguyện; làm như trước mặt Chúa em là kẻ có tội và không xứng đáng. Tuy nhiên, dầu rằng có tội, em cũng vẫn trông mong vào lòng từ bi của Chúa. Em xin thề với anh như vậy! Em vẫn cầu nguyện để được thấy nguồn ánh sáng của em có hạnh phúc. Đến đây, chúc anh luôn luôn và mãi mãi mạnh khỏe, nguồn ánh sáng của em…"

Khi oi bức đã dịu bớt. Vaxili Vaxilievich đội mũ, mặc chiến bào vào rồi từ trong lều đi ra. Trông thấy hắn, bọn đại tá và đại uý nhảy lên ngựa. Kèn thổi, tù và rúc lên ngân nga kéo dài. Lúc nầy đạo quân tiến ban đêm và suốt buổi sáng cho đến trưa, trước khi trời trở nên nóng bức quá đỗi.

Hôm đó cũng vậy. Từ trên đỉnh một ngôi mộ cổ, Vaxili Vaxilievich đưa mắt nhìn làn khói nhỏ nhiều vô kể của những đống lửa trại, những đám quân trông như những vệt đen ngòm, những đoàn xe quân lương nối đuôi nhau thành những hàng dài lẩn trong sương mù. Hôm đó sương mù lại dày đặc khác thường, xung quanh bụi bốc mù trời trông như một bức tường thành.

Người ta thở hít một cách khó khăn trong cái không khí ngột ngạt ấy. Ánh mặt trời lặn nhuộm đỏ tía một nửa bầu trời. Từng đàn chim đang bay, dường như tìm lối thoát… Mặt trời lặn, như phình to ra, mờ mờ, trông thật khủng khiếp… Ánh sao vừa mới mọc đã bị một màn sương mỏng che lấp. Một ánh lửa lập lòe bốc khói toả ra khắp bầu trời. Một lản gió nóng hôi hổi đột nhiên nổi dậy. Những ngọn lửa chập chờn hiện ra rõ rệt hơn và vây kín đạo quân., Một tốp kỵ sĩ dừng ngựa trước ngôi mộ cổ. Một người trong bọn họ cho ngựa nặng nề chồm lên đồi đến tận chỗ lều, rồi nhảy xuống đất, sửa lại chiếc mũ lông cao cho ngay ngắn. Vaxili Vaxilievich nhận ra khuôn mặt béo phị và bộ ria bạc phơ của viên hetman Xamoilovich.

- Tai hoạ rồi, vương hầu ạ, - lão nói nhỏ. - Bọn Tarta đã châm lửa đốt thảo nguyên.

Bộ ria của viên hetman rủ xuống hai bên mép che lấp một nụ cười diễu cợt; mắt lão tối sầm lại.

- Tứ phía đều cháy, - lão nói, tay cầm roi vung tròn.

Vaxili Vaxilievich chăm chú nhìn ánh lửa cháy một hồi lâu.

- Thế thì chúng ta sẽ đèo bộ binh trên hông ngựa rồi vượt qua lửa.

- Nhưng làm thế nào mà tiến quân được trên những vùng đầy tro? Không có rơm cỏ mà cũng chẳng có nước. Chúng ta sẽ bỏ mạng mất thôi, vương hầu ạ.

- Vậy phải lui quân ư?

- Vương hầu cho thế nào là phải thì làm… Quân Cô-dắc sẽ không chịu tiến vào một thảo nguyên cháy trụi đâu!

- Ta sẽ lấy roi quất chúng, bắt chúng phải vượt qua lửa? - Cơn tức giận nồi lên, Vaxili Vaxilievich không còn tự chủ được nữa. Hắn tức tối đi đi lại lại trên ngôi mộ cổ, gót sắt nhỏ của ủng hắn đâm thủng mặt đất khô - Đã từ lâu ta biết bọn Cô-dắc đi theo ta một cách miễn cưỡng… Thật là lố bịch: chúng nó ngủ gật trên lưng ngựa… Ta đánh cuộc rằng xưa kia chúng phục vụ phiên vương xứ Krym một cách vui vẻ hơn. Còn nhà ngươi nữa, hetman, ngươi cũng lừa dối ta… Liệu hồn đấy… ở Moskva, có những kẻ quyền cao chức trọng hơn ngươi mà còn bị túm tóc lôi xềnh xệch lên đoạn đầu đài… Còn ngươi, con đồ thầy tu kia, ngươi buôn bán nến và cá trước dây đã lâu chưa?

Lão Xamoilovich béo phị thở hồng hộc như một con bò mộng khi nghe những lời nhục mạ đó. Nhưng lão thông minh và quỷ quyệt; lão nín lặng. Lão vừa nhảy lên mình ngựa vừa khịt mũi, cho ngựa xuống đồi rồi biến vào sau đám xe ngựa. Vaxili Vaxilievich cho gọi lính kèn, tiếng kèn khàn khàn nổi lên trên thảo nguyên mù khói. Kỵ binh, bộ binh, các đoàn xe vận tải bất đầu lục tục lên đường vượt qua lửa.

