Tuyển tập truyện ngắn Anh Đức

[khungcodangcap]

Anh Đức

Cứu thuyền

Trời sáng đã lâu rồi. Mưa vẫn còn rắc hạt trên mái ngói nhà thờ Ngư Thủy. Gió luồn qua các cửa trống trên tháp chuông, rít lên nghe hu hú. Ông bõ Nhân là người lo bếp núc cho cha xứ sau khi đã đem món cháo sáng lên cho cha lại trở xuống bếp bưng thêm lên món trứng gà dúng nước sôi. Ông cha xứ ăn xong thìa cháo cuối cùng, đẩy bát cháo sang một bên, đón lấy đĩa trứng. Cái đĩa sứ sâu đáy đựng ba quả trứng gà to lồ lộ mới đúng nước sôi còn bốc hơi. Trên thành đĩa đặt sẵn một con dai ăn và một chiếc thìa nhỏ.
Ông cha xứ bắt đầu ăn trứng, theo kiểu người Tây, rất thạo. Một tay ông cầm quả trứng giơ lên ngang mặt, một tay ông cầm con dao ăn khía vòng quanh trên chóp trứng. Xong rồi ông mới đưa lưỡi dao lia sạt một cái. Vỏ chóp trứng rơi gọn xuống đĩa. Ông rắc vào trứng một ít muối, rồi kề miệng húp.
Bõ Nhân từ nãy giờ vẫn khoanh tay đứng gần đó, cách một cái ghế. Cha vừa ăn vừa hỏi:
- Ngoài trời đã ngớt mưa chưa?
- Trình cha, mưa ngớt rồi, nhưng xem chừng gió mạnh lắm. Cha ạ, có một chiếc thuyền lưới hôm qua ra khơi, biển động không kịp về. Đã một ngày một đêm rồi mà vẫn không thấy tăm hơi. Động to quá!
Ông cha xứ hỏi một cách vô tâm:
- Thuyền ở Ngư Thủy ta à?
- Dạ, trình cha, thuyền ở đằng hợp tác. Trên thuyền có năm người, trong đó có hai người mới vừa vào hợp tác đêm trước...
- Thế à?
Ông cha xứ sắp đưa quả trứng lên miệng thì dừng lại hỏi như buột kêu lên; chứng tỏ rằng lúc ấy có một cái gì lóe ra trong đầu ông. Đôi mắt sâu có quầng thâm của ông vụt ngó chăm chắm về phía một góc bàn. Đôi mày của ông vốn đã rậm, giờ nhíu lại, trông càng rậm rịt hơn. Đang cầm quả trứng, ông đặt xuống đĩa, hỏi:
- Hai người mới vào hợp tác à? Có phải nhà Trình với nhà Hộ không nhỉ?
Ông bõ đáp:
- Trình cha, đúng là nhà Trình với nhà Hộ đấy ạ.
Ông cha xứ so nhẹ vai:
- Thấy chưa? Những kẻ không nghe lời răn bảo của đấng làm thầy thì khốn khó luôn luôn ở bên cạnh chúng nó... Tôi là kẻ chăn chiên ở đây, gặp khi giông to gió lớn. Chúa giao phó tôi chăn dắt con chiên tìm chỗ náu ẩn. Con chiên nào không theo đàn thì con chiên đó phải gặp nạn như rứa. Chừ bõ đã thấy chưa?
Thưa cha... vâng... Bõ Nhân đáp lí nhí trong miệng.
Ông cha xứ thôi nói, tiếp tục ăn trứng. Bõ Nhân đợi cha ăn xong, liền rón rén bước tới bê cái đĩa đi. Nhưng bõ Nhân mới bước ra đến cửa buồng thì cha gọi giật lại:
- Bõ này... Hãy cứ để đấy, chạy đến nhà trùm Sở gọi ông ấy đến ngay tôi bảo nhé!
Bõ Nhân "dạ" rồi đi xuống bếp. Bõ để bát đĩa đấy, khoác cái tơi chạy quàng tới nhà ông trùm Sở. Một chốc sau đã có ông trùm Sở cùng đi về với ông. Ông bõ Nhân mà đi bên cạnh trùm Sở thực là khác nhau phân biệt. Ông bõ người gầy guộc đen xạm, còn ông anh trùm trưởng này thì người đẫy đà béo tốt lắm. Trùm Sở tuổi trạc bốn mươi, thoạt trông biết ngay là người lanh lợi. Y cởi chiếc áo mưa màu cánh gián và tháo cái bọc mũ cũng bằng vải nhựa cùng màu đang đội trên đầu xuống. Y đứng ở thềm nhà sau, giậm chân cho sạch cát rồi đi thẳng lên buồng cha một cách thông thạo. Ông cha xứ vẫn còn ngồi đợi trong buồng, nhác thấy trùm Sở, liền bảo:
- Ông trùm đấy à? Vào đây!
Trùm Sở bước vào rồi, ông cha xứ liền đứng dậy đi ra khép cửa. Bõ Nhân rửa bát đĩa ở dưới bếp xong, định lên buồng cha quét dọn. Nhưng lên đến nơi thấy cửa đóng, ông bõ cầm chổi quét ngoài hiên. Vừa quét bõ vừa nghe thấy tiếng nói rì rầm từ trong buồng vọng ra. Bõ thầm đoán chắc là cha với ông trùm đương nói chuyện về chiếc thuyền bị nạn. Bõ Nhân vốn không phải là một người tọc mạch, nhưng hôm nay bõ cứ muốn lắng nghe cha nói gì, muốn nghe coi có phải cha đương bàn với ông trùm việc cứu những con chiên mắc nạn không. Bõ cắm cúi quét sạch được một quãng hiên thì đứng dậy lấy tay đập đập lưng, nhìn ra biển. Sóng vẫn vỗ ầm ầm vào bờ. Những đợt sóng trước kia xanh đẹp là thế, nay ngầu đục, dồn dập xô đẩy nhau, cưỡi lên nhau. Bõ Nhân nhìn sóng, bất giác lo sợ nghĩ đến những người trên chiếc thuyền kia, và mấy cái gia đình nghèo, đông con, có thể sẽ mất đi những người đàn ông. Cho dù bây giờ bõ Nhân ở trong nhà thờ, nhưng cách đây mười hai năm bõ là người của biển.
Khi bõ còn là một tay lưới thạo nghề, có sức khỏe, chớ chưa vào nhà xứ mà làm bõ thì bõ đã từng lăn lộn với sóng gió, đã từng nghe thấy cái chết nó rình rập quanh mình. Trên mười năm qua rồi, đời sống của miền Ngư Thủy này đổi thay đã nhiều thế mà biển vẫn y như trước vẫn hung bạo không kém. Ông bõ nheo nheo mắt nhìn những đợt sóng lớn dồn dập ở ngoài kia, nhớ đến cái lúc thuyền bõ bị đắm thì trên thuyền cũng có năm người. Bõ còn nhớ rõ như in trong trí là lúc thuyền bị sóng nhận xuống thì ba người đã phóng xuống biển để nâng bợ thuyền lên. Còn lại hai người, là bõ với một anh bạn lưới tên là Tấn, hai người còn ở lại trong khoang thuyền đầy nước. Chính mắt bõ trông thấy một đàn cá mập lượn tới, con đầu to bằng cánh phản, bơi nghiêng và những con sau bõ chỉ vừa mới thoáng thấy, chưa kịp kêu, thì chúng đã đớp ngay một anh. Hai anh kia cũng bị chúng đuổi theo, ăn nốt. Máu loang đỏ, trào lên ngọn sóng. Bõ với anh Tấn nấp sát vào lòng khoang thuyền. Đàn cá biết còn người trên thuyền, nên nó cứ lượn quanh. Nhưng nó không có cách nào ăn thịt được hai người. Hai người cứ rúc trong lườn thuyền. Chiều hết đến đêm. Thực là một đêm khủng khiếp trong đời bõ. Vừa rét vừa đói, mà quanh thuyền đàn cá vẫn không chịu rời mồi. Hai người cố chịu như thế qua gần hết một đêm, tới gần sáng bỗng nghe như bánh lái thuyền xéo lên cát. Hóa ra sóng xô giạt thuyền vào tới bờ. Anh Tấn núp ở lườn lái trồi đầu lên reo: "- Đụng bờ rồi, lên đi thôi". Nói xong anh nhảy sộn xuống. Chỗ ấy mực nước chỉ tới rốn. Nhưng anh Tấn vừa nhảy xuống thì bõ Nhân nghe tiếng cá đớp đánh "đùng" một cái. Và bõ chỉ kịp nghe anh Tấn kêu lên một tiếng "ối". Bõ thụt đầu trở vào thuyền đưa tay làm dấu và ôm ngực rền rĩ: "Lạy chúa... sao nó theo ta riết thế này!". Thế là bấy giờ chỉ còn lại có một mình bõ. Bõ cứ nằm nép sát trong chiếc thuyền lờ đờ đầy nước. Mãi đến lúc sóng xô thuyền chúi mũi rướn lên cát, bõ mới ngóc đầu ra. Trời sắp rạng sáng. Bãi cát đây rồi. Bõ nhổm dậy phóng lên bờ. Chạy được mươi thước thì bõ ngã sấp, hai tay buông xuôi ra sau, giống như cái neo ta thường thấy vất trên cát.
Bõ Nhân là người độc nhất sống sót trong chuyến đó. Còn anh Tấn là người chết sau rốt, chết trong bờ mà phải mất xác. Anh Tấn cũng như bõ Nhân đều là người đánh cá nghèo. Anh Tấn chết đi để lại một đứa con gái mười bốn tuổi. Còn bõ Nhân thoát chết nhưng lại mắc nợ sống. Là vì giàn lưới bị mất chuyến ấy là của nhà chung cho vay vốn sắm ra. Của nhà chung là của Chúa. Bõ Nhân đi nghề góp nhóp suốt mấy năm mà vẫn không sao bồi đền nổi. Cuối cùng bõ phải vào nhà thờ làm lụng, vừa để trừ món nợ, vừa dành dụm cưu mang đứa con gái anh Tấn. Cho đến ngày nay, đứa con người bạn lưới xấu số đã có chồng, là anh Vạn, người Lộng Dương, còn bõ thì vẫn ở đây. Vẫn mặt biển này, vẫn tiếng sóng vỗ ầm ầm ngoài khơi kia.
Ông bõ vừa nhìn biển vừa nhớ lại cái đêm khủng khiếp nó đưa đẩy cuộc đời bõ đến đây...
Tiếng cửa kẹt mở khiến bỏ giật mình quay lại. Trùm Sở đi ra. Bõ nghe tiếng cha nói với trùm Sở:
- Ông trùm đi ra bãi xem, tôi đợi ông nhé!
- Vâng, cha để con ra bãi xem binh tình thế nào.
Trùm Sở khoác áo mưa đi lịch phịch ra. Ông cha xứ đi theo, bước chân rất là nhẹn. Tới cổng, cha liếc nhìn ra bờ biển nói với ông trùm, giọng hoạt bát hẳn lên:
- Phải làm cho chúng nó sáng mắt ra, ông trùm ạ. Kẻ nào làm ngược ý Chúa kẻ ấy chỉ có chuốc lấy vạ. Này, ông trùm tinh mắt, xem coi giời còn động lâu không?
- Thưa cha, ít nhất là vài hôm nữa. Chiều qua ráng còn đỏ ối, giời còn nổi gió lâu đây.
- Hay lắm!
- Thưa cha con đi.
- ừ, đi quàng lên đi!
Trùm Sở chạy ra bờ biển. Cha đứng nhìn theo và từ từ giơ tay là phép lành. Ngoài bãi, mưa đã ngớt, người trong thôn lưới kéo ra ngày một đông. Sóng đánh ầm ầm. Như những đàn ngựa trắng phi nước đại, sóng chạy tế vào bờ. Ngoài xa khơi, sóng vỗ vòi trắng xóa làm mờ mịt cả mặt biển.
Trùm Sở ra đến nơi thì vừa lúc đằng hợp tác xã và đội đánh cá miền Nam đã bàn bạc xong kế hoạch đi cứu chiếc thuyền bị nạn.
Mọi người trong hợp tác xã trù rằng sóng ngoài khơi êm hơn sóng trong lộng. Chiếc thuyền kia có thể là chưa bị đắm, nhưng không vào nổi. Cho là thuyền bị đắm, nhưng không vào nổi. Cho là thuyền bị đắm thì chắc gì họ đã chết cả. Những tay lưới trong đội đánh cá miền Nam cũng nhất trí nhận định như thế. Người đội trưởng đánh cá phân công ba người cùng đi với hợp tác xã. Bên hợp tác xã có ba người nữa là sáu.
Trùm Sở ra đến bãi biển, thu hai bàn tay vào bụng, lò dò len lỏi vào đám đông, nghe ngóng thấy thế y liền chạy về tin cho cha hay. Ông cha xứ nghe xong hơi thừ người ra. Trước cổng nhà thờ, cha rảo bước tới, lui; hai bàn tay bóp nghiến vào nhau. Mấy phút sau cha lẩm bẩm:
- Họ đi cứu thuyền thật đấy ạ?
Làm như tự hồi giờ cha chưa nghe trùm Sở báo cái tin đó vậy. Và rồi cha chúi mặt mình sát vào trùm Sở, hỏi:
- Liệu họ có đi tìm được không?
Trùm Sở đáp:
- Mỏng manh lắm, thưa cha... là vì sóng còn to quá. Nhưng xem chừng họ quyết đi tìm lắm. Sóng gió thế này mà họ cứ cho thuyền ra...
- Đám người này chừ họ liều mình quá rồi. Cả những bổn đạo ở hợp tác cũng thế, họ quên hết... Phải nhắc lại, ông trùm ạ, phải nhắc lại cho họ nhớ, ai sinh ra biển. Có phải là Chúa không? Ai mới có thể lấy mây làm áo xống cho nó, lấy tăm tối làm khăn vấn cho nó, mà rằng: "- Biển, mày không được đi đâu nữa!". Ai, có phải là Chúa không? Ngoài Chúa, ai dám chống chọi với nó... Thôi được, giờ ta ra ngoài ấy xem sao, ông trùm cùng đi với tôi nào!
- Thưa cha, vâng.
Ông cha xứ trở vào lấy chiếc mũ nồi bằng dạ đen chụp lên đầu rồi đi trước. Trùm Sở đi sau, tay luôn giữ cái bao vải nhựa trên đầu sợ gió thổ bay. Hai người ra tới bờ biển thì đã nghe tiếng "hè" vần thuyền từ trước mặt vọng lại. Đám đông người đang xúm xít thấy ông cha xứ đi đến liền sụp chào và cúi mặt xuống.
Đằng kia, anh đội trưởng miền Nam đang giơ tay điều khiển vần thuyền xuống bãi. Trên một chục tay lưới, hợp tác xã lẫn đội đánh cá, đang đẩy chiếc đòn ngáng ở mũi thuyền. Chiếc thuyền bị vần từng vòng một, nhoài dần ra phía chớn nước. Ông cha xứ đi tới, kêu lên:
