Pie Đệ Nhất - Aleksey Nicolaievich Tolstoy

[ngudoc]

Chương 40

Người ta tổ chức lễ cưới ở Preobrazenskoe. Ngoài gia đình nhà Naryskin và họ hàng cô dâu ra, khách khứa có ít vài vị đại thần của triều đình, rồi Boris Alekseevich Golixyn, rồi Fedor Yurievich Romodanovski mà Natalia Kirilovna đã làm chủ hôn. Sa hoàng Ivan ốm, không dự được. Hôm đó, Sofia bỏ đi hành hương.

Mọi việc đều diễn ra theo nghi lễ cổ. Từ sáng sớm, người ta đưa cô dâu tới lâu đài rồi bắt tay vào việc trang điểm cho cô đâu. Một đám thị tỳ đã được tắm rửa bằng hơi nước, mặc áo rộng và đội mũ miện, ca hát không ngừng. Trong khi họ hát, vợ các vị đại thần và các cô phù dâu giúp cô dâu mặc một chiếc áo lót mỏng và đi tất một chiếc áo dài bằng lụa Trung Quốc, cánh tay áo rộng lòe xòe đến tận đất, thêu thú vật là hoa lá trông rất lạ mắt; người ta khoác lên vai cô dâu một cái áo choàng bằng lông hải ly cổ áo đính kim cương: người ta thít ngực Evdokia chặt quá đến nỗi cô ta suýt ngất đi. Bên ngoài áo dài người ta mặc cho cô dâu một chiếc áo nửa dài quét đất, rộng thùng thình bằng dạ màu đỏ tươi, đính một trăm hai mươi khuy sứ và ngoài chiếc áo dài quét đất ấy lại thêm một chiếc áo choàng nữa bằng gấm bạc, lót lông nhẹ và thêu nặng trĩu trân châu. Người ta lồng nhẫn vào đầy các ngón tay cô đâu, đeo vào tai cô dâu những chiếc hoa nặng, kêu leng keng. Người ta chải đầu cho cô đâu, kéo tóc ra đằng sau mạnh quá đến nỗi cô dâu không còn mấp máy được mi mắt; người ta buộc vào bím tóc rất nhiều dải và dặt lên đầu cô dâu một chiếc mũ miện rất cao, trông hao hao như một cái pháo đài nhỏ.

Vào khoảng ba giờ chiều, Evdokia Larionovna ngồi lử cả người, mệt tưởng chết, trên một chiếc đệm nhỏ bằng lông hắc điêu thử, trông tựa một con búp bê bằng sáp. Thậm chí cô cũng không kịp xem những món quà bánh của vị hôn phu của cô gửi biếu trong một cái tráp bằng gỗ sồi: những con giống bằng đường, những chiếc bánh mì ngọt có hình các thánh in nổi, dưa chuột nấu mật ong, hạt dẻ và nho khô, táo giòn Ryazan. Theo tục lệ còn có một chiếc hộp nhỏ bằng ngà đựng đồ thêu thùa và một chiếc hộp khác bằng đồng mạ vàng đựng nhẫn và hoa tai. Trên hộp để một nắm cành phong dùng làm roi.

Ông bố, quan đại phu của triều đình, Larion Lopukhin mà kể từ ngày hôm nay, theo lệnh trên người ta phải gọi là Fedor, cứ vào luôn và lấy lưỡi liếm đôi môi sẽ lại: "Thế nào, cô dâu thế nào?". Mũi ông ta chằng chịt những tia máu nhỏ, trông khô như thành xương… Ông ta đứng đó giậm chân tại chỗ một lát rồi sực tmh, lại vội vã bỏ đi. Bà mẹ, bà Evxtineia Anikitavna, sợ đến lạnh toát cả người, ngồi gục vào bên tường. Đám thị tỳ chưa được ăn từ sáng sớm, bắt đầu khản giọng.

Bà mối tất tả chạy vào và vung dôi tay áo dài đến ba tấc:

- Cô dâu chuẩn bị xong chưa? Đi gọi những người đi rước mau… Cầm lấy các đĩa bánh mì, đốt đèn lồng lên… Bọn vũ nữ đâu rồi? Ồ có ít quá… ở nhà quan đại thần Odoievski trước kia có đến mười hai cô nhảy múa. Mà đây là cưới vua kia mà… Ô, các con cháu thân mến ơi, cô dâu đẹp như tranh ấy… Tìm đâu ra được một người như thế nầy? Chẳng thể tìm đâu được… Ôi, con cháu thân mến, của quý của tôi ơi, các người làm ăn gì thế nầy? Các người muốn tôi chết đấy phỏng? Sao cô dâu lại để lộ mặt ra thế kia? Các người đã quên mất điều cốt yếu. Tràng mạng đâu, tràng mạng che mặt đâu?

Người ta lấy một chiếc tràng mạng trắng trùm lên trên mũ miện, phủ kín cô dâu, rồi bắt cô dâu khoanh tay lại trước ngực và ra lệnh cho cô dâu phải cúi đầu xuống. Bà Evxtineia Anikitavna khe khẽ rên rẩm.

Ông Larion tất tưởi chạy vào; ông cầm một bức tranh thánh để ban phước, hai tay giơ bức tranh ra đằng trước như người ta xung phong đánh địch. Đám phụ nữ vẫy vẫy khăn tay, dậm chân tại chỗ rồi vừa quay vừa hát:

Cây hốt bố đi dạo chơi!

Cây hốt bố tự khoe mình!

Không gì đẹp bằng ta…

Không gì vui bằng cây hốt bố…

Đám đày tớ bưng các đĩa bánh mì lên: Theo sau chúng là những người cầm đèn lồng bằng mi-ca treo ở đầu những cây sào. Hai người bưng cây nến của cô dâu: cây nến nặng đến một pud. Người phù dâu, Petka Lopukhin, anh em con chú con bác với cô đâu, mặc áo nẹp bằng gấm bạc, khoác chéo trên vai một cái khăn lau tay, bưng một cái âu đựng hạt hốt bố, khăn tay lụa, lông hắc điêu thử, lông sóc và một nắm tiền vàng. Rồi đến hai ông chú Lopukhin, láu lỉnh nhất nổi tiếng hay sinh sự và hay hớt lẻo: hai ông nầy có nhiệm vụ không để cho ai đi ngang qua đường trước mặt cô đâu. Rồi đến bà mối và bà mối phụ đỡ tay Evdokia dẫn đi: cái áo dài nặng, đói và sợ, làm cô gái tội nghiệp khuỵu cả chân. Sau cô dâu, hai bà phu nhân già bưng đĩa, một đĩa đựng một cái khăn phụ nữ bằng nhung, một đĩa đựng khăn tay để phân phát cho khách. Ông Larion theo sau, người phủ đầy các thứ lông thú thu nhặt được trong gia đình và cách ông ta một bước là bà Evxtineia Anikitavna; cuối cùng là toàn bộ họ hàng của cô dâu, kéo theo sau, xô đẩy nhau, chen lấn nhau khi đi qua các cửa hẹp và các hành lang.

