06-03-2008, 08:56 PM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: Feb 2008
Bà i gởi: 1,035
Thá»i gian online: 35 phút 40 giây
Thanks: 0
Thanked 35 Times in 18 Posts
Những Tôn Giáo Lá»›n Trong Äá»i Sống Nhân Loại
LỜI NGƯỜI DỊCH
Có thể nói đây là những bức ký há»a chân dung các tôn giáo lá»›n trong Ä‘á»i sống nhân loại. Nó đã lá»™t tả được cái thần, cái cốt lõi của các tôn giáo -- má»™t vấn Ä‘á» vô cùng khó khăn, phức tạp và tinh tế. Những nét phác há»a sắc sảo, những Ä‘iểm nhấn mạnh trong các chân dung của tác giả đã Ä‘em đến cho chúng ta những hiểu biết sÆ¡ đẳng, căn bản, giúp ta vượt qua những ngá»™ nháºn mà ta dá»… mắc sai lầm qua những mảnh vụn rá»i rạc, chắp vá mà ta biết được, hiểu được hoặc nghe được từ những kiến thức nghe nói vu vÆ¡ khó có thể tin cáºy được.
Äúng nhÆ° tác giả lấy hình ảnh dòng sông có những cuá»™n xoáy tù hãm để và vá»›i dòng Ä‘á»i -- má»™t hình tượng tháºt chÃnh xác, dá»… hiểu cho những ai muốn tìm hiểu ý nghÄ©a cuá»™c Ä‘á»i. Thoát ra khá»i những cuá»™n xoáy tù Ä‘á»ng để trôi chảy vá»›i mênh mang dòng Ä‘á»i không phải là công việc dá»… dà ng -- nhÆ° tác giả viết trong chÆ°Æ¡ng kết luáºn, khi chúng ta sinh ra Ä‘á»i là trắng, Ä‘en, và ng..., ngÆ°á»i Âu, Mỹ, Ã,... Dù muốn hay không, ta đã táºp nhiá»…m ná»n văn hóa truyá»n thống, phong tục bản địa, đâu dá»… gì có Ä‘iá»u kiện để nhìn ra bốn phÆ°Æ¡ng, những chân trá»i lạ, nói gì đến trá»±c nghiệm để hiểu được muôn và n.
Nhịp sống Ä‘Æ°Æ¡ng đại Ä‘ang trong cuá»™c xoáy chủ nghÄ©a váºt chất tù hãm Ä‘Æ°a nhân loại đến những xung Ä‘á»™t nhiá»u mặt, và đừng nên quên rằng ta nhiá»u ngÆ°á»i sẽ Ãt. Cho nên tôn giáo vẫn Ä‘ang gánh vác nhiệm vụ của nó bằng cách nói đến "chia sẻ", "thÆ°Æ¡ng yêu ngÆ°á»i hà ng xóm". "thiểu dục tri túc", "tình anh em", vân vân....
Bởi lẽ đó, hiểu mình để Ä‘i đến hiểu ngÆ°á»i đòi há»i ná»— lá»±c phi thÆ°á»ng và hiểu ngÆ°á»i để Ä‘i đến hiểu mình cÅ©ng cần nhiá»u công lao khó nhá»c, vượt lên chÃnh bản thân mình. Và chÃnh Ä‘iá»u đó là má»™t nét tuyệt đẹp tôn giáo, bất cứ tôn giáo nà o. Dù tin hay không tin thì tôn giáo luôn luôn là giấc mÆ¡ đẹp nhất của nhân loại -- vÆ°Æ¡n tá»›i tìm hiểu cái sâu xa nhất của sá»± sống, nguồn gốc sá»± sống, tìm lại bản thể, khao khát hòa mình và o vá»›i thiên nhiên, vÅ© trụ...
Äắm mình trong vẻ đẹp tôn giáo, tôi trân trá»ng giá»›i thiệu cùng bạn Ä‘á»c cuốn sách quý nà y vá»›i hy vá»ng giúp bạn Ä‘á»c được má»™t phần nà o trong việc tìm hiểu các tôn giáo lá»›n trong nhân loại.
Tá»± biết khả năng còn nhiá»u hạn chế nhÆ°ng vá»›i tấm lòng nhiệt thà nh, chúng tôi cố gắng hoà n thà nh tác phẩm nà y, mong mang được Ãt nhiá»u lợi lạc cho ngÆ°á»i Ä‘á»c.
Chúng tôi xin chân thà nh cảm tạ ChÆ° Tôn Äức đã khÃch lệ và góp nhiá»u ý kiến bổ Ãch. Äặc biết chúng tôi xin tri ân Äạo Hữu Trần Quốc CÆ°á»ng đã bá» nhiá»u công phu để hiệu Ä‘Ãnh sá»a chữa những thiếu sót sai lầm, má»™t đóng góp to lá»›n trong việc phát hà nh tác phẩm nà y.
Chúng tôi xin chân thà nh Tiến SÄ© Bình Anson đã tÃch cá»±c giúp đỡ, Ä‘iá»u chỉnh, sắp xếp cách trình bà y.
Chúng tôi cÅ©ng xin chân thà nh tri ân các Äạo Hữu Kỳ Châu -- Diệu Thức cùng các bạn đạo tại Houston, Texas, Äạo Hữu ChÆ¡n Phổ Nguyá»…n Thị PhÆ°Æ¡ng -- Äạo Hữu Nguyá»…n Công Hiá»n , B. S. Hoà ng Giang, L.S Äá»— Äình Phúc, Äạo Hữu Trần Minh Lợi, Äạo Hữu Hoà ng Trà Phan Thông Hảo, Äạo Hữu Nguyên Khiêm LÆ°Æ¡ng Thanh Kiểm, Diệu ChÆ¡n LÆ°Æ¡ng Thị Mai, Nguyá»…n Mạnh CÆ°Æ¡ng, Nguyá»…n Thị Mai HÆ°Æ¡ng, Nguyá»…n Thị Mai Trang, Nguyá»…n Hữu Tuấn, Nguyá»…n Thị Mai Trinh, Nguyá»…n Thị Thúy, Nguyá»…n Hữu Nhung, Nguyá»…n Cung Thị Há»·, Nguyá»…n Thế Nhiệm, và Diệp Liên Phát đã phát tâm cúng dÆ°á»ng ấn tống cuốn sách nà y.
Chúng tôi xin hồi hÆ°á»›ng công đức hoằng pháp nà y lên Ngôi Tam Bảo thùy từ gia há»™ quý Äạo Hữu cùng bá»u quyến thân tâm thÆ°á»ng lạc, hạnh phúc và các hÆ°Æ¡ng linh Ninh Viết Khánh pháp danh Tuệ TÆ°á»ng, Bùi Kim Hạnh pháp danh Diệu Ngôn, Châu Nguyệt Vân Thu, Nguyá»…n Mỹ Linh, PhÆ°Æ¡ng Thị TÃnh pháp danh Diệu Thủy, Nguyá»…n Thi Thái, và Hồng Thị Sai pháp danh Diệu Hồng vãng sanh Cá»±c Lạc Quốc.
Sau cùng chúng tôi kÃnh mong ChÆ° Tôn Thiá»n Äức, các báºc thức giả cao minh, các báºc thiện trà thức hoan hỉ bổ chÃnh những sai lầm thiếu sót để tác phẩm được hoà n chỉnh trong kỳ tái bản.
Mùa Pháºt Äản Giáp Thân 2548, DÆ°Æ¡ng Lịch 2004
Tỳ Kheo ThÃch Tâm Quang
-ooOoo-
HƯỚNG TỚI MỘT NIỀM TIN PHONG PHÚ HÆ N
Hầu hết chúng ta rà ng buá»™c niá»m tin của mình và o những tÃn ngưỡng nhất định. Chúng ta hay coi những tôn giáo khác là kém thanh khiết và chân chÃnh. Chúng ta quên rằng ngÆ°á»i phÆ°Æ¡ng Äông thấy nhiá»u đức tin của chúng ta không thể tin được.
Dù sao cÅ©ng không nên đánh giá tôn giáo bằng biểu hiện thấp nhất của nó -- tôn giáo phải được đánh giá bằng biểu hiện cao nhất của nó. Và nhìn và o những ngÆ°á»i sáng láºp vÄ© đại của những tôn giáo lá»›n, chúng ta thấy các ngà i có nhiá»u quan Ä‘iểm giống nhau. Vinh danh vị nà y không có nghÄ©a là là m ô danh vị kia...
-ooOoo-
LỜI NÓI ÄẦU
Những nhà tiên tri là những ngÆ°á»i sống ngoà i phạm vi thông thÆ°á»ng của xã há»™i. Các ngà i không bị rà ng buá»™c và o cách cÆ° xá» và cung cách của ngÆ°á»i dân bình thÆ°á»ng mà ra Ä‘i để tầm nhìn của các Ngà i có những chân trá»i rá»™ng lá»›n hÆ¡n. Các Ngà i thiết láºp những con Ä‘Æ°á»ng má»›i. Tôn giáo của các Ngà i phóng khoáng và vÆ°Æ¡n xa.
Các thầy tu là những ngÆ°á»i chăm sóc gần gÅ©i các bệ thá» theo tục lệ. Há» là những ngÆ°á»i bán hà ng hóa được giao cho há» và là ngÆ°á»i phân phát phong tục. Há» không sáng tạo nhÆ°ng gìn giữ.
Tất cả các tôn giáo Ä‘á»u có những nhà tiên tri và thầy tu -- Ãt nhà tiên tri nhÆ°ng nhiá»u thầy tu. Những trụ sở nhÆ° Ä‘á»n, chùa, nhà thá» và giáo Ä‘Æ°á»ng là mối quan tâm của thầy tu; cải cách, thiên khải, và những hiểu biết sâu sắc má»›i mẻ là thịt và thức uống của các nhà tiên tri.
CÆ¡ Äốc Giáo (giống nhÆ° tất cả tôn giáo khác) là má»™t tôn giáo nhiá»u mặt. Qua nhiá»u thế ká»·, nó đã có tiêu chuẩn đánh giá đầy đủ cả vá» nhà tiên tri lẫn thầy tu -- các thầy tu chiếm Ä‘a số. Hầu hết trong chúng ta Ä‘á»u được dạy tôn giáo bằng phÆ°Æ¡ng tiện của má»™t thể chế nà o đó, và chúng ta dá»… Ä‘i đến tin và o sá»± giải thÃch vá» tôn giáo của thể chế đó. Chúng ta thắt chặt niá»m tin của chúng ta và o niá»m tin của giáo Ä‘Æ°á»ng (nhà thá» của chúng ta), và o má»™t loạt đức tin, và o những hình thái và kiểu mẫu cố định. Chúng ta có khuynh hÆ°á»›ng ngá» vá»±c những ngÆ°á»i khác không phải ngÆ°á»i nhà -- coi những ngÆ°á»i khác là "kém thanh khiết" hay kém chân chÃnh. Tôn giáo thông thÆ°á»ng vốn chia rẽ: nó là m ngÆ°á»i ta cách biệt nhau, đôi khi có chủ ý (vá»›i tÃn ngưỡng và chÃnh thể) và thÆ°á»ng vô ý thức nhiá»u hÆ¡n (bởi sá»± nuôi dưỡng lòng tá»± hà o rằng chúng ta là chủ sở hữu chân lý tôn giáo).Tôn giáo thầy tu giống nhÆ° quốc gia chủ nghÄ©a: tá»± tồn và ý thức vá» bản thân.
Khi chúng ta nhìn qua biên giá»›i tá»›i các tôn giáo khác, chúng ta hay khinh miệt bằng sá»± tá»± khẳng định cao Ä‘á»™. Chúng ta thÃch vạch ra đức tin của ngÆ°á»i dân trong các khu vá»±c địa dÆ° và văn hóa khác là khá» khạo và dị Ä‘oan nhÆ° thế nà o, những vị thần của há» non ná»›t ra sao, sá»± tu hà nh của há» kỳ cục là m sao. Chúng ta quên rằng nếu má»™t ngÆ°á»i phÆ°Æ¡ng Äông nhìn chúng ta bằng cao Ä‘á»™ của ngÆ°á»i đó thì ngÆ°á»i ấy sẽ thấy nhiá»u những cách tu táºp CÆ¡ Äốc Giáo và cả đến đức tin của chúng ta Ä‘á»u không thể tin được và nhiá»u táºp quán tôn giáo của chúng ta rất kỳ cục.
Äánh giá bất cứ tôn giáo nà o bằng sá»± biểu hiện thấp nhất của tôn giáo ấy là không công bằng. Tất cả các tôn giáo Ä‘á»u có những đỉnh cao và vùng đất thấp, và những đỉnh Ä‘iểm sẽ được nhìn thấy rõ rà ng ở những báºc sáng tạo, những vị sáng láºp, và văn há»c vÄ© đại của các ngà i. ThÆ°á»›c Ä‘o má»™t tôn giáo là lý tưởng tốt đẹp nhất của tôn giáo ấy. Chúng ta mong má»i những ngÆ°á»i khác đánh giá tôn giáo của chúng ta bằng biểu hiện tốt đẹp nhất của nó; và , đổi lại, vá»›i má»™t sá»± lịch sá»± sÆ¡ đẳng, chúng ta phải suy xét những tôn giáo khác bằng những Ä‘iá»u tốt đẹp nhất của tôn giáo ấy. Má»™t ngÆ°á»i CÆ¡ Äốc Giáo luôn luôn thÃch Jesus ở Nazareth đại diện cho tôn giáo của mình khi được đánh giá; và những ngÆ°á»i có tÃn ngưỡng khác cÅ©ng phải chá»n những nhà tiên tri tốt nhất đại diện cho há» khi Ä‘em so sánh.
Nếu chúng ta giải quyết trong tinh thần ấy, chúng ta sẽ thấy những nhà tiện tri vÄ© đại của tất cả các tôn giáo lá»›n giống nhau biết bao, các ngà i chỉ hÆ°á»›ng cho con ngÆ°á»i, đức hạnh được đánh giá giống nhau là m sao, và , có lẽ những vị thần tốt nhất của tôn giáo ấy cho thấy đặc tÃnh không giống nhÆ° những nét tốt nhất mà chúng ta biết. Những phép ẩn dụ của các tôn giáo khác nhau rất nhiá»u. Tất cả các tôn giáo phát triển mạnh trong những ẩn dụ thÃch hợp vá»›i thá»i gian, không gian và văn hóa riêng. NhÆ°ng ẩn dụ là những phÆ°Æ¡ng tiện không phải là cứu cánh. Thượng Äế bao giá» cÅ©ng nhiá»u nghÄ©a hÆ¡n bất cứ má»™t ẩn dụ nà o.
Tin và o má»™t Thượng Äế xứng đáng là tin và o Thượng Äế của tất cả má»i ngÆ°á»i, bất kể là nòi giống hay xứ sở nà o; má»™t Thượng Äế không cách biệt tinh thần hiến dâng của con ngÆ°á»i ở bất cứ đâu.
Có rất nhiá»u nhà tiên tri thần thánh. dù cho ánh sáng được truyá»n rá»±c rỡ qua má»™t số ngÆ°á»i nà y nhiá»u hÆ¡n qua má»™t số ngÆ°á»i khác.Vinh danh má»™t trong các ngà i vá»›i lòng kÃnh ngưỡng sâu xa không có nghÄ©a là là m ô danh các vị khác. Chúng ta cần biết nhiá»u hÆ¡n vá» những nhà tiên tri của các tôn giáo lá»›n, các ngà i đã truyá»n ánh sáng thiêng liêng, cả khi chúng ta khao khát muốn biết nhiá»u hÆ¡n nữa vá» thông Ä‘iệp trong sáng của vị sáng láºp ra tôn giáo của mình. Chúng ta có thể Ä‘em lòng nhân ái đến những ai quá do dá»± không hiểu được những nhà tiên tri của há», và những ngÆ°á»i là các thầy tu nhÆ°ng đã bị lạc và o những chi tiết kém cá»i vá» tôn giáo của há».
DÆ°á»ng nhÆ° đối vá»›i tôi, cuốn sách nà y là má»™t cuốn sách tiên tri. Trong khi trình bà y tôn giáo thầy tu, nó thiết láºp những quang cảnh tiến tá»›i sá»± tiên tri trong tất cả những tôn giáo ấy. Tiên tri vá» mục Ä‘Ãch hiển nhiên của nó: để kÃch thÃch sá»± đánh giá nồng nhiệt hÆ¡n vá» các nhà tiên tri vÄ© đại và tà i liệu tiên tri vÄ© đại. Tiên tri vá» khát khao hiển nhiên của nó: thúc đẩy thái Ä‘á»™ mà nhân loại phải trau dồi trÆ°á»›c, trong khi văn hóa tác Ä‘á»™ng đến văn hóa, trong khi ngÆ°á»i ta cÅ©ng bị lôi kéo và o việc trao đổi thông tin và ý thức vá» má»™t váºn mệnh chung. Trên con Ä‘Æ°á»ng mà thế giá»›i Ä‘ang Ä‘i, chúng ta sẽ trưởng thà nh lên vá» tinh thần, vá» khoan dung và tình huynh đệ. Không có sá»± lá»±a chá»n nà o khác để tồn tại.
ChÃnh tôi tin rằng nếu các các vị sáng láºp ra các tÃn ngưỡng vÄ© đại hiểu chúng ta ngà y nay, các ngà i hẳn đã Ä‘i qua những biên giá»›i mà những đệ tá» của các ngà i đã thiết láºp nên; các ngà i sẽ phải ngồi và o bà n để trình bà y những đồng thuáºn và phân biệt chân lý đằng sau nhiá»u ẩn du. Các ngà i sẽ thấy hợp nhau trong má»™t thế giá»›i tinh thần chung, má»™t Thượng Äế chung.
Nhiá»u ngÆ°á»i chúng ta thấy rằng con ngÆ°á»i giống nhau vá» những khát vá»ng sâu xa nhÆ° thế nà o. Nếu quà vị trao đổi ý kiến vá»›i má»™t ngÆ°á»i tá»± do thuá»™c tÃn ngưỡng Do Thái, quý vị sẽ thấy ngÆ°á»i ấy gần gÅ©i vá»›i chÃnh quý vị (nếu chÃnh quý vị có cÆ¡ há»™i hÃt thở không khà trong là nh mà vị tiên tri hÃt thở). Quà sẽ không ngạc nhiên nếu má»™t ngÆ°á»i trong số bạn của quà vị gá»i chÃnh anh ta là CÆ¡ Äốc Giáo hay Pháºt Giáo, nếu bạn biết má»™t số Ä‘iá»u cốt lõi của má»—i tÃn ngưỡng. Qúy bạn sẽ tham dá»± má»™t buổi lá»… Ä‘Æ¡n giản tại há»™i quán Ramakrishna ở thà nh phố Nữu Ước vá»›i cảm nghÄ© là vị sáng láºp ra tôn giáo của bạn cÅ©ng hiện diện trong căn nhà của Thượng Äế nà y. Và quà bạn sẽ đánh giá cao lá»i xác nháºn của Ấn Giáo là chân lý tá»a sáng rá»±c rỡ hÆ¡n khi nó tá»a sáng từ nhiá»u góc Ä‘á»™, giống nhÆ° kim cÆ°Æ¡ng có nhiá»u mặt. Bạn sẽ khâm phục trÆ°á»›c lá»i khuyên bảo của Ấn Giáo kêu gá»i bạn đừng bá» di sản đạo lý của chÃnh bạn, nhÆ°ng hãy nhìn và o Ä‘iá»u đó vá»›i sá»± giúp đỡ của vị tiên tri vÄ© đại nhất của nó thay vì tÃn Ä‘iá»u của các thầy tu.
Tiến SÄ© Ross có khả năng xuất sắc chỉ ra con Ä‘Æ°á»ng tiến tá»›i má»™t niá»m tin rá»™ng lá»›n hÆ¡n. Giáo SÆ° vá» Tôn Giáo Thế Giá»›i tại Äại Há»c Miá»n Nam California, ông là tác giả tác phẩm The Meaning of Life in Hinduism and Buddhism (à NghÄ©a Äá»i Sống Trong Ấn Äá»™ Giáo và Pháºt Giáo), và Addressed To Christians: Isolationism vs. Word Community (Gá»i ngÆ°á»i CÆ¡ Äốc Giáo: Chủ NghÄ©a Biệt Láºp Chống lại Cá»™ng Äồng Thế Giá»›i), và đồng tác giả tác phẩm Ethics and the Modern World (Äạo Äức và Thế Giá»›i Tiên Tiến). Ông hiểu lịch sá» tôn giáo của chÃnh ông rất tÆ°á»ng táºn, và sá»± nghiên cứu của ông đã Ä‘Æ°a ông đến gần gÅ©i hÆ¡n vá»›i các đấng tiên tri và tà i liệu tiên tri của những tôn giáo lá»›n khác.
Bà Hills là má»™t bà giáo trÆ°á»ng công láºp và là má»™t thà nh viên của ban giáo dục tôn giáo của má»™t số nhà thá» lá»›n. Sau khi há»c chuyên vá» tôn giáo tại Äại Há»c Southern California, bà đã tiếp tục há»c để lấy bằng Thạc SÄ© tại Äại Há»c nà y.
Hai ngÆ°á»i cùng nhau phát hà nh cuốn sách vạch ra con Ä‘Æ°á»ng chÃnh đáng cho những ngà y sắp tá»›i.
Vergilius Ferm
The College of Wooster
Wooster, Ohio, U.S.A.
-ooOoo-
LỜI CẢM Æ N
Các tác giả bà y tá» lòng cảm kÃch vá» sá»± giúp đỡ của Sophia L. Fahs đã biên táºp toà n bá»™ bản thảo nà y. Lòng cảm kÃch vá»›i Jeanette Perkins Brown đã có những Ä‘á» nghị hữu Ãch trong lúc sÆ¡ khởi, Rabbi Edwin Zerin đã duyệt tà i liệu Do Thái Giáo và đã có những lá»i bình luáºn quà báu. Và Giáo SÆ° Paul Irwin của TrÆ°á»ng Tôn Giáo, Äại Há»c Southern California, đã có những Ä‘á» nghị thÃch hợp cho toà n bá»™ dà n bà i.
