Những bịa đặt chết người trong Tam Quốc diễn nghĩa

[Lãng tử áo rách]

Tào tháo- Tuổi thơ hư hỏng của tào tháo

Muốn hiểu rõ nhất bản chất của Tào Tháo thì phải soi lại cuộc đời của ông ta. Quả thực, ngay từ tấm bé, Tào Tháo đã có những biểu hiện khác thường.
3 điều không tốt của Tào A Man
Tào Tháo dối trá từ nhỏ. Có thể nói ở ông ta có ba điều không tốt: Xuất thân không tốt, gia giáo không tốt, từ nhỏ đã có những biểu hiện không tốt.

Tào Tháo, tự Mạnh Đức, nhũ danh A Man, có một tên nữa là Cát Lợi, người huyện Tiều thuộc nước Bái (nay là thành phố Hào Châu, tỉnh An Huy).

Trần Thọ trong Tam quốc chí chép, Tháo là hậu duệ của Tướng quốc Tào Tham đời Tây Hán. Điều này không đúng. Đây là sai lầm hy hữu của Trần Thọ. Vì rằng, Tào Tháo vốn không phải họ Tào. Đổi thành họ Tào là do cha ông tên Tùng làm con nuôi Tào Đằng, đổi thành Tào Tùng, còn ông thì nghiễm nhiên trở thành Tào Tháo. Tào Đằng và Tào Tùng không họ hàng thân thích gì. Ngay cả khi điều tra ra Tào Đằng là hậu duệ của Tào Tham, thì Tào Tháo cũng không dính dáng gì đến Tào Tham.

Thực ra, bố mẹ đẻ Tào Tùng là ai, đến nay chưa có câu trả lời, ngay cả Trần Thọ cũng chỉ ghi: “Không tìm được gốc gác”. Còn bản thân Tào Tháo khi soạn “Gia truyện”, ông ta tính ngược mãi đến đời Chu Văn Vương, tự xưng “Tào thúc Trấn Đạc chi hậu” (hậu duệ của Tào Trấn Đạc), cũng phịa nốt.

Sở dĩ có chuyện bịa đặt này là vì cuối đời Đông Hán người ta rất coi trọng thành phần con ông cháu cha. Tào Tháo tuy rất ghét cái lối khoe mẽ, nhưng do yêu cầu chính trị, buộc phải tự bốc thơm, tự đề cao mình.

Trên thực tế, Tào Tháo sinh ra và lớn lên trong một gia đình hoạn quan. Tào Tùng (bản tiếng Việt dịch là Tung), bố đẻ Tào Tháo, là con nuôi Tào Đằng, một hoạn quan cỡ bự rất có quyền lực lúc bấy giờ, tước Phí Đình hầu, giữ chức Đại trưởng thu. Đại trưởng thu là chức quan to, tương đương với quan đầu tỉnh, lương 2.000 thạch.
Cánh hẩu với... chó săn, chim mồi
Trong đám hoạn quan, Tào Đằng giao du rất rộng, làm rất nhiều chuyện bậy bạ và cả một số việc tốt. Vì vậy, trong Hậu Hán thư có truyện của ông ta. Tào Tháo là con trai của con nuôi một hoạn quan, trong con mắt người đương thời, là không vẻ vang gì. Nhưng để bù lại, Tào Tháo có thừa tiền tiêu. Bố đẻ Tào Tháo là Tào Tùng về sau mua chức Thái úy (đứng đầu trong cả nước về quân sự, trên danh nghĩa), bằng 10 vạn nén vàng. Con nhà giàu, Tào Tháo không bao giờ thiếu tiền tiêu, mặc sức phá phách.

Tào Tháo cũng không được dạy dỗ đến nơi đến chốn. Bố Tào Tháo rất ít khi hỏi han về việc học hành của con trai. Chuyện này thấy rõ trong thơ của Tào Tháo: “Ký vô tam tỉ giáo, bất văn quá đình ngữ”.

“Tam tỉ” là chuyện mẹ Mạnh Tử ba lần dọn nhà để con trai có hoàn cảnh học tập tốt, không nhiễm cái xấu.

“Quá đình” là chuyện con trai Khổng Tử mỗi lần đi qua sân đều bị Khổng Tử nhắc nhở việc học. Lần thứ nhất nhắc học thơ, lần thứ hai nhắc học lễ. Những chuyện trên chưa lần nào xảy ra trong nhà Tào Tháo. Bố Tào Tháo ít quan tâm đến việc học hành của con trai.

Bố mẹ không quản lý, nhà lại giàu, Tào Tháo sớm trở thành một thiếu niên hư hỏng. Bùi Tùng Chi trong Tam quốc chí, Tào Man truyện, nói Tào Tháo suốt ngày bận bịu với chó săn chim mồi. Ông chú thấy chướng mắt thường mách bố Tào Thào, vì vậy mới có chuyện bị Tháo chơi xỏ khiến ông này mất uy tín, như trong Tam quốc diễn nghĩa đã kể. Chuyện này là có thực, rất nhiều sách ghi chép.
Dùng kế “đểu” để cướp cô dâu trong ngày cưới
Chưa hết, bọn Viên Thiệu, Trương Mạc đều là bạn cánh hẩu của Tào Tháo, thường tụ tập làm đủ chuyện bậy bạ.

Thế thuyết tân ngữ kể rằng, một bận Tháo và Viên Thiệu đi xem đám cưới, liền nảy ra ý định đánh cướp cô dâu. Cả hai nấp trong vườn đợi trời tối hẳn mới hét toáng lên: “Trộm, trộm!”. Mọi người đổ ra vườn. Tào Tháo nhân đó lẻn vào động phòng vác cô dâu chạy. Ra đến ngoài vườn, Viên Thiệu không thuộc đường, rơi vào giữa bụi gai lớn, vùng vẫy mãi không thoát. Thấy vậy, Tào Tháo nhanh trí hét to: “Trộm ở đây!” Viên Thiệu cuống lên, thế là vọt khỏi đám gai.

Thời trẻ, Tào Tháo điển hình cho loại công tử con nhà giàu chơi bời lêu lổng, không chí thú làm ăn, không chịu vào một khuôn phép nào hết, thích gì làm nấy.

Tam quốc chí chép: “Tháo lanh lợi hoạt bát, nhiều mưu mẹo, sống phóng đãng, không chịu làm ăn tử tế, nên bị nhiều người khinh rẻ. Danh sĩ Nam Dương Tôn Thế Lâm là người tự ví mình như cây tùng cây bách, kiên quyết không giao du với Tháo (xem Thế thuyết tân ngữ. Phương chính).
Lưu manh cỡ bự
Vậy mà có một người lại rất mê Tào Tháo. Đó là Thái úy Kiều Huyền. Ông ta cho rắng Tháo là nhân tài hiếm có trên đời, bình định thiên hạ không ai ngoài Tháo.

Kiều Huyền nói: “Thiên hạ sẽ rối loạn, phải người tài giỏi hơn đời mới dẹp yên. Người làm được chuyện này, phải chăng chỉ có ông?”. Câu này chép trong Tam quốc chí, phần chính văn, nên tin. Mà cũng đúng, Tào Tháo không phải loại lưu manh tầm tầm, mà là lưu manh có hạng.

Tôn Thịnh chép trong Dị đồng thuyết ngữ: “Tháo giỏi võ, không ai hại nổi ông ta, ông ta đọc rộng, nắm vững binh pháp”. Trong lần hành thích hoạn quan Trương Nhượng, ông ta tỏ ra là người có chí lớn, là người hùng, cùng với sự gian ngoan. Người ta gọi Tháo là gian hùng là hoàn toàn chính xác.

Điều thú vị là Tào Tháo không chấp, không phản đối từ “gian hùng” mà người ta gán cho mình. Từ này do Hứa Thiệu nói với Tào Tháo.

Hứa Thiệu tự Tử Tướng, người Bình Dư - Nhữ Nam (nay là Bình Dư, tỉnh Hà Nam) là một nhà bình luận nổi tiếng đương thời. Cứ đến ngày mồng 1 đầu tháng, ông ta lại bình phẩm về người nào đó.

Qua lời bình của ông ta, giá trị của người được bình tăng lên gấp trăm lần, nhập tịch luôn xã hội thượng lưu. Tất nhiên Tào Tháo rất muốn ông ta bình luận về mình, nhưng một là bình luận về Tháo rất khó, hai là có lẽ không muốn tiết lộ thiên cơ, nên Tháo đề nghị nhiều lần, ông ta không chịu nói gì. Nhưng rồi không nói cũng không được, Hứa Thiệu bèn nói câu: “Ông ấy à, là năng thần (bề tôi giỏi) thời bình, là gian hùng thời loạn”. Nghe nói vậy Tháo cười rất to.