- Mấy người đi thật đấy à?
Đến đấy giọng ông chợt hạ thấp xuống, rền rĩ:
- Giêsu lạy chúa tôi! Sao lại liều mình... như... thế... thế...
Nhưng tiếng của ông bị át trong tiếng "hè" vần vòng thuyền cuối cùng. Mũi thuyền chúi ào xuống nước. Sáu người được chọn đi nhảy lên thuyền. Ba tay lưới miền Nam lên xong thì tiếp đến anh em ở hợp tác xã. Những tay lưới hợp tác xã còn trẻ, và đều đi đạo. Trên bộ ngực nở nang của họ, lủng lẳng những chiếc thánh giá nhỏ bằng đồng đã han xanh. Người lên thuyền cuối cùng là anh Vạn. Nhưng khi anh Vạn mới dợn chân nhảy lên lái thuyền thì thình lình có một chị đàn bà bế con rẽ đám đông nhào tới bíu lấy chân anh khóc bù lu bù loa. Anh Vạn quay lại nhận ra là vợ mình. Anh sửng sốt gắt lên:
- Nhà làm gì lạ thế. Buông ra cho tôi đi! Làm gì mà khóc lóc thế này?
- Lạy Chúa... anh ơi... đừng đi!
- Buông tôi ra...
Chị Vạn càng khóc lớn. Một tay chị bế đứa bé, một tay ôm lấy chân chồng. Anh Vạn lúng túng nhìn lên đám đông như để cầu cứu. Anh ta bỗng nhiên cảm thấy hết sức rối rắm, bởi cái cánh tay rất yếu mà lại rất khỏe của vợ. Anh chủ nhiệm vẻ mặt ngạc nhiên, lẩm bẩm nói với anh đội trưởng:
- Lạ quá! Sao lại thế này được? Ban nãy, biết anh ấy đi nhưng chị ta có khóc bù lu bù loa lên thế này đâu.
- Ai lại xui chị ta điều gì rồi!
Một người đằng sau lưng nói.
Một người khác hỏi lại:
- Ai xui?
- Nào ai biết được!
Bỗng có tiếng người kêu:
- Kia rồi, ông bõ ra kéo chị ta vào kia rồi!
Anh chủ nhiệm hợp tác xã quay lại nhìn, cũng kêu lên:
- Bõ Nhân... Chà, hay quá, ông ấy ra bao giờ thế nhỉ?
Đúng là bõ Nhân thật. Không biết bõ đã ra đây từ lúc nào. Bõ chạy đến mé bãi, lặng lẽ gỡ tay chị Vạn ra khỏi chân anh Vạn. Chị Vạn nhận ra bõ Nhân thì không khóc to nữa. Và bõ Nhân cứ thế kéo tay chị dắt lên bờ. Đám đông rẽ ra nhường chỗ cho bõ Nhân đi. Trong đám đông đó, trùm Sở vừa liếc nhìn bõ Nhân vừa kéo cái bọc mũ vải nhựa trên đầu xuống vò nhầu trong tay.
Anh Vạn lên thuyền. Sáu tay chèo vừa quai xong, quẫy mạnh. Mũi thuyền bổ tới, cưỡi lên lưng sóng, vượt ra. Sóng cũng không vừa, xô trả thuyền lại phía bờ. Chèo quẫy mạnh, thuyền lại nhao tới. Chiếc thuyền mới ra đã phải vật lộn ngay với những đợt sóng ào ạt dồn dập nhất. Càng vào gần bờ, sóng càng dữ dội hơn. Chiếc thuyền mất mười lăm phút mà ra chưa được năm mươi sải tay. Giữa lúc đó một lượng sóng rất lớn ập tới, chôn chiếc thuyền xuống vực sóng rồi tung thuyền lên. Anh thủ lái người miền Nam cao to nhất bị hất bổng lên trên không, chân rời khỏi sạp thuyền có đến một thước. Anh gượng ngay được, nhưng mới vớ chèo tiếp thì chèo gẫy "rắc". Anh đội trưởng trên bờ thấy thế liền ôm khoanh dây cầm sẵn trong tay chạy xuống mé bãi, rùn chân xuống cát ném vút mồi dây ra. Trên thuyền nắm lấy được mồi dây. Chèo lái đã bị gẫy, đành phải kéo thuyền vào. Trong đám đông, có tiếng ai nói, giọng khao khao như là giọng của trùm Sở:
- Không cưỡng lại nó được đâu... Chúa chẳng đã bảo thế là gì?
- Bảo thế nào?
Một thanh niên quay phắt lại, sừng sộ. Anh thanh niên nói chõ vào trùm Sở:
- Tôi xin có nhời nói thẳng với ông, là ông chỉ độc nói phét thôi ông trùm ạ. Khi thì chúa bảo thế này, khi thì chúa bảo thế khác. ở đây không có việc gì cần đến ông thì xin ông về cho được việc người ta.
- Ơ... anh này láo nhỉ. Bố anh cũng chẳng dám hỗn với trùm trưởng nữa là... còn anh...
Một người bên cạnh ôn tồn bảo:
- Thôi, ông trùm...
- Đừng có làm ồn lên. Người ta đang bận việc, chỗ này không phải chỗ lôi thôi với nhau đâu nhé.
Trùm Sở nín im.
Chiếc thuyền đã được kéo vào gần tới bãi. Người ta mang xuống thuyền một cặp chèo khác. Xong, thuyền lại bỏ mối dây quay ra. Ông cha xứ ở gần cuối đám người thấy thế liền đi như chạy tới trước mặt anh đội trưởng và anh chủ nhiệm:
- Sao lại đi thế kia?
Anh chủ nhiệm đáp:
- Thưa cha vâng, phải đi thôi.
- Là cha xứ ở đây, tôi có bổn phận khuyên các ông chớ có liều mình như rứa!
- Cha không lo, chúng tôi đã tính kỹ rồi.
Ông cha xứ nói giọng khác hẳn đi:
- Tôi không muốn cầu nguyện thêm cho người nào nữa đây nhé. Cầu nguyện cho năm người là quá lắm rồi.
Anh đội trưởng đánh cá cười, đáp:
- Đã biết ai sống chết thế nào mà cha đã vội lo cầu nguyện. Chúng tôi sẽ cố gắng để cha không phải cầu nguyện cho một người nào đâu.
Nói rồi anh đội trưởng lại vẫy tay ra hiệu cho thuyền ra. Vẫn như lần trước, sóng cứ đẩy thuyền lùi lại. Nhưng cuối cùng thì lần này, với những mái chèo rập đều, chiếc thuyền vượt quá khỏi cái vùng sóng dồn mạnh nhất trong lộng. Ra khỏi những đợt sóng đó, thuyền đi dễ dàng hơn. Cứ mỗi lúc thuyền ra mỗi xa. Hướng ra khơi, chiếc thuyền dần dần thu bé lại. Sau cùng nó chỉ còn là một chấm đen nhỏ, chao trong sóng. Anh đội trưởng cầm chiếc ống nhòm đưa lên mắt. Chiếc thuyền chỉ nhào vừa phải trên sóng làm anh yên tâm. Người chủ nhiệm hợp tác xã đến trước đám đông nói to:
- Đề nghị bà con ta về thôi. Ai vá lưới lo vá, ai nhuộm lưới lo nhuộm, kẻo mất cả buổi công rồi đấy!
Mọi ngời nghe lời anh chủ nhiệm, lần lượt kéo nhau về thôn. Chỉ còn thân nhân có chồng con bị nạn thì ngồi lại trên bãi cát. Anh chủ nhiệm đi về chỗ có tiếng khóc sùi sụt của mấy người đàn bà. Ông cha xứ và trùm Sở cũng về nhà thờ. Bõ Nhân đi theo sau. Thỉnh thoảng bõ ngoái nhìn lại chỗ có tiếng khóc. Trùm Sở quay lại giục, giọng hằn học:
- Ông bõ, đi nhanh chân về mà lo thổi nấu. Cha đói đến nơi rồi kia kìa!
Bõ Nhân vội rảo bước đi nhanh hơn.
Buổi trưa hôm ấy, sau khi làm cơm dọn cho cha ăn xong, bõ Nhân xuống nhà và vội mấy miếng cơm rồi leo lên tháp chuông. Ngồi trên tháp chuông bõ nhìn xuống theo con đường lát đá tảng xám trước nhà xứ. Con đường này rêu không bao giờ bám lên được vì những bước chân con chiên đi lễ đi xưng tội trước Chúa cứ giẫm lên hằng ngày. Hết nhìn con đường ông bõ lại ngó mông ra bờ biển. Nhớ lại câu chuyện ban sáng, lúc ở nhà và lúc ra bãi, ông bõ càng thêm phân vân trong bụng. Tại sao cha với ông trùm cứ không muốn người ta đi cứu thuyền. Có phải vì cha lo nghĩ đến tính mạng của những người đi cứu không? Bõ Nhân cứ bấu víu thầm mong cha chỉ xuất phát từ cái ý nghĩ đó - khi mà trong đầu bõ đã nảy nở một ý nghĩ khác, rất đáng sợ, có thể làm tổn thương đến lòng tin đã sẵn có từ lâu trong một con chiên ngoan đạo như bõ. Chưa có lúc nào bõ Nhân thấy có điều cực lòng như hôm nay.
Gió biển ban trưa thổi vào, lướt qua thành chiếc chuông đồng trên đầu ông bõ, ngân rung khe khẽ. "- Giêsuma, xin đừng cho cái bóng quỹ nào vờn lên sau tượng Chúa thiêng liêng". Ông bõ còn lẩm nhẩm như vậy, trước khi những làn gió đã mơn man, la đà đưa bõ vào giấc.
Lúc mặt trời đã chiếu chênh chếch vào mảng tường loang lở của một góc tháp chuông, bõ Nhân bị đánh thức dậy bởi những tiếng huyên náo trong thôn vọng tới. Bõ dụi mắt nhìn xuống, thấy người người lũ lượt chạy ra bờ biển. Ông bõ không biết chuyện gì, liền từ tháp chuông tụt xuống, chạy ra cổng. Một loáng sau bõ đã ra tới bờ biển. Thì ra trên mặt biển có một bóng thuyền xuất hiện. Bõ Nhân cũng nhìn thấy bóng chiếc thuyền ấy. Nhưng bóng thuyền hiện ra càng làm bõ và mọi ngời lo ngại. Là vì nếu chỉ có một chiếc thì chiếc kia không tìm thấy rồi. Có tiếng người buột kêu lên, giọng như rên rỉ:
- Ôi... hay là đắm mất rồi!
Và người ta nghe thấy tiếng gào xé ruột của một người đàn bà. Cả đám người nhốn nháo cả lên.
Người đội trưởng đánh cá miền Nam hấp tấp lấy lại độ ngắm của cái ống nhòm. Anh đưa ống nhòm lên xem. Xem xong, anh vừa trao ống nhòm cho anh chủ nhiệm hợp tác xã vừa bảo khẽ:
- Anh coi coi, hình như một chiếc kè một chiếc đấy!
Anh chủ nhiệm vớ lấy cái ống nhòm. Anh chăm chú nhìn một lúc rồi kêu to:
- Hai chiếc, hai chiếc... Mà sao lại có khói bay lên thế kia?
- Anh cho tôi xem một cái, có được không? - Bõ Nhân hỏi.
Anh chủ nhiệm nói:
- Được, đây, ông bõ xem xem!
Bõ Nhân đưa hai tay thô sần, run run đỡ lấy cái ống nhòm. Bõ nhìn, nhìn mãi. Qua ống kính, bõ thấy sóng trào lên, và hai chiếc thuyền nhảy nhót lắc lia như trứng vịt. Bõ kêu:
- Thuyền về rồi, thuyền về rồi!
Cái ống nhòm cứ chuyền hết người này đến người khác. Cho đến lúc người ta trả lại cái ống nhòm cho anh đội trưởng thì mọi người đã có thể bắt đầu nhìn thấy chiếc thuyền bằng mắt thường.
Ông cha xứ và trùm Sở ở trong nhà thờ nghe ngoài bãi ồn ào thì cũng mò ra. Trùm Sở chạy sau ôm trong tay chiếc áo khoác bađờsuy bằng dạ vũ cho cha. Lúc ấy thuyền đã sắp vào đến nơi.
Người ta ném dây lôi thuyền qua vùng sóng lộng. Thuyền cặp bãi. Anh em đi cứu thuyền gác chèo nhảy lên cát, dáng đi hơi lảo đảo. Dưới sạp khoang chiếc thuyền đầu, năm người xã viên nằm thiêm thiếp. ở khoang giữa, cái bếp củi để sưởi cho họ còn cháy đỏ. Gia đình thân nhân của họ chạy đến. Lần này những người đàn bà cũng lại òa khóc. Một anh miền Nam trong số người đi cứu, vừa vuốt nước biển dính trên tóc vừa nói:
- Chúng tôi ra thật đúng lúc. Thuyền bị đắm từ hồi khuya, anh em cứ bám trong lòng thuyền... Khi chúng tôi ra gặp thì anh em đã kiệt sức. Nhưng bây giờ thì anh em không chết đâu. Bà con đừng khóc mà...
Anh miền Nam nói dứt lời thì có một chị đàn bà chạy đến sụp xuống chân anh, nói giọng ríu lại:
- Cảm ơn các anh, tôi cảm ơn các anh!
Anh miền Nam hoảng hốt đỡ tay chị dậy. Ông cha xứ nhìn thấy thế dạy mặt đi chỗ khác. Không biết trùm Sở đã khoác cái áo lên lưng cha từ lúc nào mà bây giờ cha cứ đứng tay thu chặt vạt áo vào bụng. Vẻ mặt cha bỗng dưng từ từ tái lại. Anh chủ nhiệm hợp tác xã bảo khẽ bỏ Nhân:
- Ông bõ, cha bị cảm hay sao mà mặt cha cứ tái lại thế kia?
Bõ Nhân vội chạy đến bên cha nói:
- Bẩm cha, cha khó ở à? Để con đưa cha về...
Nói rồi bõ Nhân xốc nách dìu cha đi. Trùm Sở cũng dìu một bên cha. Cả ba đi về phía nhà thờ.
Anh đội trưởng miền Nam nhìn theo, nói với anh chủ nhiệm:
- Ông cha xứ bị cảm gió chắc?
- Có lẽ...
- Sao? Anh đội trưởng hỏi lại.
Anh chủ nhiệm nắm tay anh đội trưởng nhếch mép định nói gì nhưng lại thôi không nói nữa. Anh nhíu trán nhìn về đằng trước. Bấy giờ bõ Nhân đã cõng cha xứ trên lưng. Bóng ông bõ già đáng thương đó cõng cha xứ vừa đi vừa chạy mỗi lúc một khuất dần trên lối cát.

[khungcodangcap]

Anh Đức

Đêm cuối năm trên một Hải Đăng đảo

Đã hăm ba Tết rồi mà tôi vẫn còn ở ngoài đảo đèn Hòn Gió. Đó là bởi tôi không về cùng đoàn, muốn nán lại vài hôm nên lỡ chuyến. Chiều nay, người coi đèn là ông Hai Hồ, một người đàn ông mới có năm lăm nhưng trông già cứ ngỡ phải đến sáu mươi, bảo tôi giọng thờ ơ:
- Anh cứ ráng đợi, chắc chỉ đôi ba bữa nữa là có ca nô ra. Công ty họ không bao giờ bỏ thí tụi tôi đâu, chỉ trừ..
Câu nói bị bỏ lửng. Dường như ông còn tính nói thêm câu gì nữa nhưng lại không nói, đưa bàn tay luồn vào mái tóc hầu như đã bạc trắng, bù xù do lâu ngày không cắt nên chờm phủ cả gáy. Tôi đưa mắt nhìn ông, lấy làm khó hiểu. Tôi đã lưu lại ba ngày nơi ngọn đèn biển này, nhưng đối với ông, có cái gì đó thật làm tôi khó hiểu. Một con người trống về trí thức nhưng không chút khí sắc và tuồng như chẳng phải sinh ra để làm phận gác đèn. Ngoài ông, còn có hai người nữa, một là bộ đội chuyển ngành, một là thanh niên xung phong. Hai anh này còn trẻ, chưa vợ con, tánh tình cởi mở, dễ hiểu hơn ông nhiều. Thật ra, ông Hai Hồ chẳng làm phiền gì tôi, thậm chí còn trân trọng ưu ái khi biết tôi là một người viết, nhưng tất cả chỉ biểu lộ bằng những cử chỉ lặng lẽ chứ không vồn vã bằng lời nói. Tôi được ông xếp ở chung một gian với ông, trong ngôi nhà trệt nằm dưới chân tháp. Ngôi nhà này được xây từ thời Pháp, có số năm ghi 1936, đã quá cũ kỹ, song vẫn còn chắc chắn. Tựa như mọi ngôi nhà ở các đảo đèn, nó được xây có tính toán kỹ càng: nền tường đúc, mái thấp, và nằm nép mình sau những ghềnh đá lớn để tránh bớt gió dữ từ biển thổi vào.
Cái lý do mà tôi nán lại đảo Hòn Gió rất đơn giản. Từ lâu tôi có ý định muốn viết một thiên ký sự xâu chuỗi về đời sống của những đảo đèn bao gồm các yếu tố: gió và sóng, đá và rêu, biển cả và con người trong sự thử thách trước cô đơn. Nhưng lần này tại đây ý định đó của tôi đã mọc thêm làm đôi, nghĩa là tôi phải làm thêm một việc khác. Bởi vì sau câu nói của ông Hai Hồ, đêm hôm ấy vào khoảng chín giờ, sau khi ghi chép chút ít, tôi đến đứng bên khung cửa mải mê ngắm nhìn luồng ánh sáng cực mạnh của đèn pha đều đặn rọi quét ra biển khơi, thì chợt nghe ông Hai Hồ nói ở sau lưng:
- Bữa nay anh uống với tôi một miếng rượu.. Lâu lắm rồi tôi đã bỏ dứt, nhưng chai rượu vẫn còn..
Tôi với ông Hai Hồ ngồi trên chiếc chiếu trải giữa nền nhà. Bên cạnh là chiếc hỏa lò mà mấy đêm trước, ông Hai Hồ thường dậy sớm, nhóm lửa khan, rồi ngồi im dòm ngọn lửa cho tới sáng. Giờ đây, ông đặt lên lò những con khô cá hố mỏng dẹt. Trong chốc lát, mùi khô nướng thơm lừng. Những ly rượu đế được rót ra từ một cái chai sẫm màu, bám đầy bụi bậm. Cuộc nhậu giữa tôi và ông diễn ra hầu như trong im lặng. Tôi chờ ông thổ lộ với tôi chuyện gì. Tới lúc rượu đã hết, ông cầm cái chai dốc ngược xuống nền nhà, xua tay bảo:
- Thôi, anh đi ngủ đi!
Bảo tôi như vậy, nhưng khi tôi dợm đứng lên, ông lại kéo tay tôi lại:
- Khoan, anh khoan ngủ, đêm nay anh có thể thức khuya với tôi một chút không? Anh sẽ còn có biết bao đêm để ngủ, cả tôi nữa. Tôi cần kể cho anh nghe chuyện của tôi.. Cũng không dài dòng lắm đâu.
Thế rồi, sau đó ông đã kể cho tôi nghe câu chuyện dưới đây.
"Tôi tham gia cuộc sốn Pháp từ khi mười bốn tuổi, ban đầu làm chân chạy vặt ở cơ quan dân chính, về sau, vào bộ đội chiến đấu, đánh nhiều trận, bị thương sơ sơ vài vết không đáng kể. Năm 1954, tôi cùng đơn vị tập kết ra Bắc, rồi chuyển ngành, đi học văn hóa. Nhờ có vốn văn hóa cũ hồi Pháp, tôi chỉ vất vả buổi đầu, sau cũng đuổi kịp chương trình, học hết đại học kinh tế. Trong thời gian học, tôi có quen với một cô sinh vinh bên sư phạm. Chúng tôi yêu nhau. Khi cả hai tốt nghiệp, tôi đi làm và cô ấy đã đi dạy, mấy năm sau mới cưới nhau. Cái đám cưới của chúng tôi tổ chức giản dị, vì cả hai đều nghèo. Nhờ bà cụ mẹ cô ấy và bạn bè giúp đỡ thêm, chớ riêng tôi chỉ có trăm rưỡi bạc. Phía bên gia đình cô ấy không khá giả, lại neo đơn, chỉ còn mỗi bà mẹ già ở ngoại ô Hà Nội, sống trong ngôi nhà nhỏ nằm ven hồ Tây mạn Nghi Tàm. Ngôi nhà đó là tài sản duy nhất mà vợ tôi thừa kế sau ngày bà cụ mất. Không, còn một thứ nữa, là một miếng đất nhỏ trồng rau.. Nhờ miếng đất đó nên cụ đã trồng trọt, gánh rau đi bán hàng ngày trên dốc đê Yên Phụ, nuôi vợ tôi ăn học. Cũng may, vợ tôi được bổ về dạy trên Chèm, thành ra cũng gần gũi, ngày nào dạy xong cũng đạp xe về. Nói thật với anh tôi là một thằng tập kết thuộc vào loại tốt số. Tuy hồi ấy, lương hai vợ chồng gộp lại chỉ được non trăm bạc, nhưng chúng tôi sống hạnh phúc, có một mái nhà ấm ở giữa một làng đầy hoa và rau tươi, nằm kề bên một cái hồ bát ngát rất đỗi thơ mộng. Mẹ vợ tôi lâm bệnh. Trước lúc mất, cụ cầm tay tôi dặn vợ chồng ở lại ráng bảo bọc thương yêu nhau, và câu cuối cùng của bà là: Em nó nay sẽ chỉ còn có mỗi mình con.."
Chúng tôi lấy làm tiếc xót, vì sau khi cụ mất, vợ tôi có thai: Mà đứa con của chúng tôi lại là con trai. Đó là nỗi ước ao ngóng đợi từ lâu của cụ, nhưng cụ lại không kịp nhìn thấy. Từ lúc có con, vợ chồng tôi cực hơn. Lương phần thì chỉ nhích lên chút đỉnh. Khi Mỹ mở rộng chiến tranh, đánh phá ra tận miền Bắc, chúng tôi lại càng vất vả, vì cháu phải đi sơ tán. Riêng cái chuyện hai vợ chồng đèo nhau trên chặng đường ba bốn chục cây số mỗi tuần cũng đủ mệt. Nhưng lúc đó ai ai cũng đều như vậy, vả lại mỗi khi nghĩ tới máu xương đổ ở quê Nam thì thấy chẳng thấm gì. Tới ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, chúng tôi lại có thêm một cháu gái. Trong nỗi vui mừng chung và riêng ấy, tôi bàn với vợ việc về Nam. Đó là lẽ tất nhiên, vợ tôi cũng thấy như vậy là phải. Nhưng vì mới sinh con, cả mẹ lẫn con đều hãy còn yếu, chúng tôi đành phải về chậm hơn những người khác. Dây dưa gần cả năm, vợ chồng con cái mới đi được. Bởi tuy đã nhất trí với nhau rồi, nhưng việc cô ấy rời bỏ nơi chôn nhau cắt rún, rời bỏ ngôi nhà cũ không phải chuyện dễ dàng, nhất là khi tính tới bán nhà, thì bỗng dưng đâm do dự, hoang mang. Cuối cùng rồi cũng bán. Vợ tôi ôm con ngồi khóc. Tôi cùng thằng con trai lên sáu khuyên giải mãi, vợ tôi mới tạm nguôi. Thế là chúng tôi về Sài Gòn. Do về trễ, nên cơ quan tôi không còn nhà phân phối, chỉ cho ở tạm trong một buồng hẹp. Chờ đợi, chạy vạy mãi không được, sẵn có chỗ tiền bán nhà ngoài đó, chúng tôi mua phứt một căn phố, tuy không khang trang lộng lẫy gì, nhưng cũng khá. Vợ tôi lấy làm thích, vì dù sao cũng là nhà mình sở hữu. Ngặt nỗi, được đằng này lại kẹt đằng khát.. Số tiền bán nhà ngoài kia dồn vô mua nhà này coi như trụm gói. Mấy năm sau, đời sống bắt đầu khó khăn. Năm 78, 79, gia đình tôi hết sức cực khổ, thiếu hụt. Nào nói ngay, cũng nhờ vợ tôi chắt bóp chi tiêu, nhường nhịn đến cả từng miếng ăn cho chồng con, nên cũng tạm đủ ăn. Mấy năm cả nhà tôi không ai biết tới bát phở. Vậy mà có lần, riêng tôi lại được ăn..
Người đàn ông tên là Hai Hồ kể tới đây chợt dừng lại, ngó lơ đâu đâu ra phía biển tối. Tôi có cảm giác ông không dám nhìn tôi. Giữa đêm, tiếng sóng của đại dương vẫn ầm ào bất tận. Qua một khung cửa kính rạn vỡ, tôi nhìn thấy những cánh chim đến lao vút ngang luồng sáng của ngọn đèn biển. Trong khi chờ đợi, tôi bỏ thêm vài gộc củi vào bếp. Mãi lâu sau ông Hai Hồ mới tiếp, giọng nghèn nghẹn, như là ông phải rặn ra:
- Phải, trong cái năm khó khăn ấy, chỉ có tôi được ăn bát phở. Chuyện rất nhỏ, nhưng lại không nhỏ một chút nào, đến tận giờ nó luôn gây nhức nhối tâm can tôi. Chẳng là dạo đó, người tôi cũng hơi rạc đi. Mỗi buổi tối, tôi đèo vợ đạp xe ngang đường Pasteur, chỗ có nhiều cửa hàng phở nổi tiếng. Thình lình tôi chép miệng bảo ngó thấy phở mà thèm. Vợ tôi ngồi sau không nói gì. Tôi đạp xe đi quá một quãng, bỗng vợ tôi kêu dừng lại. Tôi hỏi cái gì. Vợ tôi cười, lỏn lẻn móc túi đưa tôi một tờ năm chục, bảo: "Anh lại đó ăn phở đi, em đứng đây chờ anh!". Tôi nài cô cùng vào ăn, nhưng cô bảo còn no. Vậy là tôi đã đi vào quán, ăn một bát phở, trong khi cô ấy đứng dưới gốc me, vịn chiếc xe đạp chờ tôi..
Nghe Năm Hồ nói chuyện đó với vẻ đau khổ, tôi chen vào:
- Tôi nghĩ chuyện này đâu đến nỗi, vợ nhường nhịn cho chồng là chuyện thường tình..
- Vâng, nếu chỉ có vậy thôi thì nói làm gì. Đằng này.. đằng này sau đó tôi đã tồi tệ, hư hỏng, đã phản. Kể lại hết thì dài, sợ làm tốn thì giờ anh, tôi chỉ nói vắn tắt: sau vài năm khó khăn, bỗng nhiên tôi bắt đầu khá lên. Trong khi vợ tôi vẫn chỉ là một cô giáo đi dạy với đồng lương ít ỏi, thì tôi được thăng chức từ trưởng phòng lên phó giám đốc công ty. Tự nhiên thấy dễ thở lần, do những nguồn thu nhập ngoài lương, không hiểu sao cứ đổ tới cho mình. tôi loại bỏ dần thuốc lá Vĩnh Hảo, Đà Lạt, thường xuyên hút Ba con Năm, phở phiếc thoải mái, tuần nào hầu như cũng có ăn nhậu tiệc tùng. Tôi tự nhủ: "Đời mình chịu cực đã nhiều, tội gì không hưởng, kệ cha, một đời ta ba đời nó!". Nhưng tôi lại không tự hỏi: nó đây là ai? Nếu nó là nhân dân thì sao?. Kế đến, tôi được điều về làm giám đốc một xí nghiệp làm hàng xuất khẩu, bấy giờ lại càng rộng chân cẳng. Cái thói đời, hễ càng rộng chân rộng cẳng thì càng dễ gặp tai họa. Tại xí nghiệp này, mức thu nhập ngoài lương, nói thẳng ra là thu nhập bất lương, còn tăng hơn trên công ty gấp bội. Rồi tôi liên tục đi nước ngoài, lúc đi úc, lúc đi Singapore, Phiilipin, Đài Loan. ở xí nghiệp, tôi có một cô thư ký, về thực chất như là một trợ lý cho tôi. Cô này trạc trên ba mươi, đẹp cách sắc sảo, lại nói giỏi tiếng Anh. Thú thật, tôi giàu lên là nhờ những chuyến xuất ngoại, ký kết những hợp đồng mua bán: bán thành phẩm mua máy móc, nguyên liệu. Về phần bán thì bán rẻ, về phần mua thì mua mắc, cái dáng mua thì không mua, cái đã cũ hoặc sắp hỏng thì lại mua. Nhà nước mất, nhưng tụi tôi được, nhất là bọn công ty nước ngoài được lợi lớn. Họ cho tụi tôi hưởng khoản tiền không hề có chứng từ ký nhận. Tất cả đều do cô trợ lý đó gợi bày, xếp đặt. Thoạt tiên tôi đâu có chịu nghe theo, nhưng rồi tôi phải chịu, vì vướng phải cô ta, trong một khách sạn ở Singapore. Bây giờ tôi có thể nói chắc với anh rằng tiền và tình bao giờ cũng đi đôi, và tình là thứ dây trói chặt không cho cục cựa. Cái mánh mung nầy đâu phải là mới, nhưng trong mỗi một tình huống, nó lại diễn biến rất khác nhau, khiến cho ta rất khó cũng đã mời mọc mình nhảy vô vòng tội lỗi, mà khi đó mình lại luôn có một lập luận ngụy biện để tự củng cố rằng đấy chẳng qua là chuyện vặt dại gì không chơi cho biết. Huống chi ở những chốn ấy khách sạn sang trọng nằm bên vịnh biển, sau một bữa ăn tối thỏa thuê ngon lành, mình cùng cô ta ngồi nơi ban công hóng mát. Rồi kế đến, mọi sự diễn ra không sao cưỡng nổi, cứ như la mình phải đi vô hướng đó chớ không thể khác. Khi về nhà, tụi tôi kỹ hơn, gặp gỡ nhau hạn chế, lén lút. Dần dần, sẵn có nhiều tiền, cô ta bàn nên mua nhà. Một căn phố không lớn, nhưng có đầy đủ tiện nghi, ấm cúng và khuất nẻo. Bắt đầu có những buổi trưa tôi không về nhà ăn cơm với vợ con, viện cớ ăn luôn tại xí nghiệp để làm luôn buổi đứng, nhưng kỳ thực là tôi ghé lại căn phố ấy, hú hí với con thơ ký ấy. Giờ nghĩ lại mới thấy trong cơn mê muội, tôi không còn tính tới hậu quả. Tôi đã nói với anh, cái con đó kém tôi tới hai chục tuổi, nhưng nó cũng đã trên ba mươi, chín muồi và điệu nghệ, vô song trong nghệ thuật yêu đương ân ái. Nó báo hại tôi từng bước, lần lần tôi ở lại đêm với nó. Có trên một năm, mà vợ tôi thật thà không biết, vì từ khi đổ đốn, tôi trở thành một kẻ nói dối tài tình. Nhưng sự việc rồi cũng vỡ ra. Vợ tôi khóc lóc buồn giận, can ngăn. Thằngcon trai tôi năm ấy đã mười tám, nghe mẹ kể, nó gặp tôi với thái độ rất căng, yêu cầu tôi phải chấm dứt. Riêng con gái còn nhỏ không biết mấy, vẫn trìu mến bình thường với tôi, bởi lâu nay vốn cưng nó. Từ khi biết rõ việc này, vợ tôi từ chối những xấp tiền tôi đưa về, trừ số lương. Phần tôi ngày càng rấn sâu với con nhỏ đó, tới cái mức nhìn lại vợ mình thấy già, thấy xấu, và tin rằng nếu bứt khỏi cô ấy để sống với con nhỏ kia thì tôi mới có được một đời đáng sống, mới xứng với vị trí của người giám đốc, xe rước xe đưa. Ngày nọ, trong lúc cãi vả, tôi lợi dụng thời cơ, nói ra ý đó. Vợ tôi lặng đi, nhưng không nói gì. Một tháng sau, cô ấy nói với tôi rằng nếu tôi quyết định muốn như thế thì cô ấy đồng ý. Bây giờ thì tôi lại hơi phân vân, vì dù sao nghĩ cũng thương vợ thương con. Khổ nỗi, tới khi gặp lại con kia, thì ý muốn ly dị quay lại. Và sự thể đã diễn ra như thế. Cái buổi ra tòa để làm thủ tục, thật là một cú đích đáng cho tôi. Vào lúc gần tám giờ sáng, tôi đi ô tô tới đó bỗng nhác thấy vợ tôi đang lủi thủi dắt xe đạp vào cổng. Thằng lái xe cho tôi bóp còi bin bin. Vợ tôi vội lôi xe đạp nép người vào cánh cổng sắt. Chiếc xe đẹp đẽ của tôi chạy ngang người vợ bị tôi ruồng bỏ bây giờ cố né sát hơn vì sợ bị quẹt. Chợt cô đưa mắt nhìn vào xe, nhận ra tôi. tôi phải giả bộ ngó thẳng tới trước làm như không thấy. Nhưng tôi đã thấy, tôi thấy một ánh mắt vừa khốc liệt vừa đau đớn. Trong ánh mắt đó không chỉ chứa chất nỗi căm uất vì mình bị phụ bạc mà còn lộ ra nỗi kinh hoàng trước sự đổi thay từ con người cho tới cái phương tiện đi lại cụ thể sờ sờ là chiếc Toyota trắng toát bóng lưởng của tôi và chiếc xe đạp cũ kỹ đem từ ngoài Bắc về mà giờ đây cô ấy đang rung run níu vịn.
Lúc ra tòa, lại xảy ra thêm mấy chuyện nữa. Riêng sự ăn mặc của tôi và vợ tôi cũng đã là một tố cáo hùng hồn. Tôi thì quần gin áo pun ngoại. Vợ tôi trong cơn buồn khổ, vẫn chiếc áo ngà ngà xưa cũ. Thay mặt tòa là một nữ thẩm phán trạc tuổi vợ tôi, chỉ hỏi vợ tôi có chịu ly dị không, chớ không hỏi tôi. Vợ tôi gật đầu, nước mắt lưng tròng. Tới mục phân chia tài sản, tôi bảo cho hết cô ấy. Tôi làm vẻ cao thượng, nhưng thật ra đó là nỗi điếm nhục, vì có gì đâu đáng gọi là cho. Riêng ngôi nhà, cũng chính là của cô ấy. Về con cái và trợ cấp nuôi con, tất nhiên tòa buộc tôi phải gánh vác theo quy định. Nhưng vợ tôi nói "Tự tôi sẽ nuôi con, và không để tách chia một đứa nào hết". Vợ tôi nói một cách bình tĩnh, kiên quyết, và đó là câu nói duy nhất của cô ấy trong suốt buổi họp. Người nữ thẩm phán tỏ vẻ cực kỳ đắc ý. Bà ta nhìn tôi không chút giấu diếm sự khinh bỉ: "Anh kia nghe rõ chưa? Anh có chấp nhận như vậy không?"
Bấy giờ tôi chỉ có nước gật đầu, mong sao sớm xong, để bướ ra khỏi cửa. Kể tới đây, ông Hai Hồ thở mạnh, như thể ông vừa vượt qua truông ải.
Ly dị vợ chưa tới nửa năm, ông kể tiếp, tôi bị phát giác tội lạm quyền, tham ô và làm tổn thất tài sản Nhà nước, bị khai trừ khỏi Đảng, bị cách chức và đưa ra khỏi xí nghiệp. Con tình nhân xinh đẹp của tôi cũng tức thời biến mất, sau khi bán ôm ngôi nhà nó đứng tên. Nghe nói nó vượt biên.. May mà tôi không bị ở tù, chỉ phải cái trắng tay, sạch sẽ không còn thứ gì, kể cả gia đình, vợ con. Từ vị trí giám đốc một xí nghiệp có cỡ, tôi bị đẩy xuống hàng một công dân hạng bét, thậm chí còn tệ hơn một công dân hạng bét.. Tôi không còn đường để đi, không còn nơi để ở. Cùng quá, tôi mò tới nhà một thằng bạn cũ là Bảy Chức, phó giám đốc công ty bảo đảm hàng hải, tức là cái chỗ quản lý những thứ như phao tiêu, hải đăng. Nhờ Bảy Chức, nên tôi đã ra đây. Hơn ba năm qua, tôi chôn mình giữa đảo vắng, tứ bề sóng vỗ này. Cứ nửa tháng mới có một chuyến ca nô chở thực phẩm ra.. Nhưng anh đừng lo, lần này cận Tết, nay mai họ sẽ ra thôi. Chắc có Bảy Chức, vì Tết nào y cũng ra thăm coi tôi chết chưa..
Ông Hai Hồ nói thế, và cười
- Tôi còn hy vọng sẽ có thư của con gái tôi nữa.. Phải, chỉ có nó viết cho tôi, chớ mẹ và anh nó thì..
Người đàn ông luống tuổi có một thời đi mây về gió kia đã ngừng kể chuyện đời mình. Đêm cuối năm càng về khuya càng lạnh. Những cơn gió từ biển khơi liên tiếp thổi vào. Các khung cửa kính chợt như rùng mình, rên rĩ. Ông Hai Hồ ngồi xổm dậy đưa đôi bàn tay hơ trên bếp lửa đã vạc, chỉ còn hơi ưng ửng dưới lớp tro.
Ngồi nán thêm một lát, tôi lên giường. Tôi nằm hoài không ngủ được, cứ thao thức suy nghĩ về chuyện ông Hai Hồ. Sự tha hóa kiểu ấy gần đây thật nhiều, mức độ gia tăng đến phát chóng mặt và tính chất còn nghiêm trọng gấp bội phần, nhưng chuyện của Hai Hồ lại có những chi tiết rất nhỏ mà lại gây nên nổi bất nhẫn rất lớn, như chuyện về bát phở, chuyện chiếc xe đạp cũ của người vợ đáng thương. Riêng Hai Hồ, ông ta quả là người đáng tội, còn việc ông ta trù tính tự vùi chôn quãng đời còn lại của mình, tôi cho rằng điều đó không đúng mà chắc gì sự việc lại diễn ra như thế. Linh cảm của tôi do cuộc sống mách bảo rằng chuyện này có thể sẽ đi tới một kết cục khác.
Và điều đó đã xảy ra như một điềm ứng.
Hai hôm sau, vào lúc chúng tôi sắp ăn cơm trưa thì ca nô tới. Trên ca nô, ngoài người lái và Bảy Chức, còn có một cậu thanh niên chừng hăm hai với một đứa con gái độ mười lăm trông hết sức dễ thương: "Trời ơi, hình như hai đứa nhỏ tôi! Ông Hai Hồ la lên, run run trao chiếc ống nhòm cho tôi. Như không còn tin ở mình, ông đứng sững bất động. Trong khi ông bắt đầu nhảy qua các phiến đá dẫn xuống bãi, thì cô bé từ mũi ca nô đã bước xuống cát. Tôi nhìn nó, mơ hồ hình dung ra khuôn mặt người mẹ hẳn cũng hao hao như thế, rồi nghĩ rằng việc chị cho hai con mình ra đảo gặp cha chúng trong những ngày giáp Tết là dấu hiệu cho thấy cơn giận dữ nơi chị đã lắng. Còn như sau đó liệu có dẫn tới một cái gì nữa hay không, thật tôi chưa thể biết.
1983

[khungcodangcap]

Anh Đức

Dòng sông trước mặt

Sau một đêm thức trắng và gần trọn ngày đi tuần tra những cánh rừng ở xung quanh khu nông trường mới lập, tiểu đội chiến sĩ cảnh giới vừa cắt rừng trổ ra tới đường cái thì bóng chiều đã ngã. Trong hơi gió Tết đã hây hây lùa về, các chiến sĩ cảm thấy khí rừng mát lạnh. Anh đại úy đi cà nhắc ở phía sau giơ tay ra lệnh cho anh em dừng lại. Mười một người tạt vào một cánh rừng ở cạnh đường. Thế rồi y như trong thời chiến, tiếng "hănggô" bắt đầu khua xổn xoảng. Những cái cây chả hai được cắm xuống bãi cỏ. Lúc mấy chiến sĩ xuống suối vo gạo chưa trở lên thì bếp lửa đã nhóm xong. Ngọn lửa bùng cháy, nhảy nhót trửng giỡn trong ánh nắng rừng chiều. Con suối ở gần đấy vẳng tới tiếng reo róc rách. Vài anh mới đến đã lẩn đi đâu mất. Lát sau, họ trở lại mang theo những chùm dâu rừng vàng tươi và những túm đọt lá kim cang. Cả tiểu đội ngồi quây quần lại vặt dâu ăn. Từng cặp "hănggô" xỏ xâu được bắt lên cây chả hai. Lúc mớ dâu rừng họ ăn vừa hết là lúc những "hănggô" cơm vừa sôi cạn. Một anh ngồi xổm trên bãi cỏ, dở hộp thịt gà rán ra. Anh ta sắp chế biến món thịt gà rán thành món gà ragu, nghĩa là thêm nước, muối, bột ngọt để tạo nên một thứ nước chấm với rau rừng.
Bữa cơm chỉ có thế mà năm "hănggô" cơm đầy cứ hết veo. Họ ăn coi mới ngon lành làm sao. Có lẽ là nhờ ở cái giây phút sống lại những ngày hành quân chiến đấu cũ. Và cũng có lẽ là nhờ ở đọt lá kim cang, thứ lá xưa kia các anh vẫn gọi là xà lách rừng hảo hạng ấy. Vả chăng đêm qua và gần trọn ngày hôm nay, họ đã làm nhiệm vụ lùng sục cảnh giới một cách đầy đủ. Hòa bình rồi, các anh lên đây cả trung đoàn để mở nông trường, và bao giờ cũng giữ vững kỷ luật cảnh giới. Cứ mỗi tuần, các anh lại tổ chức một chuyến tuần tra diện rộng. Về phần anh đại úy, lẽ ra hôm nay anh không phải đi, nhưng vì muốn xem xét kỹ các cánh rừng quanh nông trường nên anh cùng đi với anh em.
Cơm nước xong, tiểu đội thu xếp lên đường trở về nông trường. Nhưng khi họ vừa khoác súng lên vai thì từ xa bỗng vẳng tới tiếng lộc cộc, lộc cộc. Lát sau, từ phía cửa rừng nhô ra một cặp bò vàng óng đang kéo chiếc xe rướn tới. Có tiếng roi vút nghe chanh chách, tiếng phụ nữ nói chuyện lảnh lót. Sau chiếc xe thứ nhất, lại hiện ra chiếc thứ hai. Cứ thế lần lượt hiện ra bốn chiếc tất cả. Con đường rừng yên tĩnh vụt trở nên huyên náo, bởi tiếng bánh gỗ bịt sắt nghiến sỏi đường, tiếng móng bò, tiếng xe va xốc, rền rĩ. Các chiến sĩ đều dừng lại. Coi bộ anh nào cũng hớn hở. Đã đành, anh đại úy vừa cho phép họ hỏi đi nhờ xe, nhưng lẽ khác còn là vì mấy cô gái trên xe, vừa thoáng thấy họ từ xa, mắt các cô đã ánh lên cái vẻ tinh nghịch mà các cô vốn rất sẵn có. Các cô bấm chí nhau, giả bộ im, rồi bỗng cười rũ rượi, nghiêng ngả vào nhau nữa.
Đoàn xe bò bồng đem lại cho các chiến sĩ một nỗi vui bất ngờ. Thật vậy, ai đã từng dọc xuôi chiến đấu qua các nẻo đường rừng Đồng Nai, Sông Bé và hôm nay trong buổi yên bình vẫn còn lặn lội ở chốn này thì đều biết rõ giá trị của những cuộc gặp gỡ như thế. Có khi đó là một tốp thanh niên nam nữ đi vác tranh về lợp nhà cho một xã kinh tế mới. Có khi đó là một tổ công tác địa chất hay lâm nghiệp. Hoặc cũng có khi là một đội tải hàng bằng xe bò như chuyến xe bò của các cô gái này.
Anh đại úy bước sát đến bên chiếc xe thứ nhất, hỏi họ về đâu. Một cô gái trên xe sốt sắng đáp:
- Tụi em về tới sông đây. Còn mấy anh?
- Tụi tôi hình như cũng đi tới bờ sông...
Cô gái trề môi một cách dễ thương:
- Hình như... Hỏi thiệt mà mấy anh cứ nói lấp lửng. Có về nông trường thì lên mau, tụi em chở đi!
Cái tiếng "đi" sau cùng, cô nói giọng kéo dài đến là nghịch. Rồi cô còn ra bộ sợ hãi, hạ thấp giọng nói với anh đại úy:
- Với lại tụi em cũng sợ cọp lắm!
- Có tụi tôi, yên chí là không đời nào tụi tôi ngồi ngó cọp tha mấy cô đâu!
Anh đại úy nhoẻn cười nói. Và anh bảo thêm:
- Nè, tụi tôi có cả thảy mười một "chư" đó nghen!
- Nhiều hơn, tụi em cũng không dám từ chối. Bất quá mình ngồi khít lại một chút. Xin miễn mấy anh ngồi cho có ý, không khéo đạp gẫy hết mộng dừa thì tụi em mắc đền. Dừa mộng chở lên làm giống cho nông trường của mấy anh đó. Mấy anh có mười một người phải không? Vậy phân đều ra, xe trước mỗi xe ba anh, còn xe sau hai anh. Nhưng anh nào đi chung xe với em là em giao trước một điều à...
- Điều gì? Các anh chiến sĩ nhao nhao hỏi.
- Đi với tụi em thì tụi em cấm mấy anh ngủ. Không thể để người ta đánh xe còn mình lại lăn ra ngáy khò khò. Mấy anh phải nói chuyện hoài mới được!
- Tưởng vụ gì chớ vụ đó dễ ợt!
Cả tiểu đội đều cười rộ lên mà chấp nhận ngay cái điều kiện ấy.
Thế là các cô gái trên xe bắt đầu đón lấy ba lô, súng của các anh đưa lên.
Anh đại úy cùng anh chiến sĩ còn lại đứng đợi chiếc xe sau đi tới. Anh đại úy trong đêm đi sục rừng vừa rồi không may bị một sợi dây "chìu" cứa vô nhượng chân, tuy không nặng lắm, nhưng vì gống dây chìu cứa vào da thịt thì gây rát bỏng rất khó chịu, khiến ngày hôm nay anh đi theo anh em cũng có phần hơi vất vả. Bởi vậy anh bước tới bên chiếc xe bò cuối cùng với cái dáng đi hơi cà nhắc. Cô gái trên xe hỏi, giọng nhỏ nhẹ:
- Anh bị xốc cây à?
- Không, tôi bị dây "chìu" nó suốt!
Cô gái liền vội vàng đưa tay kéo anh lên xe.
Chiếc xe này chỉ có cô gái đó, với một chị tuổi đã trạc ba mươi, coi có vẻ là người phụ trách đoàn xe. Chị ta có khổ người hơi to mập, tiếng nói oang oang khác hẳn với cô gái. Ngồi đánh xe phía trước, chị ra rả hỏi thăm điều này chuyện nọ, giữa tiếng bò thở phì phò, tiếng nhịp xe kêu cót két, tiếng cành roi tre liên tiếp vút đen đét xuống mông bò. Anh đại úy hỏi:
- Dạ, xin lỗi, chị thứ mấy?
- Tôi thứ ba, anh!
Rồi chị trỏ cô gái:
- Còn cô em đây thì thứ tư, tôi xin trân trọng giới thiệu...
- Chị Ba!
Cô gái kêu lên như đe, ngăn không cho chị nói tới. Nhưng chị vẫn nói:
- Cô em đây thì không phải là người ở đội xã chúng tôi đâu. Cô ta cũng là khách đi nhờ như mấy anh thôi. Cô ấy là y sĩ mới được điều về khu kinh tế mới S.B ở cạnh nông trường mấy anh đó!
- Vậy sao? Vậy thì hay quá, tụi tôi xin nhiệt liệt hoan nghinh.
Đoạn anh đại úy tự giới thiệu cho cả anh và anh chiến sĩ.
- Tôi thì, thứ bảy, còn anh bạn trẻ tôi đây thứ chín. Thiệt là phần số tụi tôi thường gặp may. Nếu không gặp xe mấy chị, chắc tụi tôi phải lội tới khuya mới về tới. Nhứt là tôi, cái chân...
Cô gái vội nhổm tới:
- Đâu, đưa em coi coi!
Anh đại úy bất đắc dĩ đành duỗi chân phải ra. Cô gái nhìn thấy một vệt đen sậm hơi rỉ rỉ máu ở trên gót chân anh. Cô nói:
- Chỗ đó không sao, nhưng cũng có thể bị nhiễm trùng. Để em bôi một chút "pommát pinixilin" rồi băng lại.
Cô gái vừa nói vừa nhắc cái túi nhỏ bên cạnh, lục lọi lấy ra một lọ cồn và bông băng. Cô đề nghị với chị Ba cho xe dừng lại một chút. Chiếc xe dừng lại ở giữa đường. Cô gái kẹo bông thấm rượu cồn, xát vào vết thương nơi chân anh đại úy. Vừa xát, cô vừa đưa mắt liếc nhìn anh, sợ anh đau. Nhưng phải nói là lúc đó dẫu có rát mấy, anh đại úy chắc chắn sẽ không kêu lên một tiếng.
Cô gái bôi thuốc và lại băng cho anh. Quấn xong lượt băng chót, cô day ra trước nói:
- Thôi, cho bò đi đi chị Ba!
Chị Ba giơ roi lên vút cái "trót" vào khoảng không. Chiếc xe lại cót két lăn bánh rấn tới. Những chiếc xe phía trước vượt họ chẳng bao xa. Đoàn xe đi, để lại trên đường những vầng bụi đỏ. Cánh lá rừng hai bên đường trút bỏ dần những tia nắng chiều hôm. tiếng suối cũng xa đi, chỉ còn nghe mơ hồ như tiếng ve ngân.
Sau khi được cô gái băng chân cho, anh đại úy dựa lưng vào thành xe, lim dim đôi mắt. Anh chiến sĩ ngồi bên cười bảo:
- Ngủ sao anh Bảy? Các cô ấy có cho mình ngủ đâu mà...
Cô gái ngăn:
- Đừng anh, để cho ảnh ngủ!
Rồi cô nhìn anh chiến sĩ, hỏi:
- Anh nói các cô nào không cho mấy anh ngủ?
- Mấy cô ở xe trước chớ ai. Mấy cô đó muốn tụi tôi thức nói chuyện cho vui chặng đường dài.
- à, ra là vậy đó... Nhưng thôi, riêng anh Bảy thì cứ để cho ảnh ngủ!
Xe sắp ra đến trảng trống. Thình lình anh đại úy chợt mở mắt. Với nét mặt tỉnh tuồng, anh cười:
- Tự nảy giờ tôi có ngủ đâu!
... Đường đi rộng hơn, thoải mái hơn. Đã thoáng thấy cái cửa rừng sáng sủa, và từng mảng trời lam sẫm hiện ra sau những vòm lá giao cành. Đoàn xe cứ từng chiếc một, lần lượt ra khỏi rừng. Đôi bò dường như cũng vui mừng khấp khởi vì sắp được ra chỗ thoáng, chúng lôi chiếc xe xồng xộc chạy tới. Con đường rừng sâu hun hút ở lại phía sau. Nhưng tiếp nối với con đường thầm kín ấy đã có một lối mòn đỏ sẫm, ngoằn ngoèo vắt mình qua những dãy đồi thoai thoải. Chiều đã xuống hẳn, ở nơi bình nguyên Nam Bộ tiếp giáp với cao nguyên Trung Bộ của đất nước, ở nơi buổi chiều bao giờ cũng cứ mang mang, cao rộng. Bên đường rải rác những ngôi mộ người Xê Tiêng, ngôi mộ nào cũng có bêu một chiếc đầu trâu vểnh hoắt đôi sừng và chất lổn nhổm nhiều chiếc ché nung màu thổ chu bị lọt thủng cả đáy. Rồi thì chẳng có gì nữa, ngoài các bụi sim tím rợp, bầu trời cũng đang tím, in hình những chiếc xe bò đi chênh vênh trên triền dốc.
Vẻ mặt anh đại úy bấy giờ bỗng trở nên tư lự, bâng khuâng. Anh hơi nhổm dậy, đưa mắt nhìn khoảng trời trống trải. Lát sau, anh lại ngồi xuống, nói với tất cả mọi người:
- Yên giặc rồi, không biết các anh chị thì sao, chớ riêng tôi lúc nào còn đi qua các đồi trảng như vầy là lòng tôi vẫn cứ còn áy náy...
Đang nói, anh dừng lại, đưa tay trỏ bao quát khung cảnh đồi trảng, giọng trở nên âm thầm:
- Nhiều đồng chí, đồng đội của tôi đã nằm lại mãi mãi ở chốn này trong những năm đánh Mỹ. Chính tay tôi đã chôn cất nhiều người. Nhưng chẳng thà như vậy thì cũng là rõ ràng ra. Khổ nỗi, có một người, cho tới hôm nay, tôi vẫn chưa rõ còn sống hay đã chết. Người đó không phải là một người lính chiến đấu, mà là một đội viên thanh niên xung phong, một cô gái tải thương. Thú thật rằng chính tôi, tôi cũng không biết mặt cô gái ấy...
Câu chuyện của anh đại úy mới thoạt nghe chưa chi đã ra chiều bí ẩn. Chị Ba đánh xe ngạc nhiên quay lại:
- ủa, anh nói sao nghe lạ quá. Một cô gái anh không rõ mặt mũi làm sao?
- Phải - Anh đại úy gật đầu: - Tôi hoàn toàn không biết mặt cô ấy. Là vì đêm đó trời tối như mực, kịp đến khi trời sáng rõ thì cô ấy không còn nữa... Số là tôi bị thương trong một trận đánh tăng trên lộ 13. Vết thương của tôi kể cũng khá nặng. Thành ra giữa lúc trận đánh tăng chưa kết thúc thì tôi đã bị đưa ra phía sau cùng một số anh em bị thương khác. Các cô thanh niên xung phong thay phiên võng tôi. Lúc đầu đêm thì tôi còn tỉnh, tới sáng về gần tới quân y viện thì tôi bị hôn mê. Vào giữa cái lúc tôi mê đi đó, các cô đang khiêng tụi tôi băng qua một trảng rừng. Khi ra đến giữa trảng thì thình lình bị trực thăng Mỹ đổ quân đón đánh. Chuyện này về sau tôi nghe kể lại, chớ giữa lúc đó tôi có hay biết trời đất gì đâu. Nói chung các cô ở toán trước đều võng anh em chạy kịp vô rừng, riêng hai cô võng tôi vì đi ở sau cùng nên lâm vào một tình huống hết sức hiểm nghèo, coi như cầm chắc bị tụi Mỹ bắt sống hoặc hy sinh. Nhưng hai cô này rất mưu trí và gan dạ. Nếu cả hai cô đều võng tôi chạy vô tới mé rừng thì một là chạy, không kịp, hai là sẽ bị chúng bắn chết hết. Cho nên giữa lúc trực thăng đã rà thấp, và tụi Mỹ đã đứng hờm sẵn bên cửa hông máy bay chuẩn bị nhảy xuống, một cô bảo cô kia cứ võng tôi chạy còn cô lập tức giương AK nổ súng chiến đấu. Rốt cuộc chúng tôi thoát nhưng cô gái nổ súng cầm chân địch thì không biết số phận sống chết ra sao. Tới bây giờ tôi cũng không rõ. Đã bảy năm trôi qua. Hồi đó là gần tới mùa xuân Mậu Thân...
- Bộ sau đó đơn vị mấy anh không có trở lại kiếm cô ta sao?
Chị Ba ngoảnh lại hỏi.
Anh đại úy đáp:
- Sao lại không, nhưng kiếm không gặp. Không còn có gì ở trên trảng cá, ngoài những dấu máu và bông băng vương vãi... Lại thêm một trở ngại, là sau trận ấy tôi vào nằm quân y, còn đơn vị tôi được lệnh hành quân cấp tốc về mặt trận Sài Gòn. Đội nữ thanh niên xung phong nghe đâu cũng đổi về làm công tác chuyển vận vũ khí cho đồng bằng sông Cửu Long. Tới khi lành vết thương, tôi bám về đơn vị, có hỏi thăm sự thể cô gái ra sao thì anh em họ cũng chỉ biết như tôi. Thành ra từ đó tới nay, tôi chỉ nghĩ đến một trong hai lẽ, hoặc cô ấy bị Mỹ bắt sống, hoặc cô ấy đã chết. Nhưng nếu cô ấy đã chết, thì tại sao không tìm thấy xác ở trên trảng. Chẳng lẽ tụi Mỹ nó lại chở cả xác của cô ấy đi hay sao?... Đó, chuyện là như vậy đó. Một cô gái, tôi chưa hề quen biết, đã cứu tôi và mất tích... Các anh chị coi, tôi không áy náy khổ tâm sao được. Cho nên, hễ cứ mỗi lần đi ngang qua trảng trống là lòng tôi cứ dấy lên một niềm trắc ẩn... Tôi cứ nghĩ hoài về cuộc chiến đấu, thấy thắng lợi hôm nay, sở dĩ có được là nhờ ở biết bao người, biết bao hành động có tên và không tên, mà những con người cùng hành động không tên thì lại nhiều, quá nhiều...
Anh đại úy ngừng lại. Chiếc xe vẫn đi tới, lắc lư. Hoàng hôn trên trảng đang đỏ rực biến dần sang sắc tím. Đêm đang xuống. Trên xe không ai nói với ai một câu nào. Tất cả đều im lặng, nhưng tất cả đều nghĩ tới một cái gì tuy họ không cầm nắm được mà lại quý giá vô cùng. Và ai cũng chớm dậy trong lòng bao kỷ niệm cùng bao nỗi nhớ.
- à tôi quên. Anh đại úy bỗng tiếp lời: - Tôi quên nói tuy đã đuối sức và đêm rất tối, nhưng tôi còn nhận ra được một điều là cô gái ấy còn rất trẻ, có lẽ chừng mười bảy tuổi. Tôi nằm trên võng, nghe tiếng nói cười của cô thiệt hồn nhiên thơ trẻ. Tôi tin chắc rằng đó là một cô gái có khuôn mặt nếu không đẹp thì cũng nhứt định là rất dễ thương... Tiếc quá, tôi chỉ tiếc không nhìn rõ mặt cô ta...
- Nếu lúc đó anh nhìn rõ mặt cô ta, rồi bất ngờ bây giờ gặp lại, liệu anh có nhận đúng cô ta hay không? - Cô y sĩ tự nãy giờ ngồi im, đột nhiên cất giọng trong trẻo hỏi.
- Có thể lắm chớ, tôi nhớ người rất dai!
Cô y sĩ lại im lặng. Hình như cô định hỏi thêm một câu gì đó, nhưng cô lưỡng lự suy tính rồi thôi không hỏi nữa. Mãi một lúc sau, khi chiếc xe ra tới giữa trảng cỏ, cô ta bỗng cứ luôn rục rịch day trở đổi tư thế ngồi, cơ chừng như chỗ ngồi không được thoải mái. Thế rồi cô trở nên quả quyết:
- Xin phép anh... Cho em hỏi điều này, anh nói anh bị thương trận đánh tăng, vậy có phải... có phải là trận đánh tăng trên lộ 13 quãng Xa Cát không?
- Đúng rồi, đúng là tôi bị trong trận đó, năm 1967...
Anh đại úy đáp. Và hơi ngạc nhiên, anh hỏi lại cô y sĩ:
- ủa cô cũng biết trận đó nữa sao?
Cô y sĩ không đáp, lại hỏi tiếp một câu khác, giọng vẫn nhỏ nhẻ:
- Vậy chớ anh Bảy bị thương ở đâu? Có phải... anh bị bom bi nơi bụng không?
- Phải rồi, tôi bị bốn vết bom bi ở bụng. Tụi tôi chặn tăng lại bằng Đ.K và B40, rồi xung phong lên đánh bằng thủ pháo. Những chiếc xe tăng địch còn lại đã khôn ngoan đóng tháp xe lại rồi gọi phản lực tới liệng bom bi... ủa, mà sao cô lại biết?
Cô y sĩ cười trong bóng đêm vừa đổ xuống, và cô chăm chú nhìn anh. Trong khi anh đại úy bỗng nhiên cũng chú mục nhìn kỹ cô gái. Tiếc thay, bây giờ cả hai người đều không thể nhìn nhau tỏ rõ. Bởi đêm đã xuống, dịu dàng xóa nhòa tất cả từ đồi trảng tới những cánh rừng xa. Đêm tối cũng không chừa lại một ai trên xe. Trừ con đường lờ mờ và một cánh rừng mới nữa hiện ra phía trước. Đoàn xe lại bắt đầu rời trảng cỏ, đi vào cửa rừng. Mấy chiếc xe trước đã lên đèn. Chị Ba cũng dừng xe, thắp cây đèn chai, treo bên cạnh chỗ chị ngồi. Những cây đèn chai soi rọi con đường, chập chờn hắt lên rừng câyở hai bên, vầng ánh sáng vàng mù. Chẳng còn thấy hình dạng chiếc xe nào nữa. Chỉ thấy ánh đèn xe chao động, đi tới. Còn có mấy cánh rừng nữa là đã đến sông. Đồi trảng, với cái lối mòn vòng vèo, với những ngôi mộ lâu năm của người Xê Tiêng, đều đã ở lại phía sau. Duy có câu chuyện của anh đại úy vừa kể là vẫn còn, vẫn đeo đẳng theo xe. Với bấy nhiêu tình tiết ngắn ngủi, cộng thêm mấy câu hỏi bất ngờ của cô gái, vậy mà ai ở trên xe cũng đâm ra bối rối, phập phồng. Hẳn chỉ có một người ít bối rối hơn cả, đó là cô gái. Nhưng nãy giờ cô nín lặng, không thốt thêm một lời nào. Không khí ở trên xe hồ như bị nén đọng lại. Đến nỗi chị Ba hết chịu được, ghìm bò cho chiếc xe đi chậm lại. Chị quay ra phía sau nhìn chằm chằm vào cô y sĩ.
Lâu sau cô y sĩ run run nói:
- Em nghĩ cô gái ấy chắc không chết mà cũng không bị bắt...
- Coi, sao lại "em nghĩ"? Có thế nào thì phải ra thế đó chớ sao lại nghĩ với ngợi, kỳ cục hôn?
Chị Ba lại nóng nảy kêu lên. Cô y sĩ không nén được cười. Cô bảo:
- Là vì em... em không biết có chắc không... Thì để từ từ em kể cho các anh chị nghe...
- Có kể thì kể lẹ lên. Sắp tới chỗ em phải ghé xuống rồi!
Chị Ba lại giục.
Cô y sĩ liền nói:
- Đúng là trong trận đánh tăng trên lộ 13 ở quãng Xa Cát cuối năm 67, em với một chị thanh niên xung phong tên là chị Lụa có võng một anh trung đội trưởng bị thương vì bom bi nơi bụng. Tụi em nhận ảnh từ trạm phẫu thuật tiền phương, võng ảnh suốt đêm đó, tới sáng ngày khi khiêng qua trảng Bàu Cá thì bị trực thăng nhảy dù chặn đánh...
- Thôi rồi, vậy thì đúng quá rồi!
Anh chiến sĩ ngồi bên anh đại úy vụt kêu lên.
- Phải, cái đoạn đó thì không có chi khác với những điều anh Bảy vừa kể em miễn nói lại, chỉ nói đoạn sau... Là khi trực thăng sắp đổ quân, em hạ một đầu võng, thét kêu chị Lụa một mình cõng anh trung đội trưởng chạy vô mé rừng. Còn em giương AK bắn xối xả vào đám Mỹ vừa sửa soạn nhảy xuống. Chiếc trực thăng hoảng sợ bốc lên. Em bắn thêm một loạt nữa rồi chạy. Em không chạy vô rừng mà chạy ra một bàu nước lấp xấp ở giữa trảng. Cái bàu đó khá rộng, mọc đầy lau sậy. Đến chừng tụi Mỹ đổ xuống, chúng bắn tùm lum nhưng không dám nhảy xuống bàu. Em trầm mình chém vè ở trỏng, thấy có vài thằng Mỹ mới lội xồn xộn đã bị đỉa đeo, la ré chạy vội trở lên. Phần em bị nó bắn trúng một viên AR15 bên bả vai, may mà không trúng xương, nhưng máu chảy ra đỏ nước. Tới lúc tụi nó kiếm em không ra rồi rút đi, em cũng ngất xỉu, vì quá mệt mà mất nhiều máu... Hồi lâu, khi em tỉnh dậy thì nắng đã lên cao. Em chợt nghe xe xa trên trảng có tiếng hú gọi tên em. Em mừng quá ráng hú trả lời nhưng hú hoài mà mấy chị đó không nghe. Tại vì em đuối quá. Bỗng sực nhớ khẩu AK ghìm trong tay vẫn còn đạn, em liền nổ súng. Nhờ vậy mà các chị mới tới đem em về... Nằm bệnh viện vài tháng em trở lại đội thanh niên xung phong, nhưng bên vai trái em yếu lắm, không thể làm nhiệm vụ tải thương được nữa. Ban chỉ huy đội mới cho em đi học lớp y tá. Công tác được ba năm, em lại học lớp y sĩ... Và bây giờ em lên đây. Gia đình ba má em cũng đã lên ở trên này gần được nửa năm rồi... Hồi nãy nghe anh Bảy kể chuyện, em đã hơi nghi nghi, nhưng em chưa dám nói, chỉ sợ mình nhận lầm. Là vì em nghĩ hồi đánh Mỹ vừa qua, có khi tại một nơi xảy ra rất nhiều trận đánh. ở con lộ 13 thì cũng đã xảy ra cả chục trận... Thành thử em mới hỏi nhóng thử coi sao.
Chị Ba cất ngang:
- Còn coi sao nữa? Đã rõ như ban ngày rồi, còn coi coi cái gì. Trời đất, không dè đêm nay đi chở chuyến dừa mộng, tôi gặp chuyện hên thiệt là hên ta. Không phải nói, chớ tôi mà như anh Bảy là tôi phải ăn mừng. Bỗng dưng tầm ra được ân nhân, phải tính sao coi cho được đó nghen!
Anh đại úy giờ đâm ra lúng túng. Coi bộ anh không được tự nhiên thong thả như lúc đầu. Sự thật anh hãy còn sững sờ, mặc dù anh còn tính hỏi thêm cho cặn kẽ nhưng rồi cũng ấp úng không hỏi được. Lát sau thì đã muộn. Bởi vì ánh đèn nhà của khu làng mới đã lố nhố hiện ra trước mặt. Chị Ba nói:
- Thôi em Tư chuẩn bị đồ đạc nghe, tới rồi!
Đoạn chỉ ngoảnh đầu lại, giả bộ nói nhỏ chỉ cho anh đại úy nghe, nhưng kỳ thực là cả cô y sĩ cũng đủ nghe:
- Tôi biết làm sao được... Không lẽ bây giờ tôi nán đậu xe lại thì mấy chiếc xe trước nó đi tuốt luốt hết. Đành vậy thôi... ối, mà lo chi anh Bảy ơi, từ chỗ nông trường của mấy anh đi xuống đây có xa xôi gì. Mai, mốt hoặc bữa kia bữa kìa anh Bảy lựa bữa nào xuống thăm cô Tư mà chẳng được!
Cô y sĩ cảm thấy mặt nóng bừng lên. Anh đại úy cũng điếng người. Riêng anh chiến sĩ ngồi bên thì bật lên tiếng cười nho nhỏ.
Dường như chiếc xe được chị Ba khiển cho đi chậm hẳn... Con đường dẫn ra sông ít sỏi đá hơn. Bánh xe nghiến trên cát sào sạo. Những đốm đèn của các xe trước lần lượt tắt mất. Trăng đã lên. Dòng sông chợt hiện ra sau vòm lá, êm ả trôi xuôi và lấp loáng ánh trăng. Gió thổi qua mặt sông nhấp nhô vẩy bạc, lùa qua rừng, sà vào lòng mọi người. Làn gió từ sông đem đến cho mọi người trên xe cái hương vị ngất ngây của một mùa xuân đang về tới.
1976

[khungcodangcap]

Anh Đức

Đứa con

Trong đêm khuya bấy giờ chỉ còn có hai vợ chồng chú Ba. Chú Ba tuổi đã ngót bốn mươi. còn thím Ba chừng như kém hơn vài tuổi. Chú Ba ngồi dựa cột, chân duỗi thẳng lên chiếu trải dưới đất. Hai vợ chồng ngồi như vậy rất lâu, không ai nói câu nào. Chợt chú Ba đấm tay xuống chiếu:
- Thôi đi, tôi đã quyết rồi!
Thím Ba cũng chẳng nói gì. Song nước mắt bỗng trào ra khóe mắt thím. Khuôn mặt người đàn bà trông thật đáng thương. Đêm đã khuya. Chốc chốc lại có tiếng nổ "đoàng" ngoài vọng gác. ở ấp chiến lược, súng nổ mãi thành quen tai, nên hai vợ chồng hình như không lưu ý gì cho lắm. Khi không có cái tiếng súng bắn vu vơ nữa và khi cả hai vợ chồng đều im lặng thì gian nhà chỉ còn có tiếng ngáy đều đều của cậu con trai mười bảy tuổi đang ngủ trên vạt. Bỗng chú Ba co chân lại, vươn vai đứng lên, đi ra bộ ván trước. Thím Ba vội đứng dậy bước theo, thì thào:
- Vậy mình định chừng nào cho con nó đi?
- Chưa biết. Nhưng cũng không lâu đâu. Để tôi gặp lính Tư bàn coi đã. Hễ đêm nào lính Tư gác là cho nó đi!
- Trời... - Thím B buột kêu lên.
- Trời với đất gì. Đàn bà thiệt mau nước mắt quá. Tôi hỏi mình, vậy chớ để thằng Trung ở đây cho tụi nó bắt lính, mình mới vui sao?
Thím Ba đứng sững, nước mắt trào ra vuốt ướt tay. Thím biết tính chồng, hễ đã định làm chuyện gì thì khó mà can được. Gần nửa tháng nay, chồng thím có đem chuyện đứa con trai ra bàn với thím, bảo là không thể để thằng Trung ở giữa cái ấp chiến lược này được nữa. Rồi chồng thím lại bảo rằng sẽ thu xếp cho con nó đi. Thím hỏi cho con nó đi đâu thì chú Ba ghé sát vào tai thím mà nói: "Đi theo đằng giải phóng!". Chú còn căn dặn: "Mà chớ có nói với ai đó, tụi nó biết được thì khốn. Ngay như thằng Trung cũng đừng cho nó hay trước. Chuyện đó để tôi. Phần mình cứ lo sửa soạn cho nó, quần áo nó có rách thì vá lại, ở nhà còn hai trăm đồng bạc đừng đụng tới, để nó đem theo. Nhà mình chỉ có mỗi mình nó... tôi biết, nhưng tôi nghĩ nát óc rồi. Thằng nhỏ khỏe mạnh, lại gần tới tuổi đi lính, như miếng mồi treo sờ sờ trước mặt, sớm muộn gì nó cũng đớp...
Thôi, mình nên tính trước đi là hơn. Cho nó đi theo anh em, nó sẽ nên người. Chắc rồi nó cũng cầm súng, nhưng cầm súng nổ vô đầu tụi phản dân hại nước, nó chết tôi cũng mát dạ".
Lúc thoạt tiên, nghe chồng nói chuyện ấy, thím Ba giật nẩy người. Giữa ấp chiến lược đầy dẫy phường lang rợ sói này, nghe chuyện như thế mà không giật mình sao được. Thím Ba sợ lắm. Song nghĩ tới nghĩ lui thím thấy chồng nói đúng. Hai vợ chồng thím lấy nhau đã lâu chỉ có được một đứa con trai, năm nay nó đã mười bảy tuổi, người ta sắp sửa bắt nó đi, rõ ràng là như vậy mà ngồi đó chịu cho người ta bắt hay sao. Biết chồng nói phải nhưng thím vẫn khổ tâm áy náy. Dạo này giấc ngủ đến với thím sao mà khó khăn. Nằm xuống thím vụt nhớ lại mười bảy năm về trước mình đã sanh con mình như thế nào và nó đã cất tiếng khóc ra sao. Đêm đó, một cô y tá Vệ quốc đoàn đỡ đẻ cho thím giữa tiếng súng của một cái bót Tây đóng. Tã lót con cũng của bộ đội cho. Hồi ấy, vợ chồng thím vừa mới ở đợ cho người ta ra. Lấy nhau rồi, vợ chồng vẫn còn mặc đồ bố. Năm sau, cách mạng cấp cho vợ chồng thím hai mẫu đất, nhờ đó mà làm ăn khá lên, nuôi con khôn lớn. Ba tháng trước, thím gạt nước mắt mà từ biệt miếng đất đi ra đây dưới hàng lưỡi lê tua tủa. Lần đó chú Ba bị chúng đánh tất cả là bốn báng súng vì chú đã kéo chân cái thằng leo lên dỡ nhà chú, khiến nó té nhào xuống đất. Thím Ba với thằng Trung cũng bị lùa đi. Về đây, gia đình thím sống như bị cầm tù. Cực khổ, hằng ngày bị đe dọa đã đành, lại tiếp đến mối lo này. Mối lo âu này đối với vợ chồng thím thật là đáng sợ. Nó không là mũi dao hòn đạn giết chết vợ chồng thím nhưng nó giày vò, cấu xé lương tâm vợ chồng thím.
"Cách mạng đã đem đất lại cho mình, nhờ đó mình nuôi thằng Trung lớn lên. Giờ để tụi nó bắt thằng Trung đi lính bắn lại cách mạng à? Trả nghĩa cách mạng như vậy à?".
Chồng thím vẫn bảo thế. Thực ra thì thím Ba chưa hề cãi lại ý kiến của chồng. Độ một tuần nay, thím đã âm thầm thu xếp cho con trốn đi. Nhưng lòng thím vẫn đau. Cái nỗi đau mà người mẹ nào chả có trước khi chia tay với đứa con mình đã mang nặng đẻ đau mà không biết còn gặp lại nữa không.
Chú Ba đã cất tiếng ngáy khò khò ở bộ ván trước. Thím Ba nằm xuống bên cạnh con. Nhưng thím đâu có ngủ. Thím mở mắt trao tráo. Lát sau, thím lại ngồi dậy. Dưới ánh đèn, thím nhìn con trai đang ngủ. Trời nóng, thằng Trung ở trần trùi trụi. Tiếng ngáy của nó nghe rất đều và khỏe. Thím ba thừa lúc con ngủ, cầm trộm bắp tay con. Thím thấy bắp tay con rất chắc. Từ một đứa trẻ nó đã trở thành một thanh niên tráng kiện. Nhè nhẹ buông tay con ta, thím Ba mò kiếm cái rổ may ở góc vạt. Thím đứng lên đi lấy đèn lại, ngồi vá nốt chiếc áo của con bị rách. Tay luồn kim, ngồi vá nốt chiếc áo của con bị rách. Tay luồn kim, mặt thím lại nhòe ướt. Người đàn bà khóc thầm một mình, khi chồng và con đều ngủ cả. Giữa đêm tối, lâu lâu bọn dân vệ lại bắn đùng một cái. Không mấy lúc là ngớt tiếng giẫm thình thịch ở các ngõ nhà, hè nhà. Đó là tiếng giày của bọn công an đi sục sạo, nghe ngóng. Nhà nào nhà nấy đều im thin thít. Cái yên lặng ở ấp chiến lược khác hẳn cái im lặng ở một thôn xóm bình thường. Một sự yên lặng rợn người, man rợ và tăm tối. Bốn ánh đèn ở bốn chòi gác loi lói như mắt của quỷ dữ. Loáng thoáng hiện dưới ánh đèn, những sợi dây thép gai giăng giăng in bóng xuống mặt nước hào sâu.
***
- Chuyện tao muốn nói với mày là như vậy. Liệu có đi được không?
Chú Ba sau khi đem chuyện đó ra nói cho con trai nghe, chú hỏi con như thế. Thằng Trung ngồi im không nói. Nó đưa mắt liếc nhìn ba nói. Chú Ba không thấy con trả lời, liền hỏi tiếp:
- Sao! Hay là sợ không dám đi?
Thằng Trung đứng phắt dậy. Nó nói mà không nhìn ba nói:
- Tôi mà sợ. Có cái là tại sao phải đi ban đêm? Cứ ban ngày ban mặt mà đi, sợ thằng nào?
- ấy phải sợ nó thấy chớ. Mày ngu quá. Đi ban đêm dễ hơn. Tao đã bàn với lính Tư rồi, đêm mốt tới phiên chú Tư gác ở chòi gác chánh, chú sẽ để cho mày đi thong thả. Chừng mày đi rồi chú sẽ bắn súng báo động. Tao sẽ la rầm lên là mày đã bỏ nhà trốn...
Thằng Trung nghe ba nó nói thế thấy cũng có lý. Ngẫm nghĩ một chút nó bảo
- Tôi đi rồi thế nào nó cũng làm khó dễ ba má. Chú Ba nói:
- Ôi đừng lo. Xin miễn mày đi thoát là được. Còn tao, nếu nó đánh thêm vài báng súng nữa cũng chịu nổi. Chịu cho nó thúc vài báng súng để mày đi thoát thì tao chịu được.
Đứa con trai ngồi xuống. Nó yên lặng, không động đậy. Mi mắt của nó cứ chớp lia. Nó đang nghĩ tới lúc nó đã ra đi rồi không có ai đi kiếm củi cho má nó. Rồi xa nó, má nó thể nào cũng khóc. Nghĩ tới bước đường sắp tới thì nó khoan khoái, nhưng chạnh nhớ cảnh nhà thì nó hơi băn khoăn. Niềm vui xen lẫn với nỗi lo. Có lúc nó tưởng tượng nó đi bộ đội, có ngày nào đó nó sẽ về đây giải phóng cho má nó, thím Tám, chú Năm và mấy đứa nhỏ như con Lành, con Quế. Nó mà vô bộ đội, thì đám dân vệ bảo an ở đây nó coi không ra cái thớ gì. Bờ rào ấp chiến lược nó đạp đổ nhào hết. Trong đầu nó đã sắp sẵn: Những người của mình như chú Tư, anh Chín Cồ thì chừa ra, còn bắt được thằng nào là nó đem trấn nước. Chưa gì mà trước mắt thằng Trung đã vẽ ra những cảnh tượng hết sức sôi nổi. Ba nó bấy giờ lạibảo:
- Vô trong đó, phải siêng năng, hiểu chưa! Mà phải chịu cực khổ đã, tao nói trước. Được đi bộ đội càng hay, nhưng liên lạc cũng đi. Anh em người ta giao cho việc gì cũng làm, hiểu chưa?
Chú Ba nói nhấn mạnh tiếng "hiểu chưa" sau cùng. Thằng Trung có vẻ không thích ba nó cứ nhấn đi nhấn lại như thế. Cái chuyện đó nó thừa biết đi rồi mà ba nó cứ nói mãi. Đi làm cách mạng cực khổ, nó đâu có sợ. Lội sông, lội ruộng, lội bưng nó đã từng lội rồi. Nhịn đói hai ba ngày nó đã từng nhịn. Chà, cái thứ đói bụng thiệt mới khó chịu chớ. Nhưng nó tự hứa với lòng là sẽ cố gắng. Người ta sao, mình vậy. Ngồi ở đây, thằng Trung đưa mắt nhìn ra vòng rào dây thép gai. Xuyên qua một quãng bờ chướng ngại ấp chiến lược chưa đắp, nó nhìn thấy dòng sông và ven cây xanh mù dưới chân đồng. Đó là làng Mỹ Hiệp, kế làng Tân Hiệp của nó. Nó sẽ vượt qua con sông ấy, rồi băng đồng đi tới ven cây xanh đó. Dòng sông thì nó đã có lội, bốn lần lội qua lội lại mà không biết mệt. Còn cánh đồng nó chạy một hơi là tới. Thằng Trung cầm chắc là nó sẽ đi qua mấy chỗ đó một cách dễ dàng.
Ba nó thấy nó cứ ngồi ngó mông ở đâu đâu thì lại dặn thêm:
- Cái điều chủ chốt...
"Lại cái điều chủ chốt..." Thằng Trung nghĩ.
- Điều chủ chốt là phải có gan, - ba nó tiếp lời - Mình ăn thằng Mỹ - Diệm là ở sự tinh thần. Lính tụi nó chưa đánh đã chạy, bộ đội mình chưa hô là đã xung phong lên rồi...
Thằng Trung ngó ba nó, nghĩ bụng: "Chưa hô mà đã xung phong thì bỏ bà". Song nó chỉ nghĩ thầm trong bụng vậy thôi chớ không dám cãi. Nó tức cười mà cũng không dám cười. Tánh ba nó nóng lắm. Mấy lần ba nó rượt nó chạy thiếu điều hụt hơi chỉ vì nó hay bàn tới bàn lui. Nhưng nó không oán ba nó bao giờ. Ba nó thương nó với má nó lắm, tại tính ba nó không ưa thổ lộ, ra tuồng vuốt ve âu yếm. Có thương thì ba nó để bụng mà thôi. Má nó lại hay khóc, và lo lắng cho nó đủ điều. Đây nó đi rồi má nó khóc cho mà coi. Nhiều lúc nó cứ nghĩ sao má nó chỉ đẻ mỗi mình nó, phải chi nó có một đứa em, một đứa em gái như con Quế con chú Tám chẳng hạn thì dầu nó có đi, má nó hú hí với em nó cũng đỡ buồn. Bữa nay, trong lúc ba nó to nhỏ dằn dò nó trước lúc ra đi thì má nó nấu cơm dưới bếp. Má nó đương xào cái món gì bay mùi thơm quá. Chắc là hủ tiếu xào tôm. Món đó nó ưa lắm. ở đây rồi nó không được ăn, vì lẽ không có tôm. Cứ như lúc còn ở trong Tân Hiệp thì nó ăn thường. Nó làm siêng xuống rạch mò một chút là xách lên một xâu vài chục con tôm càng xanh. ở đây thì nhịn thèm. Sáng nay má nó cầy cục xin phép thằng Hai công an đi chợ mua về được một mớ tôm. Mắc muốn chết, có tám con tôm mà tới mười lăm đồng.
Giữa lúc má nó sắp dọn chén ăn cơm thì nghe có tiếng chân ai đi lạo xạo trước cửa. Nó ngó nhóng ra thì thấy thằng Hai công an. Hắn dừng chân trước cửa nhà, thọc sâu hai tay vào túi quần "đạcgờrông" kêu lớn:
- Ê, Ba Đô ơi, tối nay đi học tập nghe. Học về chánh sách chiêu hồi, quan trọng lắm đa!
Nói tới đó không thấy ai lên tiếng, hắn la lớn:
- ủa, nhà bộ chết hết rồi sao, không thấy ai lên tiếng vậy kìa!
- Có tôi ở nhà đây - Chú Ba đáp, nhưng vẫn không bước ra.
Tên công an nói:
- Kêu sao mần thinh vậy. Nè, tôi nhắc lại tối nay ra trụ sở học tập nghe, để thông hiểu chánh sách Ngô tổng thống rồi có bà con ai theo Việt Cộng thì kêu họ về... Chà... xào nấu giống gì mà bay mùi thơm dữ vậy?
- Dạ, bữa nay hết gạo xào hủ tiếu ăn trừ cơm đó thầy Hai!
- à... à, xào hủ tiếu ăn trừ cơm... Sung túc chưa, vậy mà hồi đó kêu đi ra đây còn làm bộ!
- Dạ, sung túc... thì cũng sung túc...
Tên công an ngắt lời chú Ba:
- Đó, đó sắp sửa mở giọng nói mắc mỏ rồi đó!
Tên công an đi khỏi, chú Ba lẩm bẩm:
- Lại chiêu hồi. Chiêu hồi ai đâu không thấy chớ nay mai tao cho con tao đi ra với Việt Cộng cho bây coi.
Ngay hôm sau, sau khi cơm nước xong, chú Ba gọi con đem bình mực và cây viết ra cho chú. Rồi chú bảo nó đứng ở cửa gác chừng. Chú nghĩ rằng không thể để con mình đi vô đó tay không được. Giao đứa con trai độc nhất của mình cho cách mạng, bổn phận người cha, chú thấy cần phải có ít lời. Chú cầm bút chấm vào bình mực. Có một cái gì rất thiêng liêng dâng lên trong người chú khi chú hạ bút sắp sửa viết những dòng chữ ấy. Chú Ba có cảm giác như hồi ở trong kia chú đứng chào cờ trong các buổi lễ, hoặc lúc chú đốt hương trong ngày đi tảo mộ liệt sĩ. Cái cảm giác đó làm mi mắt chú nóng hổi, rân rấn. Thành ra cây bút chú cầm trong tay cứ run lên. Thành ra cây bút chú cầm trong tay cứ run lên. Ngồi đã lâu mà chú chưa viết được một chữ. Vả lại, thuở giờ chú Ba có hay viết thư từ gì đâu. Nói sao cho rành rẽ, cho anh em hiểu được ý mình, tình mình đây. Quả là khó. Trước hết, chú nghĩ, phải nói là "Hai vợ chồng tôi chỉ đẻ được một thằng con trai"... Mà không ổn rồi, viết thư cho cách mạng mà gọi con mình bằng thằng như ở nhà thì không được. "Hai vợ chồng tôi chỉ có một đứa con trai..." Phải nói như thế. Chú Ba ngồi trên bộ vạt sau, khom lưng, nắn nót viết từng chữ. Lúc nào chú nghe thằng Trung húng hắng ho thì chú đút tờ giấy xuống chiếu. Xong lại đem ra viết. Cứ thế mãi tới lúc mặt trời đứng bóng chú mới viết xong bức thư. Một bức thư mà trong đời mình, người nông dân ấy chưa hề viết.
***
Buổi chiều nay cả nhà chú Ba ăn cơm sớm. Thím Ba ăn không được. Bưng chén cơm lên thím lại nghẹn ngào đặt xuống. Thằng Trung ăn cũng không thấy ngon. Chỉ có chú Ba là lặng lẽ ngồi ăn, thản nhiên như mọi bữa. Chú nói với con, giọng có phần âu yếm hơn ngày thường:
- Rán mà ăn chút đỉnh đi. Bữa cơm này là bữa cơm cuối cùng má mày nấu cho mày ăn đó!
Thím Ba nghe chồng nói câu ấy thì không chịu nổi nữa. Thím đưa ống tay áo lên quệt nước mắt lia lịa. Đoạn thím buông đũa, đi lại bộ vạt ngồi khóc sụt sịt. Thằng Trung và nốt mấy miếng cơm rồi cũng đứng dậy. Nó nói vẻ cứng cỏi:
- Thôi, đừng khóc má. Con đi đây đáng lẽ má phải mừng mới phải... Trời tối rồi, cái gói quần áo của con đâu?
- Đây!
Thím Ba lấy gói quần áo cột túm bằng chiếc khăn sọc đưa cho con. Tấm khăn đó thím đội thường ngày, nay đem gói quần áo cho con trai. Thằng Trung ôm cái tay nải, ngồi xổm dưới đất. Nó nghe từ tấm khăn toát ra mùi mồ hôi quen thuộc của má nó. Cái mùi mồ hôi tần tảo, lam lũ lao động của người mẹ chợt làm cho đứa con rộn rực một cách khó tả. Thằng Trung biết má nó nghèo nên không sắm cho nó một cái khăn mới. Nó cảm động, rơm rớm nước mắt. Nhưng nó quay mặt về phía bóng tối, giấu không cho má thấy. Nó thầm nghĩ, dầu cho nó có đi theo quân giải phóng tới chân trời góc biển nào, nó cũng sẽ giữ cái khăn ấy nhứt định không để mất. Nó chợt có cảm tưởng rồi đây má nó sẽ ở bên nó mãi mãi. Lúc ấy, má nó cũng ngồi thụp xuống, giúi vào tay nó một cái gói gì bằng giấy:
- Đây là tiền, con cất để dành xài...
Thằng Trung mở gói giấy. Nó thấy trong đó có bốn tờ giấy bạc năm chục đồng. Nó chỉ lấy một tờ, còn bao nhiêu nó đưa cho má nó.
- Đi bộ đội, lo gì!
Má nó không bằng lòng. Nài nỉ mãi nó mới chịu cầm thêm năm chục đồng nữa là chẵn một trăm.
Ba thằng Trung ăn cơm rồi quầy quả đi đâu, một chốc sau ba nó trở về, nói:
- Tôi đã gặp lính Tư, êm rồi!
- Đi chưa, ba?
- Chưa. Khuya khuya một chút mới đi được. Đây này, mày cầm cái này...
Chú Ba lấy cái thư trao cho con căn dặn:
- Cất kỹ nghe, vô đó trao cái thơ này cho chú Chín Tâm, ổng là chi bộ ở Mỹ Hiệp. Nếu không gặp chú Chín Tâm, gặp bộ đội hay du kích đưa cũng được. Tao dặn lại, một lát nữa cứ thẳng ra cửa mà đi, đã có lính Tư gác ở đó, không sợ gì. Đi một đỗi mày sẽ qua sông, lúc đó chẳng có súng nổ, nhưng cứ tỉnh, tiếng súng của lính Tư bắn, không lo. Có điều là vô tới vườn rồi thì phải bỏ đường bộ, xuống kinh lội đi. Trên lộ bà con người ta gài chông đi không được đâu...
Thím Ba nghe nói thế thì lo lắng ra mặt. Thằng Trung bảo: "Được rồi".
Chừng một tiếng đồng hồ sau, thằng Trung bước khỏi nhà. Ba nó đứng coi hoặc chừng đường. Nó đi một mạch. Lúc ngoảnh lại nó thấy bóng má nó đứng trên thềm nhà. Nó biết má nó đương khóc, nhưng không dám khóc lớn.
... Bây giờ thì thằng Trung đã ra tới cửa ấp. Nó thấy cửa mở he hé, chớ không đóng. Nó liền đẩy nhẹ một cái, lách qua rồi thoăn thoắt bước đi. Chốc sau nó qua khỏi hàng rào dây thép gai cuối cùng tới chân đồng. Nó xốc cái tay nải lên vai, bắt đầu chạy... Gió thổi lộng. Không khí trong lành quá. Chạy một quãng nó dừng lại thở. Nó cảm thấy không khí nó hít vào mát mẻ, dễ chịu hơn ở trong ấp nhiều lắm.
Tới bờ sông, thằng Trung cởi hết quần áo bỏ vào khăn, buộc túm lại. Nó giơ cái tay nải cao quá đầu, lội qua sông. Quả nhiên đúng như lời ba nó nói, lúc nó lội gần tới bờ thì nghe một phát súng nổ "đoàng". Vốn biết trước nên nó vẫn tỉnh, lên bờ lấy quần áo mặc vào. Nhìn về phía ấp chiến lược, nó thấy đèn ở chòi gác le lói. Lại thấy có ánh đèn "pin" chiếu lố nhố, nhì nhằng. Thằng Trung nghĩ bụng "Chắc tụi nó đương kiếm bắt mình".
Nó rơi vào tới ven vườn thì đêm đã khuya. Theo lời ba nó dặn, nó lại cởi quần áo lội xuống kinh. Nước chỉ tới ngực. Nó trầm mình dưới nước mà đi. Đi được một quãng, thình lình nó nghe một tiếng quát từ trên bờ dội xuống:
- Ai đó!
- Tôi.
- Tôi là ai?
- Tôi... tôi ở ngoài ấp chiến lược vô đây, để tôi lên...
Một bóng đen trên bờ nhô ra. Rồi một bóng đen nữa. Họ chĩa mũi súng xuống kinh. Một ánh đèn "pin" vụt chiếu ngay mặt thằng Trung khiến nó lóa cả mắt. Nó nghe người kia nói:
- Có một người thôi... Một chú em.
- Chú ngoài ấp chiến lược vô à? Có ai nữa không?
- Không, chỉ có một mình tôi thôi!
Thằng Trung vừa nói vừa leo lên bờ kinh. Nó vội vàng mặc quần áo rồi hỏi thăm chú Chín Tâm. Hai người đó bảo Chín Tâm đi vắng không có nhà, ở đây giờ chỉ có bộ đội ở. Một người bước sát lại gần nó hỏi khẽ.
- Chú em có chuyện gì đó? Có thể nói với chúng tôi được không?
Thằng Trung suy nghĩ một lát rồi gật đầu:
- Được.
- Vô nhà đi!
Thằng Trung theo một người đi vào nhà. Người đó đốt đèn, nhìn nó suốt lượt rồi đi gọi một người khác đương ngủ. Người được gọi thức dậy, dụi mắt hỏi:
- Gì đó?
- Báo cáo có một chú em vừa ở ấp chiến lược vào. Chú ấy muốn gặp đồng chí.
- Đâu, em ấy đâu?
Thằng Trung mạnh bạo đáp:
- Dạ, em đây!
Nói rồi nó mò trong túi lấy cái thư của ba nó đưa cho đồng chí ấy:
- Ba tôi dặn đưa thơ này cho chú Chín Tâm, nhưng nếu không gặp chú Chín Tâm mà gặp du kích hay bộ đội đưa cũng được.
Người chỉ huy đơn vị cầm lá thư, kê sát lại ngọn đèn. Mới đọc mấy dòng đầu, đôi mày rậm của anh chỉ huy vụt nhíu lại. Bức thư viết bằng mực tím, nét chữ ngoằn ngoèo và to cồ cộ:
Kính mến gởi anh em Cách mạng giải phóng,
Vợ chồng tôi chỉ có một đứa con. Vì tình cảnh bị kẹt nên tôi phải ở trong ấp chiến lược. Trước đây vợ chồng tôi được Cách mạng cấp đất nên làm ăn đặng khá. Tôi vốn chịu ơn Cách mạng và Đảng rất nặng. Nay con trai tôi (là đứa cầm thơ này) đã lớn, tôi không thể để tụi Mỹ - Diệm bắt nó đi lính đánh lại Cách mạng. Tôi không đành lòng mà chịu cảnh đó được. Vậy nên vợ chồng tôi từ trong ấp chiến lược gởi đứa con trai một của chúng tôi cho Cách mạng. Xin coi như tôi hoàn toàn dâng cho Đảng đứa con của tôi. Nó còn khờ khạo, mong anh em cứ dạy dỗ, chỉ bảo cho nó thành người thì vợ chồng tôi lấy làm mừng lắm.
Nay kính thơ
Nguyễn Văn Ba, bần nông
Bên dưới lá thư, ngoài chữ còn có dấu lăn tay, ngón cái và ngón trỏ, lăn bằng lọ nghẹ với dầu dừa. Đọc xong bức thư, người chỉ huy vui vẻ bước tới đưa hai bàn tay chụp lấy vai thằng Trung, làm như tự nãy giờ chưa thấy nó:
- Em đó hả? Ba em gởi tới đây à?
Thằng Trung tủm tỉm gật đầu. Người chỉ huy tiếp lời:
- Tôi có nghe chú Chín Tâm của em nói. Thôi được, em cứ ở đây. Có lẽ là em sẽ đi với chúng tôi. Bây giờ khuya rồi, chúng ta đi ngủ, mai sẽ nói chuyện thêm. Mùng tôi rộng, em vô mùng tôi mà ngủ.
6-1963

[khungcodangcap]

Anh Đức

Giấc mơ giữa buổi bình yên

Tôi bước ra khỏi văn phòng Tỉnh ủy trong buổi chiều muộn. Nhưng ở quá dưới kia thị xã, sau cái mái đỏ nhấp nhô, sóng biển vẫn nhuốm nắng và đùa giỡn. Dường như không bao giờ biết thỏa, bữa nào những con sóng ấy cũng quấn quít ánh mặt trời cho tới phút chót. Chiều nay tôi cảm thấy mình được thảnh thơi. Cuộc họp kiểm điểm từng người trong Ban chấp hành Tỉnh đảng bộ sẽ còn tiếp tục vào tuần tới, nhưng phần tôi và vài đồng chí khác thì đã xong. Trong suốt cả một nhiệm kỳ, là một nữ tỉnh ủy viên chịu trách nhiệm công tác thương binh và xã hội, tôi được toàn Ban chấp hành nhận xét: ưu điểm là nổi bật và căn bản, còn khuyết, nhược điểm không có gì nghiêm trọng. Bằng vào sự đánh giá đó, tôi thấy mình có thể yên tâm được. Chiều hôm nay lại là một chiều thứ bảy. Sau cả tuần vất vả họp hành đồng thời vẫn phải xử lý một số công việc gấp của cơ quan mà tôi là thủ trưởng, thì một chiều thứ bảy đối với tôi là rất quý. Trên đường đi bộ về nhà mình ở gần bờ biển, từ xa tôi đưa mắt nhìn sóng biển trườn tới như âu yếm vỗ về những mái ngói, lòng thanh thản nghĩ tới một buổi tối được rảnh rang, rồi cả một ngày chủ nhật cũng được rảnh rang như vậy. ở vào cái tuổi gần chấm năm mươi, tôi thấy mình cần được nghỉ ngơi một chút xa hơi một chút. Tôi cho rằng mình xứng đáng được hưởng điều đó, sau ba mươi năm đi kháng chiến, trải qua bao gian khổ hiểm nguy, và không dưới vài chục lần ở sát kề cái chết. Tôi đã giã biệt thành phố chôn nhau cắt rốn này ra đi tham gia cách mạng từ tuổi con gái tóc còn đen mượt. Bây giờ tóc đôi đã điểm quá nhiều sợi bạc. Là một đảng viên và là một tỉnh ủy viên, từ lâu tôi ý thức rõ ràng chỗ đứng và trách nhiệm của mình, dám gánh vác lấy khó khăn và cũng không ngần ngại hy sinh cả tính mạng vì sự nghiệp chung khi Đảng đòi hỏi. Tuy nhiên, là một con người, là một phụ nữ, bấy lâu tôi vẫn mong sao lúc thắng lợi rồi có được buổi bình yên, vợ chồng con cái được chung sống dưới một mái nhà, không còn phải chịu cái cảnh chồng một nơi, con cái một nẻo. Điều ao ước đó từ sau ngày giải phóng, tôi đã có được. Tuy trong cuộc chiến đấu mới, tôi lại gặp nhiều khó khăn gian khổ mới, bộn bề và phức tạp. Nhưng công bằng mà nói, thì tôi đã có được điều ao ước đó. Một ngôi nhà, tôi đã có, kèm theo một mảnh đất gia đình tôi có thể trồng rau đủ ăn khỏi bỏ tiền mua, rồi còn thêm mấy gốc dừa, vài cây vú sữa. Ngôi nhà là của nhà nước cấp cho vợ chồng tôi, tuy không phải là một thứ biệt thự nguy nga lộng lẫy gì, nhưng khá khang trang rộng rãi, và thoáng mát. Tôi còn được cấp riêng cả một chiếc xe hơi, một chiếc "Toyota" tốt, nhưng tôi không đem về nhà sử dụng riêng mà để lại cơ quan để dùng chung, chỉ khi nào có việc cần tôi mới đi. Chồng tôi rất tán thành cách đó. Anh ấy nói: "Nên như vậy, khi cần thiết em có thể đi phản lực cơ, nhưng khi không cần thiết, em cứ lội bộ cho khỏe chân. Từ nhà mình lại cơ quan em chưa tới một cây số, đi xe làm gì!" Chồng tôi nguyên là phó bí thư Tỉnh ủy, nhưng gần đây sức khỏe kém do trước kia bị tù đầy tra tấn trong nhà tù Mỹ Diệm nên anh xin rút ra khỏi tỉnh ủy, về công tác bên Ban Nghiên cứu lịch sử Đảng. Trước anh bận hơn tôi nhiều, nhưng bây giờ thì anh được rảnh rỗi hơn tôi, thường làm việc ở nhà, thỉnh thoảng gặp gỡ các đồng chí cũ hay về lại một địa phương nào đó để nghiên cứu, khai thác tự liệu. Anh có ý định muốn dành thì giờ viết một tập hồi ký về những ngày đen tối, khoảng từ năm năm mưới tư cho tới ngày đồng khởi. Tôi hết sức khuyến khích anh làm việc đó. Vợ chồng tôi có hai đứa con, đều sanh ra trong những năm gian khổ lao lung nhứt của cách mạng. Đứa con trai lớn của tôi năm nay hăm mốt đang học đại học trên thành phố Hồ Chí Minh. ở nhà chỉ còn đứa gái út, mười sáu tuổi. Tôi nhờ cậy đứa con gái út đó của tôi nhiều lắm. Nó vừa đi học vừa lo chuyện chợ búa, bếp núc. Ngoài ra có chuyên chi thì đã có chồng tôi. Thành thử tôi cũng được khỏe nhẹ mà dồn lo công tác. Rốt cuộc, trong gia đình bây giờ người gánh lấy công việc xã hội và cách mạng nhiều nhứt lại chính là tôi. Đôi khi làm việc căng thẳng, rồi gặp khó khăn, va chạm, nằm đê bên chồng, tôi cũng có kêu mệt. Chồng tôi cười nói: "thì bây giờ nội trong nhà mình chỉ có em là lãnh chức lớn nhứt, nên chi phải ráng. Việc nhà đã có anh với con út. Hai người làm cần để yểm trợ cho một người, tiêu chuẩn hậu cần như vậy là cao nhứt thế giới rồi còn gì!". Lần nào chồng tôi nói giỡn kểu đó, tôi cũng tiện tay thụi nhẹ vô sườn chồng tôi một cái rồi cười theo. Nào nói ngay, tôi kêu là kêu để chồng biết cho mình vậy thôi chớ không phải kêu than. Mà tôi than nỗi gì, khi trong thâm tâm, tôi thấy rõ bây giờ mình sướng hơn hồi kháng chiến nhiều.
Trên đường về nhà, vừa đi tôi vừa vui vẻ hình dung chỉ trong chốt lát nữa, đứa con gái út cưng của tôi sẽ la lên: "Mà về ba ơi!" Và tôi vào nà, sẽ ngả lưng lên chiếc ghế xích đu mây ngoài hàng hiên nghỉ một chút, rồi vô bếp ngó sơ qua coi cơm nước ra sao. Bữa cơm chiều thứ bảy thế nào con út cũng sẽ làm một món gì đó tươi hơn mọi bữa, có thể là lươn um dừa; cũng không biết chừng là tôm lăn bột chiên. Con nhỏ khoái làm cho tôi ngạc nhiên về các món ăn mà nó cắc củm học lóm được ở nhà một đứa bạn trong phố, để cứ chiều thứ bảy là nó lại trổ ra một món cho tôi vừa thích thú vừa phục lăn nó chơi.
Về tới cổng ngoài, tôi chưa kịp đưa tay lên bấm chuông thì con út, như đã đứng sẵn sau cánh cổng từ lúc nào, mở cánh cổng ra. Đón cầm lấy túi và nón trên tay tôi, nó thì thào:
.. Má ơi.. có khách, có một chị kiếm má..
Tôi nghĩ bụng chắc lại có ai đó tới trần tình hoặc nhờ vả chuyện gì. Thường thường có những người muốn gặp tôi một cách chắc ăn và để tiện bề giãy bày chuyện riêng tư, họ vẫn đón tôi vào giờ này. Tôi liền đi về phía phòng khách. Mới tới cửa phòng, chợt thấy chồng tôi bước ra. Anh nắm tay tôi kéo vào:
- Vô đây, em vô đây, nhìn con nhỏ này coi có biết nó là đứa nào không?
Có một cô gái tuổi chừng hăm mốt hăm hai, mặc bà ba đen, đang nồi nép nơi ghế. Thấy tôi, cô gái đứng lên cúi chào, tay cầm chiếc khăn rằn vo vo, guộn lại. Đó là một cô gái có nước da hồng hào rám nắng. Rõ là cô ở dưới miệt ruộng nhưng lời ăn tiếng nói lại coi bộ rành rẽ, mạnh dạn:
- Thưa cô, cô mới đi làm về?
Tôi lạ lẫm dòm cô gái chào tôi mà hoàn toàn không biết cô ta là ai. Tôi cười cười, day ngó chồng tôi có ý muốn hỏi. Nhưng anh không đáp, cầm tay cô gái, kéo cô ngồi xuống, Một lúc sau anh mới bảo tôi:
- Thì đoán đi, ráng đoán thử coi!
Thế rồi biết rằng tôi không thể nào nhận ra cô gái, và chừng như chính anh cũng không thể kìm giữ lâu hơn, anh hạ thấp giọng:
- Em ơi, con của chị Năm Lúa ở dưới Kinh Tràm Lụt đó!
Phải nói là lúc ấy tôi ngạc nhiên đến sửng sốt. Tôi kêu trời, rồi nhào tới ôm lấy cô gái. Con nhỏ để yên cho tôi ôm. Tôi nghẹn ngào úp mặt trên mái tóc thoảng mùi nắng của nó, kêu lên:
- Con là con Thắm đây phải không? Trời ơi ?; Con lớn quá, làm sao cô nhận ra con nổi - Hồi đó..
Và tôi khóc, nước mắt chảy ướt hai bên má. Đặt hai tay lên đôi vai tròn trịa của con Thắm, tôi ngó hoài mặt nó, cười giữa lúc đang khóc, rồi kéo nó ngồi chung một ghế với tôi, hỏi dồn:
- Con lên đây hồi nào vậy, mà đi lên bằng gì?
Con Thắm đáp:
- Thưa cô, con đi vỏ lãi lên tới đây giác ba bốn giờ, hỏi thăm kiếm nhà cô hoài mà kiếm không ra, may gặp một anh công an, con mới nói tên cô là ảnh đã biết liền..
- Má vẫn mạnh giỏi hả con?
- Thưa, má con mạnh. Má gởi lời thăm cô chú, má nói lẽ ra má đi lên đây, tại vì kẹt công chuyện quá nên má phân con đi..
- Chắc má đương lo gặt lúa phải không?
- Dạ không..
Thắm dừng lại, chúm chím cười:
- Má con lóng rày công tác lu bu lắm, cô Tư ơi!
Tôi hơi ngạc nhiên:
- ủa, má con công tác à, má làm công tác gì vậy?
- Má công tác lâu rồi cô. Hồi tụi nó bình định đặc biệt, đường dây giao liên từ Khánh Bình nối qua vùng con bị đứt, má con lo cắt một con đường băng qua rừng rồi làm trưởng trạm luôn. Hồi giải phóng má về xã công tác phụ nữ, bây giờ má làm bí thư..
- Bí thư gì?
- Thưa cô, bí thư Đảng ủy xã
Nghe Thắm nói tới đó, tôi thực sự bất ngờ. Chồng tôi đưa mắt nhìn tôi, có vẻ cũng bất ngờ như tôi. Nhưng cả hai chúng tôi đều im lặng, đều nghĩ về một điều buộc chúng tôi phải nghĩ tới.
Tôi kêu con út, giới thiệu Thắm với nó, nhắc lại chuyện tôi đã từng gởi nó đến ở chung với con Thắm tại Kinh Tràm Lụt. Cả hai đứa đều có biết chút ít chuyện này. Chúng bỡ ngỡ, bẽ lẽn ngó nhau cười. Con út vốn mau mắn, nó tới nắm tay Thắm kêu Thắm theo nó đi tắm cho mát. Nó còn ngoái lại báo với tôi là đã nấu cơm thêm cho Thắm.
Tôi ngồi thừ ra nơi ghế. Cuộc gặp lại đứa con chị Năm Lúa khiến tôi vừa bất ngờ vừa cảm thấy hối hận. Bao nhiêu chuyện đã qua đột nhiên ùa đến với tôi trong buổi chiều nay. Tôi không dè chị Năm Lúa, một người đàn bà nông dân dưới miệt xẻo biển, xưa kia gặp phải một tai biến thê thảm nhất đời, cái tai biến tưởng chừng khó có người đàn bà nào chống chỏi và đứng vững nổi, vậy mà nay chị lại trở nên một người trụ cột, đứng mũi chịu sào cho cả một xã. Tôi chợt thấy hơi ngượng nghịu cho mình, về sự bao năm nay đã quá xa cách vùng đó, vùng đất rừng nằm kề bên biển nơi có rất nhiều con kinh từ bờ sông Trẹm thọc vào ruộng rẫy mới khai phá, tiếp giáp những cánh rừng tràm mùa khô bên dưới phập phều đất xốp, mùa mưa rừng dầm chân trong biển nước mênh mông đỏ tựa máu. Tôi đã sống, lăn lộn bám trụ vùng đất ấy suốt ba bốn năm liền, sau năm năm mươi tư, là những năm đen tối khốc liệt nhứt. Trong những năm đó, có lúc mạng sống của chúng tôi chỉ tính được từng ngày, thậm chí từng giờ. Biết quá rõ là vùng căn cứ cách mạng cũ, bọn Diệm đã triển khai mau chóng bộ máy tề xã và đồn bót, cầm đầu là những tên ác ôn, ngày đêm ra sức lùng diệt số đảng viên cán bộ còn lại. Ban đầu bà con cô bác còn nuôi chứa chúng tôi trong nhà, về sau bà con đành rớt nước mắt để chúng tôi ra ở nơi rừng bụi. Tôi biết gia đình anh Năm Lúa trong thời kỳ ấy. Vào một buổi chiều cuối tháng tám năm năm mươi bảy, sau khi bị địch rượu đuổi hàng chục lần, một tổ thông tin in ấn nhỏ thuộc Ban Tuyên huấn Tỉnh ủy do tôi phụ trách gồm ba người kể cả tôi được lịnh phải rời ngay chỗ đang ở là nhà của một bác nông dân ở cuối Kinh Láng Sởy đi về đầu Kinh Tràm Lụt cách đó chừng mười cây số để bắt vào một cơ sở khác. Đó là gia đình anh Năm Lúa. Tôi nhận được lịnh từ xế chiều. Một tờ giấy nhỏ bằng bụm tay với tuồng chữ quen thuộc, dặn rõ là phải đi ngay, phương tiện in ấn nào nặng quá thì để lại sẽ có người tới lấy đem về chỗ mới. Tờ lịnh đó ký tên 2T, tức anh Hai thận, là chồng tôi bây giờ. Năm đó chúng tôi chỉ mới biết nhau chớ chưa cưới nhau. Tôi cầm tờ giấy, nửa lo nửa mừng. Lo là lo không hiểu có chuyện gì mà bảo đi gấp như vậy. Có lẽ lại có tụi điệp lởn vởn quanh đây chăng. Mừng là mừng thấy được tuồng chữ của 2T thì biết anh ấy vẫn còn sống.
Địa điểm mới, tức nhà anh Năm Lúa thì tôi chỉ nghe nói chớ chưa hề tới. Trong tổ tôi, có cậu Chiến đã ghé qua một lần, còn cậu Triều thì cũng chưa biết. Hai cậu Chiến và Triều là hai thanh niên ở tuổi mười chin đôi mươi, tánh tình siêng năng, hăng hái và rất gan dạ. Tôi lớn hơn hai đứa nó bốn năm tuổi, vừa là người phụ trách vừa như là người chị cả. Tôi còn nhớ chúng tôi rời nhà bác nông dân ở Kinh Láng Sởy lúc trời vừa sụp tối, để lại dưới hầm bí mật trong nhà bác một máy in "xtăngxin" quay tay hiệu "Êvêrét" sẽ chuyển tới sau vì cái máy nặng tới mấy chục kilô. Chúng tôi mỗi người đã phải mang một bồng nặng trong đó gồm quần áo chăn mùng, giấy sáp, bàn máy đánh chữ, rađiô tranxito, ngoài ra còn có đồ nghề tự túc như các tay lưới, lưỡi câu, dây nhợ để tới đâu chúng tôi cũng có thể kiếm cả cải thiện. Riêng tôi, trong bồng còn có một thứ đồ nghề khác, đó là các dụng cụ đỡ đẻ như dao kéo, bông băng, ống chích và thuốt sát trùng, thuốc cầm máu. Vào cuối năm năm mươi tư, khi biết mình ở lại, tôi đã học lấy nghề đó trong một nhà hộ sinh huyện. Hồi chống Pháp, tôi chỉ là một cô gái đánh máy ở văn phòng. Vậy mà trong đôi ba năm đó, tôi trở nên bình tĩnh và có kinh nghiệm, biết phải sống ra sao khi rủi ro rơi vào tình huống đơn độc, biết phải ứng phó thế nào khi đánh hơi nghe thấy mùi của những tên điệp, biết phải rút súng ra lúc nào thật đúng lúc. Trong tổ tôi, cả ba đều có súng ngắn luôn luôn lên đạn giắt sẵn trong người. Tôi có một khẩu Braoninh Bỉ bắn đạn chín ly rất tốt, do anh Hai Thận tặng. Mãi cho tới giờ, tôi vẫn còn giữ nguyên cái cảm giác nghiêm trọng khi anh đặt khẩu súng vào lòng bàn tay tôi. Anh không nói một lời nào, nhưng tôi biết anh muốn tôi cố gắng đừng để sa vào tay địch và trong tình huống cần thiết, phải bắn trả để vượt thoát.
Đoạn đường từ cuối kinh ra đầu kinh Láng Sởy, chúng tôi không cặp theo bờ kinh mà đi bọc trong hậu rẫy. Chừng ra gần tới đầu kinh, chúng tôi mới cặp vào, lội qua kinh trong đêm tối. Cứ như vậy, hết lội kinh tới lội rẫy, gần mười giờ đêm chúng tôi mới đụng đầu một con kinh mà cậu Chiến bảo hình như là Kinh Tràm Lụt. Là vì nó chỉ ghé qua có một lần, vả lại ở đây có rất nhiều con kinh nên nó chỉ nhớ mang máng. May sao, đó là Kinh Tràm Lụt thật, và khi Chiến kêu cửa cái nhà ở đầu kinh thì là nhà anh Năm Lúa. Gặp chúng tôi, vợ chồng anh vô cùng mừng rỡ. Anh Năm vội vàng khép cửa, đỡ tiếp từng cái bồng trên vai chúng tôi xuống. Chị Năm Lúa nói:
- Cô với hai chú nghỉ khỏe một chút rồi ăn cháo! Hồi chiều ba sắp nhỏ bắt được một con hổ đất lớn lắm. Tôi đã nấu cháo xé phai, đợi cô với hai chú hoài mà không thấy, lo sợ không biết có chuyện gì..
Tôi hỏi:
- Mấy cháu ngủ hết rồi hả chị?
- ối, hai thằng đựa rựa nhà tôi nó ngủ lâu rồi, Gà ngủ giác nào thì nó ngủ giác đó hè!
Anh Năm Lúa báo cho tôi biết cái "cứ" mà anh được lịnh lo liệu cho tổ in ấn chúng tôi thì anh đã lo xong rồi. Nhưng từ đây vô đó phải lội tới bảy cây số đường nước. Theo anh, đi ngay vô cũng được, nhưng anh thấy chúng tôi lội tới đây đã quá mệt, chi bằng nghỉ một bữa, tối mai hẵng vô. Anh cho biết tình hình ở đây yên, tụi tự vệ hương thôn chỉ đi rểu qua giác đầu hôm và giác gần sáng. Gia đình anh thì sống hoàn toàn hợp pháp như mọi bà con khác, nên chúng tôi có thể yên tâm. Tôi bàn với Chiến và Triều, đồng ý ở lại một ngày. Tôi định nhân một ngày đó, tranh thủ tìm hiểu và nói chuyện thêm với vợ chồng anh về tình hình, củng cố lòng tin cho vợ chồng anh, giữa những ngày mà kẻ thù đang ra sức tận diệt cốt lõi của phong trào là Đảng, để từ đó đè bẹp tinh thần và ý chí cách mạng của quần chúng. Sự giác ngộ cách mạng của quần chúng, nhứt là quần chúng cơ sở của ta, đó là điều quan trọng hàng đầu. Nó quan trọng hơn xa so với súng, với lựu đạn hay bất cứ một thứ vũ khí nào khác, bởi vì có cái đó chúng tôi sẽ có tất cả, nhưng trước hết là có được một sự bảo vệ an toàn nhứt.
Vợ chồng anh Năm Lúa là một cặp vợ chồng nông dân chánh cống không thể lầm lẫn. Chồng cũng như vợ, cả hai đều có sức vóc, vạm vỡ, cả hai đều chất phác và trung hậu. Về anh Năm Lúa, tôi được các đồng chí cho biết anh là một cơ sở nòng cốt, chắc chắn. Anh chưa hề bị lộ mặt. Từ trước tới nay, dưới con mắt bà con cũng như kẻ địch, anh là một nông dân chuyên lo ruộng rẫy, giăng câu, đặt trúm. Lẽ đương nhiên, tôi coi anh Năm Lúa là chỗ dựa chính rồi. Nhưng không hiểu sao, do cảm ứng riêng hay là do giữa tôi với chị Năm Lúa đều là phụ nữ, mà tôi tự nhiên thấy rằng cần hết sức gần gũi gắn bó với chị. Đồng thời cũng có một điều rất rõ nữa là nếu giữa hai vợ chồng anh Năm Lúa có một sự giác ngộ nhứt trí cùng cỡ, chồng như vợ, vợ như chồng thì mới thật đảm bảo, khó có cái gì tách họ ra. Những năm sau hiệp định Giơnevơ, kẻ thù cố đưa lưỡi dao đẫm máu của chúng hòng tách Đảng ra khỏi dân, và lưỡi dao đó còn đưa vào từng xóm ấp, từng gia đình, cha mẹ, vợ con, họ hàng ruột thịt, hễ cắt được tới đâu là nó cắt liền không kể gì máu tuôn lệ chảy. Tôi đã từng chứng kiến nhiều trường hợp không phải kẻ thù không đạt được hiệu quả. Cho nên những bài học sống đã cho tôi được những dự cảm, từ đó tôi phải dự kiến. Một sự việc đã đặt ra quá rõ là cái "cứ" mới mà tối mai chúng tôi sẽ vào để làm công việc in ấn các bản tin không phải chỉ có anh Năm Lúa biết, mà có cả chị Năm Lúa biết.
Đêm hôm ấy, sau khi ăn bữa cháo rắn hổ đất rất ngon, trong lúc anh Năm Lúa đưa cậu Chiến và Triều ra một cái chòi sau nhà để ngủ, thì tôi vẫn còn ngồi lại trong bếp với chị Năm Lúa. Tôi cầm bàn tay to lớn đầy chai của chị nói:
- Tụi tôi bây giờ còn sống còn hoạt động là nhờ cô bác anh chị, tụi tôi hết sức biết ơn. Nói thiệt với chị Năm, hôm rầy tụi nó truy lùng đánh phá dữ lắm, tụi tôi phải dời chỗ liên miên. Như vậy rất khó in ấn tài liệu tin tức phân phát cho bà con đọc nắm hiểu tình hình, biết phải trái, biết đối phó với âm mưu của tụi nó. Hy vọng lần này nhờ anh Năm chị Năm giúp đỡ ổn định nơi chốn để làm việc cho được lâu lâu..
Chị Năm Lúa ngó tôi, nước mắt ứa ra. Đột nhiên chị rút tay ra khỏi tay tôi, và vuốt vai, lưng tôi, tuồng như để coi hổm rầy tôi có bị tụi địch làm sứt da trầy thịt hay không vậy:
- Cô với mấy chú tới đây, đừng sợ gì hết. Nay mai có vô trong rừng cũng đừng lo, đã có vợ chồng tôi bảo bọc, tiếp tế. Chỗ đó kín đáo êm ái lắm, tụi nó vô phương mò tới nổi. Hổm rày, thấy tụi nó ruồng dữ quá, tôi cứ ngỡ phía đằng mình chỉ còn đàn ông thanh niên lặn lội công tác. Đâu dè còn có phụ nữ như cô..
Tôi hỏi thăm vợ chồng chị căn cơ gốc gác tại đây hay ở đâu, chị cho biết là mới tới đây trên dưới mươi năm. Hai vợ chồng hồi trước khi lấy nhau, đi làm mướn cho chủ điền dưới Cạnh Đền, nghèo cực quá rủ nhau dắt díu tới đây, kế được cách mạng cấp đất làm ăn mới khá lên. Chị thú thật với tôi là vừa mới chớm thai, ước sao lần này chị đẻ mà tôi còn ở đây, tôi sẽ sanh cho chị. Chị Năm trố mắt nhìn tôi:
- ủa, cô cũng biết mần mụ sao?
Tôi cười:
- Tôi không phải là cô mụ nghề, nhưng tôi có học mấy tháng. ở chung với cô bác, trong xóm có chị nào chuyển bụng thì tôi đỡ cho họ, khỏi phải lấy xuồng bộng chở đi xa. Tôi đỡ riết rồi bây giờ cũng rành, cô bác khen là tôi đỡ mát tay..
Chị Năm Lúa ôm ghì vai tôi:
- Vậy thì lúc nào cô Tư phải dạy cho tôi nghen.. Tôi muốn học vụ đó, với học thêm chữ. Nhờ hồi nẳm đi học bình dân, giờ tôi mới biết viết quọt quẹt, còn đọc thì phải đánh vần, thiệt dở quá chừng.. Tôi muốn làm sao đọc cho chạy tờ tin của cô in ra mà lại thông hiểu hết là mừng rồi!
Lâu nay, tôi thường nghĩ khát vọng của quần chúng là một cái gì rất đỗi lớn lao, chớ ít khi nghĩ rằng khát vọng ấy có khi rất đỗi nhỏ bé đơn sơ. Nhưng vào thời kỳ đó, có khả năng quá xấu, dẫn tới chỗ mọi khát vọng dù lớn bé cũng đều có thể bị kẻ quả cảm nhứt để đưa quần chúng qua cơn thử thách ghê gớm này thì những mảnh đất tạm cấp kia, cùng cây tràm, ngọn lúa, con cá con lươn, manh quần tấm áo cho tới cái chữ cái nghĩa của kháng chiến chín năm để lại cũng có cơ bị tước mất hết.
Tôi lặng đi một lúc lâu với ý nghĩ ấy. Lát sau tôi bảo chị Năm Lúa:
- Nếu như còn ở đây thì tôi sẽ ráng dạy cho chị Năm biết cả hai thứ đó!
- Thiệt nghe, cô Tư nói thiệt nghe!
Đêm hôm đó, tôi ngủ chung một mùng với chị Năm Lúa. Một cái mùng hai nóc lớn, phía trong cùng là hai đứa con trai của chị, một đứa lên mười, một đứa mười hai, nằm ôm nhau ngủ. Ngày hôm sau, tôi tranh thủ làm một bài học vỡ lòng cho chị Năm Lúa về công việc của người đỡ đẻ. Đại để tôi nói với chị là cô mụ phải có tối thiểu những dụng cụ gì và khi một sản phụ chuyển bụng thì cô mụ phải làm gì, từ việc bắc một nồi nước tới việc theo dõi nước ối của sản phụ bắt đầu ra. Tôi nói cặn lẽ cho chị Năm Lúa biết cách đỡ đứa trẻ, và vấn đề phải chú ý coi kỹ là đừng để sót nhau, rồi tới vụ cắt rốn, buộc rốn, tôi đều chỉ dẫn tỉ mỉ. Rất tiếc tôi không có dịp sanh cho một chị nào ở xóm này, để lấy thực tế đó mà dạy cho chị Năm. Nhưng phải nói là chị Năm Lúa rất sáng dạ, và quý hơn nữa là lòng chị tha thiết mong muốn học được một cái nghề để có thể đỡ đần cho chị em nông dân cùng xóm khi vượt cạn.
Chúng tôi theo anh Năm Lúa vào "cứ" mới trong tối hôm ấy. Con đường dẫn vô "cứ" mới trong tối hôm ấy. Con đường dẫn vô "cứ" chừng bảy cây số, nửa đồng nửa rừng, hết sức vòng vo hiểm hóc. Ngoài đồng thì trống trơn, chỉ có rau muống dại và cây móp. Những trận mưa tháng bảy đã làm cho đồng nổi nước mênh mông, chúng tôi phải lội tới trên gối chân. Nhưng nếu chỉ như vậy thì cũng dễ đi, đằng này bên dưới lại có không biết bao nhiêu hố sâu, bước trật là chới với bị sụp lút tới cổ liền. Thành ra anh Năm Lúa dặn chúng tôi phải bám sát. Hễ ảnh bước tới đâu là chúng tôi phải bỏ bước theo tới đó. Lội chừng trên bốn cây số ngoài đồng nước đầy bưng trấp thì tới mí rừng tràm. Từ mí rừng, chúng tôi lội chừng ba cây số nữa, bên dưới cũng lồi lõm kiểu đó, mới tới "cứ".
Cái "cứ" mà anh Năm Lúa cùng vợ tạo nên cho chúng tôi thật là chu tất, kín đáo. Đó là một cái nhà sàn nhỏ lợp bằng lá mật cật dầy, cất trên mặt nước, dựa vào những thân tràm sống. Sàn nhà lót bằng cây tràm lột vỏ, khít khao, có thể trải đệm lên ngủ. Cái nhà sàn này còn có vách ngăn đôi. Anh Năm Lúa nói:
- Cô Tư ở một bên, hai chú kia ở một bên cho rộng rãi
Sự bố trí nhỏ ấy khiến tôi cảm động. Bởi vì dù tôi là người phụ trách và lớn đáng bậc chị đối với thằng Triều và thằng Chiến, thì tôi vẫn là một phụ nữ. Tôi chắc chi tiết này là do chị Năm Lúa nghĩ tới. Ngoài hai gian nhỏ đó, còn có một cái chái bếp. Anh Năm bấm đèn pin chỉ cho tôi lu gạo, lu mắm, những chai hũ đựng mỡ, muối và còn có cả đường mía nữa. Nói tóm lại vợ chồng anh Năm đã chuẩn bị cho chúng tôi một nơi ăn ở làm việc giữa rừng có đủ các thứ ăn dự trữ hằng mấy tháng liền. Về nước uống thì chúng tôi khỏi lo, ít nhứt là trong mùa nầy. Khắp rừng tràm mênh mông một biển nước, thứ nước U Minh đỏ lựng uống vào rất lành va mát. Bà con nói thứ nước ấy còn có vị thuốc, vì đó là nước hòa với lá tràm lưu cữu rụng xuống. Trong mùa khô, chúng tôi vẫn không lo bị khan nước. Chỉ cần bới mốt cái hố nhỏ, thứ nước đỏ ấy lại dâng lên.
Đưa chúng tôi vào "cứ" rồi, anh Năm Lúa trở về xóm ngay trong đêm. Khi tiếng chân lội nước bì bõm của anh nghe mỗi lúc một xa dần rồi lịm hẳn, tôi liền thấy cảnh ngộ chúng tôi sao mà trơ trọi và đơn độc. Lần đầu tiên, tôi và hai cậu Chiến, Triều sống xa dân. Không ai thốt ra một lời nào, nhưng cả ba chúng tôi đều buồn bã. Không nghe vẳng tới một tiếng chó sủa, một tiếng trẻ khóc. Không còn nghe được tiếng rẽ nước của một chiếc xuồng nào đó trên sông trên kinh. Chỉ còn lại có ba chúng tôi trong cái nhà sàn như nổi hêu bên trên mặt nước mờ mờ in bóng những thân tràm. Rừng U Minh không có tiếng động nào khác, ngoài tiếng muỗi xào xào, tiếng đập muỗi lép bép của chúng trên mười cây số đều đều vọng tới tiếng sóng biển rì rào.
Trong đêm đó, tôi nằm nghe tiếng sóng, trăn trở hoài không ngủ được.
Ngày hôm sau, chúng tôi thức dậy rất sớm, theo thói quen nấu cơm để sẵn, rồi lội khắp chung quanh để xem xét khu rừng. Từ sáng tới trưa, chúng tôi phát hiện ra nhiều điều đáng phấn khởi. Có rất nhiều cá dưới rừng ngập nước và trên những ngọn tràm đong đưa ken sát tổ cò, tổ cồng cộc. Lâu lâu những bầy ong đi, về hút hoa làm mật đông đảo đến nỗi từ xa nghe tiếng chúng đi rào rào như một cơn gió lớn. Thằng Chiến, thằng Triều nhảy nhót, mừng rỡ tuyên bố là lần này sẽ có cá, chim, mật ong ăn thoải mái và tụi nó còn tính lấy sáp ong để chế làm đèn cầy nữa. Tôi cũng rất vui mừng. Tôi ra ở rừng tràm U Minh, thiên nhiên không hề eo hẹp, ngược lại đã dành cho chúng tôi sự hứa hẹn đãi ngộ rất hào phóng, miễn là chúng tôi chịu khó và biết cách làm ăn. Về chuyện này, thằng Chiến, thằng Triều là hai đứa có tài. Ngay bữa cơm trưa hôm đó, chúng tôi đã được ăn cá rô mề nướng, do hai đứa thả lưới bắt được. Rồi những ngày kế tiếp, hai đứa lại bắt được cò và cồng cộc ra ràng, đem về lớp rô ti lớp kho mặn.
Hằng ngày, công việc của chúng tôi là bắt tin đọc chậm của đài tiếng nói Việt Nam phát từ Hà Nội, lược lấy những tin quan trọng, phù hợp rồi đánh máy trên giấy sáp để in ra, bằng cái máy quay tay "Êvêrét" mà anh Năm Lúa đã đem vào. Cho tới bây giờ, tôi hãy còn nhớ cái cảm giác xúc động nhiều lần bắt tôi phải rưng rưng nước mắt khi tôi mở chiếc đài bán dẫn "Sony", thì trong đài phát ra tiếng của đồng chí xướng ngôn viên: "- Đây là Tiếng nói Việt Nam phát đi từ Hà Nội, thủ đô nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa.." Các anh chị nào đã từng là xướng ngôn viên hồi những năm ấy chắc chưa biết rằng chúng tôi đã khóc. Các anh chị chắc cũng chưa biết rằng những buổi tin đọc chậm của các anh chị đã đem đến cho chúng tôi và đồng bào hiệu quả tinh thần lớn như thế nào đâu.
Công việc chép tin, đánh máy và in tin đối với cả ba chúng tôi, ai cũng thành thạo. Tuy nhiên, phần chọn lọc tin và phần soạn thêm một bài ngắn gần như là một xã luận thì do tôi đảm trách. Tờ tin của chúng tôi được nâng lên gần như một tờ báo nhỏ, cứ năm ngày là phát hành một lần ba ngàn bản. Như vậy, cũng năm ngày một lần, anh Năm Lúa vô "cứ" đem số in xong về, phân phát cho các mạng lưới cơ sở. Cũng có lúc chị Năm Lúa làm việc ấy. Bữa nào chị Năm Lúa vào thì chị vào sớm hơn, và tôi tranh thủ cầm ngay tờ tin mới in chưa ráo mực, dạy thêm chữ cho chị, cắt nghĩa cho chị biết các đoạn, các danh từ nào chị chưa rõ. Nhờ vậy mà không bao lâu, chị đã đọc được tờ tin, biết được mọi điều trong đó. Mỗi lần tới ngày anh Năm hoặc chị Năm vào là tôi hồi hộp lắng đợi. Vừa thoáng nghe tiếng chân khủa nước lỏm bỏm vắng tới từ xa, thì trên sàn nhà tôi đã tuột xuống, lội ra đón. Lần nào anh Năm chị Năm cũng đem lại cho chúng tôi những tin mới ngoài xóm, những chỉ thị hoặc thông báo của cấp trên, nhờ đó tuy sống ở giữa rừng chớ chúng tôi vẫn biết được tình hình ta địch, nhờ đó chúng tôi vẫn không trơ trọi. Cái cảm giác đơn độc ban đầu ấy chẳng qua là vì lần đầu tiên chúng tôi ở lại giữa rừng chớ chúng tôi vẫn có một sợi dây liên hệ chặt chẽ với cấp ủy và xóm ấp, qua vợ chồng anh Năm Lúa, chúng tôi luôn được vợ chồng anh tiếp tế nhiều thứ như chuối, bí, rau cải và thỉnh thoảng còn có các thứ bánh do chị Năm làm lấy như bánh xếp, bánh lá mít.
Sức tiêu thụ của tờ tin nhỏ của chúng tôi ngày một lớn. Nhiều nơi yêu cầu được phân phối tờ tin đó. Nhưng khổ nỗi, tình hình giấy má phương tiện của chúng tôi ngày lại càng eo hẹp. Giấy nhựt trình lấy từ các kho giấy nhà in kháng chiến cũ để lại, in riết rồi cũng cạn, phải in tới giấy học trò. Giấy sáp cũng moi lên từ các hầm Ty Thông tin tỉnh, do chôn giấu dưới đất lâu ngày, nên ngoài số giấy sáp xanh còn tốt đã đánh máy hết, một hôm thằng Triều đánh tới số giấy sáp trắng bị ẩm mục, nó vụt kêu lên:
- Thôi chết rồi chị Tư ơi!
Tôi chạy lại coi. Thằng Triều đánh tới đâu, sáp bở rời ra tới đó. Con chữ từ bàn máy gõ vào giấy sáp không ấn được, sáp cứ rơi ra. Tôi toát mồ hôi. Sự cố này tuy nhỏ, nhưng có thể gây trở ngại phải đình đốn công việc, vì nếu chờ tổ chức ra thành để mua giấy sáp thì cũng còn lâu và không phải dễ. Tôi ngồi vào đánh thử, sáp cũng rớt ra như vậy. Mỗy mò hoài lúc lâu, tôi thử gõ thiệt nhẹ, vừa đủ để con chữ dập vào giấy. Với lối đánh đó, sáp chịu yên không tróc ra nữa. Nhưng vì con chữ dập nương nhẹ quá, nên muốn ấn một chữ vô giấy sáp, tôi phải gõ tới bảy lần. Tốc độ đánh máy bị giảm rất chậm, nhưng như vậy vẫn còn có thể tiếp tục công việc được. Tôi chỉ cho Chiến và Triều kiên trì làm theo cách đó.
Chúng tôi làm việc cật lực rồi còn phân công đi câu, đi giăng lưới, lấy củi. Vợ chồng anh Năm Lúa vẫn vô "cứ" đều đều để tải bản tin ra. Thấm thoát đã được năm sáu tháng. Chưa có lúc nào chúng tôi lại có được thời gian ổn định để in ấn dài như vậy. Chị Năm Lúa mang thai bụng ngày một to, nhưng chị vẫn tiếp chồng lặng lội ra vào. Chị kể lại với tôi rằn theo sự chỉ dẫn của tôi, chị đã mạng dạn đi đỡ đẻ cho bà con trong xóm và nhớ đó mà đó mà đã xây dựng được nhiều cơ sở rất tốt. Có mấy lượt, chị Năm Lúa vào liên tiếp. Tôi đặt tay nhẹ lên bụng đã khá to của chị nói:
- Thôi từ rày chị đừng đi nữa, để anh Năm ảnh đi. Tới tháng này mà lội nhiều vác nặng sợ không tốt đâu..
Chị Năm cười, khoát tay:
- Hồi đó tới giờ gần sát ngày đẻ, tôi còn mần công chuyên quần quât mà đẻ đứa nào đứa nấy cũng liền trân, cô Tư đừng lo. Sở dĩ mấy bữa nay tôi đi thay là vì hổm rày ba sắp nhỏ lo phát cỏ ruộng, tôi để ba sắp nhỏ ngủ thẳng giấc đặng sớm ngày còn đi phát. Vài bữa nữa phát xong, tôi nghỉ thì ba sắp nhỏ đi!
Chị Năm Lúa thay chồng lặn lội ra vào "cứ" chúng tôi không kể gì bụng chửa như vậy, mãi tới lúc anh Năm Lúa phát xong cỏ ruộng, chị mới nghỉ ở nhà. Lối ba tháng sau, vào một buổi chiều khi những ngọn tràm trên đầu chúng tôi vừa rút hết nắng, chợt tôi nghe có tiếng có diệc nhao nhác bay lên ở cụm rừng phía ngoài. Điều đó chứng tỏ có người. Tôi bắt đầu lo ngại, vì hôm ấy chưa tới ngày anh Năm Lúa vào để lấy bản tin. Bỗng lát sau, tôi nghe tiếng vỗ bồm bộp vào thân tràm. Đó là tiếng ám hiệu của anh Năm Lúa. Tôi yên tâm chờ anh tới. Anh Năm Lúa nhảy thoắt lên bậc thang bắc lên nhà, kêu tôi báo tin vợ anh chuyển bụng. Anh nài nỉ:
- Cô Tư làm ơn về trỏng sanh cho vợ tôi nghe cô Tư. Vợ tôi nói muốn cô Tư sanh lấy hên đẻ con gái.. Với lại, tôi mà cụ bị xuồng bộng chở vợ tôi lên quận sanh thì tít nhứt cũng mất ba bốn bữa, ngặt lắm.. Vắng tôi, lỡ có chuyện chi..
Tôi lặng thinh, do dự cân nhắc, e việc mình ra xóm có thể lộ bí mậ. Nhưng khi tôi nói ra điều đó, thì anh Năm bảo:
- Vụ đó cô Tư khỏi lo, tôi bảo đảm. Trong xóm đều là bà con cơ sở của mình, không ngại!
Sau khi suy nghĩ kỹ, tôi gật đầu nhận lời. Là vì tôi thấy tình hình ở xóm đầu kinh Tràm Lụt nói chung rất tốt, hơn nữa chính tôi, tôi cũng rất muốn đi đỡ cho chị Năm Lúa để tỏ rõ mối cảm tình và lòng biết ơn của chúng tôi đối với vợ chồng chị trong suốt tám chín tháng vợ chồng chị đã hết lòng với việc chung, hết lòng cưu mang bảo bọc chúng tôi.
Tôi căn dặn hai cậu Chiến, Triều ở lại "cứ", rồi lấy dụng cụ, theo anh Năm Lúa ra xóm
Lối đầu đêm, tôi ra tới, giữa lúc chị Năm Lúa đau bụng nhiều hơn. Vừa lo bắc nước, sát trùng dụng cụ, tôi vừa giảng giải thêm công việc hộ sinh. Chị Năm Lúa nằm trên chõng, đau bụng gắt rồi mà vẫn cười, lắng nghe từng lời tôi nói. Đêm hôm ấy chị Năm Lúa đã sanh một cách êm xuôi. Và tôi đã đỡ trên tay mình một đứa bé gái, y như vợ chồng chị ao ước. Khi tôi kêu: "- Con gái rồi!" thì chị Năm Lúa cười no nê, còn anh Năm ở ngoài vọt vô, lăng xăng hỏi dồn như chưa tin: "-Con gái hả, con gái thiệt hả cô Tư?"
Tôi trở về "cứ" rừng ngay, sau khi đã đỡ đẻ cho chị Năm Lúa một cách tốt lành. Anh Năm Lúa nhất định không chịu để tôi đi một mình. Anh lại đưa tôi vào "cứ". Như vậy, từ chiều cho tới quá nửa đêm, anh đã đi tới đi lui cả thảy bốn lượt. Nhưng tôi thấy anh không biết mệt mỏi gì cả. Nỗi vui sướng về việc vợ sanh con gái làm anh bắt nói chuyện với tôi hoài suốt dọc đường như một đứa trẻ.
Vậy mà đau đớn thay, chỉ một tháng sau anh đã phải xa lìa tất cả. Từ người vợ đã cùng anh dắt díu đến đây trong những ngày đói khổ, cho tới các con mà anh yêu quí. Anh Năm Lúa có thể không phải vĩnh biệt vợ con, nếu anh chỉ chịu nói một lời. Nhưng anh đã nín im, không hé răng nói ra lời đó. Vào một tối, như lệ thường, anh vô "cứ" vác bản tin về sớm. Tôi tiễn anh về như mọi lần, sau đó cùng hai cậu Chiến và Triều hội ý công việc, rồi sửa soạn đi ngủ. Vào khoảng nửa đêm, đang ngủ, thình lình tôi bị đánh thức bởi tiếng chim kêu xao xác, kế nghe có tiếng chân lội nước sồn sộn. Tôi lập tức gọi hai cậu kia dậy. Chúng tôi lắng nghe kỹ, nhận ra tiếng chân lội nướ đó chỉ là tiếng chân của một người. Tôi hơi yên tâm. Một lát sau, tiếng lội bì bõm gấp gáp tới gần, rồi tiếng chị Năm Lúa hổn hển đứt quãng:
- Cô Tư.. Cô Tư ơi!
Tôi tụt xuống sàn nhà. Vừa lúc chị Năm Lúa nhào tới, chụp lấy bậc thang kêu lên:
- Cô Tư ơi, tụi nó bắt ba sắp nhỏ rồi!
Chúng tôi dìu chị Năm Lúa lên nhà. Chị thở hào hển, mình mẩy ướt mèm. Hỗu như chị đã chạy từ nhà vào đây, nên chị quá mệt. Chị kể lại là anh Năm Lúa bị bắt lúc về tới đám ruộng sau nhà. Đây không phải là tụi tự vệ hương thôn mà là tụi biệt kích do thằng Lân cầm đầu từ trên đồn cắt đồng xuống. Cả xóm đều không hay, vì chúng bọc vào rất êm ở sau ruộng. Chị Năm cho biết sau khi bắt được anh Năm, chúng đã dẫn anh vô nhà. Qua lời chúng nói với nhau, chị biết được là khi anh Năm phát hiện ra chúng thì đã qua gần. Anh vội ém cái bồng đựng bản tin xuống mé bùn. Chúng bắt được anh và tìm thấy cái bồng.
Chị Năm Lúa nói:
- Thằng Lân cầm đầu tốp biệt kích buộc ba sắp nhỏ phải khai ra, lãnh cái bồng đó của ai, tại đâu. Nó ngửi tờ tin, nói mùi mực in còn mới, nên nhứt quyết chỗ in ở đâu đây thôi. Ba sắp nhỏ trước sau vẫn một mực bảo vừa đi thăm câu về, không biết cái bồng đó của ai hết.. Tụi nó nhảy vô đấm đá rồi dẫn ba sắp nhỏ về đồn. Tôi phải chạy liền vô đây báo cho cô Tư với mấy chú biết để lo liệu. Trời ơi, nó đánh ba sắp nhỏ dữ lắm cô Tư ơi..
Chị Năm Lúa khóc nấc. Tôi khuyên chị bình tĩnh và hãy trở lại nhà, vì còn cháu bé ở đó. Tôi cũng đề nghị với chị qua đường dây báo việc này về cấp trên chúng tôi để xin ý kiến. Chị Năm Lúa nói chị sẽ báo ngay trong đêm nay, rồi lau nước mắt lội trở về. Lúc ấy tôi cũng không ngờ tới hôm sau sự việc còn đi tới chỗ dữ dội hơn nữa. Ngày hôm sau, đó là một ngày ghê gớm nhứt của đời chị Năm Lúa. Chúng đưa anh Năm Lúa trở lại nhà, tiếp tục tra khảo bắt anh phải khai ra chúng tôi, khai ra nơi đã in những bản tin đó. Anh Năm Lúa vẫn nói như anh đã nói, là anh chỉ đi thăm câu, chớ anh không biết cái bồng đó của ai hết. Chúng đánh anh tới nỗi các con anh đều khóc thét lên. Rồi chúng kêu chị Năm khuyên bảo anh, nhưng chị Năm cũng nói ý như anh Năm chớ không nói khác. Thằng Lân, thằng đồn trưởng khét tiếng ác ôn nói với anh Năm Lúa:
- Vậy thì tao sẽ giết mày trước mặt vợ con mày!
Giữa giấy phút cực kỳ nghiêm trọng đó, anh chị Năm Lúa, chồng cũng như vợ, đã im lặng. Chính sự im lặng đó đã cứu lấy chúng tôi, và anh Năm đã bị tên Lân mổ bụng một cách ghê rợn ngay trước mặt vợ với ba đứa con, trong đó có đứa con gái vừa đầy tháng mà chính tay tôi đã đón nó ra đời, và trong buổi chiều nay nó vừa từ vùng xẻo biển lên đây tìm gặp lại tôi.
.. Hồi tưởng, trong phút chốc cứ tràn đến với tôi như sóng. Nhưng hồi tưởng chưa dừng ở đó, ở ngày anh Năm Lúa hy sinh mà còn dẫn tiếp tôi về những ngày còn lại của chị Năm Lúa. Sau khi anh Năm Lúa chết năm bữa, tổ in ấn của chúng tôi được lịnh chuyển tới một vùng khác. Lòng tôi đau như xé, vì ra đi mà không thể ghé qua nhà chị Năm Lúa được. Tôi xót xa lo lắng không biết rồi chị sẽ chịu đựng ra sao trước thử thách dữ dội đó. Một vài tháng sau, tôi mới được biết là lúc anh Năm Lúa bị mổ bụng, chị Năm Lúa đã ngất xỉu tại chỗ, tay bồng con nhỏ. Rồi chị bị mất trí, trở thành một người lịu, ai nói gì cũng nói theo, ai la gì cũng lo theo. Nhưng một thời gian sau, chị tỉnh dần lại, không lẫn trí nữa. Bà con bảo rằng chị tỉnh lại một cách đáng sợ, trở nên ít nói, ai hỏi gì mới trả lời, con người trầm lặng hẳn đi. Chị lại lo làm ruộng, nuôi con, thỉnh thoảng đi đỡ đẻ cho lối xóm. Bọn giặc ở trên đồn và bọn tề xã hầu như không để ý gì tới chị nữa. Cho tới ngày đồng khkởi, thình lình chị Năm Lúa hoạt bát trở lại. Chị làm bữa giỗ cúng chồng, rồi bơi xuồng đưa đứa con trai lớn mới có mười lăm tuổi giao cho cho một đại đội võ trang đóng bên sông Trẹm. Tới đứa con sau, mới mười lăm mười sáu, chị lại cho đi nữa. Bà con nói chị Năm Lúa nuôi con thật lực, cho ăn uống đủ sức, nên tuy chưa tới tuổi đi bộ đội, mà đứa nào đứa nấy vóc vạc cũng cao lớn. Bà con còn nói đứa nào lớn lên cũng được chị nhắc nhở việc cha nó chết ra sao, xóm làng bị khủng bố thế nào, dạy dỗ nuôi chí căm thù từng chút từng chút. Tới cái năm tôi có dịp trở lại Kinh Tràm Lụt thì vùng này đều đã giải phóng. Không còn đứa con trai nào của chị ở nhà nữa, chỉ có đứa gái út là con Thắm, đã lên tám. Lầ đó, chị và tôi ôm nhau khóc lặng. Chị hỏi thăm tôi đã có chồng con gì chưa. Tôi nói tôi đã có chồng và hai con, hiện gởi tứ tán mỗi đứa một nơi cho cô bác nuôi giùm vì phải đi công tác. Khi ấy tôi là bí thư huyện ủy ở một huyện bị địch kềm kẹp rất gay gắt. Tối hôm đó, tôi lại ngủ chung với chị Năm Lúa và con Thắm. Nằm trò chuyện, tôi cười bảo chị rằng giờ đây tôi thèm xum họp với mấy đứa con, chỉ mơ ước khi nào yên rồi sắm được một cái mùng hai nóc như của chị, quy tụ con cái về tối tối ngủ chung, đùa giỡn với tụi nó cho đã là tôi thấy sướng rồi. Chị Năm Lúa nghe tôi nói vậy thì nằm nín thinh. Một lát sau, chợt chị day qua khẽ nói:
- Cô Tư nè, tôi tính như vầy nói cô Tư nghe coi có chịu không.. Thôi cô Tư đem hết hai đứa nhỏ về đây tôi nuôi. Rồi tôi may sẵn cho cô một cái mùng, hễ lúc nào cô rảnh về thăm tụi nó thì mấy mẹ con ngủ chung, mặc sức mà giỡn với nhau.
Tới lượt tôi nín thinh, nước mắt ứa ra. Tôi đâu có ngờ mình nói vậy thôi mà chị Năm Lúa lại tính thiệt. Quả là khi ấy điều ước muốn nhỏ nhoi đó của tôi cũng không có được, nhưng tôi đâu còn dám nhờ ở chị, người đàn bà đã bảo bọc chúng tôi năm xưa bằng sự nín lặng trước cái chết của chồng mình. Tôi chỉ mong đền đáp lại sự hy sinh ấy, nhưng chưa đền đáp được thì chị lại lo phụ tiếp tới tôi. Chị nài nỉ bảo tôi cứ đưa hai đứa con tôi về cho chị nuôi. Tôi cố lựa lời thoát thác. Chị bảo:
- Bộ cô tính là tôi nuôi dùm cho riêng cô sao. Tôi nuôi mấy đứa nhỏ để cô rảnh tay đi công tác, để cô cùng bà con ở chỗ đó phá banh phá rã hết ba cái ấp chiến lược của tụi nó đi!
Rốt cuộc, một lần nữa tôi lại nhờ vào chị. Tôi đã đi gom hai đứa con tôi đem gởi chị. Người đàn bà nông dân góa bụi ấy đã nuôi con tôi bằng lúa gạo cá mắm ở Kinh Tràm Lụt, đã sắm cho tôi một cái mùng đôi như tôi mong mỏi. Lâu lâu tôi ghé qua thăm con và được hưởng một vài ngày xum họp chen kẽ giữa cuộc chống Mỹ đã kéo dài ác liệt trên mười lăm năm. Tới năm bảy mươi, được điều động về trên khu, tôi mới đưa các con tôi đi theo. Từ bấy đến nay, sau ngày giải phóng về công tác tại tỉnh nhà, tôi đã không có dịp trở lại Kinh Tràm Lụt nữa. Nhưng tôi được biết là cả hai đứa con của chị ở bộ đội đều lần lượt hy sinh. Mãi cho tới hôm nay, trong buổi chiều này, đứa con gái của chị Năm Lúa từ dưới đó lên tìm tôi. Tôi nghĩ bụng chắc con Thắm lên đây gặp tôi có chuyện gì đó mà chị Năm Lúa nhờ tôi giúp. Nhưng bất cứ việc gì nhờ ở tôi, giờ đây tôi cũng đều chưa nghĩ tới, bởi vì riêng việc con Thắm lên đây là làm cho tôi bứt rứt, hối hận. Bởi vì lẽ ra tôi phải về dưới đó trước chớ sao tôi lại để cho đứa con gái của chị Năm Lúa lên tôi ngồi lặng đi trong buổi chiều hôm đang xuống, và hồi tưởng cứ từng đợt đã tràn tới với tôi như những cơn sóng.
Đúng là chị Năm Lúa có việc nhờ tôi giúp thật. Con Thắm đã nói việc đó, vào buổi tối hai cô cháu tôi ngồi trò chuyện. Tưởng là việc chi lớn lao, nào ngờ là việc bình thường bé nhỏ.
Con Thắm nói:
- Má biểu con lên đây ráng kiếm thăm cô, coi cô có được mạnh khỏe không. Với lại má có chút chuyện nhờ cô coi ở trên tỉnh có bệnh viện nào hoặc có cách nào cho má con gởi vài người dưới xã lên vừa làm vừa học. Một anh y tá muốn học thành một y tá cứng hoặc y sĩ, và mấy chị hộ sinh trước nay cũng làm nhiều nhưng chưa có học khóa nào cho thiệt đầy đủ hết.. ở dưới xã con, gặp bịnh gì nguy ngập cần cấp cứu hay có chị nào sanh khó, phải chở đi xa lắm cô Tư ơi!
Đó, cái việc mà chị Năm Lúa giao con Thắm lên đây để nhờ cậy tôi là như vậy đó. Không có gì lớn lao cả, chỉ là việc rất bình thường. Nhưng chính vì nó bình thường như vậy nên tôi càng thêm bứt rứt xốn xang, thấy như mình đã thất hứa bởi một cam kết trọng hệ, cái cam kết thực ra không có luật pháp nào ràng buộc, chỉ có tình yêu thương trong buổi gian truân, chỉ có máu chảy nơi chốn ruộng đồng bưng trấp cất lên thành tiếng nói dập dồn dội đập mãi vào giữa tâm tôi. Rõ ràng tôi đã cách xa một quãng, đã quên đi một chặng, nên từ đó không thấy sự thôi thúc của những ước vọng tưởng như nhỏ bé nhưng thật ra rất đổi lớn lao kia.
Con Thắm thấy tôi ngồi im sau câu nói của nó, thì nó ngỡ là việc má nó nhờ tôi giúp chắc đã gặp khó khăn. Nên nó vội tiếp:
- Má con có dặn, nếu chuyện đó có chi khó thì thôi, cô khỏi lo, để rồi má với tụi con tính cách khác..
Con Thắm còn bày tỏ thật là chuyện này cũng là chuyện nó đang lo. Nó là bí thư chi đoàn Thanh niên xã, được góp sức vào việc xây dựng bệnh xá, cụ thể là cất một bệnh xá đàng hoàng và đưa anh chị em thanh niên đi học. Con Thắm nói bệnh xá thì tụi nó cất dễ dàng, người cũng có, nhưng đi học ở đâu thì đang gặp bí. Không biết tính sao, má nó nghĩ tới tôi, bảo nó lên đây kiếm tôi. Con Thắm càng tỏ bày tới đâu, lòng dạ tôi càng xốn xang bứt rứt tới đó.
Để cho nó khỏi hiểu lầm và yên tâm, tôi vội bảo:
- Không đâu con, việc má con nhờ cô giúp, cô xin trả lời ngay là chắc chắn cô giúp được, không có gì khó khăn cả. Con về báo lại với má, cứ gởi người lên sớm, cô sẽ thu xếp!
Con Thắm nghe vậy, nó mừng rỡ vụt đứng lên, nhổm tới chụp tay tôi:
- Cô giúp được hả cô, được chắc hả cô?
Tôi rưng rưng nước mắt. Câu nói này tôi đã có nghe, nỗi mừng này tôi đã từng gặp, ở chị Năm Lúa và biết bao bà con cô bác khác. Tôi tự hỏi, tại sao chúng tôi đã không thể làm cho họ vui mừng sớm hơn, nhiều hơn?
Tôi lưu con Thắm ở lại chơi trong ngày chủ nhật, đưa nó ra phố, muaa cho nó một xấp vải may áo màu nâu nhạt và mua gởi về cho má nó một xấp vải đen may quần loại tốt. Tôi còn sắm cho nó những thứ linh tinh khác nữa. Làm như vậy, tôi cảm thấy như mình có thể bù đắp lại được chút ít thiếu sót lầm lỗi. Cũng như vào sáng ngày thứ hai, sau một cú điện thoại đến bệnh viện tỉnh là tôi đã lo liệu xong công việc chị Năm Lúa nhờ giúp, để tôi có thể hứa chắc với con Thắm hơn trước khi nó bước xuống võ lãi đi về xẻo biển. Tôi ngờ rằng với sự sốt sắng mau lẹ đó, lòng tôi sẽ rũ bớt được nỗi giày vò day dứt. Nhưng ngờ đâu, khi con Thắm đã đi về rồi, tôi vẫn không thấy nhẹ nhàng thanh thản hơn. Những hình ảnh nông dân chơn chất ở miệt xẻo biển kia, người còn cũng như kẻ mất, trong đó anh Năm Lúa cứ thấp thoáng hiện lên mà nói với tôi những lời mộc mạc không ẩn chút trách móc về ngôi trường chưa có đủ thầy, về bệnh xá cần có thêm y tá, cô đỡ, và về nhiều thứ khác nữa.
Đêm đến, tôi nằm thao thức trên giường nệm, ngó lên nóc mùng. ánh đèn ngủ tỏa màu xanh êm dịu lên nóc cái mùng tuyn rộng thoáng. Nỗi mơ ước của tôi ngày xưa chỉ cầu tới một chiếc mùng vải nóc đôi. Giờ đây tôi có được nhiều thứ vượt quá xa ước mơ nhỏ bé đó. Giờ đây tôi nằm trên giường nệm, nhưng xưa kia đã có bao tháng ngày ròng rã tôi không hề được đặt lưng nằm ngủ trên một mặt phẳng, dù chỉ là mặt đất. Tôi đã có lúc ngủ trên những thân tràm lột vỏ rất cấn lưng, trên những bờ đìa lạn và cả trên mặt ruộng nổi nước. Xưa kia cái gì ở xóm ấp tôi cũng thấu rõ, lúc cô bác âu lo hay phấn khởi, trái tim đôi đều hòa cùng nhịp đập. Xưa kia tôi đã từng buồn bã sợ hãi khi đơn độc giữa rừng, khi nghe tiếng chân anh Năm Lúa mỗi lúc một xa dần. Bây giờ tôi đang lâm vào cảnh huống đó mà chừng như tôi không thấy sợ?
Đêm đã khuya, nhưng tôi vẫn còn thao thức. Cuối cùng rồi tôi cũng thiếp đi. Trong giấc ngủ, tôi chợt nằm mơ thấy lại một dòng sông đỏ, hai bên bờ là rừng dừa nước nhô lá sắc tợ những lưỡi gươm, và các con kinh cũng đỏ sẫm như sông, đang mải miết chảy qua vùng đất rẫy nâu màu mỡ, chảy vào tận những cánh rừng tràm xanh ngát. Trong mơ, tôi nghe thấy tiếng cò diệc xôn xao lên xuống trên những ngọn tràm, tiếng vo vo lớn dần của một bầy ong vĩ đại đang đi, và tôi còn nghe như có tiếng chân ai cứ bì bõm, bì bõm lội hoài giữa cánh rừng ngập đầy nước đỏ.
1981