-ooOoo-
DẪN NHẬP
1. CHÚNG TA NHÃŒN CUỘC ÄỜI
Má»™t câu chuyện kể vá» ba ngÆ°á»i bị đắm tầu lÆ°u lạc trên má»™t hòn đảo tại South Seas (Biển Nam). Khi thuyá»n đụng phải bãi san hô vỡ tan từng mảnh, thá»±c phẩm, quần áo và dụng cụ Ä‘á»u bị mất trên biển. Ba ngÆ°á»i thủy thủ kiệt sức sống sót nà y trôi giạt và o bá» biển tránh khá»i những cÆ¡n sóng dữ. Sau khi bị bất ngá», há» bắt đầu đánh giá lại tình hình. Bên kia bãi cát là má»™t rừng cây, rồi đến những rìa đá và những vách đá dốc. Không có má»™t dấu hiệu nà o cho thấy có ngÆ°á»i ở chung quanh đây. Chỉ có âm thanh của biển Ä‘á»™ng và tiếng kêu của con mòng biển.
Không má»™t ngÆ°á»i nà o có địa bà n. Máy vô tuyến của hỠđã bị mất lúc thuyá»n đắm. Sá»± cần thiết trÆ°á»›c mắt là xem đảo có ngÆ°á»i ở không. Thá»±c phẩm không thà nh vấn Ä‘á», há» thấy trái cây miá»n nhiệt Ä‘á»›i đầy dãy. NhÆ°ng há» hoà n toà n thất vá»ng vì không biết há» hiện ở đâu. Há» hiểu rằng phải tìm ra ngÆ°á»i có thể giúp há» manh mối vá» nÆ¡i chốn hiện nay của há». Há» quyết định má»™t ngÆ°á»i Ä‘i dá»c theo bá» biển, má»™t ngÆ°á»i thứ hai cÅ©ng Ä‘i theo bá» biển phÃa ngược lại, còn ngÆ°á»i thứ ba thâm nháºp phÃa chân đồi. Má»—i ngÆ°á»i đã phát hiện có dấu vết ngÆ°á»i ở -- dấu chân, đồng ruá»™ng, hay khói bốc lên từ má»™t là ng xa xa nà o đó.
Sau nhiá»u giá» tìm kiếm, ngÆ°á»i thứ ba đã khám phá ra dấu hiệu có ngÆ°á»i ở -- khói bốc lên từ má»™t cái chòi nhỠở phÃa sÆ°á»n núi. NgÆ°á»i nà y liá»n báo cho hai ngÆ°á»i bạn biết và cả ba lên Ä‘Æ°á»ng tiến và o là ng. Những ngÆ°á»i trên đảo nà y tá» ra rất thiện cảm. Sau nhiá»u tuần, ba ngÆ°á»i nà y đã Ä‘i nhá» trên má»™t chiếc thuyá»n nhá» Ä‘Æ°a há» vá» quê hÆ°Æ¡ng của há».
VŨ TRỤ RIÊNG TÃCH BIỆT CỦA CHÚNG TA
Bạn và tôi cùng ở trong má»™t tình cảnh. Không có chá»n lá»±a, chúng ta Ä‘á»u bị quăng và o "hòn đảo" gá»i là trái đất. Giống nhÆ° ngÆ°á»i bị đắm tà u chúng ta hoặc là cảm thấy buồn phiá»n cho thân pháºn mình hoặc là bắt đầu nhìn quanh cố xác định vị trà của chúng ta. Chắc chắn là chúng ta không phải tìm ngÆ°á»i, vì há» thÆ°á»ng bao quanh chúng ta. Tuy nhiên, đôi khi chúng ta thấy khó mà tìm được ngÆ°á»i có thể giúp chúng ta tìm ra đúng vị trà của chúng ta hay giúp chúng ta tá»›i nÆ¡i đến của chúng ta.
Khi còn nhá», chúng ta cho rằng cha mẹ có thể trả lá»i má»i chuyện là điá»u tất nhiên những cái mà cha mẹ biết câu trả lá»i. Khi lá»›n lên đôi khi chúng ta giải quyết vấn Ä‘á» theo cách cha mẹ chúng ta giải quyết. Äôi khi chúng ta quên rằng cha mẹ cÅ©ng không thể biết tất cả những câu trả lá»i vá» tất cả những vấn Ä‘á» của Ä‘á»i sống. Há» cÅ©ng sống trên hòn đảo nà y. Và không ai há»i cha mẹ là các ngÆ°á»i có muốn ở đây không. Thấy chÃnh mình ở đây, há» bắt đầu cố gắng hết sức mình. HỠđã đã tìm thấy má»™t số câu trả lá»i qua cuá»™c sống.
Chúng ta được dẫn dắt trong lúc thiếu thá»i bởi sá»± hiểu biết mà hỠđã há»c há»i, dù là má»™t phần. NhÆ°ng chúng ta không thể dẫn dắt cuá»™c sống an toà n chỉ bằng ý kiến của những ngÆ°á»i ngẫu nhiên sống trÆ°á»›c chúng ta. Chúng ta cÅ©ng không thể chấp nháºn những ý kiến đó má»™t cách mù quáng. Chúng ta phải nhá»› rằng câu trả lá»i có thể là của chúng ta chỉ khi chúng ta là m câu trả lá»i đó thà nh má»™t phần kinh nghiệm của chúng ta. Không có cha mẹ hay thầy giáo nà o có thể sống cho chúng ta. Có nhiá»u Ä‘iá»u chúng ta chỉ có thể há»c há»i được qua cuá»™c sống và há»c há»i vì chÃnh mình.
CHÚNG TA CÓ THỂ THÀNH THẬT VỚI CHÃNH MÃŒNH KHÔNG?
Má»™t số ngÆ°á»i hình nhÆ° sống ngà y nà y qua ngà y khác mà không bá» thì giỠđể nghÄ© vá» việc nà y. Há» dÆ°á»ng nhÆ° không bao giá» quan tâm đến thế giá»›i mà há» sống hay nÆ¡i chốn của há» trong đó. Cuá»™c sống của hỠđược kiểm soát bằng thói quen, và dÆ°á»ng nhÆ° há» không cần tìm kiếm sá»± cải thiện nà o. Tháºt là bất hạnh khi Ä‘iá»u nà y xẩy ra cho bất cứ ngÆ°á»i nà o, vì ngÆ°á»i đó mất cÆ¡ há»™i để phát triển và tiến bá»™. Không ngÆ°ng tìm kiếm câu trả lá»i tốt đẹp hÆ¡n vá» bản chất của cuá»™c sống và vÅ© trụ là m tăng thêm thú vị cho cuá»™c sống. Còn nhiá»u rá»™n rà ng hÆ¡n là phải chấp nháºn những câu trả lá»i cÅ© kỹ và phong tục táºp quán chỉ vì chúng xÆ°a rồi.
Ai đó có thể ngừng không thắc mắc hay nghi ngá» vì ngÆ°á»i lá»›n là m cho ngÆ°á»i ấy mất can đảm. Äôi khi, thầy giáo và cha mẹ quá mệt, quá báºn, hay quá nôn nóng không lÆ°u tâm đến những câu há»i của ngÆ°á»i trẻ. Cho nên sau má»™t thá»i gian ngÆ°á»i ấy không còn há»i nữa. Có những ngÆ°á»i lại quá chú tâm đến những hoạt Ä‘á»™ng xã há»™i, thể thao, hay công việc đến ná»—i há» không mà ng tá»›i những băn khoăn sâu xa vá» bản chất của má»i sá»±.
Tuy váºy những câu há»i trong lòng chúng ta. Äá»i sống là gì? Là m sao ta đến đây? Thượng Äế nhÆ° thế nà o? Sá»± khác biệt giữa phải và trái là thế nà o? Tình thÆ°Æ¡ng yêu là gì? Việc gì xẩy ra khi chúng ta chết? Có nhiá»u câu há»i giống nhÆ° váºy được há»i bởi ngÆ°á»i ở má»i nÆ¡i và ở má»i thá»i đại.
Nếu chúng ta thà nh tháºt vá»›i chÃnh mình, hãy để những câu há»i đó thâm nháºp phần nà o và o chú ý và cố gắng của chúng ta. Tìm câu trả lá»i tức là cách chúng ta há»c. Äừng bao giá» cảm thấy xấu hổ khi Ä‘Æ°a ra câu há»i. Chúng ta cÅ©ng đừng bao giá» cảm thấy ai đó dù nổi tiếng đến đâu, đã tìm thấy tất cả những câu trả lá»i cho chúng ta rồi. Äể được sống trá»n vẹn, tất cả chúng ta phải biết ý nghÄ©a của cuá»™c Ä‘á»i và cố gắng tìm ra má»™t số câu trả lá»i vừa ý. Nghi ngá» và những câu há»i là những dấu hiệu là nh mạnh của sá»± thà nh tháºt vá»›i chÃnh mình và là má»™t thÆ°á»›c Ä‘o sá»± cố gắng tăng trưởng sá»± tá»± hiểu biết của chúng ta.
TÔN GIÃO CÓ CÂU "TRẢ LỜI" KHÔNG?
Má»™t số ngÆ°á»i nói vá» tôn giáo nhÆ° thể tôn giáo có tất cả câu trả lá»i, nhÆ°ng sá»± khẳng định nà y chỉ Ä‘em đến nhiá»u câu há»i hÆ¡n. "Tôn giáo" là gì? Có phải là đi nhà thá», tụng kinh, nghe những lá»i cầu nguyện, há»c cách cầu nguyện không? Khi ngÆ°á»i ta nói vá» Thượng Äế há» muốn nói gì? Do đâu ngÆ°á»i ta có được ý niệm vá» Thượng Äế? Là m sao chúng ta biết những ý niệm ấy đúng hay không đúng? Tại sao chúng ta nên cảm thấy chúng ta phải tin theo má»™t cách nà o đó?
Không có tôn giáo nà o có tất cả những câu trả lá»i, dù rằng có mục sÆ° hay các thầy tu đôi khi nói là có. Tất cả các tôn giáo Ä‘á»u cố gắng Ä‘Æ°a ra những câu há»i quan trá»ng nhất. Tôn giáo cÅ©ng cung cấp những ghi chép vá» cách trả lá»i những câu há»i căn bản của má»™t số ngÆ°á»i. Nhiá»u ngÆ°á»i nghÄ© rằng tôn giáo của chÃnh há» cống hiến câu trả lá»i tốt nhất cho câu há»i của má»i ngÆ°á»i. NhÆ°ng những đạo sÆ° tôn giáo khôn ngoan không nói nhÆ° váºy. Thay và o, các vị nà y khuyến khÃch ngÆ°á»i ta nên tìm hiểu ý nghÄ©a của cuá»™c Ä‘á»i nhÆ° chÃnh các vị ấy Ä‘ang là m.
CHÚNG TA CÓ THỂ HỌC ÄƯỢC GÃŒ Ở NGƯỜI KHÃC?
Khi chúng ta tìm câu trả lá»i vá» những băn khoăn của chúng ta, thÆ°á»ng rất hữu Ãch nếu tìm kiếm ngoà i chúng ta. Nhiá»u ngÆ°á»i thuá»™c các văn hóa và tôn giáo khác đã tìm thấy những đầu mối quan trá»ng vỠý nghÄ©a của cuá»™c Ä‘á»i. à tưởng của há» có thể cung cấp cho ta những Ä‘á» nghị có giá trị. Nghiên cứu những ý tưởng nà y giúp chúng ta nhiá»u hÆ¡n là chỉ nghiên cứu má»™t câu trả lá»i -- Ä‘á»™c nhất câu trả lá»i của quốc gia hay tôn giáo riêng của chúng ta. Nó sẽ mở ra cho chúng ta con Ä‘Æ°á»ng ngắn hÆ¡n tiến tá»›i trà tuệ mà những ngÆ°á»i khác đã thu hoạch được.
Chúng ta phải chá»n kỹ lưỡng ngÆ°á»i mà ta cáºy nhá» vì Ä‘á»i sống không cho chúng ta có thì giỠđể kiểm tra tất cả tổ tiên chúng ta và khảo sát tất cả những tôn giáo của những thế hệ khác. Chúng ta phải chá»n những ngÆ°á»i đã cố gắng tá» ra thà nh tháºt trong việc tìm kiếm. Chúng ta không muốn mất thì giá» vá»›i những vị thầy không thà nh tháºt và tá»± cho là quan trá»ng, dù là cổ hay kim.
Chúng ta cÅ©ng chẳng muốn bị lạc và o cuá»™c thám hiểm khu nhà ổ chuá»™t giữa những ngÆ°á»i mà chúng ta Ä‘ang nghiên cứu tôn giáo của há». Nếu chúng ta muốn khám phá Beethoven có viết nhạc mà ta thÃch không, ta cần phải nghe những bản giao hưởng và xô nát của ông. Chúng ta không nên quan tâm đến sá»± việc ông thÆ°á»ng Ä‘i quanh quẩn vá»›i cái cà vạt có vết trứng. Cùng má»™t cách nhÆ° váºy, nếu chúng ta muốn tìm những Ä‘á» nghị hữu Ãch từ ngÆ°á»i khác, chúng ta cần phải quan sát quan niệm vá» Ä‘á»i sống của há». Chúng ta không nên báºn tâm vá» cách ăn mặc, hay phong tục khác biệt vá»›i chúng ta.
Khoa há»c gia, nghệ sÄ©, kỹ sÆ°, thầy giáo, triết gia và các nhà thần há»c -- tất cả, bất kể đến nòi giống, ngôn ngữ, xứ sở, Ä‘á»u Ä‘ang cố gắng tìm ra ý nghÄ©a má»›i vá» cuá»™c sống. Má»™t ngà y nà o đó chúng ta sẽ có má»™t bức tranh toà n vẹn hÆ¡n bức tranh chúng ta có ngà y nay. Và o lúc đó, nhÆ° thể là chúng ta sẽ vẫn còn cố gắng ghép trò chÆ¡i lắp hình. Má»™t số ngÆ°á»i Ä‘ang ghép má»™t góc của trò chÆ¡i, má»™t số ở má»™t góc khác, vân vân... Nhiá»u ngÆ°á»i chúng ta lÆ°u ý nhiá»u đến những chi tiết nhá» nhặt, mà quên Ä‘i toà n bá»™ bức tranh. Chỉ trong những lúc tưởng tượng nhiá»u hÆ¡n, chúng ta má»›i cố gắng có má»™t cái nhìn vá» toà n bá»™ Ä‘á»i sống.
Hầu hết má»i ngÆ°á»i bao giá» cÅ©ng nhìn và o tôn giáo của mình vì má»™t cảm giác nà o đó vá» toà n bá»™ bức tranh của Ä‘á»i sống, mặc dầu vô số mảnh chÆ°a được lắp và o. Có lẽ chúng ta sẽ há»c há»i má»™t chút Ãt của tôn giáo khác, Ä‘iá»u đó có thể giúp chúng ta hiểu nhiá»u hÆ¡n.
TẠI SAO CHÚNG TA PHẢI NGHIÊN CỨU ÄỜI Sá»NG
Lúc còn nhá», chúng ta rất quan tâm đến những hoạt Ä‘á»™ng trÆ°á»›c mắt hà ng ngà y. NhÆ°ng khi là thanh niên, chúng ta bắt đầu khám phá ra là trong khi các hoạt Ä‘á»™ng riêng rẽ là quan trá»ng thì chúng là má»™t phần của toà n bá»™ cuá»™c sống. Và cuá»™c sống của chúng ta là má»™t phần của cái gì đó lá»›n hÆ¡n -- cuá»™c Ä‘á»i mà trong đó tất cả chúng sinh Ä‘á»u chia sẻ. Chúng ta trở nên quan tâm hÆ¡n vá» cuá»™c Ä‘á»i là gì và chúng liên quan đến những cuá»™c Ä‘á»i khác ra sao. Chúng ta bắt đầu khám phá ý nghÄ©a cuá»™c Ä‘á»i. Chúng ta chú tâm đến suy nghÄ© Ä‘á»™c láºp hÆ¡n trÆ°á»›c đây
Äá»i sống của chúng ta cà ng trở thà nh má»™t vấn Ä‘á» tiến bá»™ của chÃnh chúng ta, và nếu chúng ta nghÄ© vá» Ä‘iá»u nà y, chúng ta là m cho Ä‘á»i sống của chúng ta có ý nghÄ©a. Bởi vì con ngÆ°á»i ở bất cứ ở đâu cÅ©ng thấy rằng cuá»™c sống có ý nghÄ©a là mục Ä‘Ãch của tất cả má»i ngÆ°á»i, hỠđã phát triển tôn giáo để giúp há» quyết định cái gì thá»±c sá»± quan trá»ng. Tôn giáo trên thế giá»›i ngà y nay đã hiến dâng cho chúng ta nhiá»u cái khi ta tìm kiếm ý nghÄ©a và các câu trả lá»i. Tất cả những cuá»™c tìm kiếm mối quan hệ đúng vá»›i chÃnh há», vá»›i những ngÆ°á»i khác, và vá»›i thế giá»›i của con ngÆ°á»i là má»™t phần của sá»± tìm kiếm chung mà chúng ta cÅ©ng có dÃnh lÃu.
Chúng ta chấp nháºn sá»± thách thức trong việc truy tầm ý nghÄ©a cuá»™c sống, nêu ra những câu há»i và tìm kiếm không ngÆ°ng nghỉ và vui vá»›i những câu trả lá»i mà ta có thể chấp nháºn. Khi chúng ta là m, chúng ta sẽ có được cảm hứng của những ngÆ°á»i đã há»i và trả lá»i ở những thá»i đại khác hay ở những nÆ¡i khác. Hãy xem hỠđã nói gì vá»›i chúng ta và hãy sá» dụng những gì giúp chúng ta tiếp tục truy tìm cách sống tốt hÆ¡n.
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y:
Tà i sản của tarta12a
06-03-2008, 08:58 PM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: Feb 2008
Bà i gởi: 1,035
Thá»i gian online: 35 phút 40 giây
Thanks: 0
Thanked 35 Times in 18 Posts
CHÆ¯Æ NG MỘT
ẤN ÄỘ GIÃO
2. TÃNH Äá»’NG NHẤT CỦA ÄỜI Sá»NG
Hà ng ngà n năm qua, dân Ấn Äá»™, trẻ hay già đá»u băn khoăn vá» cùng câu há»i liên quan tá»›i chúng ta ngà y nay. Äôi khi há» cố Ä‘oán con ngÆ°á»i từ đâu đến và con ngÆ°á»i Ä‘i vỠđâu sau cuá»™c sống. Há» cÅ©ng đặt thêm vấn Ä‘á» nhÆ° chúng ta. Thế giá»›i được tạo ra nhÆ° thế nà o và tiếp tục ra sao? Mục Ä‘Ãch của thế giá»›i là gì? Sá»± khác biệt giữa đúng và sai là gì? Tôi là gì? Vị trà của tôi trong thế giá»›i nà y là gì? Là m sao tôi có thể tìm ra chÃnh tôi?
Qua nhiá»u thế ká»·, ngÆ°á»i Ấn Äá»™ tiếp tục tìm kiếm câu trả lá»i cho những câu há»i ấy, há» tiếp tục nghiên cứu và là m sáng tá» kinh nghiệm của há» trong cách sống. Má»—i thế hệ Ä‘Æ°a ra má»™t số Ä‘á» nghị tiếp theo vá» loại cuá»™c sống tốt nhất và lối sống tốt nhất trong vÅ© trụ. Sau nà y, ngÆ°á»i ta quyết định má»™t số các Ä‘á» nghị ấy phải được viết ra để há» không quên và thay đổi vì đôi khi chúng vô tình chỉ được nói bằng miệng. Những Ä‘á» nghị trên giấy tá» trở thà nh kinh của Ấn Äá»™ Giáo. Má»™t số kinh cổ đến ná»—i không ai biết khi nà o chúng được Ä‘Æ°a ra lần đầu tiên những câu trả lá»i khả dÄ© cho câu há»i của con ngÆ°á»i.
Những kinh sách cổ nhất là những câu thÆ¡ và những bà i thánh ca cổ, gá»i là Vệ Äà được coi nhÆ° có khoảng 3000 năm trÆ°á»›c. Brahamanas -- luáºt lệ mà những thầy tu thi hà nh trong nghi lá»… thá» cúng, có và o khoảng giữa 1200 và 1000 năm trÆ°á»›c công nguyên. Kinh Upanishads (U Bà Ni Sà Äa) có và o khoảng 800 năm trÆ°á»›c công nguyên, là những câu trả lá»i của các giáo sÄ© sống ẩn dáºt nổi tiếng và o thá»i gian đó trÆ°á»›c những câu há»i vá» Ä‘á»i sống và vÅ© trụ. Những thiên Anh Hùng Ca vÄ© đại là những câu thÆ¡ triết lý và đạo lý vá» những anh hùng truyá»n thuyết và các vị thần. Những thiên anh hùng ca nà y là những truyện cổ được kể lại qua nhiá»u thế hệ trÆ°á»›c khi cuối cùng được viết và o thế ká»· đầu công nguyên. Má»™t chÆ°Æ¡ng ngắn của Thiên Anh Hùng Ca, Dáng Ä‘i Bhavagavad Gita, trở thà nh má»™t phẩm tôn giáo được Æ°a thÃch ở Ấn Äá»™.
