Không quên cái cũ
Äức Khổng-tá» ra chÆ¡i ngoà i đồng, thấy má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà đứng khóc nỉ non ở chá»— bỠđầm. Äức Khổng-tá» lấy là m lạ, bảo há»c trò há»i vì cá»› gì mà khóc.
NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà nói: "Äá»™ trÆ°á»›c tôi cắt cá» thi, tôi đánh mất cái trâm cà i đầu bằng cá» thi, cho nên tôi khóc."
- Äức Khổng-tá» há»i: Äi cắt cá» thi, mà mất cái trâm bằng cá», thì việc gì mà phải khóc?
- NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà nói: Không phải vì tôi đánh mất cái trâm cá» thi mà tôi khóc; tôi sở dÄ© khóc, là tôi thÆ°Æ¡ng tiếc má»™t váºt cÅ©, dùng đã lâu, mà ngà y nay không sao thấy được nữa.
Lá»i Bà n:
- Cái gì đã là của mình, mình có bụng yêu, mà lỡ khi mất, thì vá» sau dù có được cái khác giống nhÆ° thế, hay hÆ¡n thế, mình cÅ©ng không thể sao yêu cho bằng. ThÆ°á»ng, lại chỉ vì thấy cái má»›i mà hồi nhá»› đến cái cÅ©, sinh ra chạnh lòng, nên câu ta thán, có khi ngáºm ngùi thÆ°Æ¡ng khóc nỉ non. Tại sao váºy? Tại đối vá»›i mình, cái của mất không chỉ có giá của mà thôi, lại hình nhÆ° còn có má»™t phần tâm hồn mình hay tâm hồn ngÆ°á»i để lại cho mình ngụ ở trong nữa. Sá»± cảm Ä‘á»™ng đầu tiên bao giá» cÅ©ng là sá»± cảm Ä‘á»™ng hay nhất, bá»n nhất. Ôi! Cáo chết ba năm quay đầu vá» núi, con ngÆ°á»i ta, dù cho lông bông xiêu bạt đến thế nà o, còn có chút tâm tình cÅ©ng không sao quên được gốc tÃch xứ sở mình. "Hồ mã tê bắc phong, Việt Ä‘iểu sà o nam chi". Con ngá»±a rợ Hồ (phÃa bắc nÆ°á»›c Tà u) thấy gió bắc còn cất tiếng kêu, con chim đất Việt (phÃa nam nÆ°á»›c Tà u) chá»n cà nh nam má»›i chịu là m tổ, huống chi là ngÆ°á»i mà lại quên được nguồn gốc Æ°.
Chú thÃch:
Khổng Tá» Táºp Ngữ: sách chép những lá»i nói, những truyện vỠđức Khổng Tá». - Khổng Tá» tên là KhÆ°a, tên tá»± là Trá»ng Ni, ngÆ°á»i nÆ°á»›c Lá»—, thá»i Xuân Thu nhà Chu, há»c vá» Lá»…, Nhạc, Văn chÆ°Æ¡ng Ä‘á»i cá»—, Ä‘i nhiá»u nÆ°á»›c chÆ° hầu không được dụng bá» vá» là m kinh Xuân Thu, san định các kinh Thi, ThÆ°, Dịch, Lá»…, Nhạc và dạy há»c trò được ba nghìn ngÆ°á»i, có bảy mÆ°Æ¡i hai ngÆ°á»i giá»i. NÆ°á»›c Tà u xÆ°ng là m Tổ đạo Nho.
Lúc Äi Trắng, Lúc Vá» Äen
Má»™t hôm trá»i nắng DÆ°Æ¡ng Bố Ä‘i chÆ¡i. Khi ở nhà ra, thì mặc áo trắng, Ä‘i được ná»a Ä‘Æ°á»ng, gặp trá»i mÆ°a, quần áo Æ°á»›t hết, má»›i và o ẩn mÆ°a ở nhà bà con. NgÆ°á»i ấy thấy DÆ°Æ¡ng Bố Æ°á»›t cả cho mượn cái áo thâm.
