Đông Chu Liệt Quốc

[QuanQuan]

Đông Chu Liệt Quốc
Tác giả: Phùng Mộng Long

hồi 15
Ung-lẫm lập mưu giết tân chúa
Lỗ-công bại trận nơi Kiều-thời

Nói về Quản di-ngô tên chữ là Trọng, một người tướng mạo khôi ngô, thông minh xuất chúng, học rộng, mưu cao, đũ tài kinh thiên vĩ địa. Lúc còn là hàn sĩ, làm bạn với Bảo thúc-Nha. Hai người thường đi buôn chung. Nhưng mỗi khi kiếm được lời, Quản di-ngô bao giờ cũng nhận lấy phần hơn, chỉ chia cho Bảo thúc-nha chút ít mà thôi. Tuy-nhiên, Bảo thúc-nha chẳng hề tỏ ý phàn-nàn.
Người ngoài thấy nói với Bảo thúc-nha :
- Cùng công cán như nhau, sao ông lại để cho Quản di-ngô hiếp mình như thế ?
Bảo thúc-nha đáp :
- Quản di-ngô đâu phải tham-lam, ấy chỉ vì nhà nghèo, tiêu không đủ, nên ta nhường cho va đó.
Sau đến lúc ra phò Tề tương-công giúp việc quân-vụ, mỗi lần ra trận, Quản di-ngô đi sau, nhưng đến lúc lui binh về thì Quản di-Ngô lại đi trước. Ai nấy cho Quản di-ngô là nhát gan.
Bảo thúc-nha nói :
- Không phải Quản di-ngô nhát gan đâu, chỉ vì va còn mẹ già nên muốn giữ lấy thân để phụng dưỡng mẹ.
Việc làm của Quản di-ngô phần nhiều bị thất bại. Ai nấy cho là kẻ bất trí.
Bảo thúc-nha nói :
- Đó là con người chưa gặp thời . Nếu lúc Quản di-ngô đã gặp thời , thì nói mười lời không sai một.
Quản di-ngô nghe Bảo thúc-nha nhận xét mình như thế, lòng rất khâm phục, than thầm :
- Sinh ra ta ấy là cha mẹ, mà hiểu biết ta thì trong đời chỉ có một Bảo thúc-nha mà thôi.
Từ lúc đó, hai người trở nên tương đắc.
Quản di-ngô cũng như Bảo thúc-nha được tiếng là học rộng , đều được Tề tương-công chọn làm Sư-phó.
Nguyên Tề tương-công có hai người con, người lớn là Công-tử Cả mẹ người nước Lỗ, người nhỏ là Tiểu-bạch, mẹ người nước Cư .
Hai vị Công-tử nầy tuy không phải con dòng đích, nhưng Tề tương-công thấy đã khôn lớn cần phải tìm thầy dạy dỗ.
Quản di-ngô nói với Bảo thúc-nha :
- Tề-hầu có hai người con tuy là dòng thứ mặc lòng, song không có dòng đích thì ngày sau dòng thứ phải được nối ngôi. Bây giờ chúng ta lãnh mỗi đứa một người mà dạy dỗ , sau nầy nếu người nào được nối ngôi thì chúng ta tiến cử lẫn nhau để được trọng dụng.
Bảo thúc-nha khen phải.
Hai người vào triều yết kiến Tề tương-Công.
Bảo thúc-nha thì lãnh Công-tử Tiểu-bạch còn Quản di-Ngô lãnh Công-tử Củ, có Thiệu-hốt giúp đỡ.
Một thời gian sau Tề tương-công ham mê săn bắn , thường đến đất Chước để tư tình với Văn-khương .
Thúc-Nha mới tỏ ý với Tiểu-bạch rằng :
- Chúa-công dâm loạn, dân tình không phục, tôi e trong nước sanh biến chẳng lâu, Công-tử nên có lời can gián.
Tiểu-bạch y lời.
Một hôm vào tâu với Tề tương-công :
- Lỗ-hầu bị thác, thiên hạ dị-nghị rất nhiều, xin phụ thân nên tị hiềm, đừng đi săn bắn mà sinh hậu-hoạn.
Tề tương-công nổi giận xách giày liệng Tiểu-bạch, hét :
- Mày là đứa con nít biết gì đến công việc ta mà nói .
Tiểu-bạch thất-kinh, bõ chạy về nói lại với Thúc Nha.
Thúc-Nha buồn bã nói :
- Đã không bỏ được lòng tà, ắt tai họa phải đến. Vậy Công-tử nên cùng tôi sang một nước khác lánh nạn, ngày sau sẽ tính.
Tiểu Bạch hỏi :
- Bây giờ phải qua nước nào ?
Thúc-nha nói :
- Nước lớn thường cậy thế cậy thần , tánh tình hay thay đổi. Còn nước nhỏ thủ phận, ít sinh chuyện lôi thôi . Vậy ta nên sang nước Cử, gần gũi với nước Tề, sau nầy có trở về cũng dễ.
Tiểu bạch thuận tình. Hai người cùng trốn qua nước Cử.
Cách đó không lâu, Tề tương-công bị giết . Công-tôn Vô-tri nên đoạt ngôi và sai người đến triệu Quản di-ngô vào triều nghị việc .
Quản di-ngô nói :
- Bọn ấy gươm đã sắp kề cổ mà không biết đến mình còn muốn làm phiền luỵ đến kẻ khác nữa sao ?
Nói rồi bàn với Thiệu-hốt phò Công tử Củ chạy sang nước Lỗ.
Nước Lỗ vốn là bên ngoại của Công-tử Củ , nên Công-tử Củ được Lỗ trang-công trọng đãi, cho ở nơi đất Sinh-dậu .
Còn Vô-tri từ khi lên kế vị, quần thần không phục, Liên-xứng và Quản chí-phủ được tin dùng nên mỗi lúc một làm cao, khiến ai nấy bất bình ra mặt.
Ung Lẫm thấy tình trạng ấy, một hôm tìm cách thử lòng mọi ngươi, bèn phao lên một tin đồn, nói :
- Có người nước Lỗ cho biết Lỗ-hầu sắp đem quân phạt Tề . Tề đưa Công-tử Củ lên ngôi . Chẳng hay các ngài có ai nghe tin ấy chăng ?
Các quan đều ngơ ngơ ngác nhìn nhau thầm tỏ vẻ đắc ý.
Khi bãi triều, các quan lần lượt đến dinh Ung-lẫm để thăm dò.
Ung-lẫm hỏi :
- Nếu việc đó là sự thật các ngài sẽ tính sao ?
Đông quách-nha nói :
- Tiên-quân ta vô-đạo, nhưng con của người đâu có tội chi, lẽ nào chúng ta lại phò một người khác.
Ung-lẫm đưa mắt nhìn mọi người thấy ai nấy đều có vẻ cảm động, bèn nói :
- Trước kia sở dĩ tôi lạy lục xin tha tội là có ý muốn dành thân nầy đặng dùng vào việc ngày nay . Nếu các ngài giúp tôi trừ bọn phản-nghịch đem ngôi lại cho con cái Tiên-quân thì thật là việc đại nghĩa.
Đông quách-Nha hỏi :
- Nhưng ngài đã có kế hoạch gì để mưu việc đại nghĩa ấy chưa ?
Ung-lẫm nói :
- Cao-quốc là một lão thần, được nhiều người kính trọng, cả đến Liên-xứng và Quản chí-Phủ cũng phải sợ, chẳng dám cậy quyền-uy mà lên mặt. Nay ta đến bàn với Cao-quốc mở một tiệc rượu mời Liên-xứng và Quản chí-phủ đến dự thì thế nào hai đứa ấy cũng đến. Lúc bấy giờ chúng ta vào triều, gạt Vô-tri ra khỏi cung mà giết, đồng thời, đóng cửa nhốt Quản chí-phủ và Liên-Xứng nơi dinh Cao-quốc, để lo việc lập vua mới .
Đông quách-nha nói :
- Cao-quốc lâu nay vì ghét bọn nịnh thần nên chẳng thèm ngó đến việc triều chính. Nay đem mưu ấy mà bàn ắt Cao-quốc không từ chối . Vậy tôi xin lãnh việc ấy cho.
Nói rồi, Đông quách-Nha vội vã đến dinh Cao-quốc, đem ý kiến của Ung-lẫm thuật lại.
Cao-quốc nhận lời, sai Đông quách-Nha đi mời Liên-Xứng và Quản chí-phủ.
Liên-xứng và Quản chí-phủ lâu nay thấy Cao Quốc không trọng mình nên lòng không vui.
Nay được tin Cao-Quốc đặt tiệc khoản đãi lấy làm hớn hở, lập tức đến dự.
Trong bữa tiệc , Cao-quốc nói với Liên-xứng và Quản chí-phủ :
- Xưa Tiên-quân thất đức, lão phu chi sợ e nước phải mất , không ngờ được nhị vị tướng quân ra tay cứu nước, lập lên tân quân nắm giữ giềng mới thật là may mắn. Nay phận tôi già yếu, không còn sức lực để chung lo việc triều chính, vậy có chén rượu lạt nầy nhờ nhị vị tướng quân tưởng tình mà che chở cho con cháu tôi, tôi rất mang ơn .
Liên-xứng và Quản chí-phủ tỏ lời khiêm nhượng , rồi cả hai uống đến say vùi .
Cao-quốc khiến người đóng chặt cửa dinh lại.
Giữa lúc ấy, Ung-lẫm dắt dao trong mình, đi vào cung nói với Vô-Tri :
- Công-tử Củ sắp đem quân Lỗ về đánh, xin Chúa-công lâm triều mà nghị kế.
Vô-tri hỏi :
- Liên-xứng và Quản chí-phủ không có mặt ở đây sao ?
Ung-lẫm tâu :
- Hai người ấy đi uống rượu chưa về, song việc binh rất gấp các quan đã hội đủ mặt xin Chúa-công ra mà thương-nghị.
Vô-trị tin lời, khoác long bào bước ra.
Ung-lẫm bước theo sau thừa cơ hội đâm lén Vô-tri một dao, ngã quỵ xuống đất máu tuôn lai láng.
Giết Vô-tri xong, Ung-Lẫm liền khiến đốt lửa làm hiệu .
Cao-quốc cùng với Liên-xứng và Quản chí-Phủ uống rượu trong dinh, thấy lửa cháy, biết việc đã thành, liền bõ đứng dậy hô võ sĩ bắt Liên-xứng và Quản chí-phủ trói lại, dẫn ra ngoài chợ chém đầu.
Ung-lẫm cùng các quan lại nhóm họp nơi nhà Cao-quốc để bàn việc cho người sang nước Lỗ , rước Công-tử Củ về nối nghiệp.
Còn Liên-thị, vợ Vô-Tri hay được tin cả sợ, rút gươm tự-vận .
Tính lại, từ lúc Vô-tri lên ngôi đến nay chỉ có một tháng mà thôi .
Ngày kia, Lỗ trang-công đang ngồi nghị việc, xảy có nước Tề đem thư đến , kể rõ việc giết Vô-Tri và xin rước Công-tử Củ về nước .
Lỗ trang-công cả mừng, muốn cho người cất quân đưa Công-tử Củ đi .
Xảy có Thi-bá bước vào tâu :
- Tâu Chúa-công, nước Tề bị tai biến, đó là việc tốt. Hễ Tề yếu thì Lỗ mạnh xin Chúa-công hãy thư thả mà tính việc.
Lỗ trang-công nghe nói lòng dù dự chưa quyết .
Lại nói đến nàng Văn-khương , từ khi nghe Tề tương-công bị giết liền bõ đất Chước trở về Lỗ , khuyên Lỗ trang-công cất quân đánh Tề để báo thù cho anh mình. Nay được nghe kẻ thù Vô-tri bị giết liền hối thúc Lỗ trang-công đưa Công-tử Củ về kế vị.
Lỗ trang-công tuy nễ lời Thi-bá nhưng không dám cãi lời mẹ, liền khiến người đem quân hộ tống Công-tử Củ về nước.
Quản di-Ngô nghe được tin vội vã vào triều tâu với Lỗ trang-Công :
- Tâu Chúa-công, Tề tương-công hiện còn hai đứa con là Công-tử Củ và Công-tử Tiểu-bạch. Hiện nay Tiểu-bạch đang trú nơi nước Cử là nước giáp liền với Tề. Tôi e Tiểu-bạch được tin về nước trước mà lên ngôi. Vậy xin Chúa-công cho tôi mượn một con ngựa hay và một ít quân binh đặng đón đường Tiểu-bạch . Như thế mới tranh ngôi cho Công-tử Củ được .
Lỗ trang-công hỏi :
- Ngươi muốn đem bao nhiêu quân ?
Quản di-ngô đáp :
- Không cần nhiều lắm. Chỉ độ ba mươi cỗ xe là đũ .
Lỗ trang-công liền phát binh.
Quản di-ngô lãnh mạng kéo quân đi.
Ngay lúc ấy, bên nước Cử, Công-tử Tiểu-bạch cũng đã hay tin Vô-Tri bị giết, liền bàn với Bảo thúc-nha mượn một trăm cỗ xe của nước Cử, hộ tống trở về Tề.
Cử và Tề sát biên giới, Công-tử Tiểu-bạch đi chưa bao lâu đã khỏi biên giới nước Cử.
Còn Quản di-ngô đem binh đuổi theo, đến biên giới thì đã nghe tin Tiểu-bạch đi qua rồi .
Quản di-ngô vội vã đuổi theo hơn ba mươi dặm nữa mới theo kịp.
Vừa thấy Tiểu-Bạch .
Quản di-ngô gọi lớn :
- Từ ngày các mặt nhau đến nay Công-tử vẫn được mạnh giỏi chứ ? Chẳng hay Công-tử cất binh đi đâu mà gấp lắm vậy ?
Công-tử Tiểu-bạch đáp :
- Tôi muốn về nước lo việc cư-tang cho phụ-thân tôi .
Quản di-ngô nói :
- Việc cư-tang đã có Công-tử Củ là anh cả , còn Công-tử là em thì vội làm gì . Xin hãy đình lại đã.
Thúc-nha nói :
- Chúng ta, ai vì chúa nấy xin Di-ngô chớ nhiều lời.
Nói xong, thúc quân tiến bước.
Quản di-ngô muốn cản lại, nhưng thấy binh cửa Tiểu-bạch đông hơn binh mình gấp bội, liệu thế khó đương bèn rút cung tên nhắm ngay Tiểu-bạch bắn một mũi.
Tiểu-bạch la lên một tiếng , trào máu miệng té ngửa trong xe.
Thúc-nha thất kinh, lật đật đến cứu.
Bọn tùy tùng trông thấy khóc rống lên.
Quản di-ngô tin chắc Tiểu-bạch đã thác, vội vã quảy xe lui binh trỡ về lòng hớn hở, nghĩ thầm :
- Công-tử Củ có phước lắm ! Thế là ngôi báu kia không còn ai tranh đoạt nữa !
Khi về đến nơi, Quản di-ngô thuật rõ câu chuyện bắn chết Tiểu-bạch cho Lỗ-hầu nghe.
Lỗ-hầu lấy làm thích thú, truyền dọn tiệc ăn mừng rồi lo việc đưa Công-tử Củ về nước.
Tuy-nhiên, Quản di-ngô đã lầm, mũi tên kia không giết được Công-tử Tiểu-bạch , vì mũi tên đó xẹt qua chiếc dây đai thắt lưng. Còn Công-tử Tiểu-bạch là người lanh trí, biết tài bắn của Quản di-Ngô nên giả vờ cắn chót lưỡi phun máu ra, rồi ngả ngựa trên xe, để Quản di-ngô khỏi bắn tiếp mũi tên thứ hai. Trí của Tiểu-bạch lanh như vậy đến nỗi Thúc-nha cũng không ngờ. Khi thấy Tiểu-bạch không bị thương tích gì, Thúc-nha vội thay quần áo và giấu vào trong một cỗ xe riêng, hối quân tiến gấp .
Ðến nơi, Thúc-nha vào thành, ra mắt các quan, tiến cử Công-tử Tiểu-bạch và xin lập lên kế vị.
Các quan nói :
- Chúng tôi đã cho người qua nước Lỗ, rước Công-tử Củ rồi, nếu bây giờ tôn Tiểu-bạch lên nay mai Công-tử Củ về tới biết liệu .
Thúc-nha nói :
- Nước không nên để một ngày không có vua. Các quan đi rước Công-tử Củ mà Công-tử Củ chưa về, còn Công-tử Tiểu-bạch lại có mặt. Ðó là lòng trời muốn Tiểu-bạch lên ngôi. Vả lại, nếu để nước Lỗ đem binh đưa Công-tử Củ trở về phục nghiệp thế nào nước Lỗ cũng kể công ơn mà đòi hối lộ như trường hợp nước Tống với Trịnh-hốt ngày trước, thật là xấu hổ.
Các quan Ðại-phu lại nói :
- Nếu vậy chúng ta phải dùng kế chi mà trả lời với Lỗ-hầu ?
Thúc-nha nói :
- Hễ nước đã có vua tự nhiên Lỗ-hầu phải kéo binh về, không cần phải dụng kế gì cả.
Quan Ðại-phu Thấp-bằng và Ðông quách-nha đều khen phải.
Bèn mở cửa thành rước Công-tử Tiểu-bạch vào tôn lên ngôi, tức là Tề hoàn-công.
Tề hoàn-công được Thúc-Nha giúp đỡ, chỉnh đốn việc triều chính, ban bố ân-đức cho mọi người.
Các quan tuy tôn Tề hoàn-công lên ngôi, song lòng hồi họp lo lắng, sợ binh Lỗ kéo đến bất ngờ.
Bảo thúc-Nha tâu với Tề hoàn-Công :
- Bây giờ muốn cho cả triều thần được an tâm, xin Chúa-công cho một đạo binh ra đón nơi biên thùy để ngăn quân Lỗ thì khỏi lo gì cả .
Tề hoàn-công chuẩn tấu, sai Trọng tôn-thu dẫn ba trăm chiến xa ra đóng nơi quan ải, nếu binh Lỗ kéo đến thì nói cho Lỗ-hầu biết là nước Tề đã có vua.
Ngày kia, Lỗ trang-công kéo binh rần rộ, đưa Công-tử Củ về nước để phục nghiệp. Nhưng vừa tới biên giới, hay được sự tình lòng hậm hực, nói :
- Theo thứ tự, hễ lớn thì được nối ngôi nay Tiểu-bạch là em lại tranh giành như vậy thật là vô lễ. Ta quyết không chịu lui binh .
Trọng-thu thấy thái độ giận dữ của Lỗ-hầu lập tức viết thư về triều cáo cấp.
Tề hoàn-công hỏi Thúc-nha :
- Quân Lỗ không chịu lui thì làm thế nào ?
Thúc-nha đáp :
- Nếu không lui binh thì ta phải đem binh chống cự.
Tề hoàn-công lập tức khiến Vương-tử Thành-phù và Ninh-việt cầm đạo binh bên tả, Ðông quách-nha cầm đạo binh bên hữu, Ung-Lẫm đi tiên phuông còn Thúc-nha thì phò xe giá đi trung quân.
Ðông quách-nha quì tâu :
- Quân Lỗ thế nào cũng sợ ta dự bị trước, chẳng dám tiến gấp nay xin đem quân ra nơi đất Kiều-thời mà mai phục, chờ cho quân Lỗ đến đó đồn binh, chúng ta xuất kỳ bất ý xua binh hỗn chiến, làm cho hàng ngũ binh Lỗ rối loạn thì thế nào cũng đặng trọn thắng.
Thúc-nha khen phải, khiến Trọng tôn-thu và Ninh-việt kéo binh đi trước, chận đường mai phục sẵn, còn Vương-tử Thành-phủ và Ðông quách-nha thì đi đường tắt, chận đường về. Lại khiến Ung-Lẫm dẫn một đạo binh đi dọ thám, hễ gặp binh Lỗ thì giả thua mà dụ địch. Các tướng tuân lệnh, kéo binh ra đi.
Khi Lỗ trang-công và Công-tử Củ kéo binh đến đất Kiều-Thời, Lỗ trang-công ra lệnh đóng quân đồn trú.
Quản di-ngô nói :
- Tiểu-bạch vừa lên ngôi, việc quân chưa định, nay phải đánh gấp nếu diên trì e khó thắng.
Lỗ trang-công nói :
- Tiểu-Bạch đoạt ngôi anh thế nào cũng đề-phòng nếu ta ào ạt kéo đến không khỏi lầm kế. Vậy cứ đóng quân nơi đây dò xét tình hình rồi sẽ liệu.
Lỗ trang-công nói vừa dứt lời, có quân thám-thính về báo :
- Binh Tể đã đến, Ung-lẫm dẫn một đoàn binh đến đây cách chừng vài dặm .
Lỗ trang-công nói :
- Nếu ta không đề phòng ắt lầm kế của quân Tề rồi.
Liền khiến Lương-tử và Tần-Tử dàn quân ra hai đạo tiếp ứng .
Còn Lỗ trang-công đốc quân tiến tới.
Vừa gặp Ung-lẫm, Lỗ trang-công chỉ vào một mắng :
- Ngươi đã ra công giết Vô-tri, cho người sang Lỗ rước Công-tử Củ về tức vị , cớ sao ngươi lại lập Tiểu-bạch lên . Thế thì còn gì là tín nghĩa ?
Nói rồi trương cung bắn Ung-lẫm.
Ung-Lẫm giả đò hổ ngươi đem binh trở lại.
Lỗ trang-Công khiến Tào-Muội đuổi theo .
Ung-lẫm quay xe trở lại đánh.
Nhưng đánh chưa được mười hiệp lại bỏ chạy nữa.
Tào-Muội tức giận, đốc binh tiến tới.
Lỗ trang- Công sợ Tào-Muội có điều sơ thất, liền khiến Tần-Tử và Lương-Tử kéo binh theo tiếp ứng.
Hai tướng kéo binh đi chưa khỏi vài dặm đường bỗng gặp đạo quân của Bảo Thúc-Nha chận lại.
Hai bên giao chiến rất hăng.
Lỗ trang-công được tin vội vã kéo đại binh đến tiếp cứu , chẳng ngờ vừa tới nơi thì binh phục của Ninh-Việt và Tôn trọng-Thu đã chờ sẵn nổi dậy phủ vây bốn mặt.
Binh Lỗ bị chận đánh nhiều đoạn, quân-lực không đủ, lại bị đánh bất ngờ, hàng ngũ rối loạn bõ chạy.
Bảo thúc-nha xua binh chém giết một hồi, rồi hô lớn :
- Ai bắt được Lỗ-hầu thì được trọng thưởng.
Binh Tề được lịnh xông vào đạo trung quân vây rất ngặt .
Tần-Tử thất kinh vội rút cây cờ hiệu của Lỗ trang-công quăng xuống đất.
Lương-tử lại nhặt lên, cắm vào xe mình.
Tần-Tử hỏi :
- Ta đã muốn cứu nguy cho Chúa công nên mới quăng cờ đi , sao Tướng-quân lượm làm chi ?
Lương-tử đáp :
- Ta cũng vì muốn cứu nguy cho Chúa-công mà lượm đó.
Lỗ trang-công hiểu ý cởi cả áo mão bỏ trên xe Lương-tử , rồi sang qua xe khác mà trốn .
Lương-tử tiếp lấy áo mão mặc vào, rồi đốc binh cự địch.
Ninh-việt thấy trên xe có cắm cờ hiệu, lại có người mặc long bào, ngỡ là Lỗ trang-công, nên dồn cả quân-lực về phía đó, quyết bắt sống cho được để lãnh thưởng.
Lương-tử chống cự một lúc, rồi cởi áo, nói lớn :
- Ta đây là Lỗ-tướng chứ đâu phải Lỗ-hầu mà chúng bay đánh hăng như vậy ?
Quân Tề nghe nói, xem lại thấy tướng Lỗ là Lương-Tử, nỗi giận chưởi rủa om sòm, rồi áp lại bắt sống, đem nạp cho Tề hoàn-công.
Tề hoàn-công truyền chém đầu tại chỗ.
Bảo thúc-nha biết Lỗ trang-công đã trốn thoát liền xua quân đuổi theo truy kích.
Quân sĩ la ó vang trời.
Lúc đó, Quản di-Ngô đang phòng thủ nơi hậu dinh, nghe tin báo trung quân của Lỗ-hầu bị bại trận, liền khiến Thiệu-hốt ở lại phò Công-tử Củ, còn mình xuất quân cứu ứng.
Vừa ra khỏi dinh đã gặp Lỗ trang-công hơ hải dẫn một số tàn-quân chạy về.
Lỗ trang-công nói :
- Quân ta đại bại, thế giặc rất hăng. Phải gấp gấp nhổ trại lui binh kẻo không kịp.
Quản di-ngô tuân lệnh , truyền nhổ trại tức khắc.
Ði chưa được bao xa, xảy thấy trước mặt có một đạo binh kéo đến.
Ấy là binh của Vương-tử Thành-phủ và Ðông Quách-nha vâng lệnh Bảo thúc-nha phục binh đón đường về.
Lỗ trang-công thất kinh than rằng :
- Ta đã lầm kế phục binh, trận nầy ắt khó thoát !
Tào-muội thấy thếm vội nói lớn :
- Chúa công hãy mau đi trước, để tôi liều thác đây mà cự với giặc.
Nói xong, quay qua hỏi Tần-Tử :
- Tướng-quân có vui lòng cùng tôi hy-sinh chăng ?
Tần-tử nói :
- Ðiểu đó ngài khỏi phải bận tâm.
Hai người giục ngựa tới trước, vung gươm cản Vương-tử Thành-phù và Ðông quách-nha lại.
Còn Quản di-ngô thì phò Lỗ trang-công, Thiệu-Hốt phò Công-tử Củ tìm đường tắt mà chạy về nước Lỗ.
Hai tướng Tề thấy Lỗ-hầu chạy thoát liền bỏ Tào-muội và Tần-tử, giục ngựa đuổi theo .
Lỗ trang-Công vội vàng rút cung tên bắn trở lại.
Quản di-ngô cũng tiếp tay .
Lỗ trang-công và Quản di-ngô là hai tay thiện-xạ , nên tướng Tề cả sợ chẳng dám tới gần.
Đến lúc Tào-muội và Tần-Tử theo kịp thì hai tướng Tề không dám đuổi theo nữa, quay lại đánh.
Tào-muội chống cự một lúc rồi mở huyết lộ thoát thân, còn Tần-tử thì bị chết giữa trận tiền.
Giết được tướng Lỗ, quân Tề đắc thắng trở về.
Bảo thúc-nha ra lệnh tập họp các toán binh sĩ, rồi cùng nhau hộ giá hồi loan.
Về đến Lâm-tri, Tề hoàn-công mở tiệc khao thưởng ba quân. Chúa tôi vui mừng hỉ-hạ.
Bảo thúc-nha nói :
- Công-tử Củ còn ở bên Lỗ, có Quản đi-Ngô và Thiệu-hốt phò tá lại thêm Lỗ-hầu bị thất bại vừa rồi, hết tình giúp đỡ, như thế thì mầm khởi loạn vẫn còn, chưa phải lúc chúng ta hoan-hỉ.
Tề hoàn-công hỏi :
- Vậy muốn trừ hậu-hoạn phải làm thế nào ?
Bảo thúc-nha nói :
- Nay nhân Lỗ-hầu vừa thất trận, quân sĩ kinh-hoàng, chúa tôi thất đởm , ta nhơn cơ-hội nầy kéo binh đến đóng nơi biên-giới, ép Lỗ hầu phải nạp Công-tử Củ. Tôi chắc rằng Lỗ-hầu phải sợ mà tuân lời .
Tề hoàn-công nói :
- Mọi việc ta cũng ủy-thác cho khanh, vậy khanh hãy liệu-lượng .
Bảo thúc-nha được lệnh, kiểm điểm ba vạn binh ròng và hai trăm cỗ chiến-xa, kéo đến đóng nơi mé sông Vạn-thủy . Rồi viết một phong thư sai Công tôn Thấp-bằng đem dâng cho Lỗ trang-công .
Bức thư như sau :
Ngoại-thần Bảo thúc-nha kính đệ Lỗ-hầu ngự lãm. Thuở nay, nhà không hai chủ, nước không thể để hai vua. Nay Chúa tôi đã thuận theo lòng dân, lên tức vị, nối nghiệp Tiên-quân thế mà Công-tử vẫn còn tranh lập là trái lẽ . Tuy nhiên, Chúa tôi vì tình ruột thịt không nỡ nhúng tay trong việc cốt-nhục tương tàn, cho nên cậy tay hiền- hầu vì Chúa tôi, mà giúp việc ấy. Còn Quản di-ngô và Thiệu-hốt là ngươi thù của Chúa tôi, xin hiền-hầu bắt nạp về cho Chúa tôi trị tội. Được thế, tình thân của hai nước Tề và Lỗ sẽ bền vững muôn đời.
Khi Thấp-bằng lãnh thư ra đi, Thúc-nha lại dặn thêm :
- Quản di-ngô là người kỳ-tài trong thiên-hạ, tôi đã tâu với Chúa-công xin đem va về dùng. Vậy tướng quân đến đó phải tùy cơ ứng-biến, đừng để cho Quản di-ngô bị chết hoặc liều mình .
Thấp-bắng nói :
- Nếu Lỗ-hầu muốn giết , thì tôi biết lấy lời gì mà can đặng ?
Thúc-nha nói :
- Tướng-quản nhắc lại chuyện bắn Chúa-công, ắt Lỗ-hầu phải nghe theo.
Thấp-bằng tuân lệnh, lãnh thư ra đi.