Nếu các bạn nhìn tất cả kinh sách nà y cùng má»™t lúc, bạn sẽ thấy "kinh thánh" của Ấn Äá»™ Giáo dà i hÆ¡n kinh thánh của CÆ¡ Äốc và Do Thái Giáo nhiá»u. Mặc dù những phẩm Ấn Äá»™ Giáo đã được dịch sang Anh Ngữ từ nguyên bản tiếng Phạn, rất có thể có những phần của kinh nà y bạn không thể hiểu được nếu không có sá»± giải nghÄ©a của Ấn Giáo. Bạn có thể rất thÃch thú vá»›i nhiá»u Ä‘oạn trong kinh nà y vì nó chứa Ä‘á»±ng những câu chuyện và đỠnghị nhắm và o trả lá»i những câu há»i mà con ngÆ°á»i ngà y nay vẫn Ä‘ang há»i, tại Ấn Äá»™ và tại Hoa Kỳ.
Những chuyện trong những sách nà y cho thấy rất nhiá»u ngÆ°á»i Ấn Äá»™ đã tìm kiếm những câu trả lá»i. Thà dụ, há» cho thấy ngÆ°á»i Ấn Äá»™ quý trá»ng trà tuệ. Trong số những ngÆ°á»i nà y có những sinh viên vÄ© đại -- không phải trong ý thức của những ngÆ°á»i được giao cho bà i vở tại trÆ°á»ng há»c, mà cho những ngÆ°á»i không có trÆ°á»ng há»c nhÆ° chúng ta. Những sinh viên nà y là những ngÆ°á»i nghiên cứu và là m sáng tá» những sá»± việc chung quanh há», là m nhÆ° váºy, há» trở thà nh uyên bác. Những ngÆ°á»i bình thuá»ng nháºn xét rằng những ngÆ°á»i uyên bác hầu nhÆ° thà nh công trong cuá»™c sống. Há» không khó chịu vá»›i những việc tầm thÆ°á»ng, và cÅ©ng chẳng nôn nóng tìm cách để có hạnh phúc. Há» bằng lòng - ở nhà vá»›i chÃnh há». Vì đối vá»›i dân chúng Ä‘iá»u nà y dÆ°á»ng nhÆ° là hạnh phúc duy nhất đúng và lâu dà i đạt được, ngÆ°á»i có trà tuệ hồ nhÆ° trở thà nh ngÆ°á»i anh hùng quốc gia.
Trà tuệ được quý trá»ng đến mức ngÆ°á»i ta sẵn sà ng là m má»i thứ để đạt được nó. Có má»™t câu chuyện Ấn Äá»™ vá» má»™t vị trưởng giả đã Ä‘em tà i sản -- 1000 con bò, đồ trang sức quý giá đắt tiá»n, má»™t cá»— xe vá»›i nhiá»u con la, và cả đứa con gái của ông -- để trả cho má»™t báºc hiá»n triết nổi tiếng đã dạy ông vỠý nghÄ©a cuá»™c Ä‘á»i. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ mô tả ngÆ°á»i không trà tuệ nhÆ° con ếch ở trong giếng khô, hay giống nhÆ° con cá không có nÆ°á»›c.
Má»™t câu chuyện trong kinh Upanishads (U Bà Ni Sa Äà ) nói vá» má»™t thanh niên bất hạnh đến há»c há»i má»™t vị thầy uyên bác. Äầu tiên thầy nà y há»i anh thanh niên những gì anh đã biết rồi. Anh thanh niên trả lá»i bằng tên sách cùng những Ä‘oạn trong sách mà anh nhá»› được. Rồi anh buồn rầu nói thêm: "Tôi biết tất cả những thứ nà y, nhÆ°ng tôi không biết chÃnh tôi. Tôi không có hạnh phúc. Xin là m Æ¡n giúp tôi khắc phục được cái bất hạnh nà y." Vị thầy đồng ý giúp anh, vạch ra khó khăn là do anh đã tìm trà tuệ trong những lá»i nói hiểu biết vá» cuá»™c Ä‘á»i thay vì tìm ý nghÄ©a trong cuá»™c sống. Sau má»™t thá»i gian, dÆ°á»›i sá»± kèm cặp của vị thầy, anh thanh niên nghiên cứu và thiá»n định vá» chÃnh mình và những phản ứng vá» kinh nghiệm hà ng ngà y. Anh trở nên hạnh phúc hÆ¡n, và sau thá»i gian há»c táºp, anh cảm thấy đủ khôn ngoan để tá»± mình tìm kiếm.
Cái gì là hạnh phúc mà ngÆ°á»i thanh niên tìm thấy trong việc tá»± nghiên cứu và nhiá»u ngÆ°á»i Ấn chuyên cần tìm kiếm ngà y nay? Äó chÃnh là điá»u mà há» quan sát ở những ngÆ°á»i uyên bác nhất của há». Tất cả chúng ta Ä‘á»u biết dù sao Ä‘i nữa có ngÆ°á»i không bao giá» có đủ khả năng để giải quyết má»™t việc trong má»™t thá»i gian quá dà i. NgÆ°á»i ấy luôn luôn tìm kiếm má»™t thứ gì má»›i và hứng thú hÆ¡n để là m tiếp. Chúng ta biết có ngÆ°á»i lại ung dung tá»± tại ở hầu hết bất cứ nÆ¡i nà o ngÆ°á»i đó thấy chÃnh mình. DÆ°á»ng nhÆ° ngÆ°á»i đó có sá»± thá»a mãn sâu xa trong tâm khảm. Những ngÆ°á»i Ấn Giáo nhất trà nói rằng ngÆ°á»i bạn thứ hai trong số bạn bè của chúng ta hạnh phúc hÆ¡n, vì ngÆ°á»i ấy biết mình hÆ¡n.
Giống nhÆ° ngÆ°á»i sinh viên trẻ tuổi không hạnh phúc, tất cả Ä‘á»u không bằng lòng khi há» chỉ biết những sá»± việc có tháºt, sách vở hay sá»± váºt. Hạnh phúc chỉ có thể đến từ sá»± hiểu biết chÃnh mình. Cái gì có nghÄ©a là chÃnh mình? Bạn là ai? Äầu tiên "Bạn" là cái mà ngÆ°á»i ta nhìn và nghe: cách bạn nhìn, giá»ng nói của bạn, cá» chỉ của bạn, tà i ba của bạn. Tất cả các thứ đó có phải là bạn không? NgÆ°á»i Ấn Äá»™ giáo trả lá»i là bạn còn nhiá»u hÆ¡n thế nữa. Nếu bạn nhìn và o gÆ°Æ¡ng, hay nghe giá»ng bạn qua ghi âm phát thanh, hay nhìn bạn trong cuốn phim gia đình, bạn đồng ý vá»›i những thứ nà y. Bạn còn nhiá»u hÆ¡n những cái đó.
Thêm và o phần cá tÃnh của bạn mà ngÆ°á»i ta nhìn và nghe, còn có bản chất bất thÆ°á»ng. NgÆ°á»i Ấn Giáo nói có ba mức tÃnh khà thông thÆ°á»ng. Mức thấp nhất là tÃnh trì trệ, không muốn thay đổi, hay lÆ°á»i biếng. Mức thứ hai là tÃnh hung hăng, có khả năng bị kÃch Ä‘á»™ng bởi sức mạnh bên ngoà i. Mức thứ ba, mức tốt nhất là tinh thần trầm tÄ©nh, có khả năng giữ được an nhiên không bị sao xuyến bởi các sức mạnh bên ngoà i. Má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có má»™t chút ở má»—i má»™t mức Ä‘á»™ trong tÃnh khà của mình. Mục Ä‘Ãch là loại trừ tÃnh trì trệ và tÃnh hung hăng ra khá»i tÃnh khà của bạn để bạn có thể bình tÄ©nh và trầm lặng.
Äiá»u nà y cÅ©ng giống nhÆ° sá»± nhấn mạnh của ngÆ°á»i Mỹ vá» sá»± tÄ©nh tâm. NgÆ°á»i ta hạnh phúc hÆ¡n nhiá»u khi không bị phiá»n nhiá»…u bởi má»—i biến chuyển buồn phiá»n nhá» nhặt. Há» có thể nghiên cứu và biết mình rõ hÆ¡n khi há» có má»™t tÃnh khà điá»m tÄ©nh. Và há» sẽ không tiến bá»™ chút nà o để có hạnh phúc thá»±c sá»± cho đến khi há» muốn phát triển cố gắng cần thiết.
Nếu bạn chÆ°a từng bá» thì giá» nhìn và o bên trong bạn, và cố gắng thăm dò cái bên trong, bạn sẽ nháºn thức rằng những sá»± việc mà chúng ta đã nói đến không phải tất cả là để cho bạn. Bạn có má»™t số thái Ä‘á»™ nà o đó đối vá»›i chÃnh bạn, và những thái Ä‘á»™ nà y là má»™t phần của chÃnh bạn. Dù lúc nà o bạn cÅ©ng hãnh diện hay xấu hổ, dù bạn mong chá» hay khiếp sợ cuá»™c Ä‘á»i còn lại của bạn, dù bạn là m nhiá»u Ä‘iá»u phải hÆ¡n, hay nhiá»u Ä‘iá»u trái hÆ¡n theo tiêu chuẩn của chÃnh bạn -- những sá»± việc nà y giúp hình thà nh cảm nghÄ© vá» chÃnh bạn.Theo ngÆ°á»i Ấn Äô Giáo, cảm nghÄ© vá» chÃnh bạn nảy sinh từ cách bạn nhìn, và bạn nói và từ tÃnh khà của bạn. Những cảm nghÄ© ấy và những sá»± việc nảy sinh hình tÆ°á»›ng hình thà nh cái mà ta gá»i là cái "Ngã bên ngoà i".
Ngoà i cái ngã bên ngoà i, có má»™t cái ngã cốt lõi mà bạn phải biết để được thá»±c sá»± hạnh phúc. Cái ngã rất quan trá»ng bên trong là cái Ta. Cá»±c kỳ khó khăn cho bất cứ ai muốn giúp bạn hiểu cách biết cái Ta. Äó là vì chỉ mình bạn có thể biết hoà n toà n cái ngã bên trong của bạn. Các đạo sÆ° Ấn Äá»™ Giáo đã Ä‘Æ°a ra má»™t Ãt gợi ý để giúp ta trong việc tìm cách tá»± biết mình. Há» nói rằng vì cái Ta là tinh thần bên trong của con ngÆ°á»i, nó nằm dÆ°á»›i tất cả những kinh nghiệm phù du của cuá»™c Ä‘á»i. Nó vẫn là bản chất không thay đổi thÆ°á»ng còn của bạn. Tất cả những phẩm chất tạo thà nh cái ngã bên ngoà i Ä‘á»u được thu tháºp chung quanh cái lõi chÃnh, cái Ta, và bị tác Ä‘á»™ng bởi cái Ta nà y. NhÆ°ng cái Ta lại không bị tác Ä‘á»™ng bởi các phẩm chất ấy.
Má»™t số sá»± việc tuyệt vá»i xẩy ra khi ngÆ°á»i ta biết cái gì là căn bản và cốt lõi trong chÃnh mình. NgÆ°á»i đó biết rằng công việc hà ng ngà y, trÆ°á»›c đây có thể đã là m ngÆ°á»i ấy khó chịu rất nhiá»u, không thá»±c sá»± quan trá»ng. Äó là vì ngÆ°á»i ấy đã biết được là trung tâm thá»±c sá»± của cuá»™c Ä‘á»i ngÆ°á»i ấy không bị tác Ä‘á»™ng bởi chúng. NgÆ°á»i ấy biết nhìn xa trông rá»™ng hÆ¡n vá» kinh nghiệm của mình. NgÆ°á»i ấy có tầm nhìn cuá»™c Ä‘á»i. NgÆ°á»i ấy trở nên không thà nh kiến và Ãt cảm xúc. NgÆ°á»i ấy có thể chá»n lá»±a và phán xét những biến chuyển má»™t cách chÃn chắn hÆ¡n, vì ngÆ°á»i ấy không bị mù quáng bởi những cảm xúc và thái Ä‘á»™ của chÃnh mình. NgÆ°á»i Ấn Giáo nói rằng ngÆ°á»i ấy đã có má»™t bÆ°á»›c tiến rất quan trá»ng tiến tá»›i sá»± đóng góp quan trá»ng nhất của con ngÆ°á»i -- trà tuệ.
CÃI GÃŒ LÀ THá»°C?
Những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo nghiên cứu câu há»i vá» cái ngã thá»±c sá»± là gì, đồng thá»i há» cÅ©ng băn khoăn vá» thế giá»›i của há». Nó là loại thế giá»›i gì? Sức mạnh nà o đã tạo ra thế giá»›i nà y và vẫn là m cho nó tiếp diá»…n? Há» nhìn chung quanh và thấy cây cối, núi non, đồng bằng và sông ngòi. Há» thấy mÆ°a và gió. Ho biết đến tất cả những sinh váºt cùng chia sẻ vá»›i há» trên trái đất.
Há» hiểu rằng không thể nói thế giá»›i là má»™t trong những thứ đó. CÅ©ng chẳng phải thế giá»›i là tất cả những thứ mà há» nhìn thấy, cảm thấy và biết đến. Thế giá»›i còn nhiá»u hÆ¡n tất cả những thứ nà y. Sức mạnh là m thà nh thế giá»›i và là m thế giá»›i tiếp tục Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên nhiá»u hÆ¡n những thứ trong thế giá»›i. NhÆ°ng thế giá»›i nà y, há» quyết định, là má»™t bằng chứng của sức mạnh đó, giống nhÆ° chÃnh há». Tất cả má»i thứ trong toà n thể vÅ© trụ, kể cả há», là kết quả váºn hà nh của lá»±c sáng tạo và tiếp diá»…n. Tất cả má»i thứ Ä‘á»u há» hà ng vá»›i nhau, rồi vì tất cả Ä‘á»u có cùng má»™t nguồn gốc.
TÆ° tưởng nhÆ° váºy khiến há» kết luáºn là có má»™t sá»± đồng nhất căn bản của tất cả sá»± sống và tất cả kinh nghiệm. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo sẽ nói vá»›i chúng ta tất cả những khác biệt bên ngoà i mà ngÆ°á»i ta cho là quá quan trá»ng chỉ là tầm thÆ°á»ng và tạm bợ. Những thứ đó dÆ°á»ng nhÆ° là quan trá»ng và o thá»i Ä‘iểm nà y, nhÆ°ng chẳng mấy chốc chúng biến Ä‘i hay thay đổi. Thà dụ, tất cả chúng ta có thể phân biệt má»™t chúng sinh và những nguyên tố của trái đất. Tuy nhiên, lúc chết tất cả chúng sinh Ä‘á»u phải quay vá» thà nh nguyên tố. Không có má»™t ngoại lệ nà o cả. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo nhắm và o minh há»a nhÆ° váºy là cố gắng nói rằng ngay từ lúc khởi thủy đã có sá»± đồng nhất (không có khác biệt). Cuối cùng sẽ có sá»± đồng nhất. Chỉ là má»™t vấn Ä‘á» thá»i gian.
Trong Rig Veda (Vệ Äà ) có má»™t bà i thánh ca Ấn Giáo vá» Sáng tạo, bà i nà y giải thÃch thế giá»›i xuất hiện ra sao. Bà i thánh ca nà y nhấn mạnh đến sá»± đồng nhất lúc khởi thủy, và không có sá»± khác biệt nà o:
Chẳng phải sá»± hiện hữu, cÅ©ng chẳng phải Ä‘iá»u trái ngược của nó,
Chẳng phải trái đất, chẳng phải vòm trá»i xanh thiên Ä‘Æ°á»ng, chẳng phải cái gì ở bên kia
Chẵng phải cái chết, cÅ©ng chẳng phải bất tá», Ngà y là đêm, đêm là ngà y, chẳng phải ngà y, chẳng phải đêm
Äã tá»›i để bắt đầu.
Bà i thánh ca tiếp tục nói vỠsức mạnh đằng sau thế giới nà y:
Rồi cái đó, nguồn gốc nguyên thủy
Của Ãnh Sáng - bất Ä‘á»™ng -- nghỉ ngÆ¡i và hà nh Ä‘á»™ng nối tiếp
Bao trùm trong niá»m vui lặng lẽ. Bên cạnh nó
Trong vũ trụ bao la, không có gì cả.
Äiá»u quan trá»ng mà bà i thánh ca nhấn mạnh là sá»± đồng nhất tối cao của Cái đó (hay cái duy nhất đó), tất cả Ä‘á»u nằm đằng sau hay vượt qua cả hiện hữu và không hiện hữu. Trong cái đó không có khác biệt. Nghỉ ngÆ¡i và hà nh Ä‘á»™ng nối tiếp, thà dụ. Má»i thứ Ä‘á»u thống nhất.
NgÆ°á»i Ấn Giáo dùng Cái đó để chỉ Äấng tối thượng, Bà La Môn. Há» dùng đại từ vô tÃnh để tránh bất cứ ý niệm nà o vá» Thượng Äế hay Äấng Sáng Tạo giống nhÆ° ngÆ°á»i hay Nguyên Tắc Thứ Nhất. Há» tin rằng Bà La Môn là thá»±c tại tối thượng ở phÃa bên kia và vượt qua má»i sá»± váºt mà con ngÆ°á»i tìm ra là "thá»±c" khi chứng thá»±c chứng qua giác quan.
Äây là má»™t quan niệm vá» Thượng Äế khác vá»›i Thượng Äế của hầu hết ngÆ°á»i CÆ¡ Äốc Giáo và Do Thái Giáo. Nhiá»u ngÆ°á»i dùng từ "Thượng Äế" để chỉ má»™t Thượng Äế được nhân cách hóa -- đó là , má»™t Thượng Äế có những đặc tÃnh nhÆ° ngÆ°á»i. Thà dụ, chúng ta thÆ°á»ng quen vá»›i những thà nh ngữ nhÆ°, "Thượng Äế thÆ°Æ¡ng yêu", "Thượng Äế Nhân Từ", "Bá»™ Mặt Thượng Äế", "Tay Thượng Äế". NgÆ°á»i Ấn Giáo nói miêu tả cá tÃnh con ngÆ°á»i nhÆ° váºy là phẩm tÃnh con ngÆ°á»i ngưỡng má»™ ở nÆ¡i ngÆ°á»i khác. Và vì há» tin Thượng Äế thiện vô cùng táºn, ngÆ°á»i ta phá»ng Ä‘oán Thượng Äế có vô số những phẩm tÃnh đáng ngưỡng má»™. NgÆ°á»i Ấn Giáo nói, nhÆ°ng Thượng Äế -- nếu chúng ta dùng từ ấy để chỉ thá»±c tế và bản chất thá»±c sá»± của vÅ© trụ -- thì vượt quá sá»± tượng trÆ°ng con ngÆ°á»i nhÆ° váºy. Và đó là điá»u mà há» cho là Bà La Môn, hay Cái đó.
Trong Ấn Äá»™ Giáo có những vị thần cá nhân được tôn thá» bởi những ngÆ°á»i thÃch là m nhÆ° váºy. ThÆ°á»ng chÃnh là những vị thần nà y mà chúng ta được biết đến trong sách vở vỠẤn Äá»™ Giáo. Theo huyá»n thoại ngÆ°á»i Hin Ä‘u, những vị thần có vợ (cÅ©ng được thá» cúng), và há» cÅ©ng sống giống nhÆ° chúng sinh. Trong số các thần nà y, có ba vị được tôn sùng nhất ngà y nay bởi ngÆ°á»i Ấn Giáo. Ba vị cùng nhau tạo thà nh Ba ngá»™i: Phạm Thiên, Äấng sáng tạo; Vishnu, Äấng cứu rá»—i; Shiva, Äấng phá hoại và khôi phục.
NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo tin là sá»± sáng tạo thế giá»›i là việc tiếp diá»…n mà con ngÆ°á»i chia sẻ, không phải là má»™t thứ gì xẩy ra đã lâu trong quá khứ. Cho nên, há» tin ba vị thần là m việc để thi hà nh việc sáng tạo tiếp diá»…n. Cuối má»—i chu kỳ hay thá»i gian dà i sáng tạo Thần Shiva tiêu diệt thế giá»›i cÅ©. Phạm thiên tạo thế giá»›i má»›i. Trong chu trình nà y, con ngÆ°á»i gặp khó khăn không thể tá»± giải quyết má»™t mình được, thần Vishnu xuất hiện nhÆ° má»™t con ngÆ°á»i hay dÆ°á»›i má»™t hình thái khác, vá»›i thần thông đặc biệt, Ä‘em đến sá»± giúp đỡ cần thiết.
Nhiá»u vị thần và nữ thần khác cÅ©ng được tôn thá» theo bất cứ cách nà o con ngÆ°á»i thấy thÃch hợp, vá»›i cầu nguyện, tán dÆ°Æ¡ng và lá»… váºt. Những ngÆ°á»i sùng đạo kêu cầu các vị thần nà y phù há»™ tất cả các giai Ä‘oạn của cuá»™c Ä‘á»i. Tuy nhiên cả đến trong khi há» thá» cúng các vị thần cá nhân, những ngÆ°á»i trà thức Ấn Äá»™ Giáo biết rằng các vị thần thá»±c chất là lý tưởng của con ngÆ°á»i mà con ngÆ°á»i tưởng tượng ra trở thà nh thá»±c tế khách quan. Những vị thần nà y thá»±c sá»± không hiện hữu dÆ°á»›i hình thức mà con ngÆ°á»i nghÄ© rằng các vị thần hiện hữu. Chức năng thá»±c sá»± của việc thá» cúng những vị thần cá nhân là để hÆ°á»›ng dẫn ngÆ°á»i lá»… bái có kiến thức vá» Bà La Môn, Bà La Môn vượt qua tất cả những băn khoăn và ức Ä‘oán của con ngÆ°á»i vá» vÅ© trụ.
NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng Ä‘Æ°a ra câu há»i rắc rối nhất trÆ¡ng tất cả những câu há»i: "Tại sao thế giá»›i được tạo ra? Theo những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo con ngÆ°á»i không tìm được câu trả lá»i rốt ráo, vá» Ä‘iá»u đó bà i thánh ca vá» sá»± Sáng Tạo của há» ghi câu trả lá»i:
Chao ôi, vô Ãch thay là những lá»i nói, và yếu Ä‘uối thay những tÆ° tưởng cá»±c Ä‘oan!
