Sớm mai lên núi hái chè,
Gặp thằng phải gió nó đè em ra.
Em van nó cũng chẳng tha...
(Ca dao)
Mồng một tháng giêng (1501), vua vỠTây Kinh, cấm các quan
không được sai quân cỠchở vợ con, ** đi theo, bừa bãi tình dục...
(Toà n thư, XIV, 23b)
***, hiểu nhÆ° là giá»›i tÃnh liên hệ vá»›i dục tÃnh không thÆ°á»ng thấy trong sách sá». Vẫn có thể thấy Ä‘Ã n ông là m vua, Ä‘Ã n bà là m hoà ng háºu, thứ phi - vá»›i và i bà ngang ngược nhảy lên ghế rồng trị nÆ°á»›c khiến Ä‘Ã n ông tức tối gán cho các bà đủ thứ tên xấu xa. Giá»›i tÃnh ghi ở đây là điá»u không thể tránh né, nhÆ°ng được sá» quan hiểu rằng không cần bà n đến vì lẽ Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên của sá»± phân biệt phái tÃnh. Rồi lại vẫn có đấy, các quan thị ẩn khuất cúc cung phục vụ ná»™i cung hay ra mặt lấn át triá»u Ä‘Æ°á»ng, cả đến tung hoà nh giữa chốn ba quân, nhÆ°ng cÅ©ng phải nói đến vì đây là má»™t tổ chức xã há»™i, tuy là riêng cho má»™t tầng cấp ở đỉnh cao. Vẫn có đấy các Ä‘oạn văn phẩm bình những ông vua mê đắm tá»u sắc, dâm loạn... Tuy nhiên các lá»i cao ngạo nà y của sá» thần lại chỉ nhắm mục Ä‘Ãch biện minh cho má»™t là thuyết sá» há»c thiên vỠđạo là chÃnh trị được dạy dá»— từ các báºc thầy Khổng nho, cà ng xa cá»—i gốc cà ng nghiêng vá» má»™t tinh thần nghiêm túc thanh giáo, xa rá»i đến má»±c khinh ghét má»™t sinh hoạt cÆ¡ bản nhất của con ngÆ°á»i vốn là đầu mối của sá»± tồn tại, phát triển, Ä‘iá»u mà những ngÆ°á»i đại diện Thánh giáo nà y vẫn thá»±c hiện thÆ°á»ng xuyên, và dân chúng dÆ°á»›i quyá»n há» lại Ä‘Æ°a lên thà nh tôn giáo, hay Ãt ra là má»™t tÃn ngưỡng sâu Ä‘áºm trong tâm hồn vá»›i những bằng cá»› váºt chất không thể chối cãi.
*** và các cấp báºc nho thần
Muốn tìm tÃnh chất giá»›i tÃnh trần trụi, hay có liên hệ vá»›i dục tÃnh trong sá» Việt phải Ä‘i ngược dòng thá»i gian của tà i liệu còn giữ lại qua bao sá»a đổi của ngÆ°á»i sau. Äiá»u nà y thì không phải chỉ là chuyện của Việt Nam - Äại Việt. Bởi vì không có Việt Nho mà chỉ có nho-Việt há»c của ngÆ°á»i Trung Quốc, của Khổng Nho. (Cho dù muốn theo ông Kim Äịnh nhÆ° cả trong, ngoà i nÆ°á»›c hiện nay ngÆ°á»i ta cÅ©ng Ä‘ang bắt chÆ°á»›c để che giấu má»™t niá»m tá»± ti vạn kiếp, thì "Việt nho" của thá»i Viêm Äế gì đó cÅ©ng không phải là của táºp há»p ngÆ°á»i chỉ còn má»™t tên giữ lại được trong lịch sá» cổ đại là Lạc Việt, có ông vua gốc "Man Lão" há» Äinh là m việc "đại nhất thống" - chữ của Phạm Công Trứ 1665, có các vua gốc Trung Quốc há» LÃ, Trần, Hồ, gốc MÆ°á»ng há» Lê, Nguyá»…n - không kể ông Quang Trung Nguyá»…n Huệ hình nhÆ° cÅ©ng có máu Thượng Tây nguyên trong ngÆ°á»i.) Nho Giáo qua các là thuyết gia triá»u Tống mang tÃnh cách thanh giáo gay gắt, khai triển từ cÆ¡ sở nghi lá»… thÃch dụng cho quân quyá»n, được tuyên dÆ°Æ¡ng trong các triá»u Minh Thanh. Nó có má»™t thá»i gian dà i đủ để tác Ä‘á»™ng sâu xa trên các nho thần Việt Nam và đi và o sá» sách.
Tuy nhiên Trung Quốc không phải chỉ có Nho Giáo nên cổ sá» của há» thá»i Tam Hoà ng NgÅ© Äế còn có chuyện rồng giao phối rải tinh khà trÆ°á»›c sân chầu, văn khắc Ä‘á»i Hán còn có hình bà Nữ Oa và ông Phục Hi quấn Ä‘uôi và o nhau, Äạo gia nhÆ° Cát Hồng, má»™t thá»i là m huyện lệnh Câu Láºu ở Giao Chỉ, chỉ rõ phÆ°Æ¡ng cách thi hà nh tÃnh dục để thà nh tiên thánh... Nho Giáo lại cÅ©ng không phải là Tống Nho cho nên ông Khổng Tá» ngay cả khi bà n vỠđạo trị nÆ°á»›c cÅ©ng không phải chỉ nói chuyện tôn ti, cÆ°Æ¡ng thÆ°á»ng mông lung. Mà rất cụ thể. Bị vạ vì nà ng Nam Tá», ông cÅ©ng biết than "Ta chÆ°a thấy ai hiếu chÃnh nhÆ° hiếu sắc", nhÆ°ng trong đạo Tá» gia ố trÆ°á»›c giai Ä‘oạn Trị quốc, Bình thiên hạ, ông có dặn cách xá» trà cho ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông Ä‘a thê của thá»i đại ông: "NgÆ°á»i thiếp dù có già , nếu chÆ°a tá»›i 50 tuổi thì cÅ©ng nên gần gÅ©i 5 đêm má»™t lần." (Lá»… kÃ, dẫn theo Reay Tannahill, *** in History, New York 1982, trang 184. Bản dịch của Nguyá»…n Tôn Nhan: Kinh Lá»…, Nxb. Văn há»c 1998 không có câu nà y, có lẽ vì dịch giả đã lược bá» nguyên bản rất nhiá»u.) Äó không phải là chuyện riêng tÆ° trong phòng kÃn, bởi vì nếu không giữ yên gia đạo, nếu có xảy ra xà o xáo thì hà ng xóm biết chuyện, mất mặt, là m sao thi hà nh việc công, là m sao lấy được lòng tin cáºy của vua chúa?
Nho gia Việt không biết được chuyện đó. HỠđược huấn luyện theo má»™t thiên hÆ°á»›ng khác nên không thể tin rằng có ý thức tÃnh dục trong câu nói của báºc Vạn thế SÆ° biểu. Chỉ trong tinh thần phe phÃa há» má»›i sáng suốt lên khi công kÃch đạo Pháºt: "Khuyến thiện trừng dâm, con ai đẻ tháng TÆ° mồng Tám?" Còn thì há» vẫn nghe đến câu "ThÆ° trung hữu nữ nhan nhÆ° ngá»c" nhÆ°ng cứ coi nhÆ° má»™t lá»i khuyến khÃch há»c vấn thanh cao mà không thấy hà m ý sá» dụng hình ảnh *** của ngÆ°á»i xÆ°a, lúc chÆ°a bị những lá»i giáo huấn vá» "lá»…" che lấp. CÅ©ng nhÆ° khi há» kÃnh cẩn quỳ lạy Hoà ng Äế, lết tá»›i ôm gối theo kiểu "bảo tất" há»c được của vua Thanh, cÅ©ng có thể tưởng tượng những gì thầm kÃn trong cung thất nhÆ°ng cứ xÆ°ng tụng báºc Con (của ông, bà ) Trá»i (đẻ ra) theo kiểu "nói dáºy mà không phải dáºy." Chỉ có ông vua má»›i chỉ ra sá»± tháºt không ai dám nói đó, và có lá»t ra ngoà i, có lÆ°u truyá»n lại háºu thế thì không phải qua tai, qua miệng của ngÆ°á»i trong nÆ°á»›c, ngÆ°á»i ở trong nÆ°á»›c. Giá nhÆ° đừng có ông Tây Chaigneau giúp việc cho Nguyá»…n ánh, giá ông con lai tên Äức không di tản qua Pháp viết hồi kà thì háºu thế không biết Gia Long đã dạy cho cáºu bé bà i há»c sinh là đầu Ä‘á»i nhÆ° thế nà o. Và để ngÆ°á»i Việt ngà y nay hãnh diện đã có ông vua, trÆ°á»›c cả ngÆ°á»i nÆ°á»›c MÄ©, biết sá»± giáo dục sinh là cho trẻ con quan trá»ng là dÆ°á»ng nà o: Nó có cÆ¡ là m đảo lá»™n cả má»™t ý thức hệ!
NhÆ° đã biết, quyển Toà n thÆ° là do táºp há»p sá» quan nhiá»u Ä‘á»i viết nên. Phần của sá» quan thá»i Lê Trung hÆ°ng khô khốc, buá»™c Lê Quý Äôn phải chê bai. Thá»i Lê sÆ¡ có ông vua ngà y nay được coi là "nhà chÃnh trị tà i năng, nhà văn hoá lá»—i lạc, nhà thÆ¡ lá»›n" (tiểu mục trong quyển sách kỉ niệm 500 mất của Lê Thánh Tông, xuất bản năm 1998), trừ má»™t lá»i đâm-ngang của ông Trần Quốc Vượng, nhÆ°ng ngà y xÆ°a ông sá» quan VÅ© Quỳnh chỉ có thể nói mÆ¡ hồ vá» căn bệnh "xã há»™i" của ông hoà ng đế, má»™t phần chắc vì e sợ lá»i nói không thanh tao, phần khác vì vấp phải khả năng kiến thức y tế của thá»i đại. TrÆ°á»›c ông má»™t thế hệ, sá» quan Ngô SÄ© Liên, dÆ°á»›i quyá»n của ông vua luôn luôn Ä‘á» cao thánh giáo, đã dá»n lại sách sá» cÅ©, quyết định "lá»… nhạc... chẳng có Ä‘iá»u gì sai mà không sá»a đổi" (Biểu dâng sách), cho nên đã xoá bá» nhiá»u ghi chép của ngÆ°á»i trÆ°á»›c tuy không thể nà o tÆ°á»›c sạch, chỉ vì ngÆ°á»i trong quá khứ đã không sống nhÆ° thá»i ông, Ä‘i theo má»™t là tưởng chẳng bao giỠđạt được của tầng lá»›p ông. Sá»± cách biệt đó thấy rất rõ khi so sánh Toà n thÆ° vá»›i Äại Việt sá» lược, quyển sách tuy cÅ©ng của nho thần nhÆ°ng là ngÆ°á»i của thá»i đại vá» trÆ°á»›c, lúc há» vẫn chỉ là gia thần giữa má»™t đất nÆ°á»›c có sinh hoạt không gì mâu thuẫn hÆ¡n ná»n chÃnh giáo há» theo Ä‘uổi, nên chỉ Ä‘Ã nh bấm bụng than van (Lê Quát).