Đám rước dâu cứ như vậy tiến vào điện Krextovaia.

Người ta để cô dâu ngồi dưới các bức tranh thánh. Người ta đặt cái âu với hạt hốt bố, các lông thú và tiền vàng, các đĩa đựng bánh mì lên bàn trên đĩa có để các lọ muối, lọ hạt tiêu và lọ dấm. Mọi người chia nhau ra ngồi theo tôn ti trật tự. Tất cả đều im lặng. Họ nhà Lopukhin ngồi thẳng đuỗn, mắt ráo hoảnh, chỉ sợ phạm điều gì thất thố. Họ không dám động cựa, nín cả thở.

Bà mối kéo tay áo ông Larion:

- Ông đừng để chúng tôi phải chờ đợi nóng cả lòng cả ruột đấy…

Ông Larion chậm rãi làm dấu rồi sai anh chàng phù dâu đi báo cho Sa hoàng biết là đã đến lúc đón dâu. Petka Lopukhin ra đi, cái gáy cạo nhẵn nhụi và rụt lại rung lên. Bấc các ngọn đèn thờ nổ lép bép, ánh lửa các ngọn nến nghiêng ngả. Phải chờ đợi lâu đây! Thỉnh thoảng bà mối lại cù vào mạng sườn cô dâu để cho cô dâu thở được.

Cầu thang ngoài hành lang kêu cót két. Họ đến kia rồi! Hai vệ sĩ lặng lẽ xuất hiện và đứng vào hai bên cửa. Ông chủ hôn Fedor Yurievich Romodanovski bước vào. Ông mở to mắt nhìn các bức tranh thánh chập chờn lóe sáng, làm dấu thánh giá, bắt tay ông Larion rồi ngồi xuống, đối diện với cô dâu, hai bàn tay chắp lại, ngón tay đan vào nhau. Lại im lặng, Fedor Yurievich nói, giọng nghẹn lại:

- Xin đi thỉnh Sa hoàng, đại quân công các nước Nga, mời hoàng thượng hạ cố đến lo công việc của hoàng thượng ngay.

Họ hàng nhà cô dâu chớp chớp mắt, nuốt nước bọt. Một ông chú đi ra để đón Sa hoàng. Sa hoàng đang tới, - nhà vua còn trẻ hay sốt ruột: Khói hương mù mịt như mây qua cửa bay vào. Mọi người vào: tổng tư tế nhà thờ Đại cáo, một gã tóc bờm sư tử, một tay cầm thánh giá bằng đồng và thánh tích, một tay lắc mạnh cái lư trầm, và vị giáo sĩ trẻ tuổi của hoàng cung mà ít người biết đến (người ta chỉ biết vua Piotr đặt tên cho ông ta là Bitka) rẩy nước thánh lên con đường rải nỉ đỏ. Đi giữa hai người đó là vị đại giáo chủ, một ông cụ già lụ khụ, giọng nói yếu ớt, bước đi với tất cả vẻ trịnh trọng của giáo chức của ông ta.

Gia đình cô dâu đứng choàng cả dậy… Ông Larion vội vàng rời khỏi chỗ ngồi sau bàn và quỳ xuống giữa phòng. Boris Alekseevich Gôlixen, chủ hôn về phía Sa hoàng, đỡ tay vua Piotr. Sa hoàng mặc áo hoàng bào và áo gấm thêu kim tuyến của bố, ngắn cũn cỡn chưa đến đầu gối. Sofia đã cấm không cho vua Piotr đội mũ Monamakh. Nhà vua để đầu trần, món tóc quăn màu nâu có rẽ đường ngôi; mặt nhà vua tái, mắt mờ đục, không chớp, hai bên mép bắp thịt nổi lên. Bà mối đưa bàn tay vừng vàng đỡ Evdokia: bà thấy mạng sườn cô dâu phập phồng dưới ngón tay mình.

Theo sau chú rể là nghi lễ quan Nikita Zotov, có nhiệm vụ bảo vệ hôn lễ chống lại mọi phép yêu ma và trông nom sao cho nghi lễ được tôn trọng. Hắn đã không uống rượu, mặt mũi sạch sẽ và bình tĩnh. Những người nhiều tuổi nhất trong gia đình nhà Lopukhin đưa mắt nhìn nhau: Zotov là đại vương - chùm đạo, tay ăn chơi truỵ lạc, phóng đãng, - họ ước ao một vị nghi lễ quan khác… Lev Kirilovich và ông cụ Xtresnev dẫn hoàng thái hậu. Nhân ngày lễ nầy, người ta đã lấy các bộ áo cũ của bà ở trong hòm ra: một chiếc áo dài màu hoa đào dịu và một chiếc áo dài quét đát dính ngọc trai của hải ngoại vẽ thành những hình lá có nho… Lúc mặc áo, Natalia Kirilovna đã nhỏ lệ khóc tuổi thanh xuân đã qua. Giờ đây, bà tiến bước, cao, đẹp như những năm xưa.

Boris Golixyn lại gần một người trong họ Lopukhin ngồi bên cạnh cô dâu là lắc những đồng tiền vàng kêu loảng xoảng trong mũ, cất cao giọng nói:

- Chúng tôi muốn mua chỗ ngồi nầy cho chúa thượng.

- Chúng tôi sẽ bán chỗ nầy rất đắt, - Lopukhin đáp lại và theo tục lệ, ông ta lấy cánh tay che cô dâu.

- Lấy sắt, lấy bạc hay lấy vàng?

- Lấy vàng.

Boris Alekseevich đổ đống tiền tsecvonez(1) vào một cái đĩa và nắm lấy cánh tay Lopukhin dắt ông ta ra khỏi chỗ ngồi. Vua Piotr đứng giữa đám đại thần, bật lên một tiếng cười khẽ. Người ta khẽ đầy nhà vua tiến lên. Golixyn đỡ lấy khuỷu tay nhà vua, đặt nhà vua ngồi vào bên cạnh cô dâu. Vua Piotr chạm vào hông cô dâu tròn và ấm, vội rụt chân lại.

Bọn đày tớ bưng loạt thức ăn đầu tiên tới, đặt lên bàn. Vị đại chủ giáo, mắt trợn người trắng dã, cầu kinh và ban phước vào các món ăn, thức uống; nhưng chẳng ai đụng đến thức ăn. Bà mối cúi rạp đầu xuống tận đất chào hai ông bà Larion và Evxtineia Anikitavna:

- Mời hai vị ban phước cho cô dâu, đế cô dâu chải đầu và cuốn tóc.

- Chúa sẽ ban phước cho cô dâu, - Ông Larion đáp.

Bà Evxtineia khẽ mấp máy môi. Hai người cầm nến căng một tấm vải dầy giữa cô dâu và chú rể. Đám thị tỳ đứng ở gần cửa, các bà và các cô, vợ con các vị đại thần, ngồi ở bàn, cất tiếng hát những bài hát ngân nga, buồn rười rượi. Vua Piotr liếc mắt nhìn thấy bà mối và bà phụ mối đang loay hoay sau tấm vải và thì thầm: "Bỏ dải băng ra… Để cái bím tóc vào chỗ nầy, cuốn nó lại! Khăn đâu, đưa cho chúng tôi cái khăn?" Evdokia khóc sụt sịt như trẻ con… Tim vua Piotr đập mạnh: trái quả phụ nữ bị cấm, trái quả xanh đang khóc bên cạnh nhà vua, đang bí mật chuẩn bị cho cái thú vị nhất trên đời. Vua ghé lại gần tấm vải, cảm thấy hơi thở của vị hôn thê của mình… Bên trên tấm vải, hiện ra bộ mặt bự phấn của bà mối với cái mồm vui vẻ, ngoác đến tận mang tai:

- Xin hoàng thượng hãy kiên tâm, không còn phải chờ đợi lâu nữa đâu…

Tấm vải rơi xuống, mặt cô dâu vẫn che kín, nhưng tóc đã chải lại như một đàn bà có chồng. Bà mối hai tay bốc hạt hốt bố trong âu, rắc lên đầy người vua Piotr và Evdokia. Rồi bà ta lấy bộ lông hắc điêu thử phủi đi, bốc khăn tay và tiền vàng trong âu tung cho khách khứa. Đám phụ nữ cất tiếng hát một bài hát vui. Bọn vũ nữ múa, người quay tít. Sau cánh cửa, chiêng, trống khua vang. Boris Golixyn cắt bánh mì và pho-mát đem phân phát cùng với khăn lau tay thêu cho các vị khách ngồi, theo đúng tôn ti trật tự.

Khi ấy, đám đày tớ đem món thứ hai tới. Gia đình nhà Lopukhin chẳng ăn gì cả, họ gạt các đĩa ăn ra đề tỏ rằng mình không đói. Lập tức, món ăn thứ ba được đem lên và bà mối nói to:

- Hãy ban phước cho cô dâu, chú rể. Đã đến lúc đưa cô dâu chú rể ra nhà thờ rồi.

Natalia Kirilovna và Romodanovski, Larion và Evxtineia giơ các bức tranh thánh lên. Vua Piotr và Evdokia đứng cạnh nhau, cúi rạp đầu chào sát đất.

Sau khi ban phước cho con gái. Larion Lopukhin cởi cái roi dắt ở thắt lưng ra, quất vào lưng con gái ba cái thật đau.

- Con đã được nếm mùi roi của bố, bây giờ bố trao con lại cho chồng con. Từ nay trở đi, nếu con không chịu nghe lời thì không phải bố mà là chồng con sẽ dùng roi nầy đánh con.

Rồi ông cúi chào, trao cái roi cho vua Piotr. Những người bưng nến giơ đèn lồng lên, ông chủ hôn đỡ lấy khuỷu tay chú rể, các bà mối đỡ lấy cô dâu. Họ nhà Lopukhin bảo vệ đám rước; có cô gái nào định chạy ngang qua đường vì một sự cần thiết cấp bách nào đó, là bị ngay người của gia đình Lopukhin đánh cho đến chết ngất, bọn đày tớ phải khiêng đi. Cả đám rước dâu từ từ tiến qua các hành lang và các cầu thang, đi về phía nhà thờ của lâu đài. Khi ấy đã hơn bảy giờ tối rồi.

Đại giáo chủ làm lễ; ông ta không vội. Nhà thờ lạnh lẽo, gió thổi lọt qua các khe tường làm bằng những thân cây gỗ ghép lại. Bên ngoài các cửa sổ nhỏ có chấn song và phủ đầy sương giá là đêm tối mù mịt.

Cái chong chóng để xem chiều gió ở trên mái nhà rền rĩ rít lên. Vua Piotr chỉ trông thấy bàn tay của người đàn bà mà nhà vua không biết, một bàn tay yếu đuối, có đeo hai chiếc nhẫn bạc và móng tay tô màu. Bàn tay ấy cầm cây nến, run lên, sáp nến rơi xuống từng giọt: mạch máu màu xanh lam, ngón tay út rất ngắn, run rẩy như cái đuôi cừu… Vua Piotr quay đi và nheo mắt lại, nhìn ngọn lửa nhỏ của các cây đèn thắp trên bàn thờ thánh…

Hôm qua nhà vua đã không tỏ lời vĩnh biệt được với Ansen. Trông thấy vua Piotr đi một chiếc xe trượt tuyết thường tới, bà goá Matin vội vã chạy ra đón. Bà khóc nức nở hôn tay nhà vua và nói rằng gia đình bà sống trong cảnh nghèo khổ, thiếu củi sưởi, thiếu thứ nầy, thiếu thứ nọ và Ansen tội nghiệp ốm liệt giường đã ba hôm nay; nó sốt, mê sảng… Nhà vua gạt bà cụ goá sang một bên và chạy lên cầu thang dẫn tới phòng cô gái… Trong phòng thắp một ngọn đèn dầu; dưới đất để một cái chậu đồng nhỏ, hai chiếc giầy vải nhỏ vứt lăn lóc trên sàn, không khí ngột ngạt. Ansen nằm sau một bức rèm "tuyn", tóc xoã trên gối thành từng món đỏ rực, trán và mắt phủ một chiếc khăn tay ướt, mồm nóng hầm hập, khô nẻ… Vua Piotr rón rén đi ra, đổ một vốc tiền vàng (quà cưới của Sonka tặng nhà vua) vào hai bàn tay co quắp của bà cụ… Alexaska được lệnh canh gác ngày đêm tại nhà bà cụ goá. Nếu cần, nếu phải chạy ra hiệu thuốc, hoặc nếu người ốm đòi ăn thức gì của nước ngoài, Alexaska phải tìm ra bằng được dù có phải chui xuống đất…

Tổng tư tế và giáo sĩ Bitka không hề hà tiện hương trầm, các ngọn nến hiện ra như trong đám sương mù, viên trợ tế gào lên để chúc thọ, nghe như tiếng kèn Jerico. Vua Piotr lại liếc mắt nhìn bàn tay Evdokia run không ngừng. Nhà vua cảm thấy một cơn giận dữ lạnh lùng cuộn lên trong lồng ngực. Đột nhiên nhà vua dằng lấy cây nến trong tay Evdokia và nắm chặt lấy bàn tay mánh dẻ, mềm nhũn của nàng. Một tiếng rì rầm, hoảng sợ nổi lên khắp nhà thờ. Cái đầu hói của lão đại chủ giáo run lên. Boris Golixyn nhảy một bước lại gần, thì thầm vào tai lão. Lão vội vã làm lễ nhanh hơn, đám hát cùng hát nhanh hơn lên. Vua Piotr vẫn nắm chặt bàn tay cô dâu và thấy đầu cô dâu, dưới tấm khăn che, mỗi lúc một cúi thấp xuống…

Người ta đưa cô dâu chú rể đi vòng quanh giá tán kinh. Vua Piotr bước đi nhanh nhẹn. Các bà mối vội vàng đỡ lấy Evdokia nếu không thì nàng đã ngã quỵ…

Hôn lễ đã xong… Người ta đưa cho cô dâu chú rể hôn một chiếc thánh giá bằng đồng lạnh ngắt. Evdokia quỳ xuống, áp mặt vào đôi ủng bằng da dê thuộc của chồng.

Bằng một giọng mà lão muốn làm ra dịu dàng như giọng thiên thần, đại chủ giáo khẽ nói, kéo dài từng chữ:

- Để cứu vớt linh hồn mình, người chồng phải lấy gậy đánh vợ, bởi chưng xác thịt là yếu đuối và dễ phạm tội lỗi…

Người ta đỡ Evdokia dậy. Bà mối cầm lấy đầu chiếc khăn che mặt cô dâu: "Hoàng thượng hãy nhìn đây hãy nhìn đây", rồi khẽ nhảy lên một cái, bà ta giật cái khăn ra. Vua Piotr háo hức nhìn và trông thấy một khuôn mặt hãy còn trẻ thơ, băn khoăn khổ não, cúi gằm xuống. Một cái miệng phụng phịu đầy nước mắt. Một cái mũi nhỏ, mềm nhũn. Để che giấu vẻ xanh xao của cô dâu, người ta đã trát đầy son phấn lên mặt nàng… E sợ trước cái nhìn nóng bỏng của hai con mắt tròn xoe của chồng, nàng lấy ống tay áo che mặt.

Bà mối kéo ống tay áo xuống. "Hoàng hậu hãy để lộ mặt ra, như thế không được… Hãy ngước đôi mắt đẹp lên…".

Mọi người xúm xít xung quanh cặp vợ chồng trẻ Lev Kirilovich nói: "Trông hoàng hậu xanh quá đi mất".

Họ nhà Lopukhin thở ầm ĩ, sẵn sàng cãi nhau nếu như họ nhà Naryskin giở giọng chê bai cô dâu… Evdokia người cặp mắt màu nâu, mờ lệ, nhìn lên. Vua Piotr hôn nhẹ vào má nàng; môi Evdokia khẽ mấy máy đáp lại. Nhà vua khẽ cười rồi hôn vào môi nàng; Evdokia nấc lên một tiếng.

Bây giờ phải trở lại gian phòng đã tổ chức lễ dạm mặt. Dọc đường, các bà mối rắc hạt gai và hạt đay lên cặp vợ chồng mới. Một hạt gai dính vào môi dưới của Evdokia và cứ dính mãi ở đấy. Một đám nông dân sạch sẽ, mặc áo sơ-mi đỏ, đã được đặc biệt đưa từ Tver đến, thổi sáo, đánh trống cơm rất vui và rất hay. Đám vũ nữ hát. Người ta lại dọn ra những món ăn nguội và những món ăn nóng. Lần nầy thì khách ăn ngốn ngấu.

Nhưng cô dâu chú rể không được ăn: ăn là thất lễ. Đến món thứ ba là món thiên nga, người ta đặt trước mặt cặp vợ chồng mới một con gà quay để trên một cái đĩa.

Boris cầm lấy con gà, bọc vào một chiếc khăn ăn rồi chào Natalia Kirilovna và Romodanovski, Lopukhin và Lopukhina, ông ta vui vẻ nói:

- Hãy ban phước cho đôi vợ chồng trẻ: đã đến lúc đưa cô dâu chú rể về động phòng…

Họ hàng và khách khứa, đã ngà ngà say, vội vàng xúm lại đưa Sa hoàng và hoàng hậu. Dọc đường, trong đêm tối một phụ nữ mặc một chiếc áo lông thú lộn, cười rất to - không thể nhận ra được là ai - lại rắc lên dôi vợ chồng trẻ những hạt đay và hạt gai bốc trong một chiếc thùng ra. Nikita Zotov gươm tuốt trần, đứng trước cửa để ngó. Vua Piotr nắm lấy hai vai Evdokia - nàng nhắm mắt, lùi lại chống cự - và đẩy nàng vào trong phòng rồi quay phắt lại nhìn đám khách khứa. Trông thấy đôi mắt nhà vua, khách khứa đang cười bỗng ngừng bặt và lùi lại. Vua Piotr đóng sập cửa và nhìn thấy vợ đứng ở gần giường hai nắm tay bé nhỏ áp chặt vào ngực, nhà vua bèn nhắm một cái xước ở ngón tay. Có quỷ biết được tất cả những việc ấy khó chịu, bực mình đến chừng nào, lòng nhà vua sôi lên vì tức tối. Cuộc hôn lễ đáng nguyền rủa? Đám đại thần đã thích thú với cái nghi lễ cổ lỗ nầy? Và con nhãi con kia thì cứ run lên như dẽ? Nhà vua cởi bỏ hoàng bào kéo bộ đồ lễ phục qua đầu, vứt lên ghế.

- Ngồi xuống đi chứ… Evdokia. Em sợ cái gì?

Evdokia kính cẩn và ngoan ngoãn gật đầu nhưng vì không đủ sức leo nổi lên cái giường cao như vậy, nàng luống cuống và ngồi mép thùng lúa mì. Nàng hoảng sợ liếc mắt nhìn chồng và đỏ mặt.

- Em có đói không?

- Có! - nàng thì thầm.

Dưới chân giường, con gà quay lúc nãy đã được đặt lên một cái đĩa. Vua Piotr vặn lấy một chiếc đùi và chẳng cần bánh, chẳng cần muối, ăn ngay lập tức, rồi xé một cánh gà:

- Nầy, cầm lấy.

- Cám ơn…

Chú thích:

(1) Bằng mười rúp

[ngudoc]

Chương 41

Cuối tháng hai, quân Nga lại tiến đánh Krym.

Mazeppa thận trọng đã khuyên là nên tiến dọc theo bờ sông Dniep, vừa tiến vừa lập những pháo đài nhỏ. Nhưng Vaxili Vaxilievich không muốn nghe nói đến lối tiến quân chậm chạp như vậy: hắn muốn tới Perekov thật nhanh để rửa nhục trong một trận quyết chiến.

Ở Moskva, người ta vẫn còn phải đi lại bằng xe trượt tuyết nhưng ở đây, các "kurgan"(1) đều phủ một tấm thảm mao lương mượt như nhung; trên cánh đồng bằng xanh rờn, gió thổi gợn mặt hồ ao, nước ngập đến đầu gối ngựa. Mặt trời sáng chói ló ra ở khe hở của những đám mây mùa xuân. Ôi, lạy Chúa, đất ở đây đen, màu mờ làm sao, thật là một kho vàng! Nếu mà xua được bọn nông dân ở trong rừng, trong các đầm lầy ra đây, chúng sẽ gặt hái lúa mì, bao nhiêu cũng có.