Tờ mờ sáng hôm sau, họ thấy không thể nào tiến xa hơn được nữa: thảo nguyên trải ra đen sì, im lìm như chết. Chỉ có những cột lốc bụi bay vật vờ trên thảo nguyên. Gió nam thổi mạnh hơn, xua những đám mây tro bay đi. Đội quân tuần tiễu Cô-dắc mà họ trông thấy ở đằng xa đã quay ngựa lộn lại trước tiên. Đến trưa, bọn đô thống, bọn đại tá và bọn ataman (8) hợp nhau lại trong đoàn xe. Lão hetman nét mặt lầm lì, đi ngựa đến, đút chiếc gậy chỉ huy của lão vào ống ủng, rồi châm tẩu. Vaxili Vaxilievich đặt bàn tay đeo đầy nhẫn lên áo giáp và cố nén lòng kiêu kỳ, nghẹn ngào nói:

- Ai đi người được lại ý muốn của Chúa? Sách đã có câu: Ngươi hãy chế ngự lòng kiêu hãnh, vì ngươi sẽ phải chết. Chúa đã đưa đến cho chúng ta một tai hoạ lớn… Trên hàng trăm dặm xung quanh đây không có rơm cỏ, không có nước. Ta không sợ chết nhưng ta sợ nhục. Hỡi các ngài đô thống, hãy suy nghĩ rồi quyết định: phải làm gì bây giờ?

Sau một hồi suy nghĩ, bọn đô thống, đại tá, ataman trả lời:

- Phải rút quân ngay về phía sông Dniep, không nên chậm trễ.

Và thế là chiến dịch Krym kết liễu không một chút vinh quang. Đạo quân vội vã rút lui, chết mất nhiều người, bỏ lại nhiều xe cộ. Tới tận Poltava, đạo quân mới dừng lại.

Chú thích:

(1) Thủ lĩnh người Cô-dắc.

(2) sử gia Hy Lạp cổ (50-125 trước công nguyên) tác giả "Đời các danh nhân Hy Lạp và La Mã".

(3) Alekxandre đại đế (356 - 323 trước công nguyên), vua xứ Maxeđoan, nổi tiếng vi tải thao lược và chiến công lửng lẫy.

(4) Tướng tài thời La Mã cổ (107- 48 trước công nguyên).

(5) Tướng tài thời La Mã cổ, đã chiến thắng Anniban ở Zama (235 - 183 trước công nguyên).

(6) Tướng La Mã cổ, nổi tiếng xa hoa, cùng thời với Pompe.

(7) Một trong những tướng tài giỏi nhất thời cổ, lập nhiều chiến công oanh liệt, sau trở thảnh tổng tài của La Mã (101- 44 trước công nguyên)

(8) Ataman: chỉ huy Cô-dắc.

[ngudoc]

Chương 32

Bọn đại tá Xolonina, Lizogup, Zabela, Gamaley, viên đại uý Ivan Mazeppa và viên tổng bí thư Kochubey, bí mật đến gặp Vaxili Vaxilievich trong lều, nói với hắn:

- Chính bọn Cô-dắc đã theo lệnh lão hetman châm lửa đất thảo nguyên. Đây là một lá đơn tố cáo hắn. Vương hầu đọc đi rồi cấp tốc gửi về Moskva, bởi vì chúng tôi không còn sức chịu đựng nổi sự áp chế của lão ta nữa. Lão đã làm giàu bằng cách làm phá sản những người quý tộc; lão cấm những người chí huy Cô-dắc không được đội mũ trước mặt lão. Ai lão cũng chửi. Lão nói dối người Nga, lão thông dồng với người Ba Lan và cũng nói dối họ. Lão muốn chiếm lấy xứ Ukraina vĩnh viễn và tước bỏ quyền lợi của chúng tôi. Triều đình Moskva cần phải gửi cho chúng tôi sắc chỉ để bầu một viên hetman khác và truất Xamoilovich…

- Nhưng tại sao lão hetman lại không muốn đánh bại bọn Tarta? - Vaxili Vaxilievich hỏi.

- Lão không muốn như thế, - viên đại uý Ivan Mazeppa đáp lại, - bởi vì chừng nào mà người Tarta còn mạnh, thì người Nga các ông yếu: nhưng nếu các ông đánh bại người Tarta, thì chẳng bao lâu cả xứ Ukraina cũng sẽ trở thành một thái ấp của triều đình Moskva… Nhưng về vấn đề nầy lão đã nói dối! Người Ukraina chúng tôi là đàn em của người Nga, chúng ta cùng một tín ngưỡng và chúng tôi rất sung sướng được sống dưới chính quyền của Sa hoàng ở Moskva.

- Đúng lắm, - bọn đại tá đầu cạo trọc, chân tóc xanh rì, có điểm một chỏm tóc, xác nhận, mắt nhìn xuống đất. - Miễn là Moskva xác nhận những quyền lợi riêng của bọn quý tộc chúng tôi.

Vaxili Vaxilievich hồi tưởng lại những đám mây tro đen ngòm, những nấm mồ nhiều vô kể để lại trong thảo nguyên, những đống xương ngựa rải rác trên đường.

Mặt đỏ bừng bừng, hắn nhớ lại hắn đã mơ tưởng về những chiến dịch của Alekxandr đại đế như thế nào. Trong óc hắn hiện ra những hành lang chật hẹp của điện Kreml, ở đó bọn đại thần, những kẻ thù của hắn, rồi đây có lẽ sẽ vừa chào hắn vừa đưa tay lên che ria để giấu một nụ cười mai mỉa.

- Thế ra chích lão hetman đã đốt thảo nguyên?

- Vâng, - bọn đại tá xác nhận.

- Được! Các ngài sẽ được như ý.

Ngay hôm đó Vaxili Tyktov, sau khi đã chọn lấy hai con ngựa, cấp tốc lên đường đi Moskva, mang theo bản tố cáo lão hetman khâu giấu trong mũ lông.

