CHÙA THIẾU LÂM VÀ VÕ THUẬT TRUNG HOA
Võ thuáºt là má»™t sản phẩm văn hóa đặc trÆ°ng chỉ con ngÆ°á»i má»›i có, nghÄ©a là sức mạnh của chúng ta không ngừng lại ở giá»›i hạn bẩm sinh nhÆ° các loà i cầm thú mà có thể táºp luyện cho tiến triển hÆ¡n, thu nháºp kinh nghiệm và kiến thức, kỹ thuáºt từ ngÆ°á»i khác rồi lại biết gia giảm chế biến cho phù hợp vá»›i hoà n cảnh của má»—i ngÆ°á»i. Võ thuáºt lại biến chuyển theo từng nÆ¡i, từng thá»i đại nhÆ°ng tá»›i nay rất Ãt tà i liệu viết má»™t cách khoa há»c và đầy đủ nhÆ° những bá»™ môn khác. Thà nh thá» việc viết vá» võ thuáºt sẽ rÆ¡i và o má»™t trong hai thái cá»±c, má»™t bên huyá»n thoại hóa công phu quyá»n cÆ°á»›c thà nh những dáºt sá»± ly kỳ, má»™t bên lại gần nhÆ° phủ nháºn triệt để không còn giá trị gì bao nhiêu.
Cứ nhÆ° các nhà nghiên cứu, nguyên thủy của võ thuáºt có thể bắt nguồn từ những Ä‘á»™ng tác múa may của các chiến sÄ© khi ăn mừng chiến thắng hay trong các dịp tế lá»…. Những Ä‘á»™ng tác đó có thể có cầm binh khà và thÆ°á»ng xuất hiện trong những hình vẽ thá»i thái cổ. Trên trống đồng Ngá»c LÅ© tìm thấy tại miá»n Bắc Việt Nam cÅ©ng có những hình ngÆ°á»i đầu Ä‘á»™i mÅ© lông chim, tay cầm giáo trong má»™t buổi lá»… mà ngÆ°á»i ta cho rằng để cầu mÆ°a vì trống đồng chÃnh là má»™t nhạc khà dùng trong dịp đảo vÅ© (rain dance).
VÕ LÀ GÌ?
Cứ theo từ nguyên chữ Hán, Thuyết Văn Giải Tá»± của Hứa Tháºn Ä‘á»i Háºu Hán đã định nghÄ©a là :
“Võ giả, vÅ© dã, chỉ qua dã, nãi chấn vÅ© há»a loạn, bình định há»a loạn chi háºu, khôi phục nhân đạo chi căn bản, ái vÅ© thống nhất địch nhân, thá»±c vi võ chi bản nghÄ©a.â€
(Võ là vá»— vá», ngừng chiến tranh, sau khi loạn lạc được bình định rồi quay vá» vá»›i căn bản của con ngÆ°á»i, yêu thÆ°Æ¡ng thân ái vá»›i kẻ địch chÃnh là nghÄ©a gốc của võ váºy)
Chữ Hán viết Võ bao gồm má»™t bên chữ Chỉ (ngừng lại), má»™t bên chữ Qua (giáo mác) nghÄ©a là ngừng chiến đấu, ngừng tấn công. Äịnh nghÄ©a đó là do ngÆ°á»i Ä‘á»i sau nâng cao ý nghÄ©a của chữ Võ chứ thá»±c tế chữ Võ nguyên thủy là hình ngÆ°á»i cầm vÅ© khÃ, võ nghệ là để chiến đấu và trong chiến đấu, khởi đầu luôn luôn là do cái tâm hiếu thắng. ChÃnh vì thế ngÆ°á»i ta vẫn tá»± há»i tại sao võ thuáºt lại phát triển nÆ¡i các chùa chiá»n, đạo quan, tu viện vốn dÄ© là nÆ¡i mà con ngÆ°á»i truy cầu bình an, xa lánh thế tục, cố gắng dứt bá» lục dục thất tình?
Khi truyá»n qua Âu Mỹ, võ thuáºt được dịch thà nh martial arts hay Kungfu dịch âm hai chữ công phu của Tà u. Công phu thì Việt Nam ta ai cÅ©ng biết là má»™t ná»— lá»±c, cố gắng trÆ°á»ng kỳ, liên tục (something which takes a great deal of time and efforts to accomplish) và có thể áp dụng và o má»i ngà nh, má»i việc nếu muốn là m cho đến nÆ¡i đến chốn.
Còn ngÆ°á»i Việt chúng ta thì định nghÄ©a võ (hay vÅ©) rất Ä‘Æ¡n giản. Theo Việt Nam tá»± Ä‘iển của há»™i Khai Trà Tiến Äức (Trung Bắc Tân Văn Hà Ná»™i 1931) VÅ© (võ) là dùng uy lá»±c mà là m cho ngÆ°á»i ta phục, trái vá»›i văn (tr. 641). Äại Từ Äiển tiếng Việt của Bá»™ Giáo Dục và Äà o Tạo (Nhà Xuất Bản Văn hóa Thông tin Hà Ná»™i 1998) thì định nghÄ©a là “lối đánh nhau bằng tay không hoặc có côn, kiếm ...â€(tr 1820).
VÕ THUẬT TRUNG HOA, HÃŒNH THÀNH VÀ PHÃT TRIỂN
Cứ theo sách vở còn ghi lại, võ thuáºt Trung Hoa ở thá»i xa xÆ°a rất mÆ¡ hồ và má»—i ngÆ°á»i lại hiểu theo má»™t cách. Phần lá»›n những dáºt sá»± Ä‘á»u do khẩu truyá»n từ Ä‘á»i ná» sang Ä‘á»i kia, mà việc truyá»n miệng đó rất dá»… dà ng thêm bá»›t, bóp méo, tô Ä‘iểm hay dấu diếm nên mÆ°á»i phần không tin được má»™t.
Võ thuáºt Trung Hoa sau khi đã Ä‘i qua giai Ä‘oạn thá»±c dụng của nó là để tá»± vệ, sinh tồn cÅ©ng trở thà nh má»™t phần bá»™ của văn hóa vá»›i tất cả những di sản và tÆ°Æ¡ng quan xa gần của Ä‘á»i sống. NgÆ°á»i ta đã Ä‘em thuyết âm dÆ°Æ¡ng, ngÅ© hà nh, tam tà i, bát quái của Dịch lý, cá»™ng thêm những phép thở hút của khà công Äạo gia, Pháºt gia, rồi kinh mạch huyệt đạo, các loại thuốc men, xoa bóp, tẩm luyện của y khoa và o là m già u cho võ thuáºt. Äó là chÆ°a kể má»™t số ma thuáºt, bùa chú cÅ©ng được sá» dụng trong má»™t số môn phái. Xa hÆ¡n nữa, ngÆ°á»i ta còn thêm và o những tráºn pháp, lấy má»™t chống đông hay lấy đông ngÆ°á»i chống đông ngÆ°á»i. Má»—i má»™t công phu luyện táºp lại được kỳ bà hóa để trở thà nh má»™t “tuyệt kỹ†mà chúng ta thÆ°á»ng thấy trong các tiểu thuyết võ hiệp.
Thá»±c tế võ thuáºt nhÆ° thế nà o là má»™t câu há»i mà nhiá»u ngÆ°á»i vẫn còn Ä‘ang Ä‘i tìm. Võ thuáºt sẽ Ä‘i vỠđâu, võ ngà y nay hay hÆ¡n hay kém hÆ¡n ngà y xÆ°a? Có còn Ãch lợi gì nữa không ngoà i việc váºn Ä‘á»™ng cho thân thể dẻo dai, khá»e mạnh?
Má»™t cách tổng quát, võ thuáºt là sản phẩm của văn hóa và văn minh không thể tách rá»i vá»›i Ä‘á»i sống thá»±c tế bị giá»›i hạn trong những thà nh tá»±u mà con ngÆ°á»i có thể đạt tá»›i mà thôi. HÆ¡n nữa, võ thuáºt cÅ©ng là má»™t má»› kiến thức và kinh nghiệm cho nên chỉ có thể truyá»n thụ mà không thể thừa hưởng tÃch lÅ©y nhÆ° tà i sản. Äể có má»™t cái nhìn nghiêm chỉnh vá» vấn Ä‘á» nà y, chúng ta trÆ°á»›c hết phải sáng suốt dặt má»™t số câu há»i và đừng để rÆ¡i và o những khẳng định vô căn cứ.
Nhiá»u câu há»i được đặt ra cho bất cứ ai muốn tìm hiểu võ Tà u:
- Có những công phu thần kỳ như tiểu thuyết miêu tả không?
- Thá»±c sá»± môn phái được xây dá»±ng nhÆ° thế nà o? Có những kỳ kinh bảo cấp táºp luyện và i năm sẽ thà nh cao thủ hay không?
- Bảy mươi hai tuyệt kỹ của phái Thiếu Lâm như thế nà o?
- Nội công, công lực, nội kình ... ra sao? Nội ngoại công có giới hạn hay vô hạn?
- Có thá»±c sá»± cà ng già thì ná»™i công cà ng tinh thâm, cà ng khá»e hÆ¡n ngÆ°á»i còn trẻ?
- Võ Tà u và võ Việt Nam có liên hệ gì chăng? Việt Nam có những môn phái nà o?
- Võ thuáºt và chiến đấu trong quân sá»± có khác biệt gì? Các loại kiếm tráºn, quyá»n tráºn có hay không?
Lịch sá»:
Việc con ngÆ°á»i tìm cách bảo vệ mình trong việc chiến đấu chống dã thú hay kẻ thù là má»™t chuyện hiển nhiên nhÆ°ng những phÆ°Æ¡ng thức chiến đấu ấy được hệ thống hóa thà nh má»™t tiến trình chắc phải mất má»™t thá»i gian lâu và tá»›i khi con ngÆ°á»i có đủ trình Ä‘á»™ để thêm bá»›t, lÆ°u truyá»n chắc phải cần cả những tiến bá»™ khác của xã há»™i.
Trong thá»i thái cổ, những ngÆ°á»i được kÃnh trá»ng nhất là những đồng cốt, thầy bùa, thầy pháp ... là ngÆ°á»i coi nhÆ° có liên hệ vá»›i thần linh. Những “thầy pháp†đó thÆ°á»ng có nhiá»u pháp thuáºt, kể cả việc bà o chế thuốc men, chữa bệnh, cầu cúng và thÆ°á»ng thÆ°á»ng là má»™t đạo sÄ©, tu sÄ©. Những nghi thức chữa bệnh thÆ°á»ng kèm theo những Ä‘á»™ng tác nhảy múa để trừ tà mang má»™t hình thái đặc biệt và cÅ©ng phải táºp luyện cho thuần thục, nhịp nhà ng, Ãt nhiá»u liên quan đến vÅ© nhạc để biến thái thà nh võ nghệ.
Thá»i Xuân Thu, Chiến Quốc nho gia đã Ä‘á» cáºp đến lục nghệ (lá»… nhạc xạ ngá»± thÆ° số) trong đó việc bắn cung và cưỡi ngá»±a là hai bá»™ môn liên quan đến chiến đấu. Sá» sách cÅ©ng ghi chép những truyện vá» những “gia kháchâ€, má»™t loại ngÆ°á»i Ä‘i lang thang khắp nÆ¡i, ai dùng thì ở, sá» dụng nhÆ° má»™t thứ lÃnh đánh thuê. Những ngÆ°á»i đó dÄ© nhiên phải có sức khá»e hÆ¡n ngÆ°á»i nhÆ°ng kỹ thuáºt chiến đấu thế nà o, do thiên bẩm hay được truyá»n thụ thì vẫn còn là má»™t vấn Ä‘á».
Thá»i Bắc Ngụy, nhà sÆ° Äạt Ma từ Thiên Trúc sang truyá»n đạo có dạy Ãt nhiá»u kỹ thuáºt chiến đấu và phÆ°Æ¡ng pháp là m cho thân thể khá»e mạnh để đủ sức tu táºp chống vá»›i giá rét. Những phÆ°Æ¡ng pháp đó có Ãt nhiá»u phát nguồn từ phép Du Già (Yoga) của Ấn Äá»™ mà ngà y nay còn thịnh hà nh. Thá»i Nam Bắc Triá»u, dÆ°á»›i Ä‘á»i LÆ°Æ¡ng Võ Äế ở Giang Nam có Trình Linh Tẩy dạy Thái Cá»±c Công.
Tá»›i Ä‘á»i ÄÆ°á»ng các nhà sÆ° chùa Thiếu Lâm giúp Tần VÆ°Æ¡ng chống vá»›i VÆ°Æ¡ng Thế Sung và chÃnh từ đó danh tiếng chùa chiá»n má»›i vang dá»™i, coi nhÆ° nguồn gốc của võ há»c.
TÆ°Æ¡ng truyá»n Tống Thái Tổ sau khi bình định các nÆ¡i, thống nhất đất nÆ°á»›c, coi trá»ng các hiệp khách nên gia tâm phổ biến võ nghệ. Bà i trÆ°á»ng quyá»n được lÆ°u truyá»n đã coi ông nhÆ° tổ sÆ° nên được gá»i là Thái Tổ TrÆ°á»ng Quyá»n. Cuối Ä‘á»i Nam Tống, Nhạc Phi (VÅ© Mục) cÅ©ng dùng võ thuáºt huấn luyện binh sÄ© nên cÅ©ng được coi là tổ sÆ° của Hình à Quyá»n. Ngoà i ra còn có TrÆ°Æ¡ng Tam Phong, má»™t đạo sÄ© nổi danh giúp quan binh giết giặc cá» chặn Ä‘Æ°á»ng khi vá» triá»u chầu vua Huy Tông nên cÅ©ng thà nh tổ sÆ° phái Võ ÄÆ°Æ¡ng.
Sang Ä‘á»i Minh, danh tÆ°á»›ng ThÃch Kế Quang Ä‘em võ Thiếu Lâm dạy cho binh lÃnh bình định được đám giặc cÆ°á»›p miá»u duyên hải (oải khấu, giặc lùn tức ngÆ°á»i Nháºt là m cÆ°á»›p biển), để lại bá»™ Kỹ Hiệu Binh ThÆ°. Khi nhà Minh bị thua trong dân gian cÅ©ng có những ngÆ°á»i táºp võ mong dùng là m phÆ°Æ¡ng tiện để Ä‘uổi ngoại xâm nhÆ°ng không Ä‘i đến đâu. Äó cÅ©ng là nguyên nhân tại sao thá»i Thanh sÆ¡ phong khà võ thuáºt lại thịnh hà nh.
Äá»i Thanh có Cam Phượng Trì, Thạch Äạt Khai được triá»u đình sai thà nh láºp Thiện Phác Cung, táºp hợp hÆ¡n hai trăm giáo đầu chuyên vá» chiến đấu, đánh váºt vá»›i các võ sÄ© Mông Cổ.
Äá»i Dân Quốc võ thuáºt cÅ©ng má»™t thá»i phát đạt. Danh gia võ thuáºt ở Thiên Tân là Thôi Nguyên Giáp đứng ra thà nh láºp Tinh Võ Thể Dục Há»™i tại Thượng Hải rồi lan ra có các phân há»™i ở Hán Khẩu, Quảng Châu, Hạ Môn. Năm 1918, Trung Hoa Võ Thuáºt Há»™i thà nh láºp ở Thượng Hải và cùng năm đó Bá»™ Giáo Dục chÃnh quyá»n Dân Quốc ra thông tÆ° kêu gá»i các trÆ°á»ng há»c phải thêm và o môn huấn luyện võ thuáºt. Năm 1924, tại đại há»™i giáo dục ở Võ XÆ°Æ¡ng có biểu diá»…n võ thuáºt. Năm 1928, Nữu VÄ©nh Kiến, TrÆ°Æ¡ng Chi Giang thà nh láºp Trung Ương Quốc Thuáºt Quán ở Nam Kinh. Năm 1920, má»™t lần nữa bá»™ Giáo Dục lại yêu cầu các trÆ°á»ng tăng thêm má»™t giá» võ thuáºt và vì thế tỉnh nà o cÅ©ng có Võ Thuáºt Quán, táºp hợp các võ sÆ° trong vùng để nghiên cứu và phổ biến.
Khi Trung Cá»™ng chiếm được chÃnh quyá»n, các bá»™ môn võ thuáºt không được lÆ°u tâm, những nÆ¡i mang danh nguồn gốc võ há»c nhÆ° Võ ÄÆ°Æ¡ng, Thiếu Lâm còn bị cấm Ä‘oán vì thà nh phần tăng lữ, đạo sÄ© bị coi là phi sản xuất, ăn bám xã há»™i, truyá»n bá mê tÃn dị Ä‘oan. Chùa Thiếu Lâm to lá»›n là thế mà đến tháºp niên 80’s chỉ còn Ä‘á»™ mÆ°Æ¡i nhà sÆ° già sống hầu nhÆ° không ai biết đến[1]. Ở Äà i Loan và các cá»™ng đồng ngÆ°á»i Hoa hải ngoại thì phong khà võ thuáºt trở nên thịnh hà nh nhất là những tháºp niên 60, 70 khi có phong trà o tiểu thuyết kiếm hiệp, phim ảnh võ thuáºt rầm rá»™ khiến thanh niên chuyên tâm nghiên cứu nhiá»u và phong trà o táºp võ lan rá»™ng ra cả các nÆ°á»›c Âu Mỹ.
Võ thuáºt Trung Hoa nhÆ° thế nà o?
Cứ nhÆ° suy Ä‘oán của những nhà nghiên cứu, võ thuáºt Trung Hoa bắt đầu bằng táºp hợp những kinh nghiệm trong chiến đấu vá»›i thú dữ và vá»›i các bá»™ lạc khác để sinh tồn. Việc tÃch lÅ©y kiến thức của nhiá»u Ä‘á»i, trong đó việc bắt chÆ°á»›c muông thú đóng má»™t vai trò đáng kể chứ không phải chỉ do má»™t tổ sÆ° nà o đó nghÄ© ra rồi truyá»n lại. Từ chân tay đến sá» dụng binh khà và nÆ°Æ¡ng theo những phÆ°Æ¡ng tiện chiến đấu nhÆ° xe, ngá»±a cà ng ngà y cà ng thêm phát triển.
Vá» phÆ°Æ¡ng diện quyá»n lý, ngoà i công phu của đạo gia và thiá»n gia, võ thuáºt Trung Hoa cÅ©ng là má»™t chi lÆ°u của văn hóa, thà nh thá» lại gắn chặt vá»›i thuyết âm dÆ°Æ¡ng ngÅ© hà nh, tam tà i bát quái phối hợp thêm kỹ thuáºt luyện gân xÆ°Æ¡ng và huyệt đạo trong y há»c. Do đó ngÆ°á»i võ sinh lại phải biết Ãt nhiá»u vá» kinh mạch, vinh khà vệ khà để nắm vững biến chuyển của con ngÆ°á»i. Má»™t bá»™ môn đả huyệt gá»i là Nham Thần còn tÃnh toán cả thá»i khắc để quyết định mục tiêu tấn công vì trong mÆ°á»i hai giá» thì khà lá»±c ở mÆ°á»i hai kinh mạch khác nhau.
Khi nghiên cứu vá» võ Tà u, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng phân chia theo những sắp đặt sau đây:
* Bắc phái – Nam phái
NÆ°á»›c Trung Hoa có địa bà n rất rá»™ng nhÆ°ng ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng lấy hai con sông lá»›n DÆ°Æ¡ng Tá» và Hoà ng Hà là m ranh giá»›i thiên nhiên phân chia hai vùng Bắc và Nam. Hai con sông chia ra miá»n bắc vá»›i khà háºu đại lục, nhiá»u cao nguyên và sa mạc, có những đồng cá» rá»™ng rãi, miá»n nam lắm sông ngòi, núi non và đồng ruá»™ng và vì đặc tÃnh địa lý trên ngÆ°á»i Tà u có câu tục ngữ “Nam Ä‘i thuyá»n, Bắc Ä‘i ngá»±aâ€[2]. Miá»n bắc ăn lúa mì, miá»n nam ăn lúa gạo, vá» nhân dáng ngÆ°á»i miá»n bắc cao to, chân dà i còn ngÆ°á»i miá»n nam thấp bé, chân ngắn hÆ¡n. Thà nh thá» võ thuáºt phÆ°Æ¡ng bắc thiện vá» cÆ°á»›c (dùng chân), trong khi miá»n nam giá»i vá» quyá»n (dùng tay)[3]. Miá»n nam vì nhiá»u sông rạch, đầm hồ dùng thuyá»n bè để di chuyển và sinh nhai nên chú trá»ng đến các bá»™ tấn thấp và kỵ việc đá cao dá»… mất thăng bằng nên luôn luôn cố giữ cho thân hình không xa rá»i mặt đất (túc bất ly địa). Miá»n bắc thiên vá» tấn công từ xa trong khi miá»n nam chú trá»ng đến cáºn chiến mà ngÆ°á»i ta gá»i là nháºp ná»™i, nhất là những đòn tấn công bằng khuá»·u tay (cùi chá») và cầm nã thủ (bắt, nắm, bẻ, bóp). Tiêu biểu cho Bắc phái có TrÆ°á»ng Quyá»n, Äại Thánh Phách Quải, Tra Quyá»n, La Hán, Ưng Trảo, và ÄÆ°á»ng Lang Quyá»n (Bắc Tông). Nam Quyá»n có thể kể Bạch Hạc, Mạc Gia, Sái Lý Pháºt, Long Hình, Hồng Gia, Bạch Mi, Hầu Quyá»n, Hổ Quyá»n, Nam ÄÆ°á»ng Lang, Vịnh Xuân.
Chùa Thiếu Lâm ở Hà Nam nằm giữa hai con sông thà nh thá» bao gồm nhiá»u thủ pháp kiêm bị hai đặc tÃnh bắc và nam bao gồm sở trÆ°á»ng của cả hai miá»n.
* Nội gia – Ngoại gia
Có ba yếu tố chÃnh yếu há»— trợ lẫn nhau trong chiến đấu: tốc Ä‘á»™, kình lá»±c và kỹ thuáºt mà tốc Ä‘á»™ quan trá»ng hÆ¡n cả. Vá»›i tốc Ä‘á»™ nhanh, má»™t võ sinh có thể tấn công và o những yếu huyệt của địch thủ mà đối phÆ°Æ¡ng không kịp trả đòn. Dù cho kỹ thuáºt có kém và sức yếu chăng nữa, tốc Ä‘á»™ cao cÅ©ng có nhiá»u Æ°u Ä‘iểm và dá»… dà ng tấn công được và o những chá»— hiểm nhÆ° mắt, hạ bá»™, bụng dÆ°á»›i, yết hầu, mà ng tang để đánh bại địch thủ. Quyá»n anh là má»™t môn võ chú trong và o tốc Ä‘á»™ và má»™t võ sÄ© quyá»n anh chuyên nghiệp biết chỉ má»™t và i miếng vẫn có thể đánh ngã má»™t đối thủ táºp luyện hà ng trăm bà i bản nhÆ°ng không tinh vi.
Yếu tố thứ hai là sức mạnh. Kình lá»±c có thể thay thế cho kỹ thuáºt trong nhiá»u trÆ°á»ng hợp nhất là để “chịu đấm ăn xôiâ€, hai bên Ä‘á»u trúng đòn của đối phÆ°Æ¡ng nhÆ°ng bên nà o có sức chịu Ä‘á»±ng hÆ¡n, vóc dáng mạnh mẽ hÆ¡n sẽ thắng. Nhiá»u ngÆ°á»i có sức khá»e trá»i cho không biết võ mà có thể đánh ngã má»™t ngÆ°á»i tuy tinh tÆ°á»ng kỹ năng nhÆ°ng ốm yếu nhá» bé.
Yếu tố thứ ba là kỹ thuáºt bao gồm đòn thế, các loại cÆ°á»›c pháp thủ pháp, những nguyên tắc và kinh nghiệm chiến đấu. Những môn võ má»›i của Äại Hà n và Nháºt Bản nắm rất vững ba yếu tố nà y và thÆ°á»ng táºp luyện rất có lá»›p lang và chu đáo. Trong khi đó võ Trung Hoa có rất nhiá»u bà i bản, đòn thế và nhÆ°ng cÅ©ng vì thế mà nhiá»u môn phái chỉ táºp luyện hoa quyá»n nghÄ©a là những chiêu thế hoa mỹ để Ä‘i bà i hÆ¡n là để dùng trong chiến đấu.
Từ ba yếu tố trên, ngÆ°á»i Trung Hoa đã chia ra hai phÆ°Æ¡ng pháp táºp luyện khác nhau. Má»™t bên chủ trÆ°Æ¡ng phát triển khà lá»±c trÆ°á»›c (ná»™i công) rồi sau đó sẽ dùng sức mạnh đó áp dụng và o việc gia tăng sức mạnh, tốc Ä‘á»™. Cứ theo sá» sách quan Ä‘iểm nà y có và o khoảng thế ká»· thứ 6 và chúng ta có thể suy Ä‘oán rằng đã do ảnh hưởng của phép Du Già (Yoga) từ Thiên Trúc do Bồ Ä‘á» Äạt Ma truyá»n qua, phối hợp vá»›i thuyết kinh mạch của Äông Y mà thà nh. Tẩy Tủy Kinh và Dịch Cân Kinh vá» sau đã được dùng để áp dụng và o việc luyện khà của các võ sÆ° thuá»™c phái ná»™i gia. Hai môn phái sá»›m sủa nhất mà ngÆ°á»i ta còn ghi nháºn là Háºu Thiên Pháp và Tiểu Cá»u Thiên được hình thà nh và o khoảng 550 – 600 sau T.L. và ngÆ°á»i ta cho rằng đã ảnh hưởng đến việc phát minh ra Thái Cá»±c Quyá»n của TrÆ°Æ¡ng Tam Phong Ä‘á»i Nam Tống. Những bà i quyá»n vẫn được coi đại Ä‘iện cho ná»™i gia là Thái Cá»±c, Hình Ã, Bát Quái, Lục Hợp Bát Pháp.
Ngược lại bên ngoại gia thì chủ trÆ°Æ¡ng táºp luyện quyá»n pháp cho mau thà nh công và từ công phu bên ngoà i mà gia tăng khà lá»±c. Luyện ngoại công thÃch hợp cho những ngÆ°á»i có thân thể tráng kiện và thÆ°á»ng mau thà nh đạt kết quả để Ä‘em ra biểu diá»…n và phô trÆ°Æ¡ng tà i nghệ. Tuy hai bên có trái ngược nhau thá»±c nhÆ°ng ngÆ°á»i ta vẫn cho rằng rốt ráo thì vẫn phải tu táºp cả hai, ná»™i và ngoại.[4]
Má»™t câu há»i mà nhiá»u ngÆ°á»i thÆ°á»ng đặt ra là “kình lá»±c†là gì vì chÃnh việc luyện kình là cÆ¡ sở chÃnh yếu của võ thuáºt Trung Hoa. TrÆ°á»›c đây việc luyện kình vẫn thÆ°á»ng được coi nhÆ° bà truyá»n của má»—i môn phái tuyệt đối không truyá»n ra ngoà i và chỉ những đệ tá» tâm đắc má»›i được dạy tá»›i. Kình lá»±c chÃnh là phÆ°Æ¡ng pháp “táºp trung tinh thần và khà lá»±c và o bắp thịt để thi triển tối Ä‘a sức mạnh của mìnhâ€[5]. Những phÆ°Æ¡ng pháp khác nhau khiến ngÆ°á»i ta đã phân biệt ra dÆ°Æ¡ng kình, âm kình, nhu kình, cÆ°Æ¡ng kình, ná»™i kình, ngoại kình. Hổ Trảo Công sá» dụng cÆ°Æ¡ng kình trong khi Bạch Hạc Công, Long Thủ, Xà Quyá»n dùng nhu kình để thi triển. Nếu không nắm vững cÆ¡ sở kình lá»±c và chiêu thức, má»™t võ sinh dù có sức mạnh cÅ©ng vẫn bị rÆ¡i và o phần hình thức, trông bá» ngoà i hoa mỹ lòe loẹt nhÆ°ng thá»±c chất lại không và o đâu[6]. Nếu chỉ luyện quyá»n mà không luyện công thì tuy lúc đầu có những thà nh tá»±u nhÆ°ng vá» sau cà ng lá»›n tuổi cà ng suy yếu nếu không nói rằng có khi còn có hại. Những ai táºp ngạnh công nếu không có những bà i thuốc riêng và có minh sÆ° chỉ dẫn thÆ°á»ng hay bị những chứng thuá»™c vá» gân xÆ°Æ¡ng và ná»™i tạng khi vá» già [7].
Äến nay nhiá»u võ sÆ° há»c giả đã tiếp tục dùng những khám phá khoa há»c má»›i nhất để giải thÃch và biện chÃnh lại các cÆ¡ sở vá» kình lá»±c để hoà n thà nh má»™t lý thuyết ngõ hầu có thể bổ túc cho những thiếu sót mà trÆ°á»›c đây ngÆ°á»i ta đã phạm phải[8].
* Ngạnh công – Nhuyễn công
Ngạnh công là những võ phái chủ yếu dùng sức mạnh của bắp thịt còn nhuyá»…n công chú trá»ng vá» việc sá» dụng sức báºt của các sợi gân. Kình lá»±c trong ngạnh công được bắp thịt tung ra còn trong nhuyá»…n công sức ra tá»›i nÆ¡i liá»n được giữ lại để sá»± phản chấn không ảnh hưởng và o những đầu xÆ°Æ¡ng. Má»™t cách tổng quát, ngạnh công và ngoại gia có rất nhiá»u tÆ°Æ¡ng đồng trong khi ná»™i gia thÆ°á»ng thì sá» dụng âm kình hay nhuyá»…n công. Những võ phái Tae-Kwon Do của Äại Hà n hay Karate của Nháºt Bản là ngoại gia thuá»™c vá» ngạnh công chuyên táºp luyện công phá, chặt gạch, ngói hay ván gá»—. Trong võ Trung Hoa cÅ©ng có rất nhiá»u môn ngạnh công được táºp luyện rất hung hãn chẳng hạn nhÆ° Chu Sa Chưởng, Nhất Chỉ Thiá»n, Long Trảo Công, Bạt SÆ¡n Công, Thiết NgÆ°u Công, Thiết Bố Sam...
Vá» việc tu táºp, võ Tà u nguyên thủy cÅ©ng chỉ là những Ä‘á»™ng tác chiến đấu nhÆ°ng vá» sau du nháºp thêm những môn táºp luyện khác của Äạo gia, Pháºt gia và cà ng ngà y cà ng thêm nhiá»u loại kỳ môn phức tạp. Những kết quả Ä‘i đến đâu, có Ãch lợi gì thá»±c sá»± cÅ©ng còn là má»™t vấn nạn chÆ°a giải quyết được. Trong bà i viết nà y chúng tôi không Ä‘i sâu và o những vấn đỠđó.
CHÙA THIẾU LÂM
Chùa Thiếu Lâm là nÆ¡i nổi tiếng nhất vá» võ thuáºt, nói đến võ Tà u hầu nhÆ° ai cÅ©ng nghÄ© ngay đến võ Thiếu Lâm. Kim Dung đã dùng hai chÆ°Æ¡ng đầu của bá»™ Ỷ Thiên Äồ Long Ký để nói vá» chùa Thiếu Lâm khiến cho nhiá»u ngÆ°á»i lÆ°u tâm đến ngôi cổ tá»± nà y.
Theo má»™t trong những cuốn sách cổ nhất mà chúng ta còn thấy được là Äăng Phong huyện chà thì má»™t nhà sÆ° tên là Batuo (âm Hán Việt dịch là Bạt Äà ) từ Ấn Äá»™ sang Trung Hoa để thuyết pháp năm 464 T.L. ở huyện Äăng Phong, tỉnh Hà Nam. Ba mÆ°Æ¡i mốt năm sau, chùa Thiếu Lâm được xây lên do lệnh của Hiếu Văn Äế nhà Ngụy (471- 500 T.L.) để nhà sÆ° nà y có nÆ¡i tu hà nh và chÃnh vì thế, Bạt Äà thiá»n sÆ° có thể coi nhÆ° nhà sÆ° đầu tiên trụ trì chùa Thiếu Lâm. Bạt Äà có hai ngÆ°á»i đệ tá» là Tuệ Quang và Tăng Trù Ä‘á»u giá»i võ. Tuệ Quang có thể đứng trên miệng giếng đá cầu má»™t lần 500 lần, còn Tăng Trù thì có thể Ä‘i trên tÆ°á»ng, nhảy má»™t cái lên mái nhà . Tuy nhiên há» há»c ở đâu thì không thấy nói đến nhÆ°ng xem nhÆ° thế, việc sÆ° sãi táºp luyện võ nghệ rất có thể có từ trÆ°á»›c thá»i kỳ chùa Thiếu Lâm được thà nh láºp.
Thế nhÆ°ng ngÆ°á»i nổi danh nhất, vừa là sÆ¡ tổ của Thiá»n Tông và cÅ©ng là sÆ° tổ của võ Thiếu Lâm chÃnh là Bồ Äá» Äạt Ma (Da Mo hay Bodhidharma). Äạt Ma cÅ©ng là má»™t nhà sÆ° từ Thiên Trúc, hiện nay tranh ảnh và điêu tượng vẫn được nhiá»u ngÆ°á»i thá» phụng, mắt lồi, râu ráºm trông rất dữ dằn. Ông tên thá»±c là Sardili, vốn là má»™t vÆ°Æ¡ng tá» của má»™t tiểu quốc ở Nam Ấn. Theo truyá»n kỳ ông đã đắc đạo nhÆ°ng chÆ°a nháºp Niết Bà n mà còn ở lại trần thế để phổ Ä‘á»™ chúng sinh, qua Trung Hoa láºp nên Thiá»n Tông và là tổ sÆ° Ä‘á»i thứ nhất của Thiá»n Tông Trung Quốc. Thiá»n tông vá» sau truyá»n bá qua Äại Hà n, Nháºt Bản và cả Việt Nam ta. Cứ nhÆ° sá» sách thì ông sinh và o khoảng năm 483 T.L.
Äạt Ma tá»›i Quảng Äông năm 527 theo lá»i má»i của LÆ°Æ¡ng Võ Äế. Nhà sÆ° và o triá»u nói chuyện vá»›i nhÆ°ng không hợp ý nhà vua[9] nên không được trá»ng dụng. Äạt Ma lui vá» chùa Thiếu Lâm tu hà nh và tÆ°Æ¡ng truyá»n ông đã quay mặt và o vách núi tÄ©nh tu chÃn năm liá»n.
CÅ©ng theo truyá»n thuyết, ông thấy sÆ° sãi trong chùa ngÆ°á»i nà o cÅ©ng yếu Ä‘uối, run rẩy co ro vì giá lạnh nên đã truyá»n thụ cho há» hai phÆ°Æ¡ng pháp thể dục, sau được ghi lại thà nh hai bá»™ Dịch Cân Kinh và Tẩy Tủy Kinh. Äạt Ma viên tịch và o khoảng năm 539 sau T.L. Tẩy Tủy Kinh vốn là má»™t phÆ°Æ¡ng pháp nhằm khai mở trà huệ bát nhã của Pháºt giáo, còn chÃnh Dịch Cân Kinh má»›i là phÆ°Æ¡ng pháp táºp luyện thân thể và gia tăng khà lá»±c. Dịch Cân Kinh cÅ©ng tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° phép thở trong phÆ°Æ¡ng pháp Yoga cÅ©ng là má»™t sản phẩm đặc biệt của văn minh Thiên Trúc. ChÃnh vì thế những nhà sÆ° Ä‘á»i sau chỉ chăm chú và o Dịch Cân Kinh mà xao lãng việc thá»±c hà nh Tẩy Tủy Kinh và đến bây giá» không còn ai biết phÆ°Æ¡ng pháp Tẩy Tủy Kinh thá»±c sá»± nhÆ° thế nà o[10].
Từ công phu táºp luyện ná»™i ngoại công căn bản đó, những nhà sÆ° chùa Thiếu Lâm đã nghiên cứu thêm vá» những phÆ°Æ¡ng pháp võ thuáºt trÆ°á»›c đây vốn chỉ dùng trong dân gian để chiến đấu tá»± vệ. CÅ©ng nên thêm má»™t Ä‘iá»u là sau Ä‘á»i Tùy ÄÆ°á»ng chùa Thiếu Lâm đã trở nên già u có khiến cho những kẻ thảo khấu lục lâm dòm nhó khiến cho sÆ° sãi cÅ©ng phải gia tăng táºp luyện ngõ hầu chống trả được vá»›i cÆ°á»›p bóc. Thà nh thừ các nhà sÆ° Thiếu Lâm ngà y cà ng tÃch lÅ©y được má»™t số kiến thức và kỹ thuáºt quan trá»ng cÅ©ng nhÆ° phát triển thêm để trở thà nh má»™t trung tâm võ thuáºt nổi tiếng của Trung Hoa.
Tuy nhiên chỉ và i mÆ°Æ¡i năm sau khi Äạt Ma tổ sÆ° lìa trần, má»™t số nhà sÆ° không giữ thanh qui giá»›i luáºt lại bá» chùa Ä‘i ra cÆ°á»›p bóc nhÅ©ng nhiá»…u khách thÆ°Æ¡ng Ä‘i ngang qua. ChÃnh vì thế mà tá»›i thá»i Bắc Chu (557-581) thì chùa Thiếu Lâm bị triá»u đình bắt phải đóng cá»a. Mãi tá»›i khi nhà Chu diệt vong, nhà Tùy (581-618) lên thay chùa Thiếu Lâm má»›i được mở lại. Kể từ đó các vị sÆ° trụ trì phải Ä‘Æ°a ra giá»›i luáºt rất nghiêm khắc và truyá»n thống táºp võ của chùa Thiếu Lâm trở thà nh má»™t thứ qui củ cho nhiá»u nÆ¡i khác noi theo. Tình sÆ° đệ (thầy trò) trở thà nh căn bản quan trá»ng nhất và ngÆ°á»i thầy phải chịu trách nhiệm vá» hà nh vi và đạo đức của há»c trò mình Ä‘Ã o tạo.
Äến thá»i kỳ biến loạn giữa Ä‘á»i Tùy và đá»i ÄÆ°á»ng, Tần VÆ°Æ¡ng Lý Thế Dân đánh vá»›i Trịnh Äế VÆ°Æ¡ng Thế Sung. Khi Tần VÆ°Æ¡ng gặp nguy nan, ông đã yêu cầu tăng lữ chùa Thiếu Lâm giúp đỡ. MÆ°á»i ba nhà sÆ° đã đứng trong hà ng ngÅ© của Lý Thế Dân để đánh vá»›i VÆ°Æ¡ng Thế Sung, thà nh thá» khi Lý Thế Dân lên ngôi vua nhà ÄÆ°á»ng, chùa Thiếu Lâm đã được ban cho 600 mẫu ruá»™ng và cho phép sÆ° sãi được táºp luyện và chiêu má»™ binh lÃnh. ChÃnh vì thế việc táºp võ để chống vá»›i giặc giã cÆ°á»›p bóc trở thà nh má»™t truyá»n thống của chùa Thiếu Lâm. Những nhà sÆ° táºp võ đó được gá»i là “tăng binh†và việc luyện võ gần nhÆ° bắt buá»™c song song vá»›i tu hà nh.
Chùa Thiếu Lâm vì thế má»™t mặt phát triển võ công riêng của mình, mặt khác Ä‘i thâu nhặt võ công trong dân gian Ä‘em vá» nghiên cứu và biến cải. Những bổ sung và phát triển của võ Thiếu Lâm được duy trì liên tục kéo dà i hà ng nghìn năm suốt qua các Ä‘á»i ÄÆ°á»ng, Tống, Nguyên, Minh tá»›i mãi táºn thế ká»· thứ 17 khi Trung Hoa rÆ¡i và o vòng thống trị của ngÆ°á»i Mãn Châu (triá»u Thanh). Các bá»™ môn ná»™i công, ngoại công, quyá»n pháp, binh khÃ, án ma (xoa bóp), Ä‘iểm huyệt, châm cứu, thảo dược y... cà ng ngà y cà ng thêm phức tạp và cái danh hiệu Thái SÆ¡n Bắc Äẩu của võ lâm chÃnh là nói vá» sá»± huy hoà ng của giai Ä‘oạn nà y. Hà ng chục chi nhánh khác nhau có liên quan đến chùa Thiếu Lâm được xây dá»±ng mặc dầu chỉ có bốn ngôi chùa chÃnh yếu mang tên Thiếu Lâm mà thôi. Võ Thiếu Lâm cÅ©ng được lan truyá»n qua những quốc gia lân cáºn nhÆ° Hà n Quốc (Triá»u Tiên), Nháºt Bản, Việt Nam và các quốc gia Nam à khác. Tuy má»—i quốc gia lại phát huy theo bối cảnh riêng của mình nhÆ°ng tá»±u trung Ãt nhiá»u cÅ©ng từ võ Tà u mà ra cả.
Äến Ä‘á»i Nguyên, và o năm 1312 Äại Trà thiá»n sÆ° từ Nháºt Bản đến chùa Thiếu Lâm ở lại há»c võ 13 năm đã trở vá» Nháºt truyá»n bá. Äến năm 1335, má»™t nhà sÆ° Nháºt Bản khác là Thiệu Nguyên thiá»n sÆ° cÅ©ng từ Nháºt Bản qua chùa Thiếu Lâm há»c thÆ° pháp, há»a pháp, Thiá»n tông và võ thuáºt và trở vá» Nháºt năm 1347 để phổ biến những sở đắc của mình.
Sang Ä‘á»i Minh, má»™t nhà sÆ° nổi danh là Giác Viá»…n đã Ä‘i khắp nÆ¡i để sÆ°u tầm, há»c há»i các loại võ công. Giác Viá»…n đến Lan Châu gặp má»™t quyá»n sÆ° nổi danh là Lý Tẩu rồi gặp cha con Bạch Ngá»c Phong. Cả bốn ngÆ°á»i quay vá» chùa Thiếu Lâm cùng nhau nghiên cứu võ há»c. Sau mÆ°á»i năm cần tu, Lý Tẩu xuống núi còn cha con Bạch Ngá»c Phong ở lại chùa qui y thà nh sÆ°. Bạch Ngá»c Phong tức Thu Nguyệt thiá»n sÆ° là ngÆ°á»i nổi tiếng vá» quyá»n và kiếm. Theo Thiếu Lâm tá»± chà thì chÃnh ông đã phát triển La Hán tháºp bát thức thà nh 173 chiêu. Ngoà i ra ông còn tổng kết các võ công của chùa Thiếu Lâm viết thà nh bá»™ NgÅ© Quyá»n Tinh Yếu, trong đó Ä‘á» cáºp đến năm loại quyá»n pháp, Long, Hổ, Xà , Báo, Hạc. NhÆ° thế đủ biết ngÅ© quyá»n pháp đã được táºp luyện trong chùa Thiếu Lâm từ lâu.
Sau khi ngÆ°á»i Mãn Châu chiếm được Trung Hoa (nhà Thanh), để ngăn ngừa những vụ nổi dáºy bà i Mãn phục Hán, triá»u đình ngăn cấm không cho há»c võ nên chùa Thiếu Lâm má»›i bắt đầu bà máºt dạy võ cho má»™t số đệ tá» tục gia và cÆ° sÄ©, thà nh phần tăng binh cÅ©ng giảm sút nhiá»u. Và khoảng 1760, triá»u đình đã Ä‘em quân tấn công chùa Thiếu Lâm giết chết má»™t số lá»›n sÆ° sãi và thiêu hủy hầu hết các dinh thá»±, Ä‘á»n Ä‘Ã i. Má»™t số các nhà sÆ° chạy thoát được sống lẩn lút trong dân chúng hay lÆ°u lạc ra nÆ°á»›c ngoà i mang theo những công phu luyện táºp phổ biến rá»™ng rãi, lúc đầu chỉ trong giá»›i Hoa kiá»u nhÆ°ng dần dần lan tá»›i cả dân bản xứ. ChÃnh vì võ thuáºt tùy thuá»™c rất nhiá»u và o ngÆ°á»i há»c nên tuy cùng má»™t thầy, cùng má»™t chÆ°Æ¡ng trình huấn luyện nhÆ°ng má»—i ngÆ°á»i sở đắc má»™t khác và khi truyá»n ra má»—i Ä‘á»i lại thay đổi Ãt nhiá»u tùy theo ngÆ°á»i dạy và ngÆ°á»i há»c. ChÃnh vì thế cà ng ngà y cà ng có thêm nhiá»u chi nhánh được đặt tên khác nhau nhÆ°ng truy nguyên cÅ©ng cùng ở má»™t nguồn gốc.
Và o đầu Ä‘á»i Thanh, nhiá»u ngÆ°á»i tin rằng dÆ°á»›i chiêu bà i võ thuáºt và liên hệ thầy trò, huynh đệ đồng môn, ngÆ°á»i Trung Hoa có thể bà máºt qui tụ anh hùng nghÄ©a sÄ© để đứng lên láºt đổ ngÆ°á»i Mãn Châu. Bang phái quan trá»ng nhất thá»i kỳ đó là Thiên Äịa Há»™i vá»›i danh nghÄ©a phản Thanh phục Minh đã dùng hai biểu tượng mặt trá»i (nháºt) và mặt trăng (nguyệt) là m ký hiệu nháºn nhau[11]. Trong chữ Hán, Nháºt đứng bên Nguyệt thà nh chữ Minh (nhà Minh) và vì thế má»—i khi Ä‘i bà i hay giao đấu, ngÆ°á»i há»c trò thÆ°á»ng khởi thức bằng cách vòng tay phải thà nh quyá»n (nháºt), tay trái xòe ra đè lên tay phải (nguyệt) để tỠý nghÄ©a quyết tâm khôi phục giang sÆ¡n. Cho đến nay đây vẫn là cách bái tổ thông dụng hÆ¡n cả khi há»c võ Tà u.
Tá»›i cuối Ä‘á»i Thanh khi Trung Hoa bị liệt cÆ°á»ng xâu xé, ngÆ°á»i Tà u bị mất niá»m tin ở văn hóa của mình, nổi lên những phong trà o phủ nháºn truyá»n thống để canh tân theo Âu Mỹ khiến cho võ thuáºt cÅ©ng nhÆ° nhiá»u ngà nh khác bị lãng quên và mai má»™t.
Sau khi nhà Thanh bị láºt đổ, đầu thá»i Dân Quốc phong khà táºp luyện võ nghệ lại quay trở lại và trong tháºp niên 1920’s và 1930’s má»™t số sách dạy võ được xuất bản. Tuy nhiên má»™t biến cố quan trá»ng đã xảy ra trong thá»i quân phiệt đầu Dân Quốc.
Cứ theo sách vở để lại từ khi chùa Thiếu Lâm được dá»±ng lên cho tá»›i cuối Ä‘á»i Thanh, ngôi chùa to lá»›n nà y đã nhiá»u lần bị những nhóm lục lâm, thảo khấu tấn công để cÆ°á»›p và ng bạc châu báu. Tuy nhiên lần tổn hại sau cùng lại chỉ má»›i cách đây hÆ¡n 70 năm do quân Ä‘á»™i của chÃnh quyá»n Dân Quốc. Và o năm 1926, Thống chế Tưởng Giá»›i Thạch tiến hà nh cuá»™c thống nhất Trung Hoa và tung ra cuá»™c hà nh quân Bắc Phạt (Northern Expedition) để tiêu diệt các sứ quân lúc đó chia cắt các nÆ¡i, má»—i ngÆ°á»i hùng cứ má»™t phÆ°Æ¡ng. TÆ°á»›ng Phùng Ngá»c TÆ°á»ng được chỉ định tấn công khu vá»±c Hà Nam là nÆ¡i có chùa Thiếu Lâm để tiá»…u trừ quân phiệt Phà n Chung Tú. Khi bị phụ tá của Phùng Ngá»c TÆ°á»ng là tÆ°á»›ng Thạch Hữu Tam (Shi You-San) bao vây, Phà n Chung Tú đã chạy và o nÆ°Æ¡ng náu trong chùa Thiếu Lâm cùng vá»›i phÆ°Æ¡ng trượng Diệu HÆ°ng[12] (vốn dÄ© là má»™t ngÆ°á»i quen của quân phiệt nà y) Ä‘iá»u Ä‘á»™ng tăng chúng đứng ra chống trả quân Ä‘á»™i Dân Quốc. Lẽ dÄ© nhiên, võ nghệ – dù là võ Thiếu Lâm – cÅ©ng không thể nà o có thể Ä‘Æ°Æ¡ng cá»± được vá»›i súng đạn nên quân Ä‘á»™i đã tiến chiếm chùa Thiếu Lâm má»™t cách dá»… dà ng. Äể trả thù thái Ä‘á»™ bất hợp tác của nhà chùa, tÆ°á»›ng Thạch Hữu Tam đã ra lệnh há»a thiêu Thiếu Lâm tá»±, lá»a cháy 40 ngà y má»›i tắt, bao nhiêu ốc vÅ© Ä‘á»n Ä‘Ã i Ä‘á»u thà nh tro trong đó đáng kể nhất là Tà ng Kinh Các chứa rất nhiá»u tà i liệu võ thuáºt vô giá bị thiêu hủy. PhÆ°Æ¡ng trượng Diệu HÆ°ng tá» nạn.
Sau biến cố nà y, Thống chế Tưởng Giá»›i Thạch đã thà nh láºp Nam Kinh Trung Ương Quốc Thuáºt Quán, chiêu má»™ các danh gia và quyá»n sÆ° để nghiên cứu và phát huy võ Tà u nay dÆ°á»›i cái tên má»›i là Trung Quốc Võ Thuáºt hay Quốc Thuáºt. Äây cÅ©ng là lần đầu tiên việc nghiên cứu võ thuáºt được chÃnh quyá»n yểm trợ để cho các quyá»n sÆ° được ngồi lại chia xẻ kinh nghiệm và phÆ°Æ¡ng pháp táºp luyện. Khi Thế Chiến thứ hai bùng nổ, công
tác nà y bị đình chỉ.
Sau khi Mao Trạch Äông lên nắm quyá»n, các chùa chiá»n bị cấm Ä‘oán, nhà cầm quyá»n tuy có thiết láºp má»™t Quốc Gia Thể Dục Há»c Viện để huấn luyện thể thao, trong đó có bá»™ môn võ thuáºt nhÆ°ng há» chỉ chú trá»ng đến những mà n nhà o lá»™n (acrobatic) và hoa mỹ (aesthetic) để cuốn hút ngÆ°á»i xem ngõ hầu tạo tiếng vang khi Ä‘Æ°a ra nÆ°á»›c ngoà i biểu diá»…n, còn phần võ thuáºt chân chÃnh thì ngà y cà ng mai má»™t. Tá»›i thá»i kỳ Cách Mạng Văn Hóa lại cà ng bị trấn áp và phá hủy, đất Ä‘ai của chùa Thiếu Lâm bị tịch thu để tái phân cho nông dân canh tác và hầu hết sÆ° sãi phải hoà n tục hoặc bá» Ä‘i nÆ¡i khác khiến cho trong cao Ä‘iểm và o tháºp niên 1970s cả chùa chỉ còn có 4 ngÆ°á»i. Sau khi cuá»™c Cách Mạng Văn Hóa chấm dứt – đồng thá»i vá»›i cái chết của Mao Trạch Äông – và o năm 1976 khoảng 13 nhà sÆ° trÆ°á»›c đây đã bá» chùa trốn tránh nay quay trở vá».
Mãi tá»›i tháºp niên 1980 sau khi có những cải cách của Äặng Tiểu Bình, võ thuáºt Trung Hoa má»›i được khôi phục. Tuy nhiên, phần lá»›n những võ sÆ° có khả năng đã chết vì tuổi tác hay bị hà nh hạ nên việc phục hồi chÆ°a được bao nhiêu. Má»™t số khác không tin tưởng và o thiện chà của nhà cầm quyá»n nên không hoà n toà n hợp tác. Äể có thể Ä‘Æ°a võ Tà u và o trong những bá»™ môn tranh tà i tại Thế Váºn Há»™i Olympic, há» cÅ©ng đã cố gắng nâng cao giá trị của ngà nh nà y và chùa Thiếu Lâm được giúp đỡ để biến đây thà nh má»™t thánh địa của võ Trung Hoa và là má»™t địa Ä‘iểm thu hút khách du lịch. Từ năm 1989, chÃnh quyá»n đã trá»±c tiếp đứng ra quản lý chùa Thiếu Lâm mở những võ quán để dáºy võ thu hút ngoại tệ. Những nhà tu chân chÃnh được qui định má»™t khu vá»±c riêng để lo Pháºt đạo, còn những ngÆ°á»i chuyên luyện võ để biểu diá»…n chiếm đóng hầu hết các khu còn lại. ChÃnh quyá»n cÅ©ng trùng tu lại những ốc vÅ© bị đốt, bị phá hủy trong mấy chục năm qua, thu nhặt những kinh Ä‘iển võ há»c nhÆ°ng rất nhiá»u bảo tà ng đã bị mất nay không thể nà o khôi phục được. Má»™t bá»™ pháºn chuyên vá» việc tìm kiếm lại những bá»™ môn bị thất truyá»n dÆ°á»›i cái tên Võ Thuáºt Oát Quáºt Tiểu Tổ (Martial Arts Investigation Team), quay phim và ghi chép lại thà nh sách vở những gì há» coi là quà báu.
Có bao nhiêu ngôi chùa Thiếu Lâm?
ChÆ°a kể hà ng chục ngôi chùa cÅ©ng do các sÆ° sãi ra ngoà i thiết láºp và dạy võ, sách vở chép có đến bốn ngôi chùa chÃnh thức mang tên Thiếu Lâm, má»—i nÆ¡i có má»™t số truyá»n thống khác biệt. Ngôi chùa thứ nhất nhÆ° đã miêu tả là trụ sở chÃnh ở trên núi Thiếu Thất, dãy Tung SÆ¡n thuá»™c tỉnh Hà Nam kiến tạo từ thế ká»· thứ 5, có thể nói là chùa Thiếu Lâm chÃnh yếu và là nÆ¡i nổi tiếng nhất. Ngôi chùa thứ hai tại tỉnh Phúc Kiến nhÆ°ng được đổi tên và o khoảng năm 650 và coi nhÆ° ngôi chùa Thiếu Lâm nam phái, khang trang qui mô hÆ¡n cả ngôi chùa ở Hà Nam thay thế cho ngôi chùa chÃnh má»—i khi bị phá hủy. Ngôi chùa Thiếu Lâm thứ ba nằm tại ranh giá»›i Mãn Châu và Hà n Quốc được cải danh thà nh chùa Thiếu Lâm và o khoảng thế ká»· thứ 9 T.L. và ngôi chùa thứ tÆ° nằm ở Tứ Xuyên nhÆ°ng chuyên vá» các công phu trị bệnh và tà ng trữ sách vở. Chùa Thiếu Lâm nà y cÅ©ng sÆ°u tầm sách vở các nÆ¡i nhất là các loại kinh sách của Tây Tạng, cổ thÆ°. CÅ©ng theo truyá»n thuyết, má»—i khi ngÆ°á»i nà o xuống núi, má»™t khi qua được mÆ°á»i tám gian phòng má»™c nhân má»™c tượng hai cánh tay sẽ in hình hai con hạc thay vì hai con rồng.[13]
Chùa Thiếu Lâm nổi tiếng nhất vẫn là cổ tá»± tại Hà Nam vá»›i biển ngạch Thiếu Lâm Tá»± ba chữ và ng là ngá»± bút của vua Khang Hi nhà Thanh treo trÆ°á»›c cổng chùa. Hiện nay ngôi chùa nà y đã được biến thà nh má»™t trung tâm huấn luyện võ nghệ mang nhiá»u phô trÆ°Æ¡ng và thÆ°Æ¡ng mại nhằm thu hút du khách và những ngÆ°á»i Tây phÆ°Æ¡ng hiếu kỳ. Ngoà i số tăng chúng xuất gia khổ luyện còn có nhiá»u võ quán được thà nh láºp chung quanh để dạy cho những ngÆ°á»i muốn há»c võ Tà u qua những chÆ°Æ¡ng trình huấn luyện riêng[14]. Trẻ em từ 4 tuổi đã được dạy võ, kể cả Ä‘ao thÆ°Æ¡ng quyá»n kiếm và nhiá»u ngÆ°á»i hi vá»ng con mình mai nà y sẽ thà nh má»™t minh tinh Ä‘iện ảnh, nhất là sau khi phim Ngá»a Hổ Tà ng Long (Crouching Tiger, Hidden Dragon) đã vang dáºy khắp nÆ¡i.[15]
Trong chùa nhiá»u chú tiểu còn rất nhỠđã phải “khổ luyện†ngà y đêm bằng đủ má»i loại hà nh xác nhÆ° công phá gạch đá, húc đầu và o tÆ°á»ng, dùng long trảo chá»™p và o cây, liếm xẻng nung nóng ... Những công phu đó rõ rà ng chỉ nhằm mục Ä‘Ãch biểu diá»…n chứ thá»±c sá»± giá trị nghệ thuáºt không bao nhiêu và chÆ°a Ä‘o lÆ°á»ng được những háºu quả dà i lâu của nó. Có nhà sÆ° còn luyện những môn võ công quái dị nhÆ° Thiết Äang Công, Thiên Cân Trụy dùng bá»™ pháºn sinh dục để kéo những tảng đá.
PhÆ°Æ¡ng trượng chùa Thiếu Lâm hiện nay là Äức Thiá»n đại sÆ°, đệ tá» Ä‘á»i thứ ba mÆ°Æ¡i mốt, dòng Tà o Äá»™ng của chùa Thiếu Lâm Tung SÆ¡n. Hiện nay chùa Thiếu Lâm đã có những ngÆ°á»i mang chữ ThÆ°á»ng tức là đệ tá» Ä‘á»i thứ ba mÆ°Æ¡i tám và cÅ©ng còn cả những ngÆ°á»i chữ Tố là vai sÆ° thúc của phÆ°Æ¡ng trượng. Sau đây là bà i thÆ¡ tÃnh phổ hệ kể từ sÆ¡ tổ Tà o Äá»™ng là đệ tá» của Huệ Năng thiá»n sÆ° (tức là tổ Ä‘á»i thứ sáu tÃnh từ Äạt Ma):
Phúc Tuệ Trà TỠGiác
Tá»[16] Bản Viên Khả Ngá»™
Chu Hồng Phổ Quảng Tông
Äạo Khánh Äồng Huyá»n Tổ
Thanh Tĩnh Chân Như Hải
Trầm Tịch Thuần Trinh Tố
Äức Hạnh VÄ©nh Diên Hằng
Diệu Thể ThÆ°á»ng Kiên Cố
Tâm Lãng Chiếu Sơn Thâm
TÃnh Minh Giám Sùng Tác
Trung ChÃnh Thiện Hỉ TÆ°á»ng
Cẩn Chà Nguyên Tế Äá»™
Vân Äình Vi Äạo SÆ°
Dẫn Nhữ Qui Minh Lộ[17]
VÕ VIỆT NAM ???
Tà i liệu vá» võ Việt Nam hầu nhÆ° không còn gì để lại. NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng cho rằng giai Ä‘oạn Pháp thuá»™c vá»›i chủ tâm tiêu diệt những mầm mống chống đối của thá»±c dân đã Ä‘Æ°a đến việc suy tà n của võ Việt Nam. Tuy nhiên, chúng ta phải thà nh thá»±c mà nhìn nháºn má»™t số vấn Ä‘á»:
Cứ nhÆ° sá» sách việc binh bị táºp luyện để chiến đấu của ta có đã từ lâu, ắt hẳn có từ khi con ngÆ°á»i biết tá»± bảo vệ để sinh tồn và nhÆ° thế võ nghệ tồn tại song song vá»›i thá»i kỳ láºp quốc. Những bá»™ lạc đầu tiên có mặt trên giải đất Việt Nam cÅ©ng còn để lại nhiá»u di chỉ vá» khà giá»›i nhÆ° đá mà i nhá»n, đầu mÅ©i tên bằng đồng... Trên mặt trống đồng còn nhiá»u hình ngÆ°á»i cầm giáo, cầm rìu chứng tá» thá»i thái cổ con ngÆ°á»i ở trên đất nÆ°á»›c ta đã có những kỹ thuáºt sá» dụng binh khà để chiến đấu. Trên những thống gốm Ä‘á»i Lý Trần chúng ta cÅ©ng thấy có những hình chiến sÄ© cầm khiên, kiếm đấu vá»›i nhau. Tuy nhiên những biểu tượng đó cÅ©ng có thể chỉ là những vÅ© Ä‘iệu của ngÆ°á»i thá»i xÆ°a dùng trong những cuá»™c tế lá»… bị khÃch Ä‘á»™ng bởi chiêng trống nhÆ° bất cứ má»™t bá»™ lạc nà o trên trái đất nà y. Những Ä‘á»™ng tác đó chÆ°a hẳn đã là võ thuáºt.
Má»™t Ä‘iểm đáng lÆ°u ý là tuy ngÆ°á»i Việt Nam thá»i xa xÆ°a tuy có luyện táºp nhÆ°ng sức mạnh quân sá»± vẫn chủ yếu khai thác các sở trÆ°á»ng của ngÆ°á»i mình, hoà n cảnh xã há»™i và thiên nhiên chứ không phải chỉ dá»±a và o công phu cá nhân. Việc đặt ra việc táºp luyện võ nghệ thà nh má»™t ngà nh riêng để truy cầu những tuyệt kỹ gần nhÆ° chúng ta không có và tuy ngÆ°á»i mình cÅ©ng có những bà i bản vá» quyá»n pháp và binh khÃ, nhÆ°ng mô thức đó có lẽ đã sao chép lại của ngÆ°á»i Tà u. Những bà i thiệu (tức những tên thế đặt ra thà nh bà i cho dá»… nhá»› Ä‘á»… táºp) Ä‘á»c lên thấy không mấy văn vẻ, lắm khi ngô nghê đủ biết những ngÆ°á»i táºp võ của chúng ta trình Ä‘á»™ chữ nghÄ©a không lấy gì là m cao. Äiá»u đó cÅ©ng là má»™t chuyện tá»± nhiên vì nÆ°á»›c ta vẫn có truyá»n thống trá»ng văn khinh võ, quan võ của chúng ta ngà y xÆ°a thi cá» chú trá»ng nhiá»u đến sức khá»e chứ không đặt nặng kiến thức quân sá»± nên không mấy ai được gá»i là văn võ kiêm toà n. Ngay cả thá»i chiến, những ngÆ°á»i cầm quân đánh giặc cÅ©ng Ä‘á»u là văn quan được chỉ định là m tiết chế còn ngÆ°á»i gốc võ quan thÆ°á»ng cÅ©ng chỉ là m tùy tÆ°á»›ng mà thôi[18]. Tuy trong chÆ°Æ¡ng trình có phần võ kinh nghÄ©a là há»i vá» binh thÆ° đồ tráºn nhÆ°ng không bắt buá»™c[19].
Theo Toan Ãnh trong Nếp CÅ© (Con NgÆ°á»i Việt Nam) thì việc táºp luyện của ngÆ°á»i Việt Nam bao gồm tám bá»™ môn: táºp xách tạ, táºp Ä‘u, luyện chân tay, táºp nhẩy, táºp quyá»n thuáºt, táºp khà giá»›i, táºp bắn cung và táºp đánh váºt. Thi cá» ngoà i việc trình diá»…n mÆ°á»i tám món binh khà còn phải đấu quyá»n, đấu roi, đấu côn và đối sách (thi viết)[20].
Má»™t Ä‘iểm đáng lÆ°u ý là ngà y xÆ°a việc táºp võ nếu có chỉ nhằm phòng thân, chiến đấu vá»›i cÆ°á»›p bóc và giá»›i hạn trong khu vá»±c địa phÆ°Æ¡ng. Nếu có ai thá»±c sá»± quan tâm đến võ nghệ thì không ngoà i những đòi há»i mà thi cá» qui định vì mục tiêu của táºp võ là đỗ đạt để ra là m quan. Cho đến gần đây má»™t số ngÆ°á»i có lòng đã cố gắng truy cầu xem võ Việt Nam có những đặc Ä‘iểm gì để xây dá»±ng má»™t chÆ°Æ¡ng trình quốc thuáºt riêng không phải vay mượn của võ Tà u, Äại Hà n hay Nháºt Bản nhÆ°ng công việc đó còn nhiá»u khó khăn và chúng ta không thể che Ä‘áºy má»™t số sá»± thá»±c, dẫu rằng những sá»± thá»±c đó không hoà n toà n nhÆ° ý.
TrÆ°á»›c hết, võ ta thÆ°á»ng chỉ là những thế, miếng rá»i rạc được lÆ°u truyá»n trong dân gian nặng vá» tÃnh địa phÆ°Æ¡ng chứ không có tÃnh môn phái hay gia tá»™c. Môn váºt của miá»n Bắc, đấu côn, đấu roi của miá»n Trung và miá»n Nam ở trong trÆ°á»ng hợp nà y. Má»™t số vùng nổi danh nhÆ° Bình Äịnh, Bà Trà , Tân Khánh... cÅ©ng chỉ có truyá»n thống táºp võ gần đây mà thôi. Tuy cÅ©ng có má»™t số bà i bản nhÆ°ng ngoà i những bà i để Ä‘i thi trong chÆ°Æ¡ng trình chÃnh thức, nhiá»u bà i thiệu Ä‘á»c lên chỉ nhÆ° má»™t bà i vè, hoà n toà n không giống nhÆ° những thế võ thà nh thá» khó có thể biết được những Ä‘á»™ng tác đó quả thá»±c là má»™t bà i hay chỉ là những thế rá»i được chắp nhặt. Võ ta nặng vá» phần chiêu thức cụ thể nghÄ©a là chuyên luyện má»™t số miếng và dùng những miếng đó áp dụng và o việc chiến đấu. Có thể nói võ Việt Nam không phong phú vá» số lượng nhÆ°ng cÅ©ng đầy đủ những chiêu thế căn bản nên nếu được luyện táºp má»™t cách bá»n bỉ và tinh tÆ°á»ng võ ta có thể đạt được nhiá»u thà nh tÃch đáng kể trên võ Ä‘Ã i cÅ©ng nhÆ° thá»±c dụng ngoà i Ä‘á»i sống. Sá» sách còn nhắc đến nhiá»u ngÆ°á»i nhÆ° Lê Phụng Hiểu Ä‘á»i Lý, Phạm NgÅ© Lão Ä‘á»i Trần, Mạc Äăng Dung Ä‘á»i Lê, Lê Văn Khôi Ä‘á»i Nguyá»…n vừa có sức khá»e trá»i cho, vừa tinh thông võ nghệ. Gần đây ngÆ°á»i ta cÅ©ng truyá»n tụng nhiá»u võ sÆ° chỉ vá»›i má»™t cây roi và dăm miếng “nghá»â€ đã có thể đánh chết hổ, heo rừng má»™t cách mau lẹ và chÃnh xác[21].
Tại miá»n Bắc, môn váºt của Việt Nam rất phổ thông và thÆ°á»ng dùng để tranh giải trong những ngà y tết lá»… tuy dÅ©ng mãnh nhÆ°ng không sát phạt và cÅ©ng Ãt khi nà o gây thÆ°Æ¡ng tÃch cho ngÆ°á»i tham dá»±. Có thể nói đánh váºt là má»™t mỹ tục và vì thế còn để lại nhiá»u hình tượng khắc chạm, tranh treo tÆ°á»ng nhÆ° má»™t nhắc nhở tá»± nhiên. Tuy chÆ°a có ai so sánh môn váºt của ta vá»›i môn váºt của các nÆ°á»›c khác (Mông Cổ, Nháºt Bản ... ) nhÆ°ng theo sá» sách còn để lại, dân tá»™c chúng ta cÅ©ng có những đòn thế rất hiểm ác, Ä‘iển hình là VÅ© Phong Ä‘á»i Lê đã thắng những võ sÄ© từ bên Tà u qua thách đấu nên được phong là m Trạng Váºt. Trong dân gian còn truyá»n tụng nhiá»u câu ca dao nói lên những vùng nổi tiếng chẳng hạn:
Côn quyá»n La Hán, La Hà o,
Còn nhÆ° váºt võ thì và o Liá»…u Äôi[22]
Hay là :
Là ng Äăm[23] có há»™i bÆ¡i thuyá»n,
Có lò đánh váºt lÆ°u truyá»n từ lâu.
Riêng miá»n Trung, hầu nhÆ° ai ai trong chúng ta cÅ©ng nhá»› đến câu:
Ai vá» Bình Äịnh mà coi,
Con gái Bình Äịnh múa roi Ä‘i quyá»n.
Thứ hai võ thuáºt Việt Nam gắn liá»n vá»›i sinh hoạt dân gian. Những món binh khà thông dụng nhất Ä‘á»u dá»… kiếm, dá»… là m nhÆ° côn, roi (má»™t loại gáºy má»™t đầu nhá» hÆ¡n dùng vừa nhÆ° côn lại vừa nhÆ° thÆ°Æ¡ng, còn gá»i là trung bình tiên) và đao kiếm (hay quất) thông dụng hÆ¡n cả. Các binh khà khác nhÆ° thiết lÄ©nh, “bút chì†(má»™t cuá»™n dây thừng buá»™c và o cán má»™t cái mai Ä‘Ã o đất để phóng ra rồi lại thu vá» rất lợi hại) cÅ©ng thÆ°á»ng có sẵn trong khi canh tác. Sau đây là má»™t Ä‘oạn rất linh hoạt vá» lối sá» dụng “bút chì†của những tay ăn cÆ°á»›p trÃch trong Vang Bóng Má»™t Thá»i của Nguyá»…n Tuân:
“... Phó Kinh đã nóng mặt, sắn tay áo, ngồi chá»i đổng:
- Nà y phải biết, má»™t cây bút chì của em, em dám chấp cả má»™t ấp ngÆ°á»i. Có má»™t cây bút chì mà đánh cho sát đòn, thì đây nhất nhân địch vạn nhân, à , phải biết thế má»›i được.
Nói xong, Phó Kinh nhảy xuống đất, quÆ¡ trong gầm giÆ°á»ng lấy cái mai, tháo cuá»™n dây thừng quấn trong ngÆ°á»i thay thắt lÆ°ng, bá»™c má»™t đầu mối dây và o cán mai có tiện Ä‘Æ°á»ng rãnh từ hôm ná». Cả bá»n Ä‘ang vui câu chuyện, Ä‘á»u ùa theo Phó Kinh ra mặt sau nhà , đứng má»™t loạt đối diện vá»›i bụi chuối tiêu phất phÆ¡ tà u lá ở bá» rà o xa. Phó Kinh cuá»™n mấy vòng dây thừng dà i đến mấy sải và o cánh tay trái. Bà n tay trái y nắm chắc cổ cán mai, bà n tay phải y giữ vững đốc ngá»n mai.
- Äà n anh thá» xem em hạ cây chuối phÃa bên trái.
Bá»—ng sau má»™t tiếng pháºp, thân trên cây chuối đã gục xuống mặt đất, kêu đánh roạt. Và Phó Kinh Ä‘ang cÆ°á»i há» há», cuốn vòng dây thừng và o cánh tay trái và , đã giáºt được vá» từ lúc nà o, cái mai đã ở gá»n trong hai bà n tay y.
- Bây giá» Ä‘Ã n anh lại xem em lấy buồng chuối chÃn cây xuống để chút nữa lá»… thánh.
Lưỡi mai sén qua cuống buồng chuối, Ä‘i quá Ä‘Ãch, chạm đến quá ná»a thân cây chuối. Cả bá»n cÆ°á»i vang. Lý Văn dè dặt lá»i khen:
- Ngá»n “bút chì†của chú hay đấy. NhÆ°ng cÅ©ng còn nặng tay. ChÆ°a được ngá»t đòn lắm. Có nhiá»u khi mình chỉ nên đánh dá»a ngÆ°á»i ta thôi. Nếu không cần đến thì chá»› nên là m tổn hại đến nhân mạng.
Sẵn có Ä‘Ã n gà đang Ä‘i trong luống khoai lang, Lý Văn mượn Phó Kinh Ä‘Æ°a cho mình cây “bút chìâ€, buá»™c thòng lá»ng múi dây và o cổ tay trái và nói vá»›i anh em:
- Chú nà o ném hộ tôi hòn đất.
Tiếng hòn đất đụng đất kêu đánh bá»™p. Mấy con gà bay tà tà khá»i mặt vÆ°á»n, Ä‘áºp cánh bồm bá»™p. Tiếng lưỡi mai ở tay Lý Văn phóng ra kêu đánh vụt. Má»™t tiếng gà kêu oác.
Cả bá»n chạy ra luống khoai, giÆ¡ cao con gà gẫy mất hai chân. Vết thÆ°Æ¡ng gá»n gà ng vừa đúng quãng đầu gối và cặp giò chÆ°a lìa hẳn, vẫn còn dÃnh và o đùi bởi lần da hoen máu.
Lý Văn gác mai nói vá»›i cả bá»n:
- Nếu mình ném mạnh tay quá và không biết tÃnh sức Ä‘i của “bút chì†là nát mất gà . Các chú không phải đánh những “tiếng bạc†và o sinh ra tá», các chú không biết, chứ đòn “bút chì†khó khiến lắm. Và má»™t cây “bút chì†ngang tà ng nhÆ° thế mà phải lụy má»™t cà nh tre đấy. Chú nà o hay sá» cây bút chùng ở các Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»™c đạo, nên cẩn tháºn khi thấy bên địch tung cà nh tre ra để phá “bút chìâ€. Äể hôm nà o rảnh, anh sẽ dạy cho các chú táºp đánh cái lối đòn bÆ¡i chèo bằng gá»— cau. Äánh đến đòn há»—n chiến ấy thì đầu ngÆ°á»i rụng cứ nhÆ° sung.[24]â€
Tuyệt nhiên chúng ta không có những loại binh khà lạ lùng nhÆ° của Trung Hoa. Ngoại trừ những ai táºp võ để Ä‘i thi, những loại binh khà nhÆ° siêu, Ä‘ao, thÆ°Æ¡ng, kÃch... Ãt khi táºp đến. Thà nh thá», táºp võ nếu không dùng và o mục Ä‘Ãch thi cá» thì chỉ là má»™t thú tiêu khiển trong dân gian, để biểu diá»…n má»—i khi có há»™i hè đình đám chứ không được tổ chức thà nh bang há»™i, môn phái nhÆ° tại những quốc gia khác.
Thứ ba, má»™t cách thà nh thá»±c thì võ Việt Nam bị ảnh hưởng rất nặng của võ Tà u nhất là các võ phái ở miá»n nam Trung Hoa. Äiá»u đó cÅ©ng dá»… hiểu vì địa lý và thổ ngÆ¡i chúng ta có những đặc tÃnh tÆ°Æ¡ng tá»± vá»›i đất Tà u và trong sinh hoạt tiếp cáºn nhau nhiá»u nghìn năm, ảnh hưởng giao lÆ°u văn hóa là chuyện Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên. Nhiá»u ngÆ°á»i đã cho rằng võ của ta cÅ©ng là má»™t sản phẩm được du nháºp trong những thá»i kỳ bị đô há»™ hay gần đây nhất khi ngÆ°á»i Trung Hoa chạy sang nÆ°á»›c ta lánh nạn Mãn Thanh. Thà nh thá» võ nghệ có lá»›p lang hÆ¡n cả nằm ở miá»n Trung và miá»n Nam là nÆ¡i có nhiá»u di dân Hoa kiá»u chứ không thấy có ở miá»n Bắc. Trong thá»i Pháp thuá»™c má»™t số môn phái được thà nh láºp ở Bắc Việt cÅ©ng do những ngÆ°á»i Ä‘i há»c từ bên ngoà i mang vá» chứ không phải tổ truyá»n hay cố hữu ở trong nÆ°á»›c. Ngay cả những bà i bản chÃnh gốc trÆ°á»›c đây vẫn được dùng để huấn luyện trong các kỳ thi nay còn truyá»n dạy[25] và má»™t số binh khà mà nhiá»u ngÆ°á»i nháºn định rằng là tà i sản văn hóa riêng của Việt Nam, việc phân biệt cÅ©ng không có gì rõ nét. Các tấn pháp, bá»™ pháp, thủ pháp của ta gần giống nhÆ° của Trung Hoa mặc dầu cách váºn dụng, cách thi diá»…n hay tên gá»i có khác biệt đôi chút.
Miá»n nam Việt Nam cÅ©ng có nhiá»u vùng dân chúng Æ°a chuá»™ng võ nghệ nhất là những địa phÆ°Æ¡ng giáp giá»›i núi rừng vì thÆ°á»ng phải đối phó vá»›i thú dữ ra quấy phá. Những kỹ thuáºt đó thÆ°á»ng được truyá»n dạy trong vòng thân thuá»™c, ngÆ°á»i trong gia đình chỉ lại cho nhau chứ Ãt khi Ä‘i há»c thầy vì má»™t phần võ nghệ bị cấm Ä‘oán và việc mÆ°á»›n thầy vá» dạy cÅ©ng rất tốn kém. Thà nh thá» ngÆ°á»i ta đã có câu, nhà nghèo há»c văn, nhà già u há»c võ vì ngoà i khả năng thiên phú, ngÆ°á»i táºp cÅ©ng cần có sức khá»e và thì giỠđể trau giồi. Tá»›i thá»i đệ Nhất Cá»™ng Hòa, má»™t số võ Ä‘Æ°á»ng được mở ra nhÆ°ng phần lá»›n dáºy quyá»n Anh hay võ tá»± do để Ä‘Ã o tạo ngÆ°á»i Ä‘Æ°a lên võ Ä‘Ã i tranh giải nên thÆ°á»ng được gá»i bằng cái tên nôm na là “lò võâ€.
Có nhiá»u ngÆ°á»i lầm lẫn giữa võ nghệ và khả năng quân sá»±, thá»±c ra võ nghệ chỉ đóng má»™t vai trò không mấy quan trá»ng trong cách Ä‘iá»u binh và những công lao chiến tÃch của dân tá»™c chúng ta là do ở tà i tổ chức, khai thác địa hình, thổ ngÆ¡i và tinh thần Ä‘oà n kết của dân tá»™c hÆ¡n là nhá» và o những hổ tÆ°á»›ng hay những ngÆ°á»i biết võ công. Trong những cÆ¡n quốc biến, thanh niên có sức khá»e được xung quân và táºp luyện qua loa đã đủ thà nh má»™t ngÆ°á»i lÃnh giá»i nếu có được ngÆ°á»i chỉ huy khôn ngoan biết váºn dụng há» và o tác chiến. Theo truyá»n thống kẻ võ biá»n luôn luôn bị xem nhẹ và quan võ dù trong là ng hay ngoà i nÆ°á»›c cÅ©ng vẫn bị coi thÆ°á»ng và chÆ°a bao giỠđược coi nhÆ° má»™t giai tầng quyá»n quà nhÆ° những hiệp sÄ© của Âu Châu hay tầng lá»›p võ sÄ© đạo của Nháºt Bản.
Gần đây vì những phong trà o tiểu thuyết kiếm hiệp, phim ảnh nên Việt Nam cÅ©ng nhÆ° nhiá»u nÆ¡i khác trên thế giá»›i có phong trà o táºp võ má»™t số thầy võ má»›i có chá»— đứng trong xã há»™i mặc dầu không lấy gì là m cao. Các võ Ä‘Æ°á»ng theo thá»i đại má»c ra nhÆ° nấm, phần lá»›n do chủ trÆ°Æ¡ng thÆ°Æ¡ng mại và má»™t số võ sÆ° đã phóng đại sở há»c của mình đồng thá»i dá»±ng nên má»™t số tổ sÆ° Việt Nam, những Ä‘iá»u đó hoà n toà n không có thá»±c. Ngoại trừ những võ phái nhÆ° Nhu Äạo, Hiệp Khà Äạo, Äà i Quyá»n Äạo (Tae-Kwon Do) ... từ bên ngoà i truyá»n và o tÆ°Æ¡ng đối qui mô và có hệ thống tổ chức, những võ phái của Trung Hoa hay của Việt Nam vẫn còn trong vòng dò dẫm, phần nhiá»u chắp vá và không tinh thuần, “danh quá kỳ thá»±c†huyá»n thoại hóa môn phái mình vì mục Ä‘Ãch tá»± Ä‘á» cao hay vì nhu cầu quảng cáo nên không phát triển được bao nhiêu.
Những võ sÆ° (???) cÅ©ng lại không chịu ngồi lại vá»›i nhau để chia xẻ kinh nghiệm và tà i nghệ, phần lá»›n thiếu trình Ä‘á»™ quản trị và tổ chức nên trÆ°á»›c sau vẫn chỉ nằm trong tÆ°Æ¡ng quan thầy trò theo kiểu lá»›p dạy tÆ° dẫu rằng nhiá»u ngÆ°á»i tá»± phong cho mình má»™t cái danh hiệu rất vang dá»™i. Thà nh thá» má»™t khi cái liên hệ ngÆ°á»i mua và kẻ bán, cho và nháºn chấm dứt thì tình nghÄ©a lại cÅ©ng ra Ä‘i khiến cho tình đồng môn, nghÄ©a sÆ° đệ trở nên nhạt nhòa không còn thắm thiết nữa. Do đó việc cố gò ép má»™t võ đạo Việt Nam để Ä‘em truyá»n thống của ngÆ°á»i mình so sánh vá»›i các quốc gia khác nhÆ° Äại Hà n hay Nháºt Bản không hợp lý. Trên thá»±c tế, nếu muốn xây dá»±ng má»™t tinh thần thượng võ chúng ta còn mất má»™t thá»i gian dà i và võ đạo thì lại cà ng xa xăm nếu quả thá»±c từ đó ngÆ°á»i ta có thể rút tỉa ra được má»™t triết lý sống có những nét Ä‘á»™c đáo cho riêng mình.
Trong thá»i đại má»›i ngà y hôm nay, má»™t môn võ gá»i là của Việt Nam không nhất thiết phải cổ truyá»n[26] mà cần được nghiên cứu kỹ lưỡng để thà nh má»™t bá»™ môn thể thao sao cho thÃch hợp vá»›i thể tạng, vá»›i thá»±c tế và nhất là đáp ứng được những nhu cầu rèn luyện thể lá»±c và tâm hồn cho từng lứa tuổi. Những chÆ°Æ¡ng trình đó phải được nghiên cứu má»™t cách khoa há»c, loại trừ những đòn thế hÆ° cấu và giả tạo để có thể phổ biến đồng nhất và triệt để vá»›i má»™t mục tiêu rõ rệt. Äã có nhiá»u ngÆ°á»i có tâm nguyện là m việc nà y và nhiá»u tổ chức cÅ©ng Ä‘ang tìm cách thu góp những sở đắc và đặc thù của dân tá»™c Việt Nam để Ä‘Æ°a ra má»™t chÆ°Æ¡ng trình huấn luyện căn bản nhÆ°ng cho tá»›i nay những thà nh quả cÅ©ng chÆ°a có gì rõ rệt. Cùng vá»›i những biến chuyển của thá»i đại và những phong trà o thể thao của thế giá»›i, thanh niên hiện nay quay sang những bá»™ môn Ä‘iá»n kinh có luáºt lệ và chÃnh thức nhÆ° bóng tròn (đá), bóng rổ, Ä‘ua xe ... nên cÅ©ng không còn mấy ai quan tâm đến võ thuáºt. Thà nh thá» những phong trà o cÅ©ng lên xuống theo phong khà của từng lúc, từng nÆ¡i và rất Ãt ai coi đó là má»™t mục tiêu theo Ä‘uổi cả cuá»™c Ä‘á»i.