Ai ở đấy mà tháºt sá»± biết, và ai có thể nói được,
Thế giới khó dò nà y từ đâu đến, và từ nguyên nhân nà o?
Không, cả đến những vị thần cÅ©ng không phải! Váºy Ai, có thể biết?
Nguồn gốc mà từ đó vũ trụ nà y xuất hiện,
Nguồn gốc đó, một mình nguồn gốc đó có thể gánh vác --
Không ai ngoà i: Cái đó, một mình Cái đó, Chúa tể của những thế giới,
Trong cái ngã sở chứa đựng, không tỳ vết
NhÆ° những bầu trá»i trên cao, Cái đó má»™t mình biết
Chân lý của cái gì thì chÃnh Cái đó là m thà nh -- ngoà i ra không ai cả!
NhÆ°ng nếu con ngÆ°á»i không biết lý do sáng tạo ra thế giá»›i, há» có thể biết Ä‘iá»u gì đó quan trá»ng hÆ¡n. Há» có thể biết Phạm Thiên. Kinh Ấn Äá»™ Giáo đầy những gợi ý vá» cách má»™t ngÆ°á»i có thể sống cuá»™c Ä‘á»i của mình để trải nghiệm sá»± đồng nhất cÆ¡ bản đó là mô hình của tất cả sáng tạo. Khi bạn biết cái Ta, "ngã bên trong" của chÃnh bạn, bạn cÅ©ng biết trung tâm của vÅ© trụ, Phạm Thiên, Cái "ngã bên trong" của tất cả sáng tạo. NgÆ°á»i ta có thể biết Phạm Thiên chỉ bằng cách hiểu chÃnh mình. NgÆ°á»i theo Ấn Giáo nói. "Ai biết chÃnh mình sẽ biết Thượng Äế"
Một bản thánh kinh mô tả việc trên như sau:
Tinh thần trong tôi nhỠhơn hột giống cây mù tạc,
Tinh thần trong tôi lá»›n hÆ¡n quả đất nà y, bầu trá»i và thiên Ä‘Æ°á»ng, và tất cả những thứ đó gom lại. Äó là Phạm Thiên.
Hạnh phúc nằm trong hÆ°á»›ng tìm ra ý nghÄ©a thá»±c sá»±: cái ngã thá»±c sá»±, bản chất thá»±c sá»± của vÅ© trụ. Bà La Môn tá»± nó biểu lá»™ ở nhiá»u cách -- ở con ngÆ°á»i qua cái Ta. NhÆ°ng Bà La Môn không phải là má»™t trong những biểu lá»™: Cái đó vượt qua tất cả. Khi má»™t ngÆ°á»i thá»±c sá»± hiểu biết cái Ta, thì ngÆ°á»i ấy có thể hiểu Bà La Môn. Khi ngÆ°á»i ấy biết cả hai, ngÆ°á»i ấy thấy cái Ta và Bà La Môn hợp nhất. Và con ngÆ°á»i nháºn thức được kiến thức tối thượng, đạt hạnh phúc tối thượng. Tất cả những sinh váºt cùng những sá»± sáng tạo của trái đất cÅ©ng giống nhÆ° thế, quan tâm đến toà n bá»™ Bà La Môn. Không có nhiá»u dạng, không có khác biệt thá»±c sá»± trong bất cứ phần nà o của thá»±c tại. Tất cả Ä‘á»u giống nhau. Tất cả là má»™t. "Äó là Bà La Môn".
3. TÔI CÓ VỊ TRà GÌ TRONG VŨ TRỤ?
Tại sao tôi không được sung sướng?
Tại sao tôi là m quá nhiá»u lầm lá»—i?
Tại sao tôi thÆ°á»ng quá sợ hãi?
Äó là những câu ngÆ°á»i ta tá»± há»i hay há»i những ngÆ°á»i khác khi há» nghÄ© vá» những cách sống trong cuá»™c Ä‘á»i. Hà ng ngà n năm qua, con ngÆ°á»i ở má»i chủng tá»™c, má»i quốc gia dÆ°á»ng nhÆ° đã Ä‘Æ°a ra những lá»i giải thÃch tốt vá» cách đạt được hạnh phúc. Tuy nhiên, ngÆ°á»i ở má»—i thế hệ và ở má»—i xứ sở, sống không hạnh phúc và đôi khi cuá»™c sống không ra gì -- theo lá»i thú nháºn của chÃnh há».
NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo nói má»™t trong những lý do lá»›n nhất cho bất hạnh phúc của con ngÆ°á»i là ảo tưởng (maya). Má»—i ngÆ°á»i sinh ra trên cõi Ä‘á»i nà y Ä‘á»u bị bối rối và thấy khó mà biết được những việc quan trá»ng bằng kinh nghiệm của mình vì ảo tưởng. Thế giá»›i nà y là ảo tưởng (maya) có ý nghÄ©a là lúc nà o cÅ©ng thay đổi thà nh má»™t cái gì khác và sá»± thay đổi cứ tiếp diá»…n không ngÆ°ng nghỉ. Không ai có thể biết thế giá»›i nà y là gì, vì thế giá»›i chẳng bao giá» là cái gì nghÄ©a là nó không bao giỠđứng yên đủ lâu để có thể nghiên cứu và giải thÃch; nó lúc nà o cÅ©ng Ä‘ang bắt đầu. Cho nên con ngÆ°á»i dá»… dà ng trở thà nh say mê luyến chấp nhiá»u và o cái thá»±c ra rất tầm thÆ°á»ng.
NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo không có ý nói thế giá»›i nà y không quan trá»ng nhÆ°ng há» nhấn mạnh và o sá»± tháºt là thế giá»›i mà ta nhìn thấy không phải là thế giá»›i thá»±c sá»±. Thế giá»›i đó luôn luôn là m cho ta bối rối. Thà dụ bạn nhìn Ä‘Æ°á»ng rà y trên ná»n Ä‘Æ°á»ng sắt, bạn sẽ thấy những Ä‘Æ°á»ng sắt ấy gặp nhau ở má»™t khoảng cách xa. Tháºt ra chúng không gặp nhau, nhÆ°ng dÆ°á»›i mắt bạn, nó dÆ°á»ng nhÆ° gặp nhau.
Mắt, tay, tai, sá» mó -- tất cả những thứ đó đánh lừa ta nhiá»u lần. Là m sao chúng ta có thể quá chắc rằng thế giá»›i mà ta "biết" qua kinh nghiệm đầu tay của ta là thế giá»›i thá»±c sá»±? Chúng ta không thể chắc chắn được, ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo trả lá»i nhÆ° váºy. Vì lẽ chúng ta thÆ°á»ng bối rối bởi sá»± tháºt hiển nhiên, chúng ta phải há»c cách giải thÃch tất cả kinh nghiệm của chúng ta để tìm ra thá»±c tế.
Dù ngÆ°á»i uyên bác có cẩn tháºn giải nghÄ©a đến thế nà o Ä‘i nữa vá» nguy cÆ¡ nhầm lẫn vì ảo tưởng và tầm quan trá»ng của việc hiểu biết vá» cái Ta và Bà La Môn, vẫn có những ngÆ°á»i sống má»™t Ä‘á»i khổ sở. Những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo quan tâm đến những ngÆ°á»i bất hạnh nà y. Tại sao việc nà y xẩy ra? Là m thế nà o có thể ngăn chặn nó? Há» băn khoăn vá»›i những sá»± việc nhÆ° váºy vì sá»± bất bình đẳng vá» khả năng giữa con ngÆ°á»i, những sá»± không bằng nhau trong niá»m vui và đau Ä‘á»›n. Há» muốn có sá»± giải thÃch hợp lý.
Há» kết luáºn rằng gần nhÆ° vô nghÄ©a khi nói việc ấy là do rủi ro hay may mắn, hay Bà La Môn chịu trách nhiệm vá» những bất bình đẳng ấy. Việc đó là m cho Bà La Môn không công bằng và độc Ä‘oán. Nó không là m ngÆ°á»i há»i thá»a mãn khi nói rằng tất cả những khác biệt sẽ được giải quyết ở cõi bất diệt nà o đó trên "thiên Ä‘Æ°á»ng" hay "địa ngục", vì con ngÆ°á»i ta dÆ°á»ng nhÆ° không rÆ¡i và o hai nhóm "thiện" và "ác" riêng biệt.
NgÆ°á»i Ấn Äô Giáo đã tìm thấy câu trả lá»i thá»a mãn trong niá»m tin và o sá»± đầu thai (hay nháºp hồn). Má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có rất nhiá»u kiếp sống và sẽ tiếp tục có nhiá»u kiếp sống -- đủ để khám phá ra mình thá»±c là ai. Äá»i là trÆ°á»ng há»c cho con ngÆ°á»i; trong trÆ°á»ng Ä‘á»i nà y con ngÆ°á»i biết đến cái Ta và Bà La Môn. Khi hỠđạt được kiến thức nà y, con ngÆ°á»i rá»i bá» trÆ°á»ng Ä‘á»i. NgÆ°á»i đó không cần phải tiếp tục và o nữa; ngÆ°á»i đó đã há»c xong.
NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo miêu tả Ä‘á»i sống nhÆ° má»™t dòng suối hay con sông, nó chảy không ngừng, không có khởi đầu và cÅ©ng không có táºn cùng. Tất cả má»i thứ Ä‘á»u là má»™t phần của dòng: đất đá, cây cối, muông thú, con ngÆ°á»i và vân vân... Má»i thứ hiện hữu Ä‘á»i nà y qua Ä‘á»i khác cho đến khi có kiến thức vá» sá»± đồng nhất của cái Ta và Bà La Môn. Má»—i ngÆ°á»i sẽ có nhiá»u cÆ¡ há»™i để Ä‘i đến tá»± biết mình khi cần thiết. Thuyết đầu thai Ä‘em hy vá»ng cho tất cả má»i ngÆ°á»i. Không ai có thể bị trừng phạt trong má»™t thá»i gian vô hạn vì má»™t số lá»—i lầm có hạn.
Có má»™t định luáºt vÅ© trụ hoạt Ä‘á»™ng suốt cuá»™c Ä‘á»i. Gieo gì phải gặt nấy ở má»™t lúc nà o đó và ở má»™t chá»— nà o đó. Äó là định luáºt: má»—i hà nh Ä‘á»™ng, má»—i ý định hà nh Ä‘á»™ng, má»—i thái Ä‘á»™ Ä‘á»u mang quả của riêng nó. "NgÆ°á»i trở thà nh thiện do những hà nh Ä‘á»™ng thiện và trở thà nh ác do những hà nh Ä‘á»™ng ác", má»™t câu trong những tác phẩm thiêng liêng của ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo viết. Câu nà y có nghÄ©a là má»—i ngÆ°á»i phải chịu trách nhiệm vá» hoà n cảnh chÃnh mình, dù ngÆ°á»i ấy bối rối, lúng túng và bất hạnh -- hay hạnh phúc. Chúng ta muốn đổ lá»—i cho má»™t ngÆ°á»i khác, có lẽ cha mẹ chúng ta. Hay chúng ta muốn đổ lá»—i cho ông bà chúng ta và cả đến Bà La Môn. NhÆ°ng đổ lá»—i chỉ là tránh vấn Ä‘á» thá»±c tế. Bạn là bạn vì những cái mà bạn đã là m trong quá khứ. Äối vá»›i ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo, Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên, quá khứ gồm tất cả những kiếp sống trÆ°á»›c của bạn. Má»—i ngÆ°á»i có thể cắt đứt quá khứ bằng cách trải rá»™ng tâm mình và già nh được kiến thức vá» cái ngã thá»±c sá»± của mình.
Những tà i liệu của ngÆ°á»i Ấn Äá»™ nhấn mạnh rằng ta phải ná»— lá»±c để biết cái Ta nếu ảnh hưởng vá» bất hạnh trong quá khứ sẽ được bá» Ä‘i hay loại bá». NhÆ°ng ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng không lấy Ä‘iá»u nà y là m mục Ä‘Ãch của mình. Há» không lÆ°u tâm đến bản chất thá»±c sá»± của mình, và đây là tá»™i lá»—i chÃnh mà há» phải chịu. Há» không hay biết gì vá» khả năng thá»±c sá»± của mình. Nhiá»u ngÆ°á»i trong chúng ta bị chìm đắm trong Ä‘Æ°á»ng mòn của thói quen và để những hà nh Ä‘á»™ng và thái Ä‘á»™ quá khứ ngá»± trị chúng ta theo cách chúng ta phản ứng vá»›i tình huống hiện tại thay vì khao khát mục tiêu cao cả hÆ¡n. Việc nà y giống nhÆ° ngÆ°á»i trèo núi thất bại không tá»›i được mục tiêu vì sợ cao nên quên Ä‘i cái ham thÃch của chÃnh mình là trèo núi.
Nhiá»u ngÆ°á»i sống không nghÄ© gì vá» việc nà y mà chỉ phản ứng theo cách mà há» thÆ°á»ng có. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo mô tả những ngÆ°á»i nà y là "vá»™i vã nhÆ° có ma quá»· trong đầu; bị cắn bởi thế gian nà y nhÆ° ta bị cắn bởi con rắn lá»›n". Khi má»™t ngÆ°á»i thấy mình chạy loanh quanh má»™t cách xao lãng nhÆ° váºy, ngÆ°á»i ấy phải ngÆ°ng lại và tá»± nhắc mình, "Äó không phải là bản tÃnh thá»±c sá»± của tôi. "Äôi khi ngÆ°á»i ta là m những việc mà chÃnh ngÆ°á»i ta không hiểu. "Tại sao tôi là m cái đó?" Ta tá»± há»i sau nà y. Äôi khi nhÆ° thể cánh cá»a đóng bên trong Ä‘á»™t nhiên mở tung ra và những thứ bị tắc nghẽn bên trong đổ tung ra trÆ°á»›c khi chúng ta ngÆ°ng chúng lại. Thỉnh thoảng những vụ nổ bên trong kèm theo nhiá»u bá»™c lá»™ cảm xúc: chúng ta giáºn dữ, chúng ta buồn bã, chúng ta ủ rÅ©, chúng ta nổi cÆ¡n thịnh ná»™. Những hà nh Ä‘á»™ng nhÆ° váºy không phải lối lá»±a chá»n khôn ngoan mà đó là gánh nặng của thái Ä‘á»™ và hà nh Ä‘á»™ng trong quá khứ mà ta mang theo. Cách vượt qua ảo tưởng lẫn ảnh hưởng của quá khứ là ngÆ°ng ngay lại và há»i, "NhÆ°ng tôi thá»±c sá»± là cái gì? Cái gì là cái Ta?"
CHẾ ÄỘ ÄẲNG CẤP VÀ NHIỆM VỤ
Theo giáo lý Ấn Äá»™ Giáo, má»—i ngÆ°á»i có má»™t vị trà riêng trong cuá»™c sống và trách nhiệm riêng biệt. Má»—i ngÆ°á»i được sinh ra ở má»™t chá»— vá»›i những khả năng riêng biệt vì những hà nh Ä‘á»™ng và thái Ä‘á»™ trong quá khứ. Äiá»u nà y giải thÃch nguyên mẫu xã há»™i Ấn Äá»™ và nó bao gồm cái gá»i là đẳng cấp. Có bốn đẳng cấp chÃnh, ghi trong các tác phẩm Ấn Giáo: (1) nhóm trà thức - thầy tu, (2) tầng lá»›p quý tá»™c, kể cả quân nhân, (3) nhóm hà nh chÃnh gồm có những nhà buôn và địa chủ; và (4) số lá»›n dân chúng là m những việc thông thÆ°á»ng trong xã há»™i. Giai cấp gá»i là "tiện dân" hay "ngÆ°á»i bị ruồng bá»" (má»›i đây bị hủy bá» do luáºt của Ấn Äá»™) gồm có những ngÆ°á»i có nguồn gốc thuá»™c những phân nhóm khác của giai cấp thứ tÆ°, quần chúng nhân dân. Do những Ä‘iá»u kiện xã há»™i và kinh tế khác nhau, há» "mất đẳng cấp", hay mất vị trà trong xã há»™i.
Trong bốn đẳng cấp, có mÆ°á»i hai nhánh. Qua nhiá»u năm, hÆ¡n má»™t ngà n thứ báºc đẳng cấp đã xuất hiện trong Ä‘á»i sống xã há»™i Ấn Äá»™, nhÆ°ng tất cả Ä‘á»u thuá»™c má»™t trong bốn nhóm chÃnh. Trong Ä‘á»i sống xã há»™i bình thÆ°á»ng, ranh giá»›i đẳng cấp thÆ°á»ng phản ảnh bất công thá»±c sá»± và thà nh kiến nặng ná». Nhiá»u ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo chÃn chắn ngà y nay nháºn thức là sá»± lạm dụng đã lén và o chế đô nà y. Và o thế ká»· thứ hai mÆ°Æ¡i, nhiá»u cố gắng đã được thá»±c hiện theo chiá»u hÆ°á»›ng loại bá» má»™t số bất công trắng trợn. Ngà i Gandhi là ngÆ°á»i đã Ä‘em hết sức lá»±c để phục hồi "tiện dân" và o địa vị có đẳng cấp.
Hệ thống đẳng cấp dùng để Ä‘em lại cho má»—i ngÆ°á»i má»™t chá»— thÃch hợp trong xã há»™i, vá»›i má»™t số nhiệm vụ phải thi hà nh theo cách tốt nhất mà ngÆ°á»i ấy có thể. Giống nhÆ° không có ai có thể là má»™t ngÆ°á»i khác nà o đó, cÅ©ng chẳng có thể rút mình ra khá»i đẳng cấp nà y trong Ä‘á»i sống để Ä‘i và o má»™t đẳng cấp khác. Trong những lần tái sanh tiếp diá»…n, ngÆ°á»i ấy có thể cải thiện vị trà của mình -- nếu ngÆ°á»i ấy là m tốt bổn pháºn hiện tại của mình. Tại Ấn ngÆ°á»i ta cÅ©ng dạy rằng ngay cả những ngÆ°á»i thuá»™c đẳng cấp thấp nhất cÅ©ng có thể đạt được kiến thức đầy đủ vá» cái Ta, nếu há» cố gắng ra công đủ. Bằng cách đó há» có thể già nh được cảm tưởng thá»a mãn lá»›n nhất mà đá»i hiến dâng cho há».
4. MỤC ÄÃCH ÄỜI TÔI SẼ LÀ GÃŒ?
Má»™t câu há»i khác nảy sinh nhiá»u lần trong tâm trà ngÆ°á»i Ấn Äá»™: "Äá»i tôi để là m gì? hoặc "Tôi phải là m gì vá»›i Ä‘á»i tôi? Những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo chÃn chắn Ä‘i đến chá»— tin rằng có bốn mục tiêu cÆ¡ bản, gồm có tất cả những phần có giá trị vá» hoạt Ä‘á»™ng của con ngÆ°á»i và mang lại mục Ä‘Ãch cho má»—i Ä‘á»i sống.
Mục Ä‘Ãch quan trá»ng nhất mà má»—i ngÆ°á»i phải vÆ°Æ¡n tá»›i là thoát khá»i ảnh hưởng của bất hạnh trong quá khứ. Má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có mục tiêu căn bản suốt cuá»™c Ä‘á»i là thoát khá»i ảo tưởng thông qua sá»± hợp nhất vá»›i Bà La Môn. Äể giúp con ngÆ°á»i tiến tá»›i đạt được mục tiêu nà y, có những mục tiêu khác Ãt quan trá»ng phải được thi hà nh trên con Ä‘Æ°á»ng đó.
Má»™t trong những mục tiêu nà y là đá»i sống lạc thú, thá»±c hiện tất cả những ham thÃch bình thÆ°á»ng của con ngÆ°á»i, kể cả ham thÃch rất quan trá»ng bắt nguồn từ nhục dục. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo không bác bá» kinh nghiệm giác quan vá» cuá»™c Ä‘á»i -- phát triển quan hệ sáng tạo vá»›i ngÆ°á»i khác, biết thẩm mỹ, biểu lá»™ tình dục. Những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo coi trá»ng kinh nghiệm nà y khi được dùng đúng cách và không được coi nhÆ° là những mục tiêu duy nhất của Ä‘á»i sống. Äá»i sống lạc thú là má»™t trong bốn mục tiêu của con ngÆ°á»i.
Má»™t mục tiêu khác của con ngÆ°á»i là tham gia và o hoạt Ä‘á»™ng kinh tế hay phúc lợi công cá»™ng, bao gồm má»™t số công việc hay nghá» nghiệp có giá trị. Má»—i ngÆ°á»i có bổn pháºn vá»›i chÃnh mình và vá»›i xã há»™i để là m má»™t số công việc có Ãch. Vì việc nà y ngÆ°á»i ấy sẽ nháºn được tiá»n cần thiết cho nhu cầu hà ng ngà y, và thông qua đó ngÆ°á»i ấy đóng góp và o phúc lợi chung. Trách nhiệm kinh tế của má»™t ngÆ°á»i đối vá»›i cá»™ng đồng không được coi thÆ°á»ng là không quan trá»ng vì nó là má»™t trong bốn mục tiêu của Ä‘á»i sống.
Thà nh tá»±u quan trá»ng thứ tÆ° cho má»—i ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo là sống đúng luân lý hay sống đạo đức. Ta có bổn pháºn đối vá»›i chÃnh ta và đối vá»›i ngÆ°á»i khác để là m những gì được trông đợi ở chÃnh mình vá» luân lý và đạo đức. Bổn pháºn đã được phân định khá rõ rà ng tại Ấn Äá»™, cho má»—i má»™t đẳng cấp có má»™t luáºt lệ hà nh Ä‘á»™ng và thái Ä‘á»™ mà má»—i thà nh viên phải thi hà nh. Và đối vá»›i luáºt lệ nà y, má»™t ngÆ°á»i phát nguyện bằng ná»— lá»±c của mình nếu muốn đạt má»™t Ä‘á»i sống tốt đẹp.