Chẳng ở đâu trong Toà n thư thấy được đoạn văn nà y:
"(Năm Ầt tị, 1185) Kiến Ninh VÆ°Æ¡ng là Long Ãch đốc suất quan lÃnh hÆ¡n 12 000 ngÆ°á»i Ä‘i đánh bá»n SÆ¡n Lão ở sách Linh để báo thù tráºn La Ao. Quân kéo đến đóng ở thôn Äá»— Gia, Long Ãch bắt giữ hết cả (ngÆ°á»i ở đó). Bá»n Äinh Võ kêu than má»™t cách thảm thiết. NgÆ°á»i Ä‘i theo là Nguyá»…n Äa Cẩm thấy bá»n Äinh Võ bị bắt là m tù, khoái chà bèn la mắng nhục mạ và đái và o miệng bá»n Äinh Võ. Giống rợ Lão có tÃnh hung hãn bèn cắn âm hà nh của Äa Cẩm. Äa Cẩm dùng tay đánh, Äinh Võ sẹo mất cả mồm. Äa Cẩm cÅ©ng ngã xuống đất gần chết. Do đó Long Ãch má»›i sai các quan chức là m con cá gá»— khá»›p mồm bá»n Äinh Võ, xong, dùng gáºy đánh chết rồi Ä‘em phÆ¡i khô thịt của bá»n ấy". (Chép gần nguyên văn trong bản Äại Việt sá» lược do Nguyá»…n Gia TÆ°á»ng dịch, TP. Hồ Chà Minh 1993, tr. 226.)
Hình nhÆ° đây là đoạn văn Ä‘á»™c nhất trong sá» cÅ© có nhắc đến bá»™ pháºn *** mà Ngô SÄ© Liên đã lược bá» có lẽ vì "thô vụng" nhÆ° ông đã cho biết khi biên táºp sách xÆ°a. Äoạn văn phát biểu bằng chữ Hán nên ta không biết ngÆ°á»i xÆ°a gá»i những cái đó là gì - có lẽ cÅ©ng gần gần nhÆ° ngÆ°á»i nay vá»›i chút âm ngữ tất phải thay đổi theo thá»i gian. Tuy nhiên vá»›i má»™t chút còn sót lại đó, ta cÅ©ng có dịp để nghÄ© rằng nếu Äại Việt sá» kà của Lê Văn HÆ°u hay các Thá»±c lục của Äinh, Lê còn nguyên vẹn chắc sẽ cung cấp cho ta những cung cách xá» trà tuy thô lá»— nhÆ°ng rất sát tháºt vá»›i Ä‘á»i sống hà ng ngà y của ngÆ°á»i xÆ°a nhÆ° thế.
Giống Ä‘á»±c và giống cái trên triá»u đình
Trên tá»™t đỉnh quyá»n bÃnh của nÆ°á»›c Việt chỉ có má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà được sá» ta cho là đã xÆ°ng "vÆ°Æ¡ng": TrÆ°ng Trắc. "Vua nÆ°á»›c/dân Việt" đó (Việt Ä‘iện u linh táºp, 1329) lại chỉ được vua Trần phong là "Phu nhân" chỉ vì các ông không công nháºn có vua Ä‘Ã n bà . TrÆ°á»›c Trần có má»™t cô bé là m kẻ lót Ä‘Æ°á»ng cho dòng há» nhÆ°ng cÅ©ng bị né tránh chữ "vÆ°Æ¡ng". Chúng ta ngÆ°á»i Ä‘á»i nay vẫn không thể tranh luáºn được gì nhiá»u hÆ¡n. Chúng tôi từng nhắc đến các dấu vết rất nhiá»u trong thá»i có sá» vá» vai trò nổi báºt của ngÆ°á»i phụ nữ Việt nắm giữ giá»ng mối truyá»n thống. Tuy nhiên lại cÅ©ng biết rằng việc cầm quyá»n tháºt sá»± là của ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông thuá»™c dòng nữ chứ không phải là đà n bà . Có lẽ, theo vá»›i thá»i gian, tổ chức xã há»™i phức tạp hÆ¡n, nhất là trải qua ngà n năm thuá»™c trị, ngÆ°á»i chủ tể mang vÆ°Æ¡ng hiệu của hệ thống quân quyá»n Bắc phÆ°Æ¡ng không thể là đà n bà tuy sá»± ghìm giữ của thói tục địa phÆ°Æ¡ng vẫn còn giữ lại cho há» má»™t địa vị cao trong xã há»™i mà vá»›i thá»i gian cÅ©ng phải thu hẹp dần.
Từ uy lá»±c truyá»n thống chuyển qua sức mạnh của giá»›i tÃnh
ChÃnh vì nháºn ra sá»± nÃu kéo của truyá»n thống nói trên mà chúng ta không lấy là m lạ nhÆ° các sá» quan nho thần vá» việc các ông vua Äinh, Lê và và i ông vua Là đã láºp nhiá»u hoà ng háºu. "Hoà ng háºu" chỉ là má»™t cách gá»i thuáºn tiện cho sá» quan khi phải nói vá» vợ các ông vua. Äúng, đó chỉ là vợ các ông Äinh Bá»™ LÄ©nh, Lê Hoà n, Là Công Uẩn..., giản dị có thế mà thôi. Tuy nhiên vẫn có Ä‘iá»u nói thêm vá» các bà vợ nà y vá»›i vai trò khuất lấp nhÆ°ng không che giấu hết sá»± tháºt lịch sá» bên dÆ°á»›i các danh hiệu vÆ°Æ¡ng giả vay mượn của há».
Ta chú ý đến má»™t số hoà ng háºu có chữ "quốc" kèm theo: Kiểu Quốc, Cồ Quốc của Äinh Tiên Hoà ng, Trịnh Quốc của Lê Äại Hà nh, Tá Quốc của Là Thái Tổ. Hẳn không phải các bà đó vốn có tên cùng âm, mang ý nghÄ©a xa lạ khác nhau nhÆ°ng do sá»± diá»…n dịch của sá» quan, đã tạo ra sá»± đồng âm bắt buá»™c. Sau ngà n năm Bắc thuá»™c, ngÆ°á»i thủ lãnh đã xÆ°ng vÆ°Æ¡ng thì các bà vợ phải được gá»i vá»›i tên trang trá»ng của tầng lá»›p thượng lÆ°u Trung Quốc. Trừ bà Ca Ông còn có dáng Di Lão gốc nhÆ° của Äinh, tên các bà khác Ä‘á»u nghe rất kêu: Äan Gia, Trinh Minh, Äại Thắng/Thánh Minh (DÆ°Æ¡ng Háºu), Phụng Cà n Chà LÃ, Thuáºn Thánh Minh Äạo. Váºy thì chữ Quốc trên chỉ có nghÄ©a là "nÆ°á»›c", các bà trên là đại diện của má»™t "nÆ°á»›c". Các ông vua có tôn hiệu chữ Hán dà i dằng dặc, các bà vợ có tên sang cả, hẳn là do các quan há»c chữ Hán/nho (hay chÃnh ngÆ°á»i Hán nhÆ° trÆ°á»ng hợp Hồng Hiến của Lê Hoà n) đặt ra. HỠđã từng ghi chép sá» kiện của triá»u đại dá»±a theo các biến Ä‘á»™ng tÆ°Æ¡ng tá»± ở phÆ°Æ¡ng Bắc: Cuá»™c tranh chấp giữa Ngô XÆ°Æ¡ng Văn và Äinh Bá»™ LÄ©nh vá»›i trung gian Äinh Liá»…n có dáng nhÆ° chuyện giữa Hạng VÅ© và LÆ°u Bang, chuyện Lê Hoà n cÆ°á»›p ngôi Äinh chỉ là kết quả Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên của thá»i đại, từ ngÆ°á»i nắm quân binh, váºy mà được diá»…n tả nhÆ° cuá»™c binh biến Trần Kiá»u của Triệu Khuông Dẫn lấy ngôi nhà Háºu Chu. à thức bắt chÆ°á»›c cho được ngang tầm vá»›i ngÆ°á»i cai trị cÅ© khiến cho cái cổng ngoà i của kinh đô Hoa LÆ° mang tên má»™t biên ải của Trung Quốc, cá»a Äồng Quan, nÆ¡i đó thay vì có quan quân bị lÆ°u Ä‘Ã y canh chừng sa mạc, lại có ngÆ°á»i đầy tá»› (hoà nh) tÆ°á»›c Phúc hầu tên Äá»— ThÃch, ngủ giữa trá»i nằm thấy sao rÆ¡i và o miệng, nhân dịp trở vá» nhà chÃnh, liá»n là m việc thà nghịch tưởng là để hoà n thà nh thiên mệnh đã trao. Những cuá»™c phân tranh sau khi thà nh phần đế quốc ÄÆ°á»ng ở phÆ°Æ¡ng Nam sụp đổ cÅ©ng tạo nên những lãnh chúa địa phÆ°Æ¡ng mà hình tượng Tháºp nhị sứ quân không phải chỉ có 12 ngÆ°á»i, đã cho ta thấy tÃnh chất manh mún của nó. Ngô Quyá»n xÆ°ng vÆ°Æ¡ng trên phần đất đô há»™ cÅ©, phải coi đó là nÆ°á»›c, nÆ°á»›c Äô Há»™. Nhà Äinh có tên nÆ°á»›c được ghi lại là Äại Cồ Việt nhÆ°ng còn lÆ°u dấu tên của triá»u trÆ°á»›c khi phong cho ông lãnh chúa Lê LÆ°Æ¡ng ở má»™t vùng ái Châu mà quyá»n hà nh ông hoà ng đế không vá»›i tá»›i, là "ái Châu, Cá»u Chân Äô quốc dịch sứ", nghÄ©a giản dị là "ông quan phụng mệnh coi đất ái Châu, Cá»u Chân của nÆ°á»›c Äô (há»™)". Tháºt ra đây là ông vua nhá», cÅ©ng nhÆ° vô số vua nhá» khác chiếm quyá»n trên thân xác tan rã của cá»±u phủ Äô há»™. TÃnh chất liên minh khu vá»±c của thá»i kì háºu thuá»™c địa thấy rõ vá»›i trÆ°á»ng hợp DÆ°Æ¡ng Äình/Diên Nghệ và Kiểu Công Tiện, Ngô Quyá»n, vá»›i Trần Lãm và Äinh Bá»™ LÄ©nh, và các liên hệ hôn nhân mà Äinh Tiên Hoà ng dùng vá»›i Ngô Nháºt Khánh, vá»›i em Trần Lãm. Ta biết được nhà Là áp dụng liên hệ hôn nhân để lấy vây cánh là nhá» tà i liệu ghi lại dồi dà o hÆ¡n nhÆ°ng Ä‘iá»u đó không phải đã không từng xảy ra vá» trÆ°á»›c. Các bà được coi là hoà ng háºu ngang nhau có nguyên nhân hẳn là từ những thế gia ngang ngá»a quyá»n hà nh trong vùng, những táºp há»p địa vá»±c hoặc cÅ©ng tá»± xÆ°ng là "quốc", hoặc được nâng cấp là "nÆ°á»›c" để ngang tầm vá»›i phÃa thông gia. Và sá» quan thá»i đại cÅ©ng lại có má»™t mẫu hình phÆ°Æ¡ng Bắc để chÃnh danh cho sá» sá»±: lịch sá» Xuân Thu Chiến Quốc vá»›i các "nÆ°á»›c" tranh già nh nhau trên quyá»n bÃnh tá»™t đỉnh mà không mất sá»± gián Ä‘oạn giao tiếp bên dÆ°á»›i, ở đây là của thá»i cá»±u thuá»™c địa.