Má»™t lúc trá»i tạnh, DÆ°Æ¡ng Bố mặc áo thâm vá» nhà . Con chó trông thấy, vừa cắn vừa xua Ä‘uổi. DÆ°Æ¡ng Bố giáºn toan cầm gáºy đánh.
Anh là Dương Chu chạy ra bảo:
"Äừng đánh nó là m gì! Nó Ä‘uổi nhÆ° thế cÅ©ng phải. Giả sá» con chó trắng nhà ta, lúc Ä‘i, thì trắng, lúc vá» thì Ä‘en, phá»ng em có không lấy là m lạ mà không ngỠđược không?"
Lá»i Bà n:
Lúc Ä‘i mặc áo trắng, lúc vá» mặc áo thâm, chÃnh mình không biết mình thay đổi, con chó thấy khác thì xua Ä‘uổi. Mình đánh nó chẳng hóa ra lầm lắm ru! Lá»—i tại mình thay đổi không tại con chó cắn xằng. Váºy nên ở Ä‘á»i khi mình là m Ä‘iá»u gì khác thÆ°á»ng, mà ngÆ°á»i ta không rõ, thì tất nhiên ngÆ°á»i ta bà n trái bà n phải. Nếu mình không tá»± xét mình thay đổi hay dở, chỉ biết trách ngÆ°á»i nghị luáºn ná» kia, thì chẳng khác nà o nhÆ° DÆ°Æ¡ng Bố đánh chó trong truyện nà y.
Liệt Tá»: sách của Liệt Ngữ Khấu hay ngÆ°á»i truyá»n há»c thuyết của Liệt Ngữ Khấu soạn ra, có tám quyển, sau nhà ÄÆ°á»ng, nhà Tống đặt tên là Sung HÆ° Chân Kinh, hay Sung Hu chà đức chân kinh.
Lợi Mê Lòng NgÆ°á»i
NÆ°á»›c Tống có kẻ mất cái áo thâm. Anh ta ra Ä‘Æ°á»ng tìm. Thấy ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà mặc áo thâm, nÃu lại đòi rằng: "Tôi vừa mất cái áo thâm, chị phải Ä‘á»n trả tôi cái nầy". Rồi cứ giữ chặt cái áo không buông ra nữa. NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà cãi:
"Ông mất áo thâm, tôi biết đấy là đâu? Ão tôi mặc đây là áo của tôi, chÃnh tay tôi may ra". Anh kia nói: "Chị cứ phải Ä‘á»n trả áo cho tôi. Cái áo thâm tôi mất dầy, cái áo thâm chị mặc má»ng. Lấy áo thâm má»ng của chị Ä‘á»n cho áo thâm dầy cho tôi, còn phải nói gì lôi thôi nữa!
Lá»i Bà n:
Mất áo trong nhà mà ra Ä‘Æ°á»ng tìm, đã là chuyện báºt cÆ°á»i. Mất áo Ä‘Ã n ông mà đòi áo Ä‘Ã n bà lại là chuyện báºt cÆ°á»i. Mất áo thâm dầy bắt Ä‘á»n áo thâm má»ng mà cho là phải, lại là chuyện báºt cÆ°á»i nữa. Ôi cái lợi nó là m cho lòng ngÆ°á»i mê muá»™i, chỉ biết có mình không biết có ai, chỉ vụ lợi cho mình mà quên cả phải trái. Kẻ nà o đã vụ lợi nhÆ° thế, thì cái gì mà chẳng dám là m, cái gì mà chả dám nói! Than ôi! Cái Ä‘á»i kim tiá»n bây giá» biết bao nhiêu phÆ°á»ng đòi áo nhÆ° ngÆ°á»i nói trong chuyện nà y.
NÆ°á»›c Tống: má»™t nÆ°á»›c chÆ° hầu thá»i Xuân Thu sau phải nÆ°á»›c Tá» lấy mất, ở và o huyện Thượng KhÆ°u tỉnh Hà Nam bây giá».