[QuanQuan]

Đông Chu Liệt Quốc
Tác giả: Phùng Mộng Long

hồi 16
Giử lời hứa , Thúc-nha tiến Quản-trọng
Lập mưu cao, Tào-Quới thắng binh Tề

iểu-bạch tài trí hơn Công-tử Củ nhiều . Nếu vì tình mà bảo vệ Công-tử Cũ , e nước Lỗ phải lâm nguy . Còn giết Công-tử Củ để bảo vệ nước Lỗ, lại tổn-thương đến tình nghĩa. Hai việc rất khó tính.
Lỗ trang-công suy nghĩ một lúc rồi hỏi :
- Khanh có cách gì tính cho song toàn chăng ?
Thi-bá nói :
- Đành phải hy-sinh Công-tử Củ vậy .
Lỗ trangCông ứa nước mắt, ruột xót như bào.

Lúc bấy giờ Công-tử Củ, Quản di-ngô và Thiệu-hốt đang ở tại Sanh-dậu.
Lỗ trang-công sai Công-tử Yến đem binh đến giết Công-tử Củ bắt Quản di-ngô và Thiệu-hốt bỏ vào tù xa.
Thiệu-hốt thấy vậy than rằng :
- Làm con nên vì cha mẹ mà chết, làm tôi nên vì Chúa mà hy-sinh , ấy mới phải đạo. Nay Công-tử Củ đã chết thì Hốt nấy còn sống mà làm chi.
Nói rồi đập đầu vào một cây cột mà tự vận .
Quản di-ngô nói :
- Nếu Thiệu-hốt đã liều chết theo Chúa, thì ta cũng nên vì Chúa mà giữ thân nầy lại, để có ngày minh oan cho Chúa ta.
Nói rồi bó tay chịu trói mà vào tù xa.
Công-tử Yến giải Quản di-ngô về triều .
Thi-bá thấy Quản di-ngô liền tâu với Lỗ trang-công :
- Công-tử Củ đã chết, lẽ ra Quản di-ngô phải vì Chúa và buồn rầu, nhưng tôi trông sắc mặt của va vẫn tươi tỉnh như thường, tỏ rằng va không sợ nước Tề bắt về giết. Nếu Tề đã không giết ắt dùng va, mà va là một nhân tài có thể đồ vương, định bá được. Vậy xin Chúa Công lưu lại mà dùng.
Lỗ trang-công nói Quản di-ngô là kẻ thù của Tiểu-bạch, lẽ nào Tiểu-bạch lại chịu dùng ?
Thi-bá nói :
- Một ông vua chí lớn, biết mưu đồ đại sự sẽ không vì một tư thù nhỏ mọn mà giết đi một nhân tài. Nếu Chúa-công không muốn dùng, xin đem giết đi rồi trả xác lại cho Tề mới khỏi lo về sau .
Lỗ trang-công còn đang dụ dự , Thầp-bằng vội quỳ tâu :
- Quản di-ngô trước kia đã bắn Chúa-công, Chúa-công tôi muốn tự tay mình giết chết mới hả lòng. Nay nếu quí-quốc đem giết đi, rồi trả xác lại, ắt Chúa-công tôi sẽ không nguôi được giận.
Lỗ trang-công giết Công-tử Củ cốt làm hài lòng nước Tề, nay sứ nước Tề tỏ ý như thế, nên không dám giết Quản di-ngô, bèn truyền đem Quản di-ngô, giao cho sứ Tề giải về nước.
Thấp-bằng lãnh tù xa, rồi bái biệt lui về.
Ngồi trong tù xa, Quản di-Ngô đoán biết đó là mưu của Bảo thúc Nha muốn cứu mình. Song lại sợ Thi-bá ăn năn cho người đuổi theo bắt giết đi, nên nóng lòng, muốn cho quân-sĩ mau mau vượt qua khỏi biên giới Lỗ.
Quản di-ngô bèn đặt ra bài hát cho vui mà quên cực nhọc, để đi cho mau .
Bài hát như vầy :
Thương chim hồng hộc mắc lồng
Ngoài kia bát ngát chập chổng núi non
Tấm lòng son
Dạ không mòn
Rừng cây còn đó, chim càng ước mong
Màn vũ-trụ , thu phong man-mác
Kiếp hải hồ, mây bạc lửng-lơ
Lồng son của kín bây giờ
Ngày mai ai biết mà ngờ ngày mai.
Thực vậy nhờ bài hát ấy mà quân sĩ quên cả mệt nhọc đi rất mau không mấy lúc qua khỏi biên giới nước Lỗ.
Lỗ trang-công sau khi đàm luận với Thi-bá, ăn năn hồi hận, vội sai Côqg-tử Yến đem quân đuổi theo để bắt Quản di-ngô lại, nhưng theo không kịp, đành phải trở về.
Quản di-ngô ngước mặt lên trời cười lớn, nói :
- Mạng ta chắc đặng sống rồi.
Khi đi tới đất Đường-phụ , Bảo thúc-nha đã chờ sẵn nơi đó để nghênh-tiếp.
Vừa thấy mặt Quản di-ngô, Thúc-nha mừng rỡ chạy đến mở tù xa đưa Quản di-ngô ra.
Quản di-ngô nói :
- Chưa có quân-mạng sao lại mở tù xa.
Bảo thúc-nha nói :
- Không hề chi, tôi sẽ tiến cử ông với Tề-hầu. Ông đã quên lời hứa của chúng ta ngày trước rồi sao ?
Quản di-ngô nói :
- Làm sao mà quên được. Nhưng trước kia khác, nay khác. Tôi với Thiệu-hốt phò Công-tử Củ mà chẳng làm nên việc, lại không trọn tiết làm tôi, còn mặt mũi nào dám chịu ơn kẻ địch !
Bảo thúc-nha nói :
- Câu chấp những việc nhỏ nhặt không thể thành danh được, cũng như không nhẫn nhục được những tiếng xấu nhỏ nhen, chẳng bao giờ làm nên đại sự . Ông có tài trị thiên hạ nhưng chưa gặp thời, còn chúa tôi là một người đại-lượng, nhưng thiếu người giúp. Nếu ông không tị-hiềm phò chúa tôi, chẳng khác nào như cây nước gặp nhau, dựng nên nghiệp bá, oai danh lừng lẫy trong thiên hạ, để tiếng muôn đời, thật là quí hóa.
Quản di-Ngô làm thinh như đang suy nghĩ điều gì.
Bảo thúc- Nha mở trói, dắt Quản di-ngô vào nhà Công-quán đãi-đằng, rồi cầm Quản di-ngô ở lại nơi Đường-phụ, một mình trở về triều ra mắt Tề hoàn-công, tâu rằng :
- Tôi về đây để chia buồn và đồng thời cũng chia vui với Chúa-công.
Tề hoàn-công hỏi :
- Có việc gì buồn, vui ta chưa hề biết ?
Bảo thúc-nha nói :
- Việc buồn là Công-tử Củ, anh ruột của Chúa-công đã bõ mình. Biết rằng vì nước bất đắc dĩ phải để Công-tử Củ chết, nhưng tình cốt-nhục không thể không buồn !
Tề hoàn Công nghe nói thở dài.
Bảo thúc-nha nói tiếp :
- Còn việc vui là Quản di-ngô chưa chết, và đã được đưa về nước Chúa-công sẽ gặp được một nhân tài lẽ nào lại chẳng vui .
Tề hoàn-công nói :
- Quản di-ngô bắn ta một mũi tên, hiện nay mũi ten ấy ta còn giữ, lòng oán hận chưa nguôi, lẽ nào ta lại dùng va được sao ?
Bảo chúc-nha nói :
- Làm tôi thì ai cũng phải hết lòng vì Chúa. Quản di-ngô bắn Chúa-công là vì lúc đó Quản di-ngô phò Công-tử Củ, trong lòng chỉ biết có Công-tử Củ mà không biết đến Chúa-công. Nay Chúa-công dùng Quản di-Ngô, thì Quản di-ngô lại vì Chúa-công mà bắn thiên-hạ. Chính những kẻ như thế mới đáng là trung thần.
Tề hoàn-công tươi ngay nét mặt, như hiểu được sự kỳ-diệu của lòng người, nói :
- Nếu khanh không nói, thì ta đã nghĩ đến điều oán-hận nhỏ nhen mà quên cả đại-sự.
Bảo thúc-Nha cả mừng cúi lạy lui ra, đến đón Quản di-Ngô, mời về tư-dinh mà bàn bạc.
Tề hoàn-công nghị thưởng các công thần đã có công với nước, phong cho Cao-Quốc làm chức Thế-khanh, và Bảo thúc-nha làm Thượng khanh, lại muốn giao hết việc triều-chính cho Bảo thúc-nha.
Bảo thúc-nha tâu :
- Chúa-công ban ơn cho tôi được no ấm thì cũng đũ rồi , còn việc trị nước, tài tôi thật không đũ.
Tề hoàn-công nói :
- Ta hiểu tài đức của khanh lắm, khanh chớ khiêm nhượng làm chi .
Bảo thúc-nha nói :
- Chúa-công biết tôi là người kính-cẩn , có thể giữ đúng bổn phận của mình chứ không phải có tài chính-trị. Tài chính-trị phải là kẻ nhìn xa thấy rộng, trên hiểu lòng vua, dưới rõ bụng dân, biết sức mình, lượng sức địch, lúc thái-bình cũng như cơn nguy biến, đũ sức làm chủ được mình mà điều khiển công việc. Những điều đó tôi không thể có được.
Tề hoàn Công nghe nói mỉm cười, bước đến bên Thúc-nha hỏi nhỏ :
- Người mà khanh vừa nói đến, trong đời nầy có thể có được chăng ?
Bảo thúc-nha nói :
- Có Người đó đang ở trong nước chúng ta. Nếu Chúa-công xét thấy cần người như vậy thì đã sẵn có Quản di-ngô.
Tề hoàn-công nói :
- Tài Quản di-ngô lại hơn khanh được sao ?
Bảo thúc-nha nói :
- Có năm điều tôi không bằng được Quản di-ngô : Thứ nhất rộng rãi mềm mỏng, ra ơn với dân, tôi không bằng được Thứ hai : lấy trung tín mà mua lòng bá tánh, tôi không bằng được. Thứ ba: trị nước không sai giềng mối, tôi không bằng được. Thứ tư: chế lễ nghĩa ra khắp bốn phương , tôi không bằng được. Thứ năm : cầm dùi thẳng đứng giữa ba quân giục lòng quân sĩ, tôi không bằng được .
Tề hoàn-công nói :
- Nếu Quản di-ngô là kẻ có tài thì khanh đòi vào yết kiến, để ta xem thư tài học vấn của Quản di-ngô đến bực nào?
Bảo thúcha nói :
- Người hèn không dám gần gũi với kẻ sang, kè sơ không dám sánh với người thân. Nếu Chúa-công muốn dùng Quản di-ngô thì phải cho va làm đến chức Tướng-quốc, đối đãi như sư-phụ, thì con người tài ấy mới đem hết sở-năng của mình mà hiến cho Chúa-công được.
Tề hoàn-công nói :
- Theo ý của khanh thì ta phải làm cách nào để triệu Quản di-ngô ?
Bảo thúc-nha nói :
- Quản di-ngô là bậc phi-thường trong thiên-hạ. Các bậc Tiên-vương thuở xưa muốn được người hiền phải thân hành đem lễ vật đến cầu. Lúc người hiền đã về triều thì phải để ăn chung một bàn , ngồi chung một chiếu. Xin Chúa-công hãy noi gương ấy để thiên-hạ thấy Chúa-công là người biết quí kẻ hiền-sĩ.
Tề hoàn-công nghe lời, đòi quan Thái-bốc đến hỏi ngày lành, rồi thân hành đi đón Quản di-ngô.
Bảo thúc-nha tin cho Quản di-ngô biết trước để nghinh đón.
Tề hoàn-công và Quản di-ngô cùng ngồi chung một xe mà về triều.
Mọi người đón xem đông đặc, ai nấy đều lấy làm lạ lùng.
Quản di-ngô về đến Kim-loan điện , phục lạy Tề hoàn-công, và tâu:
- Tâu Chúa-công, tôi là kẻ trọng tội, đáng chết, được Chúa-công dung thứ đã là may lắm. Nay Chúa-công lại nhọc lòng ban ơn nữa . Thật tôi không biết phải lấy gì đến đáp cho xứng đáng.
Tề hoàn-công nói :
- Tiên-quân ta có âm-đức rất lớn, mới khiến ta được gặp khanh . Vậy khanh hãy vì ta mà có đôi lời chỉ giáo, chẳng những ta mang ơn, mà cả dân chúng nước Tề cũng lấy làm vinh hạnh .
Nói xong, đỡ Quản di-ngô dậy, mời ngồi nơi chiếc cẩm-đôn bên cạnh.
Quản di-ngô sụp lạy rồi mới lên ghế ngồi.
Tề hoàn-công hỏi :
- Nước Tề ta vốn là một nước lớn, Tiên-quân ta là Hi-công đã làm cho các chư-hầu kính nể. Đến đời Tương-Công chính lệnh bất thường, đến nỗi xẩy ra tai biến. Nay ta vừa mới lên ngôi, lòng dân chưa định thế nước chưa yên, nay muốn cho nước mạnh dân an phải làm điều gì trước ?
Quản di-ngô nói :
- Lễ , nghĩa, liêm, sĩ là bốn điều cốt yếu để trị nước. Nếu thiếu một trong bốn điều đó tai-biến sẽ xảy ra. Nếu cả bốn điều đó không có, thì nước sẽ mất.
Tề hoàn-Công hỏi :
- Nếu đã có bốn điều đó thì dùng cách nào mà trị dân ?
Quản di-ngô nói :
- Muốn trị dân trước hết phải yêu dân.
Tề hoàn-công hỏi :
- Muốn yêu dân phải làm cách nào ?
Quản di-ngô nói :
- Yêu dân phải dạy dân lấy đạo thân ái, chăm sóc đời sống hàng ngày cho dân, bớt xâu giảm thuế , làm cho dân giàu. Hễ dân giàu tức là nước mạnh.
Tề hoàn-công hỏi :
- Dân giàu, nhưng binh-khí, quân-cụ trong nước thiếu-thốn thì phải làm sao ?
Quản di-ngô đáp :
- Muốn đũ binh khí, quân-cụ thì hình pháp trong nước nên đặt lệ cho chuộc tội : Tội nặng cho chuộc một cái tê-giáp, tội nhẹ cho chuộc một cái quy-thuẫn, tội nhỏ cho nạp kim-khí, tội nghi thì tha hẳn. Kẻ nào tụng lý tương đối thì bắt nộp một bó tên rồi giải hòa . Làm như thế ắt quân dụng không thiếu.
Tề hoàn-công hỏi :
- Đã làm như vậy nhưng không đũ dùng thì phải làm sao ?
Quản di-ngô nói :
- Khai mỏ, đúc tiền , nấu nước bể làm muối, trữ hàng hóa lấy lãi , cắt ba trăm nhà nữ-lưu cho các khách buôn bán đi lại tụ họp ở đó mà đánh thuế. Như vậy, công quỹ phải đủ dùng.
Tề hoàn-công hỏi :
- Của dùng đã đủ , nhưng quân lính còn ít, không đũ sức mạnh thì làm sao ?
Quản di-ngô nói :
- Quân không cần nhiều, chỉ cần tinh nhuệ. Mạnh không vì sức, mà cốt ở tinh thần. Do đó, Chúa-công muốn có binh mạnh chỉ cần giử vững lòng quân , rèn luyện kỹ thuật chiến đấu là đủ .
Tề hoàn-công hỏi :
- Binh thế đã mạnh, có nên đi đánh các nước chư-hầu chăng ?
Quản di-ngô đáp :
- Chưa nên đánh vội . Làm chủ các chư hầu không phải đem sức mạnh hăm dọa, mà phải đem đạo đức ra chinh phục. Trước hết , phải đặt mình lên một địa vị chính đáng đã, sau sẽ dùng cái địa vị đó mà trấn an các chư-hầu.
Tề hoàn-công hỏi :
- Làm thế nào để đặt mình vào địa vị chính đáng ?
Quản di-ngô đáp :
- Danh chánh ngôn thuận là ý muốn của mọi người. Các chư-hầu đều có bổn phận phải tuân vương-mạng. Vậy trước tiên, Chúa-công phải kính trọng nhà Châu và bắt các chư-hầu cũng phải kính trọng như mình.
Tề hoàn-công hỏi :
- Rồi làm thế nào để trấn an các chư-hầu.
Quản di-ngô đáp :
- Phải đem đạo-đức mà giao hữu với họ. Đem tất cả các đất đai đã chiếm được trả cho họ để tỏ ra mình không tham lam, lại đem lễ vật đến khắp nơi cầu người hiền đem về nước mà dùng . Nước chư-hầu nào bị loạn tặc, đem quân đến cứu. Làm như vậy nước nào không mến phục.
Tề hoàn-công hỏi :
- Xưa nay đất rộng, dân đông là biểu hiệu cho nước giàu mạnh mà khanh lại bảo không nên đem quân lấn đất giành dân thì làm sao cho nước hùng ?
Quản di-Ngô nói :
- Đem sức mạnh chiếm đất cũng chỉ chiếm được một phần nhỏ nào thôi, vì chiếm rồi còn phải giữ , nếu không đủ sức giữ sẽ bị mất. Còn đem đạo đức mà chiếm đặt thì đặt không cần phải giữ, do đó có thể chiếm bao nhiêu cũng được.
Tề hoàn-công cùng Quản di-ngô nói chuyện trong ba ngày đêm , mà không biết chán.
Tề hoàn-công lấy làm đắc ý, phong cho Quản di-ngô làm Tể-tướng.
Quản di-ngô từ chối không nhận .
Tề hoàn-Công nói :
- Bởi ta muốn theo sách lược của khanh nên phải dùng khanh bỉnh chánh , cớ gì khanh lại từ chối ?
Quản di-ngô nói :
- Không phải sức một cây gỗ có thể làm nên một nhà lớn, không phải sức một giòng nước tạo nỗi một bể cả . Nếu Chúa-công đã có chí lớn thì nên dùng đến năm kiệt-sĩ.
Tề hoàn-công hỏi :
- Năm kiệt-sĩ ấy là ai ? Tài năng như thế nào ?
Quản di-ngô nói :
- Có tài giao-thiệp, biết giữ lễ phép thì tôi không bằng Thấp Bằng, xin cho Thấp-bằng làm Đại Tư-hanh. Có tài khai khẩn, biết cách trồng trọt thì tôi không bằng Ninh-Việt, xin cho Ninh-việt làm Đại Tư-điền. Có tài luyện tập quân-sĩ, khiến cho người ta quên chết thì tôi không bằng Thành-phủ, xin cho Thành-phủ làm Đại Tư-mã. Có tài xử đoán, khiến người ta khỏi bị hàm oan, thì tôi không bằng Tân tu-vô, xin cho Tân tu-vô làm Đại Tư-lý. Có tính cương trực, thấy điều trái tất phải nói ngay, thì tôi không bằng Đông quách-nha, xin cho Đông quách-nha làm Đại Giám-quan. Chúa-công trọng dụng năm người ấy ắt trong nước được cường thịnh.
Tề hoàn-công nghe theo lời Quản di-ngô phong-chức cho năm người ấy, và quyết-định phong cho Quản di-ngô làm Tể-tướng.
Quản di-ngô nói :
- Chúa-công đã có chí lớn, dẫu tài tôi hèn mọn cũng xin cố sức mà vâng lệnh Chúa-công.
Tề hoàn-công lại hỏi :
-Ta bình sanh có tánh ưa săn bắn, lại thích nữ sắc chẳng hay hay điều ấy có hại đến nghiệp bá chăng ?
Quản di-ngô đáp :
- Đã rõ được nhược điểm của mình tất không hại.
Tề hoàn-công hỏi :
- Thế thì điều gì mới có hại cho nghiệp bá ?
Quản di-ngô nói :
- Không biết người hiền là hại. Biết người hiền mà không dùng là hại. Dùng người hiền mà không dám phú thác việc lớn là hại . Phú chác việc lớn mà để kẻ tiểu nhơn xen vào là hại .
Tề hoàn-công khen phải.
Từ đó công việc triều chính đều phó thác cho Quản di-ngô, lại gọi Quản di-ngô bằng Trọng-phụ . Hễ có việc gì lớn, đều hỏi ý kiến Quản di-ngô trước. Tề hoàn-công lại cấm người trong nước không được gọi Quản di-Ngô, mà chỉ gọi là Quản-Trọng. Vì Trọng là tên chữ, còn Di-Ngô là tên tộc.
Nhắc qua Lỗ trang-công từ ngày thả Quản-trọng về nước Tề có ý hơi tiếc, nay lại được nghe Tề-hầu phong cho Quản-trọng làm Tướng-quốc, lòng tức tối không an, kéo binh sang đánh trả thù việc thất trận ngày trước .
Tề hoàn-công hay đặng tin, hỏi Quản-trọng :
- Ta mới lên ngôi, không muốn để cho nước ngoài tới đánh, vậy nên tính chuyện phạt Lỗ trước là hơn.
Quản-trọng nói :
- Quân chánh chưa yên, chưa thể dùng chinh phạt được.
Tề hoàn-công không nghe khiến Bảo thúc-nha làm tướng, đem binh thẳng đến đất Trường-thược mà đánh Lỗ .
Lỗ trang-công hay tin, hỏi Thi-bá :
- Nước Tề khinh ta thái thậm. Ta muốn đem binh phạt Tề nhưng chưa kịp, thì Tề đã sai tướng sang đánh nước ta . Vậy khanh có kế chi cự địch chăng ?
Thi-bá nói :
- Tôi xin tiến cử một người đủ tài trí, có thể đánh lui binh Tề đặng.
Lỗ trang-công cả mừng, hỏi :
- Chẳng hay người ấy là ai ?
Thi-bá nói :
- Tôi có quen biết ai một người ở ẩn tại làng Đông-bình, tên là Tào-quới , thuở nay chưa ra làm quan, nhưng kinh luân thao lược gồm đũ.
Lỗ trang Công chuẩn tấu, khiến Thi-bá đến Đông-bình rước Tào-quới về triều.
Thi-bá đến nơi, nói rõ ý định của mình.
Tào-Quới vừa cười vừa nói :
- Người ăn thịt còn lo chưa nỗi, huống hồ kẻ đang ăn rau.
Thi-bá nói :
- Ăn rau mà có tài rồi cũng đến ngày ăn thịt vậy.
Hai người dắt nhau đến yết kiến Lỗ trang-công.
Lỗ trang-công hỏi Tào-quới :
- Muốn cự binh Tề phái liệu kế chi ?
Tào-quới tâu :
- Việc binh phải tùy cơ ứng biến. Chưa nắm được địch tình không thể định trước.
Lỗ trang-công khen phải, bèn cùng với Tào-Quới cử binh kéo đến Trường-thược.
Bảo thúc-Nha vì trước đây đã thắng binh Lỗ, nên nay có ý khinh địch. Nghe tin Lỗ-hầu kéo binh tới thì lập tức hạ lệnh tiến quân.
Trại quân Lỗ vừa đóng xong binh Tề đã ào tới.
Lỗ trang-công muốn đem binh xuất trận, Tào Quái can rằng :
- Quân Tề ỷ mạnh, thế quân đang hăng. Ta nên chống giữ đã.
Nói xong, truyền cho quân sĩ chống giữ các cửa trại , nhất thiết không được trái lệnh.
Quân Tề thấy quân Lỗ không đánh, buộc phải rút lui.
Bảo thúc-Nha nghĩ thầm :
- Quân Lỗ bị thất trận trước kia đến nay còn khiếp sợ , nếu ta giục trống đến cướp trại, ắt chúng phải bỏ chạy.
Nghĩ rồi giục trống cho quân sĩ ào tới trại Lỗ một lần nữa.
Quân Lỗ vẫn cố-thủ, quân Tề không làm sao xông vào nỗi, nên một lần nữa lại phải rút lui.
Lúc đó Tào-quới tâu với Lỗ trang-công :
- Lúc nầy có thể phá quân Tề được, xin Chúa-công ra lệnh tiến quân.
Lỗ trang-công nghe theo, giục trống ra lệnh cho quân Lỗ ào ra khối trại , áp tới đánh quân Tề như vũ bão.
Tề cả thua, bõ chạy.
Lỗ trang-công muốn giục trống đuổi theo.
Tào-quới nói :
- Hãy khoan, xin để tôi xem lại thế trận đã. Nói xong, liền xuống xe, leo lên chỗ cao xem xét một hồi , rồi nói : Đúng là nên đuổi theo truy cản.
Lỗ trang-công xua binh đuổi theo chém giết binh Tề, đoạt khí giới và lương thực không biết bao nhiêu mà kể.

[QuanQuan]