Quan niệm vá» sá»± đối kháng táºp Ä‘oà n trong tÃnh cách chiến tranh khu vá»±c Ãt nhiá»u gì cÅ©ng cho thấy rÆ¡i rá»›t hình thức xung Ä‘á»™t bá»™ lạc, trong đó tù binh nữ được coi nhÆ° là chiến lợi phẩm, thể hiện nÆ¡i việc Lê Hoà n sá» dụng các ngÆ°á»i vợ lá»›n nhá», các ngÆ°á»i hầu cáºn, ca kÄ© của chúa Chà m sau tráºn chiến 982. Và cÅ©ng chÃnh trong tâm thức thá»i đại đó mà các bà vợ "Di" có quyá»n "tay hòm chìa khoá" má»™t khu vá»±c nhÆ° dÆ°á»›i Ä‘á»i Là tiếp theo ngay sau đó, còn những đứa trẻ sinh ra, vốn thÆ°á»ng bị ruồng bá» và o thá»i gian sau, lúc nà y lại được công nháºn chÃnh thức, Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên hưởng quyá»n lợi nhÆ° các anh em khác mẹ khác để rồi theo khả năng riêng, cÆ°á»›p được chÃnh quyá»n, nối nghiệp cha dù vá»›i sinh hoạt khác lạ đã khiến cho sá» quan đẩy và o địa vị tá»™i nhân của lịch sá»:
Äó là trÆ°á»ng hợp Lê Ngoạ Triá»u ta đã bà n tá»›i.
Sá»± sá» dụng nữ tù binh của phe chiến thắng Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên là có tÃnh chất ép buá»™c nhÆ°ng cÅ©ng có thể thấy là điá»u bình thÆ°á»ng. TrÆ°á»ng hợp gặp phản kháng nhÆ° Mị Ê là đặc biệt. Là Thái Tông là "the right man in the wrong place". Ông hấp tấp không lÆ°á»ng được tâm cảm của kẻ thấy cảnh nÆ°á»›c mất nhà tan còn sá» sá» trÆ°á»›c mắt, và còn có sông nÆ°á»›c thuáºn tiện bên cạnh tù binh, chứ nếu ông từ từ Ä‘Æ°a vá» Thăng Long, an trà ở cung Ngân Hán xây xong thì Mị Ê hẳn cÅ©ng nhÆ° Bà chúa Lẫm, Bà chúa Dệt LÄ©nh nà o đó được chia phần ruá»™ng của ông hoà ng đế Ä‘iá»n chủ, sẽ thu lúa ruá»™ng, trông coi quan nô tì trồng dâu nuôi tằm, an hưởng phúc má»›i, không cần phải tạo ra má»™t cái chết bất đắc kì tá» là m hoảng sợ ông vua của má»™t thá»i lẫn lá»™n thần ngÆ°á»i, phải xây miếu Ä‘á»n để cầu xin tha thứ. Các nho thần vá» sau cÅ©ng chỉ là là m việc phụ hoạ, tán tụng ngÆ°á»i chết theo quan Ä‘iểm của mình há»c được, vừa tá» lá»™ được sá»± thông thái vừa để vá»›t vát uy tÃn của đấng quân vÆ°Æ¡ng vốn chÆ°a từng sống nhÆ° mình tưởng.
Sinh hoạt riêng tÆ° ở cung đình tuy không bà y tá» nhÆ°ng ta thấy được sá»± biểu lá»™ tÃnh dục trong các tên cung Ä‘iện. Bá» qua các tên sang cả thì ta thấy "cung" chỉ là "phòng", "Ä‘iện" chỉ là "nhà " để hiểu những diá»…n biến bên trong mà không ngạc nhiên. Lê có các Ä‘iện Phong LÆ°u, Tá» Hoa, Bồng Lai, Cá»±c Lạc, và chá»— nằm ngủ được gá»i là TrÆ°á»ng Xuân. Các danh xÆ°ng cùng ý nghÄ© đó khiến ta ngá» rằng ngÆ°á»i đặt tên lầu Äại Vân mà Lê Hoà n khoe vá»›i Tống Cảo, hẳn có chủ ý liên hệ vá»›i chuyện "mây mÆ°a". Là Thái Tổ cho mở cá»a Phi Long thông vá»›i cung Nghênh Xuân, có nghÄ©a là con rồng cao cấp sẽ Ä‘i qua cá»a ấy để hưởng thú vui chăn gối, cÅ©ng nhÆ° tất phải nằm chung vá»›i cung nữ nên má»™t chá»— ở của những ngÆ°á»i nà y có tên là Long Thuỵ (nên sá»a chữ "thuỵ" của bản chÃnh thà nh: Con-Rồng-má»i-mệt-thiếp-Ä‘i), cùng tên vá»›i Ä‘iện Long Thuỵ được giảng rà nh rẽ: "là m chá»— cho vua ngủ nghỉ", cái cung được xây cùng vá»›i cung Thuý Hoa cho cùng mục Ä‘Ãch mà khi nÆ¡i nà y xong thì có việc khánh thà nh trang trá»ng, đại xá, ban thưởng, trong khi sá» quan không há» nói đến cuá»™c khánh thà nh nà o khác. Là Nhân Tông thì có cung Hợp Hoan (1089) mà sá» quan không cần phải giải thÃch công dụng của nó, còn chúng ta thì có thể hiểu ngay.
Vì Là có chút đổi khác. Là dân lÆ°u vong, Là không có cÆ¡ sở bản thổ ở Hoa LÆ° nên phải dá»±a và o binh lá»±c và hệ thống tôn giáo có sẵn mà phá vỡ truyá»n thống. Vẫn còn các bà vợ mang chức "hoà ng háºu" nhÆ°ng chen và o là má»™t phân biệt cấp bá»±c, cho bà vợ mang tên Láºp Giáo đứng trên hết vá»›i quy chế xe kiệu và y phục khác hẳn những ngÆ°á»i kia. Sá»± dá»i đô vá» gần gÅ©i trú quán quê nhà , vá»›i thủ phủ Äại La cÅ© có thói tục sinh hoạt thuá»™c địa hẳn là quen thuá»™c hÆ¡n so vá»›i thá»i ở hang Ä‘á»™ng Hoa LÆ° , đã Ä‘em lại tá»± tÃn cho triá»u má»›i hÆ¡n, nên lại có sá»± đổi thay. Là Công Uẩn có ba bà hoà ng háºu má»›i mà ý nghÄ©a loại bá» những ngÆ°á»i cÅ© nằm trong ghi chép "lại láºp ba hoà ng háºu" và tên má»›i đầu bảng của hoà ng háºu Tá Quốc. NÆ°á»›c bây giá» chỉ có má»™t, và vị thế tôn giáo phù trợ phải theo bà Láºp Giáo tụt xuống sau cùng. Từ đây, ảnh hưởng và o triá»u chÃnh của ngÆ°á»i phụ nữ Äại Việt không dá»±a và o truyá»n thống cÅ© nữa mà đi theo quy trình chung nhất của nhân loại các thá»i trung cổ, là sá» dụng âm mÆ°u của giống cái chen chúc trong má»™t cung đình phức tạp, nhiá»u thứ bá»±c nhÆ°ng cÅ©ng dá»… đảo lá»™n.
Äiá»u đó thấy ngay trong Ä‘á»i thứ hai của nhà LÃ. Là Thái Tông vẫn láºp 7 hoà ng háºu nhÆ°ng có má»™t hệ thống cung đình (1041) hợp vá»›i tình hình má»›i trong đó có thêm nhiá»u vợ nhá» khác chủng loại (nhÆ° ngÆ°á»i há» Äà o ở Chân Äăng tây bắc 1033), và hẳn ông không chừa các nữ tù binh Chà m táºp há»p và o cung Ngân Hán 1046 - cái tên có ý nghÄ©a của má»™t sá»± xa cách Ä‘Æ°á»ng đất mà nay lại được tiếp cáºn chung chạ. Cho nên vị trà "hoà ng háºu" thấy là bình thÆ°á»ng trong quá khứ nay có thêm dấu vết của sá»± thiên lệch Æ°u ái. Toà n thÆ° không nói gì hÆ¡n, chuyện năm 1035 "láºp ngÆ°á»i thiếp yêu (không rõ tên) là m Thiên Cảm Hoà ng háºu, phong Hoà ng tá» Nháºt Trung là m Phụng Cà n VÆ°Æ¡ng". Tuy nhiên chúng ta lại thấy rằng tôn hiệu của bà được dùng là m má»™t phần niên hiệu của vua sau tráºn thắng Chiêm Thà nh (Thiên Cảm Thánh VÅ©) và cổ tiá»n gia ngà y nay còn giữ được các đồng tiá»n có chữ "thiên cảm", "(phụng) cà n vÆ°Æ¡ng". Phụng Cà n VÆ°Æ¡ng chỉ đứng sau Thái tá» Nháºt Tôn (Thánh Tông sau nà y) và từng cầm quân đánh giặc (1043), giữ kinh thà nh khi cả vua và thái tá» cùng xuất chinh (1037). Rồi ông mất tăm dạng, gây thắc mắc hữu là cho ngÆ°á»i sau, vì nếu ông chết bình thÆ°á»ng thì ắt cÅ©ng phải được ghi chép cẩn tháºn nhÆ° những ngÆ°á»i Ãt có tầm quan trá»ng hÆ¡n ông nhiá»u. Chỉ biết Công chúa Ngá»c Kiá»u (1042-1113), con ông, còn được sá» ghi lại là là m con nuôi Thánh Tông, được Thần Tông phong là Ni sÆ°.
Hệ thống cung đình có thứ bá»±c của Là đã thà nh hình, tuy còn chông chênh nên khiến phát sinh nhiá»u mâu thuẫn trong việc thế táºp, thể hiện bằng những cuá»™c âm mÆ°u hoặc phản kháng vÅ© lá»±c. Thân Lợi là m loạn trong hai năm 1140-41, được sá» quan cho là "tá»± xÆ°ng" con của ngÆ°á»i thiếp không được Nhân Tông thừa nháºn nhÆ°ng có thể là đúng nhÆ° đã cáo vá»›i nhà Tống, và nếu ta xét theo khả năng táºp há»p binh lá»±c được nhiá»u ngÆ°á»i theo của ông. Trái lại, Thiên Lá»™c con ngÆ°á»i thiếp yêu của Thần Tông lại suýt được lên ngôi nếu không có cùng má»™t lúc cả ba bà phu nhân tranh đấu theo kiểu vừa hối lá»™, vừa là m áp lá»±c tình cảm vá»›i ông vua chỉ còn chút hÆ¡i tà n, để đổi di chiếu.