Má»™t phần lá»›n giáo lý Ấn Äá»™ Giáo Ä‘á» cáºp đến khái niệm bổn pháºn luân lý. Vì ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo nhấn mạnh đến sá»± đồng nhất của tất cả cuá»™c sống, há» tin má»™t ngÆ°á»i quan trá»ng đối vá»›i tất cả những ngÆ°á»i khác. Äiá»u nà y có nghÄ©a là má»—i ngÆ°á»i phải há»c há»i để vượt qua quyá»n lợi vị ká»· của mình. Khi quyết định phải là m gì, hầu hết má»i ngÆ°á»i muốn nói, "Tôi sẽ có lợi gì từ việc nà y?" NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo nói chúng ta tìm hạnh phúc lâu dà i khi chúng ta là m má»™t việc vì đối vá»›i chúng ta trong hoà n cảnh của chúng ta đó là điá»u chÃnh đáng không quan tâm đến lợi lá»™c mà ta nháºn được.
"Bạn có quyá»n là m việc và chỉ là m việc không thôi, chứ không phải thà nh quả của nó. Ham thÃch thà nh quả của là m việc không bao giá» là động cÆ¡ để là m việc... Khốn khổ thay cho những ai là m việc vì kết quả." Câu trên đây được viết trong bản kinh thiêng liêng của há».
Chúng ta thÆ°á»ng nói hÆ¡i giống nhau khi nháºn thấy rằng, ngÆ°á»i chÆ¡i vì thÃch chÆ¡i sung sÆ°á»›ng hÆ¡n là ngÆ°á»i chÆ¡i để thắng. Cà ng mê thắng cuá»™c thì lại cà ng thua. Mặt khác nếu chÆ¡i để mà chÆ¡i, kết quả sẽ tá»± nó lo liệu. Äược hay thua, ngÆ°á»i ấy sẽ thá»a mãn vá» cuá»™c chÆ¡i. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo nói Ä‘iá»u đó giống nhÆ° tất cả những hoạt Ä‘á»™ng trong Ä‘á»i. Äiá»u quan trá»ng là chúng ta cảm thấy cái chúng ta là m và cách thức chúng ta là m -- không phải là cái mà ta đạt được từ việc đó.
NHá»®NG GIAI ÄOẠN TRONG ÄỜI NGƯỜI
Những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo thá»i cổ đã biết có những thá»i kỳ trong Ä‘á»i sống của má»™t con ngÆ°á»i có thể đạt được mục tiêu dá»… dà ng hÆ¡n thá»i kỳ khác. Há» chia Ä‘á»i sống thà nh má»™t số giai Ä‘oạn, rồi há» cố gắng vạch ra những lạc thú hay hà nh Ä‘á»™ng thÃch hợp cho má»—i giai Ä‘oạn. Chỉ dẫn vá» bốn mục tiêu sẽ được cung cấp tùy theo sá»± sẵn sà ng há»c há»i vá» những mục tiêu nà y và khả năng để hoà n thà nh mục tiêu và o lúc ấy.
Thà dụ, trẻ nhá» không cần phải lo lắng vá» những bổn pháºn kinh tế và đạo đức sau nà y của nó đối vá»›i xã há»™i. Trẻ nhá» sẽ có thì giá» há»c há»i vá» những thứ ấy khi trưởng thà nh. Trẻ nhá» cÅ©ng chẳng cần sẵn sà ng cho việc thá»±c hà nh tôn giáo của ngÆ°á»i lá»›n. Cho nên, sẽ là dại dá»™t Ä‘i trông đợi đứa trẻ hoà n thà nh những mục tiêu của ngÆ°á»i lá»›n. Những ngÆ°á»i có bổn pháºn đối vá»›i những luáºt lệ đẳng cấp đòi há»i há» phải bá» nhiá»u thì giá» và ná»— lá»±c và o hoạt Ä‘á»™ng kinh tế không phải quá lo lắng vá» mục tiêu quan trá»ng nhất là thống nhất cái Ta vá»›i Bà La Môn. Äiá»u nà y rất đúng cho nhóm đẳng cấp thấp nhất, công nhân. Tuy nhiên, những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ không bao giá» cho rằng những ngÆ°á»i thuá»™c đẳng cấp thấp nhất không thể hiểu được sá»± thống nhất nà y trong Ä‘á»i sống hiện taị của há». Hoà n toà n không được đòi há»i há» vì hỠđã quá báºn vá»›i những trách nhiệm khác.
Tất cả nam giá»›i của ba đẳng cấp cao hÆ¡n được khuyên nhủ theo Ä‘uổi kế hoạch sống đã được Ä‘á» nghị, qua đó há» có thể đạt được tất cả mục tiêu. Những đạo sÆ° thá»i cổ phát triển kế hoạch nà y nhấn mạnh đến tầm quan trá»ng của nghiên cứu và là m sáng tá» Ä‘á»i sống. Theo kế hoạch nà y, ngÆ°á»i ta sẽ lần lượt trải qua các giai Ä‘oạn là há»c sinh, chủ há»™, ngÆ°á»i nghỉ hÆ°u, và đang Ä‘i khá»i kiếp trầm luân tinh thần.
Giai Äoạn Há»c Sinh. Thá»i gian bá» ra trong giai Ä‘oạn nà y thì khác nhau, tùy theo đẳng cấp riêng. Tất cả nam giá»›i trẻ của những đẳng cấp cao hÆ¡n Ä‘á»u phải sống má»™t thá»i gian vá»›i vị gia sÆ° tôn giáo dạy vá» trà tuệ cổ xÆ°a của Ấn và hÆ°á»›ng dẫn Ä‘á»c sách thánh. Má»—i há»c sinh được giúp đỡ trá»±c tiếp há»c vỠý nghÄ©a cuá»™c Ä‘á»i và được khuyến khÃch tìm má»™t chá»— thÃch hợp trong đó.
Theo truyá»n thống, không má»™t ngÆ°á»i thanh niên nà o Ä‘ang còn ở trong giai Ä‘oạn há»c sinh lại láºp gia đình. Tuy nhiên, ở Ấn Äô thá»i nay, nhiá»u táºp tục cổ không được nghiêm túc gìn giữ nhÆ° trÆ°á»›c đây. Ngà y nay má»™t số cuá»™c hôn nhân nay xẩy ra trÆ°á»›c khi ngÆ°á»i thanh niên hoà n tất giai Ä‘oạn há»c sinh thÆ°á»ng lệ -- nhÆ°ng số nà y cÅ©ng chỉ là số Ãt nếu Ä‘em so sánh. Nhiá»u báºc cha mẹ ngÆ°á»i Ấn vẫn chá»n vợ cho con. Vì những sắp xếp lứa đôi do cha mẹ, thÆ°á»ng thÆ°á»ng khi đôi lứa nà y còn rất trẻ, ngÆ°á»i thanh niên không bị mất thì giá» há»c hà nh để tìm hiểu ngÆ°á»i vợ tÆ°Æ¡ng lai của mình.
Nói chung, không có má»™t thói quen xã há»™i nà o có thể so sánh được vá»›i hò hẹn tại Hoa Kỳ ngà y nay. NgÆ°á»i lá»›n không có ý cho rằng giá»›i trẻ không lÆ°u ý đến ngÆ°á»i khác giá»›i. Há» chỉ lo liệu để mối quan tâm nà y sẽ không bị khÆ¡i gợi quá mức trÆ°á»›c khi những thanh niên nà y sẵn sà ng biết trách nhiệm vá» con cái. Äối vá»›i ba đẳng cấp trên, Ä‘iá»u nà y thÆ°á»ng có nghÄ©a là sau khi ngÆ°á»i thanh niên đã qua giai Ä‘oạn há»c sinh của Ä‘á»i há». Hiện nay luáºt của Ấn Äá»™ qui định ngÆ°á»i con gái Ãt nhất phải mÆ°á»i lăm tuổi trÆ°á»›c khi có thể Ä‘i lấy chồng; con trai không thể lấy vợ trÆ°á»›c mÆ°á»i tám tuổi.
Có những lý do tại sao giai Ä‘oạn há»c sinh lại đã quan trá»ng phải được hoà n tất. Má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có khả năng tá»± nhiên để lo lắng vá» Ä‘á»i sống và nêu câu há»i vá» cuá»™c Ä‘á»i. Nhiá»u những câu há»i nà y lá»›n đến mức chÆ°a có ai có thể tìm được má»™t phần câu giải đáp, nhÆ°ng con ngÆ°á»i dÆ°á»ng nhÆ° bằng cách nà y hay cách khác cố gắng tìm câu trả lá»i, để há»c há»i và tiếp tục há»c há»i. Giai Ä‘oạn há»c sinh xúc tiến tiến trình há»c táºp.
Theo ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo, việc nà y cÅ©ng cho thêm má»™t may mắn, cái mà há» gá»i là "sá»± ra Ä‘á»i lần thứ hai". Sá»± ra Ä‘á»i lần thứ nhất là má»™t biến cố mà ta không kiểm soát được, nhÆ°ng sá»± ra Ä‘á»i lần thứ hai là má»™t phần của sá»± thà nh công do ná»— lá»±c của chÃnh mình. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ gá»i đó là tái sinh tinh thần: ngÆ°á»i thanh niên bắt đầu thấy có ý nghÄ©a cuá»™c Ä‘á»i. Chủ yếu là ta phải hiểu ý nghÄ©a cuá»™c Ä‘á»i trÆ°á»›c khi ta gánh vác bổn pháºn gia đình.
Giai Äoạn Chủ Há»™. Mặc dầu ta phải giữ sá»± ham muốn há»c há»i của há»c sinh, nhÆ°ng ta không thể ở mãi vá»›i vị đạo sÆ°. Không bao lâu, ngÆ°á»i há»c sinh thà nh gia thất và phải nắm trách nhiệm là m cha mẹ. Trong giai Ä‘oạn chủ há»™, ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo có thể đạt được ba trong số bốn mục tiêu của cuá»™c Ä‘á»i. Há» có thể tìm thấy ý nghÄ©a cuá»™c Ä‘á»i trong lạc thú, vì quan hệ hôn nhân giúp giải tá»a tất cả những sức lá»±c và ham muốn căn bản con ngÆ°á»i. Vì là má»™t thà nh viên trong gia đình đòi há»i ngÆ°á»i ấy phải đóng góp phần mình và o sá»± ổn định kinh tế của xã há»™i do năng xuất. Và chắc chắn ngÆ°á»i chủ há»™ có cÆ¡ há»™i chu toà n bổn pháºn theo luáºt lệ đạo đức của đẳng cấp mình. Nếu Ấn Äá»™ đã thay đổi cháºm chạp qua nhiá»u năm, thì đó là vì quyá»n lợi và bổn pháºn riêng biệt há» phải tuân theo đã rà ng buá»™c từng ngÆ°á»i ở từng đẳng cấp.
Giai Äoạn Nghỉ HÆ°u. Ba mục tiêu có thể đạt được trong giai Ä‘oạn chủ há»™ rất quan trá»ng. NhÆ°ng những mục tiêu nà y phải đóng góp và o má»™t mục tiêu lá»›n hÆ¡n -- tìm ra cái ngã thá»±c sá»± và bản chất thá»±c sá»± của vÅ© trụ. Cho nên, ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo cung cấp cho bÆ°á»›c thứ ba, rút lui khá»i Ä‘á»i sống công cá»™ng, và và o thá»i Ä‘iểm nà y ngÆ°á»i ta (cùng vá»›i vợ, nếu há» muốn nhÆ° váºy) có thể quay trở lại những lợi Ãch của má»™t há»c sinh. Sau khi đứa cháu đầu tiên sinh ra, ta được phép rút khá»i công việc hay hoạt Ä‘á»™ng nghá» nghiệp, không còn phụ trách trách nhiệm trá»±c tiếp vá» gia đình, và vá» sống ẩn dáºt trong rừng để nghiên cứu. Trong má»™t nhóm những ngÆ°á»i vá» hÆ°u có cùng khuynh hÆ°á»›ng, ngÆ°á»i há»c sinh trung niên bây giá» có cÆ¡ há»™i đẩy mạnh hÆ¡n nữa những câu há»i trong những ngà y còn là há»c sinh: à nghÄ©a của Ä‘á»i sống là gì? Thượng Äế nhÆ° thế nà o?
Không phải má»i ngÆ°á»i tại Ấn Äá»™ có thể tiếp tục tá»›i giai Ä‘oạn nà y. Những ngÆ°á»i của đẳng cấp cao có nhiá»u may mắn hÆ¡n để tiếp tục vì hoà n cảnh kinh tế thuáºn lợi hÆ¡n. NgÆ°á»i dân Ấn Äá»™ sống trong nhóm gia đình lá»›n thay vì gia đình má»™t vợ má»™t chồng nhÆ° ngÆ°á»i Mỹ thÆ°á»ng sống. Nếu má»™t ngÆ°á»i rá»i bỠđại gia đình, ngÆ°á»i ấy không thấy thiếu thốn nhiá»u nhÆ° trong kiểu gia đình má»™t vợ má»™t chồng. Ngay cả tại Mỹ quốc, má»™t số ngÆ°á»i thôi không kinh doanh nữa sau khi con cái có gia đình. Ở Ấn Äá»™, má»™t ngÆ°á»i nghỉ hÆ°u không những rút lui khá»i công việc mà cÅ©ng rút lui khá»i những hoạt Ä‘á»™ng thÆ°á»ng nháºt của má»™t ngÆ°á»i chủ há»™ hay giai Ä‘oạn gia đình. NgÆ°á»i ấy đã bá» những nhu cầu vá» những loại thú vui và hoạt Ä‘á»™ng trÆ°á»›c đây. NgÆ°á»i ấy muốn ngẫm nghÄ©, nghiên cứu và thiá»n định.
Giai Äoạn NgÆ°á»i Hà nh HÆ°Æ¡ng Tinh Thần Giai Ä‘oạn thứ tÆ° có thể được thá»±c hiện -- nhÆ°ng Ãt ngÆ°á»i Ä‘i và o giai Ä‘oạn nà y. Nếu ngÆ°á»i ấy cảm thấy sẵn sà ng là m được việc nà y, ngÆ°á»i ấy có thể rá»i bá» nÆ¡i ẩn dáºt, là ng xóm và nhóm bè bạn tÆ°Æ¡ng đắc. Mang theo gáºy và bình bát khất thá»±c, ngÆ°á»i ấy lang thang chá»— nà y đến chá»— kia không có lo âu hay không lo lắng- ăn bất cứ cái gì được cho từ ân tình của những ngÆ°á»i dân trong là ng mà ngÆ°á»i ấy Ä‘i qua. NgÆ°á»i ấy giúp dân bằng cách chia sẻ trà tuệ của mình vỠý nghÄ©a Ä‘á»i sống hay bằng sá»± hiện diện của mình. NgÆ°á»i ấy có thể sống má»™t thá»Ã¬ gian là m gia sÆ° cho há»c sinh trẻ; nhÆ°ng khi đã hoà n tất nhiệm vụ, ngÆ°á»i ấy lại cất bÆ°á»›c lên Ä‘Æ°á»ng lang thang.
NgÆ°á»i Tây PhÆ°Æ¡ng thÆ°á»ng hay khinh miệt lý tưởng nà y. Tuy nhiên, vì những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ biết chuyện Jesus vạch ra, Jesus cÅ©ng đòi há»i nhÆ° váºy nÆ¡i các đệ tá» thân cáºn của mình. Há» phải từ bá» má»i thứ -- kể cả bổn pháºn gia đình - để theo Jesus. Vá»›i những ai sẵn sà ng theo bÆ°á»›c Ä‘i, Ngà i má»i: Hãy rá»i bá» má»i thứ. Tìm kiếm ý nghÄ©a còn quan trá»ng hÆ¡n bất cứ thể chế nà o - cả đến gia đình. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo Ä‘i hà nh hÆ°Æ¡ng lang thang bá»™c lá»™ lòng tin vững chắc nà y má»™t cách ấn tượng khi ngÆ°á»i ấy rá»i bá» má»i dấu vết của tiá»n kiếp, hoà n toà n táºn tụy và o cố gắng hiểu cái ngã thá»±c sá»±. Sá»± cố gắng nà y có thể dẫn đến khổ sở váºt chất và cô Ä‘Æ¡n, những những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo hà nh hÆ°Æ¡ng tin những Ä‘iá»u ấy không quan trá»ng, vì cái Ta nằm bên kia an nhà n và tình bè bạn.
Ấn Äá»™ Giáo dạy chúng ta rằng chúng ta có thể tìm thấy cái ngã thá»±c sá»± chỉ khi chúng ta tìm kiếm má»™t cách thà nh thá»±c. Sá»± tìm kiếm bắt đầu trong những ngà y còn là há»c sinh. Nó tiếp diá»…n qua thá»i kỳ gia đình và thá»i kỳ nghỉ hÆ°u. Việc tìm kiếm không dÃnh lÃu gì đến việc từ bá» bất cứ thứ gì tá»± nhiên. Ta không nên cố gắng trấn áp hay triệt phá má»™t phần Ä‘á»i sống của mình, cảm nghÄ© của mình hay cảm xúc của mình. Ta nên cố gắng hiểu má»i ham muốn, thôi thúc, và những cảm nghÄ© xem chúng là gì.
Äối mặt vá»›i những Ä‘iá»u nà y má»™t cách thà nh tháºt, ngÆ°á»i ta có thể khám phá ra nhiá»u thứ vá» chÃnh mình. Khi ngÆ°á»i ấy khám phá ra mình là gì, ngÆ°á»i ta khám phá ra khả năng là m gì nhất. Là m Ä‘iá»u đó vá»›i tất cả tâm tÆ° chỉ vì muốn là m việc đó, và là m việc đó vá»›i lòng thÆ°Æ¡ng yêu, ngÆ°á»i ta khám phá ra ngÆ°á»i ấy Ä‘ang thá» phụng. Äể tôn thá» Thượng Äế là đồng thá»i tìm thấy cái ngã thá»±c sá»± và ý nghÄ©a của nó. Những giá trị nà y chỉ có thể tìm thấy bởi có lòng ham thÃch thà nh tháºt muốn biết những câu trả lá»i vá» những câu há»i căn bản của mình, kế hoạch và sống cuá»™c Ä‘á»i chu toà n mục tiêu cao nhất của mình.
5. TÔI SẼ THỜ PHƯỢNG NHƯ THẾ NÀO?
Qua nhiá»u thế ká»· Ấn Äá»™ Giáo ngÆ°á»i bình dân ở Ấn đã lắng nghe lá»i khuyên của các há»c giả và các nhà hiá»n triết của há». HỠđã nghe những câu trả lá»i của những nhà há»c thức nà y vá» câu há»i Ä‘á»i sống và ý nghÄ©a của nó. Và hỠđã cố gắng hết sức để áp dụng những câu trả lá»i ấy nhÆ° chÃnh của há». NhÆ°ng có nhiá»u ngÆ°á»i tại Ấn cÅ©ng nhÆ° ở nÆ¡i khác, không thể là m tôn giáo thà nh công việc chÃnh của há». Há» phải cà y bừa để có thá»±c phẩm cho gia đình và cho những ngÆ°á»i khác -- và cả cho các thầy tu cÅ©ng phải ăn. Có má»™t số phải trông nom cá»a hà ng, nếu không tất cả sá»± buôn bán sẽ ngÆ°ng. Có những phụ nữ bị nam giá»›i coi nhÆ° không có khả năng đạt được kiến thức mà những nhà hiá»n triết coi là thiết yếu.
Những ngÆ°á»i nà y phải là m gì? Há» mong Æ°á»›c có má»™t Ä‘á»i sống hạnh phúc. Há» mong muốn sống ở mức Ä‘á»™ tốt nhất. Trên tất cả há» mong muốn được giải thoát khá»i chuá»—i tái sinh vô táºn, há» sợ há» cứ phải sống Ä‘á»i nà y đến Ä‘á»i khác là m việc và lo lắng. Có má»™t cách nà o để những ngÆ°á»i nà y biết đến sức mạnh vÄ© đại trong vÅ© trụ, mà không phải bá» thì giá» của há» và o việc tìm kiếm? Có cách nà o sống hòa hợp vá»›i định luáºt vÅ© trụ mà không phải bá» tiá»n bạc và thì giỠđể nghiên cứu vá»›i má»™t đạo sÆ° uyên bác?
Sá»° GIÚP Äá» CỦA CÃC THẦN VÀ Ná»® THẦN
Vá»›i những ngÆ°á»i giống nhÆ° hạng ngÆ°á»i nà y, Bà La Môn tháºt khó để mà hiểu được; Bà La Môn dÆ°á»ng nhÆ° mênh mông và xa xôi. Äối vá»›i những ngÆ°á»i nà y thế giá»›i dÆ°á»ng nhÆ° thân hữu hÆ¡n nếu há» có má»™t vị thần riêng đứng "vá» phÃa há»". Há» muốn có má»™t vị thần để cầu nguyện, dâng lá»… váºt và tôn vinh trong những buổi lá»… đặc biệt. Há» cảm thấy vá»›i má»™t vị thần nhÆ° váºy sẽ giúp há» thà nh công trong những công việc là m ăn và trong Ä‘á»i sống tinh thần. Vì những ngÆ°á»i uyên bác nói rằng má»i thứ phản ảnh Bà La Môn, ngÆ°á»i dân coi thần và nữ thần của há» là thiêng liêng. Và nhiá»u ngÆ°á»i cảm thấy má»™t vị thần nhÆ° váºy hoà n toà n thuá»™c vá» Bà La Môn mà há» cần phải biết.
