|
|
21-04-2008, 05:00 PM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
Thần thoại Hy Lạp
http://www.nowupload.com/c/VvC/
Äá»c mà biết bà con!!!!
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y:
|
31-05-2008, 11:30 AM
|
|
Phá Quan Hạ Sơn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: "Nhà hát của những giấc mÆ¡"
Bà i gởi: 270
Thá»i gian online: 19 giá» 28 phút 1 giây
Thanks: 181
Thanked 1 Time in 1 Post
|
|
Thần thoại Hy Lạp
Thần thoại Hy Lạp
Nguồn gốc của thế gian và của các vị thần Thuở xÆ°a, trÆ°á»›c buổi khai thiên láºp địa, trÆ°á»›c khi có thế gian và các vị thần, lúc đó chỉ có Khaôx. Äó là má»™t vá»±c thẳm Ä‘en ngòm, vô cùng vô táºn, trống rá»—ng, mÆ¡ hồ, váºt vá», phiêu bạt trong khoảng không gian bao la. Thoạt đầu là Khaôx má»™t vá»±c thẳm vô cùng. Hung dữ nhÆ° biển khÆ¡i, tối Ä‘en, lang thang, hoang dã. Nhà thÆ¡ MintÆ¡n, ngÆ°á»i Anh, thế ká»· XVII đã diá»…n đạt lại quan niệm của ngÆ°á»i Hy Lạp cổ vá» khởi nguyên của thế gian và các vị thần bằng hai câu thÆ¡ nhÆ° thế. NhÆ°ng rồi từ Khaôx đã nẩy sinh ra thế gian vá»›i bao Ä‘iá»u kỳ lạ cùng vá»›i các vị thần có má»™t cuá»™c sống phong phú khác thÆ°á»ng. Từ Khaôx đã ra Ä‘á»i Gaia, Äất Mẹ của muôn loà i, có bá»™ ngá»±c mênh mông. ChÃnh Äất Mẹ Gaia là nÆ¡i sinh cÆ¡ láºp nghiệp bá»n vững Ä‘á»i Ä‘á»i của muôn và n sinh linh, vạn váºt. Khaôx lại sinh ra rep
-Chốn tối tăm vÄ©nh cá»u (érèbe) và Nix-Äêm tối mịt mù (Nix, Nuit). NhÆ°ng chÆ°a hết, từ Khaôx lại ra Ä‘á»i Äịa ngục
-Tartar (Tartare) và Tình yêu -rôx là đứa con cuối cùng của Khaôx. NhÆ°ng đây lại là đứa con xinh đẹp nhất. rôx ra Ä‘á»i lãnh xứ mạng là m cho thần thần, ngÆ°á»i ngÆ°á»i, cá» cây hoa lá, vạn váºt muôn loà i giao hòa gắn bó vá»›i nhau để tạo nên thế gian và cuá»™c sống vÄ©nh hằng bất diệt. NhÆ° váºy là Khaôx sinh ra năm "ngÆ°á»i con". Vá»›i "năm ngÆ°á»i" nà y, (ngà y nay chúng ta gá»i là nguyên lý) sẽ sinh sôi nảy nở ra con Ä‘Ã n cháu đống nối dõi Ä‘á»i Ä‘á»i. Chaos, tiếng Hy Lạp: Khaos: vá»±c thẳm, sau nà y mang nghÄ©a há»—n Ä‘á»™n, rối rắm. Gaia, Gian, Gaea, Gê, tiếng Hy Lạp: Äất.
rep-Chốn tối tăm vÄ©nh cá»u lấy Nix-Äêm tối mịt mù là m vợ. Há» sinh được hai ngÆ°á»i con: anh là khà ter (éther, Air) bất diệt, em là ánh sáng trong trẻo -Hêmer (Hémère Lumière). Ngà y (Jour) ra Ä‘á»i từ ánh sáng nà y. Kể từ đó thế gian trà n ngáºp ánh sáng. Ngà y và đêm thay nhau ngá»± trị. Nữ thần Äất Mẹ Gaia có bá»™ ngá»±c nở nang trà n đầy sức sống. Äứa con đầu lòng của nà ng là Uranôx-Bầu Trá»i sao nhấp nhánh (Ou-ranos, Ciel). Nhà thÆ¡ Hy Lạp Hêdiôđ sống và o quãng thế ká»· VIII hoặc VII trÆ°á»›c Công nguyên, kể lại trong táºp Thần hệ (Théo gonie): Nữ thần Äất có bá»™ ngá»±c nở nang Äối vá»›i má»i váºt nà ng là móng ná»n vững chắc. Nà ng Äất tóc và ng sinh cho thế gian trÆ°á»›c hết. Bầu Trá»i sao nhấp nhánh, bạn thân thiết của nà ng. Äể Bầu Trá»i che phủ khắp thế gian. Äể là m nÆ¡i cÆ° ngụ cho các vị thần Cá»±c lạc. Nà ng lại còn đẻ ra Núi (Montaqne) cao vút, sừng sững, nghênh ngang. Biển-Pôngtôx (Pontos) mênh mông, khi hung dữ gầm thét, lúc hiá»n dịu rì rà o. Trá»i, Núi, Biển nhÆ° váºy Ä‘á»u do nữ thần Äất Mẹ Gaia sinh ra. Chúng là những đứa con không cha, bởi vì khi ấy mẹ chúng chÆ°a cùng ai kết bạn. Äối vá»›i thần thì Ä‘iá»u ấy chẳng có gì đáng lạ. Tiếp đó nữ thần Äất Gaia kết hôn vá»›i thần Bầu Trá»i
-Uranôx. Hai ngÆ°á»i sinh ra được rất nhiá»u con. Chúng toà n là những ngÆ°á»i khổng lồ có sức mạnh và tà i năng mà thuở ấy chÆ°a có vị thần nà o ra Ä‘á»i để có thể sánh bằng. Tất nhiên, sau nà y chúng phải quá phục trÆ°á»›c các vị thần má»›i. NgÆ°á»i ta chia những đứa con khổng lồ của Uranôx và Gaia ra là m ba loại:
1-Những thần khổng lồ Tităng (Titan) và TitaniÄ‘ (Titanide). Có sáu nam thần khổng lồ tên gá»i là Tităng và sáu nữ thần khổng lồ tên gá»i là TitaniÄ‘. Sáu Tităng là : skêanôx (Okéanos, Océan) tức Thần Äại DÆ°Æ¡ng. Côiôx (Coios, Coeos), Criôx (Crios), Hipêriông (Hypérion), Dapê (Japet) và Crônôx. Sáu TitaniÄ‘ là : Têtix (Téthás), Têia (Théia), Thêmix (Thémis), Mnêmôdin (Mnémoạáne, Mémoire), Phêbê (Phoébé, Phoibê) và Rêa (Rhéa).
2-Ba thần khổng lồ Xiclôp
-Äây là những vị thần chỉ có má»™t con mắt ở giữa trán, hung bạo khá»e mạnh chẳng kém má»™t ai, hÆ¡n nữa lại rất khéo chân khéo tay. Há» là những ngÆ°á»i thợ rèn thiện nghệ đã là m ra không thiếu má»™t thứ gì. Tên ba anh em là : Arghèr (Arghèạ, Argès), Xtêrôpex (Stéropès) và Brông tex (Brontès).
3-Ba quỷ thần khổng lồ Hêcatôngkhia
-Những Xiclôp đã tháºt là quái đản nhÆ°ng những Hêcatôngkhia lại còn quái đản hÆ¡n nhiá»u. Má»—i Hêcatôngkhia có má»™t trăm cái tay và năm chục cái đầu. NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng gá»i chúng là thần Trăm Tay. Sức mạnh của chúng tháºt kinh thiên Ä‘á»™ng địa, Ãt ai dám nghÄ© đến, chỉ nghÄ© đến thôi, việc Ä‘á» sức vá»›i chúng. Tên chúng là Côttôx (Cottos), Briarê (Briaréc) và Ghiex (Gỳes, Gágès).
* * *
NhÆ° trên đã kể, Uranôx lấy Gaia là m vợ sinh được sáu trai gá»i chung là Tităng, sáu gái tên gá»i chúng là TitaniÄ‘. Các Tităng kết hôn vá»›i các TitaniÄ‘ sinh con đẻ cái để cho chúng cai quản thế gian. Tităng đầu tiên, con cả, là thần skêanôx. Thần cai quản má»i biển khÆ¡i, suối nguồn, sông nÆ°á»›c. Thần đã Ä‘iá»u hòa, sắp xếp biển, sông là m thà nh má»™t con sông khổng lồ bao quanh lấy đất, che chở cho đất. skêanôx lấy Têtix đẻ ra ba nghìn trai, ba nghìn gái. Gái có tên chung là Cronos, thần thoại La Mã: XatuyếcnÆ¡ (Saturne). Phiên âm là Xiclôp (Cáclope, Kiclope). Tiếng Hy Lạp Kiclope nghÄ©a là : Vòng tròn. Hécatonchires, tiếng Hy Lạp: trăm tay. skêaniÄ‘ (Okéanide, Océanide). Äó là những tiên nữ thÆ°á»ng trú ngụ ở dÆ°á»›i biển nhÆ°ng cÅ©ng ở cả sông, suối. Còn trai là các thần Sông cai quản má»i sông cái, sông con trên mặt đất. skêanôx sống cách biệt vá»›i các anh em Tităng của mình ở táºn cung Ä‘iện dÆ°á»›i đáy biển sâu. Chẳng bao giá» vị thần nà y tham dá»± các cuá»™c há»p của thần thánh và loà i ngÆ°á»i. Mặt Trá»i, Mặt Trăng và các Ngôi Sao Ä‘á»u do skêanôx Ä‘iá»u khiển. Chúng phải xuất hiện vá»›i thế gian rồi trở vá» vá»›i skêanôx. Duy chỉ có chòm sao Äại Hùng Tinh Gandurạôe là không bao giá» chịu quá phục dÆ°á»›i quyá»n Ä‘iá»u khiển của skêanôx. Tităng Côiôx lấy Phêbê sinh được hai con gái là Lêtô và Axtêria. Sắc đẹp của hai chị em nhà nà y đã gây ra cho há» biết bao Ä‘au khổ, gian truân, má»™t chuyện nếu kể ra ắt phải đụng đến thần Dá»›t. Tităng Hipêriông lấy nữ thần Têia. Äôi vợ chồng nà y sinh được má»™t trai, hai gái. Trai là Há»—liôx -Thần Mặt Trá»i Ä‘á» rá»±c (Hélios, Soleil), gái là Xêlênê (Séléné, Lune), nữ thần Mặt Trăng hiá»n dịu và ôx (éos, l'auróe) nữ thần Rạng Äông hoặc Bình Minh có những ngón tay hồng. Tităng Crônôx mà thần thoại La Mã gá»i là XatuyếnÆ¡ lấy Rêa sinh được ba trai, ba gái. Trai là HaÄ‘ex, Pôdêiđông, Dá»›t. Gái là Hexchia, Äêmêter, Hêra. Riêng hai TitaniÄ‘ Thêmix và Mnêmôdin lúc nà y chÆ°a chịu kết bạn vá»›i ai. Duyên cá»› vì sao, ngÆ°á»i xÆ°a không kể lại nên chúng ta không rõ. Vì thế hai Tităng Côiôx và Dapê phải lấy hai vị nữ thần khác không cùng huyết thống Tităng. Criôx lấy ribiê sinh được ba trai là các vị thần: AxtÆ¡raiôx (Ostraèios, Astros), Panlax (Pallas), Perxex (Persès), nổi danh lừng lẫy vì sá»± hiểu biết uyên thâm. Nhân đây ta cần phải kể qua cuá»™c tình duyên của ngÆ°á»i con cả của Tităng Côiôx, thần AxtÆ¡raiôx. Thần lấy tiên nữ
-Rạng Äông có những ngón tay hồng, sinh ra cho thế gian các thần Gió hung dữ. Tuy váºy thần Gió Dêphia tÃnh khà lại rất dịu dà ng. Thần đến vá»›i thế gian bằng những cá» chỉ vuốt ve, âu yếm, Ä‘em đến cho loà i ngÆ°á»i những đám mây Ä‘en báo trÆ°á»›c những cÆ¡n mÆ°a mát dạ mát lòng. Chúng ta thÆ°á»ng gá»i Dephia là thần Gió Tây. Còn thần Gió Bấc Bôrê có bÆ°á»›c Ä‘i nhanh, Ãt thần Gió nà o sánh kịp, vì thế thần Ä‘em đến cho loà i ngÆ°á»i không Ãt lo âu. Thần Gió Nam Nôtôx ấm áp. Thần Gió Tây Nam rôx mát mẻ, dịu dà ng. Cả đến những ngôi sao hằng hà sa số thao thức vằng vặc suốt đêm trên bầu trá»i bao la cÅ©ng là con của AxtÆ¡raiôx và ôx. CÅ©ng cần phải kể thêm má»™t chút nữa là , ôx còn có nhiá»u cuá»™c tình duyên vá»›i các vị thần khác và cả vá»›i ngÆ°á»i trần để sinh con đẻ cháu cho thế gian đông đúc vui tÆ°Æ¡i. Tităng Dapê lấy má»™t tiên nữ skêaiÄ‘ tên là Climênê. Há» sinh được bốn con trai là : Atlax, Prômêtê, pimêtê, và Mênêdiôx. Thế còn hai TitaniÄ‘ Thêmix và Mnêmôdin không "lấy chồng" thì là m gì?
-Xin thÆ°a thế giá»›i thần thánh xÆ°a kia không để cho ai ăn không ngồi rồi cả. Ai ai cÅ©ng có những công việc phải là m tròn. Thêmix là vị nữ thần Pháp luáºt, Công lý, sá»± Cân bằng, ổn định tối cao do Quá luáºt và Tráºt tá»± tạo nên. Nhá» có Thêmix thế gian má»›i ổn định và phát triển hà i hòa. Nà ng là ngÆ°á»i có tà i nhìn xa trông rá»™ng, hiểu biết, khôn ngoan. Còn Mnêmôdin là nữ thần của Trà Nhá»›, Ký ức. Nhá» có Mnêmôdin mà con ngÆ°á»i lÆ°u giữ được kinh nghiệm và sá»± hiểu biết để ngà y cà ng khôn lá»›n, giá»i giang. Äó là Zépháre, thần thoại La Mã: Favonius. Borée, thần thoại La Mã: Sep tentrio. Notos, thần thoại La Mã: Auạter. Euroạ, thần thoại La Mã: Volturnus, có lúc gá»i là gió Äông Nam. chuyện vá» lá»›p con đầu của Uranôx và Gaia. Những Tităng và TitaniÄ‘ cùng đôi chút vá» con cháu há». Tất nhiên nếu lần theo tá»™c phả từng chi từng ngà nh thì còn biết bao nhiêu chuyện.
* * *
Vá» nguồn gốc của thế gian còn có má»™t cách kể hÆ¡i khác má»™t chút. Nhà viết hà i kịch cổ đẽi Hy Lạp, Arixtôphan thế ká»· V trÆ°á»›c Công nguyên viết: Äêm tối có đôi cánh Ä‘en Äem má»™t quả trứng sinh ra từ gió Äặt và o lòng rep tối Ä‘en, sâu thẳm, mịt mù. Và trong khi bốn mùa thay nhau qua lại Thì cả không gian hằng hằng mong đợi Thần Tình Yêu đến vá»›i đôi cánh và ng ngá»i ngợi chói lòa. Cách giải thÃch nà y rõ rà ng không giống vá»›i câu chuyện vừa kể trên. Äó là cách giải thÃch theo quan niệm của há»c thuyết thần thoại tôn giáo OrphixmÆ¡, má»™t há»c thuyết ra Ä‘á»i muá»™n hÆ¡n, và o quãng thế ká»· VIII trÆ°á»›c Công nguyên.... Thuở xÆ°a, trÆ°á»›c buổi khai thiên láºp địa chỉ có Khaôx. Khaôx là má»™t vá»±c thẳm trống rá»—ng, tối tăm nảy sinh từ Thá»i Gian VÄ©nh Viá»…n
-Khrônôx. Lá»a, NÆ°á»›c, Không Khà cÅ©ng từ Khrônôx mà ra. Và nhá» có chúng các vị thần má»›i có thể kế tiếp nhau ra Ä‘á»i hết thế hệ nà y đến thế hệ khác. Äêm tối Nix và SÆ°Æ¡ng Mù Ä‘á»u cÆ° ngụ trong lòng Khaôx. SÆ°Æ¡ng Mù kết Ä‘á»ng lại thà nh má»™t quả trứng khổng lồ. Và đã có trứng thế tất có ngà y trứng phải nở. Quả trứng đã nở ra má»™t vị thiên thần tÆ°Æ¡i trẻ, xinh đẹp có đôi cánh và ng. Vừa ra khá»i vá» trứng vị thần nà y liá»n lấy hai tay dâng má»™t ná»a vá» trứng lên cao và đạp ná»a vá» sau xuống dÆ°á»›i chân mình. Thế là Chronos, tiếng Hy Lạp: Khronos: thá»i gian. Trá»i -Uranôx và Äất -Gaia hình thà nh. Còn vị thiên thần tÆ°Æ¡i trẻ xinh đẹp là thần Tình yêu rôx -rôx là má»™t vị thần có quyá»n lá»±c đặc biệt. Thần có tà i là m cho vạn váºt muôn loà i, từ các vị thần cho đến con ngÆ°á»i, súc váºt, cá» cây hoa lá, tháºm chà cả núi non sông biển giao hòa gắn bó vá»›i nhau. Thần đã gom góp, kết hợp má»i váºt ở thế gian nà y để tạo ra cuá»™c sống. Mà quả tháºt nhÆ° váºy, nếu nhÆ° Trá»i và Äất không "âu yếm" nhau thì tại sao Trá»i không xa nổi Äất.
Tại sao Trá»i không bá» Äất mà đi để mặc Äất sống cô Ä‘Æ¡n, trÆ¡ trá»i má»™t mình, không ai che chở trong cõi hÆ° không tối tăm lạnh lẽo? ChÃnh vì Trá»i đã "âu yếm" Äất nên đã chiếu rá»i xuống Äất ánh sáng và khà nóng, đã tÆ°á»›i tắm cho Äất những cÆ¡n mÆ°a ẩm mát để cho mùa mà ng tÆ°Æ¡i tốt, hoa thắm cá» xanh. Còn Äất, để Ä‘á»n đáp lại tình yêu của Trá»i, tình yêu của rôx ban cho, Äất đã thai nghén ấp ủ trong lòng những hạt giống và là m cho chúng nảy mầm đâm nhánh. Äất đã truyá»n Ä‘i nhá»±a sống của mình nuôi cá» hoa cây cối. Và có phải để "là m dáng" vá»›i Trá»i mà Äất luôn luôn thay đổi y phục và đồ trang sức, khi thì xanh xanh bát ngát, khi thì và ng rượi óng chuốt má»™t mà u? Lại có lúc Trá»i báºn việc Ä‘i xa để Äất nhá»›, nhá»› đến héo hon, ủ rÅ©, âu sầu? Crônôx láºt đổ Uranôx U ranôx và Gaia nhÆ° trên đã kể sinh ra ba loại con khổng lồ. Äối vá»›i những đứa con Xiclôp và Hêcatôngkhia, Uranôx rất ghét. Hình nhÆ° Uranôx thấy sá»± có mặt của chúng là má»™t Ä‘iá»u ô nhục đối vá»›i mình. Thần nghÄ© ra má»™t cách để tống chúng Ä‘i cho khuất mắt: đầy chúng xuống địa ngục Tratar, nÆ¡i sâu thẳm kiệt cùng dÆ°á»›i lòng đất. Nữ thần Gaia hoà n toà n không bằng lòng vá»›i chồng vá» cách đối xá» vá»›i lÅ© con Xiclôp và Hêcatôngkhia của bà nhÆ° váºy. Bà tìm đến đám con Tităng, xui giục các Tităng chống lại bố. NhÆ°ng chẳng má»™t Tităng nà o dám nghe theo lá»i mẹ. Duy chỉ có Tităng Crônôx là dám đảm nháºn công việc tà y đình ấy. Theo mÆ°u kế của mẹ, được mẹ giao cho má»™t lưỡi hái, Crônôx rình nấp chá» lúc Uranôx và o giÆ°á»ng ngủ, chém chết Uranôx. Máu của Uranôx -Trá»i chảy xuống Äất -Gaia sinh ra má»™t thế hệ khổng lồ thứ tÆ° mà so vá»›i các Xiclôp và Hêcatôngkhia, thế hệ nà y nếu không hÆ¡n thì cÅ©ng chẳng há» mảy may thua kém. Äây là những khổng lồ Ghigăngtôx có thể gá»i là Äại khổng lồ, thân hình cao lá»›n, khiên giáp sáng ngá»i, trong tay lúc nà o cÅ©ng lăm lăm ngá»n lao dà i nhá»n hoắt, mặt mà y dữ tợn gá»›m ghiếc. Máu của Uranôx còn sinh ra những nữ thần rini tay cầm roi, tay cầm Ä‘uốc, mái tóc là má»™t búi rắn Ä‘á»™c ngoằn ngoèo vÆ°Æ¡n đầu ra tua tủa, ai trông thấy cÅ©ng phải cao chạy xa bay. Những nữ thần nà y lãnh sứ mạng trừng phạt báo thù kẻ phạm tá»™i bằng cách già y vò trái tim kẻ đó suốt đêm ngà y khiến cho y ăn Gigantôs tiếng Hy Lạp: khổng lồ, Grand Géant. Erináes gồm ba chị em: Alecto, Tisiphone và Mégèe Thần thoại La Mã Furies. Có nguồn gốc chuyện kể Erini là con Nix Äêm tối và rep-Chốn tối tăm vÄ©nh cá»u. Page 9 Next không ngon, ngủ không yên, lúc nà o cÅ©ng bồn chồn, day dứt. NgÆ°á»i ta còn kể, những giá»t máu của Uranôx nhá» xuống biển đã sinh ra nữ thần Tình yêu và Sắc đẹp AphrôđitÆ¡.