Khi đạo quân đã lập xong doanh trại ở trước Poltava thì thư trả lời của các đấng Sa hoàng đến nơi: "Vì Xamolovich không được lòng tướng tá và tất cả quân đội Tiểu Nga, nay ra lệnh thu hồi lại không cho hắn sử dụng lá cờ của các đấng Sa hoàng, chiếc gậy chỉ huy và tất cả các phù hiệu quân sự khác, rồi cho người áp giải chặt chẽ, giải hắn đến những thành phố Đại Nga. Tướng tá và tất cả quân đội Tiểu Nga sẽ bầu người nào vừa ý họ thay hắn làm hetman…"

Ngay đêm hôm đó, bọn xtreletz đem xe của một đoàn vận tải đến bao vây tổng hành doanh của lão hetman; đến sáng họ bắt được lão trong nhà thờ của quân đội, vứt lão lên một chiếc xe ngựa ọp ẹp rồi dẫn lão đến chỗ Golixyn để hỏi cung. Đầu lão hetman quấn một miếng vải ướt, mắt lão đỏ ngầu. Lão hoảng sợ, nhắc đi, nhắc lại:

- Nhưng thưa vương hầu Vaxili Vaxilievich, bọn chúng nói điêu. Tôi xin thề với vương hầu là bọn chúng nói điêu. Tất cả việc nầy là do Mazeppa, kẻ thù của tôi. - Trông thấy Mazeppa, Gamaley và Xolonina bước vào lão đỏ mặt tía tái, run lên vì tức giận - Vương hầu nghe chúng hay sao? Lũ chó nầy chỉ muốn có một điều thôi: bán xứ Ukraina cho người Ba Lan.

Gamaley và Xolonina tuốt gươm xông lại phía lão. Nhưng bọn bách binh trưởng của quân xtreletz đẩy họ lùi ra. Đêm đó người ta xích lão hetman lại rồi giải về phương Bắc. Cần phải cấp tốc bầu một viên hetman mới: các trung đoàn Cô-dắc đã đập vỡ những thùng rượu mạnh của đoàn xe vận tải, cắt cổ đám gia nhân của lão hetman, lấy giáo xuyên người từ hậu môn lên một viên đại tá mà mọi người đều ghét cay ghét đắng. Tiếng hát, tiếng kêu la vang lên inh ỏi. Tiếng súng nổ đì đoành khắp doanh trại. Sự xôn xao cũng lan cả đến các trung đoàn Moskva.

Mazeppa bước vào trong lều của Vaxili Vaxilievich, tuy không được gọi đến. Hắn mặc một chiếc áo khoác ngoài bằng da xám, đội một chiếc mũ bình thường bằng lông cừu lưng đeo một sợi dây xích bằng vàng lủng lẳng một thanh gươm quý. Ivan Xtepanovich giàu có; con nhà gia thế; hắn đã nhiều lần sống một thời gian dài ở Ba Lan và ở Áo. Trong chiến dịch, hắn đã để râu như một người Đại Nga và cắt tóc theo kiểu Moskva. Hắn chào với một vẻ đường hoàng như kẻ bằng vai bằng vế rồi ngồi xuống. Cặp mắt lồi, thông minh nhìn Vaxili Vaxilievich chằm chằm, mấy ngón tay dài xương xẩu đưa lên bứt bứt chòm râu.

- Có lẽ ngài vương hầu muốn nói chuyện bằng tiếng La-tinh? - Vaxili Vaxilievich lạnh lùng gật đầu.

Mazeppa không hạ thấp giọng, bèn nói tiếng La-tinh:

- Vương hầu khó lòng mà gỡ được cho ra công việc của miền Tiểu Nga. Người Tiểu Nga vốn quỷ quyệt, ngấm ngầm. Mai phải suy tôn một hetman mới. Có tin đồn rằng người ta muốn tôn Borkovski. Nếu thế thì thà đừng lật đổ Xamoilovich còn hơn: đối với Moskva không có kẻ thù vào nguy hiểm hơn Borkovski… Đây là vì tình bạn mà tôi nói với vương hầu.

- Chính ông cũng biết đấy, chúng tôi không muốn can thiệp vào công việc miền Tiểu Nga của các ông, - Vaxili Vaxilievich đáp. - Đối với chúng tôi, viên hetman nào cũng được, quý hồ người đó là bạn của chúng tôi.

- Được nghe những lời lẽ thông minh sáng suốt thật là một niềm sung sướng. Chúng tôi chẳng có gì phải giấu giếm cả. Đối với Moskva, chúng tôi cảm thấy hoàn toàn an toàn… (Vaxili Vaxilievich thoáng nở một nụ cười rồi cúi nhìn xuống). Người Nga các ông không tịch thu đất đai của những người quý tộc chúng tôi các ông tỏ ra rộng rãi đối với phong tục của chúng tôi. Phải thừa nhận rằng trong chúng tôi cũng có người ngả về phía Ba Lan… Vì tham lam, họ sẵn sàng đưa miền Ukraina đến chỗ phá sản. Vì chúng tôi biết rõ rằng nếu chúng tôi phục tùng nước Ba Lan, bọn pan(1) Ba Lan sẽ đuổi chúng tôi ra khỏi đất đai của chúng tôi, xây dựng khắp nơi những nhà thờ Cơ đốc giáo và sẽ biến tất cả chúng tôi thành nông nô. Không, vương hầu ạ, chúng tôi là tôi tớ trung thành của các đấng Sa hoàng Đại đế. (Vaxili Vaxilievich mắt vẫn nhìn xuống, im lặng không nói). Vương hầu ạ, nhở ơn Chúa tôi cũng được đầy đủ… Năm ngoái, tôi có chôn ở một chỗ kín đáo gần Poltava, một cái thùng đựng mười ngàn đồng rúp vàng, phòng những ngày đen tối. Người Tiểu Nga chúng tôi là những người giản dị. Nếu cần, chúng tôi sẽ hy sinh không tiếc gì tính mệnh cho đại nghĩa… Chúng tôi lo ngại gì? Chúng tôi chỉ lo ngại nhỡ ra một kẻ phản bội hay một tên ngu ngốc lại nắm được quyền hành trong tay…

- Vậy thì Ivan Xtepanovich ạ, cầu Chúa phù hộ các ông, chúc các ông may mắn, ngày mai các ông cứ việc mà suy tôn vị hetman mới.