Và qua nhiá»u thế ká»·, má»™t số thần riêng tÆ° trở thà nh rất đại chúng vá»›i ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo. Trong ba ngôi, thần Shiva (Thần phá hoại và phục hồi) và thần Vishnu (Thần cứu tinh) được đặc biệt tôn thá». (Thần Vishnu được tôn kÃnh dÆ°á»›i dạng thức hóa thân Rama hay Krishna). Những ngÆ°á»i thá» cúng cÅ©ng tìm sá»± giúp đỡ từ những phu nhân của các thần. Má»™t số những nữ thần quan trá»ng là Durga, Lakshmi, Sita và Radha. Nữ thần nổi tiếng nhất là Kali, Thánh Mẫu của Ấn Äá»™. Nhiá»u Ä‘á»n thỠđược xây để tôn vinh nữ thần nà y, và được thá» cúng nhÆ° ngÆ°á»i mẹ chung và là kẻ thù là m tất cả những ngÆ°á»i tá»™i lá»—i sợ hãi.
Có nhiá»u chÆ° thiên Ãt nổi tiếng được thá» trong những Ä‘iện thá» cÅ©ng được cầu nguyện và được hiến dâng lá»… váºt. Giữa những chÆ° thiên nà y có thần súc váºt, thần thiên nhiên, và các anh hùng huyá»n thoại. TÃnh vá» con số các vị thần được thá» cúng tại Ấn Äá»™ lên tá»›i con số và i trăm vị. Má»—i gia đình chá»n má»™t vị thần hay nữ thần để thá» cúng riêng. Trong khi những thà nh viên trong gia đình có thể cầu nguyện hay hiến dâng lá»… váºt đến các vị thần khác, há» không bao giá» quên hà ng ngà y sùng kÃnh vị thần của gia đình tại Ä‘iện thỠở nhà .
Những vị thần và nữ thần nà y dÆ°á»ng nhÆ° thân cáºn vá»›i con ngÆ°á»i hÆ¡n là Bà La Môn, vì ngÆ°á»i ta nghÄ© rằng những vị thần và nữ thần hiểu được thất bại và hy vá»ng của con ngÆ°á»i. Cho nên du khách tá»›i Ấn Äá»™ nhìn thấy hình ảnh của nhiá»u thần Ä‘ang dùng ẩm thá»±c được mặc lá»… phục và được mang Ä‘i dạo. Vá» tất cả những hoạt Ä‘á»™ng nà y, có những nghi lá»…, bà i thánh ca và lá»i cầu nguyện thÃch hợp. Ở má»™t chá»— nà o đó trong Ấn Äá»™ Giáo có má»™t chÆ° thiên mà ngÆ°á»i hèn má»n nhất có thể tôn thá» má»™t cách thoải mái.
Bằng cách đó, số đông tÃn đồ Ấn Äá»™ Giáo trả lá»i câu há»i của há» vá» thế giá»›i nhÆ° thế nà o và sức mạnh gì đằng sau nó. Khi há» nhìn thấy má»™t cÆ¡n bão, há» tin đó là công việc của má»™t trong các vị thần. Khi há» bắt đầu má»™t công việc má»›i, há» tin là má»™t vị thần khác trong số những vị thần sẽ giúp đỡ há». Äối vá»›i má»™t số ngÆ°á»i, thế giá»›i tồn tại vá»›i thần và nữ thần, những ngÆ°á»i được thÆ°Æ¡ng yêu và an ủi.
Äiá»u mà ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo trung bình muốn nhất là sá»± giúp đỡ ra khá»i kiếp trầm luân trong Ä‘á»i ngÆ°á»i. NgÆ°á»i ta tin rằng ngÆ°á»i ta có thể mong muốn sống trong hết xác thân nà y đến xác thân kia cho đến khi ngÆ°á»i ấy há»c há»i đủ vá» bản chất thá»±c sá»± của chÃnh mình và vá» Ä‘á»i sống. Và vì biết không thể dà nh nhiá»u thì giá» nhÆ° các nhà hiá»n triết và các thầy tu vá» thiá»n định và nghiên cứu, ngÆ°á»i ta tìm con Ä‘Æ°á»ng tắt để được giúp đỡ. NgÆ°á»i ta hy vá»ng tìm được cách cho mình công đức đặc biệt vá»›i các thần -- nhất là vá»›i các thần Kali, Vishnu, và Shiva. NgÆ°á»i ta tin rằng vì những vị thần là hình ảnh của Tinh Thần Tối Thượng Bà La Môn nên ngÆ°á»i thá» cúng thá»±c sá»± được giúp đỡ.
Má»™t số Ä‘Æ°á»ng tắt được triển khai bởi những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo má»™ đạo. Äó là lý do tại sao các du khách Ä‘i Ấn Äá»™ trở vá» vá»›i những câu chuyện lạ lùng trái tai chúng ta. Há» kể lại dân chúng xúm nhau tắm tại Sông Hằng, con sông lá»›n nhất tại đấy và tại các sông và các suối khác. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo đến tắm vì há» tin rằng là để được tẩy uế, rá»a sạch những tá»™i lá»—i quá khứ và cho há» công đức vá»›i các vị thần. Tháºm chà bá» sông cÅ©ng được coi là thiêng liêng. Má»™t số ngÆ°á»i Ấn Äô Giáo hy vá»ng được an tâm hay địa vị tốt hÆ¡n ở kiếp sau bằng cách Ä‘i bá»™ quãng Ä‘Æ°á»ng tháºt dà i dá»c theo các bá» sông.
Thà nh phố Benares là má»™t thà nh phố thiêng liêng của ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo. Há» tin rằng má»™t ngÆ°á»i chết trong vòng 10 dáºm của thà nh phố nà y thì những lá»—i lầm ở những tiá»n kiếp của há» sẽ được các thần tha thứ. NgÆ°á»i ấy có thể sống nhiá»u năm ở má»™t trong những tầng trá»i mà NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo nói đến. NhÆ°ng sau khi "nghỉ ngÆ¡i" theo kế hoạch đầu thai, ngÆ°á»i ấy phải trở vá» trái đất để sống những kiếp sống cần thiết cho mình để đạt được sá»± tá»± biết mình đầy đủ và kiến thức Bà La Môn.
Qua nhiá»u thế ká»· tìm cầu công đức, những tÃn đồ Ấn Äá»™ Giáo đã thêm những táºp tục tôn giáo khác và o. Con bò được đối xá» nhÆ° má»™t con váºt linh thiêng, và những buổi cầu kinh được dâng cho nó. Khỉ không bao giá» bị hãm hại, vì chúng cÅ©ng linh thiêng. Má»™t số cây được dâng lá»i cầu nguyện. Những ngÆ°á»i uyên bác Ấn giải thÃch Ä‘iá»u nà y bằng cách nói rằng cái Ta hiện diện trong má»i thứ sống. Má»™t số con váºt bên cạnh nà o đó có thể là sá»± hiện diện Ä‘á»i sống của cái Ta dùng là m nÆ¡i ở của má»™t ngÆ°á»i thân của bạn ở tiá»n kiếp.
Äức Gandhi -- được đồng bà o ông gá»i là Mahatma hay "Linh Hồn VÄ© Äại"-- nói tôn thá» bò là sá»± đóng góp đặc biệt của Ấn Äá»™ Giáo và o ý tưởng tôn giáo thế giá»›i. Ngà i giải thÃch nhiá»u tôn giáo dạy thÆ°Æ¡ng yêu ngÆ°á»i, nhÆ°ng chỉ có má»™t mình Ấn Äá»™ Giáo dạy thÆ°Æ¡ng yêu loà i váºt. Cho nên, nhiá»u ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo sùng đạo không bao giỠăn thịt. Giết má»™t con váºt để lấy thịt là sai, há» cảm thấy con váºt cÅ©ng có quyá»n sống nhÆ° con ngÆ°á»i.
BA CÃCH THỜ PHƯỢNG
Nhiá»u ngÆ°á»i chÃn chắn theo tÃn ngưỡng Ấn Äá»™ Giáo không tin là tất cả sá»± thá» phượng của ngÆ°á»i bình dân Ä‘á»u hữu hiệu. Há» cÅ©ng bình phẩm nhÆ° những du khách đến Ấn Äá»™ nói rằng má»™t số những tu táºp đạo lý là vô lý và thiếu hiểu biết. Những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo chÃn chắn nà y coi má»™t số tu táºp tôn giáo bình dân chỉ là mê tÃn dị Ä‘oan. Há» tin rằng có ba cách để sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i lÆ°Æ¡ng thiện. Má»™t là hà nh thiện. Má»™t nữa rất quan trá»ng là kiến thức vá» thá»±c tế. Cách thứ ba là hoà n toà n thà nh tâm.
Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u có thể là m những hà nh vi thiện. Kẻ nghèo khổ nhất của đẳng cấp thấp nhất cÅ©ng có thể là m nhiá»u hà nh vi thiện nhÆ° má»™t thầy tu giá»›i hạnh trong má»™t ngôi chùa già u nhất trên xứ sở nà y. Äối vá»›i ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo, phần là m những hà nh vi thiện là là m tròn nhiệm vụ tốt nhất vá»›i khả năng của mình. Ai cÅ©ng có chá»— trong Ä‘á»i sống, và chá»— của bạn là do bạn giữ. Hãy giữ chá»— đó -- và trên con Ä‘Æ°á»ng Ä‘i qua thế giá»›i nà y, hãy năng dừng lại để giúp đỡ ngÆ°á»i và váºt.
Hạnh phúc duy nhất xứng đáng vá»›i danh tiếng đó bắt nguồn từ kiến thức vá» thá»±c tại -- mục tiêu tối thượng của má»—i ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo.
Äối vá»›i cứu cánh nà y, con ngÆ°á»i ta thoát ly gia đình, Ä‘i và o rừng để nghiên cứu và thiá»n định. Má»™t số từ bá» tất cả những rà ng buá»™c trần tục -- ngay cả tang lá»… của chÃnh há»- Ä‘i lang thang vá» miá»n đồng quê để tìm chân lý. Má»™t số ngÆ°á»i nghiên cứu Du Già , má»™t hệ thống huấn luyên vá» thiá»n định. Những ngÆ°á»i nà y táºp thở và những bà i táºp tÆ° thế không biết mệt má»i (chuyên cần hÆ¡n những ngôi sao bóng tròn, bóng rổ, Ä‘iá»n kinh của chúng ta nhiá»u trong việc táºp luyện). Khi hỠđạt được khả năng hoà n toà n vô thức vá» chÃnh bản thân há», há» sẵn sà ng biết cái Ta.
Cách dá»… nhất để sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i lÆ°Æ¡ng thiện là thÆ°Æ¡ng yêu tất cả má»i thứ sống, và thÆ°Æ¡ng yêu các thần. Sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i thÆ°Æ¡ng yêu không vị ká»·, má»™t ngÆ°á»i trở nên hoà n toà n táºn tụy vá»›i các thần. "ThuÆ¡ng yêu ngÆ°á»i dẫn đến thÆ°Æ¡ng yêu Thượng Äế", ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo nói nhÆ° váºy. Má»™t số cố gắng tăng cÆ°á»ng tình thÆ°Æ¡ng yêu của mình đến vị thần được chá»n lá»±a bằng cách nhìn nháºn há» trong những vai trò nhÆ°: cha mẹ, sÆ° phụ, bạn bè, đứa trẻ, ngÆ°á»i bạn Ä‘á»i hay ngÆ°á»i yêu. Nếu hoạt Ä‘á»™ng sùng đạo nhÆ° váºy Ä‘em ngÆ°á»i thá» phượng đến gần bản chất thá»±c sá»± của chÃnh mình hÆ¡n, thì nó cÅ©ng mang ngÆ°á»i ấy tá»›i gần Bà La Môn hÆ¡n. Có má»™t số ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo cảm thấy trong Ä‘á»i hỠđạt được tÃnh chÃn chắn để thá» phượng trá»±c tiếp Bà La Môn. NhÆ°ng thÆ°á»ng thÆ°á»ng sá»± tôn sùng vá» tình thÆ°Æ¡ng yêu được táºp trung và o má»™t trong những vị thần cá nhân.
RAMAKRISHNA
Má»™t trong những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo đáng chú ý thá»i gian má»›i đây là má»™t ngÆ°á»i tên là Ramakrishna. Ông thá» phượng theo cung cách của tất cả ba con Ä‘Æ°á»ng. Vá» mình ông tuyên bố, "Ai là Rama và Krisna bây giá» là Ramakrishna". Ông được coi là hóa thân của vị thần tối thượng Vishnu, cùng vá»›i hai dòng dõi siêu phà m rất đại chúng khác. Khi ông còn trẻ, ông bị ngÆ°á»i anh khiển trách vì không chuyên cần nghiên cứu để có thể đạt được kiếp sống nhÆ° má»™t thầy tu. Ramakrihna trả lá»i:" Và tôi sẽ phải là m gì vá»›i má»™t kiến thức chỉ để kiếm cÆ¡m? Tôi muốn già nh được sá»± thông thái có thể soi sáng tâm tôi và cho tôi niá»m thá»a mãn mãi mãi."
Khi ông xây được má»™t ngôi chùa do má»™t góa phụ già u có thiện cảm ủng há»™, Ramakrishna tiếp tục lối sống táºn tụy nhất. Ông trở nên ngÆ°á»i sùng bái Kali, Thánh mẫu, tượng trÆ°ng trong văn hóa dân gian của ngÆ°á»i Hindu nhÆ° phu nhân của thần Shiva. Ông đã vượt qua tất cả những nghi thức và nghi lá»… thông thÆ°á»ng hiểu được Ä‘á»i ông là sá»± bà y tá» lòng nhiệt thà nh tôn giáo mãnh liệt kiên trinh
Ông bắt đầu thấy việc quan trá»ng là phải tiến tá»›i mục tiêu tôn giáo mà tất cả các giáo phái Ấn Äá»™ Giáo coi là quan trá»ng. Ông tôn thá» qua những phÆ°Æ¡ng pháp táºp luyện tá»± kiểm soát Du Già , bằng sá»± khám phá ra ý nghÄ©a sâu sắc nhất vá» lạc thú, và bằng sá»± từ bá» tất cả những thú vui váºt chất, và qua lòng thÆ°Æ¡ng yêu Krishna tháºt mãnh liệt và sung sÆ°á»›ng. Ông lần lượt áp dụng từng phÆ°Æ¡ng pháp và tiếp tục hà nh trì cho đến khi ông thà nh công trong việc thống nhất cái Ta vá»›i Bà La Môn.
Khi việc nà y đã xong, lòng nhiệt huyết của ông mang ông đến những cố gắng nhằm gặt hái những giá trị tinh thần của các tôn giáo khác. Ông lần lượt trở thà nh ngÆ°á»i Pháºt Tá», ngÆ°á»i Hồi Giáo, và ngÆ°á»i CÆ¡ Äốc Giáo. Từ kinh nghiệm đó, ông trở nên tin rằng mục tiêu của tất cả tôn giáo Ä‘á»u giống nhau. Má»™t Ä‘oà n thể nhà sÆ° được đặt tên Ramakrishna hoạt Ä‘á»™ng ở Ấn Äá»™,và nhiá»u nÆ¡i khác trên thế giá»›i gồm cả Hoa Kỳ. NgÆ°á»i ta tưởng nhá»› đến ông vì niá»m tin của á»™ng trong sá»± thống nhất tất cả tôn giáo và sá»± nhấn mạnh của ông vá» tầm quan trá»ng trong việc tìm cầu tinh thần.
NGƯỜI ẤN ÄỘ GIÃO THỜ PHƯỢNG QUA HÀNH VI THIỆN
Gần đây, ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo ngà y cà ng hÆ°á»›ng nhìn ra thế giá»›i bên ngoà i. Ấn Äá»™ đã bắt đầu xác định đúng vị trà của mình là má»™t quốc gia quan trá»ng. Phong trà o nà y đã được sá»± giúp đỡ rất nhiá»u bởi những cố gắng và cuá»™c Ä‘á»i của má»™t ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo rất sùng đạo -- Ngà i Gandhi. TrÆ°á»›c khi bị ám sát và o năm 1948, phần lá»›n thế giá»›i bắt đầu trông đợi Mahatma Gandhi hÆ°á»›ng dẫn cách áp dụng nguyên tắc tôn giáo và o tình hình chÃnh trị. Phần lá»›n trong Ä‘á»i Ngà i, Ngà i đã dấn thân và o trong việc tranh đấu để cải thiện hoà n cảnh cho dân tá»™c Ấn. Ngà i là m được rất nhiá»u cho quốc gia qua tuyệt thá»±c, cầu nguyện, há»™i há»p hÆ¡n là qua tuyên truyá»n, khủng bố và nổi loạn võ trang. Khi cái chết của Ngà i xẩy ra do bà n tay của má»™t ngÆ°á»i Ấn Äô Giáo cấp tiến không chiụ nổi việc Ngà i khẳng định rằng không được sá» dụng bạo lá»±c để chống lại ngÆ°á»i Hồi Giáo tại Ấn Äá»™.
ChÃnh Ä‘á»™ng lá»±c tôn giáo đã là m cho Ä‘á»i Ngà i trở thanh tấm gÆ°Æ¡ng hấp dẫn cho triệu triệu ngÆ°á»i đồng đạo Ấn Äá»™ Giáo của Ngà i và là trung tâm của sá»± chú ý cho quần chúng khắp trên thế giá»›i. Gandhi cảm thấy lối sống tốt nhất cho chÃnh Ngà i là lối sống của những hà nh vi thiện. Khi Ngà i 34 tuổi, Ngà i phát nguyện lá»i thá» giữ trong sạch dù nghèo khổ. Ngà i đã táºn tâm phụng sá»± đồng bà o của Ngà i. Cho nên không má»™t công việc nhá» má»n nà o là Ngà i không là m. Mặc dù Ngà i thuá»™c đẳng cấp buôn bán, Ngà i đã bá» tất cả những sá»± phân biệt đẳng cấp đằng sau.
ChÃnh khách thánh thiện nà y có má»™t mÆ¡ Æ°á»›c là cố gắng là m cho thế giá»›i chuyển mình. Thế giá»›i lý tưởng, Ngà i nghÄ©, phải đạt cho được bằng phÆ°Æ¡ng tiện hòa bình chứ không phải bằng chiến tranh. Tất cả những tôn giáo, tất cả những cá»™ng đồng, tất cả các dân tá»™c phải có đặc quyá»n đồng Ä‘á»u. Gandhi nhấn mạnh vá» chân lý và bất bạo Ä‘á»™ng trong má»—i lÄ©nh vá»±c cuá»™c Ä‘á»i. Trong sá»± nhấn mạnh của Ngà i, Ngà i táºp trung ánh sáng mặt trá»i chân lý và o sá»± bất bình đẳng trong hệ thống đẳng cấp và tÃnh không đẳng cấp, những giai cấp nà y được coi nhÆ° má»™t vết thÆ°Æ¡ng trên gÆ°Æ¡ng mặt Ấn Äá»™ hiện đại.
Ngà i Ä‘i đến chá»— cảm thấy rằng dân Ấn Äá»™ bị tÆ°á»›c Ä‘i quyá»n được hưởng ná»n văn hóa duy nhất của há», cho nên Ngà i khởi xÆ°á»›ng phong trà o dẫn đến già nh Ä‘á»™c láºp từ sá»± cai trị của ngÆ°á»i Anh. Những sá»± thay đổi ông thá»±c hiện không có hiệu lá»±c do môi trÆ°á»ng của thói quen khổ hạnh: nhịn đói và tá»± hà nh xác để hối lá»—i và từ bá» những tiện nghi váºt chất. Quả tháºt Ngà i không sống vì bản thân mình mà sống vì chân lý và bất bạo Ä‘á»™ng.
Tiếng nói vì dân của Ngà i hiệu quả đến ná»—i chắc chắn má»™t số tác phẩm của Ngà i má»™t ngà y nà o đó sẽ nằm trong số những tác phẩm thiêng liêng của Ấn Äá»™. Ngà i được miêu tả bởi những đệ tá» của Ngà i nhÆ° vị cứu tinh của dân tá»™c -- má»™t thiên thần giáng thế. Vá» mình, Ngà i Ä‘Æ¡n giản nói, "Tôi là ngÆ°á»i của hòa bình".
ẢNH HƯỞNG CỦA ẤN ÄỘ GIÃO
Chúng ta đã dà nh thá»i gian nhìn và o Ấn Äá»™ Giáo và thấy: các thần và nữ thần, những hình ảnh và biểu tượng, những chùa chiá»n và những nÆ¡i thiêng liêng, những nghi thức và lá»… váºt. Chúng ta cÅ©ng ngÆ°ng lại để nhìn và o Ramakrishna và Gandhi, hai con ngÆ°á»i tinh thần vÄ© đại đã giúp đỡ ngÆ°á»i ta lÆ°u ý đến sá»± cần thiết của lối sống đạo lý. Bằng cách ấy, hai ngÆ°á»i nà y đã cải thiện tôn giáo và xứ sở của há». NÆ¡i nà o tôn giáo tạo được sá»± khác biệt thá»±c sá»± trong Ä‘á»i sống ngÆ°á»i dân, tôn giáo trở thà nh má»™t lá»±c lượng thá»±c sá»± huy hoà ng. Ấn Äá»™ Giáo là má»™t lá»±c lượng nhÆ° váºy. Má»™t trong những tôn giáo cổ nhất trên thế giá»›i -- má»™t số ngÆ°á»i nói tôn giáo cổ nhất -- Ấn Äá»™ Giáo đã có hà ng thế ká»· giúp đỡ ngÆ°á»i dân trả lá»i những câu há»i sâu xa nhất của há».
Tôi thá»±c ra là gì? Trong cái ngã bên trong của bạn, ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo trả lá»i, bạn là má»™t phần của Thượng Äế.
Äá»i tôi là gì? NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo trả lá»i đó là sá»± truy tìm cho đến khi tìm ra Thượng Äế trong chÃnh bạn.