Cái Ä‘Ã của áp lá»±c phái tÃnh đó trong cung cấm khiến cho uy lá»±c dòng nữ ngà y xÆ°a Ä‘ang lây lất trong triá»u LÃ, lại có dịp tồn tại trong sá»± kèn cá»±a chiếm Ä‘oạt quyá»n hà nh. Việc cáºu bé 3 tuổi Thiên Tá»™ (Anh Tông) lên ngôi là m nổi báºt vai trò những ngÆ°á»i bên ngoại há» Äá»— trên chÃnh trÆ°á»ng. Mẹ Thần Tông há» Äá»— (+1145), bà ná»™i của ông vua bé con, đã Ä‘em em là Äá»— Anh VÅ© và o nắm quyá»n. Thoáng vá» trÆ°á»›c ta đã thấy có những ngÆ°á»i há» Äá»— trong đó có Äá»— Thiện mà ngÆ°á»i ta Ä‘oán là tác giả Sá» kÃ, ngÆ°á»i được lệnh Ä‘i báo cho cha mẹ ruá»™t việc Thần Tông lên ngôi, chứng tá» dấu vết liên hệ bà con. Äá»— Anh VÅ© có tiếng xấu vá»›i sá» quan nho thần nhÆ°ng công tÃch vá»›i triá»u đại cÅ©ng không bị phủ nháºn cùng vá»›i bia đá còn lại ngà y nay đã giúp cho sá» gia K. W. Taylor thêm má»™t bà i nghiên cứu. ("Voices Within and Without: Tales from Stone and Paper about Äá»— Anh VÅ© (1114-1159)" trong Essays into Vietnamese Past, Cornell University 1995, 59-80.) Vá» sau lại có má»™t bà Äá»— (Chiêu Linh) Thái háºu khác (Äá»— Thuỵ Châu +1190) phù trợ cho má»™t Äá»— An Di/Thuáºn (+1188) là em trai, lên nắm quyá»n. Äến cuối Ä‘á»i cà ng thấy xuất hiện nhiá»u ngÆ°á»i há» Äá»— nổi chìm theo vá»›i sá»± suy tà n của triá»u đại. Äiá»u ta chú ý ở đây là việc Äá»— Anh VÅ© tÆ° thông vá»›i Lê Thái háºu (Cảm Thánh, vợ Thần Tông) khiến xảy ra má»™t âm mÆ°u triệt hạ bất thà nh dẫn đến má»™t suy luáºn có thể xa hÆ¡n vá» xã há»™i, hình luáºt thá»i ấy. TÃnh chất tÆ° thông, cung cách chăm lo gỡ tá»™i cho tình nhân của bà thái háºu khiến ta thấy có má»™t chút gì bình thÆ°á»ng thế nhân trong sinh hoạt Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. NhÆ° má»i tình nhân mê mệt khác, bà thái háºu buông rèm trị nÆ°á»›c thay ông vua nhá», Ä‘em và ng bạc đút lót phe đảo chÃnh, váºn Ä‘á»™ng phân rẽ phe nà y (trÆ°á»ng hợp đối vá»›i Äà m DÄ© Mông), uyển chuyển là m theo luáºt nÆ°á»›c để láºt ngược thế cá» thua thà nh thắng, tạo nên má»™t kì tÃch trong chÃnh trÆ°á»ng cÅ©ng nhÆ° tình trÆ°á»ng. CÅ©ng bình thÆ°á»ng đối vá»›i thá»i đại, nhÆ° trÆ°á»ng hợp má»™t ông quan khác, Thiếu sÆ° Mạc Hiển TÃch tÆ° thông vá»›i Thái háºu Äá»— Thuỵ Châu mà các quan Ä‘á»u né tránh. Chuyện ghi chép trong Äại Việt sá» lược và o năm 1189, có gây cho ta thắc mắc vá» thá»i Ä‘iểm (Mạc Hiển TÃch trúng tuyển kì thi năm 1086, không thể hiện diện và o năm 1189, chÆ°a kể còn là m việc quáºy phá ná»™i cung, và còn được sá» ghi bị vua Ä‘Ã y và o năm 1190 sau khi Thái háºu mất) nhÆ°ng có thể đã xảy ra và o má»™t lúc nà o đó. Chỉ có Thái tá» Long Xưởng Ä‘i quá giá»›i hạn má»›i gây tai hoạ cho mình.
Toà n thÆ° chép rằng "(Thái tá») Long Xưởng thông dâm vá»›i cung phi, vua không nỡ bắt tá»™i chết" nên phế là m thứ nhân và bắt giam. Chuyện nà y thì cÅ©ng từng xảy ra ở nÆ°á»›c là m gÆ°Æ¡ng mẫu cho Äại Việt: Trung Quốc. Tuy nhiên, ÄVSL (trang 215) có chi tiết lạ hÆ¡n:
"Long Xưởng có tÃnh hiếu sắc. ở trong cung có cung phi nà o được vua yêu quý, Long Xưởng cÅ©ng Ä‘á»u tÆ° thông cả. Nhà vua rất ghét sá»± vô lá»… ấy. Bà Nguyên phi là Từ thị được vua yêu, Hoà ng háºu ghen bèn sai Long Xưởng lén lút đến tÆ° tình để gây sá»± ngá» vá»±c cho nhà vua, muốn rằng Từ thị từ đó bị vua đối xá» nhạt nhẽo Ä‘i. Từ thị cứ tình thá»±c tâu vua. Vua giáºn bèn phế Long Xưởng."
NhÆ° váºy có nghÄ©a là trong cung vua, ngÆ°á»i ta khá dá»… dà ng tÆ° tình, từ quan triá»u vá»›i mẹ vua, đến thái tá» vá»›i các "dì" của mình, ông vua có biết cÅ©ng là m ngÆ¡ trừ phi Ä‘á»™ng đến "cục cÆ°ng". Cho nên ta không lấy là m lạ vá» chuyện Ä‘á»i Trần. Và ở đây là bắt đầu từ trong dân chúng, dù đã xảy ra ở nhà hà o phú.
Từ bảo trà ng của Äinh Khuông Liá»…n đến cây cá»™t đá chùa Giạm
Sá» quan nho thần trong khi hạ bút để tuyên dÆ°Æ¡ng thánh giáo đã gạt hẳn những sá»± kiện xảy ra trái vá»›i ý thức hệ của mình. NgÆ°á»i sau biết được những mảnh vụn rải rác là nhá» sá»± vô tình của các ông hay chỉ vì lá»›p sÆ¡n chuyển hoá mà các ông phủ lên đã không che lấp được hết quá khứ.
Khảo cổ há»c Việt Nam ngà y nay đã Ä‘Ã o được các cá»™t đá khắc kinh của Äinh Khuông Liá»…n dá»±ng năm 973 và của các năm sau đó. Kinh khắc được ông Hà Văn Tấn khảo sát kÄ© cà ng (Hà Văn Tấn, "Từ má»™t cá»™t kinh Pháºt năm 973 vừa phát hiện ở Hoa LÆ°", và "Cá»™t kinh Pháºt thá»i Äinh thứ hai ở Hoa LÆ°" trong Theo dấu các văn hoá cổ, Nxb. Khoa há»c xã há»™i, Hà Ná»™i 1998, tr. 786-832). Ông cho biết kinh (bà i chú) khắc trên hai loạt cá»™t tuy có khác nhau má»™t Ãt nhÆ°ng chỉ là má»™t bản vá»›i mục Ä‘Ãch cầu thá» của Máºt Tông. Ông cÅ©ng chỉ rõ tÃnh chất khác nhau của Máºt Tông và Thiá»n Tông, ngà nh Pháºt vẫn thÆ°á»ng được coi là chủ đạo ở Việt Nam nhÆ°ng qua bằng chứng ở các cá»™t kinh nà y thì lại tá» ra có liên hệ máºt thiết vá»›i nhau. Tuy nhiên sá»± thông thái của ông vẫn bị những ngÆ°á»i "nghiêm túc" che chắn nên ta có thể chen và o má»™t và i suy nghÄ© thÆ°á»ng tục hÆ¡n.
Cá»™t kinh có hà ng chữ " TÄ©nh Hải Quân Tiết Ä‘á»™ sứ ... Nam Việt VÆ°Æ¡ng" thêm bằng cá»› xác nháºn cho ghi dấu năm giáp tà kèm theo, là cá»™t khắc năm 973, năm Liá»…n được vua Tống phong tÆ°á»›c trên. Nam Việt VÆ°Æ¡ng là tÆ°á»›c trong nÆ°á»›c (986), chức tÆ°á»›c trong ngoà i có đủ cho Liá»…n khắc kinh cầu thá» mong hưởng phú quý lâu dà i. NhÆ°ng loạt kinh trà ng thứ hai thì rõ rà ng là dấu hiệu ăn năn cầu thá» vì đã giết ngÆ°á»i, lại giết má»™t đệ tá» của Pháºt, Äại đức Äỉnh Noa Tăng Noa / Hạng Lang, nên hẳn phải được khắc trong hoặc sau năm 979. Kinh và chú của Máºt Tông, vốn qua tay thiá»n sÆ° Trung Quốc, chỉ là chữ (mà lại là ẩn ngữ), không thể cho ta biết sinh hoạt Ä‘i theo các bà i ấy nhÆ° thế nà o. Äặc Ä‘iểm của phần lá»›n các hệ phái tÆ° tưởng Ần Äá»™, trong đó có Pháºt Giáo, là nằm ở sá»± mÆ°u tìm Giải thoát bằng suy tưởng, trong khi Máºt Giáo lại nhắm và o hà nh Ä‘á»™ng (Reay Tannahill, sÄ‘d, tr. 222-223), nhÆ° ông Hà Văn Tấn thấy há» "chú trá»ng đến các nghi lá»… tôn giáo thần bÃ." NhÆ°ng không hẳn vì há» "tiếp cáºn vá»›i Äạo Giáo (Trung Hoa)" - Ãt ra là đối vá»›i những ngÆ°á»i theo Máºt Tông ở Äại Việt mà dấu vết để lại khiến ta phải hoà i nghi.
Äiá»u đó có bằng cá»› trong truyện Man NÆ°Æ¡ng của LÄ©nh Nam chÃch quái, quyển sách có thá»i Ä‘iểm xuất hiện cuối Trần, tÆ°Æ¡ng Ä‘Æ°Æ¡ng vá»›i ÄVSL, nghÄ©a là không bị rà ng buá»™c vá» tÃnh cách thanh giáo nhÆ° khi ta phải so sánh vá»›i tác phẩm của Ngô SÄ© Liên. Má»™t chứng minh khác là VÅ© Quỳnh khi phá»ng theo truyện cÅ© để viết Tân Ä‘Ãnh LÄ©nh nam chÃch quái (Bùi Văn Nguyên dịch thuáºt, chú thÃch, dẫn nháºp, Nxb. Khoa há»c xã há»™i, Hà Ná»™i 1993, tr. 149) đã dà n xếp cảnh chùa chiá»n theo tÃnh cách nam nữ riêng biệt, hợp vá»›i phong khà Nho há»c của Háºu Lê, Ä‘iá»u không xảy ra trÆ°á»›c lúc "sá»a má»›i". Song ở cả hai bản Ä‘á»u có phần vá» nhà sÆ° Ần Äá»™ biết thuáºt kì lạ "là m phép đứng/nhảy má»™t chân" và khi bÆ°á»›c ngang qua bụng Man NÆ°Æ¡ng Ä‘ang ngủ thì khiến cô gái thụ thai. Äịa Ä‘iểm diá»…n tiến của truyện vẫn được coi là ở vùng chùa Dâu ngà y nay, nÆ¡i phát xuất của má»™t dòng Thiá»n Tông có tên là Nam PhÆ°Æ¡ng. Tên đó, nhà sÆ° Ần Äá»™ đó, tÃnh chất thụ thai thần bà trong truyện tÃch cho ta thấy tÃnh chất Máºt Giáo của Ần Äá»™ ở đây đã Ä‘áºm nét hÆ¡n những gì lÆ°u lại trong sách vở từ Máºt Tông Trung Hoa. Không phải chỉ có dá»±ng đạo trà ng là m phép hô phong hoán võ, phục hổ giáng long, bay trên không, Ä‘i dÆ°á»›i nÆ°á»›c, hay khắc kinh trà ng ghi bà i chú Äà la ni cầu thỠđã từng dùng cho ông vua Thiện Trú xÆ°a... Nghi lá»… của Máºt Giáo Ần diá»…n tiến trong cảnh uống rượu, nhai thịt, ăn cá, Ä‘iá»u mà Máºt Tông Pháºt của Miến Äiện thi hà nh khiến cho phái Tiểu thừa ở đấy lấy là m căn cứ để công kÃch tÃnh chất tà đạo của đối thủ tuy không biết rằng những ngÆ°á»i nà y coi lạc thú nhÆ° là thứ cần bồi đắp chứ không phải để xua Ä‘uổi, tránh xa. SÆ° Ä‘á»i Là ở "giá»›i trÆ°á»ng, tịnh xá công khai uống rượu, ăn thịt, ở thiá»n phòng thì 'gian dâm' vá»›i nhau" không đợi đến Äà m DÄ© Mông tố cáo (1198). Nghi lá»… Máºt Giáo Ần có hà nh Ä‘á»™ng giao hợp nhÆ° chứng tÃch đạt được sá»± hoà hợp của tiểu ngã và Äại Ngã (vÅ© trụ). Vì thế câu thần chú linh nghiệm nhất, thÆ°á»ng được sá» dụng nhất: án ma ni bát di hồng / Om mani padme hum, có nghÄ©a theo tÃn đồ Việt là "Thanh tịnh: thân, khẩu, ý," nhÆ°ng nguyên gốc lại mang hình thức tÃnh dục là "châu báu nằm trong hoa sen" - má»™t cách nói thanh tao hÆ¡n của câu: "cái lingam nằm trong cái yoni". (Reay Tannahill, sÄ‘d, tr. 223-225).
Chúng ta không biết hệ phái (Thiá»n Tông) Nam PhÆ°Æ¡ng chịu ảnh hưởng Máºt Giáo Ần nhÆ° đã nói trên trong chừng má»±c nà o, nhÆ°ng chùa Dâu còn giữ lại đến nay hòn đá cầu mÆ°a của Là Trần Hồ gá»i là Thạch Quang Pháºt, "có dáng má»™t sinh thá»±c khà nam" nhÆ° xác nháºn của ngÆ°á»i quan sát, và chùa còn có tên chùa Dặn (Rặn), nghÄ©a là từng giữ má»™t cái yoni nà o đó. Hòn đá nhÆ° "cái nắm tay" đó chẳng thể nà o là "cái nghiên đá" của sá» gia nho thần, đã nấp dÆ°á»›i danh hiệu Pháºt Pháp Vân trong Toà n thÆ°, nhÆ°ng chúng ta biết được Ä‘Ãch danh nhá» sá»± tranh chấp ngôi vị hoà ng đế giữa Hồ Nguyên Trừng và Hồ Hán ThÆ°Æ¡ng qua câu đố thá» thách của Hồ Quý Li và o đầu 1400. Cái yoni từng nằm trên trống đồng. Và trong dân gian còn có tục thá» nõ nÆ°á»ng, rÆ°á»›c sinh thá»±c khà nam nữ, biểu diá»…n hà nh Ä‘á»™ng giao hợp, qua mặt thá»i kì thanh tẩy xã há»™i chủ nghÄ©a, để còn tái hiện lá»… há»™i Trò Trám (lấp đầy?) trong năm 2001, mở mà n lá»… Máºt là m việc tÃnh giao tháºt sá»± cho trai gái là ng Dục MÄ©, huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thá», dÆ°á»›i sá»± chứng kiến của phóng viên ngoại quốc quay phim là m tà i liệu. (Tin của nguyệt san Khởi hà nh, California, số 55, tháng 5-2001, trang 3). Xa tuốt vá» phÃa nam, trong đầu tháºp niên 1970, má»™t ngÆ°á»i ở Phan Thiết còn nhá»› trÆ°á»›c 1945, hà ng năm ngÆ°á»i Chà m thÆ°á»ng tụ vá» má»™t khu vá»±c đồng trống bên ngoà i thà nh phố để tế thần, vá»›i nghi lá»… nhÆ° trò Trám trên. Bánh dầy có dáng má»™t cái yoni mà câu vè: Trúc Phê có tiệc bánh dầy, Bên á hả miệng bên nà y chà y đâm, nhÆ° má»™t hình tượng vá» hà nh Ä‘á»™ng fellatio đã có trong ngôn ngữ thÆ°á»ng tục. Và táºp há»p "bán trôn nuôi miệng" có vẻ chứng tá» ngÆ°á»i ta đã biết vá» kê-gian / anal intercourse. Những ngÆ°á»i chép bà i chú Äà la ni cho Äinh Liá»…n hẳn là có chứng kiến những lá»… há»™i tÆ°Æ¡ng tá»± trong thế kỉ X của há».
Là Thánh Tông Ä‘em bá»™ linga yoni của Chà m vá» trong tráºn 1069 (từ Thuá»· Vân, bắc Quảng Trị?), tuy hà nh Ä‘á»™ng mang ý nghÄ©a thu phục thần linh kẻ chiến bại nhÆ°ng lại không cho ta thấy là dị ứng vá»›i tục thá» Bà Chúa Xứ, bởi vì há» Là đã đặt Bà là m chủ Ä‘Ã n Viên Khâu (1154), nÆ¡i vốn theo ý nghÄ©a gốc của nó là chá»— thỠông Thiên, cha của vua, nhÆ° Việt Ä‘iện u linh táºp còn ghi. Sá»± tiếp nháºn không gây thắc mắc chứng tá» trong các phong tặng của Ä‘á»i Trần tiếp theo: 1285 Äịa Kì Nguyên Quân / Bà Chúa Xứ, 1313 Ứng Thiên Hoá Dục / Theo Äạo Trá»i Sinh Sôi Nảy Nở, và 1288 Nguyên Trung / Vốn Thẳng Cứng Xuyên Suốt (nếu ta loại bỠý nghÄ©a chuyển hoá che lấp của chữ Hán sá» dụng mà trở vá» vá»›i nghÄ©a Ä‘en của hình tượng cụ thể, nhÆ° ta đã nhìn thấy ý nghÄ©a đá trong các tÆ°á»›c phong Quả nghị, CÆ°Æ¡ng chÃnh cho thần Cao Lá»—.) Các chùa gốc thá» thần Po Yan Dari Chà m, và o thá»i kì "bắc tiến" vá» sau, dÆ°á»›i lốt tổng hợp của Bà Chúa Xứ, đã xuất hiện ở Miá»n Bắc hoặc dÆ°á»›i tên thô lá»— mà chÃnh xác: Bà Banh / Bà Äanh, Bà Chúa Ngá»±a, hoặc dÆ°á»›i tên chuyển hoá ẩn tà ng, nôm hoặc nho: chùa Bà Ả, Nhà Nà ng, Thiên Phúc (Nguyá»…n Quang Hồng chủ biên, Văn khắc Hán Nôm Việt Nam, Hà Ná»™i 1993, tr. 248 / bia 1620, tr. 332 / bia 1622, tr. 474 / bia 1562). Tất cả chứng tá» má»™t sinh hoạt cúng lá»… rất nghiêm chỉnh vá» cái giống trong suốt lịch sá» Việt.
Lại thấy hai trÆ°á»ng hợp chữa bệnh hiếm muá»™n trong Ä‘á»i ông vua Thánh Tông và ông sau. Chúng tôi đã dá»±a và o truyá»n thuyết cho tá»›i ngà y nay và má»™t sÆ¡ hở của sá» quan mà cho rằng (Thần, ngÆ°á»i và đất Việt) thá»i đó, các ông pháp sÆ° đã nghÄ© rằng có thể sá» dụng thân xác mình là m phÆ°Æ¡ng tiện chữa bệnh. Không hẳn là má»™t sá»± lợi dụng nhÆ°ng là má»™t tin tưởng kiểu của Máºt Giáo Ä‘em và o hà nh Ä‘á»™ng. ở cấp cao trên triá»u đình thì có má»™t ông sÆ° thá»±c thụ (Từ Äạo Hạnh) và má»™t ông gián tiếp là m việc truyá»n đạt (Äại Äiên, sÆ° chùa Thánh Chúa dạy cho Nguyá»…n Bông.) Äịa Ä‘iểm chùa, tên Cánh đồng Bông của nạn nhân còn lại ngà y nay chứng tá» má»™t phần sá»± tháºt. Cả hai thầy pháp Ä‘á»u là m cùng má»™t việc chữa bệnh là "lẻn và o nhà tắm" (nhÆ° Từ Vinh, cha Từ Äạo Hạnh, lẻn và o chá»— ở của cung nhân), hẳn vì thế mà sá» quan ghi là "việc bị phát giác". Thánh Tông giáºn sai chém Nguyá»…n Bông, nhÆ°ng Sùng Hiá»n Hầu lÆ¡ chuyện vợ mách. Äiá»u đó được kể ở Thiá»n uyển táºp anh Ä‘á»i Trần, chứng tá» ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i từng in trà theo má»™t là thuyết để không cho là chuyện ghi lại có ý nghÄ©a "lợi dụng báºy bạ".
Cho nên, Là Nhân Tông, chủ nhân cái mukhalinga Việt Hán, nằm trong sinh hoạt của thá»i đại, hẳn là không có phản ứng phủ nháºn khi biết rằng bản thân cao quý con-Trá»i được xÆ°ng tụng giữa chốn triá»u đình của mình lại đồng thá»i cÅ©ng nằm trong con cu đá kia. Ông hoà ng đế - Ä‘iá»n chủ còn chăm chút ruá»™ng nÆ°Æ¡ng, gần nhÆ° không bá» sót má»™t mùa cấy gặt, má»™t khu vá»±c cung cấp lợi tức của mình, biết xây cầu qua sông để nối liá»n trang trại bao la, tÃnh chuyện tằn tiện tiêu pha cả khi sắp nhắm mắt, buông xuôi hai tay, cách sống nhÆ° thế của con ngÆ°á»i tuy được thá»i thế cho nằm ở tá»™t đỉnh xã há»™i, nhất định là không phủ nháºn mà còn chia xẻ vá»›i những tin tưởng của ngÆ°á»i dân dÆ°á»›i quyá»n mình. Cho nên ông đã cho xây tháp chứa linga, cầu kì đến gần 6 năm (1088-1094), năm 1105 lại xây thêm ba tháp ở nÆ¡i ấy nữa, tÃnh chất trân trá»ng đối vá»›i thần váºt nà y tháºt không thể chối cãi. Sá» quan Lê Văn HÆ°u (1274) có thấy mà không gá»i "cây cá»™t đá chùa Giạm" nhÆ° ngÆ°á»i ngà y nay, cây trụ đá chạm rồng xây dá»±ng gần trăm năm trÆ°á»›c, mà ông lấy hình ảnh cái nạo sá»a chữ cao quý của thánh Khổng để che lấp thá»±c tế "thô tục" của cái linga ông còn biết ý nghÄ©a Ä‘Ãch xác. CÅ©ng nhÆ° các ông vua Trần của ông.
Trần nữ - con gái nhà hỠTrần
Sinh hoạt tÃnh dục của ngÆ°á»i há» Trần thÆ°á»ng bị các sá» quan Ä‘á»i sau chê trách. Vá»›i ông vua (Thái Tông) thì chê trách nhẹ nhà ng: "Chốn buồng the cÅ©ng có Ä‘iá»u hổ thẹn", căn cứ trên đạo lÃ: "Bá» luân thÆ°á»ng, mở mối dâm loạn". NhÆ°ng vá»›i ông quan (Trần Thủ Äá»™) thì lá»i chá»i mắng "thói chó lợn" được tung ra nhÆ° để hả ấm ức không thể thốt ra hết vá»›i vua. Tuy nhiên các chứng nhân Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i thì lại không có thái Ä‘á»™ hùng hổ ấy. Lê Văn HÆ°u chỉ chê gián tiếp vá» các cách tung hô xÆ°ng tụng, Lê Tắc không nói má»™t lá»i vá» sinh hoạt gia tá»™c phÃa chủ. Hai ngÆ°á»i kia là thủ hạ của dòng há» cầm quyá»n không nói là m gì, nhÆ°ng Hồ Nguyên Trừng đối kháng, Ãt ra cÅ©ng thuá»™c dòng há» "cÆ°á»›p ngôi", thế mà trong hồi kà Nam Ông má»™ng lục, ông nà y cÅ©ng không nhắc đến Ä‘iá»u gá»i là sá»± dâm loạn của há» Trần nhÆ° ngÆ°á»i sau.
Phan Phu Tiên (1455) đổ thừa cho ngÆ°á»i thứ nhất (TháiTông) là "mở mối dâm toạn... đầu têu cho Dụ Tông" sau nà y. NhÆ°ng sá» quan chỉ nói cho sÆ°á»›ng miệng chứ Trần Cảnh lấy chị dâu là do sá»± sắp đặt ép buá»™c của Trần Thủ Äá»™ và bà mẹ vợ Linh Từ, nguyên Trần nữ - con gái há» Trần. Ông đã trốn Ä‘i nhÆ°ng thấy "vua ở đâu thì cung Ä‘iện (xây) ở đó", nên phải trở vá». Sinh hoạt phóng khoáng, buông lung là của cả ngÆ°á»i há» Trần, của ngÆ°á»i Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i chứ không phải do Thái Tông khởi xÆ°á»›ng.
Hãy cho rằng Trần Quốc Tuấn cÆ°á»›p Công chúa Thiên Thà nh, con Thái Tông, em con chú của mình, là muốn phá gia đình kẻ đã là m tan rã nhà mình, trÆ°á»›c khi được nghe lá»i trối phải báo thù của cha. Tuy nhiên khi Thái Tông gả con cho ngÆ°á»i cùng thân tá»™c gần (có thể là em ruá»™t) thì rõ rà ng đó là điá»u bình thÆ°á»ng của thá»i đại, sá» quan không xoi mói ra để thấy là loạn luân. Lại thêm, xét cung cách tá»± nhiên của Quốc Tuấn lẻn và o nÆ¡i cô gái đã hứa hôn Ä‘ang ở gia đình ngÆ°á»i vị hôn phu, thì ta thấy có sá»± thuáºn thảo giữa đôi bên, có sá»± đồng ý của cô gái, đồng thá»i cÅ©ng thấy có sá»± ngang bÆ°á»›ng của con trai há» Trần nhÆ° kiểu ông hoà ng tá» Trần Duy lẻn ra ngoà i cung đánh nhau, ăn cÆ°á»›p (1254) - hẳn không phải vì thiếu tiá»n mà chỉ vì nhu cầu tung hoà nh, để chứng tá» sá»± dÅ©ng cảm của mình. Liên hệ thân tá»™c trong hôn nhân há» Trần do đó cà ng chòng chéo, khó có thể xác định cách xÆ°ng hô vá»›i nhau theo cách ta thÆ°á»ng dùng ngà y nay. Cho nên ta không quan tâm vá» việc Trần Hoảng (Thánh Tông sau nà y) lấy em gái Trần Quốc Tuấn, mà chỉ chú ý rằng cáºu thái tá» má»›i được là m vua, lấy vợ (tháng 8 âm lịch) và i tháng (tháng 11) là đã có con ngay! Äó là chứng tÃch sinh hoạt tÃnh dục mạnh của con gái há» Trần mà ngÆ°á»i còn lÆ°u lại nhiá»u bằng cá»› hÆ¡n vì có thá»i sống Ä‘á»i dân dã là : Trần thị / Trần Nhị nÆ°Æ¡ng - Huệ Háºu / Thiên Cá»±c Công chúa / Linh Từ Thái háºu, má»™t loạt tên vá»›i địa vị cà ng lúc cà ng cao cùng công tÃch vá»›i dòng há» cà ng sâu dà y khiến cho sá» quan khó tÃnh phải quay lại xÆ°ng tụng.
Nói nhiá»u vá» bà chúa nà y là ÄVSL mà má»™t tên, suy ra có sá»± xuyên suốt các tà i liệu, là Thiên Cá»±c Công chúa (+1259). Toà n thÆ° tuy chép sÆ¡ lược vá» thá»i nhiá»…u nhÆ°Æ¡ng chuyển tiếp Là Trần nhÆ°ng cÅ©ng cho ta thấy tên bà và o lúc thà nh láºp xong triá»u đại má»›i. Há» cho biết sau khi Là Huệ Tông tá»± tá» thì bà bị "giáng là m Thiên Cá»±c Công chúa, gả cho Trần Thủ Äá»™..." (1226) Tuy tên tÆ°á»›c nà y xuất hiện muá»™n sau tà i liệu của ÄVSL nhÆ°ng lại là khởi đầu để cho sá» gia dùng theo kiểu hồi cố, vì lúc há» Trần chÆ°a là m vua thì không thể có danh hiệu "công chúa" được. Tác giả ÄVSL chắc sá» dụng nó theo thói quen Ä‘á»i Trần là thá»i gian sá» quan sinh sống, nhÆ° Trần Thủ Äá»™ đã dùng chữ "công chúa" khi nói vá»›i ngÆ°á»i khác vá» vợ mình. ÄVSL còn gá»i là "Cô Hai há» Trần". Trần Là còn má»™t ngÆ°á»i con gái nữa được gá»i là "Cô Ba há» Trần" gả cho Nguyá»…n ÄÆ°á»ng (1215) để rà ng buá»™c ngÆ°á»i nà y khá»i thông đồng vá»›i Nguyá»…n Ná»™n, đến khi ngÆ°á»i nà y bị tá» tráºn (chết ngay sau đó) lại gả cho Äoà n Văn Lôi (1218), má»™t ngÆ°á»i con của Äoà n Thượng thủ lãnh của hệ thống há» Äoà n ở Hồng Châu. Vì các thứ bá»±c nà y mà ta khó chấp nháºn Trần Tá»± Khánh (+1223) là "anh" của Trần thị theo Toà n thÆ°, vì đã có ngÆ°á»i anh cả là Trần Thừa (cha Trần Cảnh / Thái Tông). Tuy nhiên nếu xếp Trần Tá»± Khánh sau cả Cô Ba, thì tuổi ông ta có thể là quá nhá» so vá»›i những hoạt Ä‘á»™ng chÃnh trị và quân sá»± vốn có tác Ä‘á»™ng rất lá»›n trong việc gây uy thế há» Trần, dẫn đến việc chiếm ngôi mà Trần Thủ Äá»™ chỉ là ngÆ°á»i kế tục. Chúng ta chỠđợi sá»± giải quyết rà nh rẽ, và bây giá» trở lại vá»›i Cô Hai.
Lại phải thấy ÄVSL không bao giá» liên kết Cô Hai và Công chúa Thiên Cá»±c: Cô Hai há» Trần Ä‘i vá»›i Hoà ng tá» Sảm (Huệ Tông sau nà y), còn Công chúa Thiên Cá»±c chỉ xuất hiện trong những chuyện thông dâm hấp dẫn vá»›i ngÆ°á»i khác mà thôi. NhÆ°ng không thể vì sá»± tách biệt nà y và vì Thiên Cá»±c được dẫn trong Ä‘á»i Là mà có thể cho rằng Thiên Cá»±c là má»™t công chúa của LÃ. Nhà Trần khá kiêu ngạo nên không thể lấy tên hiệu má»™t công chúa Là phong cho bà vợ ông Trần Thủ Äá»™ đầy quyá»n uy và là mẹ vợ của Thái Tông, ngÆ°á»i không chịu gá»i Bà là Công chúa mà phong cho chức Quốc mẫu, có "xe kiệu, mÅ© áo, quân hầu Ä‘á»u ngang vá»›i hoà ng háºu." Äiá»u trở ngại khác là trong chuyện thông dâm vá»›i Tô Trung Từ/Tá»± (6âl.1211) thì sách có nói rõ chồng cô là Quan ná»™i hầu VÆ°Æ¡ng Thượng. Ta phải gỡ rối Ä‘iá»u nà y, cÅ©ng là dịp nối kết Cô Hai vá»›i Công chúa Thiên Cá»±c ố tất nhiên là cÅ©ng không được hoà n hảo, nhÆ° nhiá»u vấn Ä‘á» khác. Có má»™t Quan ná»™i hầu VÆ°Æ¡ng Thượng ở táºn Lạng Châu "xa xôi hiểm trở..." nhÆ° lá»i Äà m DÄ© Mông can Huệ Tông khi ông vua muốn dẫn gia đình lên đấy tránh Trần Tá»± Khánh, tuy rằng cuối cùng ông vẫn có mặt nÆ¡i ấy (đầu 1214). Lạng Châu trong tranh chấp cÅ©ng thÆ°á»ng đổi chủ. Tháng Giêng âl. 1212, Äinh Khôi đánh Lạng Châu, cÆ°á»›p các tà i váºt trong nhà Công chúa Thiên Cá»±c rồi kéo Ä‘i. Äiá»u nà y có vẻ nhÆ° chứng tá» có má»™t Thiên Cá»±c khác biệt vá»›i Cô Hai há» Trần, nhÆ°ng cÅ©ng có thể giải thÃch là má»™t cách ghi sá»± việc hồi cố của sá» gia vì sá»± hiện diện của Huệ Tông và Trần thị ở Lạng Châu vá» sau. Bởi vì chuyện Tô Trung Từ thông dâm vá»›i Thiên Cá»±c lại xảy ra ở Gia Lâm, nÆ¡i nà y rõ rà ng là cách xa Lạng Châu, khó thể liên kết vá»›i Quan ná»™i hầu VÆ°Æ¡ng Thượng, mà lại gần vá»›i Thăng Long của Cô Hai Ä‘ang là m nguyên phi nÆ¡i ấy hÆ¡n, và cô cÅ©ng từng ở trong nhà Tô Trung Từ trÆ°á»›c kia. Chuyện Phạm Du thông dâm vá»›i Thiên Cá»±c đã xảy ra khoảng thá»i gian Cô Hai lấy VÆ°Æ¡ng tá» Sảm (tháng 7âl. 1209), và điá»u nà y là đáng chú ý: Phạm Du báºn bịu vá»›i Thiên Cá»±c, lỡ hẹn quân tình, bÆ¡ vÆ¡ bá» thuyá»n lên bá»™ liá»n bị hai tÆ°á»›ng bắt Ä‘Æ°a cho VÆ°Æ¡ng tá» Sảm giết Ä‘i. Không phải ngẫu nhiên mà kẻ ngoại tình bị bắt lại được dẫn giải vá» cho ông chồng bị má»c sừng. Lê Tắc (An Nam chà lược, Huế 1961, 222) cho biết trÆ°á»›c "hồi gần đây", lúc chÆ°a có chuyện chuá»™c tiá»n thế mạng thì ngÆ°á»i chồng được tá»± chuyên giết chết gian phu. Tên VÆ°Æ¡ng Thượng cÅ©ng có thể hiểu theo nghÄ©a khác. Äó là chữ theo lối ngà y nay, viết thÆ°á»ng, chỉ sá»± tôn xÆ°ng : "VÆ°Æ¡ng thượng" chỉ VÆ°Æ¡ng tá» Sảm, lúc bấy giỠđã được há» Trần bá» VÆ°Æ¡ng tá» Thầm, tôn là Thắng VÆ°Æ¡ng. Sá»± nối kết "VÆ°Æ¡ng thượng" vá»›i Quan ná»™i hầu VÆ°Æ¡ng Thượng ở Lạng Châu là lầm lạc của sá» gia, hay của ngÆ°á»i sau chép lại sách. NhÆ° thế ta gần nhÆ° đã nối kết được Công chúa Thiên Cá»±c và Cô Hai há» Trần trong thá»i chÆ°a vinh hiển, còn đầy quá khứ buông lung, phóng túng nhÆ° những ngÆ°á»i con gái, con trai khác của thá»i đại.
Äã nói, ÄVSL không chừa những chi tiết sá»— sà ng, thÆ°á»ng tục nhÆ° chuyện Nguyá»…n Tá»± (1212) , má»™t tÆ°á»›ng ngang ngá»a tung hoà nh thá»i đại, đánh tráºn bị trúng tên, vá» nghỉ, hÆ¡n 10 ngà y "vì lầm lỡ ăn nằm vá»›i Ä‘Ã n bà nên khà độc phát lên mà chết"! Ông cáºu Tô Trung Từ không chừa cả cô cháu nên ban đêm lẻn và o nhà , bị giết rồi cÅ©ng được cháu Trần Tá»± Khánh chôn cất tá» tế. Cô Hai há» Trần "có nhan sắc" (sá» quan nhắc lại nháºn định của VÆ°Æ¡ng tá» Sảm), lấy chồng tuy thuá»™c dòng hoà ng phái, có cÆ¡ nối ngôi Trá»i, nhÆ°ng lúc bấy giá» chỉ là ngÆ°á»i long Ä‘ong, nên cô không quên nhìn sang kẻ khác. Äoạn văn của ÄVSL kể lại không thô tục nhÆ°ng đầy hấp dẫn, mở rá»™ng lối cho dòng tưởng tượng: "Nhà vua (Cao Tông) sai Phạm Du đến lá»™ Hồng để huấn luyện quân sÄ© sắp đánh ngÆ°á»i ở Thuáºn LÆ°u. Biết đã đến lúc dân Hồng Ä‘i đón mà Phạm Du còn cùng vá»›i Công chúa Thiên Cá»±c tÆ° thông, không ngá» qua khá»i giá» phút ấy thì đã sai hẹn vá»›i ngÆ°á»i Hồng rồi. Phạm Du bèn lên thuyá»n theo Ä‘Æ°á»ng sông mà đi đến bến Cổ Châu má»›i dừng lại, rồi theo Ä‘Æ°á»ng bá»™ đến xã A Cảo thuá»™c vùng Ma Lãng thì bị ngÆ°á»i ở Bắc Giang là Nguyá»…n Náºu và Nguyá»…n Nải bắt Ä‘Æ°a cho VÆ°Æ¡ng tá» Sảm giết Ä‘i." Má»™t chuyến phiêu lÆ°u tình ái đầy hấp dẫn mà thiếu ngÆ°á»i khai thác thà nh trÆ°á»ng thiên tiểu thuyết hoặc phim ảnh bây giá»!
Khúc dạo đầu của Cô Hai há» Trần khiến ta không lấy là m lạ vá»›i sinh hoạt tÃnh dục của ngÆ°á»i há» Trần vá» sau. An Sinh VÆ°Æ¡ng Trần Liá»…u nhân nÆ°á»›c lụt chèo thuyá»n và o cung há» Là hiếp dâm cung phi tiá»n triá»u (1238), tuy vẫn bị phạt cho phải phép nhÆ°ng cung Lệ Thiên ấy lại được đổi tên là Thưởng Xuân, tá» rõ má»™t ám ảnh thÃch thú của toà n dòng há» má»›i vừa sang cả, được dịp thà nh hình. Äã nói chuyện Trần Quốc Tuấn. Äã nói chuyện Thái tá» Trần Hoảng (Thánh Tông). Hãy kể thêm chuyện Trần Khánh DÆ° và Công chúa Thiên Thuỵ, vợ HÆ°ng VÅ© VÆ°Æ¡ng Trần (Quốc?) Nghiện. Nhân Tông tuy trị tá»™i sai đánh chết nhÆ°ng dặn không để cho chết, và "gian phu" tiếp tục là m tÆ°á»›ng, ngang tà ng. Chuyện buông lung của nhà há» Trần không đủ giấy để kể hết. Äến nhÆ° anh há» Äá»— (Khắc Chung) được mon men là m há» Trần mà cÅ©ng "kết" vá»›i gái há» Trần, vợ vua Chà m, tuy có bị dân chÃnh thống chá»i mắng phải tránh né, nhÆ°ng rốt cục chỉ khi chết Ä‘i má»›i bị trả thù trên cái xác!
Äiá»u đáng chú ý là sá»± chủ Ä‘á»™ng của những ngÆ°á»i con gái há» Trần trên việc tìm ngÆ°á»i phối hợp giữa sá»± o ép của tình thế. Cái ego Ä‘Ã n ông của há» Trần không phải không mạnh. Trần Duệ Tông đánh Chiêm, tá»± thân xông tá»›i, bị đại tÆ°á»›ng can ngăn, liá»n chê: "NgÆ°Æ¡i tháºt là đà n bà " rồi sai lấy áo Ä‘Ã n bà mặc cho! NhÆ°ng bà Thiên Cá»±c má»™t thá»i tung hoà nh trên tình trÆ°á»ng, đã chuyển sức xung Ä‘á»™ng của mình và o việc quân cÆ¡. "Khi... kinh thà nh thất thủ, Linh Từ ở Hoà ng Giang, giữ gìn hoà ng thái tá», cung phi, công chúa và vợ con các tÆ°á»›ng soái thoát khá»i giặc cÆ°á»›p, lại khám xét thuyá»n các nhà chứa giấu quân khà đá»u Ä‘Æ°a dùng và o việc quân." (Ngô SÄ© Liên). Äến cuối Ä‘á»i, vai trò Ä‘Ã n ông hết nổi báºt, còn thêm tà n tạ nữa, thì hà nh tung của các bà lại hiển hiện rõ rệt nhÆ° và o thá»i dòng há» còn là dân dã. Hoà ng háºu của Phế Äế (+1388), năm 1393 Ä‘i chÆ¡i hồ Tây vá»›i Trần Nguyên Uyên (+1395), bị Nghệ Tông Ä‘em gả cho em Uyên là Trần Nguyên Hãng (+1399) để là m nhục, rốt lại trong biến loạn Minh (1406) thấy cùng vá»›i Trần Nguyên Chỉ chạy ra Äồ SÆ¡n. Ông TÆ° đồ Trần Nguyên Äán thấy thế nÆ°á»›c nghiêng ngá»a, hạ giá kết thân vá»›i há» Hồ nổi lên cÅ©ng khiến cho cô Thái bắt chÆ°á»›c cha, có thai vá»›i anh đồ dạy há»c sợ tá»™i bá» trốn, không biết có phải từ đó đã sinh ra đại công thần Nguyá»…n Trãi sau nà y của triá»u Lê hay không.
NhÆ°ng nổi báºt nhất là Công chúa Thiên Ninh (tên Bạch Tha, Ngá»c Tha), con Minh Tông (+1357), lấy chồng năm 1342, trong biến loạn 1370 thấy có hai con đủ lá»›n để âm mÆ°u giết DÆ°Æ¡ng Nháºt Lá»…, không thà nh. Con chết, mẹ chết, Thiên Ninh đóng vai trò tÃch cá»±c trong việc láºt đổ DÆ°Æ¡ng Nháºt Lá»…, xúi ông anh Trần Phủ lừng khừng, nhút nhát: "Anh phải Ä‘i Ä‘i (tránh nạn)! Em sẽ Ä‘em bá»n gia nô dẹp nó cho!" Vá»›i công phục nghiệp cho há» Trần, bà được đổi tên là Quốc Hinh / HÆ°Æ¡ng-thÆ¡m-của-nÆ°á»›c, vá»›i tÆ°á»›c phong Lạng Quốc Thái trưởng công chúa. Tuy nhiên lại cÅ©ng giống bà tổ Thiên Cá»±c, bà không thấy thắc mắc vá» khÃa cạnh sinh hoạt tÃnh dục của mình. Có cáºu em Hoà ng đế, vì danh y Trâu Canh cứu khá»i chết Ä‘uối lúc 3 tuổi, "châm" chữa sao đó mà bị liệt dÆ°Æ¡ng, Thiên Ninh liá»n chịu lấy thân mình chữa bệnh. Chuyện kể là năm 1351, lúc cáºu vua 15 tuổi đã lấy vợ từ hai năm trÆ°á»›c, còn bà chị thì đã được gả chồng chÃn năm trÆ°á»›c đó nữa. Sá» quan cẩn tháºn ghi lại bà i thuốc, chắc là để dà nh cho ngÆ°á»i sau, vì thấy rằng "quả nhiên công hiệu": "Giết đứa bé con trai, lấy máºt hoà vá»›i dÆ°Æ¡ng khởi thạch (?) mà uống rồi thông dâm vá»›i chị hay em ruá»™t của mình thì sẽ hiệu nghiệm". Không biết các ông vua sau có dùng hay không nhÆ°ng công lao Trâu Canh đã khiến ông khá»i chết khi mắc tá»™i thông dâm vá»›i cung nữ, còn được má»i chữa bệnh khi Minh Tông hấp hối 1357. Hẳn Trâu Canh không phải chỉ chữa bệnh bằng bà i thuốc mà còn bằng ngôn từ dẫn dụ, Ä‘á»™ng tác là m gÆ°Æ¡ng vì sá» ghi rằng ông ta "ra và o cung cấm hay dùng những câu kì lạ, những kế quá»· quyệt để huyá»…n hoặc Dụ Hoà ng". Sá» quan nhà Lê còn thấy con cháu Trâu Canh nối nghiệp nhà trong Ä‘á»i mình, trong lúc dân gian ngà y nay thì thÃch thú riêng vá»›i bà i thuốc của Trâu Canh mà chắc là không thể thá»±c hiện được, nên chuyển qua chuyện truyá»n kì vá» anh nông dân ngá» nghệch tìm được loại dây thảo ở bá» mÆ°Æ¡ng, vạt suối nà o đó, quà ng và o thì cÆ°á»ng dÆ°Æ¡ng còn tháo ra thì hết hiệu nghiệm!
Cao Ä‘á»™ sinh hoạt tÃnh dục buông thả của nhà há» Trần táºp trung và o chuyện Trần Dụ Tông, nên không lấy là m lạ là đã nảy sinh truyện Hà Ô Lôi của LÄ©nh Nam chÃch quái, ghi lại dÆ°á»›i Ä‘á»i ông vua nà y, còn có cả thá»i Ä‘iểm rà nh rẽ "Thiệu Phong thứ sáu" (1346).
Truyện nói vá» má»™t chà ng trai sinh từ sá»± phối hợp giữa ngÆ°á»i trần và má»™t vị thần, má»™t chuyện thần lén lút cÆ°á»›p vợ viên quan Ä‘i sứ vắng nhà , sinh ra má»™t cáºu bé Ä‘en xấu nhÆ°ng nhá» Lã Äá»™ng Tân là m phép nên có được giá»ng hát mê mệt lòng ngÆ°á»i. Dụ Tông mê Quáºn chúa A Kim mà không được thoả mãn má»›i bảo Ô Lôi Ä‘i dụ để bêu xấu, và Ô Lôi thà nh công. Các nhân váºt, trừ Dụ Tông, Ä‘á»u có dáng lịch sá» nhÆ°ng không rõ rà ng. Äặng SÄ© Dinh, viên quan Ä‘i sứ có vợ bị thần hiếp, ngÆ°á»i là ng Ma La, gá»™p lại giống nhÆ° tên của ông thám hoa Äặng Ma La Ä‘á»— và o Ä‘á»i Thái Tông (1241). Huy Từ Hoà ng háºu giống nhÆ° được nhá»› từ tên hiệu má»™t bà phi của Anh Tông: Huy TÆ°. Và Minh Uy VÆ°Æ¡ng, ngÆ°á»i giết Ô Lôi, nhÆ° là đảo ngược của con Là Thái Tông: Uy Minh VÆ°Æ¡ng Là Hoảng mà vai trò trấn nháºm Nghệ An hÆ°á»›ng vá» nam khiến ông còn được thá» xa hÆ¡n, và dụ nhÆ° ở Bình Äịnh. A Kim chỉ là tên tượng trÆ°ng của dòng cà nh và ng lá ngá»c, cÅ©ng nhÆ° Ô Lôi là trá» hình dạng Ä‘en đúa của nhân váºt chÃnh.
Tuy nhiên nếu loại bá» những thêm thắt, ta thấy truyện có má»™t cốt lõi tháºt, đáng lÆ°u ý, nhất là vá»›i tình hình khả năng nho sÄ© Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i, rõ rà ng há» chÆ°a đủ sức viết được má»™t "tiểu thuyết" của sáng tạo mà chỉ là tô vẽ từ "những chuyện góp nhặt... lượm lặt ở tiếng vang chuyện đồn" theo con Ä‘Æ°á»ng chắc là thà nh công hÆ¡n Hồ Tông Thốc chỉ vì gần vá»›i nguồn thông tin hÆ¡n mà thôi. Dụ Tông mê ngÆ°á»i tôn thất là chuyện-thÆ°á»ng của há» Trần. Dịch giả Lê Hữu Mục đã dá»±a và o thá»i gian xảy ra truyện tÃch, và lầm lạc vá»›i Ä‘á»i sống của anh Dụ Tông, Cung Túc VÆ°Æ¡ng Trần Nguyên Dục, lấy ngÆ°á»i con hát sinh ra DÆ°Æ¡ng Nháºt Lá»… sau được nối ngôi, mà đoán định niên đại ra Ä‘á»i của LÄ©nh Nam chÃch quái (Sà i Gòn, Khai trà xb. 1961, tr. 15.) Ông cho đó là chuyện của Dụ Tông chứ không phải của ngÆ°á»i anh nên xếp đặt sá»± tháºt sÃt sao từ chuyện Ä‘á»i thÆ°á»ng qua sách vở để tìm ra luáºn chứng cho mình. Vá» phần chúng ta chẳng tìm cách kết tá»™i ngÆ°á»i xÆ°a, nhÆ°ng sá»± kiện Nguyên Dục cÆ°á»›p vợ từ tay ngÆ°á»i chồng há» DÆ°Æ¡ng cÅ©ng được Lê Tắc nói vá» má»™t ông vua khác cÆ°á»›p vợ hứa hôn của ngÆ°á»i (tÆ°Æ¡ng đối thất bại). Tên vua không được nói rõ, tên ngÆ°á»›i phụ nữ chỉ nhá»› được từ quê quán (Vạn Xuân phi), nhÆ°ng Lê Tắc hà ng Nguyên từ 1285 thì hẳn là chuyện đã xảy trÆ°á»›c Ä‘á»i Trần Dụ Tông gần má»™t thế kỉ (An Nam chà lược, tr. 238). NhÆ°ng ở truyện Hà Ô Lôi, ta lại thấy nhiá»u tình tiết, tâm cảm thá»i đại hÆ¡n các dòng sá» khô khan, đồng thá»i truyện cÅ©ng hé mở cho những suy Ä‘oán bất ngá» hÆ¡n.
TrÆ°á»›c hết là ở hình dạng nhân váºt, được tả là "da thịt Ä‘en nhÆ° má»±c", Ä‘en "nhÆ°ng da láng nhÆ° mỡ", được cả tiên Äồng Tân khen "đẹp lắm" trÆ°á»›c khi tiếp sức thêm giá»ng hát tuyệt vá»i ngoà i tÃnh chất thông minh mẫn tiệp khác. "Äen" ở đây rõ rà ng là da Ä‘en theo giống chứ không phải vì giang nắng! Äá»i Trần đã có rất nhiá»u giao tiếp vá»›i hải đảo dân có mà u da sáºm hÆ¡n ngÆ°á»i Việt, váºy thì việc có má»™t ngÆ°á»i con lai nhÆ° thế không phải là điá»u lạ. Thá»i Lê Trung hÆ°ng có ngÆ°á»i lấy lái buôn ngoại quốc sinh con Ä‘en mà chắc vì sÄ© diện con Rồng cháu Tiên ngÆ°á»i ta đã cho bà ta mãi đến sau hai năm xa chồng má»›i sinh con! Ô Lôi lúc lá»›n lên được và o hầu trong cung Dụ Tông. PhÃa trá»i Tây, triá»u đình ngÆ°á»i Ả Ráºp đã có rất nhiá»u nô lệ da Ä‘en "là m loạn" ở háºu cung nhÆ° còn truyá»n lại trong Ngà n lẻ má»™t đêm, huyá»n thoại vá» khả năng tình dục của ngÆ°á»i da Ä‘en có ở khắp nÆ¡i, cho nên cung đình há» Trần thêm má»™t Ô Lôi cÅ©ng không là má»›i. Váºy phải chú ý đến sá»± "sủng ái" của vua đối vá»›i "tân khách" Ô Lôi. "Vua thÆ°á»ng bảo ở triá»u rằng nếu ai có thấy Ô Lôi gian phạm con gái nhà ai, bắt nó đến đây thì vua thưởng tiá»n má»™t ngà n quan, nếu giết nó thì phải bồi thÆ°á»ng má»™t vạn quan. Äi chÆ¡i đâu vua cÅ©ng thÆ°á»ng cho nó Ä‘i theo." Tuy sá» quan khen bà i thuốc của Trâu Canh, nhÆ°ng chắc là không "công hiệu" lắm vì rốt cục Dụ Tông không có con, lúc chết Ä‘i phải để DÆ°Æ¡ng Nháºt Lá»… lên thay. Váºy thì Ô Lôi trong triá»u, vá»›i những Ä‘iá»u ghi lại "nhẹ nhà ng" kia, chứng tá» là má»™t "boy friend" của Dụ Tông, Ä‘iá»u đã thấy rất nhiá»u ở thá»i Cổ Hi Lạp, cÅ©ng nhÆ° trong chữ Hán "Ä‘oạn tụ" (cắt ống tay áo), từ tÃch Hán Ai Äế (6-1 tCn.) phải cắt ống tay áo của mình má»›i trá»—i dáºy được mà không là m kinh Ä‘á»™ng ngÆ°á»i yêu-trai (Äổng Hiá»n) Ä‘ang ngủ mê mệt nằm đè lên (Hán thÆ°, Äổng Hiá»n truyện). Nhu cầu *** ở ngÆ°á»i bị liệt dÆ°Æ¡ng cÅ©ng thấy ở Äà ng Trong, thá»i chúa cuối Ä‘á»i Nguyá»…n. Lê Quý Äôn ghi lại (Phủ biên tạp lục, bản dịch Hà Ná»™i 1964, tr. 65): "(Nguyá»…n Phúc Thuần) tuổi trẻ thÃch chÆ¡i bá»i múa hát, có bệnh không gần Ä‘Ã n bà được, sai ngÆ°á»i con hát yêu dâm loạn vá»›i cung nữ để là m vui". Ngá» rằng sá»± rối loạn dục tÃnh của Phúc Thuần đã có mầm mống từ cha của ông: Võ VÆ°Æ¡ng Nguyá»…n Phúc Khoát đã cho gá»i con trai là con gái, con gái là con trai, nhÆ°ng dấu hiệu phÃa nữ không thấy, chỉ rõ rệt là phÃa nam nhÆ°, cÅ©ng Lê Quý Äôn cho biết Nguyá»…n Phúc Hiệu (con trai trưởng) được gá»i là Äức mụ, còn Phúc DÆ°Æ¡ng (cháu) được gá»i là Chị DÆ°Æ¡ng. Phúc Khoát có 15 con trai, không kể con gái, nhÆ° váºy không thể là "bất lá»±c", nhÆ°ng sá»± việc đổi-giống nhÆ° thế tá» ra ông có khuynh hÆ°á»›ng đồng tÃnh trong ngÆ°á»i. "NgÆ°á»i con hát yêu" của Phúc Thuần, ở trÆ°á»ng hợp Trần Dụ Tông là Hà Ô Lôi. Ô Lôi không phải chỉ là trÆ°á»ng hợp đồng tÃnh mà là lưỡng tÃnh.
Có lẽ hiếm có trÆ°á»ng hợp văn chÆ°Æ¡ng *** trong sách xÆ°a nhÆ° ở đây. "Giá»ng phúng vịnh (của Ô Lôi) nhÆ° đùa gió cợt trăng, nhÆ° mây bay nÆ°á»›c chảy là m cho ai cÅ©ng thÃch nghe, đến Ä‘Ã n bà con gái cà ng thÃch nghe hÆ¡n." Quáºn chúa A Kim "nghe tiếng hát Ô Lôi... véo von nhÆ° tiết Ä‘iệu Quân thiên... ý tứ thê lÆ°Æ¡ng" liá»n cho và o chầu hầu. "Thanh âm thấu cả trong ngoà i, Quáºn chúa vì thế cảm Ä‘á»™ng má»›i thà nh bệnh uất kết, dần dà đến ba bốn tháng bệnh cà ng nặng thêm... Má»™t hôm Ô Lôi đêm và o hầu bệnh... Quáºn chúa không ngăn được tình dục má»›i bảo Ô Lôi rằng: 'Từ ngà y mà y và o đây, vì giá»ng hát của mà y mà ta thà nh bệnh'. Rồi cùng Ô Lôi giao thông, bệnh dần dần bá»›t."
Há» Trần chấm dứt vai trò lịch sá» của mình, vá»›i cái Ä‘uôi ngắn ngủi của há» Hồ cÅ©ng là đóng kết luôn cả má»™t giai Ä‘oạn sá» nÆ°á»›c Việt từ thá»i Ä‘á»™c láºp. Má»™t giai Ä‘oạn má»›i sẽ bắt đầu vá»›i sá»± khÃch Ä‘á»™ng của má»™t thá»i thuá»™c trị nữa.
Khi Thánh giáo lên ngôi.
Tạ Chà Äại TrÆ°á»ng