Vaxili Vaxilievich đứng dậy chào khách. Hắn do dự một lát, rồi ôm lấy vai khách mà hôn vào miệng ba lần.

Ngày hôm sau, trước thánh đường dã ngoại căng bằng vải, trên một cái bàn phủ áo lễ có đặt cái gậy chỉ huy, lá cờ và những phù hiệu của chức vị hetman. Hai ngàn quân Cô-dắc đứng xung quanh. Vương hầu Golixyn mặc bộ áo giáp Ba Tư và khoác chiến bào, đầu đội mũ trên đỉnh có đính lông chim màu hồng tươi, từ thánh đường đi ra, theo sau là tất cả bọn thủ lĩnh Cô-dắc.

Vaxili Vaxilievich bước lên một chiếc ghế dài, cầm một chiếc khăn tay bằng lụa, tay kia đặt trên đốc gươm, hắn nói với bọn người Cô-dắc đã bước lại gần:

- Hỡi binh sĩ trong đạo quân Tiểu Nga vĩ đại, các đấng Sa hoàng đã cho phép các người bầu một vị hetman mới, theo tập quán cổ truyền của quân đội các người. Các người hãy cho biết ai là người vừa ý; các ngươi quyết định như thế nào thì sẽ là như thế ấy… Mazeppa có vừa ý các người không, hay một người khác, cái đó là tuỳ ở các ngươi quyết định…

Đại tá Xolonina hét to: "Chúng tôi muốn Mazeppa!".

Có tiếng nhiều người khác nhắc lại, rồi cả cánh đồng ầm ầm vang lên: "Chúng tôi muốn Mazeppa làm hetman…".

Ngay hôm đó, bốn tên Cô-dắc mang vào trong lều của vương hầu Golixyn một cái thùng nhỏ đất bám đen xì trong đầy vàng.

Chú thích:

(1) Quý tộc Ba Lan.

[ngudoc]

Chương 33

Mùa thu năm ấy, pháo đài đã được xây trước đây hai năm trên sông Yauza, phía dưới lâu đài Preobrazenski về mé hạ lưu, được xây lại theo kế hoạch của các tướng Franx Lơfo và Simon Xomme tường thành được xây rộng ra và chống thêm cọc; phía ngoài có đào hào sâu, bốn góc xây tháp canh kiên cố có đục lỗ châu mai. Những sọt đất đan bằng mây và bị cát che khuất hàng dãy cỗ đại bác, súng cối và súng trái phá bằng đồng. Ở giữa thành, người ta dựng một quán ăn cho năm trăm người ăn. Trong dịch lâu xây bên trên cửa thành chuông dóng dả đổ hồi.

Cái thành đó được xây với tính cách là một trò chơi, nhưng khi cần đến người ta có thể cố thủ giữ thành chống bao vây được. Trên một cánh đồng cỏ rộng, cắt trụi, hai tiểu đoàn Preobrazenski và Xemionovski luyện tập từ sáng sớm cho đến tối mịt. Simon Xomme quát tháo không tiếc hơi và đánh lính không hề tiếc tay. Bọn lính răm rắp diễn qua như những người máy, tay cầm súng trường giơ ra phía trước mặt: "Nghiêm, đứng lại!", bọn lính đứng lại, dậm chân tại chỗ, rồi đứng im không nhúc nhích… "Đôi vai phải tiến! Tiến lên! Vorwarts!(1)? Sai rồi! Hỏng rồi! Đồ chó má! Nghe đây! Viên tướng ngồi trên mình ngựa, đỏ tai tía tai như gà chọi. Cả đến vua Piotr, đóng chân hạ sĩ quan cũng phải ưỡn thẳng người và sợ hãi trố mắt ra khi diễn qua trước mặt hắn.

Người ta đã tuyển thêm hai người ngoại quốc nữa ở xloboda: Franx Timmecman giỏi toán học và biết sử dụng máy quan tinh và cụ Kacxten Bran, thông thạo về hàng hải. Timmecman dạy vua Piotr toán học và phép xây đựng công sự, cụ Kacxten Bran thì đảm nhiệm việc đóng tàu theo mẫu chiếc xuồng kỳ lạ tìm thấy trong kho của làng Izmailovo, đi được ngược gió, nhờ một cánh buồm ngang.

Bọn quý tộc đại thần ở Moskva ngày càng năng lui tới đây, để được xem tận mắt những trò chơi trên sông Yauza. Bao nhiêu tiền bạc và bao nhiêu khí giới lấy ở Cung vũ khí đem dùng làm gì vậy? Họ không đi qua cầu mà đứng lại ở bờ sông bên kia: một viên đại thần cưỡi ngựa, mình mặc áo lông thú đắt tiền, to xù như một cái chăn nhồi lông chim, bộ râu xòe ra như cái quạt, đôi má phị mỡ, đứng đằng trước, đằng sau hắn là bọn quý tộc khoác vào người đến ba, bốn chiếc áo nẹp loại đắt tiền nhất. Họ đứng đó đến hơn một tiếng đồng hồ không nhúc nhích. Trên bờ sông đối diện những cỗ xe chở đầy cát và sọt đất nối đuôi nhau hàng dẫy dài; mấy tên lính đang kéo những xà gỗ; trên một cái giá cao ba chân, một con ròng rọc kéo một cái vồ nặng lên rồi "rầm" đóng những chiếc cọc thụt sâu xuống đất; cuốc xẻng hất tung đất; nhiều người ngoại quốc đi đi lại lại tay cầm bản thiết kế, la bàn; tiếng rìu nện chan chát, tiếng cưa kéo xoàn xoạt, đám đốc công tay cầm thước dây chạy đi chạy lại tíu tít. Và đây - Ôi lạy Chúa! Lạy các đấng thánh thần - đáng lẽ phải ngồi vào một chiếc ghế bành nhỏ thiếp vàng, trên đỉnh một ngọn đồi, mà xem những trò chơi đó mới phải, vậy mà không? Sa hoàng đội mũ bằng vải bông, mặc quần áo chẽn ống kiểu Đức và áo sơ mi bẩn, đang lon ton đẩy xe cút kít trên những tấm ván.