* * *
Con cái của Uranôx rất nhiá»u. NgÆ°á»i ta tÃnh ra Uranôx có khoảng từ 12 đến 45 đứa con. Và o thế ká»· I trÆ°á»›c Công nguyên nhà há»c giả Äiôđor đảo Xixin: trong tác phẩm Tủ sách lịch sỠđã sÆ°u tầm và kể lại các huyá»n thoại. Huyá»n thoại vá» Uranôx dÆ°á»›i ngòi bút của ông, lúc nà y đã Ãt nhiá»u mang ảnh hưởng của lý thuyết vá» huyá»n thoại của vÆ¡hêmer má»™t lý thuyết giải thÃch thần thoại có tÃnh chất duy váºt và duy lý còn sÆ¡ lược và ngây thÆ¡. Äiôđor cho rằng Uranôx là vị vua đầu tiên của những ngÆ°á»i AtlăngtÆ¡ sống trên bá» skêanôx, Uranôx đã truyá»n dạy cho dân mình khoa há»c, kỹ thuáºt, bản thân nhà vua là ngÆ°á»i rất am hiểu khoa há»c, kỹ thuáºt và thÆ°á»ng say mê theo dõi thiên văn. Vì thế sau khi Uranôx chết, nhân dân đã thần thánh hóa ông và dần dần ngÆ°á»i ta đồng nhất ông vá»›i bầu trá»i. CÅ©ng theo nhà há»c giả nà y, Uranôx có 45 con, 18 đứa trong số đó là con của Uranôx vá»›i Tita. Vì thế má»›i có cái tên Tităng. Sau nà y Tita đổi tên là Gaia. Cách giải thÃch của Äiôđor chắc chắn là không đủ sức thuyết phục khoa há»c. NhÆ°ng chúng ta cần biết qua để thấy được má»™t cố gắng của các nhà há»c giả cổ đẽi muốn tìm hiểu hạt nhân hiện thá»±c trong huyá»n thoại! Vá» nữ thần Gaia không phải chỉ sinh nở có thế. Nà ng còn có nhiá»u cuá»™c tình duyên và má»—i cuá»™c Ä‘á»u Ä‘em lại cho thế gian những vị thần nà y, thần khác. Kết hôn vá»›i thần Biển Pôngtôx, con mình, Gaia sinh ra các thần Biển Nêri, Phorkix, ThômaxKêtô. Kết hôn vá»›i Tartar, Gaia sinh ra Tiphông, má»™t quá»· thần có trăm đầu là rắn phun ra lá»a, to lá»›n khổng lồ có dá»… còn hÆ¡n cả thế hệ khổng lồ Hêcatôngkhia lá»›p trÆ°á»›c. Có chuyện còn kể Gaia sinh ra cả lÅ© ác Ä‘iểu Harpi con mãng xà Pitông... Là nữ thần Äất Mẹ, Gaia có má»™t vị trà rất lá»›n, rất quan trá»ng trong tÃn ngưỡng của ngÆ°á»i Hy Lạp cổ. Gaia được coi nhÆ° là vị cao tằng tổ mẫu của loà i ngÆ°á»i, là nÆ¡i cÆ° ngụ cho những ngÆ°á»i trần thế, nuôi sống hỠđồng thá»i cÅ©ng là nÆ¡i an nghỉ của há», khi hỠđã kết thúc cuá»™c sống tÆ°Æ¡i vui của mình trên mặt đất trà n đầy ánh sáng để bÆ°á»›c và o cuá»™c sống ở thế giá»›i khác. Nà ng là khởi đầu và kết thúc của sá»± sống. Nà ng còn được coi là ngÆ°á»i nuôi dưỡng mùa mà ng, cây cối cho được tÆ°Æ¡i tốt, bá»™i thu, sinh con kết trái. Vì thế Gaia có má»™t biệt danh là Carphôrôx nghÄ©a là Gaia
-Äược mùa. Khắp nÆ¡i trên đất nÆ°á»›c Hy Lạp xÆ°a thÆ°á»ng viện dẫn Gaia để chứng giám. ở vùng Äônđôn (Dodone) Tây Bắc Hy Lạp, sau nà y ngÆ°á»i ta coi Gaia nhÆ° là vợ của Dá»›t, đẩy lùi hình ảnh Äiônê, (Dioné), Hêra, Äêmêter xuống vị trà thứ yếu.
* * *
Nữ thần Äêm Tối-Nix sinh ra rất nhiá»u vị thần tai hại cho thế gian và loà i ngÆ°á»i. Äó là những nữ thần Ker (Kères) có đôi cánh Ä‘en, chân có móng sắc nhá»n, khoác má»™t tấm áo lúc nà o cÅ©ng thấm Æ°á»›t máu ngÆ°á»i. Các nữ thần Ker thÆ°á»ng hạ cánh xuống nÆ¡i chiến địa để hút máu, ăn thịt những ngÆ°á»i đã chết. Äây là những nữ thần Chết khác vá»›i Thần Tanatôx (Thanatos) má»™t nam thần cÅ©ng là con của Nix, lãnh sứ mạng Ä‘i báo tá» cho những kẻ bất hạnh mà tháºt ra ngÆ°á»i Hy Lạp xÆ°a kia cÅ©ng coi Tanatôx nhÆ° là thần Chết. Tiếp đến là thần Giấc Ngủ Hipnôx còn gá»i là thần Giấc Má»™ng, nữ thần Bất Hòa
-rix (Eris, la Discorde) nữ thần Lừa Dối, Già Nua, Buồn Phiá»n. Hypnos, Sommeil, Hypnos: tiếng Hy Lạp: Giấc ngủ, sau nà y Pháp hóa mang nghÄ©a: thôi miên. Hypnolisr: thôi miên, Hypnotisme: thuáºt thôi miên. Trong số con gái của nữ thần Nix ta không thể không nhắc đến vị nữ thần Äấu Tranh. Giống nhÆ° mẹ, vị nữ thần nà y lại đẻ ra má»™t loạt các thần tai hại khác nhÆ° Má»i Mệt, Äói Khổ, Äau ThÆ°Æ¡ng, Há»—n Loạn, Gây Gổ, CÆ°á»›p Bóc, Chém Giết... ChÆ°a hết, Äêm Tối-Nix còn sinh ra ba chị em nữ thần MoirÆ¡ cai quản Số Mệnh của thần thánh và loà i ngÆ°á»i. Số Mệnh nà y là cuá»™n chỉ trong tay nữ thần Clôtô. Nà ng quay cuá»™n chỉ để cho nữ thần La Khêdix giám định. Chiểu theo sá»± giám định nà y, nữ thần AtÆ¡rôpôx tay cầm kéo lạnh lùng cắt từng Ä‘oạn chỉ Số Mệnh của chúng ta. Tháºt bất hạnh cho ai bị lưỡi kéo của AtÆ¡rôpôx cắt Ä‘oạn chỉ -Số Mệnh của mình. NgÆ°á»i đó sẽ buá»™c phải từ bá» cuá»™c sống êm dịu, ngá»t ngà o nhÆ° máºt ong và ng để vá» sống dÆ°á»›i địa ngục Tartar. Ta còn phải kể đến nữ thần Nêmêdix (Némésis) má»™t ngÆ°á»i con gái của nữ thần Äêm Tối-Nix, đảm Ä‘Æ°Æ¡ng công việc trừng phạt, trả thù đối vá»›i những kẻ phạm tá»™i để giữ gìn luân thÆ°á»ng đạo lý và sá»± công bằng. Nà ng còn là vị nữ thần gìn giữ sá»± má»±c thÆ°á»›c trong Ä‘á»i sống. Những thói kiêu căng, ngạo mạn của ngÆ°á»i trần thế muốn vượt lên thần thánh, rồi những hoà n cảnh á»· thế già u sang, có quyá»n có lá»±c là m cà n, là m báºy, cùng những hà nh Ä‘á»™ng thái quá nhÆ° xa hoa, tá»± phụ, ức hiếp lÆ°Æ¡ng dân Ä‘á»u không qua được con mắt nữ thần Nêmêdix. Äó là tóm tắt câu chuyện vá» buổi khai thiên láºp địa, thế gian từ chá»— hoang vu, há»—n Ä‘á»™n đến chá»— có hình dáng và có thần cai quản. NhÆ°ng lúc nà y đây má»i thứ còn hết sức bá» bá»™n ngổn ngang, chÆ°a ổn định, chÆ°a tráºt tá»±, cân bằng. Crônôx cÆ°á»›p ngôi của Uranôx cai quản thế gian vá»›i tất cả ná»—i khó khăn nhÆ° váºy. Thần thoại vá» buổi khai thiên láºp địa của ngÆ°á»i Hy Lạp có những nét tÆ°Æ¡ng đồng vá»›i thần thoại của nhiá»u dân tá»™c trên thế giá»›i mà khoa thần thoại há»c -so sánh đã khảo sát thấy. Äó là môtip vá» việc tách đất ra khá»i trá»i, vá» việc tống giam những đứa con của Äất và o lòng đất.
Äá»c thần thoại ấn Äá»™ chúng ta thấy: Thuở khởi đầu của vÅ© trụ chỉ là nÆ°á»›c mênh mông, không có cả Cái Tồn Tại và Cái Không Tồn Tại. Sau dần NÆ°á»›c thai nghén Mặt Trá»i, Cái Không Tồn Tại vốn ở trong lòng Äất sinh ra cái Tồn Tại. Và giai Ä‘oạn đầu của sá»± sáng tạo ra thế gian là phải tách cái Tồn Tại ra khá»i Cái Không Tồn Tại. Cái Tồn Tại là thế giá»›i của ngÆ°á»i và thần, của Mặt Trá»i, Khà Nóng và NÆ°á»›c. Trá»i và Äất là những vị thần đầu tiên. Cái Không Tồn Tại là phạm vi của yêu ma quỉ quái, chỉ có bóng tối lạnh lẽo. Lại có cách giải thÃch khởi nguyên của vÅ© trụ là do tình ái: Khi Shiva và Shakti giao hợp, tia lá»a, lạc thú xuất hiện và vÅ© trụ phát sinh do tình ái... "Shiva tá»± phân là m hai ná»a má»™t âm và má»™t dÆ°Æ¡ng, âm dÆ°Æ¡ng giao hòa thà nh vÅ© trụ..."... Thần InÄ‘ra theo má»™t giả thuyết là con của Trá»i và Äất được thai nghén và sinh ra và o lúc mà hai vị thần nà y còn sống chung vá»›i nhau ở cùng má»™t chá»—. InÄ‘ra nhá» uống được thứ rượu thần là soma bá»—ng vụt lá»›n lên thà nh ngÆ°á»i khổng lồ có sức mạnh vô địch khiến bố, mẹ InÄ‘ra, Trá»i và Äất, vô cùng khiếp sợ, bá» chạy. NhÆ°ng má»—i ngÆ°á»i chạy Ä‘i má»™t phÃa ngược chiá»u vá»›i nhau vì thế mà há» xa nhau vÄ©nh viá»…n. Còn InÄ‘ra thì chiếm lấy khoảng không gian giữa Trá»i và Äất. ở thần thoại Trung Quốc có truyện ông Bà n Cổ và bà Nữ Oa. Còn thần thoại Việt Nam có truyện thần Trụ Trá»i.
Thần Dá»›t ra Ä‘á»i Láºt đổ Uranôx, già nh lấy quyá»n cai quản thế gian, thế nhÆ°ng Crônôx vẫn chÆ°a yên tâm. Thần vẫn lo sợ số pháºn mình có ngà y sẽ kết thúc nhÆ° Uranôx, nghÄ©a là có má»™t ngà y nà o đó, những đứa con do Crônôx nà y dứt ruá»™t đẻ ra sẽ truất ngôi của bố nó. Thần nghÄ© ra má»™t cách để trừ háºu há»a: nuốt các con và o bụng! Rêa năm lần sinh nở Ä‘á»u chẳng nuôi lấy được má»™t đứa nà o. Hexchia Äêmêter, Hêra rồi HaÄ‘ex, Pôdêiđông lần lượt bị Crônôx nuốt chá»ng và o bụng. Nữ thần Rêa rất Ä‘á»—i lo lắng và giáºn dữ. HÆ¡n nữa nà ng lại sắp đến ngà y sinh nở. Lần nà y theo lá»i khuyên của nữ thần Äất Mẹ Gaia, nà ng lánh sang đảo Crét. ở đây trong má»™t cái hang đá của ngá»n núi IÄ‘a, nà ng đã sinh đứa con trai út và đặt tên nó là Dá»›t. Äể bảo vệ con thoát khá»i số pháºn các anh chị của nó, Rêa lấy má»™t hòn đá dà i quấn tã lót và o nom y hệt nhÆ° má»™t đứa bé rồi trao cho chồng, không nghi ngá» gì, Crônôx nuốt luôn đứa bé hòn đá và o bụng. Tuổi thÆ¡ ấu của Dá»›t ở đảo Crét tuy phải xa mẹ (vì Rêa sau khi sinh xong trở vá» Hy Lạp) song vẫn được chăm sóc chu đáo. Ngà y ngà y hai tiên nữ IÄ‘a và AÄ‘raxtê
-những tiên nữ trú ngụ ở rừng già , đồng ná»™i, bá» sông ngá»n suối hay ở núi cao, hang sâu cho đến những thung lÅ©ng hoang vắng mà ngÆ°á»i Hy Lạp gá»i bằng má»™t cái tên chung là NanhphÆ¡
-lấy sữa dê và máºt ong nuôi đứa bé. Con dê thần Amantê (Amalthée) vá»›i bầu sữa lúc nà o cÅ©ng căng, không bao giỠđể chú bé Dá»›t phải khóc vì đói. Nó lại còn là ngÆ°á»i bạn thân thiết của Dá»›t, để cho Dá»›t khá»i khóc vì buồn. Tuy váºy cÅ©ng phải Ä‘á» phòng nhỡ có lúc nà o đó, chẳng hiểu là m sao chú bé Dá»›t khóc thì phiá»n, rất phiá»n. Crônôx mà nghe được tiếng khóc của Dá»›t thì số pháºn của chú thoát sao khá»i bị nuốt. Các quá»· thần Quárét (Curètes) lo việc đó. Bằng má»i cách, gõ trống, gõ chiêng khua vang binh khÃ, hò hét, kêu la... các Quárét phải là m cho há»… Dá»›t vừa cất tiếng khóc là bị át Ä‘i ngay. Cẩn tháºn hÆ¡n nữa, các Quárét còn lấy gá»— lấp, vÃt cá»a hang tháºt kÃn không sót má»™t kẽ hở nà o để nhỡ ra Dá»›t có khóc thì cÅ©ng không má»™t tiếng khóc nà o lá»t được ra ngoà i. ThÆ°á»ng sau khi bú no rồi Dá»›t quay ra chÆ¡i đùa vá»›i "ngÆ°á»i bạn" dê của mình. Khi thì Amantê dụi dụi đầu vá» húc chú bé Dá»›t, và chỉ dÆ°á»›n đầu lên đẩy nhẹ má»™t cái là Dá»›t lăn ká»nh ra đất. Khi thì Dá»›t nắm lấy đôi sừng của Amantê mà váºt, váºt vá»›i tất cả sức lá»±c của mình nhÆ°ng rồi Dá»›t lại lăn ká»nh ra đất. Ngà y tháng trôi Ä‘i, Dá»›t và "ngÆ°á»i bạn" Amantê của mình sống vá»›i nhau thân thiết ấm cúng. NhÆ°ng rồi má»™t chuyện không may xảy ra. Dá»›t trong má»™t lần chÆ¡i đùa vá»›i Amantê đã vặn... vặn gẫy băng mất má»™t chiếc sừng của bạn! Có ai ngỠđược Dá»›t đã lá»›n mau và khá»e mạnh đến thế. Dá»›t khổ sở vô cùng. Cáºu chỉ còn biết an ủi Amantê thân thiết vá»›i mình bằng má»™t lá»i hứa chân tình, ân nghÄ©a. Dá»›t hứa, nếu sau nà y trở thà nh má»™t vị thần có quyá»n thế, Dá»›t sẽ trả Amantê chiếc sừng khác và sẽ ban cho Amantê lúc nà o cÅ©ng có tháºt nhiá»u, rõ tháºt nhiá»u hoa thÆ¡m, quả ngá»t, trái chÃn, lá non. Nói vá» chiếc sừng bị gãy của Amantê, vì là chiếc sừng của con dê thần nên nó có phép lạ khác thÆ°á»ng. Nếu ai có nó trong tay thì có thể Æ°á»›c gì được nấy. Dá»›t Ä‘em tặng chiếc sừng nà y cho hai tiên nữ đã nuôi dưỡng mình. Cái sừng Amantê hay Cái sừng sung túc là má»™t Ä‘iển tÃch trong văn há»c thế giá»›i chỉ sá»± phong phú dồi dà o. ở châu âu ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng vẽ hoặc có khi trao tặng cho khách quý má»™t chiếc sừng Ä‘á»±ng đầy hoa quả để tượng trÆ°ng cho nguyện vá»ng và lá»i chúc tụng hạnh phúc, già u có, ấm no. Lại có má»™t chuyện cÅ©ng nảy sinh ra Ä‘iển tÃch Chiếc sừng sung túc.
Äó là chuyện ngÆ°á»i anh hùng Hêraclex giao đấu vá»›i thần Sông Akêlôôx. Thần Sông bị Ä‘uối thế biến mình thà nh má»™t con bò má»™ng. Hêraclex nắm lấy sừng và bẻ gãy. Các tiên nữ NaiaÄ‘ (Naides) con của các thần Sông, đã nhặt chiếc sừng nà y là m thà nh má»™t "lá»" hoa vô cùng đẹp đẽ. Vì thế ra Ä‘á»i Ä‘iển tÃch Chiếc sừng sung túc. Dá»›t láºt đổ Crônôx -Cuá»™c giao tranh vá»›i các Tităng (Titanômakhi) Thá»i gian trôi Ä‘i vùn vụt. Chẳng mấy chốc Dá»›t đã là má»™t chà ng trai khá»e mạnh, cÆ°á»ng tráng. Nữ thần Äất Gaia, bà ná»™i của Dá»›t và Rêa, mẹ Dá»›t, trao cho Dá»›t sứ mạng phải giải thoát số anh chị em bị nuốt. TrÆ°á»›c khi bÆ°á»›c và o cuá»™c giao tranh, Dá»›t tìm đến nữ thần Mêtix (Métis, Pradence) con của thần skêanôx, để xin má»™t lá»i chỉ dẫn vì Mêtix là vị nữ thần Tháºn Trá»ng Khôn Ngoan. Mêtix nói cho Dá»›t biết má»™t thứ cây bà hiểm xÆ°a nay chÆ°a ai biết. Dá»›t phải lấy lá cây nà y vá» sắc thà nh nÆ°á»›c cho Crônôx uống thì má»›i có thể thà nh công. Titanomachie, tiếng Hy Lạp: makhê: chiến đấu giao tranh.