Ão thâm: áo sắc Ä‘en
Lấy Của Ban Ngà y
NÆ°á»›c Tấn có kẻ hiếu lợi má»™t hôm ra chợ gặp cái gì cÅ©ng lấy. Anh ta nói rằng: "Cái nầy tôi ăn được, cái nầy tôi mặc được, cái nầy tôi tiêu được, cái nầy tôi dùng được." Lấy rồi Ä‘em Ä‘i. NgÆ°á»i ta theo đòi tiá»n. Anh ta nói:
"Lá»a tham nó bốc lên má» cả hai con mắt. Bao nhiêu hà ng hóa trong chợ tôi cứ tưởng của tôi cả, không còn trông thấy ai nữa. Thôi, các ngÆ°á»i cứ cho tôi, sau nầy tôi già u có, tôi sẽ Ä‘em tiá»n trả lại".
NgÆ°á»i coi chợ thấy cà n dỡ, đánh cho mấy roi, bắt của ai phải trả lại cho ngÆ°á»i ấy. Cả chợ cÆ°á»i ồ. Anh ta mắng:
"Thế gian còn nhiá»u kẻ hiếu lợi hÆ¡n ta, thÆ°á»ng dụng thiên phÆ°Æ¡ng, bách kế ngấm ngầm lấy của của ngÆ°á»i. Ta đây tuy thế, song lấy giữa ban ngà y so vá»›i những kẻ ấy thì lại chẳng hÆ¡n Æ°? Các ngÆ°Æ¡i cÆ°á»i ta là các ngÆ°á»i chÆ°a nghÄ© kỹ!"
Lá»i Bà n:
Äã là kẻ thấy của tối mắt, tham và ng bá» nghÄ©a, thì dù Ãt, dù nhiá»u cÅ©ng là đáng khinh cả, song Ä‘em những kẻ mặt to, tai lá»›n, vì ham mê phú quý mà lÆ°á»ng thầy, phản bạn, hại ngầm đồng bà o so vá»›i những quân cắp Ä‘Æ°á»ng, cắp chợ giữa ban ngà y để nuôi miệng thì tá»™i đến nặng hÆ¡n biết bao nhiêu. Thế mà trách Ä‘á»i chỉ biết chê cÆ°á»i những quân trá»™m cÆ°á»›p vặt chá»› không biết trừng trị những kẻ đại gian đại ác.
Long Môn Tá»: tức là TÆ° Mã Thiên là m quan Thái SÆ° nhà Hán là má»™t nhà sá» ký có danh.
Hiếu lợi: ham tiá»n của quên cả phải trái.
Lá»a tham: lòng tham muốn bốc lên là m ngốt ngÆ°á»i.
MỠcả hai con mắt: chỉ để cả và o của muốn lấy, ngoà i ra không trông thấy gì nữa.
Thế gian: cõi Ä‘á»i ngÆ°á»i ta ở.
Thiên phương bách kế: mưu nầy, chước khác xoay đủ trăm nghìn cấp
Ban ngà y: lúc sáng sủa dễ trông thấy.
Khổ Thân Là m Việc Nghĩa
Mặc TỠở nÆ°á»›c Lá»— sang nÆ°á»›c Tá», qua nhà ngÆ°á»i bạn cÅ©, và o chÆ¡i. NgÆ°á»i bạn nói chuyện vá»›i Mặc Tá» rằng: "Bây giá» thiên hạ ai còn thiết đến việc "nghÄ©a", má»™t mình ông tá»± khổ thân để là m việc nghÄ©a, thì có thấm và o đâu! Chẳng thà thôi Ä‘i có hÆ¡n không?
- Mặc Tá» nói: "Bây giá» có ngÆ°á»i ở đây, nhà mÆ°á»i đứa con, má»™t đứa cà y, chÃn đứa ngồi ăn không, thì đứa cà y chẳng nên cà ng chăm cà y hÆ¡n lên Æ°? Tại sao thế? Tại đứa ăn không nhiá»u, đứa Ä‘i cà y Ãt. Bây giá» thiên hạ chẳng ai chịu là m việc nghÄ©a, thì ông phải biết khuyên tôi cà ng là m lắm má»›i phải, có đâu lại ngăn tôi nhÆ° thế!"