Từ bờ sông bên kia, lão đại thần trật chiếc mũ chụp trên đầu khâu bằng lông bốn mươi con hắc điêu thử, bọn quý tộc cũng làm theo như thế rồi cả bọn cúi rạp chào. Rồi họ lại tiếp tục nhìn, tay dang ra vì ngạc nhiên. Ông cha họ xưa kia dựng lên chung quanh Sa hoàng một bức tường thành không gì phá vỡ nổi, giữ gìn không để một hạt bụi, một con ruồi bám vào người đấng Hoàng thượng chí tôn. Hiếm hoi lắm người ta mới để cho dân chúng chiêm ngưỡng Đức vua như một đức Thượng Đế sống, hay cũng gần như thế với tất cả nghi thức huy hoàng kiểu Byzăngxơ(2) thời cổ. Còn như thế kia là cái quái gì? Sa hoàng đang làm gì? Cùng với tụi nông nô, và chính bản thân Sa hoàng trông cũng chẳng khác gì một tên nông nô khố rách áo ôm, nhà vua đang trơ tráo chạy trên những tấm ván mồm ngậm tẩu nhồi một chất độc ghê tởm gọi là thuốc lá… Nhà vua làm rung chuyển cả nền tảng quốc gia… Như thế không còn là một trò chơi hay một sự vui đùa nữa. Trông xem kìa, tụi nông nô đang cười sằng sặc ở bên kia sông…

Một đại thần lấy hết can đảm, lắc lư bộ râu, giọng run run kêu to:

- Muôn tâu Sa hoàng, xin bệ hạ cứ giết kẻ hạ thần nầy đi vì đã nói ra sự thật nhưng kẻ hạ thần nầy già quá mất rồi nên không thể nhịn được, nhìn bệ hạ thật là cả một sự xấu hổ, nhục nhã, chưa từng thấy thế nầy bao giờ…

Vua Piotr, cao lênh khênh như một con sào, trèo lên mặt thành chất đầy sọt đất nheo mắt nhìn:

- À nhà ngươi đấy à… Nghe đây… Golixyn viết thư về nói gì: hắn đã chiếm được Krym hay chưa?

Thế là cái bọn ngoại quốc khốn kiếp kia phá lên cười ha hả ở bên kia tường thành và bọn người Nga nhẽ ra phải quỳ xuống khi trông thấy một người thân cận của các đấng Sa hoàng thì lại hùa theo bọn ngoại quốc mà cười ầm lên. Cũng có khi, một lão đại thần thà chết thì chết cứ khăng khăng thuyết phục Sa hoàng, cố làm cho nhà vua phải xấu hổ:

- Thần đã từng bế Đức Thái thượng hoàng trong lòng, - lão đại thần nói, - thần đã túc trực hết ngày nầy qua đêm khác bên linh cữu cố Sa Hoàng, thần là dòng dõi vua Russ(3), chính thần cũng đã từng giữ quyền cao chức trọng. Bệ hạ nên nghĩ đến danh dự của chúng ta. Bệ hạ dừng nô nghịch nữa, nên suy nghĩ, hãy đến nhà tắm hơi nước hay đến đền thờ Chúa.

- Alexaska, đưa cho ta cái ngòi pháo, - vua Piotr nói. Rồi chĩa một cỗ súng trái phá nặng sáu cân, nhà vua bắn một loạt hột đậu vào lão đại thần. Tướng Xomme ôm bụng phá lên cười, Lơfo cũng cười, anh chàng Timmecman lặng lẽ cũng cười một cách hiền hậu, cụ Kacxten Bran béo lùn, khuôn mặt nhăn nheo như quả táo chín cũng rũ ra cười. Rồi tất cả những người ngoại quốc và tất cả người Nga đều nhảy lên mặt thành để xem chiếc mũ cao lêu nghêu rơi như thế nào, xem lão đại thần sợ chết khiếp, thiếp đi trong tay bọn quý tộc đứng gần lão ta như thế nào và xem lũ ngựa chồm sang một bên rồi đá hậu như thế nào. Suốt ngày hôm đó, người ta hết cười lại kể chuyện cho nhau nghe.

Pháo đài được đặt tên là thủ đô Prexburg.

Chú thích:

(1) Tiến lên (Tiếng Đức).

(2) Tên thành Constantinop (Thổ Nhĩ Kỳ) thời cổ.

(3) Thủ lĩnh bộ lạc Varege, người sáng lập ra đế quốc Nga (thế kỷ thứ 9).