Câu bình luận cực kỳ khôn ngoan. Vì rằng, nếu bảo Tháo là anh hùng thì được lòng Tháo, nhưng danh tiếng của Hứa Thiệu sẽ mất hết, vì Tháo là gian hùng. Mà nói trắng phớ Tháo là gian hùng thì sợ Tháo giết chết, vì Tháo bình sinh chẳng sợ ai, trái ý là giết.
Tào Tháo: Cười nhiều mà khóc cũng nhiều
Nhưng trong Tam quốc diễn nghĩa đã sửa chữ “đại tiếu” (cười rất to) thành “đại hỉ”. “Đại hỉ” chỉ có một nghĩa là “hết sức vui mừng”, làm như Tào Tháo quyết chí làm gian hùng, bây giờ có người nói toạc tim đen của mình ra thì sướng quá, chấp nhận luôn. Sửa như vậy tỏ ra rất nông cạn về tâm lý người đời. Không ai ngay từ nhỏ đã rắp tâm làm gian hùng. Gian hùng là do hoàn cảnh thúc đẩy, mà trở thành gian hùng hay không là do phẩm chất của mỗi người.

Như trên đã nói, Tào Tháo là “gian hùng”, với nghĩa “gian ngoan” và “có hùng tâm tráng chí”. Đó là nét nổi trội của ông ta. Gian ngoan mà không hề ti tiện, bẩn tướng. Đọc Tam quốc chí, Võ đế bản kỷ sẽ phát hiện Tháo cười rất nhiều: “Cười, cười mà nói rằng...”, “cười lớn...” rải rác khắp các trang sách. Nhưng cái cười của Tháo có nhiều kiểu: Cười ha hả, cười thoải mái, cười nhạt, cười giễu, thậm chi có cả tiếng cười đầy sát khí.

Tào Tháo cũng khóc. Khóc chiến hữu chết trận. Khóc bạn chết, khóc người thân chết. Tháo khóc, thậm chí gào khóc thê thảm. Nhưng Tháo không bao giờ khóc khi làm sai, khi thua trận, bị người khác sỉ vả. Trái lại, ông ta cười. Đó là chỗ khác đời của ông ta.

[Lãng tử áo rách]

Tào Tháo cũng là... danh hài

Tam quốc diễn nghĩa thường không dẫn khía cạnh hài hước của Tào Tháo. Thật ra, Tào Tháo rất thích đùa. Ra trận mà ông ta vẫn đùa được.

Cũng nên kể thêm một số chuyện về Tào Tháo, những phần rất người của ông ta, nhằm hoàn chỉnh bức chân dung của con người này trong đời thực.
“Các ngươi muốn xem mặt Tào Tháo hả?”
Tam quốc diễn nghĩa thường không dẫn khía cạnh hài hước của Tào Tháo. Thật ra, Tào Tháo rất thích đùa. Ra trận mà ông ta vẫn đùa được.

Theo Tam quốc chí. Võ đế kỷ Bùi Tùng Chi chú, dẫn Ngụy thư: Năm Kiến An thứ mười sáu, Tào Tháo đem quân đánh Mã Siêu, Hàn Toại phía tây. Quân lính Hàn Toại nghe tin Tào Tháo đích thân ra trận liền tranh nhau xem mặt. Thấy vậy, Tào Tháo lớn tiếng bảo: “Các người muốn xem mặt Tào Tháo hả? Bảo cho các người biết, Tào Tháo cũng là người như các ngươi, không ba đầu sáu tay gì, chỉ mỗi trí tuệ nhiều hơn mà thôi!”

Với bạn, Tào Tháo còn có những cử chỉ khiến người ta ngạc nhiên và thích thú. Thái thú Kiều Huyền là bạn vong niên của Tào Tháo. Theo Tam quốc chí. Võ đế kỷ, Bùi Tùng chú, Tào Tháo trong bài văn tế Kiều Huyền có viết như sau: “Năm xưa Kiều lão từng giao ước với Tháo rằng, sau khi ông chết, nếu đi qua mộ mà không cúng ông một đấu rượu và một con gà, thì chỉ đi quá ba bước là đau bụng, xin đừng có trách”. Không ngờ trong điếu văn mà lại có những câu dân dã đến vậy, không màu mè quan cách, tình cảm rất chân thực.

Công khai bày tỏ tham vọng

Nhưng chân thực nhất phải kể “Nhượng huyện tự minh bản chí lệnh”, còn gọi là Thuật chí lệnh do Tào Thào ban bố. Xét về ý nghĩa, “lệnh” này có giá trị như một “cương lĩnh chính trị”. Vậy mà nó được viết bằng bạch thoại - một thứ ngôn ngữ bình dân và rất thực.

Mở đầu bài văn, Tào Tháo viết đại ý rằng: “Ta vốn không có mưu đồ to lớn gì, vì ta biết mình xuất thân không tốt, không thuộc loại con dòng cháu giống, sợ người đời coi thường. Vì vậy, ta chỉ muốn làm một viên quận thú, giữ gìn chính giáo, tạo lập đôi chút uy tín, để người đời biết đến mình.

Sau vì đất nước loạn lạc, ta thấy làm trai phải xả thân vì nước, phải kiến công lập nghiệp, nên tự đảm đương nhiệm vụ cầm quân đánh giặc. Lúc này yêu cầu của ta không cao, chỉ mong được làm Chinh tây tướng quân, sau khi chết, trên mộ được khắc dòng chữ “Hán Chinh tây tướng quân Tào hầu chi mộ”, là thỏa nguyện lắm rồi.

Nhưng ngay cả lúc này, ta cũng không thích có nhiều quân, vì ta biết thực lực của ta càng lớn thì kẻ thù càng nhiều. Vì vậy sau mỗi trận thắng, ta đều giảm biên chế, để chứng tỏ chí hướng của ta có chừng mực nhất định. Nhưng không ngờ công việc của ta lại đụng đến tất cả như thế này. Giờ đây tham vọng của ta đã lớn hơn. Ta muốn trở thành Tề Hoàn công, Tấn Văn công. Vì rằng hiện thời thiên hạ đại loạn, chư hầu cát cứ. Ta chỉ muốn xưng Bá, không muốn xưng Đế”.

Công báo: Từ bỏ trang ấp, không từ bỏ binh quyền

Thuật chí lệnh viết tiếp: “Ta bây giờ là Thừa tướng nhà Đại Hán. Là thần tử, phú quí như vậy đã tột đỉnh, ta rất mãn nguyện, không còn mong muốn gì hơn. Nhưng ta dứt khoát ngồi lại trên vị trí này.

Vì sao? Vì rằng, nếu đất nước không có ta, thì rất nhiều kẻ xưng Đế, nhiều kẻ xưng Vương. Không có Tào mỗ trấn giữ, thì những tên bát nháo đó làm loạn. Có người bảo Tào Tháo ta nay đã công thành danh toại thì nên rút lui, giao lại quyền lực cho người khác, trở về đất phong của ta mà an dưỡng tuổi già. Xin lỗi, không được. Chức vụ ta không rời, quyền lực ta không giao. Vì sao? Vì rằng nếu ta rời quân đội, thì lập tức mang họa.

Ai cũng biết ta nắm binh quyền, mới có cái oai nhất hô bách ứng. Giao quyền đi là các người khử ta luôn. Vậy là vợ con ta không an toàn, hoàng thượng cũng không thể yên ổn. Vì vậy ta quyết không trao quyền lực cho bất cứ ai. Còn như đất đai mà hoàng thượng cấp, ta thấy không cần. Ta cần nhiều đất như thế để làm gì? Ta xin trả lại. Tóm lại, đất nước chưa yên thì chức vị này không thể nhường; còn như trang ấp thì có thể từ bỏ. Ta không thể vì hư danh mà quên cái hại nhỡn tiền!...”

Thuật chí lệnh - văn bản khiến “thiên hạ câm họng”

Những lời tuyên bố trên thẳng thừng đến mức không ai dám nói lại. Ai bảo ta không có tham vọng? Có chứ, ta cũng có tham vọng, hơn nữa, tham vọng lớn lên từng ngày. Ta không muốn làm vua, mà chỉ muốn làm Tề Hoàn công, Tấn Văn công, tập hợp chư hầu chín cõi, thống nhất Trung Quốc. Ai bảo ta thanh cao? Không, ta rất thực tế. Quyền lực của ta, lợi lộc của ta, ta quyết không nhường! Ai bảo ta không nhân nhượng. Ta nhân nhượng đấy chứ. Những thứ hư ảo như đất đai, chức tước, ta nhường tất. Nhưng quyền lực thì ta không nhường!

Tào Tháo cũng nói rõ vì sao có Thuật chí lệnh này, vì sao phải tuyên bố thẳng thừng những điều trên đây? Chính là để “thiên hạ câm miệng” (dục nhân ngôn tận). Thiết tưởng không còn gì minh bạch hơn. Nếu nói Tào Tháo là gian hùng, thì đó là phong độ hơn người của kẻ gian hùng.

Trong thực có dối, trong dối có thực

Tào Tháo rất thông minh ở chỗ, trong khi thiên hạ đều nói dối, thì vũ khí tốt nhất là nói thật. Lời nói thật bao giờ cũng có sức mạnh vạch trần những gì giả dối, khiến bọn gian dối không thể tiếp tục dối trá. Vậy nên thêm một khía cạnh nữa trong tính cách Tào Tháo: Ông ta nói trơn tuột những điều mà về sách lược cần phải nói dối. Do đó trong thực có dối, trong dối có thực, ngay cả những điều nửa thực nửa dối, ông ta cũng phát biểu một cách tự nhiên, đàng hoàng. Đó là Tào Tháo, là chỗ khác người của ông ta.

Người đời gán cho Tào Tháo mười hai tính cách: Đàng hoàng, thâm trầm, cởi mở, hào sảng, thanh tao, hấp dẫn, nhậy bén, phục thiện, gian dối, xảo trá, lạnh lùng, tàn nhẫn. Ông ta vừa gian trá vừa thành thực, “gian trá” và “thành thực” thống nhất trong “hùng”, cái “thiện” và cái “ác” của ông ta cũng thống nhất trong “hùng”. Vì ông ta “ác” nên không thể gọi ông là “anh hùng”, mà phải gọi là “gian hùng”.

Nhưng phải chăng ngay từ đầu Tào Tháo đã “gian hùng”? Ông ta muốn trở thành bề tôi giỏi (năng thần), một lòng phụng sự nhà Hán, nhưng cái gì đã cản đường ông ta, đẩy ông ta vào con đường “gian hùng”? Xin xem phần sau sẽ rõ.

[Lãng tử áo rách]

Tào Tháo: Độc chiêu khởi nghiệp quan trường

Phải chăng ngay từ đầu Tào Tháo đã “gian hùng”? Ông ta muốn trở thành bề tôi giỏi (năng thần), một lòng phụng sự nhà Hán, nhưng cái gì đã cản đường ông ta, đẩy ông ta vào con đường “gian hùng”?
Quan lộ thuận lợi vì có ô dù

Như phần trên đã nói Hứa Thiệu bình luận về Tào Tháo: “Năng thần (bề tôi giỏi) thời bình, gian thần thời loạn”. Câu này có hai cách lí giải: Một, thời bình là bề tôi giỏi, thời loạn là gian thần. Hai, trị vì được thiên hạ thì là năng thần, làm loạn thiên hạ thì là gian thần. Vậy Tào Tháo chọn năng thần hay chọn gian thần?

Quả thực Tào Tháo muốn làm năng thần. Điều này đã được chứng minh trên thực tế.

Hán Linh đế Hy Bình năm thứ ba (174 sau công nguyên), Tào Tháo 20 tuổi, đắc cử Hiếu liêm, đảm nhiệm chức quan lang. Hiếu là hiếu với cha mẹ tổ tiên, liêm là liêm khiết với xã hội. Người nào được bầu Hiếu liêm, là đã có tư cách để ra làm quan, y như bây giờ có bằng cấp là có tư cách thi tuyển công chức.

Thời Hán, triều đình chọn một số thanh niên con nhà khá giả, tư cách đạo đức tốt, ngoại hình đẹp làm Lang. Lang có hai nghĩa, nghĩa thứ nhất là trẻ tuổi, nghĩa thứ hai là thị vệ. Làm Lang trong cung đình, thực tế là thị vệ của nhà vua. Lang được gần gũi nhà vua, được rèn luyện, biết nhiều chuyện, nên sau khi làm Lang thường được bổ nhiệm rất nhanh chức quan khác.

Đây là phương thức đào tạo bồi dưỡng quan chức thời Hán. Nhưng về sau thì không chính qui như vậy nữa: Quan Lang không nhất thiết phải là con cái nhà quyền quí, cũng không nhất thiết là thị vệ của vua, mà chỉ là một sự tập dượt cho quen việc, như “lớp kế cận”, “cán bộ dự bị” thời bây giờ.

Theo qui định, sau khi mãn nhiệm quan lang, có thể được bổ nhiệm làm cán bộ cấp huyện hoặc Huyện lệnh, Huyện thừa, hoặc Huyện úy. Có điều, đến cuối đời Đông Hán thì mọi việc tuyển lựa đề bạt chỉ làm chiếu lệ.

Tào Thào có người nhà trong triều. Ông nội Tào Đằng được phong làm Phí Đình Hầu; Bố là Tào Tùng, ở ngôi Tam Công. Vì vậy Tào Tháo chỉ làm Quan Lang ít lâu đã được bổ nhiệm Lạc Dương Bắc Bộ úy.

Úy là chức quan võ nắm cả quân sự lẫn hình sự. Hán thư. Bách quan công khanh biểu chú thích rõ: “Võ quan từ trên xuống dưới đều gọi úy”. Vậy nên huyện có Huyện úy, quận có Quận úy, triều đình có Thái úy, Trung úy, Đình úy, Vệ úy. Lạc Dương Bắc Bộ úy là Huyện úy.

Quan chế thời Hán, dưới Huyện lệnh có thừa, úy. Thừa phụ trách dân sự, úy phụ trách trị an. Có điều, Lạc Dương là kinh đô Đông Hán, là huyện lớn nhất, nên Huyện úy không chỉ một người, mà là 4 người, phụ trách 4 khu vực đông tây nam bắc.
Tào Tháo là úy khu vực Bắc Lạc Dương (Lạc Dương Bắc bộ úy), cấp bậc Huyện phó, phụ trách công an huyện, như Cục trưởng Công an huyện của Trung Quốc hiện nay.

Được bố của Tư Mã Ý tiến cử

Tiến cử Tào Tháo làm Lạc Dương Bắc Bộ úy là Tư Mã Phòng - bố Tư Mã Ý, khi đó là Thượng thư Hữu Thừa, tương đương Phó Bí thư cung đình. Có điều, Thượng thư đời Đông Hán, danh nghĩa là Ban Bí thư, thực tế là Tể tướng phủ.

Tư Mã Phòng giới thiệu, Tào Tháo lập tức được bổ nhiệm. Nghe nói khi ấy Tào Tháo không vui, vì ông ta rất muốn chức Huyện lệnh. Nhưng Tuyển bộ Thượng thư (tương đương chức Trưởng ban Tổ chức Chính phủ bây giờ) không quan tâm Tào Tháo có thích hay không, thành ra Tào Tháo buộc phải đến nhiệm sở nhận chức vụ nói trên.

Đó là chức quan đầu tiên trong đời, ấn tượng rất sâu đối với Tào Tháo. Theo Tam quốc chí. Võ đế kỷ, Bùi Tùng Chi chú dẫn Tào Man truyện, thì sau này Tào Tháo được Hán Hiến đế phong Ngụy vương, đã mời bằng được Tư Mã Phòng về Nghiệp Thành khoản đãi cực kỳ hậu hĩ. Rượu được ba tuần, Tào Tháo hỏi: “Ông thấy cô gia hôm nay có thể nhận chức Huyện phó phụ trách công an huyện được không?” Tư Mã Phòng nói: “Năm xưa, khi lão phu tiến cử thì Đại vương rất hợp với chức ấy”. Tào Tháo bật cười ha hả.

Cái cười của Tào Tháo không hoàn toàn là tiểu nhân đắc chí, mà là cái cười mãn nguyện. Tháo vốn không che giấu tình cảm, hễ đắc ý là biểu hiện trên nét mặt. Nhưng lần này, Tào Tháo đắc ý không chỉ vì được phong vương, cũng không chỉ vì chuyện bổ nhiệm trái ý khi xưa, mà vì một chuyện quan trọng khác có liên quan đến chức vụ này.

Đòn dằn mặt kinh hồn khởi nghiệp quan trường

Mọi người đều biết, Lạc Dương Bắc Bộ úy là chức quan không to, quyền không lớn, nhưng trách nhiệm cực kỳ nặng nề, rắc rối cũng không ít. Vì rằng nơi đây là đại bản doanh của triều đình, tầng lớp quyền quí nhan nhản. Bọn này không coi vương pháp ra gì, người đúng mực thì ít, kẻ phá phách thì nhiều mà không ai làm gì nổi. Vậy mà vấn đề trị an của kinh thành vẫn phải bảo đảm. Phải có một kẻ cao tay ấn, đủ mánh khóe trong khi thừa hành công vụ thì công việc mới không đổ bể.

Tào Tháo vừa gian vừa hùng, rất xứng với chức vụ này. Câu trả lời của Tư Mã Phòng không có ý chống chế, mà rất đúng với tính cách của Tào Tháo.

Mà quả vậy, Tào Tháo rất xứng với cương vị này. Vừa đáo nhậm, ông ta cho tu sửa nha môn như mới, sai làm một lô gậy sơn năm màu, mỗi bên cổng treo mười cây với dòng chữ: “Kẻ nào phạm pháp thì dù là cường hào cũng bị đánh đòn”.

Vài tháng sau, quả nhiên có kẻ tự tìm lấy cái chết. Đó là chú ruột của hoạn quan Kiển Thạc. Kiển Thạc rất được Linh đế sủng ái. Lão chú ruột Kiển Thạc cậy có cháu uy quyền lệch đất, ngang nhiên vi phạm lệnh cấm đi đêm của Tào Tháo. Không hề nể nang, Tào Tháo ra lệnh đánh chết tươi lão ta. Từ đó, cho ăn quả liều cũng không kẻ nào dám trái lệnh, trật tự trị an của kinh thành tiến bộ rõ rệt, tiếng tăm Tào Tháo nổi như cồn.

Cú ra đòn của Tào Tháo khiên thiên hạ choáng váng, không hiểu ông ta còn dám làm những gì nữa. Ai cũng biết, một thanh niên mới bước vào hàng ngũ quan trường mà dám đắc tội bọn quyền quí, chắc chắn sẽ không có kết cục tốt đẹp. Tào Tháo không phải không biết. Kiển Thạc uy quyền khuynh đảo triều đình, Tào Tháo cũng biết. Lại nữa, ông nội Tào Tháo cũng là thái giám (hoạn quan). Cháu của thái giám giết chú của thái giám khiến người ta không hiểu. Chuyện này chép trong Tào Man truyện - cuốn truyện này không ưa Tào Tháo, nên tin là có thật.

Người ta có thể đoán Tào Tháo muốn nổi danh bằng một chuyện động trời. Rất có thể là như vậy, qua một bằng chứng gián tiếp. Trong Nhượng huyện tự minh bản chí lệnh, Tào Tháo có viết: “Cô đắc cử Hiếu liêm, tuổi trẻ, tự nghĩ mình không thuộc loại con ông cháu cha, dễ bị thiên hạ coi thường” (Cô thủy cử hiếu liêm, niên thiếu, tự dĩ lai phi nham huyệt chi danh chi sĩ, khủng vi hải nội chi sở kiến phàm ngu), do đó “chỉ muốn làm một viên quận thủ, giữ gìn chính giáo, tạo lập đôi chút uy tín, để người đời biết đến mình” (dục vi nhát quận thú, hảo tác chính giáo, dĩ kiến lập danh dự, sử thế sĩ minh tri chi).

Tự biến mình thành lính hầu vì tướng mạo xấu xí

Quả thật Tào Tháo lúc này rất trẻ, hai mươi tuổi, xuất thân không tốt, vì sinh trưởng trong một gia đình hoạn quan; hành trạng không tốt, bị coi là phóng đãng; uy tín không có gì, người đời coi là quái thai (thế nhân vị chi kỳ dã). Thậm chí tướng mạo có thể xấu xí (ta đọc Tam quốc chí, những người tướng mạo đẹp như Chu Du, Gia Cát Lượng đều được miêu tả rất kỹ, còn Tào Tháo thì không một chữ). Tam quốc chí coi Ngụy là chính thống, nếu Tào Tháo khôi ngô hùng vĩ, chắc đã tán tụng hết lời. Như vậy e rằng dung mạo Tào Tháo không có gì đáng nói.
Nhưng các sách khác đều có miêu tả. Ngụy thị xuân thu chép: “Võ vương người nhỏ bé, nhưng đầy sức sống” (Võ vương tư mạo đoản tiểu, nhi thần minh anh phát). Thế thuyết tân ngữ chép Tào Tháo muốn tiếp kiến sứ giả Hung Nô, “nhưng nghĩ mình xấu xí, không đủ oai với đất nước xa xôi” (tự dĩ hình lậu, bất túc hùng viễn quốc), bèn sai Thôi Diễm đóng thế, còn Tháo cầm gươm giả làm lính hầu, đứng bên giường. Thôi Diễm là con người tài mạo song toàn, sách chép ông ta “dáng người cao ráo, mi thanh mục tú, tiếng nói sang sảng, râu dài bốn thước, oai phong lẫm liệt”. Vậy mà sứ giả Hung Nô lại bình phẩm: “Ngụy vương là con người nho nhã khác thường, nhưng người cầm gươm đứng hầu mới là anh hùng”. Tháo nghe vậy, sợ lộ chuyện, liền giết sứ giả. Qua đó có thể thấy Tào Tháo tuy dung mạo bình thường, nhưng khí phách hơn người và cái tính nghi kỵ thì quả thực đáng gờm.

Trường hợp Tào Tháo cho ta một bài học: Đừng trông mặt mà bắt hình dong. Đương nhiên, Tào Tháo khi mới bước vào chốn quan trường, chưa có dịp biểu lộ tính cách, vốn liếng chính trị chưa có để trụ vững. Vì vậy muốn để thiên hạ biết đến mình, Tháo phải làm một việc động trời: Giết chú ruột Kiển Thạc.

Điều phỏng đoán thứ hai, Tào Tháo muốn xây dựng pháp chế. Điều này cũng rất có lý. Lỗ Tấn nói, đặc điểm rõ nhất về chính trị của Tào Tháo là “chuộng hình danh”, tức chủ trương pháp trị, thậm chí sử dụng hình phạt tàn khốc để duy trì pháp luật. Quả thật Tào Tháo cực kỳ nghiêm minh trong việc lập pháp và chấp pháp, không hề chùn tay trong việc giết kẻ phạm pháp. Điều này do tình thế bắt buộc và cũng do tính cách của ông ta.

“Thiên hạ đệ nhất chí công”

Tào Tháo rất xuề xòa trong sinh hoạt. Ông ta ăn không cầu kỳ, mặc không cầu kỳ, thường xuyên hành quân dã ngoại, với phụ nữ cũng gặp chăng hay chớ, không khó tính. Thậm chí có người bảo ông ta là con người sống ẩu. Thực ra Tào Tháo lúc này không ẩu và rất ghét những kẻ sống ẩu.

Ông từng viết thư cho Khổng Dung, nói: “Ta tuy không thể thực thi giáo hóa, thay đổi phong tục, chưa vinh danh về nhân đức để tập hợp đồng liêu. Nhưng ta nuôi dưỡng quân lính, vì nước quên thân, không nương tay với bọn tiểu nhân xa hoa phù phiếm, kết bè kéo cánh để mưu lợi riêng (phù hoa giao hội chi đồ. Tam quốc chí. Võ đế kỷ). Và những biện pháp để trừng trị chúng thì có nhiều”. Có thể nói, giữa xã hội nhiễu nhương loạn lạc ấy, ai có ví von Tào Tháo là “Thiên hạ đệ nhất chí công” chắc cũng không sợ quá lời nhiều lắm.

Qua đó, có thể thấy Tào Tháo căm ghét bọn mọt dân, bọn xa hoa phù phiếm, đã vậy thì ông ta không thể là kẻ xa hoa phù phiếm. Ông ta mặc thường phục, cười nói tự nhiên, nghe hát nghe nhạc, là một cách thư giãn khi mệt mỏi vì công việc, cũng là biểu hiện thế giới nội tâm của ông ta, và cũng có thể là tung hỏa mù để kẻ thù của ông ta mất cảnh giác. Ông ta viết văn, hành sự và dùng người không cẩu thả chút nào. Đánh chết tươi chú ruột Kiển Thạc, tính cách Tào Tháo đã bộc lộ ý chí của ông ta khi mới bước vào quan trường.
Nhưng cũng có thể Tào Tháo giết chú Kiển Thạc chỉ là trường hợp ngẫu nhiên. Vì rằng, Tào Tháo khi ấy ngựa non háu đá, chưa hiểu nông sâu, chưa biết thế nào là trời cao đất dày. Ông ta chỉ nghĩ đã làm quan thì phải là quan tốt, phải trừng trị nghiêm khắc những kẻ phạm pháp để răn đe thiên hạ mà không ngờ kẻ dính đòn lại là mộ con sói gộc – chú ruột Kiển Thạc. Nước đã đổ đi khó mà bốc lại, đành giết gà để dọa khỉ. Mặc dù vậy, chuyện cũng không đơn giản. Vì vậy có thể nói Tào Tháo đã trình diện quan trường bằng một độc chiêu.

[Lãng tử áo rách]

Tào Tháo : Một mình chống lại... “mafia”

Những chuyện Tào Tháo thực thi pháp luật, đả kích cường hào, nghiêm trị bọn tham nhũng, bảo đảm an ninh trật tự ở địa phương, đều như châu chấu đá xe, trứng chọi với đá (theo cách gọi ngày nay như thể một mình chống lại mafia)
Không muốn làm kẻ ác cũng khó

Người đời rất khen Tào Tháo về chuyện giết Kiển Thạc. Một số sử gia gọi Tháo là con người “không sợ cường bạo”, “nghiêm chỉnh thực thi pháp luật”. Kẻ bị Tháo giết là người nhà của hoạn quan, hơn nữa là một hoạn quan có quyền thế. Nhưng nếu kẻ phạm pháp là người khác thì sao? Chắc chắn Tháo vẫn giết, không có gì phải bàn. Điều này đã tỏ rõ cái oai, cái chính nghĩa, cái tính hiếu sát của Tào Tháo.

Đây có thể coi như mở đầu cho giai đoạn sau này Tháo giết rất nhiều người mà không hề chùn tay. Nó chứng minh tính cách cứng rắn đi đôi với biện pháp quyết liệt của ông ta, một khi quyền lực trong tay, ông ta không hề run tay trong việc giết người. Đây là cái ác tiềm ẩn trong con người ông ta. Tuy nhiên, thời của Tào Tháo là thời loạn. Thời loạn thì hình phạt phải nặng. Tào Tháo không muốn làm kẻ ác cũng khó.

Nói gì thì nói, ta không thể biết chính xác Tào Tháo khi đó nghĩ gì? Chỉ biết chính xác rằng, ông ta đã đắc tội với bọn quyền quí, với tập đoàn quan hoạn. Có điều, chúng không thể làm gì ông, vì ông có chính nghĩa, và lại có “ô dù” ở trong triều, nên chỉ bị điều đi Đốn Khưu (nay là huyện Thanh Phong, tỉnh Hà Nam) làm Huyện lệnh. Chuyện này chép trong Tào Man truyện.

Tào Tháo tại nơi trị nhậm mới cũng rất tốt. Theo Tam quốc chí. Tào Man truyện, Tào Tháo có một đoạn hồi ức về thời kỳ này khi nói chuyện với con trai là Tào Thực: “Năm 23 tuổi, ta làm Huyện lệnh Đốn Khưu, nhìn lại những việc làm ngày ấy, không có gì phải hối hận”.

Liên tục bị bãi chức, từ quan

Tiếc rằng sau đó không lâu, Tào Tháo bị liên lụy trong vụ anh rể Tống Kỳ, nên bị miễn chức Huyện lệnh, bị triệu hồi về triều làm Nghị lang. Về sau còn đảm nhiệm các chức vụ như Tế Nam tướng (Tế Nam là một thành cũ hiện còn ở phía đông Lịch Thành, tỉnh Sơn Đông).

Trong thời kỳ này, Tháo bị một lần miễn chức, hai lần từ quan, ba lần bị triệu về Kinh làm Nghị lang. “Nghị lang” là “cán bộ nghiên cứu”. Dù ở chức vụ nào, Tào Tháo cũng làm tốt chức phận. Làm nghiên cứu thì nghiên cứu và đề xuất chính sách, làm quan địa phương thì ra sức giữ gìn pháp luật. Nhưng tất cả những sớ biểu của Tháo dâng lên triều đình đều không một hồi âm.

Những chuyện ông thực thi pháp luật, đả kích cường hào, nghiêm trị bọn tham nhũng, bảo đảm an ninh trật tự ở địa phương, đều như châu chấu đá xe, trứng chọi với đá (theo cách gọi ngày nay như thể một mình chống lại mafia). Sở dĩ ông không bị tai họa, là vì ông có “ô dù” trong triều. Nhưng triều đình lại tuyên dương ông có công “làm rạng rỡ cổ học”, đủ thấy dụng ý của tầng lớp quyền quí như thế nào.

Không phải là kẻ biết thời thế

Thực ra, có lẽ do còn quá trẻ, Tào Tháo không hiểu một chân lý đơn giản: Muốn làm “năng thần” (bề tôi giỏi) thì phải có điều kiện.

Thứ nhất là phải xem thời thế. Nếu như giặc giã nổi như ong, thì còn cách như Gia Cát Lượng viết trong xuất sư biểu: “Mong giữ được tính mạng trong thời loạn, không cần nổi tiếng với chư hầu”.

Thứ hai, phải xem tình hình chính trị. Nếu như nay đúng mai sai, lúc thế này lúc thế khác (Thành đầu biến ảo đại vương kỳ) thì giả ngây giả dại là tốt nhất, vì rất dễ “đứng nhầm chỗ”, toi mạng như chơi.

Thứ ba là phải xem ý tứ các bậc bề trên. Nếu các vị bề trên hèn yếu ngu si, không phân biệt được đúng sai hay dở, người tốt kẻ xấu, thì mình có giỏi đến mấy cũng không được dùng.

Và cuối cùng, thì dù là thời thịnh trị, gặp minh quân, thì cũng phải xem cá tính và tình cảm bề trên như thế nào. Tỉ như Hán Văn Đế không thể coi là con người hồ đồ (triều đại ông ta rất nổi tiếng trong lịch sử). Ông ta cũng rất thích Giả Nghị (cất nhắc ông này đến chức Đại trung đại phu). Ấy vậy mà do tính tình không hợp, Giả Nghị bị biếm trích đi Trường Sa, để suốt ngày thở vắn than dài, rồi chết bệnh ở đó.

Khi Tào Tháo ra làm quan, chưa có thể gọi là thời loạn, nhưng đã rất nhốn nháo. Tháo sinh vào thời Hoàn Đế, lớn lên thời Linh Đế, tức sinh năm Vĩnh Thọ thứ nhất đời Hoàn Đế (155 sau công nguyên), làm quan năm Hi Bình thứ ba đời Linh Đế (174 sau công nguyên).
Tự sát vì triều đình bắt phải... làm quan

Hoàn Đế và Linh Đế là hai đời vua tệ hại nhất trong lịch sử hơn bốn trăm năm nhà Hán. Gọi “thời Hoàn - Linh” là chỉ thời đại vua mê muội, quan gian giảo, chính trị thối nát.

Thí dụ, thời Hoàn Đế, triều đình mua quan bán tước, mà lại có giá công khai, niêm yết hẳn hoi. Phẩm trật thì mỗi thạch là một vạn tiền. Chức huyện phó, phẩm trật bốn trăm thạch là bốn triệu tiền; phẩm trật hai ngàn thạch là hai mươi triệu tiền; nếu muốn xếp vào hàng tam công thì thêm mười triệu. Khi nhậm chức chính thức, nộp một nửa. Đương nhiên khi người ta mua quan bằng tiền, không ai bỏ tiền túi ra mua, mà sau khi nhậm chức sẽ tìm mọi cách moi của dân để bù lại, triều đình có biết cũng lờ đi, không can thiệp.

Thí dụ, một vị tên là Tư Mã Trực được bổ nhiệm làm Thái thú, phải nộp tiền, nhưng được giảm ba triệu vì hoàn cảnh gia đình có khó khăn. Tư Mã Trực thở dài nói, là cha mẹ của dân mà vơ vét của dân để thu hồi số tiền đã bỏ ra mua quan thì tàn nhẫn quá. Bèn xin thôi không nhận chức Thái thú. Triều đình thấy rất có thể xôi hỏng bỏng không, bèn không cho ông ta từ chức. Không còn lối thoát, Tư Mã Trực đành tự sát trên đường đi. Trước khi chết, ông ta để lại di thư, lên án cảnh mua quan bán tước, coi đó là cái điềm mất nước. Chuyện này kinh động cả triều đình.

Bố Tào Tháo lên chức Thái úy nhờ... bám váy phụ nữ

Xem ra, Tư Mã Trực chết vô ích. Vì rằng thời Linh Đế, việc mua quan bán tước không những không chấm dứt, mà ngày càng tệ hại. Bố Tào Tháo là Tào Tùng mua chức Thái úy hết 100 triệu, tương đương mười vạn nén vàng, giấc mơ “tam công” coi như đã đạt (nhưng sau đó lại bị bãi miễn).

“Tam công” địa vị rất cao, nhiều người thèm muốn. Khi ấy có Thôi Liệt, danh sĩ Quí châu, dòng dõi thư hương, xa gần đều nể trọng. Bằng vào nỗ lực bản thân, Thôi Liệt nhiều năm đảm nhiệm chức Quận thú, hàm Cửu khanh. Thấy mọi người mua quan, ông ta cũng không thể ngồi yên.

Khi ấy, bảo mẫu của nhà vua là Trình phu nhân bảo Thôi Liệt, bà ta có thể chạy cho ông ta với giá ưu đãi. Thôi Liệt giao cho bà ta một nửa số tiền. Nhà vua lập tức triệu tập công khanh, phong Thôi Liệt làm Tư Đồ. Có điều, nhà vua ngay sau đó tỏ ý tiếc rẻ, nói trước mặt quần thần, rằng vụ này triều đình bị lỗ. Trình phu nhân nghe nói vậy đâm cuống, nói chức quan của Thôi Liệt không phải mua, mà do bà ta giúp. Mọi người nghe nói vậy cười ồ, bám váy phụ nữ để được một chức quan, chẳng thà bỏ tiền ra mua!

Chuyện mua quan khiến Thôi Liệt bẽ mặt, ngay cả con trai ông ta cũng khó chấp nhận. Con trai Thôi Liệt là Thôi Quân, giữ chức Hổ bôn Trung lang tướng. Một hôm, Thôi Quân mặc khôi giáp từ doanh trại về nhà. Thôi Liệt hỏi con trai: Ta từ khi ở ngôi Tam công có ai nói gì không?

Thôi Quân nói, đại nhân từ nhỏ đã thành danh, nhiều năm làm quận thú, mọi người đều bảo đại nhân ở ngôi tam công cũng không có gì đáng hổ thẹn. Nhưng lần này, đại nhân khiến thiên hạ thất vọng. Thôi Liệt hỏi vì sao? Thôi Quân nói, bởi vì trên người đại nhân có mùi tanh của đồng. Thôi Liệt cả giận, vác gậy đánh con. Thôi Quân bỏ chạy. Thôi Liệt chửi, bố đánh mà con bỏ chạy thì hiếu đạo để đâu? Thôi Quân nói, xưa kia vua Thuấn hầu hạ bố đẻ, bị đánh roi thì còn chịu, nhưng đánh bằng gậy thì bỏ chạy, vậy mà không bị coi là bất hiếu. Thôi Liệt cứng họng, ông ta tự cảm thấy xấu hổ. Có thể nói thời Hoàn Đế, Linh Đế cực kỳ thối nát.
“Tú tài không biết chữ, Hiếu liêm đuổi bố đi”
Nhưng nói rằng nhà Đông Hán diệt vong là do Hoàn Đế và Linh Đế thì không công bằng. Trên thực tế, kể từ Vương Mãng cướp ngôi, Quang Vũ trung hưng trở đi, vương triều Hán đã không còn sức sống.

Ngoại thích lộng quyền, hoạn quan lũng đoạn, quân phiệt xưng hùng, gian thần nắm hết các chức vụ quan trọng, quan tham mặc sức vơ vét, dân chúng chỉ còn cạp đất mà ăn. Đạo đức suy đồi, tình hình xã hội càng nát bét. Khi ấy, người dân có câu: “Tú tài không biết chữ, Hiếu liêm đuổi bố đi/Cương trực chết bên đường/Lèo lá làm quan lớn”, đủ thấy sự vô liêm sỉ, miệng phật tâm xà đã trở thành thời thượng lúc bấy giờ.

Năm 142 sau công nguyên, năm Hán An thứ nhất đời Hán Thuận Đế, triều đình cử 8 Ngự sử đi tuần tra toàn quốc, hi vọng chấn chỉnh tệ nạn ở các địa phương. Trong đoàn có viên quan ngự sử trẻ nhất tên là Trương Cương. Vừa ra khỏi kinh thành, Trương Cương liền sai đào một cái hố rồi tháo bánh xe vứt xuống đó. Bộ hạ hỏi nguyên do, Trương Cương cười nhạt đáp: “Chó sói đứng đường, thì cầy cáo có nghĩa gì?” (sài lang đương đạo, an vấn hồ li) ý nói, quyền lực triều đình đều do bọn đại gian, đại ác nắm giữ, bắt bớ mấy viên quan tép riu ở các địa phương phỏng có tác dụng gì.

Khiến phường gian ác phải bỏ trốn sang quận khác

Thời đại của Tào Tháo là như thế. Khi làm quan ở địa phương, ông ta quyết tâm thực thi những biện pháp quyết liệt để duy trì trật tự kỷ cương, không nương tay với kẻ ác. Ông ta cách chức bọn tham quan, trừng trị bọn coi thường luật pháp, bọn gian ác khi nhắc đến ông đều tái mặt, thậm chí bỏ trốn sang quận khác (tiểu đại chấn bố, gian cứu tuần đào, xuyến nhập tha quận - Tam quốc chí. Võ đế kỷ ), kết quả “chính giáo được thực thi khắp quận, dân tình yên ổn” (chính giáo đại hành, nhất quận thanh bình – Tào Man truyện). Vậy mà thư nặc danh và những lời tố điêu liên tiếp đến tai nhà vua, triều đình nhiều lần triệu ông về kinh hoặc điều động đi trị nhậm nơi khác. Nếu không có bố là Tào Tùng che chở, chắc chắn Tào Tháo đã bị bọn gian thần hãm hại.

Lúc này, Tào Tháo đã quá hiểu triều đình và quan trường. Ông hiểu vương triều Hán đã đến lúc không thể cứu vãn. Thiên hạ đại loạn là không tránh khỏi.. Mà dù không loạn thì triều đình và quan trường thối nát cần gì “năng thần “(bề tôi giỏi)? Từ đó, Tào Tháo không dâng thư, dâng sớ, kiến nghị chuyện này chuyện khác nữa (Thái tổ tri bất khả khuông chính, toại bất phục hiến ngôn - Tam quốc chí. Võ đế kỷ) và từ chối triều đình cất nhắc ông lên chức Thái thú lương 2.000 thạch, cáo bệnh về quê (xưng tật qui cố lý- Tào Man truyện), dựng nhà, đóng cửa đọc sách, khi rỗi rãi đi săn giải khuây. Tuy vậy, ông vẫn chăm chú theo dõi tình hình đất nước.

Thời cơ tái xuất

Tào Tháo tái xuất là lúc tình thế đã vô cùng hỗn loạn. Năm 189 sau công nguyên, Hán Linh Đế chết, để lại hai con trai là Lưu Biện 14 tuổi và Lưu Hiệp 9 tuổi, không đủ năng lực chấp chính, khống chế tình hình. Tập đoàn sĩ phu do đại tướng Hà Tiến cầm đầu đấu đá quyết liệt với tập đoàn hoạn quan mà đại diện là “Thập thường thị”, khiến chính quyền trung ương rơi vào tay Đổng Trác.

Dưới con mắt các sĩ đại phu, bọn Đổng Trác không phải giống người, chỉ là một lũ sài lang, không hơn không kém. Người ta kể rằng, Đổng Trác rất thích trong cảnh đại yến quần thần, Trác vừa ôm cung nữ sờ mó hôn hít, vừa bất chợt sai võ sĩ lôi một viên quan trong đám tiệc ra đánh chết tươi, hoặc dùng cực hình tra tấn một kẻ chống đối, ngay trước mặt bá quan văn võ.

Đổng Trác phế Lưu Biện xuống Hoằng Nông Vương rồi đầu độc chết; lập Lưu Hiệp lên ngôi (tức Hiến Đế); giết hại các quan; dâm loạn hậu cung. Quân lính của Trác giết người cướp của, hãm hiếp phụ nữ. Kinh thành Đông Hán thực sự trở thành địa ngục trần gian.

Con đường trở thành bề tôi tốt đi vào ngõ cụt

Đổng Trác mất lòng dân, không được các địa phương ủng hộ và trở thành mục tiêu chống đối của cả nước. Trác không thể đối phó tình trạng trong triều hỗn loạn, bốn phương nổi dậy. Vì vậy có thể nói, kể từ sau khi Đổng Trác đem quân vào kinh, vương triều nhà Hán trên thực tế đã diệt vong. Từ đó trở đi, thiên hạ đại loạn.

Chính quyền trung ương mất sức khống chế, giặc giã nổi lên như ong, những kẻ có vũ khí tụ tập đi ăn cướp, quan lại địa phương tự trang bị trở thành quân phiệt. Trên toàn bộ lãnh thổ xuất hiện tình hình địa phương tự trị, quân phiệt cát cứ, chư hầu thanh toán lẫn nhau.

Trước tình hình như vậy, Tào Tháo không còn điều kiện để trở thành “năng thần”. Ông ta buộc phải xem xét lại lí tưởng đời mình. Trước mắt chỉ có ba con đường: Anh hùng, kiêu hùng, gian hùng. Đổng Trác, Viên Thiệu, Viên Thuật chọn “kiêu hùng”, trở thành các “trùm sò”, “đại ca”. Lưu Bị chọn “anh hùng” nhưng lực bất tòng tâm, mặc dù có Khổng Minh cúc cung tận tụy. Anh em Tôn Sách, Tôn Quyền chỉ là quân phiệt địa phương cỡ bự. Còn Tào Tháo thì sao?

[Lãng tử áo rách]

Tào Tháo vừa thoát họa Đổng Trác đã “sa” vào tay “minh chủ óc bã đậu”

Do chính trị nhà Hán thối nát, khiến Tào Tháo không làm được “năng thần (bề tôi giỏi) thời bình”, trái lại, ông ta gặp thời loạn.

Những người có chí, có tài thì không chọn lối ứng xử như Đổng Trác, Viên Thiệu, Viên Thuật. Còn Tào Tháo thì sự lựa chọn đầu tiên của ông là “anh hùng thời loạn”. Có thể minh chứng bằng những sự việc ông làm sau đó.
Đào tẩu trong đêm

Năm Trung Bình thứ sáu đời Hán Linh đế (189 sau CN), Linh đế chết, Đổng Trác vào Kinh, phế Thiếu đế Lưu Biện làm Hoằng Nông vương, lập Lưu Hiệp lên ngôi Hoàng đế, đó là Hán Hiến đế. Kinh đô lập tức đại loạn.

Lúc này, Tào Tháo đang ở trong triều, giữ chức Điển quân Hiệu úy, một trong tám Úy của đội quân Tây Viên. Quân Tây Viên do Hán Linh đế thành lập tháng 8 năm Trung Bình thứ năm (188 sau CN), gần như quân cận vệ của triều đình. Chỉ huy quân Tây Viên gồm 8 Hiệu úy, cầm đầu là hoạn quan Kiển Thạc có chú ruột bị Tào Tháo đánh chết. Ông ta chức vụ cao nhất: Thượng quân Hiệu úy. Xếp dưới Kiển Thạc là Hổ bôn trung lang tướng Viên Thiệu, chức Trung quân Hiệu úy. Tào Tháo xếp thứ tư, dưới Hạ quân Hiệu úy Bão Hồng.
So với thời làm cấp “Huyện phó kiêm Cục trưởng Công an huyện” ở Lạc Dương Bắc bộ úy, thì nay Tháo đã là quan to. Có lẽ Đổng Trác cũng biết Tào Tháo là người có tài, đề bạt ông ta lên chức Kiêu kỵ Hiệu úy, ngỏ ý cùng mưu việc lớn (dục dữ kế sự). Tào Tháo rất nhạy bén về chính trị, lại nhìn xa trông rộng, đoán chắc Đổng Trác sớm muộn sẽ bị cái họa diệt thân, nên không nhận lời, đổi họ thay tên, ngay trong đêm rời Lạc Dương bỏ chạy về quê. Chuyện giết cả nhà Lã Bá Xa xảy ra chính là trong cái đêm đào tẩu đó.


Thoát ngục tù trong gang tấc

Có điều, Tháo chạy đã nhanh, nhưng lệnh truy nã còn nhanh hơn. Rời Lạc Dương ra khỏi Lao Hổ quan (nay là huyện Chủng Dương, tỉnh Hà Nam) đến huyện Trung Tê (nay là thành phố Trịnh Châu), ông ta bị viên Đình trưởng tép riu (một chức dưới Xã trên Thôn) bắt giữ vị bị nghi là tội phạm, giải lên huyện qui án.

Lúc này lệnh truy nã của Đổng Trác đã về đến huyện. Tuy Tào Tháo một mực không nhận, nhưng đám thơ lại ở huyện vẫn nhận ra ông ta. Họ nghĩ rằng thời loạn không nên giết người tài, nên thuyết phục viên Huyện lệnh tha Tào Tháo. Tam quốc diễn nghĩa nói viên Huyện lệnh đó là Trần Cung. Điều này không đúng! Trần Cung chưa bao giờ làm Huyện lệnh huyện Trung Tê. Các sách đều không chép viên Huyện lệnh đó tên là gì. Nhưng có điều chắc chắn rằng Đổng Trác đã mất lòng dân, mà Tào Tháo chống Đổng Trác, ông ta được coi là anh hùng.


Được tài trợ, khởi sự chống Đổng Trác

Chạy đến Trần Lưu (nay là khu vực đông nam thành phố Khai Phong) thì Tào Tháo dừng chân, vì được một vị Hiếu Liêm tên Vệ Tư tài trợ một khoản tiền lớn. Điều này rất quan trọng. Vì thời Tam quốc, rất nhiều anh hùng như Lưu Bị đều bắt đầu khởi nghiệp từ tài trợ. Người có tiền thông qua tài trợ để tham dự chính quyền. Chuyện này đã trở thành truyền thống trong xã hội cổ đại Trung Quốc.

Có tiền trong tay, Tào Tháo chiêu binh mãi mã, thành lập nghĩa quân và tuyên bố khởi nghĩa tại Kỷ Ngô (nay là huyện Ninh Lăng, tỉnh Hà Nam), quân sĩ có năm nghìn người. Đó là vào tháng 12 năm Trung Bình thứ sáu (189 sau CN). Là người đầu tiên dựng cờ khởi nghĩa chống Đổng Trác, ông ta bắt đầu sự nghiệp của người anh hùng.

Cùng khởi nghĩa với Tào Tháo còn có Trương Mạc, một bạn cũ. Tam quốc chí. Trương Mạc truyện chép: Loạn Đổng Trác, Thái tổ cùng Trương Mạc khởi nghĩa (Đổng Trác chi loạn, Thái tổ dữ Trương Mạc cử nghĩa). Nội ngoại họ Tào đều ủng hộ Tào Tháo. Tào Nhân, Tào Hồng, Tào Hưu, Tào Chân, rồi thì Hạ Hầu Đôn, Hạ Hầu Uyên... kéo đến giúp rập, trở thành những bộ tướng đắc lực.

Lĩnh chức quan “hy sinh dẹp loạn, đền nợ nước”

Hành động vì nghĩa của Tào Tháo được khắp nơi hưởng ứng. Các lộ chư hầu đều hăng hái thảo phạt Đổng Trác, khôi phục nhà Hán. Năm Sơ Bình thứ nhất đời Hiến đế (190 sau CN), Hậu tướng quân Viên Thuật, Ký Châu mục Hàn Phức, Dự Châu Thứ sử Khổng Trục, Cổn Châu Thứ sử Lưu Đại, Hà Nội Thái thú Vương Khuông, Bột Hải Thái thú Viên Thiệu, Trần Lưu Thái thú Trương Mạc, Đông quận Thái thú Kiều Mạo, Sơn Dương Thái thú Viên Di, Tế Bắc tướng Bão Tín... đồng loạt khởi nghĩa và thành lập liên quân, tôn Viên Thiệu làm minh chủ. Liên quân ở phía đông Hàm Cốc quan, nên gọi là quân Quan Đông, còn Đổng Trác ở phía Tây Hàm Cốc quan, nên gọi là quân Tây Bắc.

Tam quốc diễn nghĩa nói Tào Tháo là người hô hào thành lập liên quân (phát kiểu chiếu chư hầu ứng Tào công). Không phải vậy! Ông ta cự tuyệt Đổng Trác (đồng nghĩa với không tuân lệnh triều đình), liền trở thành tội phạm của triều đình (khâm phạm), bị truy nã, mất hết chức tước, quân lính cũng không nhiều, không đủ tư cách phát đi lời hiệu triệu. Việc hô hào lập liên quân thì có, nhưng do Thái thú Đông quận là Kiều Mạo làm, không phải Tào Tháo. Rõ ràng nhất là trong danh sách liên quân Quan Đông không có tên Tào Tháo. Người đầu tiên phong chức cho Tào Tháo là Viên Thiệu. Thiệu cho Tháo làm “Hành (quyền) Phấn vũ tướng quân”. Tháo nhận chức này vì ý nghĩa của nó là phấn đấu hy sinh dẹp loạn, đền nợ nước.


Viên Thiệu - ngôi sao trong thời loạn?

Nhưng lần này, Tháo lại thất vọng.

Trước hết, Viên Thiệu phải nói là rất hợp với chức minh chủ. Quân Quan Đông bầu ông ta làm minh chủ là có lí do.

Viên Thiệu xuất thân quyền quí, “bốn đời Tam công”, nghĩa là cha ông Thiệu đã bốn đời làm đến chức Tam công (cụ tổ Viên An là Tư Đồ thời Chương đế; ông trẻ Viên Sưởng là Tư Không; ông nội Viên Thang từng là Tư Không, Tư Đồ, Thái úy; bố là Viên Phùng, Tư Không; chú là Viên Ngỗi, Thái phó). Đó là một dòng họ uy danh hiển hách. Thời Đông Hán, ba chức Thái úy, Tư Đồ, Tư Không gọi gộp là “Tam công”. Địa vị của Tam công chỉ kém Hoàng đế, “dưới một người, trên muôn người”. Bốn đời Tam công, môn sinh khắp thiên hạ, mối quan hệ ấy rất thuận cho người làm chính trị.
Bản thân Viên Thiệu cũng rất hợp. Ông ta khôi ngô tuấn tú (hữu tư mạo uy dung), đối xử cũng được (năng chiết tiết hạ sĩ), quan hệ rộng (sĩ đa phò chi). Điều quan trọng nhất là ông ta chống Đổng Trác, khiến thiên hạ nể trọng.

Khi Đổng Trác truất Thiếu đế (Lưu Biện), lập Trần Lưu vương (Lưu Hiệp) có triệu Viên Thiệu đến thương nghị, nói rằng giống nhà họ Lưu không đáng giữ lại (Lưu thị chủng bất túc phục di), có nghĩa là phải lật đổ vương triều Hán, Viên Thiệu bác bỏ tại chỗ.

Tam quốc chí, Viên Thiệu truyện, chép Viên Thiệu không nghe, tay nắm đốc kiếm mà đi ra (Thiệu bất ứng, hoành đao trường nhiếp nhi khứ). Hiến đế xuân thu thì lại chép Thiệu từ chối thẳng thừng. Đổng Trác cả giận, chửi: “Thằng ranh con, chuyện lớn trong thiên hạ, chẳng lẽ ta nói chơi hay sao. Người cho rằng gươm của Đổng Trác không sắc?”. Viên Thiệu cũng rút kiếm ra: “Dưới gầm trời này, chẳng lẽ chỉ gươm của ông mới sắc?”. Bùi Tùng Chi cho rằng Hiến đế xuân thu chép vậy chưa chắc đã thực, nhưng chuyện Thiệu chống lại Đổng Trác thì có thật, vì chống Đổng Trác mà rời kinh thành là chuyện có thật. Do vậy mà Viên Thiệu rất được trọng vọng.


Những sai lầm ghê gớm “của minh chủ óc bã đậu”

Nhưng Viên Thiệu là kẻ đầu óc “bã đậu”. Loạn Đổng Trác do chính ông ta gây ra. Sau khi Linh đế chết, mâu thuẫn giữa các quan trong triều với bọn hoạn quan trở nên gay gắt, hai bên ra sức tàn sát lẫn nhau. Đại tướng Hà Tiến ra tay trước, giết phăng kẻ cầm đầu hoạn quan là Kiển Thạc, tiếp quản Thượng quân.

Lúc này, Viên Thiệu khuyên Hà Tiến nên dấn tới, giết sạch bọn hoạn quan, nhổ cỏ phải nhổ tận gốc. Nhưng Hà Tiến có điều khó nghĩ: Em gái Hà Tiến là Hà Thái hậu không tán thành. Hà Thái hậu năm xưa đầu độc giết Vương mỹ nhân – mẹ đẻ Lưu Hiệp, may nhờ bọn hoạn quan ra sức khuyên can nên thoát tội, không bị Linh đế phế truất. Vì chuyện ấy, Hà Thái hậu không đồng ý giết bọn hoạn quan. Vậy là Viên Thiệu lại bày một kế khác: Triệu về kinh các tướng lĩnh miền Tây, nhất là Tính Châu mục Đổng Trác, để gây sức ép với Hà Thái hậu. Và thế là Đổng Trác được triệu về Lạc Dương.

Triệu Đổng Trác về kinh là một kế ngu xuẩn. Ai cũng biết câu: “Với ma quỉ, rước dễ đuổi khó”, huống hồ lại là hung thần Đổng Trác. Hơn nữa, lại là chuyện không cần thiết. Theo Tam quốc chí. Võ đế kỷ, khi nghe tin nói trên, Tào Tháo cười, nói rằng, giải quyết chuyện hoạn quan thì có khó gì, triệt vài tên đầu sỏ là xong. Công việc này chỉ một tên cai ngục làm là đủ, “việc gì phải triệu hồi tướng ngoài biên ải?”. Hậu quả: Đổng Trác chưa về kinh, Hà Tiến đã bị hoạn quan giết; Đổng Trác về kinh, vua bị phế, Thái hậu bị đầu độc, Lạc Dương biến thành biển lửa. Tất cả là do Viên Thiệu, tội của Viên Thiệu.


Ai không có râu đều bị giết

Chưa phải đã hết, cũng do dốt, Viên Thiệu còn phạm thêm một sai lầm nghiêm trọng nữa.

Ông ta không thể khống chế thế lực gian ác đã đành, ngay cả đem “quân nhân nghĩa”, “quân cần vương” về triều cũng không cần thiết. Đúng như Tào Tháo nhận xét, bọn hoạn quan đắc thế là do được nhà vua tin dùng. Nếu nhà vua không tin dùng, bọn này chẳng làm nên trò trống gì. Giết gà cần gì đến dao mổ trâu, huống hồ con dao đó lại không có trong tay. Lính tráng là hung khí. Kiếm không được tùy tiện tuốt khỏi vỏ. Kiếm tuốt khỏi vỏ là đổ máu. Và không có gà thì sẽ giết trâu. Chính Hà Tiến và Viên Thiệu là những con trâu bị giết. Nếu như Viên Thiệu không chủ trương giết sạch hoạn quan khiến bọn Trương Nhượng bị dồn vào chân tường thì đâu đến nỗi! Chó cùng rứt giậu, lẽ ra Hà Tiến không toi mạng.

Đành rằng đảo chính cung đình toàn những thủ đoạn tàn độc, nhưng không thể do những kẻ uống máu người không tanh chủ trì, càng không được giết hại những người vô tội. Sự tàn sát dã man thế tất đẻ ra những kẻ chống đối hung hãn. Trên thực tế, cái gọi là đấu tranh chính trị, thực chất là đảo chính về nhân sự, đi tới quyền lực cân bằng, mối quan hệ giữa người và người được điều chỉnh. Được nhiều người ủng hộ thì thắng lợi càng lớn, vậy nên đoàn kết càng rộng rãi càng tốt, trừng trị tên đầu sỏ, khoan hồng kẻ theo đuôi. Không như bọn Viên Thiệu, bất kể ất giáp, gặp hoạn quan là giết. Huống hồ trong số thái giám có những người tốt, sao lại giết họ?

Sau khi Hà Tiến bị giết, Viên Thiệu đem quân vào kinh, gặp người không có râu là giết, rất nhiều thanh niên đành cởi truồng để chứng minh không phải hoạn quan. Tam quốc chí. Viên Thiệu truyện chép: Người ta cởi truồng để thoát nạn (tự phát lộ hình thể nhi hậu đắc miễn). Đó là Viên Thiệu tự tạo kẻ thù. Người nào quá nhiều kẻ thù, chắc chắn không có kết cục tốt đẹp. Vì vậy Tào tháo mới nói: “Ta đã thấy trước Viên Thiệu thất bại!”.
Như vậy vừa thoát họa Đổng Trác, Tào Tháo đã sa vào dưới trướng của “minh chủ óc bã đậu”.