Lá»i Bà n:
Trong khi nhân tâm thế đạo suy đồi, mình là ngÆ°á»i còn đứng vững được, thì sao lại chịu suy đồi vá»›i thiên hạ cho cùng trôi má»™t loạt. Vì nếu ai cÅ©ng nhÆ° thế cả, thì còn đâu là ngÆ°á»i cảnh tỉnh được kẻ u mê để duy trì lấy nhân tâm thế đạo nữa? Cho nên những ngÆ°á»i thức thá»i, có chÃ, dù ở và o cái Ä‘á»i biến loạn đến đâu, cÅ©ng không chịu đắm Ä‘uối và o cái bất nghÄ©a, khác nà o nhÆ°: cây tòng, cây bách, mùa đông sÆ°Æ¡ng tuyết, mà vẫn xanh, nhÆ° con gà trống, mÆ°a gió tối tăm mà vẫn gáy. Những báºc ấy chẳng những thế mà thôi, lại còn Ä‘em bao nhiêu tinh lá»±c tâm trà ra, cố gắng giữ lấy phong hóa mà dìu dắt, mà đưa Ä‘Æ°á»ng cho những kẻ u mê đắm Ä‘uối. NhÆ° Mặc TỠđây, cho là đá»i là suy biến, coi sá»± là m việc "NghÄ©a", sá»± cổ Ä‘á»™ng việc nghÄ©a nhÆ° cái chức vụ của mình phải là m, thá»±c là ngÆ°á»i có công vá»›i loà i ngÆ°á»i váºy.
Mặc Tá»: tên sách của Mặc Äịch soạn, chủ nghÄ©a là kiêm ái yêu ngÆ°á»i nhÆ° yêu mình cÅ©ng gần giống chủ nghÄ©a của đạo CÆ¡ Äốc và đạo ThÃch Ca.
Tá»: má»™t nÆ°á»›c chÆ° hầu lá»›n, thá»i Xuân Thu Chiến Quốc, cÅ©ng ở và o địa pháºn tỉnh SÆ¡n Äông bây giá».
NghÄ©a: việc phải, việc hay mà ngÆ°á»i ta nên là m.
Tá»± khổ thân: tá»± mình là m cho mình khóc nhá»c vất vả.
Cách CÆ° XỠỞ Äá»i
Thầy Nhan Uyên, há»i Äức Khổng Tá»: "Hồi nầy muốn nghèo mà cÅ©ng được nhÆ° già u, hèn mà cÅ©ng được nhÆ° sang, không phải khá»e mà có oai, chÆ¡i bá»i vá»›i ngÆ°á»i ta suốt Ä‘á»i không lo sợ gì, muốn nhÆ° váºy, có nên không?"
Äức Khổng Tá» nói:
"NgÆ°á»i há»i thể phải lắm. Nghèo, mà muốn cÅ©ng nhÆ° già u, thế là biết bằng lòng số pháºn không ham mê gì. Hèn, mà cÅ©ng muốn nhÆ° sang, thế là biết nhún nhÆ°á»ng và có lá»… Ä‘á»™. Không khá»e, mà muốn có oai, thế là biết tháºn trá»ng, cung kÃnh không lầm lá»—i gì. ChÆ¡i bá»i vá»›i má»i ngÆ°á»i mà muốn suốt Ä‘á»i không lo sợ, thế là biết chá»n lá»i rồi má»›i nói.
Lá»i Bà n:
Không cần công danh phú quà thế là biết giữ thiên tÆ°á»›c hÆ¡n là nhân tÆ°á»›c, không để ai khinh lá»n được, thế là biết trá»ng phẩm giá mình, không muốn Ä‘eo cái lo và o mình, thế là biết giữ thân không phiá»n lụy đến ai. Ở Ä‘á»i mà giữ trá»n vẹn được mấy Ä‘iá»u nhÆ° thế, tưởng tháºt là má»™t cách vui thú rất cao thượng váºy.