[ngudoc]

Chương 34

Từ cái đêm lọt được vào phòng ngủ của vua Piotr, Alexaska Melsikov ở lì lại dó. Khéo léo và nhanh nhẹn như ranh, nó đoán được ý nghĩ của người khác: nó ngoắt người chạy đi, bộ tóc xoã tung bay, là công việc đâu vào đấy ngay. Nó ngủ lúc nào? Bí mật. Nó đưa bàn tay lên quệt qua miệng, thế là coi như đã rửa mặt rồi, nó lại vui vẻ, mắt tỉnh như sáo, săn sàng toét miệng cười. Nó cao gần bằng vua Piotr nhưng vai cả ngang hơn và vóc người cân đối. Vua Piotr đi đâu là Alexaska đi theo đấy. Đánh trống, bắn súng hay vung gươm chém đứt một chiếc gậy nhỏ, những việc đó đối với nó chẳng có gì khó khăn cả. Nó mà đã bắt đầu pha trò thì thật đến chết cười. Nó giả làm gấu leo lên cây để lấy trộm mật ong nhưng lại bị đàn ong xúm lại đốt; hoặc nó đóng vai một thầy tu đe doạ một mụ bán hàng phải khiếp sợ để mụ nầy mời làm lễ; nó còn đóng vai hai thằng nói lắp cãi nhau… Vua Piotr cười đến chảy nước mắt, nhìn Alexaska một cách trìu mến… Lúc đầu ai cũng tưởng nó sẽ là thằng hề của Sa hoàng. Nhưng nó nhằm mục đích cao hơn: giờ đây mới chỉ là những chuyện bông đùa, những câu nói dí dỏm. Nhưng đôi khi, bọn tướng lĩnh, kỹ sư họp nhau lại để quyết định phải làm việc nầy việc khác như thế nào, họ nhìn chằm chằm vào bản thiết kế. Vua Piotr sốt ruột, ngồi cắn xước ngón tay.

Alexaska nghểnh qua vai một người rồi nói một hơi thật nhanh để khỏi bị đuổi ra:

- Thế thì phải làm như thế nầy. Thật dễ như bỡn!

- Ồ ồ ồ ồ ồ ồ! - Bọn tướng lĩnh nhao nhao cả lên.

Mắt vua Piotr sáng long lanh:

- Hắn nói đúng!

Nếu phải cấp tốc kiếm một thứ gì, Alexaska cầm tiền, lên ngựa phi như bay về Moskva, nhảy qua hàng rào các vườn rau, mang cái thứ cần thiết đó về, tựa hồ nó đã moi được ở dưới đất lên. Rồi đưa hoá đơn cho Nikita Zotov (phụ trách Vụ giải trí của Sa hoàng), nó trịnh trọng thở dài, mũi khụt khịt; mắt chớp chớp:

- Muốn gì thì gì, tiền nong tính toán đầy đủ, không thiếu một kopeik.

Zotov lắc đầu nói:

- Alexaska, Alexaska, có bao giờ sào gỗ thông lại trả những ba antin? Cùng lắm cũng chỉ một antin một chiếc… Chà, Alexaska…

Khi không vội thì là một antin, nhưng lúc cần kíp thì đắt hơn. Tôi đã mang sào về nhanh chóng. Điều đáng kể là vua Piotr Alekseevich không phải nóng lòng chờ đợi.

- Hừ một ngày kia người ta sẽ treo cổ mi về những tội liều lĩnh của mi thôi.

- Lạy Chúa, nhưng tại sao ngài lại vô cớ làm nhục tôi thưa ngài Nikita Moixeevich… - Alexaska quay mặt đi rền rĩ nói, đôi mắt xanh trào lệ.

Zotov giơ bút lông ngỗng đe nó:

- Thôi được, Xéo! lần nầy ta tin mi nhưng liệu hồn đấy!

Alexaska đã được bổ nhiệm làm lính hầu. Lơfo khen ngợi nó với vua Piotr: "Thằng bé nầy rồi sẽ tiến xa. Nó trung thành như một con chó và láu lỉnh như một con quỷ". Bất cứ lúc nào Alexaska cũng chạy đến nhà Lơfo ở xloboda và chẳng bao giờ tay không trở về cả. Nó ưa thích tặng phẩm một cách say mê, bất luận là tặng phẩm nào. Nó mặc áo nẹp và đội mũ của Lơfo. Nó là người Nga đầu tiên đặt làm ở xloboda một bộ tóc giả kếch xù màu đỏ như lửa, đem chụp lên đầu vào những ngày hội hè. Nó cạo nhẵn chung quanh miệng, trên má và xoa phấn. Trong đám gia nhân, có kẻ đã bắt đầu gọi nó là Alekxandr Danilovich(1).

Một hôm đó nó dẫn đến chỗ vua Piotr một gã thanh niên vẻ mặt trịnh trọng, mặc áo sơ mi sạch sẽ, chân đi giầy gai mới tinh và bít tất Nga bằng vải thô:

- Myn Herz (2) (bây giờ Alexaska thường hay gọi vua Piotr như vậy), hãy ra lệnh cho nó trổ tài đánh trống.

- Alioska, cầm lấy trống…

Không chút vội vàng, Alioska Brovkin đặt mũ xuống, cầm lấy chiếc trống để lên bàn, người nhìn lên trần với một con mắt bình thản rồi vung tay đập trống giòn giã như ngô rang: nó nổi trống tập hợp, trống lui quân, trống xung trận "Chạy nhanh đâm mạnh, chém mạnh, hoan hô", và cuối cùng, nó gõ một điệu nhảy dồn dập, thật là cừ khôi! Nó đứng sững như một pho tượng; chỉ có hai bàn tay và đôi dùi trống vẩy lên vẩy xuống nhanh đến nỗi nhìn theo không trông thấy rõ nữa.

Vua Piotr chạy lại chỗ Alioska, cầm lấy hai tay nó nhìn vào mắt nó một cách ngạc nhiên rồi hôn lấy hôn để vào miệng nó:

- Ngươi sẽ là lính đánh trống trong đại đội thứ nhất!