Liá»u thuốc má»›i công hiệu là m sao! Crônôx uống xong là láºp tức trong bụng có gì nôn má»a ra hết. Thế là là ba chị gái và hai anh trai của Dá»›t sống lại. Cả hòn đá trá hình Dá»›t xÆ°a kia cÅ©ng không mất. Tuy nhiên để láºt đổ được Crônôx thì lá»±c lượng của Dá»›t quá yếu. Sáu anh chị em của Dá»›t là m sao đánh bại được các Tităng cùng vá»›i con cháu của há» vốn là những vị thần có muôn và n sức mạnh. Dá»›t phải giải thoát các Hêcatôngkhia và các Kiclôp bị nhốt trong lòng đất. Những vị thần khổng lồ nà y xÆ°a kia bị Uranôx Ä‘Ã y xuống địa ngục Tartar khi Crônôx láºt đổ Uranôx hỠđã được giải thoát. NhÆ°ng rồi Crônôx thấy để há» sống trên dÆ°Æ¡ng gian sẽ có ngà y gây ra hiểm há»a cho địa vị của mình, vì thế tốt hÆ¡n hết là cứ trả há» vá» sống dÆ°á»›i vÆ°Æ¡ng quốc Tartar. Dá»›t đã giải thoát cho các Xiclôp và các Hêcatôngkhia. Lá»±c lượng của phe Dá»›t mạnh hẳn lên. Vá»›i nghá» rèn khéo léo, Xiclôp Arghex đã sáng tạo ra chá»›p và trao cho Dá»›t, vì tên của thần, Arghex, nghÄ©a là "chá»›p", còn Brôngtes thì trao cho Dá»›t sấm và Xtêrôpex, sét. Tháºt ra thì ba thứ vÅ© khà lợi hại nà y Ä‘á»u là công trình chung của cả ba anh em. Các Xiclôp còn rèn cho thần HaÄ‘ex má»™t chiếc mÅ© tà ng hình. Ai Ä‘á»™i mÅ© nà y thì địch thủ dù có trăm mắt cÅ©ng không sao thấy được. Thần Pôdêiđông thì được cây Ä‘inh ba dà i và nhá»n hoắt. Vá»›i cây Ä‘inh ba nà y Pôdêiđông có thể gá»i gió bảo mÆ°a, khêu sóng biển gây ra những cÆ¡n bão khủng khiếp và cÅ©ng có thể là m cho trá»i yên sóng lặng tùy theo ý muốn. Riêng Tităng skêanôx và con gái là XtÃch
-Nữ thần cai quản con sông âm phủ
-đứng vá» phÃa Dá»›t. Các con của XtÃch là các nữ thần Nhiệt Tình- Dêlôx, Thắng Lợi-Nikê, các nam thần Uy Quyá»n-Gratôx, Bạo Lá»±c-Bia Ä‘á»u theo mẹ chống lại Crônôx và các Tităng khác. NgÆ°á»i ta còn kể Tităng Dapê và con Zéloạ, Zèle, FAcharnement. Nikê Victoire. Cratos, Pouvoir, Puissance. Bia, Violunce, Force. cháu, TitaniÄ‘ Mnêmôdin cÅ©ng đứng vá» phe Dá»›t. Riêng Atlax con của Tităng Dapê là không theo cha, Atlax chống lại Dá»›t. Cuá»™c giao tranh diá»…n ra suốt mÆ°á»i năm trá»i vô cùng khủng khiếp: đất lở, trá»i rung, biển sôi, núi sáºp tưởng chừng nhÆ° vÅ© trụ thế gian trở lại cảnh há»—n mang nguyên thủy buổi nà o. Các Tităng bê từng quả núi ném tá»›i tấp và o phe Dá»›t. Phe Dá»›t cÅ©ng giáng trả lại không kém. Dá»›t cho nổi sấm rung chuyển bầu trá»i, phát ra những tia chá»›p chói lòa mặt đất và giáng sét thiêu đốt, phá sáºp má»i thứ chung quanh. Thần Pôdêiđông dùng cây Ä‘inh ba khÆ¡i sóng của đẽi dÆ°Æ¡ng lên tạo ra những cÆ¡n giông tố hung dữ. Biển khÆ¡i sôi réo, gà o thét, váºt mình quằn quẽi là m rung chuyển cả mặt đất và run rẩy cả bầu trá»i. Còn các Hêcatôngkhia vá»›i trăm tay và năm chục đầu thì không sức nà o cản được. Và cuối cùng các Tităng bị vây chặt phải chịu đầu hà ng. Thần Dá»›t xiá»ng há» lại rồi tống giam xuống địa ngục do thần Tartar cai quản. Các Tităng bị tống giam và o má»™t khu vá»±c hết sức nghiêm ngặt, ná»™i bất xuất, ngoại bất nháºp, chung quanh là những bức tÆ°á»ng đồng dà y. NhÆ°ng cẩn tháºn hÆ¡n, Dá»›t còn giao cho các quá»· thần Hêcatôngkhia trấn giữ ngay ở cá»a. Riêng thần Atlax là con của Tităng Dapê chịu má»™t hình phạt khác. Thần Dá»›t bắt Atlax phải giÆ¡ vai ra, gánh Ä‘á»™i, chống đỡ cả bầu trá»i suốt quanh năm, ngà y tháng. Sau nà y Atlax lại phạm tá»™i bạc đãi ngÆ°á»i anh hùng Perxê, con của Dá»›t, vi phạm truyá»n thống quý ngÆ°á»i trá»ng khách, nên đã bị Perxê biến thà nh ngá»n núi đá cao ngất. Và chÃnh ngá»n núi đá Atlax cho đến nay vẫn chống đỡ bầu trá»i ở trên đầu chúng ta.
Nếu không có nó, có thể bầu trá»i đã đổ sáºp xuống, đổ ụp xuống đất từ lâu rồi. Thế là sau mÆ°á»i năm giao tranh ác liệt, Dá»›t đã chấm dứt được quyá»n lá»±c cai quản thế gian của các vị thần già . Các vị thần trẻ do Dá»›t cầm đầu từ nay sắp đặt lại tráºt tá»± trong thế gian theo ý định của mình. Há» chá»n ngá»n núi slanhpÆ¡ cao ngất là m nÆ¡i trú ngụ, xây dá»±ng trên đó má»™t cung Ä‘iện cá»±c kỳ nguy nga, lá»™ng lẫy, tráng lệ. NÆ¡i đây không khà trong veo, quanh năm ngà y tháng lúc nà o cÅ©ng chan hòa ánh sáng. Chẳng có khi nà o tuyết rÆ¡i, băng giá, cÅ©ng chẳng có những đám mây u ám Ä‘Æ°a mÆ°a dầm gió bấc vá». Tháºt là má»™t nÆ¡i ở thanh cao, tuyệt diệu của các vị thần. Từ đây ngÆ°á»i ta gá»i thế hệ các vị thần trẻ do Dá»›t cầm đầu là các vị thần ở ngá»n núi slanhpÆ¡, gá»i tắt là các vị thần slanhpÆ¡ Nói vá» thần Atlax, thá»i cổ đẽi ngÆ°á»i ta tạc tượng vị thần nà y là má»™t con ngÆ°á»i to khá»e, lá»±c lưỡng Ä‘ang cúi khom lÆ°ng giÆ¡ vai ra chống đỡ cả má»™t quả cầu to đè nặng xuống trên vai. Vì lẽ đó cho nên ngà y nay ở nhiá»u nÆ°á»›c trên thế giá»›i, cuốn sách in bản đồ, địa lý nÆ°á»›c nà y nÆ°á»›c khác mang tên là Atlax. Từ đó mở rá»™ng ra cả đến những cuốn sách khoa há»c có tuyển in tranh ảnh để minh há»a và giá»›i thiệu toà n cảnh má»™t vấn Ä‘á» cÅ©ng gá»i là Atlax. Rồi đến đốt xÆ°Æ¡ng cổ đầu tiên của cá»™t sống đỡ cái đầu chúng ta cho ngay thẳng khá»i suy sụp cÅ©ng mang tên Atlax. Quê hÆ°Æ¡ng Atlax theo ngÆ°á»i xÆ°a kể ở miá»n cá»±c Tây, tên gá»i là AlăngtÆ¡ (Atlante). Vì thế miá»n biển cá»±c Tây đối vá»›i ngÆ°á»i Hy Lạp, Äại Tây DÆ°Æ¡ng, má»›i có tên gá»i là Äại DÆ°Æ¡ng AtlăngtÃch. Trong nghệ thuáºt kiến trúc, những cá»™t chống tạc hình ngÆ°á»i, hoặc những môtip ngÆ°á»i Ä‘á»™i, chống đỡ cho má»™t thà nh phần nà o trong công trình kiến trúc, mang tên là AtlăngtÆ¡ (Atlante). Vì quê hÆ°Æ¡ng Atlax ở AtlăngtÆ¡ cho nên ngÆ°á»i ta cÅ©ng gá»i Atlax là AtlăngtÆ¡. Océan Atlantique.
Cuá»™c giao tranh vá»›i các Ghigăngtôx (Ghigăngtômakhi) T uy nhiên tráºt tá»± má»›i do thần Dá»›t tạo láºp chÆ°a phải đã ổn định vững và ng, chÆ°a phải đã loại trừ được hết nguy cÆ¡ đảo ngược. Nữ thần Äất Mẹ-Gaia không hà i lòng trÆ°á»›c việc Dá»›t đối xá» vá»›i các Tităng tà n nhẫn nhÆ° váºy. Bà nhá»› thÆ°Æ¡ng lá»›p những đứa con khổng lồ đầu tiên của mình bị giam giữ trong ngục tối. Bà nuôi ý định má»™t ngà y nà o đấy phải giải thoát cho chúng. Và Gaia đã tìm đến những đứa con Ghigăngtôx -Äại khổng lồ của mình. Äây là những đứa con sinh ra từ giá»t máu của Uranôx lúc bị tá» thÆ°Æ¡ng. Ghigăngtôx là những quá»· thần, hình thù vô cùng quái đản. Ná»a ngÆ°á»i ná»a rắn, cao lênh khênh nhÆ° núi, lông lá, râu tóc ráºm rạp nhÆ° rừng, má»—i bÆ°á»›c chân là những con mãng xà dữ tợn. Bá»n chúng được võ trang khiên giáp sáng ngá»i, lao dà i nhá»n hoắt. NhÆ°ng những quá»· thần nà y thiệt pháºn hÆ¡n các Ä‘Ã n anh ở chá»—, chúng không bất tá», nghÄ©a là chúng có thể chết nhÆ° ngÆ°á»i trần, song chỉ chết vá»›i má»™t Ä‘iá»u kiện nhất định phải cùng má»™t lúc bị má»™t vị thần và má»™t ngÆ°á»i trần đánh. Phải cả hai, thần và ngÆ°á»i cùng đánh thì má»›i hạ nổi các gã Ghigăngtôx
-Äại khổng lồ. Có má»™t thứ cá» lạ, nếu tìm được uống và o thì có thể là m cho các quá»· thần Ghigăngtôx trở thà nh bất tá», thân thể sẽ cứng nhÆ° đồng nhÆ° sắt, gÆ°Æ¡m đâm chẳng thủng, lao phóng chẳng xuyên. Nữ thần Gaia biết thứ cá» thần tiên đó. Nà ng báo cho lÅ© con Ghigăngtôx biết và há vá»ng chúng sẽ mau chóng tìm được. Tiếc thay, thần Dá»›t cÅ©ng biết Ä‘iá»u bà máºt nà y. Thần láºp tức ra lệnh cấm không cho thần Hêliôx
-Mặt Trá»i, Xêlênê -Mặt Trăng và ôx -Rạng Äông có những ngón tay hồng, được tá»a chiếu ánh sáng xuống mặt đất. NhÆ° thế Trá»i và Äất sẽ tối nhÆ° bÆ°ng, chẳng ai biết lối mà đi tìm. Cá» thần tiên không thể lá»t và o tay ai ngoà i tay thần Dá»›t. Cuá»™c giao tranh lần nà y diá»…n ra ác liệt hÆ¡n trÆ°á»›c nhiá»u. Các AtlăngtÆ¡ Ghigăngtôx bê những hòn núi đá ném và o đỉnh slanhpÆ¡. NhÆ°ng vô hiệu. Chúng lại Ä‘em lá»a đốt cháy từ đất cho đến táºn trá»i há vá»ng thiêu ra tro cả ngá»n slanhpÆ¡. NhÆ°ng lá»a không sao bén mảng được đến chá»— ở của các vị thần trẻ. Giáng trả lại lÅ© Äại khổng lồ Ghigăngtôx là những đòn sét nổ, sấm rá»n kinh thiên Ä‘á»™ng địa. Bầu trá»i Ä‘en kịt chốc chốc lại lóe ra những tia sáng loằng ngoằng nhÆ° những ánh mắt hằn há»c dữ tợn. Các quá»· thần Ghigăngtôx quyết má»™t phen tá» chiến vá»›i các vị thần slanhpÆ¡. Chúng bê những hòn đá, xếp chồng lên nhau để leo lên hòng đánh trà n và o đỉnh slanhpÆ¡ cao ngất. Tình hình tháºt nguy ngáºp. Các vị thần slanhpÆ¡ phải cầu cứu đến má»™t ngÆ°á»i trần tên gá»i là Hêraclex. Äây là má»™t ngÆ°á»i trần có sức khá»e không thua kém gì các vị thần. Hêraclex đến, chà ng dùng sức mạnh phi thÆ°á»ng của mình xô đẩy thần Ghigăngtôx. Thế là đổ sáºp tất cả. LÅ© Ghigăngtôx rÆ¡i từ trên cao xuống. Cùng lúc đó Dá»›t và các vị thần giáng sấm sét, phóng lao, ném đá, tung lá»a ra đánh tá»›i tấp xuống bá»n chúng. Hêraclex vá»›i cây cung thần của mình bắn cho chúng những tráºn mÆ°a tên Ä‘au buốt. LÅ© Ghigăngtôx, kẻ chết, đứa bị thÆ°Æ¡ng, bá»n sống sót bá» chạy tán loạn. Dấu vết các tráºn đánh và cuá»™c tháo chạy hoảng loạn của chúng còn in lại ở những vùng đất quanh Äịa Trung Hải. SÆ°á»n núi lá»a Etna còn in dấu chân của tên Ghigăngtôx ngxÆ¡laÄ‘ (Encelade). Có ngÆ°á»i bảo tên nà y bị đánh chết ở đảo Xixin. Có ngÆ°á»i nói hắn bị Dá»›t bắt sống và đà y xuống địa ngục Tartar.
Những dãy núi đá ở vùng Thrax trong bán đảo Panlêmê ở Hy Lạp, ở vùng Xônphatar ÄÆ¡padôn ở Italia đã bị lá»a của cuá»™c giao chiến đốt cháy đến cằn cá»—i. Chuyện vá» cuá»™c giao tranh vá»›i các quá»· thần Ghigăngtôx tháºt ra còn dà i lắm. 45 46 Prev Page 21 Next Nà o Hêraclex và nữ thần Atêna đã đánh bại tên Ankiôpê ra sao, nà o cuá»™c giao đấu giữa Hêraclex, Hêra vá»›i tên Porphiriông sau được Dá»›t đến giúp sức, quáºt ngã địch thủ nhÆ° thế nà o, rồi thần Apônlông hạ phiantex, Äiônidôx đánh bại ritôx... nhiá»u chuyện lắm, tháºt không thể nà o kể hết được. Tuy nhiên ta không thể bá» qua má»™t vị thần đã có những đóng góp hết sức quan trá»ng cho chiến thắng của Dá»›t. Äó là Tităng Prômêtê, vị thần đã từ bá» hà ng ngÅ© các vị thần già , đứng vá» phe các vị thần trẻ mà Dá»›t là ngÆ°á»i cầm đầu.NhÆ° váºy các vị thần slanhpÆ¡ đã má»™t lần nữa, lần thứ hai chiến thắng các thế lá»±c cÅ©. Trong thần thoại ấn Äá»™, cuá»™c giao tranh giữa thần InÄ‘ra vá»›i VritÆ¡ra, má»™t cuá»™c giao tranh vô cùng khốc liệt, kết thúc bằng chiến thắng của InÄ‘ra đã mở đầu cho sá»± sáng tạo ra thế gian. Nhá» InÄ‘ra chiến thắng VritÆ¡ra, giải thoát cho NÆ°á»›c VÅ© Trụ-NgÆ°á»i Mẹ thần linh, nên NÆ°á»›c VÅ© Trụ má»›i sinh ra được Mặt Trá»i. Có Äất, có Trá»i, có Không Trung lại có NÆ°á»›c và HÆ¡i ấm của NÆ°á»›c. Có Mặt Trá»i, ánh Sáng và Khà Nóng của Mặt Trá»i nên má»›i có thế gian, thần thánh và loà i ngÆ°á»i cÅ©ng nhÆ° các loà i váºt khác.
Cuá»™c giao tranh vá»›i Tiphông Nữ thần Gaia vẫn không nguôi mối oán háºn trong lòng. Bà vẫn muốn giải thoát cho các Tităng bị giam giữ trong lòng đất. Lần nà y Gaia giao sứ mạng phục thù cho Tiphông (Táphon, Táphée). NhÆ° trên đã kể, cuá»™c tình duyên của Gaia vá»›i Tartar đã sinh ra Tiphông; má»™t con quá»· thần cá»±c kỳ hung dữ, cá»±c kỳ quái dị. Hắn cao chót vót tưởng nhÆ° đầu chạm tá»›i trá»i, lÆ°ng rá»™ng mênh mông tưởng chừng nhÆ° sông dà i biển cả, tiếng nói ầm ầm tá»±a thác đổ sấm rá»n. HÆ¡n nữa Tiphông còn biết nói đủ má»i thứ tiếng của vạn váºt, muôn loà i. Hắn có thể sủa nhÆ° chó, hót nhÆ° chim, rú nhÆ° sói, rống nhÆ° bò, kêu nhÆ° dê, gầm nhÆ° sÆ° tá»... Chỉ dang hai tay ra là tưởng nhÆ° Tiphông có thể ôm được cả châu âu, châu á và o lòng. Äầu của Tiphông không phải là đầu ngÆ°á»i mà là má»™t trăm cái đầu rồng, đầu rắn tua tủa, ngoằn ngoèo, quằn quẽi, lúc nà o cÅ©ng lăm le nhÆ° muốn quấn, muốn siết lấy ai. Có chuyện lại kể, đó là những ngón tay của Tiphông. Tiphông lại có cánh để bay khắp má»i nÆ¡i. Cả mắt cả miệng Ä‘á»u có thể phun ra lá»a, những ngá»n lá»a có lưỡi dà i hung tợn có thể liếm băng má»i thứ trên Ä‘á»i. Mình Tiphông là má»™t lá»›p vẩy cứng, lá»›p vẩy mà ngà y nay chúng ta có thể thấy ở loà i bò sát nhÆ° con kỳ Ä‘Ã , cá sấu. Tiphông rất hung hăng và táo tợn, đâu đâu hắn cÅ©ng có thể sục sSo, luồn lách, len lá»i đến, cho nên hắn rất kiêu căng, ngang ngược. Các vị thần slanhpÆ¡ đã đối phó vá»›i Tiphông ra sao? Äây là má»™t sá»± tháºt đáng buồn, không lấy gì là m vẻ vang cho các vị, song lại không thể che giấu được. Các vị chỉ có má»—i má»™t cách đối phó là ... cao chạy xa bay. Tam tháºp lục sách tẩu vi thượng sách! Các vị chạy thẳng má»™t mạch sang táºn Ai Cáºp.
Thế nhÆ°ng có má»™t vị thần của các vị thần dám trụ lại Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i Tiphông. Äó là thần Dá»›t. Chẳng phải kể dà i dòng chúng ta cÅ©ng Ä‘oán biết được cuá»™c giao tranh lần nà y ác liệt, khủng khiếp gấp muôn ngà n lần hai cuá»™c giao tranh trÆ°á»›c. Tiphông phóng lá»a thiêu đốt hết má»i váºt xung quanh. Dá»›t liên tiếp đánh trả bằng những đòn sét đánh. Tiphông phóng lá»a, ném đá thì Dá»›t cÅ©ng ném đá, phóng lá»a. Khói bụi mù mịt. Äất run lên và giáºt giáºt từng cÆ¡n. Trá»i vùng vẫy, giãy giụa trong mà n hÆ¡i nóng dà y đặc bốc lên cuồn cuá»™n. Biển thì nóng sôi lên sùng sục. Sông lá»›n, sông nhá» Ä‘á»u cạn nÆ°á»›c. Thần HaÄ‘ex ở táºn thế giá»›i ngục tù sâu thẳm, dÆ°á»›i lòng đất cÅ©ng run lên vì sợ hãi quá chừng. Cả đến thần Crônôx và các Tităng cÅ©ng nhá»›n nhác, lo âu. Cuá»™c giao tranh vẫn tiếp diá»…n và xem ra khó có thể Ä‘oán định được kết thúc nhÆ° thế nà o, vì hai đối thủ Ä‘á»u không phải là những kẻ tầm thÆ°á»ng và thua kém nhau vá» bất cứ má»™t vÅ© khà gì. Trong má»™t đòn ác hiểm, Dá»›t giáng má»™t nhát sét ầm vang xuống và thấy Tiphông loạng choạng rồi ngã gục. Dá»›t bèn tiến lại gần định để bắt sống Tiphông hoặc để bồi cho Tiphông má»™t đòn nữa, kết thúc thắng lợi cuá»™c giao tranh. Ai ngá» Tiphông má»›i bị thÆ°Æ¡ng nhẹ. Và bất chợt Tiphông vùng dáºy giáºt phăng lấy cây rìu Dá»›t cầm trong tay bổ cho Dá»›t má»™t đòn tá»±a trá»i giáng. Bị má»™t đòn bất ngá», Dá»›t ngã quay xuống đất, mê man. Tiphông liá»n lấy dao lóc hết gân ở chân tay Dá»›t. Tiphông không thể giết chết được Dá»›t bởi lẽ Dá»›t vốn bất tá». NhÆ°ng bằng cách là m ấy, lóc hết dây gân, Tiphông biến Dá»›t thà nh má»™t vị thần vô dụng, sống cÅ©ng nhÆ° chết, không cá» Ä‘á»™ng được. Bây giá» thì chẳng còn phải Ä‘á» phòng gì nữa, Tiphông vác ngay Dá»›t lên vai Ä‘em vá» ném và o má»™t cái hang hẻo lánh ở táºn đảo Xixin. Tiếp đó Tiphông Ä‘em những dây gân lóc được ở ngÆ°á»i Dá»›t ra bá» và o má»™t miếng da gấu bá»c kÃn lại rồi giao cho con rồng Äenphinê (Delphinée) canh giữ. Thế là Tiphông có thể yên chà mà khoái cảm vá»›i thắng lợi của mình, má»™t thắng lợi mà theo hắn là vÄ©nh viá»…n, là không thể nà o xoay chuyển được. Chỉ còn má»—i má»™t việc giải thoát các Tităng nữa là xong nhiệm vụ vá»›i Gaia. Tình hình tháºt là bi đát. Vị thần phụ vÆ°Æ¡ng của các thần và ngÆ°á»i trần thế bị cầm tù. VÆ°Æ¡ng triá»u slanhpÆ¡ liệu có thể đứng vững được không, má»™t khi các Tităng được giải thoát khá»i Tartar -Äịa Ngục?
Là m thế nà o để cứu được Dá»›t bây giá»? Chỉ có cách giải thoát cho Dá»›t thì các vị thần slanhpÆ¡ má»›i có thể giữ được quyá»n cai quản thế gian. Hermex và Păng, hai con của Dá»›t, suy tÃnh nhÆ° thế và đảm nháºn sứ mạng cứu cha. Dùng vÅ© lá»±c Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i Tiphông hẳn là không được rồi. Chỉ có thể dùng mÆ°u được thôi. Hermex và Păng lên Ä‘Æ°á»ng. Hai ngÆ°á»i Ä‘em theo cây Ä‘Ã n lia và ống sáo. Há» lần tìm đến chá»— Tiphông và gảy lên những tiếng Ä‘Ã n thánh thót êm ái. Lần đầu tiên trong Ä‘á»i, gã quá»· thần Tiphông được nghe tiếng Ä‘Ã n. Hắn say mê, ngây ngất tưởng chừng nhÆ° được thưởng thức rượu nho của thần Äiônidôx pha vá»›i máºt ong và ng. Bá»—ng dÆ°ng Hermex và Păng ngừng lại, thở dà i:
-Chà , tháºt đáng tiếc! Cây Ä‘Ã n nà y tồi quá, đến phải vứt nó Ä‘i thôi. Biết thế nà y, chúng tôi sẽ là m má»™t cây Ä‘Ã n tháºt tuyệt diệu để đến đây chúng ta cùng thưởng thức thì có phải hay biết bao không?
-Sao?
-Tiphông há»i lại.
-Có thể là m được một chiếc đà n tuyệt diệu hơn chiếc nà y ư?
-Là m được chứ! Nhưng phải cái hơi khó.
-Khó những gì các bạn cứ nói đi, ta sẽ giúp đỡ.
-Phải tìm được gân của má»™t vị thần là m bá»™ dây thì má»›i được. Tiếng Ä‘Ã n sẽ trong trẻo, ấm cúng, thánh thót khác thÆ°á»ng, sẽ hay gấp muôn nghìn lần thứ tiếng Ä‘Ã n anh vừa nghe. Tiphông láºp tức Ä‘i lấy bá»c gân của thần Dá»›t vá» giao cho Hermex và Păng. Không để lỡ thá»i cÆ¡, hai vị thần nà y liá»n lẻn và o trong hang Dá»›t bị giam, nhanh nhẹn và khéo léo nối lại các dây gân và bắp thịt cho Dá»›t. Phút chốc Dá»›t trở lại khá»e mạnh nhÆ° xÆ°a và sẵn sà ng lao và o cuá»™c chiến đấu phục thù. Lần nà y Dá»›t đứng trên má»™t cá»— xe thần có cánh, từ xa, đánh nhau vá»›i Tiphông. Dá»›t vung lưỡi rìu giáng sét liên hồi, bủa vây Tiphông bằng má»™t lÆ°á»›i lá»a dà y đặc. Tiphông vác hết quả núi nà y đến quả núi khác ném Dá»›t. NhÆ°ng vô Ãch, vì Dá»›t cho nổi phong ba bão táp là m cho những hòn núi đá đó bay ngược lại, đè lên Tiphông. Cuối cùng Tiphông bị đánh bại hoà n toà n và Dá»›t sau khi xem xét kỹ má»›i yên tâm trở vỠđỉnh núi slanhpÆ¡ bốn mùa mây phủ, mở tiệc mừng chiến thắng vá»›i các chÆ° vị thần linh. Chuyện Tiphông đánh nhau vá»›i Dá»›t nói qua là nhÆ° thế chứ tháºt ra còn có thể kể dà i hÆ¡n. Xin kể rõ vá» cái chết của Tiphông. Tiphông giao chiến vá»›i Dá»›t hồi lâu thì bị trá»ng thÆ°Æ¡ng, Ä‘Ã nh phải bá» chạy. Thần Dá»›t không há» cháºm trá»…, rượt Ä‘uổi theo ngay. Vừa Ä‘uổi thần vừa giáng sét chém, đốt lần lượt hết trăm đầu của Tiphông.
Trong lúc tên quá»· thần nà y hoang mang, nao núng, mải cắm đầu chạy thì Dá»›t thừa thắng vác luôn ngá»n núi Etna ném theo Tiphông. Không thể tưởng tượng được đòn đánh nà y mạnh đến nhÆ° thế nà o, ác hiểm đến nhÆ° thế nà o. Ngá»n núi bay vèo Ä‘i nhÆ° ta ném má»™t hòn đá và đè sáºp xuống Tiphông kết liá»…u gá»n Ä‘á»i hắn. Giống nhÆ° má»™t ngÆ°á»i thợ rèn nung miếng sắt cứng trong lò khi kéo miếng sắt ra đặt trên Ä‘e, khói còn bốc lên nghi ngút hồi lâu rồi má»›i tắt. CÅ©ng váºy, xác của Tiphông bị ngá»n núi Etna chôn vùi còn phụt lá»a lên miệng núi gây ra biết bao tai há»a cho thế gian. Äể tháºt yên tâm hÆ¡n nữa đối vá»›i má»™t địch thủ đáng sợ, Dá»›t tống giam hẳn Tiphông xuống địa ngục Tartar sâu thẳm. Thế nhÆ°ng cuá»™c Ä‘á»i của Tiphông chÆ°a hết. ở dÆ°á»›i địa ngục, Tiphông kết duyên vá»›i má»™t quái váºt ná»a phụ nữ, ná»a rắn tên là khiÄ‘na (Echidna). Vá» dòng dõi của quái váºt nà y, ngÆ°á»i thì bảo mụ là con của Gaia vá»›i thần Biển Pôngtôx. Có ngÆ°á»i lại kể chÃnh bố mẹ của mụ là Cridao và tiên nữ Canloirôê (Callirhoé) con gái của thần skêanôx. Tiphông và khiÄ‘na sinh ra được khá nhiá»u con. Con cái của đôi vợ chồng quái đản nà y đứa nà o cÅ©ng lÆ°u giữ, thừa kế được cái "nếp nhà " quái váºt bắt đầu từ cha mẹ chúng. TrÆ°á»›c tiên quái váºt Khimer (Chimère) đầu sÆ° tá», Ä‘uổi rồng, thân dê. Có ngÆ°á»i lại nói, chÃnh mắt đã trông thấy Khimer có ba đầu: SÆ° tá», rồng và dê, miệng phun ra ba dòng lá»a. Quê hÆ°Æ¡ng của Khimer má»—i ngÆ°á»i kể má»—i khác, có ngÆ°á»i nói, chÃnh quê tên nà y ở táºn bên ấn Äá»™. Rồi đến chó ngao hai đầu Orthrôx (Onthroạ), chó ngao ba đầu Xerber (hoặc Kerber) (erbère Kerbère), mãng xà trăm đầu LernÆ¡. Äấy là những anh em sinh ba của gia đình quái váºt. Vá» chó ngao Xerber, có ngÆ°á»i bảo, không phải chỉ có ba đầu, mà có tá»›i năm chục đầu. Chó ngao Xerber, lại kết hôn vá»›i mẹ khiÄ‘na sinh ra quái váºt Xphanh (ạphinx) có cánh, ná»a thân trên và khuôn mặt là ngÆ°á»i phụ nữ, ná»a thân dÆ°á»›i là sÆ° tá», Ä‘uôi rồng. Lại còn ác quá»· MêduydÆ¡ (Méduse), sÆ° tá» Nêmê (Némée), con rồng ở xứ CônkhiÄ‘ (Colchide), con rồng Lađông (Ladon) canh giữ những quả táo và ng, tặng phẩm của nữ thần Äất Mẹ-Gaia cho Hêra ngà y cÆ°á»›i. Tiphông còn sinh ra những ngá»n gió hung bạo (Không phải gió rôx, Nôtôx, Bôrê và Dêphia) gây nên những cÆ¡n lốc, cÆ¡n bão và những ngá»n sóng thần khiến cho thuyá»n bè Ä‘i biển bị đắm, mùa mà ng bị thiệt hại, ngÆ°á»i chết, của mất Ä‘au thÆ°Æ¡ng, ai oán không sao kể xiết. Nói vá» Dá»›t thì từ đây không còn phải báºn tâm đối phó vá»›i má»™t kẻ thù nà o nữa. Dá»›t cÅ©ng chẳng còn phải lo sợ má»™t thế lá»±c nà o, vì thế đã đến lúc Dá»›t có thể ân xá cho những vị thần thuá»™c thế hệ trÆ°á»›c.
Dá»›t mở ngục Tartar giải thoát cho các Tităng và Crônôx, Ä‘Æ°a hỠđến trị vì ở má»™t nÆ¡i xa tÃt tắp mù khÆ¡i. Äó là má»™t thế giá»›i tuyệt diệu trên những hòn đảo "Hạnh phúc", nÆ¡i mà tất cả niá»m hạnh phúc vô Hádre de Lerac (du lac de Lerne). tÆ°, thanh thản sung túc của thá»i đẽi Hoà ng kim Ä‘ang còn lÆ°u giữ được. NhÆ° váºy là kết thúc cuá»™c giao tranh lần thứ ba của các vị thần trẻ, các vị thần của thế giá»›i slanhpÆ¡ văn minh và năng Ä‘á»™ng hÆ¡n những vị thần già cổ hủ của ngá»n núi Othrix. Và thần Dá»›t trở thà nh vị thần tối cao của tráºt tá»± má»›i và Pháp chế má»›i, tráºt tá»± và Pháp chế của thá»i đẽi anh hùng. Tháºt ra hình ảnh nà y vá» Dá»›t có phần nà o là m ngÆ°á»i ta quên Ä‘i cái hình ảnh "thuở hà n vi" xÆ°a kia của Dá»›t, lúc Dá»›t chỉ Ä‘Æ¡n thuần là sấm sét, giông bão, mây mÆ°a. Lại có lúc Dá»›t là hà ng rà o, là gióng cá»a, là thanh gá»— chắn đảm nháºn chức năng vị thần bảo há»™ cho gia đình. GiỠđây ở cÆ°Æ¡ng vị má»›i, Dá»›t giữ lại sấm sét nhÆ° là thuá»™c tÃnh của mình. Nguồn gốc của loà i ngÆ°á»i năm thá»i đẽi Các vị thần đã được sinh ra nhÆ° thế, khởi nguyên từ VÅ© Trụ, Äất, Trá»i, Tình Yêu rồi từ thần nà y sinh ra thần khác, nối tiếp nhau Ä‘á»i Ä‘á»i kiếp kiếp. NhÆ°ng còn loà i ngÆ°á»i được sinh ra nhÆ° thế nà o, đó là điá»u ai cÅ©ng muốn biết. Ai đã sinh ra những con ngÆ°á»i trên thế gian nà y? XÆ°a kia, các vị thần. Äó là các vị thần slanhpÆ¡ không há» biết đến tuổi già và cái chết, đã sáng tạo ra loà i ngÆ°á»i. Các thần đã lấy và ng tạo ra giống ngÆ°á»i đầu tiên. Những con ngÆ°á»i đầu tiên nà y sống trong thá»i đẽi mà Crônôx nắm quyá»n cai quản thế gian. Thá»i đẽi Crônôx còn được ngÆ°á»i xÆ°a gá»i là thá»i đẽi Và ng hay thá»i đẽi Hoà ng Kim, hoặc thá»i đẽi XatuyếcnÆ¡. Othráx má»™t ngá»n núi thuá»™c đất Thessalie (Bắc Hy Lạp) ở phÃa Nam của ngá»n núi slanhpÆ¡.
Và o thuở ấy con ngÆ°á»i sống khác bây giá» nhiá»u. Thiên nhiên Ä‘em lại cho há» biết bao thức ăn, váºt dụng dồi dà o, hoà n hảo. Cây trÄ©u quả, lúa chắc bông, đất Ä‘ai mà u mỡ, mÆ°a thuáºn gió hòa... tóm lại không có má»™t Ä‘iá»u gì đáng phà n nà n chê trách. Con ngÆ°á»i sống nhÆ° các vị thần chẳng há» biết đến lo âu, phiá»n não. Há» cÅ©ng không phải là m những công việc cá»±c nhá»c đến kiệt sức ngÆ°á»i. Cảnh đói khổ chẳng bao giá» bén mảng đến cuá»™c sống của bất cứ ai. Không có bệnh táºt là m cho con ngÆ°á»i phải Ä‘au Ä‘á»›n, âu sầu. Và con ngÆ°á»i cÅ©ng không biết đến tiếng gõ cá»a dá»a Ä‘e của tuổi già và cái chết. Ngà y nà y qua ngà y khác con ngÆ°á»i sống trong há»™i hè, yến tiệc tÆ°ng bừng và cứ trẻ đẹp mãi mãi. Của cải Ä‘á»u là của chung hết thảy má»i ngÆ°á»i vì thế chẳng má»™t ai phạm phải những thói hÆ° táºt xấu nhÆ°: tham lam, ky cóp, trá»™m cắp, lừa đảo... Cá»a ngõ chẳng phải then trong khóa ngoà i, rà o đóng trÆ°á»›c sau. Con ngÆ°á»i sống trong tình thÆ°Æ¡ng yêu đùm bá»c, quấn quýt lấy nhau. Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u trung thá»±c, tin cáºy lẫn nhau và trá»ng danh dá»±. Con ngÆ°á»i cứ thế sống mãi cho tá»›i má»™t ngÆ°á»i nà o đó, há» từ giã cõi Ä‘á»i, từ giã má»™t cách bình thản, tá»± nhiên nhÆ° má»™t giấc ngủ êm dịu thÆ°á»ng đến đè nặng trên mi mắt, chinh phục há». Khi đất Ä‘en đã phủ kÃn giống ngÆ°á»i Và ng nà y thì từ đây há» bÆ°á»›c sang má»™t cuá»™c Ä‘á»i má»›i. Thần Dá»›t vÄ© đẽi giao cho há» má»™t sứ mạng cao cả. Há» sẽ đóng vai trò của những vị thần Nhân Háºu (Bienveillant) nhÆ°ng không phải sống trên đỉnh slanhpÆ¡ mà sống trên mặt đất, là m ngÆ°á»i bênh vá»±c chân lý và bảo há»™ cho những ngÆ°á»i trần thế chúng ta. Há» cÅ©ng gánh vác cả công việc phân phối của cải cho má»i ngÆ°á»i. Äó là đặc ân của thần Dá»›t vÄ© đẽi đã ban cho những ngÆ°á»i của thá»i đẽi Hoà ng Kim do Crônôx trị vì và chÃnh thần Dá»›t đã giao cho ngÆ°á»i con gái của mình là nữ thần Äikê, nữ thần Công Lý, Ä‘iá»u khiển thế gian nên má»›i có cuá»™c sống tốt đẹp nhÆ° váºy. NhÆ°ng rồi má»i việc Ä‘á»u biến đổi.
Thá»i đẽi Hoà ng Kim qua Ä‘i, con ngÆ°á»i Và ng chẳng còn trên thế gian nữa. Và phải má»™t thá»i gian khá lâu sau nà y các vị thần slanhpÆ¡ má»›i sáng tạo ra được má»™t giống ngÆ°á»i thứ hai để kế tiếp giống ngÆ°á»i Và ng đầu tiên. NhÆ°ng con ngÆ°á»i bây giỠđược sáng tạo ra không phải bằng và ng mà bằng bạc. Nó chẳng giống gì lá»›p ngÆ°á»i trÆ°á»›c kia vá» hình dáng cÅ©ng nhÆ° vá» trà tuệ. Nói đúng ra nó có phần không đẹp nhÆ° trÆ°á»›c và có phần kém thông minh hÆ¡n. Từ đây, ngÆ°á»i mẹ phải nuôi con vất vả sá»›m hôm, nuôi mãi, nuôi mãi ròng rã má»™t trăm năm, đứa con má»›i khôn lá»›n trưởng thà nh. NhÆ°ng con ngÆ°á»i của thá»i đẽi Bạc nà y sống chẳng được bao lâu. Sá»± ngu ngốc đã gây ra cho há» biết bao tai há»a. Há» không xA Lynh được những Ä‘iá»u cám dá»— xấu xa. Từ đâu má»c lên trong trái tim há» những dây mÆ¡ rá»… má của thói ghen tỵ, tham lam, xúc xiểm, dối trá, tà n bạo. Há» mất trà đến ná»—i không còn biết sống cho má»±c thÆ°á»›c nữa. HỠđã khinh thị thần linh, không chịu dâng lá»… hiến tế Ä‘á»u đặn. Và thế là Dá»›t nổi cÆ¡n thịnh ná»™, chôn vùi há» xuống đất Ä‘en, bắt há» phải chết.
Tháºt ra thì há» chỉ được phép sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i má»›i ở dÆ°á»›i âm phủ. Há» chẳng được má»™t ân huệ gì của các báºc thần linh. Thần Dá»›t vÄ© đẽi, báºc phụ vÆ°Æ¡ng của các thần linh và những ngÆ°á»i trần thế, lại sáng tạo ra má»™t giống ngÆ°á»i thứ ba nữa. Äây là giống ngÆ°á»i Äồng, được sáng tạo ra từ cán của những ngá»n lao đồng, khác hoà n toà n giống ngÆ°á»i Bạc. Äó là những con ngÆ°á»i rất hung hăng và rất đáng sợ. Loại ngÆ°á»i nà y chỉ Æ°a thÃch những cuá»™c giao tranh là suối nguồn của máu và nÆ°á»›c mắt. Há» có má»™t trái tim rắn nhÆ° đá, lạnh nhÆ° băng, chẳng há» xót xa trÆ°á»›c cảnh đầu rÆ¡i máu chảy. Há» cÅ©ng chẳng biết đến những cá» chỉ tế nhị, dịu dà ng, những thú vui thanh nhà n, cao thượng mà chỉ quen thú vui vá»›i bạo lá»±c, vá»›i cảnh đầu rÆ¡i máu chảy. Äược thần Dá»›t ban cho má»™t thân hình cao lá»›n, to khá»e vá»›i những đôi tay, bắp chân gân guốc có thể bạt núi ngăn sông nhÆ°ng há» lại không dùng sức lá»±c đó để cà y cấy, trồng trá»t mà lại dùng và o các cuá»™c chinh chiến, chém giết lẫn nhau. Những ngÆ°á»i Äồng là m những ngôi nhà bằng đồng để ở, váºt dụng trong nhà từ giÆ°á»ng ghế cho đến đồ ăn thức Ä‘á»±ng cÅ©ng Ä‘á»u bằng đồng. VÅ© khà trong các cuá»™c giao tranh cÅ©ng bằng đồng bởi vì thá»i ấy sắt Ä‘en cứng rắn chÆ°a ai biết đến. Những ngÆ°á»i Äồng không ăn bánh mì. Vá»›i tÃnh khà hung hăng, kiêu ngạo, há» luôn chém giết lẫn nhau. Cứ thế, hết cuá»™c chém giết nà y đến cuá»™c chém giết khác cho đến má»™t ngà y kia chẳng còn sót má»™t ai trên thế gian nữa. Giống ngÆ°á»i Äồng đã tá»± hủy diệt vì sá»± thái quá, sá»± không má»±c thÆ°á»›c.
Há» phải từ bá» mặt đất chan hòa ánh sáng tÆ°Æ¡i vui để Ä‘i và o địa ngục muôn Ä‘á»i tối tăm của thần HaÄ‘ex, chẳng má»™t chút vinh quang lÆ°u lại, và thế là chấm dứt thá»i đẽi Äồng của giống ngÆ°á»i Äồng. Khi đất Ä‘en đã bao phủ giống ngÆ°á»i Äồng thì cÅ©ng là lúc Dá»›t, ngÆ°á»i con của Crônôx, má»™t lần nữa lại sáng tạo ra giống ngÆ°á»i thứ tÆ° cho Äất Mẹ. Äây là má»™t thế hệ ngÆ°á»i đứng đắn hÆ¡n, Æ°u tú hÆ¡n giống ngÆ°á»i trÆ°á»›c. Há» là những vị anh hùng của dòng giống thần linh được mang danh là các vị Bán thần. Các vị anh hùng Bán thần nà y đã sống trên mặt đất bao la của chúng ta vá»›i bao nhiêu chiến công hiển hách. NhÆ°ng há» cÅ©ng không có được má»™t cuá»™c sống vÄ©nh hằng. Các cuá»™c chiến tranh thảm khốc và những cuá»™c há»—n chiến bạo tà n cÆ°á»›p Ä‘i cuá»™c sống của há». NgÆ°á»i thì chết dÆ°á»›i chân thà nh TebÆ¡ bảy cổng, kẻ thì bá» mình trong cuá»™c tranh già nh gia súc của dip. Và biết bao nhiêu ngÆ°á»i con Æ°u tú đã xuống thuyá»n vượt biển khÆ¡i mù xám để sang đánh thà nh TÆ¡roa vì nà ng Hêlen mà không thấy được ngà y trở vá». ThÆ°Æ¡ng xót những vị Anh hùng Bán thần, thần Dá»›t ban cho há» má»™t cuá»™c sống má»›i vô cùng tốt đẹp. Thần Ä‘Æ°a há» tá»›i má»™t nÆ¡i cách biệt Thèbes. vá»›i má»i ngÆ°á»i, xa tÃt tắp mù khÆ¡i, ở táºn nÆ¡i cùng kiệt của đất. Äây là những hòn đảo Hạnh phúc trên bỠđẽi dÆ°Æ¡ng do skêanôx cai quản có vá»±c nÆ°á»›c xoáy sâu. Há» sống ở đây trái tim thanh thản, chẳng phải tất báºt lo toan vá» bát cÆ¡m manh áo. Äất Ä‘ai phì nhiêu, mà u mỡ, cứ má»—i năm ba vụ hiến dâng há» những hạt lúa chắc mẩy, ngá»t nhÆ° máºt ong và ng. Thá»i đẽi thứ năm là thá»i đẽi Sắt, má»™t thá»i đẽi nghiệt ngã và tồi tệ hÆ¡n tất cả các thá»i đẽi trÆ°á»›c. Äây là thá»i đẽi thống trị của nữ thần Hibrix-Nữ thần Thái Quá (Không má»±c thÆ°á»›c).
Con ngÆ°á»i được tạo ra bằng sắt, hai thái dÆ°Æ¡ng xám xịt, suốt đêm ngà y bị đắm chìm trong cuá»™c sống vất vả, cá»±c nhá»c, báºn rá»™n, tức tưởi. Và chẳng thể nà o chấm dứt được tai há»a ấy. Các vị thần đã Ä‘em lại cho con ngÆ°á»i bao ná»—i Æ°u tÆ° nặng ná» khôn tả. Thá»i đẽi nà y sa sút đến mức xấu tốt lẫn lá»™n, phải trái không phân minh. ở cái thá»i đẽi Sắt nà y con ngÆ°á»i đối x
|
31-05-2008, 11:41 AM
|
|
Phá Quan Hạ Sơn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: "Nhà hát của những giấc mÆ¡"
Bà i gởi: 270
Thá»i gian online: 19 giá» 28 phút 1 giây
Thanks: 181
Thanked 1 Time in 1 Post
|
|
Thần thoại Hy Lạp - THẾ GIỚI ÂM PHỦ CỦA HAÄEX
THẾ GIỚI ÂM PHỦ CỦA HAÄEX
HaÄ‘ex, ngÆ°á»i anh của Dá»›t, theo sá»± rút thăm chia phần, được cai quản thế giá»›i sâu thẳm trong lòng đất và những vong hồn. So vá»›i bầu trá»i mà Dá»›t cai quản, vá»›i đẽi dÆ°Æ¡ng mà Pôdêiđông trị vì thì vÆ°Æ¡ng quốc của HaÄ‘ex tháºt tối tăm lạnh lẽo. NÆ¡i đây không má»™t tia nắng lá»t và o, không má»™t ánh trăng soi tá»›i, không có cuá»™c sống tÆ°ng bừng, náo nức, ấm cúng, nhá»™n nhịp của thế giá»›i slanhpÆ¡ và thế giá»›i loà i ngÆ°á»i trên mặt đất phì nhiêu. Những ngÆ°á»i trần thế Ä‘oản mệnh khi kết thúc số mệnh của mình Ä‘á»u biến thà nh những hình bóng váºt vá» Ä‘i và o vá»±c thẳm sâu hun hút dẫn tá»›i lòng đất. Những bóng hình ấy phải Ä‘i qua con sông Xtich (ạtáx) nÆ°á»›c đục bùn lầy quanh năm lạnh buốt. XÆ°a kia, Xtich là má»™t tiên nữ NanhphÆ¡, con của thần skêanôx, sống trong má»™t cái Ä‘á»™ng đẹp đẽ ở vùng ArcaÄ‘i, bên má»™t suối nÆ°á»›c trong veo. Khi những ngÆ°á»i Äại khổng lồ Ghigăngtôx nổi dáºy chống lại thế giá»›i slanhpÆ¡, Xtich theo cha đứng vá» phe thần Dá»›t. Dẹp xong vụ bạo loạn, để khen thưởng công lao của Xtich thần Dá»›t ban cho Xtich má»™t đặc ân trở thà nh má»™t con sông hết sức thiêng liêng đối vá»›i thế giá»›i thần linh và những ngÆ°á»i trần, con sông ở dÆ°á»›i âm phủ. Từ đó trở Ä‘i những ngÆ°á»i trần thế khi từ giã mặt đất trà n đầy ánh sáng để bÆ°á»›c và o vÆ°Æ¡ng quốc tối tăm của thần HaÄ‘ex phải Ä‘i qua con sông Xtich. Các vị thần khi đứng trÆ°á»›c má»™t sá»± việc hệ trá»ng cần phải thá» nguyá»n, cam kết Ä‘á»u phải viện dẫn sông Xtich ra để là m ngÆ°á»i chứng giám. NhÆ°ng là m sao con sông Xtich dÆ°á»›i âm phủ lại có thể hiện diện ở thế giá»›i slanhpÆ¡ để chứng giám cho lá»i thá» nguyá»n của má»™t vị thần nà o đó? Nữ thần Irix (Iris) sẽ lo toan chu tất việc nà y. Má»—i khi có việc thá» nguyá»n, Hadès, thần thoại La Mã: Pluton. được biết trÆ°á»›c, nữ thần Cầu Vồng Irix bằng đôi cánh, nhanh nhẹn và nhiá»u mà u sắc của mình, bay ngay xuống thế giá»›i âm phủ múc vá» má»™t cốc nÆ°á»›c sông Xtich. Và trÆ°á»›c cốc nÆ°á»›c thiêng liêng nà y, vị thần Ä‘Æ°a tay ra trÆ°á»›c mặt, trịnh trá»ng nói lên lá»i cam kết, thá» nguyá»n của mình. Äược nháºn sứ mạng thiêng liêng chứng giám lá»i thá», Xtich có quyá»n trừng phạt kẻ không tôn trá»ng lá»i thá», không thá»±c hiện đúng lá»i cam kết. Vị thần nà o phạm tá»™i xấu xa đó sẽ bị phạt má»™t năm ròng không được uống rượu thánh và ăn các thức ăn thần, nghÄ©a là những thức ăn vốn dà nh riêng cho các vị thần để nuôi sống bản chất bất tá» trong con ngÆ°á»i các vị. Không ăn má»™t năm, tất nhiên vị thần nà o đó bị trừng phạt, sẽ chết má»™t năm, nghÄ©a là ngủ má»™t giấc say nhÆ° chết má»™t năm. NhÆ°ng không phải chỉ có thế. Hình phạt nhÆ° thế thì quá nhẹ. Kẻ phạm tá»™i còn phải chịu tiếp má»™t hình phạt nữa: bị cấm, bị "đình chỉ" không cho dá»± các cuá»™c há»p của thế giá»›i thần thánh suốt chÃn năm liá»n. Thế giá»›i âm phủ không phải chỉ có má»™t con sông Xtich. Các vong hồn còn phải Ä‘i qua những con sông khác nữa, nhÆ° Akhêrông (Achéron, Akheron), Côkit (Cooáte), Pirirphlêghêtông (Pyriphlégéthon), Lêtê (Léthé). Chúng ta không thấy ngÆ°á»i xÆ°a kể lại rõ rà ng vá» chặng Ä‘Æ°á»ng mà các vong hồn Ä‘i xuống thế giá»›i âm phủ sẽ phải qua con sông nà o trÆ°á»›c, con sông nà o sau và con sông nà o là ở cuối của Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng tối tăm u ám dó. Akhêrông xÆ°a kia vốn là má»™t con sông ở trên trần. Khi các Tităng nổi dáºy chống lại Dá»›t, Akhêrông đã cung cấp nÆ°á»›c cho các Tităng. Vì tá»™i tiếp tay cho những kẻ phản loạn nên Dá»›t trừng phạt Akhêrông Ä‘Ã y xuống âm phủ. Các vong hồn Ä‘i xuống thế giá»›i của thần HaÄ‘ex phải do vị thần Hermex dẫn Ä‘Æ°á»ng. Khi phải là m công việc không vui gì đó thần Hermex mang tên là Psikhôpôm. Hermex Psikhôpôm dẫn Ä‘Æ°á»ng cho các vong hồn đến bá» sông Xtich hoặc Akhêrông là xong nhiệm vụ. Má»™t lão già thân hình tiá»u tụy, đầu bạc, răng long, áo quần rách rÆ°á»›i, nhem nhuốc, vẻ mặt lạnh lùng u ám, lầm lì tên là Kharông (Charon Kharon) đứng chá» sẵn bên bá» sông vá»›i con đò để Ä‘Æ°a tiếp những vong hồn và o vÆ°Æ¡ng quốc tối tăm của thần HaÄ‘ex. Kharông vốn là con của Chốn Tối Tăm vÄ©nh cá»u -rép và nữ thần Äêm Tối Nix. Có thể nói trên Ä‘á»i nà y Ãt có con ngÆ°á»i nà o lại khắc nghiệt, cứng rắn, lạnh lùng nhÆ° lão già chở đò Kharông. Má»—i vong hồn qua sông Ä‘á»u phải trả tiá»n đò cho lão. Không tiá»n thì không được qua sông, đó là luáºt lệ bất di bất dịch của lão. Những ngÆ°á»i trần thế gặp cảnh ngá»™ không may khi từ giã cõi Ä‘á»i không có thân nhân là m đầy đủ nghi lá»… mai táng, trong đó có việc phải bá» và o miệng ngÆ°á»i chết má»™t đồng tiá»n thì tháºt là bất hạnh. Vong hồn đó không qua được sông Xtich hoặc Akhêrông, suốt Ä‘á»i cứ phải đứng bên nà y bá» sông than khóc cho số pháºn hẩm hiu, bạc bẽo của mình, lang thang không nÆ¡i trú ngụ hết năm nà y qua năm khác, chỠđợi sá»± phán quyết của các quan tòa dÆ°á»›i âm phủ vá» số pháºn của mình. Có ngÆ°á»i lại kể hÆ¡i khác Ä‘i má»™t chút, những vong hồn bất hạnh đó chỠđợi ở bên bá» sông Côkit chứ không phải sông Akhêrông. Äi và o vÆ°Æ¡ng quốc của thần HaÄ‘ex, các vong hồn còn phải đến sông Lêtê để uống má»™t ngụm nÆ°á»›c của con sông nà y cho quên Ä‘i tất cả má»i chuyện của cuá»™c sống ở dÆ°Æ¡ng gian trÆ°á»›c kia, má»i ná»—i sÆ°á»›ng vui và má»i niá»m Ä‘au khổ, má»i ká»· niệm đối vá»›i những ngÆ°á»i thân thÃch trong Ä‘á»i sống hà ng ngà y của mình. Không khà ở âm phủ lạnh lẽo đến ghê rợn. Bóng Ä‘en má» mỠảo ảo của những vong hồn váºt vá» nhÆ° những là n khói xám. Tiếng rên rỉ khóc than của há» vá» số pháºn bất hạnh của mình cất lên Ä‘á»u Ä‘á»u, rả rÃch buồn bã nhÆ°ng trầm trầm, nho nhá» nghe nhÆ° tiếng lá cây xà o xạc hay tiếng các loại côn trùng kể lể rỉ rót trong đêm. Äã bÆ°á»›c chân xuống con đò của lão Kharông ác nghiệt để Ä‘i sang bá» bên kia của con sông Akhêrông thì không còn cách gì trở lại được nữa. Lão già lái đò tÃnh khà khắt khe và chặt chẽ, không cho ai qua đò nếu không có tiá»n, lại cà ng không cho ai qua đò rồi xin trở lại. Gác cá»a âm phủ có con chó ba đầu Xerber vô cùng dữ tợn. Cổ nó, má»™t búi rắn quấn quanh, đầu rắn lúc nà o cÅ©ng ngóc lên tua tủa. Răng chó Xerber dà i và nhá»n hoắt lại có ná»c Ä‘á»™c nhÆ° ná»c rắn. Nó để cho các vong hồn Ä‘i qua cá»a và o âm cung má»™t cách dá»… dà ng nhÆ°ng nếu từ âm cung mà trở ra thì đừng hòng qua khá»i ba đầu, sáu mắt của nó. Những ngÆ°á»i trần thế, các vị thần, xuống âm cung Ä‘á»u bị Xerber chặn lại. Tất nhiên đối vá»›i các vị anh hùng và các đấng thần linh thì thế nà o há» cÅ©ng tìm được cách qua cá»a ải Xerber, hoặc là dùng mÆ°u, hoặc là dùng sức. Nà ng Psikhê xinh đẹp tuyệt trần phải cho Xerber cái bánh, chà ng Orphê gẩy Ä‘Ã n lia cho chó Xerber nghe, ngÆ°á»i anh hùng Hêraclex thì dùng sức mạnh của đôi tay tóm cổ Xerber buá»™c dây lại dắt lên trần... không rõ Psikhê, Orphê là m thế nà o để cho lão già Kharông cho xuống đò. NhÆ°ng vá»›i Hêraclex thì khi nhìn thấy nắm đấm của chà ng giÆ¡ ra trÆ°á»›c mặt là lão già má»i chà ng xuống đò ngay, không há» há»i han tà gì đến tiá»n đò cả.
Do việc sÆ¡ hở nà y, để má»™t ngÆ°á»i trần, má»™t ngÆ°á»i trần còn sống và o táºn âm phủ, trái hẳn vá»›i luáºt lệ của thế giá»›i địa ngục vốn chỉ cho phép những vong hồn được và o, lão già Kharông bị trừng phạt, bị "thi hà nh ká»· luáºt", "đình chỉ công tác" chở đò má»™t năm! Xem thế thì vÆ°Æ¡ng quốc của thần HaÄ‘ex cÅ©ng có phép tắc lá» luáºt nghiêm minh đấy chứ! Thần HaÄ‘ex trị vì ở thế giá»›i âm tá, địa ngục, má»™t vÆ°Æ¡ng quốc buồn thảm và không há» biết đến ánh sáng mặt trăng, mặt trá»i. HaÄ‘ex ngồi trên ngai và ng uy nghiêm tay cầm cây vÆ°Æ¡ng trượng, biểu trÆ°ng của quyá»n lá»±c trị vì thế giá»›i của mình. Ngồi bên HaÄ‘ex là Perxêphôn, má»™t nữ thần có nhan sắc Ãt ngÆ°á»i sánh kịp mà HaÄ‘ex đã bắt từ dÆ°Æ¡ng gian vá» là m vợ. HaÄ‘ex Ä‘á»™i trên đầu chiếc mÅ© tà ng hình, tặng váºt của những ngÆ°á»i khổng lồ Xiclôp xÆ°a kia ban cho thần trong cuá»™c giao tranh vá»›i những Tităng, HaÄ‘ex đã từng cho má»™t và i vị anh hùng mượn chiếc mÅ© quý báu đó để há» láºp nên những chiến công lÆ°u danh muôn thuở. Giúp việc cai quản thế giá»›i vong hồn cho HaÄ‘ex còn có nhiá»u vị thần và hai vị quan tòa nổi tiếng công minh, chÃnh trá»±c. Äó là Minôx và RaÄ‘amăngtÆ¡. Các nữ thần rini tÃnh tình khắc nghiệt, tóc là những má»› rắn Ä‘á»™c ngoằn ngoèo, tay cầm roi, tay cầm Ä‘uốc chỉ chá» lệnh của HaÄ‘ex là vá»›i đôi tay nhanh nhẹn bay lên dÆ°Æ¡ng gian truy lùng, hà nh hạ những kẻ phạm tá»™i bằng sá»± già y vò, ăn năn, bứt rứt, hối háºn của lÆ°Æ¡ng tâm. Những kẻ phạm tá»™i dù có trốn Ä‘i bất cứ nÆ¡i đâu cÅ©ng không thoát khá»i sá»± truy lùng và đòn trừng phạt của những nữ thần rini. Há» suốt ngà y đêm không được yên nghỉ, suốt ngà y đêm lo lắng, bồn chồn, dằn vặt, khắc khoải. Còn ở dÆ°á»›i âm phủ, các nữ thần rini trừng phạt những vong hồn phạm tá»™i sát nhân, bá»™i bạc, bất nghÄ©a bất nhân. Bằng những ngá»n roi Ä‘au buốt, các nữ thần rini thá»±c hiện công lý của thế giá»›i âm phủ. Các nữ thần tra há»i, bắt các vong hồn phải Ä‘au Ä‘á»›n, xót xa trÆ°á»›c những lá»i sỉ nhục, mắng nhiếc của mình. Thần Chết Tanatôx tay cầm gÆ°Æ¡m, mặc áo khoác Ä‘en vá»›i đôi cánh Ä‘en rá»™ng và dà i, thÆ°á»ng có mặt ngay sau khi má»™t ngÆ°á»i trần thế nà o đó vừa tắt thở. Tanatôx dùng gÆ°Æ¡m cạo tóc khoét đầu để hút linh hồn. Các nữ thần Ker luôn luôn có mặt ở bãi chiến trÆ°á»ng nÆ¡i các anh hùng, dÅ©ng sÄ© phÆ¡i thây ngổn ngang. Cảnh tượng đó đối vá»›i ngÆ°á»i trần chúng ta tháºt là khủng khiếp nhÆ°ng vá»›i các nữ thần Ker thì là những bữa đẽi tiệc. Từ dÆ°á»›i âm phủ, há» vá»›i đôi cánh Ä‘en nặng ná» bay đến chiến địa bám và o những vết thÆ°Æ¡ng say sÆ°a uống hút chút máu nóng còn lại trong các thi hà i tá» sÄ©. Và linh hồn những ngÆ°á»i tá» tráºn còn chút nà o Ä‘á»u bị các nữ thần kéo, hút ra khá»i thể xác. Thần Giấc Ngủ hoặc Giấc MÆ¡ Hipnôx cÅ©ng phục vụ dÆ°á»›i trÆ°á»›ng HaÄ‘ex. Tuy chẳng có quyá»n lá»±c lá»›n lao song ngay đến thần Dá»›t cÅ©ng không thể đối địch lại vá»›i Hipnôx. Chỉ vá»›i má»™t và i cá» Ä‘á»™ng nhẹ nhà ng, cầm bông hoa anh túc phất khẽ trên mặt ngÆ°á»i nà o đó và i cái hoặc lấy chút thuốc bá»™t anh túc từ trong má»™t chiếc sừng ra rắc xuống, thế là bất kể ai từ thần thánh cho đến chà ngÆ°á»i trần Ä‘á»u thấy nặng trÄ©u trên mi mắt và mi mắt từ từ khép lại. NgÆ°á»i ta bảo thần Hipnôx đã khâu nối hai mi mắt con ngÆ°á»i lại. NgÆ°á»i xÆ°a hình dung thần Hipnôx là má»™t chà ng trai xinh đẹp có cánh ở thái dÆ°Æ¡ng, tay cầm má»™t chiếc sừng và má»™t bông hoa anh túc.
Có khi trên những quan tà i bằng đá, ngÆ°á»i ta thể hiện thần Hipnôx là má»™t chà ng trai Ä‘ang ngủ, cánh tay tì trên má»™t ngá»n đèn bị đổ. VÆ°Æ¡ng quốc của thần HaÄ‘ex tối tăm và quả là có nhiá»u vị thần rất đáng sợ. Chẳng ai là ngÆ°á»i Æ°a thÃch quý mến cái thế giá»›i không có ánh sáng và đầy rẫy những vị thần, những giống váºt khủng khiếp nhÆ° thế cả. NhÆ°ng có lẽ ghê sợ hÆ¡n cả, khủng khiếp hÆ¡n cả là nữ thần Hêcat (Hécate) và lÅ© ma quá»· tùy tùng của mụ. Nữ thần Hêcat là con của Tităng Perxex và TitaniÄ‘ Axtêria. Äó là má»™t nữ thần có ba đầu, cai quản các quái váºt, ma quá»·, các giấc mÆ¡ giấc má»™ng khủng khiếp của thế giá»›i âm phủ. Nữ thần thÆ°á»ng xuất hiện trên dÆ°Æ¡ng gian và o những đêm sao lu trăng lạnh, Ä‘i lang thang trong các bãi tha ma, những khu má»™ địa hoặc đứng vÆ¡ vẩn ở các ngã ba, ngã tÆ° Ä‘Æ°á»ng. Theo sau mụ là những bóng ma váºt vá» và những con chó. Chúng thÆ°á»ng la hú, hoặc rÃt lên nghe rất ghê rợn. Äứng ở ngã ba Ä‘Æ°á»ng, Hêcat thÆ°á»ng gieo rắc cho khách bá»™ hà nh sá»± khủng khiếp bằng những lá»i tiên Ä‘oán ma quái, nguyá»n rủa. NgÆ°á»i trần sợ hãi Hêcat thÆ°á»ng dá»±ng Le pavot (thuốc phiện). tượng vị nữ thần nà y ở ngã ba, ngã tÆ° Ä‘Æ°á»ng và giết chó để là m lá»… hiến tế, cầu nguyện. Có nÆ¡i hình dung Hêcat là má»™t nữ thần tượng trÆ°ng cho ba nữ thần Perxêphôn, Xêlênê, Artêmix. Có nÆ¡i dá»±ng tượng Hêcat là má»™t nữ thần ba đầu, sáu tay, khi cầm Ä‘uốc, cầm gÆ°Æ¡m, cầm dao găm, cầm chìa khóa, có chó và rắn Ä‘i há»™ tống. NgÆ°á»i xÆ°a coi Hêcat là vị nữ thần thủy tổ của nghá» phù thủy, ma thuáºt, bùa ngải, phù chú. Và sau dần, Hêcat được xem nhÆ° là má»™t vị nữ thần bảo trợ cho tá»™i ác hoặc xúi giục con ngÆ°á»i là m Ä‘iá»u ác. Lại có chuyện kể Hêcat là con của thần Dá»›t và nữ thần Hêra hoặc nữ thần Äêmêter. Có ngÆ°á»i còn nói Hêcat là con của thần HaÄ‘ex. Các nhà nghiên cứu cho chúng ta biết, nguyên quán Ä‘Ãch thá»±c của Hêcat là từ phÆ°Æ¡ng Äông sau nà y má»›i chuyển Ä‘i dần và o gia đình thần thoại Hy Lạp. Lúc đầu Hêcat là vị nữ thần Ä‘em lại cho con ngÆ°á»i những phúc lợi của nghỠđánh cá, săn bắt muông thú, chăn nuôi. Nà ng lại còn lo toan cho việc sinh nở của các bà mẹ để cho cuá»™c sống tăng thêm ngÆ°á»i, dạy dá»— trẻ thÆ¡ cho chúng trở thà nh những đứa bé ngoan ngoãn, khá»e mạnh. Thuyá»n bè qua lại trên sông biển có được an toà n, thuáºn lợi hay không, trong các cuá»™c thi đấu, tranh Ä‘ua, kiện cáo con ngÆ°á»i có già nh được thắng lợi hay không, cả đến những cuá»™c xung Ä‘á»™t trên chiến trÆ°á»ng, thắng bại cÅ©ng Ä‘á»u tùy thuá»™c và o quyá»n lá»±c của Hêcat. Ngà y nay trong ngôn ngữ văn há»c, đôi khi Hêcat lại mang má»™t ý nghÄ©a rất đẹp, tượng trÆ°ng cho ánh trăng, mặt trăng. Ampuda (Empousa) là con gái của Hêcat, có ngÆ°á»i nói là tùy tùng. Äây là má»™t con ma có bá»™ chân bằng đồng hoặc chân lừa, sống bằng máu và thịt ngÆ°á»i. Nó có tà i biến hóa ra má»i hình má»i vẻ để dá»a nạt phụ nữ và trẻ em, dá»a nạt những ngÆ°á»i bá»™ hà nh. ThÆ°á»ng thì nó hay bắt trẻ em để hút máu và ăn thịt. Có khi nó biến thà nh má»™t thiếu nữ nhan sắc quáến rÅ© những ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông rồi đêm hôm lừa lúc ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông ngủ say, Ampuda bóp cổ chết để hút máu. Lamia (Lamia) cÅ©ng là má»™t con quá»· cái uống máu, ăn thịt trẻ con. NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng cho rằng Lamia vá»›i Ampuda là má»™t, tuy rằng tên thì hai. Có má»™t chuyện kể rằng, xÆ°a kia Lamia là má»™t thiếu nữ vô cùng xinh đẹp, con của nhà vua Bêlôx. Thần Dá»›t Ä‘em lòng yêu mến. Cuá»™c tình duyên của há» thắm thiết vô cùng. Há» sinh ra được khá nhiá»u con cái. Nữ thần Hêra, vợ Dá»›t, không thể chịu Ä‘á»±ng được cái cảnh trêu ngÆ°á»i ấy đã giết hết, giết sạch má»i đứa con của há». Lamia vì chuyện đó trở nên Ä‘iên dại, biến mình thà nh con quá»· cái bắt cóc trẻ thÆ¡, uống máu, ăn thịt để trả thù. Nữ thần Hêra căm tức trừng phạt Lamia bằng cách tÆ°á»›c Ä‘oạt vÄ©nh viá»…n giấc ngủ của Lamia. Thần Dá»›t, không thể bênh vá»±c gì Lamia được nữa, Ä‘Ã nh phải để cho Lamia hà nh Ä‘á»™ng nhÆ° váºy. âu cÅ©ng là má»™t sá»± an ủi ngÆ°á»i thiếu nữ xinh đẹp đã phải chịu Ä‘á»±ng quá nhiá»u Ä‘au khổ! Thế giá»›i âm phủ còn có khá nhiá»u ma quá»· nhÆ° con Mormô, con Arcô (còn gá»i là con Mormôlika hay Anphitô) và ... mà chúng ta không thể kể hết được.
Thần HaÄ‘ex được ngÆ°á»i xÆ°a tạc tượng là má»™t ông già nghiêm nghị, má»™t tay cầm cái sừng của sá»± sung túc, má»™t tay cầm nông cụ. Pluátông, má»™t tên khác của thần HaÄ‘ex có nghÄ©a là "NgÆ°á»i phân phối của cải", vì thế những ngÆ°á»i là m nghá» nông thÆ°á»ng cầu khẩn thần HaÄ‘ex. Trong má»™t và i tác phẩm Ä‘iêu khắc cổ đẽi, HaÄ‘ex được thể hiện là ông già oai phong lẫm liệt ngồi trên ngai và ng, tay cầm cây vÆ°Æ¡ng trượng, chó ngao Xerber nằm dÆ°á»›i chân. Trong thần thoại há»c có khái niệm "thần thoại khtôniêng" hoặc "thần thoại khtônix" để chỉ thần thoại thá»i kỳ thị tá»™c mẫu quyá»n, nếu dịch sát nghÄ©a là "thần thoại đất" (do tiếng Hy Lạp khthôn là đất). Con ngÆ°á»i nguyên thủy sống phụ thuá»™c rất nhiá»u và o tá»± nhiên, và o Ä‘iá»u kiện và hoà n cảnh bên ngoà i, vì thế, má»™t trong những Ä‘iá»u kiện và hoà n cảnh bên ngoà i, trá»±c tiếp nhất, gần gụi nhất, dá»… thấy nhất là đất.
Há» thÆ°á»ng cho rằng tất cả Ä‘á»u từ đất mà ra, tất cả Ä‘á»u "sinh cÆ¡ láºp nghiệp" trên đất, từ đất. Vì thế không phải ngẫu nhiên trÆ°á»›c khi thần Dá»›t ra Ä‘á»i và được thá» cúng thì Nữ thần Äất Mẹ Gaia đã là vị thần được thá» cúng phổ biến trên khắp đất nÆ°á»›c Hy Lạp. Các nhà nghiên cứu dùng khái niệm thần thoại khtôniêng để chỉ má»™t trình Ä‘á»™ phát triển của thần thoại còn thô thiển, sÆ¡ lược, gồ ghá» Ãt tÃnh nghệ thuáºt, dấu vết của sá»± không hiểu biết và sợ hãi của con ngÆ°á»i trÆ°á»›c tá»± nhiên còn Ä‘áºm nét, khác vá»›i thần thoại anh hùng và thần thoại của thá»i kỳ thị tá»™c phụ quyá»n tinh tế hÆ¡n, nhiá»u tÃnh nghệ thuáºt hÆ¡n, sức mạnh của con ngÆ°á»i bá»™c lá»™ ra rõ rà ng và đã có tÃnh duy lý. Thần thoại khtôniêng trải qua nhiá»u trình Ä‘á»™, từ bái váºt giáo đến váºt linh giáo. NgÆ°á»i ta còn sá» dụng thuáºt ngữ "những vị thần khtôniêng" để chỉ những vị thần có liên quan đến đất nhÆ°: Gaia, HaÄ‘ex, Äêmêter, Perxêphôn, Äiônidôx, rini... hoặc là những vị thần thuá»™c thế giá»›i âm phủ, hoặc là những vị thần gắn vá»›i mùa mà ng phì nhiêu, cây cá». Tuy nhiên thÆ°á»ng thì ngÆ°á»i ta dùng thuáºt ngữ nà y để chỉ những vị thần ở dÆ°á»›i âm phủ để đối láºp lại vá»›i những vị thần ở trên thiên đình. Thà dụ: ở Ä‘á»n thá» ÄenphÆ¡ thá» hòn đá ông Phalôx ngÆ°á»i xÆ°a coi là cái rốn của vÅ© trụ, có truyá»n thuyết kể đó là hòn đá khi xÆ°a nữ thần Rêa quấn tã lót và o giả là m Dá»›t để cho Crônôx nuốt. Sau nà y khi Crônôx nôn, nhả ra, ngÆ°á»i ta Ä‘em vá» thá» và coi là rốn của Äất phaphôx trên đảo SÃp. Nữ thần AphrôđitÆ¡ được thá» bằng hòn đá hình nón. Nữ thần Artêmix ở đảo Icar được thá» bằng má»™t khúc gá»—...
|
31-05-2008, 10:07 PM
|
|
Phá Quan Hạ Sơn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: "Nhà hát của những giấc mÆ¡"
Bà i gởi: 270
Thá»i gian online: 19 giá» 28 phút 1 giây
Thanks: 181
Thanked 1 Time in 1 Post
|
|
Thần Thoại Hy Lạp - HỘI ÔLANHPICH
HỘI ÔLANHPICH
Há»™i ôlanhpich là má»™t trong những há»™i lá»›n nhất của nhân dân Hy Lạp thá»i cổ. Há»™i mở ở đô thà nh slanhpic trên bá» sông Anphê vùng liÄ‘, Tây Bắc bán đảo PêlôpônedÆ¡. Theo truyá»n thuyết, trÆ°á»›c khi có tục mở há»™i nà y thì nÆ¡i đây hà ng năm thÆ°á»ng mở há»™i lá»… tang để giá»—, để tưởng niệm công Æ¡n của ngÆ°á»i anh hùng Pêlôp. NgÆ°á»i sáng láºp ra, chế dịnh ra Há»™i slanhpich là Hêraclex. Chà ng đã sá» dụng những nghi lá»…, táºp tục trong há»™i lá»… tang, giá»— Pêlôp để cúng tế thần Dá»›t. Tháºt ra thì Há»™i slanhpich có nguồn gốc từ thá»i kỳ tiá»n Hy Lạp. Hà ng năm và o mùa thu nhân dân mở má»™t há»™i mùa để dâng cúng cho má»™t vị nữ thần của Äất và thần Crônôx. Sau nà y má»›i ra Ä‘á»i truyá»n thuyết Pêlôp hà ng năm mở há»™i để tưởng niệm công Æ¡n Hêra, vị nữ thần của hôn nhân và gia đình và Hêraclex, chuyển há»™i lá»… tang, giá»— Pêlôp sang há»™i thá» cúng thần Dá»›t. Vá» ngÆ°á»i sáng chế ra những trò thi đấu trong Há»™i slanhpich có ba truyá»n thuyết quá cho ba ngÆ°á»i khác nhau: Hêraclex ngÆ°á»i đảo Cret và anh em của chà ng là những ngÆ°á»i Äăctin (Dactáles) - Hêraclex, vị anh hùng của mÆ°á»i hai kỳ công, ngÆ°á»i thà nh TebÆ¡ - và Pêlôp, ngÆ°á»i xứ Phrigi đã mở mang sá»± nghiệp ở phÃa Bắc bán đảo PêlôpônedÆ¡ và con cháu ông ta sau nà y đã chinh phục cả thà nh Miken của những ngÆ°á»i Akêen. Các nhà Hy Lạp há»c tổng hợp cả ba truyá»n thuyết đó lại và đưa ra má»™t nháºn xét: Truyá»n thuyết Hêraclex ngÆ°á»i đảo Cret, phản ánh có má»™t thá»i ná»n văn hóa Cret đã giữ vai trò thống trị trong khu vá»±c Äông - Nam Äịa Trung Hải, những ngÆ°á»i Cret là những ngÆ°á»i Æ°a chuá»™ng thể dục thể thao - Hêraclex ngÆ°á»i thà nh TebÆ¡ và những con cháu của mình Jeux Olámpiques, Olámpiades. Olámpic, Olámpia. gắn vá»›i thá»i kỳ sau cuá»™c di dân của những ngÆ°á»i Äôriêng từ phÃa Tây Bắc trà n xuống bán đảo Hy Lạp. Hêraclex đã khôi phục những trò thi đấu của ngÆ°á»i Cret xÆ°a kia để phục vụ cho những ngÆ°á»i chủ má»›i của bán đảo Hy Lạp: Äôriêng - Pêlôp cho ta thấy má»™t dạng thái của những há»™i lá»… tang thá»i kỳ ná»n văn hóa Miken là há»™i thi đấu thể dục thể thao. Táºp tục thi xe ngá»±a gắn vá»›i truyá»n thuyết Pêlôp chiến thắng nômaôx trong cuá»™c Ä‘ua xe ngá»±a Ä‘oạt được phần thưởng: con gái của nhà vua và ngôi báu. Má»™t truyá»n thuyết lịch sá» khác kể rõ thêm: XÆ°a kia vùng đất liÄ‘ thuá»™c quyá»n trị vì của nhà vua Iphitôx (Iphitos). Lúc nà y vÆ°Æ¡ng quốc của Iphitôx Ä‘ang gặp nhiá»u tai há»a: nạn đói và bệnh dịch hoà nh hà nh, nhân tâm lá tán, loạn lạc và cÆ°á»›p bóc nổi lên nhÆ° ong vỡ tổ. Theo má»™t lá»i truyá»n phán của thần mà nhà vua cầu xin được ở Ä‘á»n thá» ÄenphÆ¡ là muốn giải trừ được tai há»a thì phải mau mau khôi phục lại Há»™i slanhpich mà xÆ°a kia Hêraclex đã chế định. Thuở ấy giữa vÆ°Æ¡ng quốc liÄ‘ của Iphitôx và vÆ°Æ¡ng quốc Xpart của LiquáagÆ¡ (Licurgue) Ä‘ang có mối hiá»m khÃch, xung Ä‘á»™t. Cuá»™c sống của ngÆ°á»i dân Xpart cÅ©ng không hạnh phúc gì hÆ¡n cuá»™c sống của những ngÆ°á»i dân liÄ‘. Vua Iphitôx thÆ°Æ¡ng nghị vá»›i vua LiquáagÆ¡ tạm thá»i hòa hoãn mối xung Ä‘á»™t cùng nhau khôi phục lại Há»™i slanhpich nhÆ° lá»i thần truyá»n phán. Xpart Æ°ng thuáºn. Thế là Há»™i slanhpich được khôi phục lại do sá»± cố gắng và đóng góp công sức của cả hai bên, trong những ngà y há»™i, hai bên sẽ tranh tà i Ä‘ua sức trong các cuá»™c thi đấu thể dục thể thao, võ nghệ để "... khẳng định sá»± vÄ© đẽi của con ngÆ°á»i bằng sức lá»±c và sá»± khôn khéo chứ không phải bằng vÅ© khà và đổ máu...". Từ đó trở Ä‘i, Há»™i slanhpich trở thà nh má»™t biểu tượng của Hòa Bình và Hữu Nghị, của vẻ đẹp vá» sức lá»±c và sá»± khôn khéo của con ngÆ°á»i. Năm 776 trÆ°á»›c Công nguyên, sau và i kỳ không mở há»™i được, Há»™i slanhpich được mở lại khá to và trá»ng thể. Kể từ đó cho đến năm 304 sau Công nguyên, Há»™i slanhpich được tổ chức Ä‘á»u đặn theo định kỳ bốn năm má»™t lần không bị gián Ä‘oạn má»™t kỳ há»™i nà o, cÅ©ng từ đó ngÆ°á»i Hy Lạp lấy năm đáng ghi nhá»› nà y, 776 trÆ°á»›c Công nguyên là m chuẩn để tÃnh lịch theo chu kỳ mở há»™i. Cách tÃnh lịch nà y được áp dụng từ thế ká»· IX trÆ°á»›c Công nguyên. Ngoà i cách gá»i Há»™i slanhpich thứ nhất, thứ hai (slanhpich I, slanhpich II...) còn có cách gá»i năm, thà dụ năm 760 trÆ°á»›c Công nguyên là năm thứ nhất của kỳ Há»™i slanhpich I, năm 756 trÆ°á»›c Công nguyên là năm thứ nhất của kỳ Há»™i slanhpich VI, năm 755 là năm thứ hai của kỳ Há»™i slanhpich thứ VI... Há»™i slanhpich mở và o ngà y thứ mÆ°á»i của tuần trăng đầu trÆ°á»›c ngà y hạ chÃ, theo dÆ°Æ¡ng lịch là và o ngà y 22 tháng sáu, kéo dà i từ năm cho đến bảy ngà y. Lúc đầu vì các môn thi Ãt, Há»™i chỉ tiến hà nh có ba ngà y, từ thá»i kỳ Hy Lạp hóa (thế ká»· thứ IV trÆ°á»›c Công nguyên) bốn ngà y, và sau đó tăng lên năm đến bảy ngà y. Những lá»±c sÄ© tham dá»± thi đấu phải đăng ký trÆ°á»›c và tá»›i lix trÆ°á»›c ngà y khai mạc chừng hai tháng để táºp luyện dÆ°á»›i sá»± hÆ°á»›ng dẫn và huấn luyện của các Henlanôđich. Henlanôđich là những huấn luyện viên, trá»ng tà i và thà nh viên cấu thà nh ban giám khảo, tuyển chá»n trong hà ng ngÅ© những công dân của thà nh bang lix. Kỳ há»™i lần thứ I (năm 580 trÆ°á»›c Công nguyên) chỉ có hai Henlanôđich, sau tăng dần lên đến 10 rồi 12. Má»—i kỳ Há»™i, chÃnh quyá»n lại tuyển chá»n lại những Henlanôđich. Các Henlanôđich là những ngÆ°á»i chịu trách nhiệm khá nặng ná» trong công việc tổ chức và điá»u hà nh Há»™i slanhpich. Há» phải táºp trung ở lix tám tháng trÆ°á»›c ngà y khai mạc. Những công dân phạm Pháp dù có tà i năng cÅ©ng không được quyá»n thi dấu vì theo quan niệm của ngÆ°á»i Hy Lạp cổ xÆ°a có là m nhÆ° váºy má»›i bảo đảm được tÃnh chất thiêng liêng, cao cả của ngà y há»™i. Lúc đầu há»™i chỉ mở cho công dân của hai thà nh bang Xpart và lix. Từ kỳ há»™i lần thứ XXX (660 trÆ°á»›c Công nguyên) mở rá»™ng cho tất cả công dân các thà nh bang trên đất Hy Lạp tham dá»±. Tá»›i kỳ Há»™i lần thứ XL (620 trÆ°á»›c Công nguyên) mở rá»™ng cho công dân các thuá»™c địa Hy Lạp tham dá»±. Chắc chắn rằng danh từ "helianodikêạ†(henlanôđich) chỉ ra Ä‘á»i khi Há»™i slanhpich trở thà nh Há»™i của toà n thể con dân đất nÆ°á»›c Hellade ( Hy Lạp). Äể chuẩn bị mở há»™i, các thà nh bang Hy Lạp cá» má»™t loại quan chức đặc biệt gá»i là têôri (théorie, théore) đẽi diện cho thà nh bang của mình, há»p lại, bà n vá»›i nhau vá» chuẩn bị tổ chức và nghÄ©a vụ đóng góp. Äây là má»™t loại sứ thần đặc biệt của thà nh bang chuyên đảm nháºn những nhiệm vụ thiêng liêng và quan trá»ng có tÃnh chất tôn giáo nhÆ°: đến các Ä‘á»n thá» cầu nguyện và xin thánh thần ban cho lá»i chỉ dẫn, chủ tá»a các lá»… hiến tế thần linh, chủ trì các lá»… rÆ°á»›c trong các há»™i lá»…, Ä‘Ãch thân thay mặt cho thà nh bang dâng lá»… váºt lên bà n thá» các vị thần. Thà dụ ở Aten, têôri hà ng năm thay mặt cho thà nh bang sang đảo Äêlôx để chủ trì lá»… hiến tế thần Apônlông. Trong ngà y khởi hà nh và ngà y trở vá» của têôri, thà nh bang Aten đình chỉ việc tuyên án tá» hình các phạm nhân. Cuá»™c há»p của các têôri định ngà y tổ chức há»™i, định thá»i gian đình chiến (thÆ°á»ng là má»™t tháng) sau đó loan báo cho các thà nh bang không có đẽi diện đến dá»± há»p được biết. Tiếp theo là các thà nh bang cá» các Ä‘oà n lá»±c sÄ© tham gia thi đấu tá»›i luyện táºp ở trÆ°á»ng đấu (sân váºn Ä‘á»™ng) lix, má»™t địa Ä‘iểm gần slanhpich.
Äối vá»›i ngÆ°á»i dân Hy Lạp má»—i kỳ mở há»™i là má»™t dịp để hiểu biết đất nÆ°á»›c và con ngÆ°á»i, má»™t dịp để thi thố tà i năng, nhÆ°ng cÅ©ng đồng thá»i là má»™t dịp để các thà nh bang thể hiện lòng tá»± hà o vá» sá»± cai trị, quản lý, giáo dục công dân và đất nÆ°á»›c của mình. NgÆ°á»i ta nô nức kéo nhau Ä‘i dá»± há»™i. Những ngà y gần khai mạc không khà tháºt là tÆ°ng bừng, nhá»™n nhịp. Từ các ngả Ä‘Æ°á»ng, ngÆ°á»i ở khắp nÆ¡i đổ vá». Äá»n thá» các vị thần không lúc nà o vắng ngÆ°á»i. Các lá»±c sÄ© cầu nguyện thần thánh ban cho mình thắng lợi. Những ngÆ°á»i thân thÃch của các lá»±c sÄ© cầu nguyện, công dân của các thà nh bang cầu nguyện. Phụ nữ không được quyá»n dá»± há»™i dù là phụ nữ quý tá»™c, vợ con của những nhà cầm quyá»n. NgÆ°á»i phụ nữ duy nhất được quyá»n dá»± há»™i là viên nữ tÆ° tế của nữ thần Äêmêter Khaminê. NhÆ°ng nô lệ và những ngÆ°á»i Dã Man, tức là những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i (Hy Lạp xÆ°a kia gá»i những ngÆ°á»i nÆ°á»›c ngoà i bằng danh từ nà y) lại được quyá»n dá»± há»™i song không được quyá»n thi đấu. Nếu vi phạm và o những Ä‘iá»u nghiêm cấm, kẻ phạm tá»™i sẽ bị xá» tá» bằng hình phạt đẩy xuống vá»±c thẳm. Äêm trÆ°á»›c ngà y khai mạc không khà lại cà ng náo nhiệt hÆ¡n. NgÆ°á»i ta Ä‘eo mặt nạ, rÆ°á»›c Ä‘uốc, ca hát cổ Ä‘á»™ng cho ngà y há»™i và cho thà nh bang của mình. Các nhà thÆ¡ Ä‘á»c những bà i thÆ¡ vừa sáng tác ca ngợi đất nÆ°á»›c Hy Lạp, thà nh bang của mình, ca ngợi vẻ đẹp của ngÆ°á»i lá»±c sÄ©, vinh quang của ngÆ°á»i chiến thắng, Ä‘á»c thÆ¡ đệm theo Ä‘Ã n lia hoặc Ä‘Ã n kitar. Tiếng súc váºt kêu -bị giết để là m lá»… hiến tế, tiếng Ä‘Ã n sáo, ca hát, vui đùa, cầu nguyện hòa lẫn và o nhau tạo thà nh má»™t bầu không khà tÆ°ng bừng, sôi Ä‘á»™ng kéo dà i gần nhÆ° suốt đêm.
Bên bá» sông Anphê là những căn lá»u của những ngÆ°á»i dá»± há»™i, những Ä‘oà n váºn Ä‘á»™ng viên "là ng slanhpich" đèn Ä‘uốc sáng rá»±c. Ngà y khai mạc, má»i ngÆ°á»i Ä‘i đến sân váºn Ä‘á»™ng vá»›i y phục đẹp đẽ nhất. Há» Ä‘á»™i má»™t vòng hoa trên đầu và ai ai cÅ©ng mang theo hoa để cổ Ä‘á»™ng. TrÆ°á»›c cá»a sân váºn Ä‘á»™ng, ban tổ chức niêm yết má»™t bản danh sách:
1-Tên những ngÆ°á»i bị chÃnh quyá»n cấm không cho tham dá»± và o ban giám khảo. Những ngÆ°á»i nà y là những công dân đã phạm Pháp hoặc nổi tiếng là những ngÆ°á»i bịp bợm, dối trá, bè cánh, tóm lại là không đủ tÆ° cách tuyển chá»n và o ban giám khảo. Tất nhiên đây là những công dân của thà nh bang etiÄ‘.
2-Tên những Henlanôđich đã huấn luyện cho các Ä‘oà n váºn Ä‘á»™ng viên trong những tháng vừa qua.
3-Tên các têôri của các thà nh bang sẽ chủ tá»a lá»… khai mạc, gồm có: lá»… hiến tế các vị thần, lá»… thá» nguyá»n sẽ Ä‘iá»u hà nh các cuá»™c thi đấu vá»›i tinh thần vô tÆ°, trung thá»±c và thượng võ. Ngà y khai mạc chỉ tiến hà nh những nghi lá»… chứ không thi đấu. Sau khi má»i ngÆ°á»i đã và o sân váºn Ä‘á»™ng, lá»… khai mạc bắt đầu. Tiếp đó là lá»… giá»›i thiệu các thà nh viên trong ban giám khảo. Những thà nh viên nà y tuyển chá»n trong số henlanôđÃch, có khi là toà n bá»™ số henlanôđÃch.
Ngay từ đêm trÆ°á»›c những henlanôđÃch trong ban giám khảo đã phải là m lá»… thá» nguyá»n trÆ°á»›c bà n thá» thần Dá»›t là sẽ Ä‘iá»u khiển, giám định các cuá»™c thi đấu vá»›i tinh thần vô tÆ°, trung thá»±c và thượng võ. Trong y phục Ä‘á» thẫm, đầu Ä‘á»™i má»™t vòng hoa, những henlanôđÃch đứng lên vá»›i má»™t niá»m tá»± hà o cao cả rồi xếp hà ng Ä‘i diá»…u hà nh quanh sân váºn Ä‘á»™ng chà o khán giả. Tiếp đến lá»… thá» nguyá»n và cuá»™c diá»…u hà nh của các Ä‘oà n váºn Ä‘á»™ng viên. Sân váºn Ä‘á»™ng được xây dá»±ng ở phÃa đông thà nh slanhpi, tiếng Hy Lạp gá»i là "xtaÄ‘iông". Äiá»u là m cho chúng ta ngạc nhiên và khâm phục là sân váºn Ä‘á»™ng của Hy Lạp cổ đẽi đã có má»™t quá mô khá rá»™ng lá»›n và hÆ¡n nữa lại là má»™t công trình kiến trúc đẹp đẽ. Nó có thể chứa được tá»›i 50.000 ngÆ°á»i, chá»— ngồi xây bằng đá hoa cÆ°Æ¡ng. Riêng vÅ© Ä‘Ã i cho các lá»±c sÄ© thi đấu cÅ©ng có má»™t diện tÃch khá rá»™ng: 213m x 29m. Cần phải nói thêm: trong đô thà nh slanhpi còn có má»™t khu vá»±c dà nh riêng là m nÆ¡i táºp luyện cho các lá»±c sÄ©. ở đây ngoà i sân bãi còn có những căn phòng để luyện táºp những môn không cần phải có má»™t không gian rá»™ng, có phòng nghỉ, phòng tắm, phòng vệ sinh...
Và ngay cạnh: Stadion, tiếng La Tinh: stadium, tiếng Pháp: stade. khu vá»±c táºp luyện nà y là khu nhà ở cho các váºn Ä‘á»™ng viên từ bốn phÆ°Æ¡ng tá»›i táºp huấn trÆ°á»›c khi bÆ°á»›c và o thi đấu trong ngà y há»™i. Lúc đầu các môn thi chÆ°a phong phú, má»›i chỉ có môn thi chạy, cá»± lá và chiá»u dà i của xtaÄ‘iông, sân váºn Ä‘á»™ng, theo ngÆ°á»i Hy Lạp bằng 600 lần chiá»u dà i của bà n chân ngÆ°á»i anh hùng Hêraclex, tÃnh ra ngà y nay là 197,27 mét. Từ Há»™i lần thứ XIV môn chạy xtaÄ‘iông (cá»± lá ngắn) 197,27 mét được tăng gấp đôi trở thà nh môn chạy dà i. Há»™i lần thứ XV thêm môn chạy Ä‘Æ°á»ng dà i lúc đầu bằng 8 lần xtaÄ‘iông, đến các lần Há»™i sau tăng lên 10, rồi 12 và cuối cùng là 24. Há»™i lần thứ XVIII Ä‘Æ°a và o thi đấu năm môn phối hợp: chạy, nhảy, váºt (palê), ném Ä‘Ä©a, phóng lao. Há»™i lần thứ XVIII Ä‘Æ°a và o môn đấu quyá»n (pugmê pugilat). Há»™i lần thứ XXV Ä‘Æ°a và o môn thi xe tứ mã (quadige) và môn păngcrat (pancrate, pankration), má»™t môn võ kết hợp giữa váºt vá»›i quyá»n. Há»™i lần thứ XXVII tổ chức má»™t giải riêng cho các thiếu niên. Há»™i lần thứ LXV Ä‘Æ°a và o môn chạy vÅ© trang. Từ thế ká»· V trÆ°á»›c Công nguyên thêm tiết mục các nhà thÆ¡ biểu diá»…n các tác phẩm của mình. Môn thi xe tứ mã và thi ngá»±a tiến hà nh và o ngà y cuối cùng, thÆ°á»ng chỉ những công dân già u có má»›i có Ä‘iá»u kiện tham dá»±. Tuy nhiên, há»™i chấp nháºn cả trÆ°á»ng hợp ngÆ°á»i dá»± thi thuê ngá»±a và xe, thuê cả váºn Ä‘á»™ng viên Ä‘iá»u khiển xe. ÄÆ°Æ¡ng nhiên các môn thi đấu trong Há»™i slanhpich ngà y xÆ°a không phải chỉ có thế. Còn có những môn nhÆ° "cá» tạ" mà ngà y xÆ°a là cá» má»™t tảng đá lá»›n, nhảy dà i, nâng "tạ" nhảy ba bÆ°á»›c v.v... Ngà y cuối cùng: lá»… bế mạc. Má»™t đám rÆ°á»›c dẫn đầu là mÆ°á»i hai vị Henlanôđich, tiếp sau là những lá»±c sÄ© Ä‘oạt giải mà ngÆ°á»i Hy Lạp xÆ°a gá»i là slanhpiônich (Olámpionique), các viên tÆ° tế, các quan chức trong bá»™ máy chÃnh quyá»n, Ä‘i đến bà n thá» các vị thần là m lá»… hiến tế tạ Æ¡n. Các slanhpiônich được cá» ra dâng lá»…. Sau đó đám rÆ°á»›c tiến vá» dinh thá»±-nÆ¡i ở và là m việc của các quan chức cao cấp trong bá»™ máy chÃnh quyá»n. Tại đây chÃnh quyá»n mở tiệc chiêu đãi trá»ng thể mừng Há»™i slanhpich kết thúc thắng lợi.
Những slanhpiônich, trong ngà y kết thúc, được các Henlanôđich Ä‘á»™i lên đầu má»™t vòng hoa (lá) slivÆ¡ cắt ra từ những cây slivÆ¡ thiêng liêng trong khu vá»±c Ä‘á»n thá» các vị thần. Äặc biệt có những cà nh ôlivÆ¡ được cắt bằng những con dao và ng để tặng riêng cho những slanhpiônich thiếu niên và gá»i vá» tặng gia đình của "chú" slanhpiônich đó. Ngoà i vòng hoa slivÆ¡, những slanhpiônich còn được trao tặng má»™t cà nh cá». Những váºn Ä‘á»™ng viên nà o Ä‘oạt được ba giải nhất trong ba môn thi đấu ở má»™t kỳ há»™i thì được chÃnh quyá»n tạc tượng đặt ở khu vá»±c slanhpi. Tên tuổi của lá»±c sÄ© đó, quê hÆ°Æ¡ng, tên cha, được long trá»ng Ä‘á»c nhiá»u lần cho các khán giả biết, được khắc và o dÆ°á»›i chân tượng, hoặc bia đá, bia đồng để là m tà i liệu lÆ°u trữ và ká»· niệm. Trong bữa tiệc chen và o giữa những tuần rượu nho thÆ¡m ngon nổi tiếng Ä‘Æ°a từ đảo Lexbôx tá»›i và trong là n khói thuốc thÆ¡m ngạt ngà o, sản phẩm danh tiếng của xứ Texxali... là tiếng ca hát của Ä‘á»™i đồng ca, tiếng ngâm thÆ¡ trầm bổng của các thi sÄ©, tiếng Ä‘á»c văn hùng hồn của những nhà hùng biện. NgÆ°á»i ta chúc tụng nhau, trao đổi kinh nghiệm và hứa hẹn gặp nhau trong kỳ há»™i tá»›i. Những thà nh bang có lá»±c sÄ© Ä‘oạt được danh hiệu slanhpiônich tổ chức má»™t lá»… rÆ°á»›c Ä‘oà n lá»±c sÄ© của mình vá» rất trá»ng thể, Ä‘i đầu là những slanhpiônich. Äám rÆ°á»›c khi vá» tá»›i thà nh bang liá»n Ä‘i thẳng tá»›i ngôi Ä‘á»n thá» vị thần bảo há»™ và đÃch thân những slanhpiônich được vinh dá»± dâng vòng hoa chiến thắng lên bà n thá».
Sau đó là "liên hoan" chà o mừng những ngÆ°á»i chiến thắng. Có những thà nh bang trao giải thưởng bằng tiá»n cho những lá»±c sÄ© Ä‘oạt giải. Những slanhpiônich được chÃnh quyá»n ban cho những sá»± Æ°u đãi đặc biệt: được miá»…n trừ các nghÄ©a vụ đóng góp, được dà nh cho những vị trà danh dá»± trong các nghi lá»… há»™i hè của thà nh bang, ở má»™t số thà nh bang những slanhpiônich thiếu niên cÅ©ng được hưởng quyá»n Æ°u đãi Æ°u tiên nhÆ° ngÆ°á»i lá»›n.
Trong thá»i gian mở Há»™i slanhpich cÅ©ng đồng thá»i mở luôn há»™i chợ cho toà n nÆ°á»›c Hy Lạp. ThÆ°Æ¡ng nhân của các thà nh bang Ä‘ang có mối thù địch, nạn nhân của chÃnh sách "cấm váºn", nhân dịp há»™i chợ nà y có thể ký kết những hợp đồng mua bán mà há» có thể thanh toán vá»›i nhau trong kỳ Há»™i slanhpich sau. Những cuá»™c khai quáºt khảo cổ há»c ở slanhpi và o những năm 1890-1897 và 1936-1941 cho chúng ta má»™t hình ảnh tÆ°Æ¡ng đối cụ thể vá» khu vá»±c tổ chức Há»™i slanhpich. NgÆ°á»i ta tìm thấy quãng 130 bức tượng, 13.000 đồ đồng, 10 bia đồng và ... đặc biệt quan trá»ng hÆ¡n nữa, ngÆ°á»i ta đã tìm thấy ngôi Ä‘á»n thá» thần Dá»›t, má»™t công trình kiến trúc nổi tiếng do Libông xây dá»±ng. NgÆ°á»i ta cÅ©ng tìm thấy dấu vết, di váºt của Ä‘á»n thá» ngÆ°á»i anh hùng Pêlôp xây dá»±ng và o khoảng cuối thiên niên ká»· II trÆ°á»›c Công nguyên. Trong số những bức tượng tìm được có bức tượng Hermex và chú bé Äiônidôx của Praditen, bức Dá»›t slanhpiêng của PhiÄ‘iax. Quanh khu vá»±c tổ chức há»™i là má»™t cánh rừng thÆ°a nhá», được trồng để là m hà ng rà o. NÆ¡i đây dá»±ng Ä‘á»n thá» các vị thần. Lá»›n nhất là đá»n thá» thần Dá»›t. Ngoà i ra còn có những hà nh lang vá»›i những hà ng cá»™t bằng đá cẩm thạch, tượng các lá»±c sÄ© do các thà nh bang góp công góp của để trang trà cho khu vá»±c thiêng liêng nà y. Toà n bá»™ khu vá»±c slanhpi được các thà nh bang nhất trà quyết định là nÆ¡i bất Libon (quãng sau 486 trÆ°á»›c Công nguyên), nhà kiến trúc danh tiếng. Praxitèle (quãng 390-330 trÆ°á»›c Công nguyên), nhà điêu khắc danh tiếng. Phidias (quãng 490-431 trÆ°á»›c Công nguyên), nhà điêu khắc vÄ© đại. khả xâm phạm, là tà i sản thiêng liêng của toà n đất nÆ°á»›c Hy Lạp mà các thà nh bang có nghÄ©a vụ phải bảo vệ và là m cho nó ngà y cà ng đẹp đẽ hÆ¡n lên. Từ lần mở há»™i đầu tiên năm 776 trÆ°á»›c Công nguyên (thế ká»· VIII) ảnh hưởng của Há»™i slanhpich dần tá»a rá»™ng và dần thu hút các thà nh bang trên đất Hy Lạp tham dá»±.
Cho đến thế ká»· VII trÆ°á»›c Công nguyên thì slanhpich đã là nÆ¡i tụ há»™i của cả thế giá»›i Hy Lạp. slanhpi lúc đầu chỉ là má»™t khu đất thánh nhá» hẹp sau dần trở thà nh má»™t trung tâm văn hóa và tôn giáo, chÃnh trị và xã há»™i của thế giá»›i Hy Lạp. Bức tượng thần Dá»›t bằng và ng của nhà điêu khắc đẽi tà i PhiÄ‘iax sau cuá»™c chiến tranh Hy Lạp -Perx (Ba TÆ°) lần thứ hai (480-449 trÆ°á»›c Công nguyên) được thà nh bang Aten hiến cho trung tâm văn hóa -tôn giáo slanhpi. Những ngÆ°á»i XiraquádÆ¡ hiến má»™t kho và ng (380 trÆ°á»›c Công nguyên). Thà nh bang Xpart dâng má»™t chiếc khiên và ng cho thần Dá»›t (458 trÆ°á»›c Công nguyên) và v.v... ÄÆ°Æ¡ng nhiên những sá»± cam kết của các thà nh bang đối vá»›i khu vá»±c đất thánh nà y khó mà có giá trị vững chắc. Lịch sá» biến đổi, những lá»i cam kết cÅ©ng biến đổi theo. Năm 364 trÆ°á»›c Công nguyên, những ngÆ°á»i ArcaÄ‘i Ä‘em quân đánh chiếm slanhpi. Sau đó là thá»i kỳ Makêđoan thống trị toà n đất nÆ°á»›c Hy Lạp (từ 337 trÆ°á»›c Công nguyên) và tiếp theo là Äế quốc La Mã (từ 200 trÆ°á»›c Công nguyên). Trong những thá»i kỳ Ä‘en tối đó, Há»™i slanhpich vẫn được tổ chức nhÆ°ng ý nghÄ©a xã há»™i -chÃnh trị của nó không còn nhÆ° trÆ°á»›c. DÆ°á»›i sá»± thống trị của Äế quốc La Mã, má»™t loại công chúng má»›i vá»›i thị hiếu má»›i ra Ä‘á»i. Há»™i slanhpich không còn sức thu hút và hấp dẫn nhÆ° xÆ°a. Những cuá»™c đấu võ đẫm máu giữa hai võ sÄ© (gladiateur), giữa hai nhóm võ sÄ©, giữa ngÆ°á»i và ác thú trở thà nh Syracuse, má»™t thà nh bang trên đảo Xicile thuá»™c địa của Hy Lạp. Niá»m vui lá»›n của thế giá»›i quý tá»™c La Mã và đám binh sÄ© "tứ chiếng" của các Ä‘Æ¡n vị lê dÆ°Æ¡ng. Theo lệnh của hoà ng đế Nêrông Há»™i slanhpich phải tổ chức thêm môn thi đấu... thÆ¡! Vị hoà ng đế tà n bạo nà y đã từng Ä‘Ãch thân tham dá»± há»™i và ra lệnh xây Ä‘á»n thá» Antix. Từ triá»u đẽi của HaÄ‘riêng... slanhpich bắt đầu suy tà n. Năm 394 sau Công nguyên, hoà ng đế La Mã TêôđodÆ¡ I ra lệnh bãi bá» Há»™i slanhpich, coi nó là má»™t tà n dÆ° của Ä‘a thần giáo cổ đẽi cần phải tiêu diệt để già nh chiến thắng cho Thiên Chúa giáo lúc đó má»›i ra Ä‘á»i. Tiếp đến năm 426, hoà ng đế TêôđodÆ¡ II ra lệnh đốt toà n bá»™ khu vá»±c slanhpi. Sau đó những tráºn Ä‘á»™ng đất xảy ra và o năm 521-522 phá hủy nốt những công trình văn hóa nghệ thuáºt ở khu vá»±c nà y. Vá» tục chạy tiếp sức truyá»n ngá»n lá»a thiêng vỠđốt ở sân váºn Ä‘á»™ng, khai mạc cho ngà y há»™i, chúng ta không rõ có từ kỳ há»™i năm nà o. NhÆ°ng nguồn gốc của tục lệ đó là ở Há»™i Panatênê ở vùng đồng bằng AttÃch, nÆ¡i có thà nh bang Aten. ở AttÃch, sau nữ thần Atêna, vị thần bảo há»™ cho vùng nà y, được thá» cúng phổ biến là đến hai vị thần Prômêtê và Hêphaixtôx. Nhân dân coi hai vị thần nà y nhÆ° là những vị thần đã khai hóa cho há», ban cho há» ngá»n lá»a hồng, dạy há» biết bao nghá»: rèn, đúc, má»™c, gốm v.v...
Vì thế trong ngà y Há»™i Panatênê, bên cạnh những môn thi đấu nhÆ° Ä‘ua ngá»±a, Ä‘ua xe ngá»±a, Ä‘ua thuyá»n là phần rất quan trá»ng của Há»™i còn có má»™t cuá»™c thi chạy truyá»n Ä‘uốc tiếp sức và o ban đêm mà tiếng Hy Lạp gá»i là Lampadédromie vá»›i ý nghÄ©a tượng trÆ°ng truyá»n ngá»n lá»a của Prômêtê và Hêphaixtôx. Chỉ những thiếu sinh quân Néron (37-68 sau Công nguyên) cầm quyá»n từ 54-68 là má»™t bạo chúa đã giết anh, giết mẹ, giết vợ, đốt kinh thà nh Rôma, khủng bố tÃn đồ Thiên Chúa giáo. Hadrien hoặc Adrien (76-132 sau Công nguyên) cầm quyá»n từ 117-138. Théodose I (346 hoặc 374-395) cầm quyá»n từ 379- 395). Théodose II (401-450) cầm quyá»n từ 408-450. (éphèbe) má»›i được tham dá»± cuá»™c thi nà y. Xuất phát từ khu rừng nhá» thiêng liêng Acađêmi, nÆ¡i yên nghỉ của ngÆ°á»i anh hùng Acađêmôx, các thiếu sinh quân châm ngá»n lá»a hồng và o Ä‘uốc và truyá»n nhau, tiếp sức chạy vá» Aten. Năm 1894, theo sáng kiến của má»™t nhà hoạt Ä‘á»™ng xã há»™i ngÆ°á»i Pháp, PieÄ‘Æ¡ Cubertanh (Pierre de Coubertin 1863-1937) các nÆ°á»›c cỠđẽi diện đến há»p ở Paris để bà n vá» việc khôi phục lại Há»™i slanhpich. Cuá»™c há»p quyết định thà nh láºp ủy ban slanhpich thế giá»›i và tổ chức Há»™i slanhpich lần thứ I ở Hy Lạp. Năm 1913, các nÆ°á»›c đã nhất trà lấy biểu trÆ°ng của Há»™i slanhpich là hình vẽ năm vòng tròn gắn và o nhau (ba trên, hai dÆ°á»›i vá»›i các mà u sắc: xanh da trá»i (châu âu), và ng (châu á), Ä‘en (châu Phi), xanh lá mạ (châu úc), Ä‘á» (châu Mỹ), khẩu hiệu của Há»™i slanhpich là : Nhanh hÆ¡n nữa. Cao hÆ¡n nữa. Mạnh hÆ¡n nữa. (tiếng La-tinh: Citius, Altius, Fortius).
Cuá»™c há»p cÅ©ng đã xác định bà i ca chÃnh thức của Há»™i. Năm 1898, sau 1502 năm bị gián Ä‘oạn, Há»™i slanhpich lần thứ I của thá»i hiện đẽi khai mạc tại Aten, thủ đô của đất nÆ°á»›c đã khai sinh ra nó. Từ đó trở Ä‘i cứ bốn năm má»™t lần, Há»™i slanhpich luân phiên được mở ở từng nÆ°á»›c trên thế giá»›i vá»›i tinh thần hòa bình và hữu nghị. Äể nhấn mạnh đến tinh thần nà y và mối liên hệ, thừa kế má»™t truyá»n thống văn hiến của ngÆ°á»i Hy Lạp cổ của nhân loại, nhân loại tổ chức lá»… châm Ä‘uốc, lấy ngá»n lá»a hồng từ đất nÆ°á»›c Hy Lạp truyá»n nhau chạy tiếp sức vá» nÆ¡i sẽ diá»…n ra các cuá»™c thi đấu để là m lá»… khai mạc. Vá»›i sá»± phát triển của ná»n văn minh hiện đẽi, ná»™i dung thi đấu của Há»™i slanhpich ngà y cà ng phong phú vá»›i nhiá»u môn thể dục thể thao mà xÆ°a kia ngÆ°á»i Hy Lạp chÆ°a há» biết đến. Ngà y nay, danh từ slámpique hoặc slámpiade được thế giá»›i sá» dụng nhÆ° má»™t danh từ chung chỉ những há»™i lá»›n thi đấu thể dục thể thao trong má»™t nÆ°á»›c hoặc nhiá»u nÆ°á»›c trÆ°á»›c má»™t khu vá»±c. NgÆ°á»i ta còn sá» dụng cả danh từ spartakiade. Mở rá»™ng nghÄ©a hÆ¡n nữa slympique, slimpiade, còn chỉ má»™t cuá»™c thi đấu quốc tế. Thà dụ: Jeux Olympiqueséchquéens thi đấu quốc tế cá» vua, International Mathématic Olympic (I. M. O): thi đấu toán quốc tế.
|
02-06-2008, 08:42 AM
|
|
Phá Quan Hạ Sơn
|
|
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: "Nhà hát của những giấc mÆ¡"
Bà i gởi: 270
Thá»i gian online: 19 giá» 28 phút 1 giây
Thanks: 181
Thanked 1 Time in 1 Post
|
|
Thần Thoại Hy Lạp - NỮ THẦN HÊRA
NỮ THẦN HÊRA
Nữ thần Hêra vÄ© đại, vợ của vị thần tối cao Dá»›t, là vị nữ thần của hôn nhân và gia đình. Nà ng bảo vệ cho hạnh phúc của những đại lứa đã gắn bó vá»›i nhau bằng lá»… kết hôn, trông nom và săn sóc đến việc sinh nở con cái của những đại vợ chồng để có thế hệ sau nối tiếp thế hệ trÆ°á»›c, Ä‘á»i Ä‘á»i bất diệt. Nà ng lại là vị thần bảo vệ cho những bà mẹ vừa má»›i sinh nở và những trẻ sÆ¡ sinh má»›i cất tiếng khóc chà o Ä‘á»i sao cho, nói nhÆ° ngÆ°á»i Việt Nam chúng ta là được mẹ tròn con vuông. NgÆ°á»i Hy Lạp xÆ°a kia thÆ°á»ng cầu khẩn Hêra phù há»™ cho gia đình được đầm ấm, nhiá»u con đông cháu. Hêra là con của Tităng Crônôx và TitaniÄ‘ Rêa, là chị ruá»™t của thần Dá»›t. Sau khi Dá»›t cho Crônôx uống liá»u thuốc tiên để Crônôx phải nhả các anh, các chị của mình ra thì Hêra được mẹ Ä‘Æ°a Ä‘i đến má»™t nÆ¡i xa biệt tÃch biệt tăm, giao cho thần skêanôx và nữ thần Têtix nuôi há»™. Hêra sống xa thế giá»›i slanhpÆ¡ trong má»™t thá»i gian khá dà i, chẳng rõ là mấy chục, mấy trăm năm. Thần Dá»›t đã đến tìm nà ng và hai ngÆ°á»i cÆ°á»›i nhau, thà nh vợ thà nh chồng từ đấy. Từ đó nữ thần Hêra trở thà nh vị nữ thần có uy quyá»n to lá»›n nhÆ° thần Dá»›t, vị nữ thần cai quản các vị thần, kể cả nam thần và loà i ngÆ°á»i. Äám cÆ°á»›i của há» diá»…n ra rất trá»ng thể trên thiên đình bởi vì đây không phải là đám cÆ°á»›i của má»™t vị thần nhÆ° trăm ngà n vị thần khác mà là của vị thần tối cao, cầm đầu các vị thần. Trong những tặng phẩm của các vị thần "cấp dÆ°á»›i" anh em, bè bạn Ä‘em đến mừng hạnh phúc của đại vợ chồng má»›i, có tặng phẩm của nữ thần Äất Mẹ Gaia, là quý nhất. Äó là má»™t vÆ°á»n cây thÆ¡ má»™ng trong đó có những cây táo có quả và ng ở mãi táºn miá»n cá»±c tây của đất. Nữ thần Hêra giao cho ba chị em nữ thần HexpêriÄ‘ trông coi, vì thế ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng gá»i là vÆ°á»n táo HexpêriÄ‘. Các nữ thần HÆ¡r và Irix luôn luôn theo hầu bên Hêra. Há» mặc cho nà ng những bá»™ áo đẹp nhất do bà n tay khéo léo của nữ thần Atêna dệt để tặng vị nữ thần tối cao. Hêra đẹp lá»™ng lẫy, uy nghiêm, có đại mắt bò cái và cánh tay trắng muốt, phong thái Ä‘Æ°á»ng bệ, kiêu kỳ. Sắc đẹp của nà ng đã khiến cho tên Ghigăngtôx -Äại khổng lồ, tên là Porphiriông mê cảm. Trong cuá»™c giao tranh vá»›i Dá»›t, chÃnh tên nà y đã hô hà o đám lâu la dÆ°á»›i trÆ°á»›ng của hắn xếp chồng những quả núi lên để hắn leo và o ngá»n slanhpÆ¡ bắt cóc Hêra. May thay Porphiriông chÆ°a kịp là m nhục Hêra thì Dá»›t đã kịp thá»i trông thấy. Và nhÆ° đã kể, thần Dá»›t và ngÆ°á»i anh hùng Hêraclex kịp thá»i kết liá»…u tên loạn tặc, cứu thoát Hêra. ChÆ°a hết, má»™t vị vua của những ngÆ°á»i Lapit, tên là Ixiông (Ixion) cÅ©ng lại bị dục vá»ng là m cho mất trÃ, định ve vãn Hêra. NhÆ°ng là m sao má»™t ngÆ°á»i trần lại có thể lên trên thiên đình gặp được Hêra, chiêm ngưỡng dung nhan của nữ thần mà đem lòng tÆ¡ tưởng, mÆ°u tÃnh má»™t vụ quáến rÅ©, ái ân? Nguyên do là nhÆ° thế nà y: Ixiông là má»™t con ngÆ°á»i bá»™i bạc. Y cÆ°á»›i nà ng Dina, con của nhà vua Äiênô là m vợ. TrÆ°á»›c khi cÆ°á»›i, y hứa vá»›i bố vợ sẽ Ä‘em đáp lá»… bằng những tặng váºt quý giá, háºu hÄ©. NhÆ°ng khi cÆ°á»›i được vợ rồi thì y vá»— tuá»™t. HÆ¡n thế nữa, cái tên bá»™i Æ°á»›c nà y lại giết luôn cả bố vợ và vứt xác ông và o má»™t cái hố. Tôi ác của y tháºt tà y trá»i, vừa là má»™t kẻ bá»™ Æ°á»›c vừa là tên sát nhân, can tá»™i giết ngÆ°á»i khá thân thiết đối vá»›i y. Không má»™t viên tÆ° tế nà o dám là m lá»… cầu xin các vị thần tha tá»™i cho y. Ixiông chỉ còn cách trá»±c tiếp cầu khấn thần Dá»›t.
Tuy Dá»›t nổi tiếng là má»™t vị thần nghiêm khắc song không phải trái tim thần chỉ biết có những chuyện trừng phạt, giáng tai há»a mà không há» biết xúc Ä‘á»™ng, tha thứ. Những giá»t nÆ°á»›c mắt hối háºn của Ixiông đã khiến thần Dá»›t Ä‘á»™ng mối từ tâm. Và tháºt là má»™t chuyện hiếm có, Dá»›t cho Ixiông lên cung Ä‘iện slanhpÆ¡, cho y được uống rượu thánh và ăn những thức ăn thần để y trở thà nh bất tá». NgỠđâu cái con ngÆ°á»i bá»™i bạc nà y chứng nà o vẫn táºt ấy. Ixiông ở thiên đình, được gặp Hêra, trò chuyện vá»›i Hêra và mÆ°u tÃnh má»™t chuyện bỉ ổi. Biết rõ ý đồ bẩn thỉu của Ixiông, Dá»›t lấy má»™t đám mây tạo ra má»™t ngÆ°á»i phụ nữ giống hệt vợ mình. Tên đám mây nà y là Nêphêlê (Néphélée). Ixiông đã tÆ° thông vá»›i đám mây Nêphêlê mà cứ tưởng rằng mình đã chinh phục được Hêra. Và kết quả là , Nêphêlê đã sinh ra cho chà ng Ixiông những đứa con ná»a ngÆ°á»i ná»a ngá»±a mà ngÆ°á»i xÆ°a gá»i là Xăngtor (Centaure). Thần Dá»›t giao cho Hermex trừng phạt tên khốn nạn đó. Hermex buá»™c căng Ixiông và o má»™t cái bánh xe nhÆ°ng không phải buá»™c bằng dây mà là buá»™c bằng những con rắn rồi tống xuống địa ngục Tartar. ở dÆ°á»›i đó, bánh xe cứ lăn Ä‘i, lăn mãi không khi nà o dừng. NhÆ°ng còn Dá»›t thì lại không chung thủy vá»›i Hêra. Thần đã là m cho Hêra biết bao lần Ä‘iên đầu sôi máu vì những cuá»™c tình duyên của thần vá»›i những thiếu nữ nà y, nữ thần khác. Cảnh gia đình của vị nữ thần bảo vệ cho hạnh phúc và sá»± ấm cúng gia đình lại chẳng lấy gì là m hạnh phúc và ấm cúng cho lắm. Không thể trả thù Dá»›t được, Hêra chỉ còn cách trút tất cả "máu ghen" của mình xuống những đứa con kết quả của những cuá»™c "ngoại tình" của Dá»›t hoặc và o bản thân tình nhân của Dá»›t nhÆ°: Äiônidôx, Iô... Äã có lần vì quá bá»±c tức vá»›i Dá»›t, Hêra mÆ°u tÃnh vá»›i Pôdêiđông và Atêna bắt Dá»›t xiá»ng lại để cho Dá»›t khá»i lẻn xuống trần. NhÆ°ng mÆ°u đồ của há» bị nữ thần Thêtix biết. Äể bảo vệ cho Dá»›t, nữ thần cho gá»i ngay quá»· thần Hêcatôngkhia tá»›i, tên Briarê, đến ngồi bên Dá»›t. Do đó mÆ°u đồ của Hêra không thá»±c hiện được. Trả Ä‘Å©a lại, Dá»›t lấy má»™t dây xÃch và ng trói Hêra lại treo lÆ¡ lá»ng giữa trá»i. Tháºt là má»™t cảnh tượng man rợ hết chá»— nói! Tóc Hêra bị buá»™c và o má»™t cái Ä‘inh móc câu, Ä‘inh nà y Dá»›t đóng và o đám mây.
Còn đại cánh tay trắng muốt của nà ng bị trói chặt, hai chân bị xiá»ng và o hai cái Ä‘e. Tình cảnh rất Ä‘á»—i thÆ°Æ¡ng tâm. Các vị thần trông thấy muốn đến cởi trói cho Hêra nhÆ°ng lại rất sợ thần Dá»›t, nên rút cuá»™c chẳng ai dám bén mảng đến gần chá»— Hêra bị trói và cÅ©ng chẳng ai dám khuyên can thần Dá»›t lấy ná»a lá»i. Của đáng tá»™i thì Hêra cÅ©ng chẳng phải là vị nữ thần hiá»n thảo gì. TÃnh nết Hêra cÅ©ng đáo để dữ dá»™i nhÆ° chồng. Nà ng lại hay mè nheo, rỉa rói chồng cho nên Dá»›t đã đại ba lần uất quá, sốt tiết lên vì cái thói lắm Ä‘iá»u, Ä‘ay nghiến, chì chiết của vợ mà ... mà cho nà ng mấy cái bạt tai! Sau nà y má»—i khi Hêra nổi chứng là Dá»›t lại nhắc lại cái vụ nà ng bị trói, hoặc Hêphaixtôx nhắc lại cho mẹ biết cái lần bị bố giáºn vung tay lên... NhỠđó Hêra má»›i dịu giá»ng mà là m là nh vá»›i Dá»›t. Hêra sinh vá»›i Dá»›t được bốn mặt con: hai trai, hai gái. Trai là các thần Arex và Hêphaixtôx, gái là các nữ thần Hêbê và Ilithi (Iláthie). Hêbê, nhÆ° trên đã kể, ở cung Ä‘iện slanhpÆ¡ lo việc dâng rượu thánh và các thức ăn thần trong những bữa tiệc. Ilithi là nữ thần của sá»± sinh nở, theo cách nói của chúng ta ngà y nay là nữ thần Há»™ Sinh. Nà ng thÆ°á»ng được theo mẹ xuống trần giúp các bà mẹ "vượt cạn" cho được dá»… dà ng. NgÆ°á»i xÆ°a hình dung nữ thần Ilithi là má»™t thiếu nữ mặc má»™t tấm áo choà ng trùm kÃn đầu, nhÆ°ng hai cánh tay để trần, má»™t tay cầm má»™t bó Ä‘uốc giÆ¡ cao tượng trÆ°ng cho má»™t cuá»™c sống vừa má»›i ra Ä‘á»i dÆ°á»›i ánh sáng, hoặc ngá»n Ä‘uốc Ä‘ang cháy tượng trÆ°ng cho sá»± bắt đầu của má»™t cuá»™c sống má»›i. CÅ©ng nhÆ° chồng, Hêra có thể dồn mây mù, nổi giông tố, sấm sét. Nà ng ngồi trên ngai và ng cạnh thần Dá»›t, tay cầm cây vÆ°Æ¡ng trượng, đầu Ä‘á»™i vÆ°Æ¡ng miện, tấm khăn lụa má»ng trùm che lên mặt tượng trÆ°ng cho lá»… kết hôn. Äôi khi Hêra cầm trong tay má»™t quả lá»±u, váºt tượng trÆ°ng cho sá»± mắn đẻ, đông con. Má»™t con công xòe Ä‘uôi múa dÆ°á»›i chân nà ng. Có hẳn má»™t cá»— xe do hai con thần mã kéo, là m toà n bằng đồng Ä‘á» rá»±c và và ng óng ánh dà nh riêng cho nà ng để nà ng Ä‘i du ngoạn đây đó và thÆ°á»ng là đưa nà ng xuống trần can thiệp và o những công việc của ngÆ°á»i trần thế và theo dõi hà nh tung của Dá»›t.
|
|
|
| |