Khổng Tá» Táºp Ngữ: sách chép những lá»i nói, những truyện vỠđức Khổng Tá». - Khổng Tá» tên là KhÆ°a, tên tá»± là Trá»ng Ni, ngÆ°á»i nÆ°á»›c Lá»—, thá»i Xuân Thu nhà Chu, há»c vá» Lá»…, Nhạc, Văn chÆ°Æ¡ng Ä‘á»i cá»—, Ä‘i nhiá»u nÆ°á»›c chÆ° hầu không được dụng bá» vá» là m kinh Xuân Thu, san định các kinh Thi, ThÆ°, Dịch, Lá»…, Nhạc và dạy há»c trò được ba nghìn ngÆ°á»i, có bảy mÆ°Æ¡i hai ngÆ°á»i giá»i. NÆ°á»›c Tà u xÆ°ng là m Tổ đạo Nho.
Nhan Uyên: tên là Hồi, ngÆ°á»i nÆ°á»›c Lá»—, thá»i Xuân Thu, há»c trò giá»i nhất của Äức Khổng Tá».
Hồi: theo lá»… xÆ°a, hầu chuyện những báºc trên, nhÆ° vua, cha, thầy há»c, thÆ°á»ng hay xÆ°ng tên.
Lễ độ: phép tắc mực thước.
Tháºn trá»ng: cẩn tháºn, trá»ng háºu.
Tu Thân
Thấy ngÆ°á»i hay, thì phải cố mà bắt chÆ°á»›c; thấy ngÆ°á»i dở thì phải tá»± xét xem có dở nhÆ° thế không để mà sá»a đổi.
ChÃnh mình có Ä‘iá»u hay, thì phải cố mà giữ lấy; chÃnh mình có Ä‘iá»u dở, thì phải cố mà trừ Ä‘i.
NgÆ°á»i chê ta, mà chê phải, tức là thầy ta; ngÆ°á»i khen ta, mà khen phải, tức là bạn ta; còn ngÆ°á»i nịnh hót ta lại là ngÆ°á»i cừu địch hại ta váºy.
Cho nên ngÆ°á»i quân tá» trá»ng thầy, quà bạn và rất ghét cừu địch, thÃch Ä‘iá»u phải mà không chán, nghe lá»i can mà biết răn... nhÆ° thế dù muốn không hay cÅ©ng không được.
Kẻ tiểu nhân thì không thế. Cá»±c báºy, mà lại ghét ngÆ°á»i chê mình; rất dở, mà lại thÃch ngÆ°á»i khen mình; bụng dạ nhÆ° hổ lang, ăn ở nhÆ° cầm thú, mà thấy ngÆ°á»i ta không phục, lại không bằng lòng; thân vá»›i kẻ siểm nịnh, xa cách kẻ can ngăn, thấy ngÆ°á»i chÃnh trá»±c thì cÆ°á»i, thấy ngÆ°á»i trung tÃn thì chê... NhÆ° thế thì dù muốn không dở cÅ©ng không được.
Lá»i Bà n:
Cái đạo tu thân rút lại chỉ có biết theo Ä‘iá»u hay, biết tránh Ä‘iá»u dở. Mà muốn tá»›i cái mục Ä‘Ãch ấy, thì không những là tá»± mình phải xét mình lại còn phải xét cái cách ngÆ°á»i ở vá»›i mình nữa. Äối vá»›i ngÆ°á»i, cần phải biết hai Ä‘iá»u: Ai khen chê phải, khuyên răn hay, thì phục, thì bắt chÆ°á»›c; ai chiá»u lòng nịnh hót, thì tránh cho xa, coi nhÆ° quân cừu địch. "Nên Æ°a ngÆ°á»i ta khuyên mình hÆ¡n ngÆ°á»i ta khen mình" có nhÆ° thế, thì má»›i tu thân được.