Là m sao tôi có thể có hạnh phúc? Chỉ khi bạn trở nên hiểu biết Thượng Äế, ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo trả lá»i.
Là m sao tôi có thể biết được Thượng Äế? "Ai biết được chÃnh mình sẽ biết Thượng Äế"
Cách thá» phượng nà o là tốt nhất? NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo đã nói: Trâu bò có nhiá»u mầu sắc, nhÆ°ng tất cả sữa của chúng giống nhau... hệ thống tÃn ngưỡng khác nhau, nhÆ°ng Thượng Äế chỉ là má»™t."
Tà i sản của tarta12a
06-03-2008, 09:15 PM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: Feb 2008
Bà i gởi: 1,035
Thá»i gian online: 35 phút 40 giây
Thanks: 0
Thanked 35 Times in 18 Posts
CHÆ¯Æ NG HAI
PHẬT GIÃO
6. ÄỨC PHẬT HỎI VÀ TRẢ LỜI
Và o giữa thế ká»· thứ sáu trÆ°á»›c Công Nguyên, nhiá»u ngÆ°á»i tại Ấn Äá»™ đã bắt đầu sá» dụng Ä‘Æ°á»ng tắt trong tôn giáo được mô tả trong ChÆ°Æ¡ng trÆ°á»›c vá» sá»± thá» phượng của ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo. Nói chung đó là thá»i kỳ tan vỡ ảo tưởng. Chắc là vì ngÆ°á»i dân hoà n toà n vỡ má»™ng vá» cuá»™c sống, há» ngà y cà ng sợ hãi đầu thai. Má»™t số ngÆ°á»i quên cả câu há»i nghiêm túc nhất là gì, trong ná»— lá»±c Ä‘iên cuồng để tá»± cứu lấy mình và ra khá»i 100,000 kiếp sống mà há» cảm thấy há» bị Ä‘á»a. Mỹ thuáºt lúc đó cho thấy ngÆ°á»i dân quý bò, hÆ°Æ¡u nai, ngá»±a, lợn, khỉ và voi. Những ngÆ°á»i khác tá»± hà nh xác mình -- đứng nguyên má»™t chá»— rất lâu, nhìn chằm chằm và o mặt trá»i Ấn Äá»™ gay gắt, hay nuốt khói và lá»a.
Nhiá»u thầy tu không giúp Ãch đặc biệt gì. ChÃnh các thầy tu cÅ©ng báºn tâm vá»›i con Ä‘Æ°á»ng tắt trong Ä‘á»i sống tôn giáo. Há» không coi thiên hÆ°á»›ng thầy tu của há» là quan trá»ng. Trong má»™t bức tranh và o thá»i gian ấy, má»™t và i con chó tượng trÆ°ng cho các thầy tu được Ä‘em trình bà y trong má»™t cuá»™c diá»…u hà nh lá»›n. Há» tụng lá»i cầu nguyện: "Om, hãy để cho chúng tôi ăn! Om, hãy mang thá»±c phẩm cho chúng tôi! Vị Chúa tể của thá»±c phẩm, hãy mang thá»±c phẩm đến, hãy mang thá»±c phẩm đến! (Om là từ tắt nhất để chỉ Thượng Äế). NgÆ°á»i dân bà y tá» xa hÆ¡n nữa ý kiến thấp hèn vá» các thầy tu trong câu tục ngữ Ấn Äá»™: "Vishnu nháºn những lá»i cầu nguyện khô khan, trong khi các thầy tu ăn ngấu nghiến các lá»… váºt".
Ấn Äá»™ Giáo sau nà y già nh lại được địa vị lãnh đạo tại Ấn, nhÆ°ng trong thá»i gian nà y, nhiá»u ngÆ°á»i không thể tìm ra câu trả lá»i thá»a mãn vá» những khó khăn xáo trá»™n trong Ä‘á»i sống. Vì sá»± bất toại nguyện nà y, chẳng mấy chốc có nhiá»u cải cách tôn giáo xuất hiện trong cố gắng giải thoát cho Ấn Äá»™ Giáo khá»i tÃnh nông cạn của nó. Má»™t trong những cải cách nà y là sá»± khởi đầu của Pháºt Giáo.
THÃI TỬ Cá»’ ÄÀM
Và o thá»i Ä‘iểm nà y, khi những ngÆ°á»i chÃn chắn nghi ngá» tôn giáo quê hÆ°Æ¡ng của há», vị thái tá» tên Gautama (Cồ Äà m) ra Ä‘á»i. Ngà i là con má»™t của tiểu vÆ°Æ¡ng Flinch già u có thuá»™c đẳng cấp chiến binh, và cha mẹ Ngà i hy vá»ng Ngà i sẽ trở thà nh ngÆ°á»i trị vì đất nÆ°á»›c. Cha Ngà i sợ Ngà i có thể là m những gì mà đẳng cấp cao đã là m -- trở thà nh ngÆ°á»i Ä‘i tìm đạo lý, hay ngÆ°á»i thoát ly khá»i kiếp trầm luân từ bá» cuá»™c Ä‘á»i. Tham vá»ng to lá»›n là ngÆ°á»i con phải theo bÆ°á»›c chân mình, ngÆ°á»i cha đã là m tất cả những gì có thể là m được để bảo vệ Äức Cồ Äà m trÆ°á»›c những ảnh hưởng có thể dẫn Ngà i từ bá» cuá»™c Ä‘á»i vÆ°Æ¡ng giả.
Vì nhiá»u huyá»n thoại vá» lúc thiếu thá»i, rất khó biết sá»± thá»±c vá» Äức Cồ Äà m. NhÆ°ng dÆ°á»ng nhÆ° rất rõ rà ng Ngà i là má»™t thanh niên thông minh và thà nh thá»±c, nháºy cảm đối vá»›i tất cả những biến chuyển chung quanh Ngà i. CÅ©ng có thể là vì sá»± nháºy cảm đó, mà cha Ngà i cố gắng bảo vệ Ngà i không muốn cho Ngà i biết tá»™i lá»—i và bất hạnh tồn tại bên ngoà i bức tÆ°á»ng thà nh. Những câu chuyện cho chúng ta biết cha mẹ Ngà i bao vây Ngà i bằng lối sống xa hoa và tất cả thú vui váºt chất. Cha mẹ Ngà i muốn là m cho Ngà i cảm thấy tất cả Ä‘á»i sống Ä‘á»u hạnh phúc và lạc thú, chẳng có lý do gì mà buồn hay tháºm chà quá nghiêm trang -- Cha mẹ Ngà i hy vá»ng Äức Cồ Äà m hoà n toà n chấp nháºn Ä‘á»i sống vÆ°Æ¡ng giả, và sẽ không bao giá» nghi ngỠđến những khác biệt vá» cuá»™c Ä‘á»i của ngÆ°á»i khác.
Tuy nhiên, giống nhÆ° má»i thanh niên, Äức Cồ Äà m muốn sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i theo cách riêng của mình bất chấp dá»± định của cha mẹ Ngà i. Trong khi Ä‘i qua má»™t công viên - theo chuyện kể lại -- Ngà i nhìn thấy bốn việc in sâu và o ấn tượng của Ngà i. Những sá»± việc nà y là m Ngà i sá»ng sốt hÆ¡n bất cứ kinh nghiệm nà o trÆ°á»›c đây mà Ngà i đã từng trải qua.
Äầu tiên Ngà i nháºn thấy má»™t ngÆ°á»i già nua run lẩy bẩy, răng rụng, tóc bạc, lÆ°ng còng, chống trên má»™t cái gáºy. Lần đầu tiên, Ngà i hiểu ra là tuổi già đến vá»›i tất cả má»i ngÆ°á»i. Sau đó, Äức Cồ Äà m nhìn thấy má»™t ngÆ°á»i bệnh, tháºt gá»›m ghiếc khi nhìn thấy. Äức Cồ Äà m trở nên choáng váng hÆ¡n, Ngà i băn khoăn phải chăng trÆ°á»›c sau ai cÅ©ng phải Ä‘au khổ. Má»™t cảnh khó chịu thứ ba là má»™t xác chết nằm bên vệ Ä‘Æ°á»ng. Hiển nhiên là lần đầu tiên cái chết trở thà nh có tháºt đối vá»›i vị thái tá» trẻ tuổi. Sau khi những cảnh nà y đã khiến cho thái tá» suy nghÄ© buồn rầu vá» cái vô thÆ°á»ng của Ä‘á»i sống và sắc đẹp. Ngà i tình cá» gặp má»™t nhà sÆ°, ăn mặc tá» chỉnh vá»›i má»™t vẻ mặt thanh thoát. Äó chÃnh là lúc ý định rá»i Ä‘á»i sống hoà ng cung trở thà nh thá»±c sá»± đối vá»›i Äức Cồ Äà m.
Những huyá»n thoại cho biết cha Ngà i đã cố gắng nhÆ° thế nà o để đánh lạc hÆ°á»›ng thái tá» vá» suy nghÄ© nghiêm chỉnh đó. Những vÅ© nữ xinh đẹp được Ä‘Æ°a và o hoà ng cung để thái tá» giải trà vá»›i những vÅ© Ä‘iệu và ca nhạc. Cố gắng loại bá» những suy nghÄ© nghiêm trang của Ngà i, những vÅ© nữ nà y ra sức nhảy múa cho đến khi gục ngã vì kiệt sức. Khi Äức Cồ Äà m nháºn thấy sá»± biến đổi to lá»›n vá» bá» ngoà i của há» vì há» nằm trong những tÆ° thế thô kệch khi ngã xuống, má»™t lần nữa Ngà i lại thấy sá»± buồn rầu và xấu xa của Ä‘á»i sống. Ngà i nhất quyết bá» hoà ng cung êm ấm ngay tức khắc. Mặc dù con nhá» và ngÆ°á»i vợ trung thà nh, bất chấp sá»± canh phòng cẩn máºt của lÃnh canh của cha Ngà i, Äức Cồ Äà m đã rá»i bá» cung Ä‘iện và tìm sá»± vắng vẻ trong rừng. Ngà i đã không trở vá» qua nhiá»u năm và cho đến khi nhiá»u thay đổi đã xẩy ra trong Ä‘á»i Ngà i.
CÔNG CUỘC TÃŒM KIẾM CỦA ÄỨC Cá»’ ÄÀM
Äức Cồ Äà m đã rá»i bá» cung Ä‘iện vá»›i tâm tÆ° trà n đầy câu há»i: Äá»i sống là gì? Tại sao có sá»± bất hạnh? Trong những khu rừng Ấn Äá»™ quạnh quẽ và vô táºn, Ngà i đã tìm kiếm những ngÆ°á»i uyên bác có thể giúp Ngà i tìm ra câu trả lá»i. Ngà i hy vá»ng tìm được sá»± thá»a mãn mà Ngà i nhìn thấy trên gÆ°Æ¡ng mặt nhà sÆ° ngà y ná» tại công viên. Vì dÆ°á»ng nhÆ° nhà sÆ° đã tìm thấy sá»± thá»a mãn nà y trong Ä‘á»i sống tôn giáo, Ngà i quyết định cÅ©ng tìm tôn giáo.
Trong và i năm Ngà i đã há»c há»i vá»›i những đạo sÆ° giá»i nhất mà Ngà i tìm thấy. Là má»™t há»c trò giá»i, chẳng bao lâu Ngà i đã có há»c thức bằng các vị đạo sÆ°. Má»™t trong các vị đạo sÆ°, khâm phục sá»± hiểu biết của Ngà i, má»i Ngà i ở lại cá»™ng tác để dạy ngÆ°á»i khác. NhÆ°ng Äức Cồ Äà m cảm thấy Ngà i chÆ°a thể dạy ngÆ°á»i khác khi Ngà i chÆ°a tìm ra câu trả lá»i mà chÃnh Ngà i Ä‘ang tìm kiếm. Ngà i biết rõ kinh sách, nhÆ°ng Ngà i không tim thấy sá»± thá»a mãn. Ngà i biết táºp luyện vá» Du Già , những cÅ©ng không thấy hà i lòng.
Ngà i vẫn bị những câu há»i nóng bá»ng dầy vò: Tại sao có bất hạnh? Là m sao con ngÆ°á»i được hạnh phúc?
Ngà i chuyên cần hÆ¡n và o sá»± tu táºp khổ hạnh. Ngà i đã bá» lại tất cả những lạc thú váºt chất. Ngà i buá»™c mình ăn cà ng ngà y cà ng Ãt Ä‘i, và thiá»n định ngà y cà ng nhiá»u hÆ¡n. Cuối cùng, huyá»n thoại cho biết, Ngà i chỉ sống bằng má»™t há»™t gạo má»™t ngà y, và bá» tất cả thì giá» và o thiá»n định và nghiên cứu. Sau sáu năm kiên trì tìm kiếm và tÃch cá»±c hy sinh, cái chết chỉ là gang tấc. Thế mà Ngà i vẫn chÆ°a tìm ra câu trả lá»i. Má»™t hôm Ngà i ngất Ä‘i vì gần chết đói.
Việc nà y chứng tỠđỉnh Ä‘iểm trong Ä‘á»i sống Äức Cồ Äà m, vì Ngà i đã nhìn thấy tất cả sá»± vô Ãch vá» những cái mà Ngà i Ä‘ang là m. Nếu Ngà i tiếp tục chủ nghÄ©a khổ hạnh, Ngà i sẽ chết và không tìm ra câu trả lá»i. Äiá»u mà Ngà i Ä‘ang là m, Ngà i nháºn định, quả là điên rồ nhÆ° cố gắng buá»™c không khà thà nh nút. Ngà i phải trá»±c tiếp Ä‘i thẳng và o vấn Ä‘á».
Má»™t và i ngÆ°á»i bạn theo Äức Cồ Äà m, ngưỡng má»™ Ngà i vì lòng nhiệt huyết tôn giáo của Ngà i, khi thấy Ngà i quyết định ăn trở lại bèn bá» Ä‘i. Bây giá» Ngà i má»™t mình lẻ loi vá»›i những tÆ° tưởng của chÃnh mình. Ngà i ngồi dÆ°á»›i gốc cây và bắt đầu suy nghÄ© vá» vấn Ä‘á» bất hạnh và khổ Ä‘au. Quá bối rối sau sáu năm tìm kiếm giải pháp, Ngà i quyết định tìm câu trả lá»i qua tÆ° tưởng và thiá»n định trÆ°á»›c khi rá»i bá» nÆ¡i nà y.
ÄỨC Cá»’ ÄÀM TRỞ THÀNH PHẬT
Sau má»™t ngà y và gần má»™t đêm, Ngà i đã tìm thấy câu trả lá»i. Ngà i đã trở thà nh giác ngá»™ vá»›i kiến thức má»›i. Ngà i đã trở thà nh Pháºt "má»™t ngÆ°á»i giác ngá»™". Trong niá»m vui vá» sá»± hiểu biết má»›i của Ngà i, Ngà i nói lá»›n, mặc dù taị đấy không có ngÆ°á»i nà o. Ngà i nói ta không còn phải chịu bất hạnh của Ä‘á»i sống hiện tại và không còn phải tái sinh liên tiếp trong cuá»™c sống. Vì Ngà i đã đạt được tuệ giác vá» sá»± Ä‘au khổ của con ngÆ°á»i -- bản chất của khổ Ä‘au, nguyên nhân, và sá»± chấm dứt khổ Ä‘au. Ngà i đã thoát khá»i cái vòng bất táºn của phiá»n não và khổ Ä‘au, thoát khá»i cảm giác của buồn phiá»n và chán ghét -- được tá»± do sống.
Rồi Äức Pháºt Cồ Äà m băn khoăn ta phải là m gì. Ta có nên dạy ngÆ°á»i khác Ä‘iá»u mà ta phát hiện sau nhiá»u năm tìm kiếm? Có ngÆ°á»i nà o hiểu Ngà i không? Ngà i quyết định tin vui Ngà i có được bây giá» phải được chia sẻ vá»›i những ngÆ°á»i sốt sắng tìm kiếm. Cho nên Ngà i Ä‘i vá» Benares (Ba La Nại), nÆ¡i Ngà i sẽ tìm lại năm ngÆ°á»i đồng tu vá»›i Ngà i trÆ°á»›c đây đã bá» Ngà i khi Ngà i quyết định từ bá» con Ä‘Æ°á»ng khổ hạnh.
Há» là những ngÆ°á»i đầu tiên được nghe những Ä‘iá»u mà Ngà i đã khám phá ra. Bà i pháp đầu tiên mà Ngà i giảng cho hỠđược biết là Chuyển Pháp Luân. Bà i pháp nà y nói vá» vấn Ä‘á» khổ Ä‘au và cách vượt khổ Ä‘au. Những Ä‘iểm mà Äức Pháºt nhấn mạnh đến trong bà i pháp đầu tiên nà y, trong niá»m vui phấn khÃch vá» sá»± tỉnh thức của Ngà i, đã hình thà nh những khái niệm căn bản của Äạo Pháºt. Äạo Pháºt là tôn giáo của những ngÆ°á»i tìm sá»± tỉnh thức (giác ngá»™).
CON ÄƯỜNG TRUNG ÄẠO
Con Ä‘Æ°á»ng mà Äức Pháºt Cồ Äà m tìm ra được miêu tả là "Trung Äạo" giữa những cá»±c Ä‘oan. Những cá»±c Ä‘oan phải tránh má»™t mặt là đá»i sống quá ham mê nhục dục, và mặt khác là đá»i sống quá khổ hạnh. Cả hai cá»±c Ä‘oan nà y dẫn đến mất quân bình trong cuá»™c sống. Cả hai cÅ©ng chẳng dẫn đến mục tiêu thá»±c sá»± thoát khá»i khổ Ä‘au. Nhiá»u ngÆ°á»i chẳng bao giá» nháºn ra quá ham mê sang già u và thú nhục dục đã ảnh hưởng đến những câu há»i và mục tiêu thá»±c sá»± của há». Má»™t số ngÆ°á»i thấy cái tai hại của sá»± ham mê quá mức đã Ä‘i đến chá»— coi bất cứ thứ gì Ä‘em lại khoái lạc là nguy hại. Cả hai nhóm Ä‘á»u phản ứng quá mạnh trÆ°á»›c sá»± khao khát của nhân loại.
Äức Cồ Äà m khám phá ra chẳng cá»±c Ä‘oan nà o là khôn ngoan vì chẳng cá»±c Ä‘oan nà o mang lại hạnh phúc cả. Quá ham mê có cùng kết quả cuối cùng trên con ngÆ°á»i giống nhÆ° để cho dây Ä‘Ã n vi ô lông quá trùng. Mặt khác tá»± hà nh xác cùng cá»±c có kết quả giống nhÆ° dây Ä‘Ã n vi ô lông quá căng đến mức phải đứt. Trong cả hai trÆ°á»ng hợp Ä‘Ã n không kêu thÃch hợp. Không có âm thanh vì hoặc là quá trùng hoặc là quá căng. ChÃnh vì thiếu hòa hợp hay hà i hòa mà Äức Cồ Äà m coi đó là khổ Ä‘au của con ngÆ°á»i. Äể giúp con ngÆ°á»i tìm ra sá»± hòa hợp bên trong chÃnh há» và hòa hợp vá»›i vÅ© trụ mà Ngà i bắt đầu dạy.
TrÆ°á»›c thá»i Äức Pháºt Cồ Äà m, những nhà triêt há»c Ấn dạy rằng con Ä‘Æ°á»ng Ä‘i tá»›i tá»± biết mình má»ng nhÆ° lưỡi dao cạo. Äức Cồ Äà m khám phá ra ý nghÄ©a của Ä‘iá»u nà y cho chÃnh Ngà i và nghÄ© ra má»™t con Ä‘Æ°á»ng cụ thể hÆ¡n để dạy ngÆ°á»i khác. Tuy nhiên trong những lá»i dạy của Ngà i, Ngà i không bao giá» rá»i xa truyá»n thống Ấn Äá»™. Má»™t số ngÆ°á»i và má»™t số sách có cảm tưởng Äức Cồ Äà m cố gắng bắt đầu má»™t tôn giáo má»›i, hoặc Ngà i hoà n toà n không đồng ý vá»›i những đạo sÆ° Ä‘Æ°Æ¡ng thá»i. Việc nà y không phải nhÆ° váºy.
Äức Cồ Äà m chỉ Ä‘i và o sá»± nghiên cứu tìm tòi đạo lý vá»›i má»™t câu há»i khác: Äiá»u gì đã khiến cho nhiá»u ngÆ°á»i không hạnh phúc? Ngà i đã mang câu há»i nà y đến các vị đạo sÆ° giá»i nhất mà Ngà i tìm gặp nhÆ°ng Ngà i cÅ©ng không thể giải quyết được vấn Ä‘á» vá»›i Ä‘iá»u mà các đạo sÆ° dạy Ngà i. Váºy nên Ngà i không còn ngưỡng má»™ các triết gia chỉ nói vá» giải thoát khổ Ä‘au. Äức Cồ Äà m muốn nhắc nhở há» là há» Ä‘ang chÆ¡i đùa vá»›i những chữ nghÄ©a. Ngà i dặn bè bạn của Ngà i Ä‘á» phòng các trÆ°á»ng phái triết lý, vì các vị đạo sÆ° có khuynh hÆ°á»›ng chỉ coi trá»ng những lá»i nói của mình.
Muốn tìm con Ä‘Æ°á»ng Trung Äạo hòa hợp vá»›i cuá»™c sống, Äức Pháºt tuyên bố, má»—i ngÆ°á»i phải tá»± mình tháºn trá»ng tìm kiếm -- không nên bá» thì giá» và o việc tranh cãi. Má»—i ngÆ°á»i phải thăm dò và trải nghiệm. Äức Pháºt nói, "ngÆ°á»i ta có thể đạt được hạnh phúc nếu thá»±c hà nh việc tìm cầu".