Đông Chu Liệt Quốc
Tác giả: Phùng Mộng Long

hồi 17
Nước Tống ăn lễ giết Trường-vạn
Vua sở tham sắc bắt Tức-hầu

Lỗ trang-công phá xong binh Tề, đắc thắng kéo kinh về kinh-đô , người người lòng vui khôn xiết.
Lỗ trang-công mới hỏi Tào-quới :
- Thế chiến vừa rồi, tại sao ta lại thắng được giặc ?
Tào-quới nói :
- Phàm việc quân lấy oai làm sức mạnh. Quân Tề xông trận đã hai phen , mà hai phen phải bị đẩy lui, thì oai của địch đã mất. Ta thừa lúc địch mất oai ta thị oai, như thế tất thắng.
Lỗ trang-công nói :
- Lúc quân Tề đã thua chạy, ý gì khanh lại chưa cho truy cản.
Tào-quới đáp :
- Trong binh pháp có chỗ dĩ hư vi thiệt. Nhiều lúc địch-quân giả thua để mà thắng nếu không đề phòng ắt lầm kế. Vì vậy, trước khi truy cản phải nắm địch tình.
Lỗ trang-công nghe nói khen ngợi chẳng cùng, phong cho Tào-Quới làm Đại-phu, và trọng thưởng Thi-bá về việc tiến cử hiền tài.
Quân Tề thất trận, kéo nhau về nước, manh giáp tơi bời .
Bảo thúc-Nha vào yết kiến Tề hoàn-công mà tạ tội.
Tề hoàn-công tức giận nói :
- Không thắng được binh Lỗ thì làm sao các chư-hầu kính-nễ ?
Bảo thúc-nha nói :
- So với quân lực nước ta không kém Lỗ. Trước đây Lỗ đem binh đánh nước ta, Lỗ là khách, ta là chủ, nên ta thắng được Lỗ . Ngày nay ta kéo binh sang đánh Lỗ, ta là khách, Lỗ là chủ vì vậy mà Lỗ thắng ta . Xin Chúa-công cho sang Tống mượn thêm quân mà báo thù .
Tề hoàn-công nhận lời, sai sứ sang nước Tống cầu viện.
Lúc bấy giờ , vua nước Tống là Tống mẫn-công đang kế vị . Vì muốn giao hảo với Tề , nên Tống mẫn-công sai Nam-cung Trường-vạn làm Chánh-tướng , Mảnh-Hoạch làm Phó-tướng , hiệp binh với Tề do Bảo thúc-nha cầm quân, kéo đến đóng nơi đất Lang-thành.
Lỗ trang-công được tin, triệu tập quần thần bàn kế.
Lỗ trang-công nói:
- Bảo thúc-nha vì thù trước , quyết hợp binh với Tống mà đánh ta . Tướng Nam-cung Trường-Vạn ai có sức mạnh phi thường , nước ta làm sao cự nỗi ?
Quan Đại-phu là Công-tử Yến, tâu :
- Tôi xin ra trận để đò xét quân địch rồi sẽ trở về nghị kế .
Lỗ trang-công nhận lời.
Công-tử Yến ra Lang-thành xem xét rồi trở về tâu :
- Bảo thúc-nha lần này không khinh địch như lần trước , có ý đề phòng cẩn mật lắm . Duy có tướng Nam-cung trường-vạn ỷ có sức mạnh không ai địch nỗi , nên để binh mã lộn xộn . Tôi thiết tưởng nếu quân ta xuất kỳ bất ý đánh úp một trận ắt binh Tống phải chạy. Hễ Tống mà thua thì Tề đâu dám đánh .
Lỗ trang-công nói :
- Ta e không ai cự nỗi Nam-cung Trường-vạn !
Công-tử Yến nói :
- Xin Chúa-công cho tôi thử thi hành mưu chước ấy.
Lỗ trang-công nói :
- Nếu khanh đã quyết ta cũng bằng lòng song phải cẩn-thận .
Công-tử Yên bái mạng, kéo quân ra đi .
Lỗ trang-công nói :
- Ta phải tiếp-ứng cho Công-tử Yến mới xong .
Bèn điểm binh kéo theo sau, cách vài dặm.
Đêm ấy trăng lờ mờ sáng, Công-tử Yến lấy vài trăm tấm da cọp bao lên mình ngựa, rồi khiến quân dẹp cờ giấu trống, âm thầm kéo qua cửa Vu-môn.
Đi đã gần tới dinh Tống mà chẳng ai hay biết gì cả .
Công-tử Yến bèn cho quân ó lên một tiếng , phất cờ giục trống , xông vào trại Tống.
Binh Tống thấy xa xa có một bầy cọp kéo tới, thảy đều run sợ, bỏ chạy tán loạn.
Nam-cung Trường-vạn thấy quân-sĩ mình chạy hết, cũng quày xe bỏ chạy, không dám cự địch.
Kế đó Lỗ trang-công tiếp binh tới, rượt theo chém binh Tống rất nhiều.
Nam-cung Trường-vạn thấy thế nói với Mảnh-hoạch :
- Bây giờ nếu không tử chiến ắt bị giặc bắt.
Mảnh-hoạch nghe nói quày ngựa lại đánh với Công-tử Yến.
Còn Nam-cung. Trường-vạn hươi thương xông vào đám quân Lỗ gặp ai đâm nấy .
Lỗ trang-công nói với Siềng tôn-sanh :
- Người có tiếng là mạnh, nay dám đương đầu với Nam-cung Trường-vạn một phen chăng ?
Siềng tôn-sanh nói :
- Dẫu va có sức mạnh đến đâu mà một ngựa một thương cũng chưa đủ sợ .
Nói rồi hét lên một tiếng, vung đao lướt tới đâm ngay vào bụng tướng Nam-cung Trường-Vạn.
Nam-cung Trường-Vạn đỡ ra một đao nẩy lửa làm cho Siềng tôn-sanh bủn rủn cả tay chân.
Lỗ trang-công biết Siềng tôn-Sanh không cự nỗi , vội bảo kẻ tả hữu :
- Hãy lấy kim-hộc-cô ra cho ta.
Kẻ tả hữu dâng tên, Lỗ trang-công lắp cung nhắm tướng Trường-Vạn bắn ra một mũi .
Mũi tên bay đèn găm vào vai phía hữu của Trường-vạn thấu xương.
Trường-vạn hét lên một tiếng, đưa tay rút mũi tên ra.
Siềng tôn-Sanh thừa cơ hội đâm bồi một giáo trúng nơi cánh tay phía tả, Trường-Vạn bị té xuống đất toan vùng dậy chạy, Siềng tôn-sanh liền nhẩy xuống xe, bắt sống trói lại.
Mảnh-Hoạch thấy chúa-tướng bị bắt vội bỏ xe chạy trốn.
Lỗ trang-công trọn thắng thu binh về, truyền dẫn Trường-vạn vào dưới trướng .
Trường-Vạn tuy bị thương song vẫn còn đủ sức mạnh đi đứng như thường, chẳng hề tỏ về đau đớn gì cả.
Lỗ trang-công mến tài Trường-vạn nên lấy lễ mà đãi.
Còn Bảo thúc-nha thấy binh Tống bị thua nghĩ mình cô thế, phải rút binh về.
Tề hoàn-công thấy Thúc-nha hai phen thua nước Lỗ, mặt buồn dau dàu, tuy không nói ra nhưng lòng hậm hực không an.
Năm ấy, Tề hoàn-công sai quan Đại hành là Thấp-bằng sang nhà Châu để cầu hôn.
Qua năm sau Châu hoàn-vương sai sứ qua nước Lỗ , khiến Lỗ trang-công đứng làm chủ hôn đặng gả Công-chúa Vương-cơ cho Tề hoàn-công .
Nhân việc Chủ hôn ấy mà Tề và Lỗ lại giao hảo như xưa bỏ hết những thù oán cũ.
Bấy giờ nước Tống bị một trận lụt rất lớn , các Chư hầu đều cho sứ đến viếng thăm.
Lỗ trang-Công trước kia có thù với Tống , nay đã thân thiện với Tề thì không còn ghét gì Tống nữa, nên cũng cho sứ sang viếng thăm.
Nước Tống cảm nghĩa, cũng cho sứ sang trả lễ và xin tha cho Trường-vạn về nước .
Lỗ trang-công nhận lời.
Nam-cung Trường-vạn được đưa về ra mắt Tống mẫn-công .
Tống mẫn-công trông thấy Trường-vạn bèn nói đùa rằng :
-Ngày trước ngươi là tướng, ta rất mực kính yêu, nhưng nay người là tù của nước Lỗ, ta không còn kính yêu nữa.
Nam-cung Trường-vạn nghe nói thẹn đỏ mặt, cáo từ lui ra.
Quan Đại-phu Cửu-mục hiểu ý nói riêng với Tống mẫn-công :
- Vua tôi giao tiếp với nhau cần phải đứng đắn, không nên đùa bỡn. Nếu đùa bỡn là mất lễ nghi sinh điều khinh lờn phản nghịch. Xin Chúa-công xét lại. Tống mẫn-công nói :
- Ta cùng Nam-cung Trường-vạn quá ư thân thiết. Đã thân thiết mà còn giữ lễ thì sao gọi là thân ? Ta tưởng điều ấy chẳng tai hại gì.
Năm ấy vua Trang-vương nhà Châu mất, Thái-tử Hồ-Tề lên nói gối tức là vua Hi-vương.
Châu hi-vương gởi tờ cáo phó khắp các chư-hầu. Lúc đến nước Tống thì gặp lúc Tống mẫn-công đang cùng các cung-phi vui chơi nơi Mông-trạch. Lại khiến Nam-cung Trường-vạn ném kích làm trò vui: Nguyên Nam-cung Trường-vạn có tài ném kích lên trời cao đến mấy trượng rồi lại giơ tay bắt lấy, trăm cái không trật một. Cung-nhân nghe nói ai nấy cũng muốn xem, nên Tống mẫn-công cho Nam-cung Trường-vạn theo hầu, và bảo làm trò ném kích ấy.
Các cung-nhân xem thấy tài của Trường-vạn đều vỗ tay khen ngợi không dứt lời.
Tống mẫn Công không bằng bằng lòng, có ý ghen tài, liền sai nội thị đem bàn cờ ra để đánh với Nam-cung Trường-vạn, hễ ai thua phải uống một bát rượu rất lớn.
Tống mẫn-công vốn là tay cao cờ, Trường-vạn thua luôn năm ván .
Trường-Vạn đã ngà ngà say nhưng lòng chưa thua, xin đánh thêm ván nữa.
Tống mẫn-công nói :
- Tù-nhân thì tất phải thua, dù đánh thêm mấy ván cũng chẳng thắng nỗi.
Nam-cung Trường-vạn xấu-hổ, ngồi lặng thinh không nói.
Bỗng có tin sứ nhà Châu đem thiệp cáo phó đến .
Tống mẫn-công nói :
- Thế thì ta phải sai ngươi vào triều Châu điếu tang và chúc mừng vua mới. Nam-cung Trường-vạn nói :
- Tôi nghe Kinh-đô nhà Châu đẹp lắm, mà mắt chưa từng xem , xin Chúa-công cho tôi đi sứ .
Tống mẫn-công vừa cười, vừa nói :
- Khi nào nước Tống không còn ai nữa thì mới sai tù-nhân đi sứ .
Các cung-nhân đều cười ầm lên.
Trường-Vạn mặt đỏ bừng, vì thẹn quá mà hoá giận, lại đang lúc say rượu chẳng còn nghĩ gì đến đạo vua tôi, cả tiếng mắng :
- Hôn quân vô lễ ! Ngươi phải biết rằng tù-nhân có thể giết người được !
Tống mẫn-công nổi giận, nói :
- A ! Thằng tù-nhân ! Mày dám nói càn đến thế sao ?
Nói xong giật cây kích của Trường-vạn, toan đâm một nhát.
Nam-cung Trường-vạn giật ngay bàn cờ đập vào đầu Tống mẫn-công té xuống, rồi phang luôn mấy cái , Tống mẫn-công chết tươi.
Bọn cung nhân sợ hãi, bỏ chạy tán loạn.
Nam-cung Trường-vạn hơi giận chưa nguôi cầm kích ra khỏi ly-cung, gặp quan Đại-phu Cửu-mục.
Cửu Mục hỏi :
- Chúa-công có ở trong đó chăng ?
Nam-cung Trường-vạn đáp :
- Hôn quân vô lễ ! Ta đã giết chết rồi, chớ hỏi làm gì !
Cửu-Mục ngỡ Nam-cung Trường-vạn say rượu, nói sảng, nên mỉm cười nói :
- Uống bao nhiêu rượu mà say đến thế ?
Nam-cung Trường-vạn nói :
- Ta không say rượu. Ta nói thật đấy.
Vừa nói Nam-cung Trường-vạn vừa giơ bàn tay lên cho Cửu-mục xem. Máu me còn dính ràng rụa.
Cửu-mục thất kinh mắng lớn :
- Đồ phản-nghịch giết vua ! Tội ấy khó dung.
Nói rồi liền giơ cái hốt lên đánh Nam-cung Trường-vạn.
Nam-cung Trường-vạn bỏ cây kích xuống đất , tay trái đỡ văng cái hốt đi , tay mặt đấm mạnh vào đầu Cửu-mục .
Đầu Cử-mục vỡ nát ra từng mảnh , răng gãy bắn vào một chánh cửa, ghìm sâu vào đấy.
Giết xong Cửu-mục, Nam-cung Trường-vạn lượm kích lên cầm tay thủng thẳng bước lên xe, coi như không có việc gì cả.
Quan Thái-tể Hoa-đốc hay tin, vội vàng dẫn quân đến bắt.
Khi đến gần Đông-cung, gặp Nam-cung Trường-vạn đi tới, nét mặt lầm-lì .
Hoa-đốc chưa kịp múa gươm đã bị Nam-cung Trường-vạn xáng cho một kích , chết không kịp mắng chưởi tiếng nào.
Nam-cung Trường-vạn vào triều, tôn Công-tử Du lên nối ngôi .
Các Công-tử khác nghe tin đều bỏ trốn ra nước ngoài, trong số đó có Công-tử Nghị-thuyết trốn sang nước Bạc.
Nam-cung Trường-vạn nói :
- Nghị-thuyết là người học giỏi có tài, nay trốn sang nước Bạc , ắt về sau sinh biến. Chỉ cần giết được Nghị-thuyết là xong, còn các Công-tử khác chẳng làm chi nỗi mà sợ.
Nói rồi liền sai con là Nam-cung-ngưu, cùng với Mảnh-hoạch đem quân vây đất Bạc.
Công-tử Nghị-thuyết hay tin bàn với Bạc-chúa sai người qua nước Tiêu cầu cứu .
Chúa nước Tiêu đem binh đến, lại họp với các Công-tử vừa chạy đi lánh nạn, mà giải vây.
Công-tử Nghị Thuyết thấy có cứu binh đến vội mở cửa thành tiếp-ứng.
Hai bên đánh dồn lại, quân Tống vỡ loạn, đầu hàng Công-tử Nghị-thuyết rất nhiều.
Tướng Nam cung-ngưu bị tử rạn, còn Mảnh-hoạch không dám trở về, trốn qua đất Vệ cư trú.
Dẹp được binh Tống, Đái thúc-bì bày kế cho Nghị-thuyết dựng cờ hiệu của binh Tống, kéo về kinh-đô giả làm đoàn quân của Nam cung-ngưu chiến thẳng kéo về.
Nam-cung Trường-vạn ngỡ thiệt không chút đề phòng.
Các Công-tử kéo quân thẳng vào trong thành, hô lớn :
- Hãy bắt tên phản nghịch Nam-cung Trường-vạn mà giết !
Nam-cung Trường-vạn thất kinh, lật đật vào cung phò Công-tử Du lánh nạn, nhưng vừa vào đến cửa đã nghe tin Công-tử Du bị giết .
Trường-vạn thở dài nghĩ thầm :
- Các nước chư hầu đều có giao-hảo với Tống cả, nay chỉ có nước Trần là nghịch với Tống mà thôi . Vậy ta qua đó mới yên thân .
Nghĩ rồi toan thoát ra cửa, nhưng sực nhớ đến mẹ già hơn tám mươi tuổi, còn ở nơi dinh thất, bèn quay về nhà ôm mẹ lên xe , tay trái cầm kích, tay phải đẩy xe cho mẹ, phá cửa thành chạy nhanh như bay, không một ai dám cản trở cả.
Từ Tống sang Trần đường xa hơn ba trăm dặm, mà Nam-cung Trường-vạn chỉ 41 một ngày đã đến nơi . Thật là một người sức khỏe lạ lùng, xưa nay ít có !
Công-tử Du bị chết, Công-tử Nghị-thuyết lên nối ngôi xưng hiệu là Tống hoàn-công. .
Tống hoàn-công phong cho Đái thúc-bì làm Đại-phu, lại sai sứ sang nước Trần, yêu cầu Trần bắt giao Nam-cung Trường-vạn về nước .
Lúc bấy giờ Công-tử Mục-di mới lên năm tuổi, đứng bên cạnh Tống hoàn-công, nghe nói cười lớn, thưa :
- Không bắt được Nam-cung Trường-vạn đâu.
Tống hoàn-công hét :
- Mi là con nít, biết chi mà nói .
Công-tử Mục-di nói :
- Người có sức khoẻ ai mà chẳng kính trọng. Tống bỏ đi thì Trần tất dùng. Nếu không có lễ-vật để mua lòng, chẳng bao giờ Trần chịu bắt Trường-vạn.
Tống hoàn-công nghĩ lại, khen phải, liền sai sứ đem nhiều lễ-vật châu-báu sang cống hiến cho Trần. Đồng thời cũng sai sứ sang nước Vệ yêu cầu bắt Mãnh-hoạch nữa.
Sứ Tống qua đến Vệ, vào ra mắt .
Vệ huệ-công hỏi quần thần.
Quần thần đều thưa :
- Mãnh-hoạch trong lúc nguy cấp sang đầu ta , lẽ nào ta lại bỏ.
Quan Đại-phu Công tôn-nhĩ can :