Tuân Tá»: tên tháºt là Huống, tên tá»± là Khanh, ngÆ°á»i nÆ°á»›c Triệu, sinh ra sau Mạnh Tá» Ä‘á»™ 50 năm, thấy Ä‘á»i bấy giá» cứ loạn luôn mãi và phong hóa suy đồi, là m sách nói vá» lá»… nghÄ©a, lá»… nhạc, cốt ý để chỉnh đức và hà nh đạo.
Quân tá»: NgÆ°á»i có tà i đức hÆ¡n ngÆ°á»i.
Tiểu nhân: Kẻ bất chÃnh, gian ác, tá»± tÆ°, tá»± lợi.
Cầm thú: cầm: giống có hai chân và hai cánh; thú: giống có bốn chân, hai chữ chỉ loà i chim và loà i muông.
ChÃnh trá»±c: ngay thẳng.
Trung tÃn: hết lòng, tháºt bụng.
Ôm Cây Äợi Thá»
Má»™t ngÆ°á»i nÆ°á»›c Tống Ä‘ang cà y ruá»™ng. Giữa ruá»™ng có má»™t cây to. Có con thỠđồng ở đâu chạy lại, đâm và o gốc cây, Ä‘áºp đầu chết.
NgÆ°á»i cà y ruá»™ng thấy thế, bá» cà y, vá»™i chạy Ä‘i bắt thá». Äoạn, cứ ngồi khÆ° khÆ° ôm gốc cây, mong lại được thá» nữa. NhÆ°ng đợi mãi chẳng thấy thỠđâu, lại mất má»™t buổi cà y. Thiên hạ thấy váºy, ai cÅ©ng chê cÆ°á»i.
Lá»i Bà n:
Thấy mùi, quen mui là m mãi. Ở Ä‘á»i những kẻ ngẫu nhiên gặp may, mà ước ao được gặp may luôn nhÆ° thế nữa, không biết sá»± may là tình cá» má»›i có, thì có khác gì ngÆ°á»i nÆ°á»›c Tống ôm cây đợi thá» nầy. Anh ôm cây đợi thá» nà y lại còn là ngÆ°á»i cố chấp bất thông, không hiểu thá»i thế, không thấu tình cảnh, khÆ° khÆ° Ä‘Æ°á»i Æ°Æ¡i giữ ống, cÅ©ng má»™t phÆ°á»ng vá»›i những hạng chÆ¡i Ä‘Ã n gắn chặt phÃm, khắc mạn thuyá»n để nhá»› chá»— gÆ°Æ¡m rÆ¡i.
Hà n Phi Tá»: Công tá» nÆ°á»›c Hà n, há»c trò Tuân Tá» chuyên vá» bình danh pháp luáºt, nÆ°á»›c Hà n không dùng, sang ở nÆ°á»›c Tần, được đại dụng, nhÆ°ng sau bị kẻ gièm pha, rồi tá»± tá». Sách của Hà n Phi Tá» có 50 thiên, đặt tên Hà n Tá». Nhà Tống sau thêm chữ Phi để khá»i lầm lẫn vá»›i Hà n DÅ©.
Äoạn: nghÄ©a Ä‘en là đứt, việc nầy đứt đến việc khác.
Äánh Dấu Thuyá»n Tìm GÆ°Æ¡m
Có ngÆ°á»i nÆ°á»›c Sở Ä‘i đò qua sông. Khi ngồi đò, vô ý, đánh rÆ¡i thanh gÆ°Æ¡m xuống sông. Anh ta vá»™i và ng đánh dấu và o mạn thuyá»n, nói rằng: "GÆ°Æ¡m ta rÆ¡i ở chá»— nầy đây".
Lúc thuyá»n Ä‘á»— và o bến, anh ta cứ theo chá»— đánh dấu, lặn xuống nÆ°á»›c tìm gÆ°Æ¡m. Thuyá»n đã Ä‘i đến bến, chá»› gÆ°Æ¡m rÆ¡i đâu thì vẫn ở đấy, có theo thuyá»n mà đi đâu? Tìm gÆ°Æ¡m nhÆ° thế, chẳng khá» dại lắm Æ°!