Nhưng xung quanh không một bóng người. Chỉ có những đàn sếu bay qua, cao tít trên bầu trời, tiếng kêu kéo dài. Cánh đồng cỏ nầy đẫm nước mắt những người bị bắt: từ bao thế kỷ nay hàng triệu người Nga đã bị bọn Tarta giải đi qua đây, đêm đày ải trên các chiến thuyền ở Constantinop, tại Vơnidơ, tại Giên (2), tại Ai Cập.

Người Cô-dắc khoe khoang về thảo nguyên. Ở đây, có được một vụ thu hoạch tất dễ như trò trẻ: gieo một ăn hai mươi chỉ cần nhổ một bãi nước bọt là cây mọc.

"Nếu không có cái bọn Tarta chết tiệt ấy thì người ta đã lập được biết bao nhiêu trại ấp ở vùng nầy!" Đám binh lính quê ở phương Bắc ngạc nhiên về sự màu mỡ của đất. Họ nói: "Cuộc chiến tranh nầy là đúng. Làm sao lại có thể bỏ hoá chỗ đất tốt như thế nầy được!" Bọn chúa đất trong đội vệ binh quý tộc nhằm sẵn những miếng đất tốt để lập dinh cơ. Chúng cãi nhau về chuyện chia đất sau nầy và chạy đi tìm Vaxili Vaxilievich ở trong lều và cúi chào: "Nếu thượng đế cho phép chúng ta chiếm được vùng nầy thì Sa hoàng phải ban cho tôi mảnh đất chạy từ thung lũng nhỏ nầy đến cái kurgan trên có hình người bằng đá…".

Tháng năm, đạo quân Moskva và Ukraina, đông một trăm hai mươi ngàn người, tới cánh đồng bằng xanh rộng mênh mông, có nhiều nước và cỏ. Tại đây, quân Cô-dắc giải đến trước mặt Vaxili Vaxilievich một "cái lưỡi"(3), một tù binh: một gã Tarta béo mập, da rám nắng bóng loáng, râu đỏ, mặc khalat(4) lót vải bông. Vaxili Vaxilievich đưa chiếc khăn tay nhỏ lên bịt mũi để khỏi phải ngửi thấy cái mùi cừu bôi từ người tên Tarta bốc ra. Hắn ra lệnh tiến hành hỏi cung. Người ta lột chiếc áo khalat của tên tù binh. Gã Tarta, để lộ hai hàm răng nhỏ, lắc cái đầu cạo trọc xanh rì. Một lính Cô-dắc, mặt hầm hầm, cầm roi quất lên đôi vái rám nắng của tên tù binh. Gã Tarta vội nói rối rít: "Tôi xin nói hết, tôi xin nói hết". Lính Cô-dắc dịch lại "Thằng "trọc đầu" bảo rằng quân man ở cách đây không xa và Phiên vương ở đấy…" Vaxili Vaxilievich làm dấu thánh giá và sai người đi gọi Mazeppa. Khoảng chiều tối, đạo quân dàn thành thế trận, hai bên cánh là kỵ binh, ở giữa là xe lương thảo và súng đại bác, rồi tiến đánh quân Tarta.

Mặt trời, như một cái đĩa màu da cam, vừa mới ló lên trên cánh đồng bằng thấp bị chân người, chân ngựa dẫm nát thì quân Nga trông thấy quân Tarta. Những đội kỵ binh tuần thám tập hợp lại rồi tản ra.

Vaxili Vaxilievich, đứng trên một chiếc xe, cầm ống nhòm quan sát những chiếc áo khalat sặc sỡ, những cái mu nhọn, những bộ mặt hung ác, gò má nhô cao, những túm lông đuôi ngựa buộc ở đầu các ngọn giáo, những tên "mola"(5) nghiêm trang chít khăn xanh. Đó là đội tiên phong của quân man.

Các đội kỵ binh quay trở lại, tập hợp thành một khối dày đặc. Bụi bay mù mịt. Chúng xung phong phóng nước đại, quân Tarta toả ra như thác đổ. Tiếng chúng gào thét the thé vọng tới tai quân Nga. Gió thổi tạt vào mặt quân Nga che lấp chúng. Chiếc ống nhòm run lên trong tay Vaxili Vaxilievich. Ngựa của hắn, buộc vào bên xe, lồng lên, dứt đứt dây cương một chiếc tên có lông cắm phập vào cổ nó… Đại bác bắn ầm ầm, súng trường nổ ran. Có thế chứ!… Mọi vật đều biến mất trong đám khói trắng quay cuồng như một cơn lốc. Một mũi tên bịt sắt bắn trúng áo giáp của Vaxili Vaxilievich kêu lanh canh, đúng chỗ tim. Hắn rùng mình, làm dấu thánh giá ở chỗ trúng tên.

Hai bên bắn nhau trong hơn một tiếng đồng hồ.

Khi khói tan, nhiều con ngựa đang giãy giụa trên cánh đồng ngổn ngang chừng một trăm xác chết. Quân Tarta bị súng bắn lui, biến mất ở chân trời. Có lệnh nấu ăn, cho ngựa uống. Lính bị thương được đặt lên xe ngựa.

Trước khi mặt trời lặn, đoàn quân lại tiến một cách hết sức thận trọng về phía cánh đồng Sornaia Dolina, nơi Phiên vương Tarta đóng cùng với quân man trên bờ sông Kolosak.

Đêm đến, gió mạnh nổi lên, từ biển thổi về. Sao biến mất, khuất sau mây. Xa xa có tiếng sấm ầm ì. Trong các đám mây dầy, lóe lên những ánh sáng của giông tố, chưa từng thấy bao giờ, chiếu sáng cả cánh đồng xám xịt: cát, những túm khổ ngải, những ruộng muối.

Đoàn quân chậm chạp tiến. Vào khoảng bốn giờ sáng, bầu trời toác ra và một cột lửa giáng xuống xe vận tải lương thảo, làm cháy một khẩu đại bác và giết chết đám pháo thủ giữ khẩu súng nầy. Một cơn bão dữ dội đổ đến, quật ngã người, thổi bay áo khoác, mũ, và cỏ trên các xe ngựa. Chớp giật sáng rực, lóe mắt. Có lệnh phải rước tranh đức Thánh mẫu đồng trinh của tu viện Dolskoi đi vòng quanh doanh trại.

Tang tảng sáng thì trời đổ mưa. Qua màn mưa bị gió thổi bay đi, người ta trông thấy quân man ở về phía cánh phải của quân Nga: bọn Tarta dàn thành hình cánh cung, tiến lại. Không để quân Nga kịp định thần, chúng đánh tan đội kỵ binh và đánh lui trung đoàn tiêu phong phải rút về chỗ đội xe lương thảo. Mồi súng đại bác châm không cháy, thuốc súng trong ở các súng trường bị thương. Quân Tarta dừng lại trước đội xe ngựa dàn thành ba hàng. Dây cung của chúng ướt sũng nước và tên bắn đi rơi xuống lả tả.

Vaxili Vaxilievich đi bộ, lồng lộn giữa đội xe kéo, cầm roi vụt bọn lính pháo thủ, bắt tay vào lăn bánh xe, giật bỏ mồi đạn. Mưa quất vào mắt, làm miệng mọi người đầy nước. Sau cùng, lính pháo thủ lấy áo khoác che mưa, bật được bùi nhùi; người ta cho thêm thuốc khô vào và các khẩu đại bác bắn đạn ghém vào dám ngựa Tarta… Ở cánh trái, Mazeppa và quân Cô-dắc của hắn chiến đấu kịch liệt bằng gươm trần. Bỗng nhiên, bọn "mola" hú lên những tiếng hú dài: quân Tarta lùi lại rồi biến mất trong mưa rơi tối sầm trời đất.

Chú thích:

(1) Mộ cổ: những nấm đất đắp trên mộ cổ đó.

(2) Constantinop: thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ thời xưa. Vơnidơ; Giên: thương cảng lớn ở Ý thời xưa.

(3) Tù binh bắt sống để lấy cung.

(4) Áo dài mặc ngoài.

(5) Chức sắc trong tôn giáo và chinh quyền ở các nước theo Hồi giáo.

[ngudoc]

Chương 42

"Kính gửi Chúa thượng của thiếp, niềm vui của lòng thiếp, kính gửi Sa hoàng Piotr Alekseevich… Chúc Chúa thượng, nguồn ánh sáng của thiếp, luôn luôn mạnh khỏe, trong rất nhiều năm…"

Evdokia viết đã mệt nhoài. Ba ngón tay nắm chặt lấy đầu chiếc bút lông ngỗng, đã vây đầy mực. Nàng đã viết hỏng đến tờ thứ ba, - hoặc là viết không thành chữ hoặc là làm bẩn giấy. Tuy nàng rất muốn viết thật dịu dàng để Piotr thân mến của nàng sung sướng khi nhận được lá thư ngỏ nầy.

Nhưng liệu người ta có thể diễn tả được nỗi lòng chan chứa ra bằng mực, lên giấy được không? Khi ấy đang tiết tháng tư. Các cây phong xanh rờn, thân phủ một lượt lông tơ màu vàng óng như lông gà con. Những đám mây nhỏ, trắng như tuyết, viền xanh, lững lờ trôi.

Evdokia nhìn mây trôi, nhìn mãi; mi mắt nàng đẫm lệ, có lẽ vì nghĩ vơ vẩn… Nàng liếc nhìn ra cửa: mong sao bà mẹ chồng đừng vào, đừng để bà ta trông thấy nàng khóc… Evdokia lấy ống tay áo lau nước mắt.

Nàng cau trán… Không biết nàng còn có thể viết gì nữa cho chồng được? Con chim bồ câu nhỏ của nàng đã ra đi, tới hồ Pereiaslavskoe và không viết thư cho nàng biết bao giờ thì về… Nếu chàng về thì hai người sẽ cùng nhịn ăn, dự buổi lễ chầu thứ nhất… Sau tuần chay, hai vợ chồng sẽ phá chay… Evdokia nhớ lại con gà hai người đã ăn ngay sau lễ hợp cẩn; nàng đỏ mặt và khẽ cười không thành tiếng… Ngày hôm đầu, có thể sẽ cho gọi đám nữ tỳ ra chơi ngoài cánh đồng, nặn trứng… Mọi người sẽ ca hát, nhảy vòng tròn. Cười trên đu chơi bịt mẩt bất dê, chạy. Có lẽ nên nói những chuyện ấy với chàng trong thư chăng? Piotr bé bỏng của thiếp, Piotr thân yêu của thiếp, con bồ câu nhỏ của thiếp, hãy về đây, không có chàng thiếp buồn lắm…

Nhưng không biết có thể viết ra tất cả những điều đó được không nhỉ? Không, chẳng thư nào có thể nói lên được những điều đó…

Nàng lại cầm lấy bút và đôi môi mấp máy, chăm chú viết:

"Thiếp xin Chúa thượng ra ơn: Chúa thượng hãy về đây với thiếp, về ngay nhé… Người vợ bé nhỏ của Chúa thượng là Dunia, dập đầu lạy chào Chúa thượng…"

Nàng đọc lại và vui sướng thấy mình viết hay đến như thế. A, cha mẹ ơi, mình điên mất rồi, chẳng nói gì đến mẹ chồng cả. Thế là phải chép lại lần thứ tư… Ôi, bà mẹ chồng mình, Natalia Kirilovna, sao mà nghiêm khắc thế? Mình đã cố sức tỏ ra âu yếm mà bà ấy vẫn chê trách. Bà ấy bảo: tại sao con gầy thế. Nhưng nào mình có gầy đâu: mình có đủ cả, mình béo đấy chứ…

Bà ta lại hỏi: tại sao mới được có một tháng mà Petruska đã bỏ con để đi đến hồ Pereiaslavskoe? Con làm sao thế? Người con có mùi hôi dầu hay là con ngu ngốc làm chồng con chán phải bỏ trốn đi đến tận cùng thế giới, xa lánh con như hủi? Lỗi ở các người đấy: tại sao các người lại để cho Lơfo, Alexaska và bọn Đức đến gần Sa hoàng? Chính họ đã lôi kéo Piotr thân yêu của tôi đến hồ Pereiaslavskoe; rồi họ còn lôi kéo chàng đến những nơi tệ hại hơn nữa.

Evdokia bực tức, chấm bút vào mực. Nhưng nàng người mắt nhìn lên, qua đám lá phong xanh rờn một thứ ánh sáng mờ mờ chiếu qua cửa sổ để ngỏ; một con chim bồ câu phình cổ, dậm chân trên bậu cửa sổ; lại có nhiều con chim khác đương hót véo von… Tất cả những cái đó đem lại hương vị của đồng nội… Và bộp! một giọt nước mắt to rơi xuống tờ giấy thứ tư còn trắng tinh…

Sao mà khổ nhục thế nầy!

[ngudoc]

Chương 43

Mỗi ngày lại có một bức thư của vợ hoặc của mẹ nhà vua: vợ cũng như mẹ đều nói là vắng Piotr, thật là buồn; liệu nhà vua có sớm trở về không? Chúng ta sẽ cùng nhau đi đến tu viện Ba Ngôi… Thật là một sự buồn chán của thời thái cổ! Vua Piotr không có thì giờ đọc những bức thư đó và lại càng không có thì giờ để trả lời. Nhà vua ở một căn nhà nhỏ bằng gỗ, vừa mới dựng ngay giữa công trường, bên bờ hồ Pereiaslavskoe rộng lớn, ở đó có hai chiếc tàu đóng đã gần xong, còn ở trên giàn giáo.

Người ta đang lát các boong tàu, hoàn thành việc tạc những hình người ở mũi tàu. Chiếc tàu thứ ba, chiếc "Thủ đô Prexburg", đã được hạ thuỷ. Tính đến mực nước, nó cao ba mươi tám bộ; mũi tàu vươn cao có gắn hình một nữ thần người cá thếp vàng; phòng sĩ quan đặt ở đuôi tàu cao. Trên mái phẳng của phòng nầy, có lan can con tiện chạy quanh, một chiếc đèn kính lớn soi sáng cầu chỉ huy của thuỷ sư đô đốc. Dưới boong trên, hai bên mạn tàu, tám khẩu thần công thò họng qua cửa sổ ở thành tàư mở ngò. Sườn tàu khum khum, phết hắc ín bóng loáng.

Buổi sáng, khi một làn sương mù nhẹ còn bốc khói trên hồ, chiếc tàu ba buồm trông như lơ lửng giữa không trung, giống như trong các bức tranh rất đẹp của Hà Lan do Boris Golixyn biếu… Người ta chỉ còn chờ có gió thuận là khởi hành. Nhưng, như cố tình, hơn một tuần nay, không có chiếc lá nào phe phẩy trên cây. Những đám mây trắng nhỏ, viền xanh lững lờ uể oải trôi trên hồ. Buồm được kéo lên bay vật vờ rồi lại rũ ngay xuống.

Vua Piotr không rời Kacxten Bran một bước. Ông cụ ốm từ tháng hai: bệnh ho đờm như xé phổi ông cụ. Tuy nhiên, tùm hum trong chiếc áo lông cừu ngắn, ông cụ có mặt suốt ngày trên công trường. Ông ta nổi giận, hét, và dôi khi đánh đập những kẻ tỏ ra lười biếng hoặc ngớ ngấn. Do một đạo dụ đặc biệt, người ta đã đưa tới công trường một trăm năm mươi nông dân thuộc các tu viện: thợ mộc, thợ xẻ, thợ rèn, thợ đấu và phụ nữ khâu buồm khéo. Khoảng năm mươi tên lính, lấy ở các trung đoàn cận vệ trẻ, đến đây học nghề hàng hải: thả dây và buột dây, leo lên các cột buồm, làm theo lệnh chỉ huy. Thầy dạy họ là Pambur, một người ngoại quốc, quê ở Bồ Đào Nha, mũi khoằm, ria mép đen và cứng như bàn chải, xấu thói, thật là một con quỷ dữ, một tên kẻ cướp. Người Nga đồn rằng hắn đã nhiều lần bị treo cổ vì phạm tội, nhưng được ác quỷ cứu thoát: Pambur sống sót, đã đến nước Nga.

Vua Piotr điên người vì sốt ruột. Tờ mờ sáng, tiếng trống và đôi khi cả gậy gộc đánh thức thợ thuyền dậy.

Đêm mùa xuân ngắn ngủi, ai nấy mệt rũ người. Nikita Zotov viết liên miên những sắc chỉ của Sa hoàng gửi cho lãnh chúa các vùng lân cận, ra lệnh cho họ cung cấp lương thực cho các công trường: lúa mì, gà, vịt, thịt. Bọn lãnh chúa rất kinh sợ, vâng lời. Kiếm ra tiền khó khăn hơn.

Sofia rất hài lòng thấy em trai mình lại đi xa Moskva hơn nữa, "A, giá mà nó chìm nghỉm cả người lẫn thuyền!" - nhưng tại Bộ Nội điện thì chẳng còn một tí gì: cuộc chiến tranh ở Krym đã ngốn hết tất cả.

Mỗi khi Franx Lơfo có thể rũ được công việc của mình và phóng ngựa tới công trường hồ Pereiaslavskoe, thì các cuộc vui lại bắt đầu. Hắn mang rượu, xúc xích, bánh kẹo và lời chào của Ansen Monx đến, kèm theo là một cái nháy mắt. Nàng đã bình phục và lại còn đẹp thêm ra và yêu cầu Herr Pete ra ơn nhận cho món quà hai quả chanh.

Trong căn nhà gỗ mới, bữa trưa cũng như bữa tối, người ta nâng hết cốc nầy đến cốc khác chúc mừng sự oai hùng của hạm đội Pereiaslav. Người ta đã nghĩ ra một lá cờ cho hạm đội nầy, làm bằng ba khổ vải: trắng, lam và đỏ. Đám người ngoại quốc kể lại những chuyện vượt biển xưa kia, những cơn phong ba và những trận thuỷ chiến. Pambur, hai chân xoạc ra, bộ ria mép ngọ nguậy, hét lên bằng tiếng Bồ Đào Nha, như thể thực sự hắn đang ở trên một chiếc tảu của bọn cướp biển.

Vua Piotr giương mắt, dỏng tai, say mê nghe tất cả những chuyện đó. Con người sinh trưởng ở đất liền ấy, do đâu mà lại say mê biển cả đến như vậy? Đêm đến, ngủ trên một cái gác để đồ, bên cạnh Alexaska, nhà vua mơ thấy sóng vỗ, những đám mây trên mặt biển phẳng lặng như cánh dồng bằng mênh mông, bóng những con tàu đang chạy hết tốc lực.

Không một sức mạnh nào có thể làm nhà vua trở về Preobrazenskoe được. Khi các bức thư thúc giục quá vua Piotr trả lời:

"Kính gửi người mẹ thân yêu mà con còn quý hơn cuộc đời của thể xác con, kính gửi người mẹ dịu hiền của con, hoàng thái hậu Natalia Kirilovna, đứa con bất hiếu của mẹ là Petruska, quá bận bịu với công việc, xin mẹ ban phước lành và mong được tin về sức khỏe của mẹ. Về lệnh mà mẹ đã hạ cố ban cho con để về trình diện ở Preobrazenskoe, con không mong muốn gì hơn, nhưng con đang có rất nhiều việc phải làm: tàu đã gần xong cả rồi, chỉ còn thiếu có dây buồm nữa thôi.

Con cúi xin mẹ ra ơn sai người gửi ngay cho con những dây ấy lấy tại Bộ Pháo binh. Con còn phải ở lại đây một thời gian nữa. Viết đến đây, con cúi xin mẹ ban phước lành cho con. Đứa con bất hiếu của mẹ: Petrusa".

[ngudoc]

Chương 44

Bây giờ, ai đi qua trước cửa ngôi nhà gỗ của lão Ivaska Brovkin đều ngã mũ. Cả làng biết rằng: "Aleksey, con Ivaska, bây giờ rất thần thế. Hắn là cánh tay phải của Sa hoàng. Ivaska chỉ cần nháy mắt một cái là con lão gửi ngay tiền cho lão, lão cần bao nhiêu cũng có". Với số tiền của Alioska cho (ba rúp rưỡi), lão Brovkin đã mua một con bò cái tơ, giống tốt, với giá tiền là một rúp rưỡi, một con cừu cái hết ba mươi lăm kopeik, bốn con lợn bột, mỗi con chín kopeik và một bộ yên ngựa mới, lão đã dựng một cái cổng, xe bò đi lọt qua và thuê lại của nông dân tám dexiatin đất để gieo hạt vào mùa xuân; lão đã đưa cho họ một rúp bạc, một thùng vodka và hứa là cứ thu hoạch được năm lượm lúa thì trả họ một.

Lão trở nên một tay có vai vế. Lão không còn thắt lưng bằng một sợi dây gai nữa mà thắt một chiếc dây lưng mua từ Moskva, thắt ngay ngang ngực, để phườn cái bụng no căng của lão. Lão kéo mũ lông sụp xuống đến tận lông mày và vểnh bộ râu cằm lên rất cao. Làm sao mà không chào lão cho được? Lão lại còn bảo: "Cứ yên trí, đến mùa thu nầy, ta sẽ đi gặp con ta, xin nó ít tiền và ta sẽ xây một cái cối xay". Tên quản lý của Volkov không còn mầy tao với lão, không còn gọi lão là Ivaska nữa, mà chỉ gọi lửng lơ là Brovkin. Hắn đã miễn những tạp dịch cho lão.

Các con trai lão - những tay phụ việc tương lai của lão lớn dần lên. Cả mùa đông ấy, Yakov đã đến nhà viên thơ lại ở làng bên để học đọc và học viết. Gavrinka cao lên, trở thành một thanh niên đẹp trai. Cả đứa út, Artamoska, tính tình hiền hậu, cũng không phải là thiếu thông minh. Trời đã cho Ivaska những đứa con khá cả. Có người đã đến hỏi con gái lão là Xanka; nhưng, do địa vị mới của lão, lão ngần ngại không muốn gả con gái cho một người như lão, một gã "mugic", một anh khố dây: việc nầy còn cần phải suy nghĩ…

Đến tháng bảy có tin đồn quân đội ở Krym trở về. Mọi người đều ngóng đợi các chiến binh, cha và con họ. Chiều chiều, phụ nữ nông dân leo lên một ngọn đồi; đứng ở đây trông thấy đường cái. Một người hành hương đã nói rằng quả thực có quân lính trở về các làng lân cận. Các bà mẹ khóc nức nở: "Người ta đã giết mất con chúng tôi rồi…" Cuối cùng, anh lính Digan trở về làng; mặt hắn đầy râu mọc tua tủa, chột một bên mắt; áo quần nát bươm trên người hắn.

Lão Brovkin cùng với gia đình đang ăn bữa tối ở ngoài sân; họ ăn "xúp" bắp cải nấu với mỡ, muối. Có tiếng người gõ cổng. "Nhân danh đức Chúa cha, đức Chúa con và Thánh thần…" Ivaska hạ cái thìa cầm trong tay xuống, đưa con mắt nghi ngờ nhìn ra cửa.

- Amen, - lão đáp lại. Rồi lão nói to - Cẩn thận, chó nhà tôi dữ lắm. Coi chừng đấy.

Yaska(1) nâng then cài cửa lên và Digan bước vào. Hắn đưa mắt nhìn cái sân, nhìn cả gia đình lão Brovkin và mở cái miệng hàm răng sứt mẻ, cất giọng khàn khàn nói:

- Chào! - Hắn ngồi vào bàn, trên một súc gỗ, - Nhà ta ăn ở ngoài trời à? Trong nhà ruồi quấy quá hay sao?

Lão Ivaska ngọ nguậy cặp lông mày. Nhưng đúng lúc đó Xanka tự ý đẩy âu "xúp" về phía gã Digan, lấy tạp dề lau một chiếc thìa, đưa cho hắn.

- Mời ông ăn với chúng tôi.

Lão Brovkin ngạc nhiên về sự táo tợn của Xanka. Lão tự bảo: "Chờ đấy, rồi tao sẽ giật bím tóc cho mầy một trận! Cái lối gì lại đem vứt của cho thiên hạ như thế?" Nhưng lão ngượng ngùng không dám bàn cãi.

Digan đói, hắn ăn, mắt nhắm lại… Lão Brovkin hỏi:

- Anh có đi chiến đấu đấy à?

- Vâng… - Rồi hắn lại hục vào bát "xúp" bắp cải.

- Nhưng nầy, anh đã đánh nhau như thế nào? - Lão Brovkin, sau khi nhấp nhổm trên ghế lại hỏi.

- Cái đó thì ai mà chả biết. Chúng tôi đã đánh nhau như người ta vẫn đánh nhau.

- Các anh đã thắng bọn Tarta chứ?

- Phải… Chúng tôi đã chết hai vạn người ở Perekov, và lúc rút về lại chết mất từng ấy nữa…

- Ái chà chà, chà chà, - Brovkin lắc đầu. - Thế mà ở đây, người ta bảo Phiên vương Tarta đã hàng quân ta…

Digan nhe hàm răng thưa, vàng khè:

- Ông cứ đi mà hỏi những người còn nằm lại, chết thối xác ở Krym xem Phiên vương Tarta đã đầu hàng như thế nào… Trời nóng như thiêu như đốt, lại không có nước. Bên trái quân ta là Biển Thối, bên phải là Hắc Hải. Nước ấy, không uống được. Còn các giếng thì quân Tarta đem nhét đầy xác chết thối… Quân ta đóng ở bên kia Perekov: tiến thoái lưỡng nan. Người, ngựa chết như rạ… À, phải, chúng tôi đã chiến đấu…

Digan lùa tay vào bộ râu, lau miệng, nhìn Xanka bằng con mắt đỏ ngầu, còn con mắt kia thì mí mắt đã chết. Hấn nói: "Cảm ơn cô gái". Rồi hắn tỳ khuỷu tay lên bàn:

- Ông Ivan… khi tôi ra đi tòng quân, tôi có để lại đây một con bò cái…

- Chính chúng tôi đã bảo lão quản lý như thế đấy: nếu anh về mà không có bò cái thì làm thế nào? Lão ta đã không nghe chúng tôi, lấy con bò cái ấy rồi.

- Được rồi… Thế còn lợn? Trước kia tôi có một con lợn đực và hai con lợn nái. Tôi đã đề nghị với làng trông nom hộ…

- Người ta có trông nom đấy, chú nó ạ, người ta có trông nom đấy.:. Lão quản lý bắt chúng tôi nộp tô thực phẩm nặng è cổ… Chúng tôi đã bảo nhau: có lẽ anh sẽ chết trận.

- Thế là, cả lợn của tôi, Volkov cũng sơi nốt?

- Phải, ông ta đã ăn cả rồi.

- Được - Digan thọc mấy ngón tay vào mớ tóc rối bù cứng như dây thép, và gãi đầu - Được rồi… Nầy ông Ivan!

- Cái gì?

- Đừng có nói với ai là tôi đã đi qua nhà ông đấy nhé.

- Anh bảo tôi nói với ai kia chứ? Tôi không phải con người bép xép, anh cũng biết rõ là như thế.

Digan đứng dậy, liếc nhìn Xanka rồi chậm rãi đi ra phía cổng. Ra đến cổng, hắn nói, giọng lộ vẻ đe doạ:

- Như vậy là ông Ivan, ông hãy im cái mồm đi đấy! Vĩnh biệt!

Rồi hắn biến mất. Từ đó không thấy hắn trở về làng nữa.

Chú thích:

(1) Gọi Yakov một cách thân mật.