- Dung dưỡng kẻ hung ác thật chẳng ích chi. Nước Vệ và Tống xưa nay vẫn giao-hảo với nhau nay chỉ vì muốn giữ Mãnh-hoạch làm cho hòa-khí hai nước mất đi, đó là thất sách !
Vệ huệ-Công khen phải, truyền trói Mảnh-Hoạch giải sang nước Tống .
Lại nói qua việc sứ Tống sang Trần yêu cầu bắt Nam-cung Trường-vạn.
Sứ Tống mang lễ vật rất nhiều, vào ra mắt.
Trần tuyên-Công tham lễ, thuận trả Nam-cung Trường-Vạn, nhưng lại sợ sức
mạnh của Nam-cung Trường-vạn khó mà bắt được bèn bảo Công-tử Kết đến nói với Nam-cung Trường-vạn rằng :
- Chúa-công tôi được tướng-quân đến đây khác nào như được mười thành, dẫu nước Tống cố xin đến đâu, Chúa công tôi cũng chẳng nghe. Chúa-công tôi sợ tướng-quân có lòng nghi, nên sai tôi ngỏ lời tâm-phúc để tướng-quân được biết. Nếu tướng quân có chê nước Trần là nhỏ mọn, muốn đi đến một nước khác thì cũng xin thư thả. Chúa-công tôi sẽ vì tướng quân mà sắp sửa hành trang.
Nam-cung Trường-vạn cảm-động nói :
- Chúa-công có lòng bao dung, tôi rất mến phục, xin ở đây để đem sức mình mà đền ơn.
Công-tử Kết bày tiệc rượu đãi đằng, rồi xin cùng Trường-vạn kết làm anh em.
Ngày hôm sau, Nam-cung Trường-vạn thân hành đến tư-dinh Công-tử Kết để tạ ơn.
Công-tử Kết cũng bày tiệc thết đãi, khiến các tỳ-thiếp dâng rượu cho Trường-vạn uống đến say mèm.
Công-tử Kết lấy một tấm da dê rất lớn khiến bọn võ sĩ bó Trường-vạn lại,
bên ngoài dùng dây gân trâu cột rất chắc. Lại bắt cả bà mẹ của Trường-vạn nữa, rồi áp giải một lượt qua Tống.
Đi đến nữa đường, Nam-cung Trường-Vạn tỉnh rượu, vùng vẫy rất dữ, nhưng da dê bền và trói chặt quá không làm sao tung ra được. Khi đến gần thành Tống, tấm da dê rách, tay chân Trường-Vạn lòi ra ngoài, bọn quân-sĩ lấy gậy đánh đến dập cả xương ống.
Tống hoàn-công truyền đem Nam-cung Trường-Vạn và Mãnh-Hoạch ra lóc từng mảnh thịt để làm mắm, rồi chia cho các quan mỗi người một ít và bảo :
- Kẻ nào làm tôi không trọn đạo thờ vua hãy trông vào thứ mắm đó.
Mẹ Nam-Cung Trường-Vạn già hơn tám mươi tuổi cũng bị giết chết.
Nhắc qua Tề hoàn-công từ khi thua Lỗ ở đất Trường-thược, lấy làm hối hận, nghĩ thầm :
- Bởi ta không nghe lời Quản-trọng nên mới thất binh như vậy. Từ đó, giao tất cả quyền-chính cho Quản-Trọng, ngày nào cũng ở trong cung uống rượu với các cung-phi.
Nếu có ai đem việc nước nói đến thì Tề hoàn-công bảo :
- Sao nhà ngươi không nói với Quản-trọng ?
Bầy giờ có Thụ-điêu là đầy tớ yêu của Tề hoàn-công, từ khi Tề hoàn-công giao việc quốc-chính cho Quản-trọng , thường ở trong cung, ít ra ngoài, nên Thụ-điêu không làm sao thân cận đặng, vì ra vào nội-đình là chuyện cấm.
Thụ-điêu bèn tự thiến mình rồi xin cho vào cung hầu hạ.
Tề hoàn-công thấy vậy thương tình, cho hầu cận một bên.
Lại có Dịch-Nha là người rất thạo về nghề đánh xe, bắn giỏi, nấu ăn rất khéo.
Ngày kia, Công-chúa Vương-Cơ có bịnh, Dịch-nha nấu đồ ăn dâng lên, Vương-cơ ăn xong khỏi bịnh. Do đó, Vương-cơ đem lòng yêu mến.
Dịch-nha lại đem nghề nấu ăn của mình khoe với Thụ-điêu, nhờ Thụ-điêu tiến cử mình được yết kiến vua .
Thụ-điêu tâu lại với Tề- hoàn-công.
Một hôm Tề hoàn-công gọi Dịch-nha đến hỏi :
- Ngươi có phải là kẻ nấu ăn khéo không ?
Dịch-nha tâu :
- Tâu Chúa-công , tài ấy không ai sánh kịp.
Tề hoàn-công nói đùa :
- Các giống điểu thú trùng ngư ta đã dùng đũ, bây giờ chỉ có thịt người ta chưa biết vị mà thôi.
Dịch-nha lui ra. Đến bữa trưa đem vào dâng một mâm thịt chín, mềm như thịt dê non, mùi thơm ngào ngạt .
Tề hoàn-công ăn xong, hỏi Dịch-nha :
- Thịt gì mà ngon thế ?
Dịch-nha tâu :
- Đó là thịt người.
Tề hoàn-công giật mình, kinh ngạc, hỏi .
- Nhà ngươi lấy ở đâu ?
Dịch-nha tâu :
- Đứa con trai đầu lòng của tôi mới lên ba tuổi. Tôi thiết tưởng đã trung với vua thì còn kể gì đạo nhà, nên làm thịt con đem dâng cho Chúa-công ăn.
Tề hoàn-công trầm mặt nói :
- Thôi, ngươi hãy lui ra.
Từ ấy Tề hoàn-công cho rằng Dich-nha có lòng trung nghĩa, nên vẫn yêu quí như Thụ-điêu vậy.
Thụ-điêu và Dịch-nha không ưa Quản-trọng, nay thấy mình được vua tin dùng, bèn tâu với Tề hoàn-công :
- Tâu Chúa-công, chúng tôi thiết tưởng quyền hạn vua tôi có giới hạn, nay mỗi mỗi Chúa-công đều giao cho Quản-trọng, tựa hồ như nước Tề không còn có vua.
Tề hoàn-công vừa cười vừa nói :
- Ta đối với Trọng-phụ chẳng khác nào như thân thể đối với tay chân nếu tay chân mà mất, thân thể bị tàn phế, có dùng được việc gì ? Chúng bây là tiểu-nhân biết gì mà nói.
Thụ-điêu và Dịch-nha từ đó không dám nói nữa.
Quản-trọng từ ngày bỉnh chánh, đem lại cho nước Tề khá thịnh vượng.
Thời bấy giờ nước Sư đương hồi cường thạnh, mấy nước nhỏ ở miệt Hớn-đông đều phục tùng cống lễ, duy có nước Sái, cậy thế kết thân với Tề, nên không chịu tùng phục.
Nước Sái và nước Tức đều kết-hôn với nước Trấn. Sái-hầu cưới người chị, Tức-hầu cưới người em. Tức phu-nhân là Tức-Vỉ nhan sắc tuyệt vời, đã đẹp mà tánh tình lại đoan chính trông rất khả ái.
Một hôm Tức-Vĩ được phép Tức-hầu cho về nước Trần để viếng quê hương. Khi đi ngang qua thành nước Sái .
Sái-hầu hay tin , bụng bảo dạ :
- Tức phu-nhân là em vợ ta, nhân lúc đi ngang qua đây lẽ nào ta lại không rước vào thành hội kiến.
Bèn sai người đón Tức phu-nhân rước vào cung đãi tiệc.
Trong lúc ăn uống, Sái-hầu dùng lời trêu ghẹo, tỏ ra không đứng đắn.
Tức phu-nhân nổi giận, bỏ tiệc ra đi.
Tức-hầu hay được chuyện Sái-hầu vô lễ, chọc ghẹo vợ mình, lòng căm phẫn nghĩ cách báo thù, liền sai sứ vào triều-cống nước Sở và mật-cáo với Sở văn-vương rằng :
- Sái-hầu cậy thế có Tề che chở nên không phục Sở. Vậy xin Sỡ cứ cất binh qua đánh nước tôi. Nước tôi sẽ sang cầu cứu nước Sái. Sái-hầu là người nông nổi, thì tất đem binh đến cứu . Bấy giờ quí-quốc sẽ hiệp binh với nước tôi mà bắt Sái-hầu trị tội.
Sở văn-vương được kế, mừng lắm, cất quân sang nước Tức .
Quân-sĩ rần rộ kéo đến vây thành.
Tức hầu liền viết mật thư sai sứ sang nước Sái cầu cứu.
Đúng như lời Tức-hầu đã dự tính .
Sái-hầu không suy nghĩ gì cả cơ binh đến nước Tức mà giải vây.
Nhưng vừa đến nơi thì bị binh Sở phục nơi yếu lộ, đánh một trận tơi-bời, quân sĩ rối loạn.
Sái-hầu thất kinh, toan chạy vào thành nước Tức mà trốn. Nhưng Tức-hầu đóng chặt cửa thành không cho vào .
Biết mình đã mắc kế, oán hận thấu trời, Sái-hầu đành bó tay nộp mình cho nước Sỡ.
Sở văn-vương dẫn Sái-hầu về nước, truyền quân đem xử trảm.
Dục-quyền bước ra can rằng :
- Đại Vương đang muốn mở mang thế lực khắp Trung-quốc đáng gì một Sái-hầu mà không thể tha thứ, để cho thiên hạ cho nước Sở ta không phải là một nước đại độ .
Sở văn-vương nói :
- Sái hầu là một đứa ngạo nghễ, lâu nay không đầu phục, hận ấy chưa nguôi. Nay đã bắt được lẽ nào lại tha đi.
Nói rồi truyền quân đem chém.
Dục-quyền cản lại nói :
- Không, không, xin Đại-vương nghĩ lại, lẽ nào vì một oán nhỏ mà quên đại-sự. Nếu Đại-vương cho Sái-hầu về nước ắt từ nay Sái-hầu không còn dám ngạo mạn nữa. Đã vậy các chư-hầu khác trông thấy gương nấy mà mến đức Đại-vương.
Sở văn-vương nhất định không nghe.
Dục-quyền nổi giận một tay nắm áo Sở văn-vương một tay rút gươm nói lớn :
- Thà tôi cùng chết với Đại-vương còn hơn để Đại-vương làm mất nghiệp cả.
Sở văn-vương thay thế sợ sệt nói vội :
- Thôi, thôi ta chịu nghe theo lời khanh.
Nói xong , truyền tha cho Sái-hầu.
Dục-quyền thấy vua đã tha chết cho Sái-hầu, vội vã quăng gươm, quỳ tâu :
- Tâu Đại-vương Đại-vương đã nghe lời can gián của tôi, thật may mắn cho nước Sở. Nhưng tôi phạm tội hiếp vua thực đáng chết . Vậy xin cúi đầu chịu tội.
Sở văn-vương nói :
- Lòng trung thành của ngươi đã vượt quá tội lỗi. Ta không thể vì lỗi nhỏ ấy mà làm cho lu mờ tấm gương trung nghĩa.
Dục-quyền tâu :
- Tâu Đại-vương . Đại-vương tưởng tình tha cho tôi, nhưng tôi tôi không thể tha cho tôi được.
Nói xong, cúi xuống, lượm thanh gươm cắt đứt một chân, rồi hét to :
- Kẻ nào làm tôi vô lễ với vua thì hãy xem đây.
Sở văn-vương quá cảm-động truyền đem cái chân của Dực-Quyền cất vào kho, để ghi cái lỗi mình không chịu nghe lời can gián.
Đoạn sai ngự y chuyên chữa cho Dực-Quyền.
Sau một thời gian , Dục-quyền được lành bịnh, nhưng không đi được .
Sở văn-vương phong cho làm chức Đại-hôn để giữ cửa thành.
Kế đó, Sở văn-vương mở tiệc tiễn hành đưa Sái-hầu về nước .
Trong tiệc, Sở văn-vương truyền bọn vũ-nữ đờn ca hát-xướng tưng bừng. Lại truyền cho mỹ-nữ dâng rượu. Trong lúc đang đối ẩm , Sở văn-vương chỉ vào một mỹ-nữ, nói :
- Nàng nầy đã đẹp lại có tài ht hay.
Nói xong, bảo mỹ-nữ ấy dâng cho Sái-hầu một chung rượu .
Sái-hầu tiếp lấy uống cạn, rồi tự tay rót một chén đầy bước đến dâng cho Sở văn-vương để tạ ơn .
Sở văn-vương tiếp lấy chén rượu vừa cười vừa hỏi :
- Sái-hầu đã bao giờ trông thấy một người nào đẹp tuyệt trần chưa ?
Sái hầu nghe nói, sực nhớ đến mối thù của Tức-hầu vừa rồi đã xui Sở đánh Sái, bèn tâu :
- Tâu Đại-vương, theo nhận xét của tôi, trên thế gian nầy không ai đẹp bằng Tức-Vĩ. Nàng ấy quả sánh với tiên-nga trên cung Quản.
Sở văn Vương hỏi :
- Cái đẹp của Tức-Vĩ như thế nào ?
Sái-hầu nói :
- Mắt trong như thu-thủy, má ửng như nhuỵ đào mình mai , vóc liễu gót sen uyển chuyển như án mây chiều trước gió , tưởng không tài nào tả hết.
Sở văn-vương nói :
- Người đẹp đến thế, tiếc rằng ta không làm sao thấy mặt.
Sái hầu nói :
- Uy đức của Đại-vương dẫu Tề-khương, Tống-tử cũng chẳng khó gì, huống chi Tức-Vĩ chỉ là một người đàn bà trong vòng thế lực của mình.
Sở văn-Vương ngh nói rất đẹp lòng.
Tiệc mãn , Sái-hầu bái tạ về nước.
Sở văn-Vương muốn thấy mặt Tức-Vĩ liền giả kế đi tuần du qua nước Tức.
Tức-hầu hay tin ra khỏi thành tiếp đón rất trọng thể.
Hai vua cùng dắt nhau vào thành mở tiệc chung vui.
Tức-hầu bưng chén rượu dâng cho Sở văn-vương mừng cuộc hội ngộ .
Sở Văn-vương tiếp lấy, vui vẻ nói :
- Ngày trước ta cũng có chút công mọn với quí phu-nhân , vậy nay xin mời quí phu-nhân ra đây tương kiến mà mời ta một chung rượu cho vui .
Tức-hầu không dám trái ý, vội bước vào cung, gọi Tức-Vĩ ra .
Giữa lúc ấy, Sở văn-vương ngồi một mình mắt mơ màng nhìn vào hậu cung, tay mân mê ly rượu, tỏ vẻ nóng lòng.
Cánh màn se sẽ động , những chuỗi ngọc lóng lánh với ánh huyền đăng, nàng Tức-Vĩ từ từ bước ra, gót hài thoăn thoắt, hơi hương ngạt ngào, khiến cho Sở văn-vương cảm thấy như mình đang lạc vào chốn tiên bồng.
Tức-Vĩ đến sụp lạy Sở văn-vương rồi đưa tay lấy ly rượu rất đầy .
Bàn tay ngọc, với ly ngày không phân biệt màu sắc.
Sở văn-vương ngẩn ngơ nhìn, rồi đứng dậy toan tiếp lấy chén rượu, nhưng Tức-Vĩ đã trao cho một cung-nữ để dâng lên cho Sở văn-vương.
Sở văn-vương vừa cạn chén thì Tức-vĩ đã bái tạ lui vào cung.
Rèm châu khép kín bóng hồng, hơi hương còn thoảng, rượu nồng chưa phai.
Ngày hôm sau, Sở văn-vương lại bày tiệc nơi quán dịch cho quân giáp-sĩ phục xung quanh, rồi mời Tức hầu ra dự tiệc .
Lòng đã định trước, nên tiệc đến nửa chừng , Sở văn-vương mượn giọng say rượu quở trách Tức-hầu :
- Ta có công với quí phu nhân rất nhiều nay quân đến đây , quí phu-nhân lại không vì ta mà khao thưởng ?
Tức-hầu nói :
- Nước tôi nhỏ bé, không sẳn vật thực để khao thưởng quân sĩ cho đủ, xin Đại-vương cho phép tôi được sắp đặt đã.
Sở văn Vương đập tay xuống bàn, làm mặt giận, nói :
- Thật là đứa bội phản, tìm lời khéo léo để từa ta, bây đâu , hãy bắt đứa vong-ân trói lại.
Quân giáp-sĩ nhảy xổ ra bắt Sái-hầu tức khắc.
Nàng Tức-Vĩ hay tin chồng bị bắt, ngữa mặt lên trời than :
- Ôi ! Đi rước cọp về nhà nên mới sinh họa.
Than rồi chạy thẳng ra vườn hoa , toan nhảy xuống giếng tự vận.
Giữa lúc đó, Sở văn-vương đã kéo binh vào cung để tìm bắt Tức-Vĩ , nhưng không thấy Tức-Vĩ đâu, mới truyền các tướng toả ra khắp nơi lục soát .
Nàng Tức-Vỉ chưa kịp tự-vận, liền bị tướng nước Sở là Đấu-Đan bắt lại và nói :
- Phu-nhân không muốn sống để mà cứu mạng cho chồng sao ? Tội gì cả hai vợ chồng chịu chết .
Tức-Vĩ lặng thinh.
Đấu-Đan dẫn vào nạp cho Sở văn-vương.
Sở văn-vương kiếm lời dịu ngọt dỗ dành :
- Nếu nàng chịu về Sở, ta sẽ tha chết cho Tức-hầu.
Tức-Vĩ đôi dòng lệ đọng trên đôi mí mắt long lanh như mặt nước hồ thu nỗi sóng , đứng im không thốt ra lời.
Sở văn-vương phong cho nàng làm phu-nhân . Và thấy đôi má nàng tựa hoa đào, nên gọi nàng là Đào-hoa phu-nhân .
Kế đó Sở văn-vương đày Tức-hầu ra đất Nhữ-thủy, chẳng bao lâu Tức-hầu vì đau buồn mà lìa trần.