Lá»i Bà n:
Thanh gÆ°Æ¡m rÆ¡i xuống sông, thì ở ngay chá»— rÆ¡i. Nếu muốn tìm thấy gÆ°Æ¡m, tất phải lặn ngay xuống chá»— rÆ¡i mà tìm. Chá»› sao lại đánh dấu và o thuyá»n, đợi đến lúc thuyá»n Ä‘á»— và o bến, má»›i lặn xuống bến tìm? NgÆ°á»i tìm gÆ°Æ¡m nầy có khác nà o nhÆ° ngÆ°á»i đánh Ä‘Ã n sắt Ä‘em gắn cả ngá»±a lại, tưởng ngá»±a không di dịch được là các âm váºn tá»± nhiên Ä‘iá»u hòa được đúng! Than ôi! ngÆ°á»i cố chấp bất thông, chỉ câu nệ biết giữ chặt má»™t cái đã nắm chặt trong tay, chá»› không hiểu nghÄ©a chá» "thá»i" là gì?
Lã Thị Xuân Thu: Sách của Lã Bất Vi là m. Lã Bất Vi ngÆ°á»i Ä‘á»i nhà Tần thá»i Chiến quốc, trÆ°á»›c là lái buôn to, sau là m tÆ°á»›ng, chÃnh là cha đẻ của Tần Thủy Hoà ng. Khi là m quyển Lã Thị Xuân Thu xong, Bất Vi Ä‘em treo ở cá»a Hà m DÆ°Æ¡ng, nói rằng "Ai bá»›t được, hay thêm được má»™t chữ, thì thưởng cho ngà n và ng".
Sở: má»™t nÆ°á»›c lá»›n thá»i Xuân Thu ở và o vùng Hồ Bắc, Hồ Nam bây giá».
Thanh gÆ°Æ¡m: tục xÆ°a ngÆ°á»i ta Ä‘i đâu cÅ©ng hay Ä‘eo gÆ°Æ¡m để thủ thân mà lại giữ lá»… nữa.
Ba Con Ráºn Kiện Nhau
Ban con ráºn hút máu má»™t con lợn, tranh nhau ăn, Ä‘em nhau Ä‘i kiện. Má»™t con ráºn khác gặp, há»i:
"Ba anh kiện nhau vỠviệc gì thế?
- Ba con ráºn đáp: Chúng tôi kiện nhau, vì tranh nhau má»™t chá»— đất mầu mỡ.
- Con ráºn kia nói: Tôi tưởng các anh chẳng nên tranh lẫn nhau thế là m gì. Các anh chỉ nên lo đến con dao của ngÆ°á»i đồ tể giết lợn, ngá»n lá»a của bó rÆ¡m thui lợn mà thôi."
Ba con ráºn nghe ra, biết là dại, thôi không Ä‘i kiện nữa, cùng nhau quần tụ, là m ăn vá»›i nhau, dù no, dù đói, cÅ©ng không bá» nhau. Con lợn thà nh má»—i ngà y má»™t gầy, ngÆ°á»i ta không là m thịt cứ để nuôi, ba con ráºn nhá» thế mà no đủ mãi.
Lá»i Bà n:
Nhân dân má»™t xứ mà cứ tranh già nh lẫn nhau cái lợi trÆ°á»›c mắt, không nghÄ© gì đến cái việc lâu dà i cho cả toà n thể, thì trà khôn tháºt không bằng mấy con ráºn nói trong truyện nầy.
Tranh nhau, cãi nhau, đánh nhau, kiện nhau, thì oan oan tÆ°Æ¡ng kết, lợi chẳng thấy đâu, chỉ thấy hại, hại cho má»™t mình lại hại cho cả Ä‘Ã n, cả lÅ© nữa. Sao không biết: Sâu đục cây, cây đổ thì sâu cÅ©ng chẳng còn: trùng hại váºt, váºt chết thì trùng cÅ©ng hết kiếp.
Quần tụ: quây quần ăn ở bao bá»c lấy nhau.
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: