Năm đó chúng tôi có dịp nghỉ hè ở bãi biển, sống biệt lập trong khung cảnh tĩnh lặng có vẻ đẹp thâm trầm. Chúng tôi đem theo mấy cây cung và đó là phần quan trọng nhất trong hành trang. Ngày nào tôi cũng chú tâm tập buông dây, và việc này đã trở thành một định kiến khiến tôi càng ngày càng quên lời dặn dò của Sư phụ là không được tập luyện gì ngoài việc tĩnh tâm giải thoát. Sau khi suy két kỹ lưõng mọi khả năng, tôi đi đến kết luận: nhược điểm của tôi không phải ở chỗ chưa buông bỏ sự mong cầu đạt đích và lòng vị ngã như Sư phụ nghi ngờ, mà là do các ngón của bàn tay phải bấm quá chặt vào ngón cái và chờ đợi buông tên càng lâu, thì tự dưng tôi lại bấm các ngón tay càng chặt. Tôi tự nhủ chính đây là chỗ tôi cần phải giải quyết. Chẳng bao lâu sau, tôi đã tìm ra một cách giải quyết đơn giản và hiển nhiên cho vấn đề này. Nếu sau khi giương cung, tôi cẩn thận nới lỏng từ từ những ngón tay bấm vào ngón cái cho đến lúc cuối cùng ngón tay cái không còn bị giữ chặt nên bật ra tưởng như bất ngờ và do đó, việc buông dây xảy ra như chớp và cây tên bay đi chẳng khác "tuyết lìa khỏi lá tre". Sự khám phá này càng thêm thú vị khi tôi thấy nó có liên quan với kỹ thuật bắn súng trường. Trong kỹ thuật này, người ta co ngón tay trỏ lại cho tới khi sức ép vào cò súng giảm tới mức tối đa và vượt qua mức cưỡng trì cuối cùng.
Tôi tin chắc là mình đang đi đúng đường và cho rằng với phương cách này, hầu như mọi cú đều sẽ được bắn ra một cách êm ái và bất ngờ. Đương nhiên tôi không bỏ qua mặt trái của kết quả này: muốn thao tác của bàn tay giữ được chính xác thì phải chú tâm hoàn toàn, nhưng tôi tự trấn an mình với hy vọng biện pháp kỹ thuật này sẽ dần dần trở nên một phần phản xạ quen thuộc, không còn bắt tôi phải chú tâm đặc biệt. Tôi thầm nhủ sẽ có ngày nhờ đó tôi có thể bất giác buông tên trong trạng thái vô tư và hoàn toàn quên mình vào cái lúc sức căng đã đến mức tối đa; và trong trường hợp này, khả năng kỹ thuật sẽ tự nhiên trở thành "có tinh thần". Chính với sự đoan chắc càng ngày càng bồi dày thêm tin tưởng này, tôi dẹp yên được nổi đắn đo về môn học mới cứ chực nổi lên trong tôi và bất chấp những lời khuyên nhủ phản đối của vợ, tôi vẫn tiếp tục đi tiếp với cảm giác thỏa mãn đã có được một bước tiến quyết định.
Khi vào học trở lại và bắn cú đầu tiên, tôi nghĩ rằng cú bắn đó là đạt vì êm xuôi và bất ngờ. Sư phụ nhìn tôi một lúc, rồi như một người không tin vào mắt mình, ông e dè nói: "Nào mời anh bắn lại lần nữa!". Cú bắn thứ hai, theo tôi nghĩ, còn đạt hơn cú trước. Sư phụ không nói không rằng bước đến cầm lấy cây cung của tôi, rồi ngồi xuống chiếc gối kê và quay lưng về tôi. Tôi hiểu điều đó có nghĩa là gì nên đành rút lui
__________________
Ngày hôm sau, ông Komachiya báo cho tôi biết Sư phụ không muốn tiếp tục dạy thêm cho tôi vì tôi cố ý lừa dối ông. Hoảng hốt cực độ trước lời phê bình hạnh kiểm này, tôi liền giải thích cho ông Komachiya biết trong trường hợp nào mà tôi đã nghĩ ra cách buông tên đó để tránh đừng dẫm chân tại chỗ mãi. Nhờ ông Komachiya xin gìum. Sư phụ cuối cùng cũng sẵn lòng nhân nhượng, nhưng chỉ dạy tiếp với điều kiện tôi phải hứa dứt khoát không bao giờ còn vi phạm tinh thần "Đại Giáo pháp". Nếu nỗi xấu hổ sâu sa không cứu chữa được tôi, thì thái độ cư xử của Sư phụ cũng đủ làm được điều đó. Ông không hề nhắc lại vụ rắc rối đã qua, mà chỉ nói nhẹ nhàng: "Anh chưa thấy việc đứng chờ vô tư trong trạng thái căng thẳng tột độ là quan trọng chừng nào. Anh cũng không hề biết tập làm việc đó mà không hề vấn vương thắc mắc: mình có thể thành công hay không? Hãy kiên nhẫn đợi chờ để thấy cái gì sẽ đến và đến như thế nào!".
Tôi trình bày với Sư phụ là tôi đã bước qua năm thứ tư và thời gian ở Nhật của tôi có giới hạn. Ông trả lời: "Không thể đo lường con đường dẫn tới mục đích! Ngày giờ, năm tháng mà có ý nghĩa gì?".
Tôi bèn hỏi: "Nếu con bỏ dỡ nửa chừng thì sẽ ra sao?".
"Nếu buông xả được cái tôi thì anh bỏ dở lúc nào cũng được. Vậy, hãy tiếp tục tu tập cái việc buông xả đó đi!".
Và thế là chúng tôi phải làm lại từ đầu, như thể mọi điều tôi học từ trước đến nay đều chẳng ích gì, nhưng việc chờ đợi trong lúc cung giương tối đa vẫn không hơn gì hơn lúc trước giống như tôi không thể bước ra khỏi vết xe cũ.
Một hôm, tôi hỏi Sư phụ: "Làm thế nào tên bắn ra được nếu không phải chính con buông nó?".
Ông trả lời: "Chính cái đó bắn".
Tôi lại hỏi: "Con đã nhiều lần nghe Sư phụ nói đến điều này, vậy cho phép con sửa lại câu hỏi: Làm sao con có thể xả mình chờ đợi cú bắn nếu 'tôi' không còn ở đó?".
- "Chính cái đó chờ đợi trong lúc cung giương tối đa!".
- "Vậy cái đó là ai hoặc là cái gì?".
- "Khi đã hiểu được điều này thì anh không còn cần đến tôi nữa. Nếu tôi không để cho anh tự chứng nghiệm, mà cố chỉ cho anh manh mối, thì tôi là một ông thầy tệ hại nhất và đáng bị đuổi đi. Vì vậy, đừng nói thêm gì nữa, chúng ta hãy học tập tiếp đi!".
Thêm nhiều tuần nữa, tôi vẫn không tiến được bước nào, nhưng tôi lại nhận thấy điều này không hề làm tôi buồn bực. Tôi đã chán công việc này chăng? Cái vấn đề có hiểu được nghệ thuật hay không, có chứng nghiệm được điều mà Sư phụ gọi là "cái đó" hay không, và có thấy được đường đến cõi Thiền hay không, tất cả đều dường như trở nên xa xôi, hờ hửng nên chẳng còn làm tôi buồn bực chút nào. Nhiều lần tôi muốn thổ lộ chuyện này với Sư phụ, nhưng hễ gặp mặt ông là tôi mất ngay can đảm vì tôi ngại Sư phụ cũng chỉ trả lời cái câu đơn điệu: "Đừng hỏi, hãy học tập đi!", vì vậy, tôi không hỏi nữa và cũng có thể tự ý bỏ tập nếu Sư phụ không nắm chặt tay tôi trong tay ông. Tôi sống ngày qua ngày, hết sức làm việc chuyên môn, và cuối cùng, tôi cũng chẳng còn thắc mắc về chuyện mình hờ hững với tất cả những gì mà mình đã kiên trì theo đuổi trong mấy năm qua.
Rồi một hôm, sau một cú bắn, Sư phụ cúi chào kính cẩn và cho dừng bài học, ông la lên: "Đúng là cái đó bắn rồi!". Tôi ngây người nhìn ông; và khi hiểu ý ông muốn nói, tôi không kềm được tiếng reo sung sướng. Sư phụ dịu dàng nói: 'Anh đừng cảm động, điều tôi vừa nói không phải là lời khen, mà chỉ là một nhận xét mà thôi. Tôi không phải cúi chào anh, vì anh hoàn toàn không ăn nhằm gì trong cú bắn đó cả. lần này anh đã giữ được trạng thái quên mình và vô tư trong lúc giương cung tối đa, nên cú bắn lìa như trái chín rụng. Bây giờ anh hãy tiếp tục đi, xem như không có gì xảy ra".
Chỉ sau một thời gian lâu, mới thỉnh thoảng có thêm những cú bắn đúng cách được Sư phụ chứng nhận bằng cách cúi chào kính cẩn. Nhưng làm thế nào mà những cú bắn tự lìa không có sự can dự của tôi? Làm thế nào mà bàn tay phải đang nắm chặt bỗng mở bật ra sau? Cho đến bây giờ tôi vẫn không giải thích được, nhưng rõ ràng là đã xảy ra chuyện như vậy và quả thật chỉ có mỗi chuyện đó là quan trọng, nhưng ít ra tôi cũng đi đến điểm tự mình phân biệt được những cú bắn đúng cách với những cú bắn sai cách, giữa hai điều này có sự khác biệt tính chất to lớn đến độ không thể thoát được con mắt nhận xét của người có kinh nghiệm. Đối với người xem, cú bắn đúng cách có biểu hiện bên ngoài và bàn tay phải bật ra sau nên không gây chấn động cho thân hình người bắn. Vả lại, sau cú bắn sai, hơi thở đang nín bỗng thoát mạnh ra nên không thể lấy hơi lại kịp. Trái lại, sau cú bắn đúng hơi thở thoát ra nhẹ nhàng cho tới lúc hết, nên khi hít vào lại hơi thở không gấp gáp, tim vẫn đập đều êm ả, và do sự tập trung không bị rối loạn, người ta có thể đi ngay vào lần bắn tiếp theo. Còn xét bên trong, đối với người bắn, những cú bắn đúng có tác dụng làm cho đương sự cảm thấy ban ngày chỉ mới bắt đầu lên. Anh ta cảm thấy thích làm mọi điều đúng đắn, và có lẽ quan trọng hơn nữa là thích nhàn hạ, không làm ngay cả những điều đúng đắn; và đó là một trạng thái cực kỳ thú vị. Sư phụ mỉm cười tế nhị bảo: "Nhưng ngươi có trạng thái này lại cố có nó như chưa có nó. Chỉ có sự thanh thản liên tục mới có thể chấp nhận nó đến mức không ngại thối lui".
Một hôm, khi Sư phụ thông báo sẽ bước qua những bài tập mới, tôi nói: "Thưa thầy, phải chăng giờ đây điều khó khăn nhất đã làm xong?". Ông đáp: "Người phải đi một trăm dặm, nhưng mới đi được chín mươi dặm thì chỉ nên xem đó mới có nửa đường. Bây giờ, bài học mới của chúng ta là bắn vào mục tiêu".
Đến nay, cái dùng làm mục tiêu và đích bắn là một vòng rơm gắn trên một cái đá bằng gỗ đặt cách người bắn một khoảng bằng chiều dài hai cây tên nối đầu nhau, còn mục tiêu thật sự được dựng cách xa khoảng sáu mươi thước, đặt trên một đụn cát có chân tỏa ra và được ngăn lại giữa ba bức vách: bên trên, cũng như căn phòng để cung thủ đứng, có che một mái ngói vòng cung xinh xắn. Phòng mục tiêu và phòng cung thủ ăn thông với nhau giữa hai hàng rào ghép bằng ván gỗ, và như vậy, mọi điều huyền bí diễn ra trong đó đều tách biệt với thế giới bên ngoài.
Sư phụ biểu diễn trước cách bắn: cả hai mũi tên đều cắm vào điểm đen của mục tiêu. Rồi ông bảo chúng tôi thực hiện các động tác nghi lễ như lúc trước mà không được bận tâm đến mục tiêu, cũng chờ đợi trong lúc giương cung tối đa cho đến khi cú bắn lìa ra. Những cây tên tre mảnh mai bay ra đúng hướng, nhưng hầu hết không đến được đụn cát chứ chưa nói là mục tiêu và cắm mũi xuống mặt đất phía trước.
Sư phụ nhắc nhở :"Tên của con bắn ra thiếu tâm vì không được cái tâm mang đi đủ xa. Các con phải hành động như thể mục tiêu ở cách xa diệu vợi, và việc mà giới cung sư thường chứng kiến là một cung thủ tài ba có thể dùng cây cung có lực trung bình bắn xa hơn một cung thủ không có tinh thần bắn với cây cung mạnh nhất. Kết quả không do cây cung, mà do tâm linh thông, do khí lực và linh tri mà các con có khi bắn. Để vận dụng được đầy đủ sức mạnh của linh tri này, các con phải thực hiện các động tác nghi lễ khác hơn trước, có thể nói là giống như một vũ công chuyên nghiệp đang múa. Nếu làm được điều này, mỗi động tác của các con sẽ phát ra từ trung tâm, nơi chủ trì hơi thở đúng, và việc thực hiện các động tác nghi lễ thay vì như lập lại những điều đã học thuộc lòng, sẽ trôi chảy như được các con tạo ra do cảm hứng tức thời để người múa và điệu múa thống hợp đồng nhất với nhau. Khi thực hiện nghi lễ như một vũ điệu tôn giáo, cái linh tri của các con sẽ phát huy đầy đủ diệu dụng".
Tôi không biết mình đã tiến tới đâu về phương diện "múa lễ" và nhờ đó mà vận dụng được gì cho đời sống nội tâm. Tuy không còn bắn thiếu tầm nữa, tôi vẫn chưa bắn trúng vào mục tiêu. Chính điều này thúc tôi hỏi Sư phụ lý do tại sao ông chưa chịu giải thích cho tôi biết cách lấy đường ngắm. Tôi nêu giả thiết chắc phải có sự liên hệ nào đó giữa mục tiêu với đầu mũi tên và vì vậy, một phương pháp ngắm thỏa đáng sẽ giúp các phát tên bắn trúng được mục tiêu.
Sư phụ trả lời: "Đương nhiên là có, và anh có thể tự mình tìm thấy tư thế ngắm một cách dễ dàng, chỉ có điều là giả sử bây gì hầu như cú nào cũng trúng, thì anh vẫn còn là một cung thủ khéo tay thích khoa trương tài nghệ mà thôi. Đối với người tham vọng tính tóan từng cú bắn, thì mục tiêu chỉ là một miếng giấy đáng ghét cần phải bắn cho tơi tả. 'Đại Giáo Pháp' của Cung Đạo xem việc này là một hành động vô cùng ác độc. Giáo lý này không biết chút gì về cái mục tiêu dựng cách cung thủ một khoảng vô định, mà chỉ biết cái mục tiêu không thể đạt đến bằng kỹ thuật, và để cho nó danh xưng nên gọi đó là Phật".
Nói xong những lời nghe ra có vẻ dễ hiểu này, Sư phụ bảo chúng tôi đến gần để nhìn kỹ đôi mắt của ông khi bắn, nhưng lúc thực hiện nghi lễ, đôi mắt của ông gần như nhắm lại, nên chúng tôi chẳng có cảm giác gì là ông đang ngắm mục tiêu. Chúng tôi đành ngoan ngoãn tập luyện và để cho "cái đó" bắn mà không ngắm.
Thoạt tiên, tôi không bận tận đến chuyện cây tên bay đến đâu. Ngay cả khi bắn trúng, tôi cũng không phấn khởi vì biết rằng mình càng quan tâm, các cú bắn cáng trở nên hú họa may rủi. Tuy nhiên về sau, tôi thấy kiểu bắn tùy tiện này quá chán và dễ khiến mình lại đâm ra suy nghĩ lung tung. Sư phụ làm như không biết tôi đang rối trí cho đến một hôm tôi phải thú nhận với ông là tôi đã kiệt sức.
Ông an ủi tôi: "Anh đừng tự dày vò mình vô ích. Hãy gạt nỗi băn khoăn bắn trúng ra khỏi trí. Dù chẳng bắn cú nào trúng đích, anh vẫn có thể trở thành một Cung sư, những cú bắn trúng mục tiêu chỉ là bằng chứng bên ngoài xác nhận sự vô tư hoàn toàn, sự vô ngã, sự xả mình của anh hoặc bất cứ danh xưng nào anh thích dùng để gọi trạng thái đó. Trong sự làm chủ có nhiều cấp độ và chỉ khi nào anh đến được cấp độ cuối cùng, anh mới không còn bắn sai nữa".
Tôi bèn thưa: "Đó chính là điều con chưa hiểu rõ. Con nghĩ mình đã hiểu được ý thầy muốn nói qua cái mục tiêu đích thực bên trong cần phải bắn trúng, nhưng làm thế nào để bắn trúng mục tiêu bên ngoài tức là cái vòng rơm mà cung thủ không ngắm nghía nó; trong khi những cú bắn chỉ là biểu hiện bên ngoài của những gì xảy ra bên trong? Thú thật con không thể hiểu được sự kiện liên quan đó".
Sư phụ ngẫm nghĩ một lúc rồi nói: "Nếu anh cứ tưởng sẽ có ích khi biết sơ qua những mối liên quan mù mịt như thế thì quả là sai lầm, vì đó là những diễn biến vượt ngoài tầm hiểu biết. Đừng quên rằng ngay cả trong thiên nhiên cũng có những mối liên quan không thể hiểu được, nhưng lại có thật đến nỗi người ta đâm ra quen thuộc với chúng như thể chúng chẳng có gì khác thường. Tôi sẽ đưa ra một thí dụ thường bắt tôi nghĩ đến, đó là con nhện múa rung cái lưới mà không biết có những con ruồi sẽ bị mắc vào đó; còn con ruồi thản nhiên bay múa trong nắng mà không biết trước mặt có cái gì để phải mắc vào lưới nhện, nhưng trong con nhện cũng như trong con ruồi có "cái đó" đang múa và cả bên trong lẫn bên ngoài thống nhất với nhau trong điệu múa này. Đó cũng như cung thủ bắn trúng mục tiêu mà không cần ngắm bên ngoài. Tôi chỉ biết có thế chứ không thể nói thêm gì nữa".