[QuanQuan]

Đông Chu Liệt Quốc
Tác giả: Phùng Mộng Long

hồi 18
Tào-muội vung gươm dọa Tề-hầu
Hoàn-công thắp đuốc phong Ninh-thích

Năm ấy, vào năm thứ nhứt của vua Ly-Vương nhà Châu, Tề hoàn-công sau một thời gian giao việc triều chính cho Quản-trọng, thấy trong nước dân tình yên ổn, binh lương dồi dào bèn hỏi Quản-trọng :
- Trước kia nước Tề chưa đủ sức, trong thì việc triều chính chưa an, ngoài lòng dân chưa ổn , nay đã tạm yên , chẳng hay cái mộng làm bá-chủ các nước chư hầu đã nên thực hiện chưa ?
Quản-trọng đáp :
- Các chư-hầu còn nhiều nước mạnh hơn Tề. Như phía Nam có Sở phía Tây có Tần và Tấn. Tuy nhiên, nước nào cũng chỉ mạnh về binh-lực chứ không phải mạnh về chính nghĩa , vì họ không biết tôn vua nhà Châu. Nhà Châu dẫu có suy yếu, vẫn là Thiên-tử chung của thiên hạ, thế mà từ khi quân Trịnh bắn vua Hoàn Vương , quân Vệ chống vua Trang-vương, các nước chư-hầu khinh khi bỏ cả việc triều cống. Thậm chí ở nước Sở, Hùng-thông tiếm xưng Vương hiệu nước Trịnh, nước Tống giết vua mà không ai dám hỏi tội.
Nước Tề ta, muốn mạnh phải nắm cho chính nghĩa, luôn luôn thi hành theo mệnh lệnh thiên triều. Nay nước Tống tuy vừa giết được Nam-cung Trường-vạn, khôi phục ngôi vua , nhưng Tống-hầu vẫn chưa được các nước công nhận . Chúa-công nên vào triều Châu , xin Vương mệnh , hợp các chư hầu , công nhận vua nước Tống, còn các chư hầu nào suy yếu ta nên giúp đỡ, các chư-hầu nào ngang-ngược , ta nên họp sức nhau mà vấn tội. Làm như thế các chư hầu phải tùng phục Tề , không cần phải dùng đến binh lực.
Tề hoàn-công nghe nói rất hài lòng, vội sai sứ vào triều Châu , xin phép được tổ chức hội họp.
Vua Ly-vương nói :
- Lâu nay các nước chư hầu đều dễ ngươi không ai về triều bái, nay Tề hầu đã có lòng tưởng đến trẫm, vậy trẫm cho phép được thay mặt trẫm mà lo việc ấy.
Sứ giả trở về báo lại với Tề hoàn-công.
Tề hoàn-công phụng mệnh Thiên-tử, bố cáo khắp chư-hầu triệu-tập các nước họp nhau nơi đất Bắc-hạnh thuộc đất Tề.
Tề hoàn-công lại hỏi Quản-trọng :
- Lần nầy hội chư hầu ta phải dùng bao nhiêu binh-sĩ ?
Quản-trọng nói :
- Hội họp là để bàn luận với nhau, nếu dùng đến quân sĩ tỏ ra dùng sức mạnh áp-bức, làm sao mọi người phục ?
Tề hoàn-công theo lời sai cất một cái đài cao ba trượng, chính giữa lập bàn hương án để vọng bái Thiên-tử, còn chung quanh bày trí các lễ vật đâu đó rất uy-nghi.
Đến ngày hội, Tống hoàn-công (Nghị-thuyết) đến trước, vào tạ ơn Tề hoàn-công. Kế đến nước Trần, nước Châu đến một lượt, sau cùng là nước Sái, vì Sái-hầu oán nước Sở bắt mình ngày nọ, quyết đến hội để minh oan.
Bốn nước Tống, Trần , Châu, Sái thấy Tề không dùng đến quân sĩ , nhìn nhau khen thầm :
- Tề-hầu quả đem lòng chân thật mà đối đãi với chúng ta.
Bốn nước đều bàn với nhau lui quân ra ngoài cách mười dặm.
Tề hoàn-công hỏi Quản-trọng :
- Nay chư hầu không hội đông đủ, có nên hoãn lại một ngày khác chăng ?
Quản-trọng nói :
- Nay đã có bốn nước đến đũ, như vậy cũng có thể bàn luận được , nếu hẹn lại tức là thất tín. Mà đã thất tín thì sau nầy mời sẽ không ai đến.
Sáng hôm ấy , Tề hoàn-công thay mặt vua Châu, đứng ra tuyên-bố :
- Tôi phụng mệnh Thiên-tử, mời quí quốc đến đây, mục đích gặp nhau thảo luận việc chính-trị, chỉnh đốn các cơ-cấu tương-quan giữa các chư-hầu . Được như thế, chúng ta mới cùng nhau giữ vững đạo vua tôi và sự công bình trong thiên-hạ. Muốn làm được việc đó , điều cần thiết chúng ta phải tôn lên một nước làm minh-chủ, có quyền hạn điều khiển các nước chư-hầu.
Các nước chư-hầu đều thì thào bàn bạc không dứt . Người thì muốn tôn nước Tống vì nước Tống đã rộng mà phẩm-tước lại cao hơn nước Tề. Nhưng có kẻ cho rằng vua nước Tống mới lập, còn phải nhờ Tề đại diện cho Thiên-tử mà tấn phong.
Cuộc bàn cãi kéo dài mãi không dứt . Cuối cùng, nước Trần đứng lên nói :
- Nay Thiên-tử đã giao quyền cho nước Tề đứng ra triệu-tập chư-hầu, thì đã mặc nhiên công nhận nước Tề là minh-chủ rồi, lựa phải bàn cãi làm chi, xin tôn nước Tề làm minh chủ.
Các nước đồng thanh nói :
- Chỉ có nước Tề mới đảm đương nổi nhiệm vụ đó.
Tề hoàn-công đôi ba phen từ chối, rồi mới bước lên đàn tuyên bố thứ vị :
- Nước Tề làm minh chủ, thứ đến nước Tống , nước Trần, nước Sái, và sau cùng là nước Châu.
Định thứ vị xong, các nước lần lượt vào trước đài bái mạng Thiên-tử , rồi Trọng tôn-thu thay mặt Tề hầu, đọc tờ ước-thệ như sau :
Châu ly-vương năm đầu , tháng ba, ngày mồng một.
Chúng tôi là : Tề-hầu Tiểu-bạch, cùng với Tống, Trần , Sái, Châu, vâng lệnh thiên-tử , hội nơi Bắc-hạnh để làm ước thệ, nguyện trung thành với vua Châu và giúp đở nhau trong lúc cần thiết . Hễ ai trái ước, các nước có quyền họp binh vấn tội.
Nghe xong, các nước chư hầu đều nghiêng mình bái mạng.
Quản-trọng bước lên thềm nói lớn :
- Các nước Lỗ, Vệ, Trịnh, Tào có ý khinh khi Thiên-tử, miệt hạ chư-hầu, lẽ ra phải hiệp binh vấn tội trước, xin các nước quyết-định.
Ba nước Trần, Sái, Châu đồng thanh nói :
- Chúng tôi xin vâng mệnh.
Duy có nước Tống, làm thinh không nói gì cả.
Chiều hôm ấy, Tống hoàn-công về nhà quán-dịch, nói với Đái thúc Bì :
- Tề-hầu có ý tự-đắc, không kể ngôi thứ, vượt lên làm minh chủ, lại còn có ý lấy binh các nước mà thị oai. Nếu ta vâng theo ý ấy ắt sau nầy ta phải bị phục tùng mãi mãi.
Thúc-bì nói :
- Hiện nay chư-hầu không phải một ý, kẻ theo, người không, dầu Tề có muốn làm bá-chủ cũng chưa thể được . Nếu ta chịu giúp Tề, đánh Lỗ và Trịnh, chẳng khác nào ta củng cố địa vị cho Tề. Như thế có hại cho Tống. Hiện nay, trong bốn nước đến dự, chỉ có Tống là lớn , nếu Tống không giúp thì ba nước kia cũng phải thôi.
Tống hoàn-công nói :
- Mục-đích ta đến đây dự hội là để nhận lấy Vương-mạng. Nay Vương-mạng đã nhận xong, còn ở đây làm gì ?
Đêm hôm ấy Tống hoàn-công lẵng-lặng đem quân về nước.
Tề hoàn-công hay tin tức giận nói :
- Chưa chi mà nước Tống đã tính chuyện bội ước rồi.
Bèn sai Trọng tôn-thu đuổi theo.
Quản-trọng nói :
- Tống đã làm sai, mà mình đuổi theo lại là việc trái. Nếu muốn phạt Tống phải tâu với thiên-tử đem quân đến đánh mới được.
Tề hoàn-công nói :
- Nếu vậy, ta cho sứ về triều Châu xin việc ấy.
Quản-trọng nói :
- Đánh Tống chưa lợi. Tống là nước xa, Lỗ là nước gần , muốn cho Tống phục, trước phải đánh Lỗ.
Tề hoàn-công hỏi :
- Muốn đánh Lỗ phải lập mưu chi ?
Quản-trọng thưa :
- Phía Đông-Bắc có nước Toại, thuộc Lỗ. Nước ấy nhỏ lắm, dân cư có bốn họ, ta đem quân lấy nước ấy không khó. Mà chiếm được nước ấy rồi, Lỗ phải sợ. Chừng ấy ta sai sứ sang trách Lỗ-hầu về việc không đi dự hội, một mặt thông tin cho Văn-khương biết việc xích mích giữa Tề, Lỗ hiện nay. Hễ Văn-khương biết được Lỗ-hầu không hòa hiếu với bên ngoại , ắt khiển trách. Trong thì sợ mẹ, ngoài sợ uy ta , làm sao Lỗ-hầu không xin hòa. Lúc bấy giờ ta mới đem quân đánh Tống.
Tề hoàn-công khen phải, liền hưng binh đi đánh nước Toại.
Lỗ trangCông hay tin vội họp triều thần bàn kế.
Công-tử Khánh-phủ thưa :
- Binh Tề đã đem binh đến nước ta hai lần, lần nào cũng bị thua, nay xin Chúa-công cho tôi đem binh ra đánh.
Thi-Bá nghe nói, can rằng :
- Không nên khinh địch. Hiện nay Quản-trọng nắm quyền bỉnh-chánh , quân luật nghiêm minh, ta khó mà thắng nỗi. Vả lại, nước Lỗ ta trước đây rất nhiều ơn huệ với Tề như việc giết Công-tử Cũ , đứng làm chủ-hôn cho Vương-cơ, mà Tề-hầu chưa thể quên được . Nay xin cứ giải-hòa để giữ lấy ân-huệ đó là hơn.
Các quan còn đang thương nghị , bỗng có thư Tề hoàn-công gởi đến.
Lỗ trang-công cả mừng, mở ra đọc.
Thư rằng :
Tôi và hiền-hầu cũng thờ một Thiên-tử nhà Châu, khác nào như anh em, hơn nữa hai nước Tề, Lỗ là chỗ thân thuộc, thế mà kỳ hội vừa rồi nơi Bắc-hạnh, hiền-hầu không chịu đi dự, đã trái với lệnh Thiên-tử lại thương tổn đến tình thân. Tôi rất đau lòng khi phải đem binh sang nước của hiền-hầu để đạo-đạt bức thư nầy.
Tề hoàn-công lại gởi riêng một bức thư cho Văn-khương, vì vậy khi được thư , Văn-khương gọi Lỗ trang-công vào hậu cung nói :
- Tề, Lỗ là hai nước thân thuộc, nếu Tề-hầu có điều không phải với ta đi nữa, ta cũng không nên làm giãm tình thân , huống chi Tề đã có ý muốn cầu hòa với ta mà con lại không nghe sao ?
Lỗ trang-Công không dám cãi lời mẹ liền sai Thi-Bá viết thư phúc đáp :
- Kỳ hội nơi Bắc-hạnh, tôi bị đau không đến dự được, tự thấy mình có lỗi. Nay quí-quốc trách vấn, tôi rất ăn năn. Tuy-nhiên, nếu bắt tôi phải nhận những điều cam kết dưới thành, thật là điều quốc-sĩ. Quí-quốc lui binh ra khỏi biên-giới bấy giờ nước tôi sẽ tuân mệnh.
Tề hoàn-công tiếp được thư rất đẹp lòng, truyền kéo binh khỏi nước Lỗ, ra đóng nơi đất Kha, để chờ Lỗ-hầu đến hội-kiến.
Lỗ trang-công sắp sửa đến đất Kha, hỏi triều thần :
- Có ai dám theo ta đến đất Kha hội-diện với Tề chăng ?
Tào-muội bước ra xin đi.
Lỗ trang-Công nói :
- Ngươi ba lần giao chiến bị thua nước Tề, nay xin ra đó không sợ nước Tề chê cười sao ?
Tào-muội thưa :
- Chỉ vì bị thua nước Tề ba lần nên tôi mới xin theo Chúa-công để rửa nhục !
Lỗ trang-công nói :
- Ngươi muốn rửa nhục mà theo ta trong chuyến nầy chỉ thêm xấu hổ. Vì đến ăn thề với họ, tự nhiên mình đã là kẻ chiến bại rồi .
Tào-muội nói :
- Tôi quyết không để cho nước Lỗ mang cái danh biểu xấu xa ấy.
Lỗ trang-công nhận lời cùng Tào-muội lên đường.
Khi đến đất Kha, Tề hoàn-công đã sai người đắp một cái đài rất lớn , bày sẵn lễ vật, đợi Lỗ trang-Công đến làm lễ huyết thệ . Lại truyền lệnh chỉ cho một người được theo hầu Lỗ trang-công lên đài thôi, còn bao nhiêu quân sĩ phải đứng xa, cách hai trăm thước.
Tào-Muội trong mặc áo giáp, ngoài cầm gươm đi theo sau lưng Lỗ trang-công.
Lỗ trang-Công có ý sợ, trái lại Tào-Muội rất hùng dũng.
Hai người vừa bước khỏi thềm .
Đông quách-nha bảo Tào-muội :
- Ngày nay hai nước giao-hòa, gặp nhau để bàn bạc, xin tướng quân hãy bỏ đồ binh khí đi.
Tào-muội trừng mắt nhìn Đông quách-nha, hai khóe mắt toét ra, rươm rướm máu.
Đông quách-nha thấy vậy bước lùi ra sau .
Tào-Muội ung-dung bước theo Lỗ trang-công đến trước bàn hương án .
Thấp-Bằng bưng bát máu dâng lên để Lỗ trang-công cùng Tề hoàn-công ăn thề .
Tào-muội mặt hầm hầm, một tay nắm áo Tề hoàn-công , một tay rút gươm nói :
- Hãy khoan !
Quản Trọng vội vã xen vào giữa, hỏi Tào-muội :
- Quan Đại-phu làm gì thế ?
Tào-muội đáp :
- Nước Lỗ bị suy yếu, đã hao tổn nhiều về chiến-tranh thế mà ngày nay những nước tự xưng mình là minh-chủ, hối chư-hầu để cứu giúp những kẻ suy yếu, lại đến làm khổ nước Lỗ nữa, như vậy dám tự hào là chính đáng sao ?
Quản-trọng nói :
- Nước tôi đã làm điều gì hại cho quí-quốc ?
Tào-muội nói :
- Cậy sức mạnh, đem quân chiếm lấy đất Vân-dương của nước tôi , sao lại bảo là không làm hại . Nếu quí-quốc thực-tình giao-hảo , hãy trả đất ấy lại cho Lỗ, Chúa-công tôi mới chịu ăn thề. Bằng không tôi nhất-định liều chết. .
Quản-trọng ngoảnh lại, nói với Tề hoàn Công :
- Xin Chúa-công chấp thuận lời xin ấy.
Tề hoàn-công nói :
- Thôi, quan Đại-phu hãy buông ra. Tôi hứa sẽ trả đất ấy lại.
Tào-muội nghe nói vội bỏ thanh kiếm xuống, bưng lấy bát máu thay cho Thấp-bằng mà dâng lên .
Lỗ trang-công cùng với Tề hoàn-công làm lễ huyết-thệ .
Xong Tào-muội lại nói :
- Quản-trọng giữ quyền-binh nước Tề, tôi xin cùng Quản-Trọng ăn thề để khỏi có điều hối-hận.
Tề hoàn-công nói :
- Bất tất phải làm như vậy, lời ta đã hứa lẽ nào lại lành trái được sao.
Lễ tuyên-thệ xong các quan nước Tề ai nấy hậm-hực, muốn tìm cách trả thù Tào-muội.
Tề hoàn-công nói :
- Ta đã hứa với Tào-muội rồi ! Dẫu kẻ thất phu đã ước với ai câu gì cũng không nên sai lời, huống hồ ta là Chúa một nước .
Bấy giờ các quan mới chịu thôi.
Sáng hôm sau, Tề hoàn-công lại bày tiệc ở nhà Công-quán để tiễn biệt Lỗ trang-công, rồi đem đất Vân-dương trả lại cho nước Lỗ.
Các nước chư-hầu nghe được việc ấy, kêu Tề hoàn-công là người tín nghĩa. Hai nước Vệ và Tào sai sứ đến tạ tội và xin ăn thề.
Tề hoàn-công sai sứ vào tâu với vua Ly-vương nhà Châu , xin cất quân phạt Tống.
Châu Ly-vương nhậm lời, khiến quan Đại-phu Đơn-miệt, kéo binh sang hội với binh Tề.
Lúc ấy nước Trần, nước Tào hay tin cũng xin đem binh giúp sức.
Tề hoàn-công khiến Quản-trọng dẫn một đạo binh đi trước để đón binh hai nước Trần và Tào . Còn mình thì đi với Thấp-bằng , Vương-tử Thành-phủ và Đông quách-Nha, thống lãnh đại binh, hẹn hội nhau nơi đất Thượng-kỳ.
Quản-trọng lãnh mệnh kéo quân ra đi.
Quản-Trọng vốn có một người tiểu-thiếp tên Tĩnh-nương, nàng nầy tuy phận quần thoa, nhưng lại thông minh học rộng. Vì vậy Quản-trọng đi đâu cũng đem nàng theo hầu.
Ngày kia, Quản-trọng vừa kéo binh đến núi Dao-sơn, bỗng gặp một người chăn trâu, mình mặc áo cộc , đầu đội nón rách ngồi trên lưng trâu, gõ sừng ca hát.
Quản-trọng nghe tiếng ca biết không phải là người tầm thường khiến quân sĩ đem rượu thịt đến cho.
Người chăn trâu ăn xong hỏi quânsĩ :
- Tôi muốn được yết kiến quan Tể-tướng.
Quân sĩ đáp :
- Xe của quan Tê-tướng đã đi xa rồi. Vậy thì cứ ăn cho no mà thôi, cần chi phải gặp mặt.
Người chăn trâu nói :
- Tôi có một lời muốn nói cùng quan Tể-tướng.
Quân sĩ hỏi :
- Lời gì ? Nếu chỉ nói một lời thì bọn ta nói giúp cho cũng được.
Người chăn trâu nói :
- Nước trong leo léo
Quân sĩ đem lời ấy nói lại với Quản-trọng.
Quản-trọng không hiểu gì cả, liền hỏi Tĩnh-nương.
Tĩnh-nương nói :
- Thiếp có nghe, xưa có một bài thơ "Nước trong" .
Bài thơ ấy có câu rằng : "Nước trong leo lẻo , cá lội giữa dòng, người đến triệu ta , ta cũng bằng lòng". Ý chừng người ấy muốn ra làm quan.
Quản-trọng khiến dừng xe lại , rồi sai người đòi gã chăn trâu đến hỏi .
Gã chăn trâu cúi đầu thi lễ chứ không lạy .
Quản-trọng hỏi tung tích, ng ười chăn trâu nói :
- Tôi là Ninh-thích, người đất Vệ, được nghe T ướng-quốc là kẻ ưa hiền, chuộng sĩ, nên tìm qua n ước Tề để tiến thân, ngặt không có ai tiến dẫn nên phải chăn trâu cho người trong làng mà nuôi sống .
Quản-trọng thử-thách trình-độ học thức .
Ninh-thích ứng đáp rất rành mạch.
Quản-trọng nói :
- Kẻ hào-kiệt lúc chưa gặp vận cũng khó thi thố tài năng của mình được. Đại binh của Chúa-công ta cũng sắp đến đây , ta viết cho nhà ngươi một phong thơ , nhà ngươi an lòng ở đây mà chờ, lúc nào Chúa-công ta đến, hãy xin yết kiến mà trình thơ , ắt đ ược trọng dụng .
Nói xong Quãn-trọng viết một phong thơ , trao cho Ninh-thích.
Ninh-thích lãnh thơ , rồi ở nơi núi Dao-sơn chăn trâu như cũ .
Cách ba ngày sau, đại binh của Tề hoàn-công kéo đến .
Ninh-Thích lại gõ sừng trâu ca hát vang trời .
Hát rằng :
Mặt Thường-lan nhấp nhô đá trắng
Thân lý-ngư thầm lặng xuôi dòng
Đời không hiền-sĩ
Đất thiếu minh-quân
Thương thân, ta lại tủi thầm
Hởi con trâu trắng
Hơi cụm rừng thâm
Hùng anh sống với âm thầm mãi ư ?
Tề hoàn-công nghe giọng ca lấy làm lạ , khiến kẻ tả hữu bắt dẫn đến hỏi thăm họ tên, quê quán.
Ninh-thích tâu :
- Tôi người nước Vệ, lưu lạc nơi đây .
Tề hoàn-công hỏi :
- Ngươi là một đứa chăn trâu, cớ sao lại dám chê bai thiên hạ ?
Ninh-thích nói :
- Tôi đâu có chê bai . Tôi chỉ tiếc rằng đời nay không có người hiền.
Tề hoàn-công hỏi :
- Sao ngươi lại dám chê rằng "đời thiếu minh-quân" , trong lúc Thiên-tử nhà Châu đang trị vì thiên-hạ, còn ta một nước chư hầu giàu mạnh, trên phục tùng Thiên-tử, dưới chế-ngự chư-hầu đem lại thái bình cho thiên hạ .
Ninh-thích nói :
- Một minh-quân tất phải biết mình, hiểu người rõ được thời bình, thấy được lúc biến, đem ân-đức rãi khắp nhân gian, lấy lòng nhân mà trị thiên hạ. Như nhà Châu hiện nay vận nước mỗi lúc một suy, trong thì dân tình không phục, ngoài thì chư hầu bất tuân, tài trị nước không có, sao gọi là minh-quân ? Đến như Chúa-công, giết anh ruột mình mà cướp ngôi , mượn uy thiên-tử để chế ngự chư hầu, nlưng chư hầu đều không phục, sao gọi là giàu mạnh ?
Tề hoàn-công nghe nói nỗi giận mắng lớn :
- Đứa thất phu, dám nói càn.
Liền hô kẻ tả hữu bắt Ninh-thích đem chém.
Ninh-thích không chút sợ hãi, ngước mặt lên trời than :
- Ngày xưa vua Kiệt giết Long-bàng, vua Trụ giết Tỉ-can, nay tôi cùng với hai ông ấy kể là ba người ?
Thấp-bằng thấy thế tâu với Tề hoàn-công :
- Người ấy lời nói không dua mị, lòng không sợ uy nghiêm, chắc không phải là kẻ tầm thuờng, xin Chúa-công chớ nên giết.
Tề hoàn-Công sực nghĩ lại cơn giận đã nguôi, bước tới mở trói cho Ninh-thích, và nói :
- Ta thử nhà ngươi đó thôi . Nhà ngươi quã là một người khí phách.
Ninh Thích thò vào túi lấy phong thư của Quản-trọng dâng cho Tề hoàn-công.
Tề hoàn-công tiếp lấy đọc.
Trong thư viết :
Tôi phụng mệnh đem quân qua núi Dao-sơn , có tiếp được một người nước vệ, tên là Ninh-thích. Người nầy là một nhân tài trong thiên hạ , không phải những kẻ chăn trâu tầm thường, xin Chúa-công thu dụng, đừng để người ấy đi nước khác mà hối tiếc.
Tề hoàn-công nói :
- Nhà ngươi đã có bức thư của Trọng-phụ sao không tâu trình cho sớm ?
Ninh-thích nói :
- Tôi nghe nói vua hiền chọn người ngay , tôi trung chọn Chúa có đức . Nếu Chúa-công ghét người thẳng , ưa kẻ nịnh , thì thà tôi chết đi còn hơn là đưa thư để được trọng dụng.
Tề hoàn-công rất đẹp lòng, truyền ngồi vào một cỗ xe theo sau .
Tối hôm ấy đóng quân lại nghĩ, Tề hoàn-công sai thắp đuốc tìm mũ áo Tề phong chức cho Ninh-Thích.
Thụ-điêu tâu :
- Từ đây đến nước Vệ không xa, xin Chúa-công đợi đến đó hỏi xem Ninh-thích quả là người hiền không đã, rồi sẽ phong cũng chẳng muộn.
Tề hoàn-công nói :
- Đã nghi thì không nên dùng, mà đã dùng thì đừng nghi. Giả thử Ninh-Thích trước kia có một vài lỗi nhỏ đi nữa, nay ta cũng không nên vì lỗi nhỏ ấy mà bỏ phí một nhân tài.
Nói xong, ngay đêm ấy, phong cho Ninh-thích làm quan Đại-phu, lại khiến cùng với Quản-trọng coi việc quốc-chánh.
Ninh-thích lạy tạ lui ra.
Tề hoàn-công truyền tấn binh.
Chẳng bao lâu, đại-binh của Tề hoàn-công đã kéo đến biên-giới nước Tống , hợp với binh các nước chư-hầu đông như kiến cỏ.
Tề hoàn-công họp các tướng bàn kế lấy thành.
Ninh-thích tâu :
- Chúa-công phụng mệnh Thiên-tử đem binh chế-ngự chư-hầu . Mục đích bắt họ phục tùng chứ không phải chiếm đất. Ấy vậy quân lực chỉ làm cho người ta sợ uy chứ không mến phục. Theo ý tôi, chớ nên đánh vội . Tôi dẫu hèn mạt, dám xin đem ba tấc lưỡi mà bảo vua nước Tống phải giảng-hòa.
Tề hoàn-công nghe theo, truyền đóng quân lại, sai Ninh-thích vào trước nghị hòa với Tống hoàn-công.
Ninh-thích ngồi một chiếc xe nhỏ đem theo mấy tên gia-nhân thẳng đến Thư-Dương , xin vào yết-kiến.
Tống hoàn-công hỏi Đái thúc-bì :
- Ninh-thích là người thế nào ?
Đái thúc-Bì thưa :
- Tôi nghe người ấy là một kẻ chăn trâu, được Tề-hầu mới dùng làm quan, tất người ấy có tài ứng đối.
Tống hoàn-công nói :
- Vậy thì nên đối xử như thế nào ?
Đái thúc-bì thưa :
- Xin Chúa-công triệu vào lấy lễ mà đãi, để xem ý tứ Ninh-Thích như thế nào. Nếu va có điều chi lỗ mãng, tôi sẽ vuốt giải mão làm hiệu, Chúa-công khiến võ-sĩ bắt giam lại. Như thế mưu của Tề ắt phải hư .
Tống hoàn-công gật đầu khen phải, truyền võ-sĩ mai phục xong xuôi , rồi mới cho Ninh-thích vào.
Ninh-thích mặc áo rộng, thắt đai lớn ung dung bước vào xá Tống hoàn-công một cái.
Tống hoàn-công ngồi yên không đáp lễ.
Ninh-thích ngước mặt lên trời than :
- Nước Tống đã đến lúc nguy khốn rồi.
Tống hoàn-công nghe nói, lấy làm lạ hỏi :
- Ta làm đến bực Thượng-công, phẩm trật đứng trên các chư-hầu , trong nước binh hùng tướng mạnh, dân chúng an vui , sao gọi là nguy khốn .
Ninh-thích nói :
- Hiền-hầu có thể sánh được với Châu-công ngày xưa chăng ?
Tống hoàn-công nói :
- Châu-công là bậc thánh, ta làm sao sánh được.
Ninh-thích nói :
- Châu-công ngày xưa, trong lúc thiên-hạ thái bình thế mà còn phải hết lòng trọng người hiền-sĩ . Lúc đang ăn cơm, nghe người hiền sĩ vào vội nhả miếng cơm, để ra tiếp đón . Trong lúc đang tắm nghe người hiền sĩ đến vội vẫy nắm tóc để ra mời. Nay Hiền-hầu là dòng dõi một nước đã mất rồi, lại gặp buổi loạn lạc, các liệt-quốc tranh hùng, dẫu bắt chước như Châu-công, hết lòng cầu kẻ sĩ , chưa chắc hiền sĩ đã chịu đến, huống hồ lại còn tự-đắc, kiêu căng thì những lời trung-trực có bao giờ đến trước mặt hiền-hầu
được . Thế mà lại không cho là nguy khốn sao ?
Tống hoàn-công nghe nói sững sờ, giây lâu mới đứng dậy , nói với vẻ ăn năn :
- Ta mới lên ngôi, chưa được nghe lời giáo huấn của quân-tử, vậy xin tiên sinh miễn chấp.
Thúc-bì đứng hầu một bên thấy Tống hoàn-công đã tỏ ý xiêu lòng, vội đưa tay vuốt giải mão. Nhưng vuốt đến đôi ba lần mà Tống hoàn-công vẫn không thèm nói tới.
Tống hoàn-công hỏi Ninh-thích :
- Chăng hay tiên-sinh đến đây có điều chi dạy bảo tôi chăng ?
Ninh-thích nói :
- Nay Thiên-tử suy-yếu, chư hầu đoạt quyền, việc tranh chấp càng ngày càng khốc liệt, dân gian đồ thán. Tề-hầu không nỡ để cho thiên hạ lâm cảnh tóc tang, phải phụng mệnh Thiên-tử liên kết chư-hầu để lo việc tương thân và trách phạt. Hiền-hầu bội tín làm cho Thiên tử nổi cơn thịnh nộ, nên sai chư hầu đến đây vấn tội. Nếu Hiền-hầu cự với binh triều thì chưa đợi giao binh đã thấy được lẽ thắng phụ rồi.
Tống hoàn-công hỏi :
- Theo sở kiến của Tiên-sinh thì việc nầy phải thế nào ?
Ninh-thích nói :
- Theo ý tôi, Hiền hầu nên dùng chút đỉnh lễ vật mà cầu hôn . Trên chẳng trái với Châu-vương, dưới vẫn đặng quyền cùng minh-chúa. Như thế nước Tống không cần phải động binh mà vẫn vững vàng thư non Thái.
Tống hoàn-công nói :
- Trước kia ta đã không trọn ước, nữa đêm kéo quân bỏ về không dự hội. Nay Tề-hầu đã đem binh đến đây biết có chấp thuận việc hòa ước của ta chăng ?
Ninh-thích nói :
- Tề-hầu là một người đại nhân đại độ, không kể đến lỗi lầm của kẻ khác. Trước đây Lỗ-hầu không chịu dự hội, sau đến xin ăn thề nơi đất Kha, Tề-hầu vẫn đem đất Vân-dương trả lại. Huống chi Hiền-hầu là kẻ đã có lòng đến dự hội, lẽ nào Tề-hầu lại không cho giảng hòa .
Tống hoàn-công hỏi :
- Bây giờ phải dùng những lễ vật chi để cống hiến ?
Ninh-thích nói :
- Là một kẻ đại nhân đại độ, không bao giờ xem của cải là trọng . Hiền-hầu chỉ dùng một vật mọn cũng đũ .
Tống hoàn-công mừng rỡ, sai sứ mang lễ vật xin hòa ước với Tề.
Đái thúc-bì hổ thẹn lui ra.
Sứ Tống đến trại Tề dâng mười cặp bạch-ngọc, ngàn nén vàng ròng, mà tạ tội.
Tề hoàn-công nói :
- Có chỉ mạng của Thiên-tử, ta đâu dám tự chuyên. Phải cậy đại thần của Thiên-tử chuyển tấu về triều Châu mới đặng.
Bèn giao những vàng ngọc ấy lại cho Đơn-miệt.
Đơn-miệt nói :
- Quân hầu đã rộng lòng tha lỗi, nay lại cậy tôi chuyển tấu về triều, tôi đâu dám từ chối.
Tề-hầu tin cho Tống hoàn-Công hay để sắm sửa qua triều Châu, rồi các nước thâu binh về.

[QuanQuan]

Đông Chu Liệt Quốc
Tác giả: Phùng Mộng Long

hồi 19
Trịnh lệ-công lập mưu về nước
Châu huệ-vương tìm kế phục thù

Tề-hầu kéo binh về nước, mở tiệc khao quân .
Quãn-Trọng tâu rằng :
- Từ ngày nhà Châu thiên sang Đông-đô đến nay, các nước chư hầu không nước nào mạnh bằng Trịnh. Kinh-đô nước Trịnh là nơi Đông-quách, chỗ ấy phía trước có núi Trung-sơn, phía sau có sông Hà, phía hữu có sông Lạc, phía tả có sông Tề, thật là nơi hiểm địa.
Hơn nữa, từ lúc Trịnh trang-công thắng được Tống và Hứa, lại kết thân với Sỡ là nước tiếm xưng vương-hiệu, đất rộng binh hùng. Hai nước ấy cấu kết với nhau, nước Tề ta khó bề thắng được.
Tề hoàn-công hỏi :
- Như thế thì biết làm thế nào cho hai nước ấy tùng phục ?
Quản-trọng nói :
- Nhất định phải hạ cho được Sở. Mà muốn hạ Sở trước phải dẹp Trịnh.
Tề hoàn-công nói :
- Ta vẫn biết Trịnh là nơi cốt yếu, muốn thâu đoạt đã lâu, song không biết dùng kế gì đặng.
Ninh-thích nói.
- Công-tử Đột bên nước Trịnh, trước kia lên ngôi chỉ có hai năm, bị Tế-Túc đuổi ra nước ngoài, cư trú nơi đất Lịch. Hiện nay nước Trịnh, Công-tử Nghi đang ở ngôi. Tế-Túc là tôi mà dám đuổi Chúa, Công-tử Nghi là em mà chiếm ngôi anh đó trái là lễ. Xin Chúa-công cho người đến đất Lịch đưa Trịnh-đột về nước , lập lên ngôi, ắt Trịnh-đột phải mang ơn Chúa-công mà tùng phục nước Tề .
Tề hoàn-Công khen phải, khiến Tân tu-vô đem hai trăm binh ra đóng đồn nơi đất Lịch , rồi sai người đến tỏ ý với Trịnh-đột.
Lâu nay Trịnh-đột nghe Tế-Túc đã qua đời thường cho người dò xét tình hình nước Trịnh để tính việc phục nghiệp, xảy được tin nước Tề muốn giúp mình về nước, lòng mừng khôn xiết cho người đến đón Tân tu-vô vào thành thết đãi.
Trong lúc đang ăn uống, Tân tu-vô hỏi :
- Chẳng hay nước Trịnh hiện nay ai thay cho Tế-túc ?
Trịnh-đột đáp :
- Thay Tế-Túc là Thúc-Thiêm. Người nầy có tài trị nước , nhưng không có tài cầm binh.
Giữa lúc ấy, bỗng có quân vào báo rằng :
- Kinh-thành nước Trịnh vừa xảy ra một chuyện rất lạ : Phía trong cửa Nam môn có một con rắn dài tám thước, đầu xanh đuôi vàng, cắn lộn với một con rắn phía ngoài cửa dài hơn một trượng, đầu đỏ đuôi xanh. Hai con cắn nhau đến mười bảy ngày thì con rắn trong bị con rắn ngoài cắn chết. Con rắn ngoài chạy thẳng vào thành, đến nhà Thái-Miếu thì biến mất. Thiên hạ đến xem đông nghẹt, nhưng chẳng ai dám lại gần.
Tân tu-vô nghe nói đứng dậy chức mừng Trịnh-đột :
- Như thế chắc chắn hiền-hầu sẽ khôi phục được ngôi nước Trịnh.
Trịnh-Đột hỏi :
- Sao ngài biết được ?
Tân tu-vô đáp .
- Con rắn ngoài cửa tức là hiền-hầu, vì hiền-hầu là anh, nên rắn ấy dài hơn một trượng, còn con rắn trong cửa tức là Công-tử Nghi. Công-tử Nghi là em nên có tám thước. Đến ngày thứ mười bẩy , con rắn bên trong chết, nghĩa là từ khi hiền-hầu bỏ ngôi đến nay đã mười bảy năm, nay trở về phục-quốc được thành công. Đó là điềm trời cho biết trước.
Trịnh-đột mừng rỡ nói :
- Nếu quả đúng như vậy, dầu trọn đời tôi chẳng đám quên ơn Tề-hầu .
Nói xong, rót rượu đưa mời Tân tu-vô uống .
Hai người rất tương đắc.
Sáng hôm sau , Tân tu-vô bàn với Trịnh-đột đem quân lẻn về lấy đất Đại-lăng.
Quan giữ thành Đại-lăng là Phó-Hà, nghe được tin Trịnh-đột kéo quân đến đánh , vội điểm quân khai thành đối địch .
Chẳng ngờ Tân tu-vô phục binh nơi phía sau, tràn vào chiếm thành .
Phó-hà tưởng quân Trịnh-đột, sau biết được có binh Tề giúp sức , liệu thế không chống lại, phải xin đầu hàng.
Trịnh-đột vốn căm hờn Phó-Hà trong mười bảy năm qua, đã giữ thành rất gắt chống lại quân mình, nên truyền quân đem chém
Phó-Hà la lớn :
- Nếu muốn về nước Trịnh mà Chúa-công đem giết tôi thật là thất sách .
Trịnh-đột nghe nói, liền bảo đao phủ thủ dừng lại hỏi :
- Ngươi có kế gì hay sao
Phó-hà nói :
- Tôi có thể lấy đầu Công-tử Nghi được !
Trịnh-đột lắc đầu nói :
- Ngươi là một tiểu-tướng, tài cán, mưu mô chi mà làm được chuyện đó , chẳng qua ngươi tham sanh úy tử, kiếm lời gạt ta để khỏi chết mà thôi.
Phó-hà nói :
- Quyền chính trong nước ngày nay thuộc về tay Thúc-thiêm. Tôi cùng với Thúc-thiêm thân nhau lắm. Nếu Chúa-công không chê tôi bất tài, để tôi sống, tôi sẽ về bàn mưu với Thúc-thiêm giết Công tử Nghi đem đầu nạp cho Chúa-công.
Trịnh-đột hét to :
- Tên lão tặc ! Đừng gạt ta. Mi muốn trở về bàn với Thúc-Thiêm đem quân đến đây chống cự với ta, ta đã biết rõ.
Nói rồi truyền đao-phủ-thủ đem chém.
Tân tu-vô cản lại, nói :
- Vợ con Phó-hà nay còn trên đất Đại-lăng nầy. Ta hãy giam lại để làm tin .
Phó-hà nghe nói quỳ móp xuống đất rên rỉ :
- Vợ con tôi còn đó, chẳng lẽ tôi ham sống một mình, bỏ vợ bỏ con tôi sao .
Nói xong ngước mặt lên trời thề.
Lúc đó Trịnh-Đột mới tin , truyền quân mở trói thả đi.
Đêm ấy, Phó-Hà lẻn về Kinh-đô nước Trịnh , vào yết kiến Thúc-thiêm.
Trông thấy Phó-Hà, Thúc-thiêm ngạc nhiên hỏi :
- Nhà ngươi đang trấn thủ Đại-lăng sao lại về đây ?
Phó-hà nói :
- Tề-hầu sai tướng Tân tu-vô đem quân đưa Công-tử Đột về nước , nay đã chiếm được Đại-lăng . Nay mai ắt đại binh kéo đến Kinh-thành. Ngài nên làm cách nào chém được Công-tử Nghi, đem đầu dâng cho Công-tử Đột thì mới khỏi mất ngôi Công-khanh. Vả lại Công-tử Đột là anh đáng lý phải ở ngôi mới thuận.
Thúc-thiêm ngẫm nghĩ một lúc rồi nói :
- Trước kia ta đã có ý đưa Công-tử Đột là vua cũ, về nước nối ngôi, nhưng bị Tế-túc ngăn cản . Nay Tế-túc đã thác, việc nầy không khó.
Phó-hà hỏi :
- Nếu vậy thì liệu kế nào ?
Thúc-thiêm nói :
- Tin cho binh Tề kéo đến. Lúc đó ta giả đò mở cửa thành đem quân đối địch, tất nhiên Công-tử Nghi phải lên mặt thành đứng xem . Nhà ngươi theo hầu, rút gươm chém đầu Công-tử Nghi, còn ta , ta mở cửa rước Công-tử Đột vào tôn lên ngôi .
Hai người bàn tính xong, mật sai người báo tin với Trịnh-đột.
Phó-hà lại vào ra mắt Công-tử Nghi, nói :
- Quân Tề giúp Công-tử Đột chiếm được Đại-lăng rồi .
Công-tử Nghi giật mình nói :
- Thế thì phải viết thư qua nước Sở cầu cứu mới được.
Thúc-thiêm bên ngoài tuân lệnh , nhưng bên trong cố ý chần chờ, đã hai ngày mà không sai sứ qua nước Sở. Bỗng có tin quân Tề kéo đến vây thành.
Thúc-thiêm xin phép Công-tử Nghi khai chành chống cự, rồi hẹn Phó-Hà lên mặt thành mà phòng giữ.
Công-tử Nghi lầm kế, cũng theo Phó-Hà lên mặt thành xem xét binh tình. Vừa đến nơi Phó-hà rút gươm đâm Công-tử Nghi một nhát, ngã quỵ xuống đất tắt thở.
Bên ngoài Thúc-thiêm mở cửa , đón Công-tử Đột và Tân tu-vô , vào Thanh-cung bắt hai con của Công-tử Nghi giết đi, rồi cùng nhau tôn Công-tử Đột lên ngôi, lấy hiệu cũ xưng là Trịnh lệ-công.
Người nước Trịnh lâu nay vẫn mến Trịnh lệ-công , nên dân tình vẫn được yên ổn.
Trịnh lệ-công cảm tạ Tân tu-vô, lo việc đãi đằng, khao thưởng binh Tề rồi tiễn Tân tu-vô về nước.
Lúc bấy giờ Trịnh lệ-công mới đòi Phó-Hà đến nói :
- Ngươi giữ đất Đại-lăng trong mười bẩy năm, cố sức cùng ta chống cự, thật đã hết lòng với chúa cũ. Nay tham sống, sợ chết, vì ta mà giết bỏ vua cũ, như thế ngươi là một kẻ nham hiểm, tâm địa không biết đâu mà lường. Ta phải giết nhà ngươi đi, mới khỏi lo hậu hoạn.
Nói xong, truyền võ sĩ đem Phó-Hà ra chém, còn vợ con thì cho về.
Nguyên-phồn trước kia tán thành việc lập Công-tử Nghi, nay sợ Trịnh lệ-Công bắt tội nên xin từ chức .
Trịnh lệ-Công sai người đến trách mắng .
Nguyên-phồn thắt cổ tự vận.
Trịnh lệ-công lại bắt trị tội những người đuổi mình khi trước.
Cường-thủ trốn vào nhà Thúc-thiêm, nhờ Thúc-thiêm xin cho mới khỏi , nhưng cũng phải bị chặt chân.
Định-Thúc trốn sang nước Vệ, nhưng cách ba năm sau Trịnh lệ-công lại cho triệu về.
Thúc-thiêm vẫn giữ chức Chính-khanh, Đổ-thúc và Sư-thúc đều được phong chức Đại-phu.
Người nước Trịnh gọi là "tam lương" nghĩa là ba người hiền.
Đây nói qua việc Sở văn-vương, từ khi lấy được nước Tức, bắt nàng Tức-Vỉ làm vợ , đêm ngày ấp ủ không rời. Chỉ ba năm mà sanh đặng hai con. Người lớn là Hùng-hi, người nhỏ là Hùng-vận.
Trong ba năm trời , Tức-Vỉ không nói chuyện với Sở văn-vương câu nào. Sở văn-vương lấy làm lạ, một hôm cố hỏi Tức-Vỉ vì cớ gì mà không chịu nói. Tức-Vỉ chỉ ứa nước mắt, không đáp.
Sở văn-vương năn nỉ hết lời, nàng mới tấm tức thưa :
- Thần thiếp phải thờ hai chồng, đã không biết giữ tiết thì còn mặt mũi nào mà chuyện trò với ai .
Sở văn-vương nói :
- Việc nầy cũng bởi Sái-hầu trước kia giới thiệu phu-nhân cho ta, nên ngày nay mới sanh ra thảm cảnh nầy. Ta sẽ vì phu-nhân đem quân đến bắt Sái hầu đền tội.
Nói xong, cất binh đi đánh nước Sái .
Sái hầu hay tin thất kinh, thân hành đến đất Phu , quì móp giữ đường đợi Sở văn-vương đến mà tạ tội. Lại đem tất cả vàng bạc châu báu trong kho ra mà cống lễ.
Sở văn-vương nhận lễ vật, rồi rút binh về.
Vừa về đến nước Sở, lại có tin Trịnh lệ-công sai sứ đến tỏ việc mình đã phục-vị và xin cầu hoà.
Sở văn-vương cả giận nói :
- Trịnh-đột về nước đã hai năm , nay mới cho cho sứ đến ra mắt nước ta thật là vô lễ .
Bèn đem binh phạt Trịnh.
Trịnh lệ-công phải ra ngoài thành tạ tội, xin dâng lễ vật, Sở văn-vương mới chịu thâu quân.
Từ đó Trịnh lệ-công sợ oai nước Sở không dám cho sứ sang chầu nước Tề. Tề hoàn-công biết được tâm trạng ấy cho người đến trách cứ.
Trịnh lệ-công không biết phải làm sao , bèn sai sứ đến thưa với Tề hoàn-công rằng :
- Chúa-công tôi vì bận lo việc kiên-thủ sợ binh Sở đến đánh, không có dịp để triều cống Tề . Nếu Minh-công lấy oai trị được nước Sở thì Chúa tôi mới an lòng vâng mạng Tề được.
Tề hoàn-công nghe lời nói của sứ nước Trịnh không được khiêm tốn, tức giận, bắt giam vào ngục.
Sứ nước Trịnh trốn thoát, về nước.
Từ đó, nước Trịnh lại phản, về đầu Sở như cũ.
Giữa lúc đó, bên nhà Châu , vua Ly-vương thăng hà , con là Ngân lên nối ngôi, tức Châu huệ-vương.
Nhơn lúc nhà Châu mới lập, các chư-hầu bận việc điếu tang, và chúc tụng vua mới, Sở văn-vương kéo quân quấy nhiễu nước Ba , đánh nước Thân, làm lắm điều hiếp chế.
Nước Ba căm thù, kéo quân lẻn sang nước Sở chiếm đất Na .
Tướng giữ đất Na là Diêm-ngao cự không lại bỏ thành trốn về tâu lại với Sở văn-vương .
Sở văn-vương truyền đem Diêm-ngao ra chém.
Thân tộc của Diêm-ngao uất hận vô cùng, quyết lòng rửa nhục , mới tư thông với nước Ba , yêu cầu đem binh phạt Sở, và hứa sẽ đứng ra làm nội ứng.
Nước Ba nghe theo, cử binh kéo đến vây thành.
Sở văn-vương thân hành đem binh ra đối địch, chẳng ngờ thân tộc của Diêm-ngao lẻn vào vòng binh đốt dinh phá trại.
Binh Sở không đề phòng nên rối loạn.
Quân nước Ba thừa thế đánh tan được quân Sở.
Sở văn-vương bị một mũi tên nơi gò má , giục xe chạy dài.
Tuy thắng trận, nhưng nước Ba là nước nhỏ, không dám đuổi theo, vội vã thâu quân về nước.
Còn thân tộc Diêm-ngao cũng theo về nước Ba mà cư trú.
Sở văn-vương về đến Phướng thành đã nữa đêm, bèn gọi quan giữ cửa là Dục-quyền khai thành đón tiếp.
Dục-quyền hỏi :
- Chúa-công thắng trận chăng ?
Sở văn-vương đáp :
- Không, ta vừa bị thất trận.
Dục-quyền nói :
- Tiên-vương xưa ra đánh trận nào cũng thắng, nay. Đại-vương thân chinh đánh nước Ba là một tiểu quốc mà bị thua ắt thiên hạ chê cười. Xin chớ vào thành.
Sở văn-vương hỏi .
- Việc đã rồi, khanh bảo ta phải làm thế nào bây giờ ?
Dục-quyền nói :
- Gần đây có nước Hoàng, không chịu chầu Sở đã lâu , nếu Đại vương đem binh đánh nước Hoàng mà đắc thắng thì mới rửa bớt điều nhục ấy.
Sở văn-vương quay lại nói với quân sĩ :
- Nếu ta đánh không thắng nước Hoàng quyết không về Sở.
Nói xong lập tức kéo binh sang đánh nước Hoàng.
Đến nơi, Sở văn-vương cầm trống giục quân tử chiến .
Quân nước Hoàng không làm sao cự lại kéo nhau bỏ chạy, thây nằm chật đất , gướm bỏ đầy đường.
Sở văn-vương truyền đóng trại nghĩ ngơi.
Đêm ấy , Sở văn-vương ngũ trong dinh , nằm mộng thấy Tức-hầu, mặt hầm hầm chạy đến trước mặt hét lớn :
- Ta có lỗi gì mà mi giết ta, xâm chiếm đất ta , gian dâm với vợ ta. Nay ta đã minh oan với thượng-đế rồi !
Nói xong giơ tay tát vào mặt Sở văn-vương một cái.
Sở văn-vương giật mình thức dậy, thấy vết thương nơi mặt lỡ toét ra, máu
chảy đầm đìa, đau nhức khôn xiết.
Sở văn-vương liền truyền lệnh thu quân về nước.
Nhưng vừa về đến Thu-địa , thuộc đất Sở , thì từ trần.
Tướng sĩ phò thi thể của Sở văn-vương về Kinh-đô tẩn liệm, làm ma chay. Con trưởng Sở văn-vương là Hùng-hi lên nối ngôi.
Dục-quyền sau khi lo việc ma chay cho Sở văn-vương tự nghĩ :
- Ta đã hai lần phạm đến chúa ta, dẫu vua không bắt tội, ta cũng không có quyền sống.
Nghĩ rồi kêu con cháu dặn rằng :
- Ta có chết, chúng bây đem chôn ta nơi cửa thành, để con cháu đời sau biết ta là người gát cửa .
Nói xong rút gươm tự vận .
Hùng-hi động lòng, phong cho con cháu nối đời làm chức Đại-hôn.
Trịnh lệ-Công được tin Sở văn-vương chết, có ý mừng thầm nói :
- Sở văn-vương đã chết, ta không còn lo gì nữa .
Thúc-thiêm nói :
- Nước Trịnh nay phải thần phục nước người, một bên là Tề , một bên là Sở cố tranh nhau bắt chẹt. Tôi tưởng đó là điều quốc-sĩ. Thuở xưa, tiên-quân ta Hoàn-công, Võ-công, Trang-công đều làm đến bực Khanh-sĩ nơi triều Châu, đứng đầu liệt quốc , xử phạt chư-hầu, nay xin Chúa-công vào triều Châu nhờ ơn Thiên-tử gia-phong để lấy oai mà chế lại các chư-hầu thì mới khỏi bị ai lấn áp.
Trịnh lệ-công khen phải sai quan Đại-phu là Sư-thúc qua Châu triều Cống.
Sư Thúc đi chưa được mấy ngày trở về báo :
- Nhà Châu lúc nầy loạn lắm.
Trịnh lệ-công hỏi :
- Sao mà loạn ?
Sư Thúc nói :
- Nguyên trước kia, vua Trang-vương nhà Châu yêu nàng Diên-cơ, có sanh đặng một con là Vương-tử Đồi, Châu Trang-vương mến Vương-tử Đồi lắm sai quan Đại-phu Vỉ-quốc làm chức sư-phó để dạy dỗ. Vương-tử Đồi có tánh thích chơi trâu. Một mình nuôi trong nhà hơn hai trăm con trâu, ngày nào cũng cho ăn uống , chăm sóc rất kỹ lưỡng, lại cho trâu mặc toàn là gam vóc, và đặt tên là văn thú.
Vương-tử Đồi đi đâu đều có đàn trâu đi theo, dậm nát cả ruộng nương, vườn tược mà không ai dám nói. Hơn nữa Vương-tử Đồi còn kết thân với năm quan Đại-phu là : Vỉ-quốc , Biên-bá, Tử-cầm, Chúc-quỵ và Thiêm-phủ, là những kẻ có thế lực trong triều. Vì vậy trong lúc Châu ly-vương còn ở ngôi cũng phải kính nể.
Vừa rồi, vua Huệ-vương lên ngôi, Vương-tử Đồi ỷ mình là chú, càng lên mặt kiêu ngạo hơn nữa.
Châu huệ-vướng rất ghét , tìm cách trấn áp Vương-tử Đồi cùng bè đảng. Chẳng ngờ một hôm tên thiện phu là Thạch-tốc, dâng đồ ngự thiện không được tinh sạch .
Châu huệ-vướng cách chức không dùng nữa .
Thạch-tốc bất bình nhập bọn với Vương-tử Đồi làm nội ứng , bày mưu cho Vương-tử Đồi đem quân đánh Châu huệ-vương để cướp ngôi, may nhờ có Châu-công Kỵ-phủ và Châu Bá-Liên cố sức chống giữ nên bọn Vương-tử Đồi bị thua chạy trốn sang đất Tô.
Trịnh lệ-công hỏi :
- Chúa đất Tô là ai ?
Sư-thúc đáp : .
- Chúa đất Tô tên Phận-sanh, trước kia có nhiều công trạng với đời Võ-vương nên được phong làm Tô-công. Đến sau Phận-Sanh thác, con Phận- Sanh bị nước Địch hiếp chế cho nên phải bỏ vua thờ địch . Qua đến đời Châu hoàn-vương mới lấy đất Tô-công phong cho Trịnh, vì vậy Tô-công mất đất đem lòng oán hận nhà Châu gặp lúc Vương tử Đồi trốn sang , bàn mưu mượn binh nước Vệ để phản loạn. Còn Vệ huệ-công tức Vệ-Sóc trước kia có cư hiềm với vua Châu việc phong lập cho Kiềm-Mâu, nên cố lòng giúp sức, cử đại binh sang đánh . Châu công Kỵ-phủ và Châu bá-Liên cự không lại phải phò Châu huệ-vương chạy sang đất Yên. Hiện nay Vương tử Đồi đã chiếm ngôi , nhưng lòng dân không phục. Nếu chúa-công đem quân đến đất Yên rước Châu Huệ-vương về Lạc-vương, khôi phục được vương-vị thì ắt đặng công lớn với triều đình.
Trịnh lệ Công khen phải, những lại nghĩ rằng :
- Vương tử Đồi là nhu nhược, đặng thành công là nhờ sự giúp đỡ của nước Vệ. Nay trước tiên phải đem lời lẽ phân giải, nếu Vương-tử Đồi không nghe
ta sẽ dùng đến binh lực cũng chẳng muộn.
Nghĩ như vậy , một mặt sai người đến đất Yên đón Châu huệ-Vương , một mặt sai người đưa thư cho Vương-tử Đồi.
Thư rằng :
Tôi, Trịnh-đột, được nghe người ta nói : hễ làm tôi phạm đến vua là bất trung, làm em nghịch với anh là bất thuận. Người đã bất trung bất thuận ắt trời chẳng dung . Nay Vương-tử nghe lời bọn dua nịnh, đuổi thiên-tử đoạt ngôi là điều quấy. Nếu Vương-tử biết ăn-năn , rước Thiên-tử về bó mình chịu tội , sẽ không mất phú-quí, xin Vương-tử nên xét lại.
Vương-tử Đồi tiếp được thư, lòng lưỡng lự, Vỉ-Quốc quỳ tâu:
- Tâu Bệ-hạ, ngày nay Bệ-bạ chẳng khác nào như người đang cởi trên lưng cọp. Nếu bước xuống ắt bị cọp phân thây. Vả lại mình đang làm Thiên-tử lại trở xuống làm tôi là chuyện không thể được . Trịnh-đột muốn lừa Bệ-hạ đó, xin Bệ-hạ chớ nghe theo.
Vương-tử Đồi bèn đuổi sứ Trịnh trở về nước.
Trịnh lệ-công-tức giận họp lực với Quắc-công (chúa nước Quắc) , cất quân phò Châu huệ-vương kéo đến Lạc-dương vấn tội.
Quân-sĩ Vỉ-quốc thất kinh chạy vào cung tâu lại với Vương-tử Đồi.
Lúc đó vương-tử Đồi đang bận cho Trâu ăn nên không ra tiếp.
Vĩ-quốc nói lớn :
- Việc nguy cấp lắm rồi !
Nói xong giả mệnh vua sai các tướng đem quân đối địch.
Quân sĩ nhà Châu vốn không phục Vương-tử Đồi nên ra khỏi thành đều bỏ chạy về phía Châu huệ-vương.
Vỉ-Quốc thấy vậy vội vã thảo chiếu sang nước Vệ cầu cứu . Nhưng tờ chiếu thảo chưa xong, đã nghe quân báo :
- Châu huệ-Vương đã vào thành ngự triều rồi.
Vỉ-Quốc biết không thể thoát nỗi , liền đâm gươm vào cổ tự vận .
Chúc-quy và Tử-cầm bị chết giữa đám loạn quân , còn Biên-bá và Thiềm-phủ thì bị bá tánh bắt trói đem nạp.
Vương-tử Đồi thì chạy ra cửa phía Tây, khiến Thạch-tốc lùa trâu đi trước . Nhưng vì trâu quá mập nên đi chậm , quân Trịnh hay được đuổi theo bắt lại .
Châu huệ-vương khiến quân dẫn Vương-tử Đồi, Biên-Bá , Thiềm-phủ và Thạch-tốc ra pháp trường xử trảm .
Đoạn cắt đất Hô-lao thưởng cho nước Trịnh, và lấy đất Tử-Toàn thưởng cho nước Quắc.
Trịnh lệ-công và Quắc-công cáo từ về nước.
Trịnh lệ-công về mới nữa đường bị mang bịnh mà thác .
Quần thần lo việc an-táng rồi tôn Thế-tử Tiệp lên ngôi, hiệu là Trịnh Văn-Công.
Lúc đó, Trịnh lệ-công lại còn có một người con tên Công-tử Huấn, tên chữ là Kỉnh-trọng, có chơi thân với Công-tử Ngự-khấu . Về sau Công-tử Ngự-khấu toan cướp ngôi Trần tuyên-công , nên bị Trần tuyên-công giết đi . Công-tử Kỉnh-trọng sợ liên luỵ đến mình, bỏ nhà trốn sang nước Tề, được Tề hoàn-công phong chức Công-chính.
Một hôm, Tề hoàn-công đến chơi nhà Kỉnh-trọng, uống rượu đàm đạo rất vui . Gặp trời tối, Tề hoàn-công sai thắp đèn lên để uống thêm cho trọn cuộc.
Kỉnh-trọng nói :
- Tôi không tính đãi tiệc Chúa-công lúc ban đêm, vì vậy nên không dám đốt đèn, xin Chúa-công miễn chấp .
Tề hoàn-công cười lớn, nói :
- Kỉnh-trọng giữ lễ với ta như thế thực là hiếm có .
Nói xong, từ giã ra về.
Từ ngày ấy Tề hoàn-công thường khen Kỉnh-trọng là một hiền thần, và cắt đất phong cho Kỉnh-Trọng . Đến sau con cháu của Kỉnh-trọng nối nghiệp và Kỉnh-trọng là Thỉ-tổ của họ Điền.
Lại nhắc qua việc Văn-khương từ ngày Tề tương-công qua đời, lòng thương tiếc chẳng cùng. Và cũng vì thương tiếc thái quá mà mang tâm bịnh.
Một hôm, nội thị đưa viên thầy thuốc nước Cử đến xem mạch điều trị, Văn-khương chạnh lòng nhớ đến chuyện xưa, liền lưu vị thầy thuốc lại trong cung để ăn uống và vui hưởng hoan lạc.
Thấy Văn-khương quá dâm dục, biết mình không phải là tay đối thủ, vị thầy thuốc vội từ giã trở về nước Cử .
Văn-khương lại giả cách đi tìm thầy thuốc, ghé qua nước Cử , đến nhà vị thầy thuốc đó đôi ba phen .
Vị thầy thuốc không biết tính sao phải tìm người khác thay mình để làm cho Văn-khương vừa ý . Nhưng Văn-khương vẫn không hài lòng, tiếc rằng không bằng được Tề tướng-công thuở trước.
Qua năm thứ tư của Châu huệ-vương , bịnh của Văn-khương càng ngày càng nặng, tính không sống được lâu, bèn trở về nước Lỗ mà thác.
Trong lúc lâm chung , Văn-khương trối với con là Lỗ trang-công :
- Con của anh ta đã đặng mười tám tuổi, theo lời hứa thuở nọ, con nên mau cưới về, đừng câu chắp. Được như thế mẹ mới mát lòng nơi cửu tuyền.
Lỗ trang-công cúi đầu tuân lời mẹ, Văn-khương lại dặn :
- Nước Tề đương dựng nghiệp bá, oai thế càng ngày càng mạnh, con chớ nên bỏ việc giao hảo.
Nói rồi trút hơi thở cuối cùng.
Nhắc đến Văn-khương, người sau có thơ rằng :
Non nước đầy vơi thật khó lường
Ngàn đời còn mãi gái Văn-khương
Trăm năm miệng túi càn khôn khép
Lòng chửa phôi-pha mảnh má hường.
Lỗ trang-công chôn cất xong, tính theo lời di-chúc nghị việc hôn nhân
Quan Đại-phu Tào-quới can :
- Đại tang chửa mãn , xin Chúa-công hãy thư thả đã.
Lỗ trang-công nói :
- Lời mẹ ta đã dạy, nếu trái lời e bất hiếu. Song cưới vợ trong lúc tang chế lòng ta không an. Vậy thì, chờ đến giáp năm sẽ tính việc ấy.
Qua năm sau, Lỗ trang.Công cho người qua Tề cầu hôn.
Tề hoàn-công nói :
- Lỗ-hầu chửa mãn tang. Xin chờ đến hai năm nữa đã.
Vào năm thứ bảy của Châu huệ-vương, Lỗ trang-công hết tang mẹ thì đã ba mươi bẩy tuổi, mới cưới được con gái Tề tướng-công đem về Lỗ, tức là nàng Ái-khương.
Từ ngày Khương-thị về Lỗ, Tề và Lỗ giao-hảo rất thân thiết.
Tề hoàn-công lại khiến Lỗ trang-công hiệp binh đánh nước Từ và nước Nhung.
Hai nước nầy không dám chống cự, phải đem lễ vật triều cống, chịu làm tôi nước Tề.