Và thế là Alexaska cũng có tay chân của nó trong tiểu đoàn. Khi ngày đã trở nên ngắn, một làn băng mỏng tráng trên mặt đất và một thứ tuyết khô từ những đám mây thấp lả tả rơi xuống thì ở xloboda bắt đầu có những cuộc khiêu vũ và những buổi dạ hội, uống rượu bia và chơi nhạc. Bọn người ngoại quốc mời vua Piotr qua sự trung gian của Alexaska: trên một tờ giấy đẹp, trong một cái khung vẽ những cột có dây nho leo, có hình một người đàn ông trần truồng bụng phệ, ngồi trên một thùng rượu, phía trên, một em bé trần truồng đang giương cung bắn; phía dưới một ông già đặt lưỡi hái bên cạnh mình. Ở giữa, mấy câu thơ được viết bằng kim nhũ: "Với lời chào chân thành, chúng tôi kính mời Ngài đến thưởng thức rượu bia và dự khiêu vũ". Nếu người ta đọc riêng những chữ cái viết hoa thì những chữ đó hợp thành hai chữ "Herr Pete".

Vừa chập tối, Alexaska đã đánh một chiếc xe ngựa đến trước thềm (vua Piotr người cao quý nên không thích cưỡi ngựa). Cả hai cùng đi đến Kukui. Dọc đường Alexaska nói:

- Myn Herz, lúc nãy tôi tạt qua quán rượu, tôi mua nửa cốc bia như Myn Herz đã ra lệnh. Tôi đã gặp Anna Ivanovna. Nàng đã hứa hôm nay nhất định sẽ đến…

Vua Piotr khụt khịt mũi, nín lặng. Một sức mạnh ghê gớm lôi cuốn nhà vua đến những buổi dạ hội đó, Bánh xe bịt sắt lộc cộc lăn rầm rầm trên những ở gà đóng băng. Trong đêm tối không tài nào nhận thấy đường gì; những cành cây trụi lá rền rĩ trên bờ đập.

Cuối cùng những ánh đèn niềm nở hiện ra. Alexaska chăm chú nhìn vào đêm tối, nói: "Bên trái, Myn Herz ạ bên trái, rẽ vào ngõ hẻm kia, lối nầy không qua được". Những khuôn cửa sổ thấp kiểu Hà Lan hắt ra một luồng ánh sáng ấm áp. Phía bên trong những ô kính màu xanh chai người ta trông thấy những bộ tóc giả to xù. Đám phụ nữ đều để vai trần. Tiếng nhạc nổi lên. Trai gái từng cặp đang quay lượn. Những giá nến ba chạc có gắn gương treo trên tường, làm những hình bóng ngộ nghĩnh nhảy múa.

Thường thường vua Piotr bước vào không tự nhiên: nhà vua bao giờ cũng trợn mắt tròn xoe một cách kỳ cục; người cao lêu đêu, đôi má tái xanh, cái miệng nhỏ mím chặt, nhà vua đột nhiên hiện ra trên ngưỡng cửa. Đôi lỗ mũi phập phồng nhà vua hít mùi nước hoa thơm tho của đám phụ nữ, mùi thuốc lá tẩu và mùi rượu bia dễ chịu.

- A, Pete? - Chủ nhân kêu lên thật to. Khách khứa đứng phắt cả dậy, vừa tiến ra vừa chìa hai tay một cách hiền hậu; các bà các cô nghiêng mình cúi chào anh chàng thanh niên kỳ lạ. Sa hoàng của những dân man rợ. Cúi rạp xuống chào, họ để lộ cho nhà vua trông thấy những bộ ngực nở nang có áo nịt cứng đơ đỡ lên thật cao. Mọi người đều biết vua Piotr sẽ mời Ansen Monx nhảy điệu đối vũ đầu tiên. Lần nào Ansen cũng đỏ mặt lên vì nỗi bất ngờ sung sướng đó. Nàng ngày càng đẹp, vừa độ đang thì như một trái cây vừa chín tới. Vua Piotr đã biết nhiều tiếng Đức, tiếng Hà Lan: Ansen chăm chú nghe những mẩu chuyện của vua Piotr hấp tấp kể một cách đứt quãng và nàng khéo léo nói xen vào một vài câu.

Khi một gã ngự lâm quân táo tợn nào đó nện gót giầy làm cho đôi đinh thúc ngựa to tướng kêu loảng xoảng mời Ansen nhảy, thì nét mặt vua Piotr sa sầm như một đám mây u ám; nhà vua khom lưng ngồi trên ghế đẩu, liếc mắt nhìn Ansen đang khiêu vũ một cách vô tư lự mấy tầng váy tung bay, cái đầu bé nhỏ của nàng với mớ tóc vàng quay về một bên, cổ buộc một dải nhung với một quả tim bằng vàng nghiêng về phía gã ngự lâm quân. Lòng nhà vua rất đỗi đau khổ; Ansen yêu kiều và quyến rũ biết bao nhưng cũng khó với tới biết bao!

Alexaska khiêu vũ với mấy bà bệ vệ vì đã luống tuổi nên không được ai mời nhảy: anh chàng bảnh trai được một buổi mệt bở hơi tai. Vào khoảng mười giờ tối, bọn thanh niên ra về, Ansen cũng rút lui. Đám quý khách ngồi vào bàn để dự bữa ăn tối: người ta dọn ra nào là dồi tiết, thủ lợn nhồi, những thứ rau lạ lùng, vừa bổ vừa ngọt vô cùng mà người ta gọi là khoai…

Vua Piotr ăn rất nhiều và uống rượu bia. Sau khi đã rũ bỏ được cơn mê mẩn vì tình, vua Piotr ngồi gậm củ cải đỏ và hút thuốc lá. Tờ mờ sáng, Alexaska đỡ nhà vua lên xe. Và một cơn gió lạnh buốt lại thổi trên cánh đồng chìm ngập trong bóng tối.

- Giá mà ta có ở xloboda một cái cối xay hay một nhà thuộc da như Timmecman thì… - Vua Piotr nói, tay bíu chặt lấy thành sắt trên xe.

- Quả là bệ hạ ước ao những cái xứng đáng lắm… Bệ hạ chú ý ngồi cẩn thận, có hố đấy.

- Đồ ngu xuẩn… Mi đã thấy họ sống thế nào chưa? Hơn hẳn chúng ta.

- Nếu được như thế, có lẽ bệ hạ sẽ lấy vợ…

- Câm họng đi không ta vả vờ mồm bây giờ…

- Khoan đã, chúng ta lại lạc mất đường rồi…

- Ngày mai, ta sẽ phải tường trình với mẹ ta. Rồi còn phải đi tắm hơi nước, đi xưng tội, chịu lễ để tẩy sạch ô uế. Ngày mai là phải đi Moskva, ta ghét nhất việc đó… Ta sẽ phải mặc long bào của các Sa hoàng, dự lễ mất nửa ngày rồi còn nửa ngày nữa thì cứ ngồi lì trên ngai vàng với anh ta, bên dưới Sonka (3)… Anh Vanetska ta thì thò lò mũi rất nặng mùi. Rồi lại còn những khuôn mặt ngái ngủ của bọn đại thần: thấy chúng lần nào ta cũng chỉ muốn đá chúng cho bỏ ghét… Nhưng ta vẫn cứ phải lặng thinh, nuốt giận làm lành… Ta là Sa hoàng! Rồi đây chúng sẽ cắt cổ ta, ta biết thế!

- Bệ hạ cứ nghĩ như thế là lầm. Chính tại bệ hạ say đấy.

- Sonka là một con rắn độc… Bọn Miloslavski - một lũ sâu bọ tham lam… Không bao giờ ta quên được gươm giáo của chúng. Chúng định ném ta từ trên thềm xuống nhưng dân chúng đã hét lên một tiếng kinh hồn. Mi còn nhớ không?

- Nhớ đến đâu ấy chứ!

- Vaxka Golixyn đã làm cho cả một đạo quân bị tan tác trong thảo nguyên. Hắn lại được mang quân xuống Krym một lần nữa… Sonka và bọn Miloslavski sốt ruột đến chết đi được, chúng mong đợi hắn mang quân trở về… Chúng có một trăn ngàn quân… Chúng sẽ vạch mặt chỉ tên ta cho đám quân lính ấy hành hung, chúng sẽ kéo chuông báo động…

- Chúng ta sẽ cố thủ trong thành Prexburg…

- Có lần, chúng đã chực đầu độc ta… Chúng đã phái một tên thích khách mang dao găm đến. - Vua Piotr đứng choàng dậy, nhìn chung quanh.

Trời tối như mực, đến một ánh lửa cũng không. Alexaska lấy thắt lưng nhà vua, kéo nhà vua ngồi xuống.

- Hừ, lũ khốn nạn! lũ khốn nạn?

- A!… Cái đập kia rồi. - Alexaska cầm cương quất mạnh con ngựa. Những cây liễu vi vu trong gió.

Con ngựa ngoan ngoãn leo lên bờ sông dốc người. Ánh lửa ở Preobrazenskoe hiện ra trước mặt. - Myn Herz ạ, bây giờ có kéo chuông báo động cũng chẳng làm cho bọn xtreletz nổi dậy được. Cái thời đó đã qua rồi. Bệ hạ thử hỏi bất cứ ai mà xem, Alioska Brovkin chẳng hạn, hắn thường hay lui tới những xloboda của bọn xtreletz… Chúng chẳng bằng lòng bà chị của bệ hạ lắm đâu.

- Ta sẽ đuổi hết lũ người đi cho quỷ tha ma bắt, ta sẽ trốn sang Hà Lan làm thợ chữa đồng hồ còn hơn.

Alexaska huýt lên tiếng sáo.

- Vậy thì chắc chắn là bệ hạ sẽ chẳng bao giờ thấy mặt Anna Ivanovna được nữa.

Vua Piotr ngồi cúi đầu xuống. Bỗng nhà vua cất tiếng ho rồi bật lên cười khanh khách.

Alexaska vui vẻ cười vang, tay quất ngựa.

- Thái hậu sắp sửa lấy vợ cho bệ hạ… Ai cũng biết rằng trai có vợ chẳng sợ lập thân… Bệ hạ hãy kiên tâm, bệ hạ không phải chờ đợi lâu nữa đâu… Ô, chỉ phải cái tội cô ta là người Đức, theo giáo phái Lute (4).

Nếu không thì còn gì đơn giản hơn nữa, còn gì tốt hơn nữa… Có phải không nhỉ?

Vua Piotr nhích lại gần Alexaska, đôi môi run lên bần bật vì lạnh và nhìn chằm chặp vào bóng tối để bắt gặp cặp mắt của nó…

- Tại sao lại không được?

- Không đời nào! Anna Ivanovna mà làm hoàng hậu ấy à? Chuông báo động sẽ nổi lên ngay lập tức.

Chú thích:

(1) Lối xưng hô kinh trọng của người Nga.

(2) Đúng ra là Mein Herr: trái tim của tôi (tiếng Đức).

(3) Gọi Sofia một cách thân mật.

(4) Người chủ trương cải cách Cơ đốc giáo (1483 - 1546)