7. TẠI SAO TÔI KHÔNG HẠNH PHÚC?
Ngay cả trẻ em cÅ©ng khổ Ä‘au. Khi chúng không thoải mái, chúng khóc. Khi chúng lá»›n hÆ¡n chúng tìm các cách khác để bà y tá» cái không thoải mái của chúng. NhÆ°ng không có vấn Ä‘á» khổ Ä‘au vá»›i má»™t em nhá» vì em không thá»±c sá»± nghÄ© vá» việc ấy. Em chỉ phản ứng. Khổ Ä‘au trở thà nh vấn Ä‘á» chỉ khi ngÆ°á»i ta tá»± há»i, "Tại sao tôi Ä‘au khổ?" hay hầu hết chúng ta thÆ°á»ng nói, "Tại sao tôi không hạnh phúc?"
ThÆ°á»ng thÆ°á»ng khi chúng ta ở khoảng 10 tuổi hay hÆ¡n má»™t chút, Ãt nhất cÅ©ng có má»™t và i dịp chúng ta khổ Ä‘au và cÅ©ng băn khoăn, "Tại sao sá»± Ä‘au khổ nà y? "Hiển nhiên, Äức Cồ Äà m không nảy ra câu há»i nà y má»™t cách nghiêm chỉnh đến khi Ngà i và o khoảng ba mÆ°Æ¡i tuổi. Chắc là vì cha mẹ Ngà i cố gắng ngăn cháºn Ngà i nếm trải bất cứ gì không lạc thú.
Những thanh niên lá»›n lên trong môi trÆ°á»ng được bảo há»™ quá mức thÆ°á»ng không biết đến việc phải đối mặt vá»›i bất hạnh thá»±c sá»±. Con ngÆ°á»i có cá tÃnh khác nhau, và nhịp Ä‘á»™ thay đổi từ thiếu niên sang thanh niên cÅ©ng không ai giống ai. NhÆ°ng trÆ°á»›c sau, má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u phải đối mặt vá»›i câu há»i vá» lý do khổ Ä‘au -- của chÃnh mình và của ngÆ°á»i khác.
Toà n bá»™ sá»± đóng góp của Äức Cồ Äà m và o kiến thức nhân loại táºp trung và o vấn Ä‘á» Ä‘au Ä‘á»›n và bất hạnh. Kiến thức má»›i mà Ngà i trở thà nh giác ngá»™ đêm đó dÆ°á»›i gốc cây, là lý do vá» khổ Ä‘au và cách vượt qua khổ Ä‘au. Bà i pháp đầu tiên Ngà i nói vá» kiến thức nà y vá»›i những ngÆ°á»i đồng tu vá»›i Ngà i trÆ°á»›c đây đã bá» Ngà i Ä‘i vá» Ba Lã Nại. Những Ä‘iá»u Ngà i Ä‘á» cáºp đã trở thà nh những nguyên tắc chủ yếu của Äạo Pháºt ngay cả Ä‘á»i nay, và những nguyên tắc nà y được gá»i là Tứ Diệu Äế. Chân lý thứ nhất mà Ngà i cố gắng giải thÃch cho bạn Ngà i là sá»± tháºt vá» khổ Ä‘au.
CHÂN Là CAO QUà THỨ NHẤT
Sinh là khổ; hoại là khổ; bệnh là khổ; chết là khổ; sá»± hiện diện của những đối tượng mà ta ghét, sá»± chia lìa vá»›i những đối tượng mà ta yêu thÃch là m ta khổ, không đạt được mong muốn là khổ. Bám nÃu và o sá»± sống là khổ.
Khi nghiên cứu danh sách nà y, rõ rà ng Äức Cồ Äà m nói vá» kinh nghiệm của má»i ngÆ°á»i chứ không phải kinh nghiệm của mình Ngà i. Sinh nở tháºt không thoải mái cho cả mẹ lẫn con, tuy đứa trẻ dÆ°á»ng nhÆ° không ý thức được việc nà y. Sá»± ra Ä‘á»i má»™t khái niệm má»›i, hay má»™t "ngã" má»›i hay cá tÃnh má»›i, cÅ©ng có thể rất Ä‘au Ä‘á»›n; vì những thói quen cÅ© và khái niệm cÅ© rất khó bá». Tà n tạ cÅ©ng Ä‘au Ä‘á»›n, dù là sá»± tà n tạ của má»™t cái răng hay sa sút vỠđạo đức và niá»m tin của con ngÆ°á»i. á»m Ä‘au tháºt phiá»n toái, cả thể xác lẫn tinh thần. Cả cái chết lẫn ná»—i sợ chết cho chÃnh chúng ta hay cho ngÆ°á»i cÅ©ng là đau khổ. Sá»± hiện diện của đối tượng mà ta ghét hoặc sá»± vắng mặt của đối tượng mà ta yêu cÅ©ng là má»™t trải nghiệm Ä‘au khổ. Không đạt được Ä‘iá»u mong muốn mà chúng ta đặt ra khiến chúng ta rất Ä‘au khổ. Và khi chúng ta có thêm nhiá»u hiểu biết vá» Ä‘á»i sống, chúng ta trở nên tỉnh thức rằng bám nÃu và o bất cứ gì có thể khiến chúng ta Ä‘au khổ.
Tháºt đáng tiếc là quá nhiá»u ngÆ°á»i nói rằng Äức Pháºt bi quan vá» Ä‘á»i sống hay Ngà i nói tất cả Ä‘á»i sống là khổ Ä‘au. Nếu chúng ta giải thÃch xác đáng lá»i Ngà i nói nhÆ° đã được ghi lại thì Ä‘iá»u đó không phải là điá»u Ngà i nói. Ngà i đã dạy rằng má»i thứ chứa Ä‘á»±ng khả năng khổ Ä‘au; má»—i quãng Ä‘á»i có thể Ä‘Æ°a đến sá»± không hòa hợp cho má»™t ngÆ°á»i. Äức Pháºt không nói tất cả Ä‘á»i sống Ä‘á»u khổ Ä‘au.
Rõ rà ng sá»± giải thÃch của Äức Cồ Äà m vá» khổ Ä‘au vượt qua cái khổ Ä‘au thể xác Ä‘Æ¡n thuần. Ngà i nhấn mạnh nhất vá» cái khổ Ä‘au của tâm và những cảm xúc. Äây là cái bất hạnh sâu xa nhất. Äức Cồ Äà m tin rằng ngÆ°á»i không có hòa hợp trong cuá»™c sống cảm thấy cái khổ Ä‘au nà y. "Nếu tôi không hạnh phúc, đó là vì tôi không sống hòa hợp. Nếu tôi không sống hòa hợp, đó là vì tôi không biết cách chấp nháºn thế giá»›i là nhÆ° thế. Có lẽ tôi Ä‘ang mong muốn những thứ trên thế gian mà tôi không có quyá»n mong muốn. Có lẽ tôi Ä‘ang bám nÃu quá mạnh và o má»™t phần thế giá»›i của tôi, bởi váºy mất sá»± tiếp xúc vá»›i toà n bá»™ bức tranh".
Äức Cồ Äà m cố gắng lấy Ä‘iểm bắt đầu là thá»±c tế kinh nghiệm có tháºt, mà không ai có thể nghi ngá», và má»—i ngÆ°á»i có thể hiểu cho chÃnh mình. Ngà i nói, trong tất cả kinh nghiệm của con ngÆ°á»i, trừ phi có má»™t sá»± hiểu thấu thá»±c sá»±, có má»™t yếu tố Ä‘au Ä‘á»›n. Ngà i chuyển lá»i má»i: "Hãy tìm hiểu cho chÃnh mình nếu Ä‘iá»u nà y không đúng vá»›i Ä‘á»i bạn". Ngà i yêu cầu má»—i ngÆ°á»i hãy xem không phải chỉ có Ngà i trong tình trạng khó khăn. Tất cả má»i ngÆ°á»i, và o lúc nà o đó trong Ä‘á»i sống, phải đối mặt vá»›i sá»± tháºt chung nà y -- sá»± không hòa hợp của há». Äó không phải chỉ là "bất hạnh của tôi"; đó là vấn Ä‘á» mà tất cả con ngÆ°á»i Ä‘á»u có. Äức Cồ Äà m nhắc nhở bạn rằng "cái phiá»n não" của tôi là cái "phiá»n não của thế giá»›i" -- và cái phiá»n não của thế giá»›i là cái phiá»n não của tôi.
CHÂN Là CAO QUà THỨ HAI
Äức Cồ Äà m nói vá»›i đệ tá» của Ngà i, "Ta chỉ dạy hai Ä‘iá»u, khổ Ä‘au và thoát khá»i khổ Ä‘au". Ngà i giống nhÆ° má»™t bác sÄ© đến khám bệnh nhân. Äầu tiên bác sÄ© xem ngÆ°á»i bệnh cảm thấy thế nà o. Rồi bác sÄ© chẩn Ä‘oán nguyên nhân của bệnh. Äức Cồ Äà m giống nhÆ° má»™t thầy thuốc giá»i, tiến và o Chân Lý Cao Quý Thứ Hai, nguyên nhân của khổ Ä‘au.
Äó là Chân Lý Cao Quý vá» nguồn gốc của khổ Ä‘au. ChÃnh sá»± khao khát thèm muốn gây ra sá»± tái tạo những cái bắt đầu trở thà nh. Cái khao khát thèm muốn nà y Ä‘i kèm bởi khoái cảm nhục dục và tìm cầu thá»a mãn nÆ¡i đây, nÆ¡i kia. Nó mang dạng thức thèm muốn để là m vừa lòng giác quan, hay thèm muốn sá»± phát đạt.
Khổ Ä‘au là kết quả của thái Ä‘á»™ lầm lẫn đối vá»›i thế giá»›i và những kinh nghiệm của chúng ta trong thế giá»›i. Thế giá»›i không xấu, nhÆ°ng thái Ä‘á»™ thèm muốn đã là m thế giá»›i hình nhÆ° xấu. Cái thèm muốn nà y, hay ham muốn thái quá là m chúng ta thà nh nô lệ cho bất cứ gì chúng ta thèm muốn. Ai ai cÅ©ng nhìn thấy nguyên lý nà y hoạt Ä‘á»™ng -- thèm muốn ăn uống, thèm muốn nổi tiếng. thèm muốn thà nh công. Tất cả là m chúng ta mất tá»± do để lá»±a chá»n má»™t cách khôn ngoan. Äiá»u mà Äức Pháºt Cồ Äà m muốn ngÆ°á»i ta thấy là ai thèm muốn thì không thể được tá»± do và bởi váºy không thể có hạnh phúc thá»±c sá»±.
Quý vị có thể nói hồ nhÆ° có hạnh phúc trong khi thá»±c hiện má»i ham muốn. "Nếu tôi có má»i thứ tôi muốn và là m má»i thứ muốn là m, tôi sẽ hạnh phúc." NhÆ°ng loại hạnh phúc đó lại là gây ông Ä‘áºp lÆ°ng ông, vì nó không Ä‘em thá»a mãn sâu xa hÆ¡n mục tiêu thá»±c sá»± của con ngÆ°á»i. Chúng ta thÆ°á»ng thấy ngÆ°á»i ngà y cà ng lệ thuá»™c nhiá»u và o những niá»m vui giả tạo vì há» thá»±c sá»± sợ phải đối mặt vá»›i bất hạnh sâu xa hay bất an trong chÃnh há».
Äức Cồ Äà m khuyên má»—i ngÆ°á»i hãy tá»± mình tìm ra sá»± khác biệt giữa hai loại hạnh phúc. Và Ngà i nói vá» những quan sát của chÃnh Ngà i.
Khi theo Ä‘uổi hạnh phúc, tôi nháºn thấy những tÃnh xấu phát triển và những tÃnh tốt mất Ä‘i, váºy nên tránh loại hạnh phúc nà y. Và khi theo Ä‘uổi hạnh phúc, tôi nháºn thấy tÃnh xấu mất Ä‘i, và tÃnh tốt phát triển, thì loại hạnh phúc nà y nên theo.
Ngà i Ä‘Æ°a ra thêm lá»i khuyên cho những ngÆ°á»i tìm cầu hạnh phúc. Ngà i nói, thèm muốn dẫn đến bất hạnh gây ra bởi sá»± ngu muá»™i vá» những nhu cầu thá»±c sá»± của chúng ta. Nếu chúng ta không ngu muá»™i nhÆ° váºy, chúng ta sẽ không là m cho mình bất hạnh khi theo Ä‘uổi những thứ không bao giá» toại nguyện. Äiá»u nà y Ä‘em chúng ta trở lại cùng câu há»i đã được nêu lên qua nhiá»u thế ká»· trÆ°á»›c đây bởi những ngÆ°á»i Ấn Äá»™ thông thái: "Tôi thá»±c sá»± là ai?". Äức Cồ Äà m đồng ý vá»›i há» là con ngÆ°á»i không phải chỉ là cảm nghÄ© và tÆ° tưởng. Má»™t ngÆ°á»i khôn ngoan bao giá» nói vá» bất cứ cảm nghÄ© nà o, "Äiá»u nà y không phải là tôi thá»±c sá»±." Äức Pháºt dạy hoạt Ä‘á»™ng đáng giá trong Ä‘á»i sống dẫn đến có nhiá»u kiến thức hÆ¡n vá» cái ngã thá»±c sá»±, vì Ä‘iá»u nà y Ä‘em hạnh phúc.
Những thứ mà con ngÆ°á»i thÆ°á»ng ham thÃch không thá»a mãn nhu cầu thá»±c sá»± của há». Má»™t câu chuyện Pháºt
Giáo kể lại, trong má»™t cuá»™c hà nh trình, Äức Cồ Äà m tình cá» gặp 30 ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông Ä‘ang chạy. Ngà i liá»n ngÆ°ng há» lại và há»i há» gặp chuyện gì, và há» liá»n kể lại câu chuyện. Trong khi há» Ä‘ang cùng nhau Ä‘i chÆ¡i và ăn ở ngoà i trá»i, má»™t trong những ngÆ°á»i bạn nữ của hỠđã trốn Ä‘i cÅ©ng những tÆ° trang của ngÆ°á»i khác nên những ngÆ°á»i nà y nóng lòng chạy Ä‘uổi theo ngÆ°á»i ăn cắp.
Äức Pháºt liá»n há»i má»™t câu: "Các bạn nghÄ© xem Ä‘iá»u nà o tốt hÆ¡n -- Ä‘uá»—i theo ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà hay Ä‘i tìm cái ngã?" Những ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông nà y quyết định tìm cái ngã thá»±c sá»± quan trá»ng hÆ¡n chạy theo đồ váºt. Câu chuyện kể, những ngÆ°á»i nà y trở thà nh đệ tá» của Äức Pháºt.
Giống nhÆ° ba mÆ°Æ¡i thanh niên trẻ, chúng ta có thể phà phạm sức lá»±c của chúng ta và o việc tìm kiếm vô bổ. Nếu chúng ta khôn ngoan, chúng ta ngÆ°ng lại và tá»± há»i, "Cái gì thá»±c sá»± đáng truy tìm?" Câu trả lá»i của Äức Cồ Äà m rất trá»±c tiếp: Chúng ta phải tìm nguyên nhân của sá»± thèm muốn của chúng ta, rồi chúng ta tìm cách loại bá» nguyên nhân.
CHÂN Là CAO QUà THỨ BA
Khổ đau chấm dứt với sự chấm dứt hoà n toà n thèm muốn.
Con ngÆ°á»i không phải là m nô lệ cho thèm muốn của mình, Äức Cồ Äà m nói nhÆ° váºy. NgÆ°á»i ta có thể là m má»™t việc gì đó vá» bất hạnh của mình. Má»—i ngÆ°á»i có má»™t sá»± lá»±a chá»n vá» cách sống. NgÆ°á»i ta có thể sống bằng những hoạt Ä‘á»™ng Ä‘Æ¡n giản, không gây ra vấn Ä‘á» thÆ°á»ng lệ, những hoạt Ä‘á»™ng nà y nảy sinh vì thèm muốn. Hay ngÆ°á»i ta có thể chá»n sá»± phản ứng của mình trên cÆ¡ sở của má»—i trạng huống gặp phải. Trong trÆ°á»ng hợp thứ nhất, ngÆ°á»i ta hà nh Ä‘á»™ng do "nhu cầu" bá» mặt, không biết vá» nhu cầu thá»±c sá»± của mình. Trong trÆ°á»ng hợp thứ hai, ngÆ°á»i ta có thể nháºn thức được tiá»m năng thá»±c sá»± của mình. Sá»± lá»±a chá»n tùy theo cá nhân, và do chÃnh ngÆ°á»i ấy sẽ gặt hái kết quả.
Thà dụ, ngÆ°á»i ta có lần thấy rằng ăn thứ gì đó mình thÃch có thể khiến tâm trà ngÆ°á»i ấy thoát khá»i phiá»n toái. Sau nà y, dù ngÆ°á»i ấy có thể chá»n cách ăn thứ gì tốt má»—i lần cảm thấy không hạnh phúc. NhÆ°ng loại hà nh xỠđó có thể rất khó giải quyết vấn Ä‘á». Thá»±c tế là ngÆ°á»i ấy chỉ thêm và o những phiá»n toái mà không biết, vì ngÆ°á»i ấy có thể mắc chứng khó tiêu và quá máºp và đầy những vấn Ä‘á» không bao giỠđược giải quyết. Äó là loại tình huống mà Äức Cồ Äà m Ä‘ang suy xét khi Ngà i nói, "khao khát thèm muốn gây nên sá»± tái tạo của những cái bắt đầu trở thà nh"trong Chân Lý Cao Quý Thứ Hai của Ngà i. Tránh váºt lá»™n thá»±c sá»± trong lòng vá»›i má»—i khó khăn, khi nó khiến cho mình vấp phải vấn Ä‘á» má»›i do má»™t vấn khác. NgÆ°á»i ấy xây đắp vấn Ä‘á» má»›i trên ná»n móng của tất cả những vấn Ä‘á» chÆ°a được giải quyết. Là m nhÆ° váºy, ngÆ°á»i ấy tiếp tục tái tạo bất hạnh của mình.
Khi ngÆ°á»i ta gặp má»™t vấn Ä‘á» má»›i trong cùng má»™t chiá»u hÆ°á»›ng vô Ãch nhÆ° vấn Ä‘á» cÅ©, ngÆ°á»i ấy tạo ra những hà nh Ä‘á»™ng vô Ãch và những thói quen bất thiện. Äiá»u nà y có thể dẫn đến hạnh phúc trÆ°á»ng cá»u không? Äức Pháºt trả lá»i, không. Ngà i nói, những hà nh Ä‘á»™ng và những thói quen nhÆ° váºy phát xuất từ những ham muốn không được xem xét và không có gì ngăn cản. Chúng dẫn đến giạ tăng bất hạnh. Chúng cứ xuất hiện trong Ä‘á»i sống con ngÆ°á»i nhiá»u lần, trong những chiá»u hÆ°á»›ng má»›i, và cả trong kiếp sống má»›i, theo giáo lý của Äức Pháºt.
Pháºt Tá» giống nhÆ° ngÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo, tin tưởng và o tái sinh. Những hà nh Ä‘á»™ng vô Ãch và những thói quen bất thiện phải được loại bá» hay khắc phục trÆ°á»›c khi có thể giải thoát khá»i cái vòng vô táºn của kiếp sống cấu thà nh phần lá»›n khổ Ä‘au của con ngÆ°á»i. Äó là má»™t phần mà Äức Cồ Äà m ý nói bởi câu "bám nÃu và o cuá»™c sống" trong Chân Lý Thứ Nhất của Ngà i. Toà n bá»™ hệ thống tái sinh và tất cả bất hạnh có thể chấm dứt đối vá»›i má»™t ngÆ°á»i khi ngÆ°á»i ấy chấm dứt sá»± thèm muốn không có gì ngăn ngại.
Sá»± khao khát, sá»± phẫn uất, sá»± mê đắm -- đây là những dấu ấn của thèm muốn. Những hà nh Ä‘á»™ng phát xuất từ chúng dẫn đến bất hạnh. Hạnh phúc đạt được bằng cách chấm dứt thèm muốn. Xây dá»±ng tÃnh nết con ngÆ°á»i hôm nay quyết định hạnh phúc ngÆ°á»i ấy sẽ đạt được ở ngà y mai. NgÆ°á»i Pháºt tá» có thể nói thêm rằng loại cuá»™c Ä‘á»i mà ngÆ°á»i ta sống hôm nay quyết định má»™t phần váºn há»™i hạnh phúc ở kiếp luân hồi tá»›i. NgÆ°á»i Pháºt Tá» không nói "má»™t ngÆ°á»i" hay má»™t "linh hồn" -- ngay cả đến Cái Ta Ấn Äá»™ Giáo -- khi chuyển qua kiếp khác. ChÃnh ảnh hưởng của kiếp quá khứ tái sinh và o kiếp tá»›i. Khi má»™t đứa trẻ đến tuổi trưởng thà nh, chúng ta biết ảnh hưởng từ lúc nhá» của nó quyết định phần lá»›n việc nó trở thà nh loại ngÆ°á»i trưởng thà nh nà o. NgÆ°á»i Pháºt Tá» cÅ©ng nói thêm rằng Ä‘iá»u gì đúng trong má»™t kiếp sống thì sẽ đúng cho tất cả các kiếp sống có thể hiểu được, vì kiếp sống trần gian nà y chỉ là má»™t Ä‘oạn trong nhiá»u Ä‘oạn khác.
Ta có thể thấy khó mà hiểu được lý thuyết Pháºt giáo vá» những ảnh hưởng quá khứ và sá»± luân hồi kéo dà i qua nhiá»u kiếp sống. NhÆ°ng rất dá»… thấy rằng má»™t lý thuyết nhÆ° váºy đóng góp và o sá»± hiểu biết của chúng ta vá» kiếp sống của mình bây giá». Những gì mà chúng ta là hôm nay được quyết định bởi má»i thứ đã Ä‘i và o quá khứ của ta, kể cả lịch sá» nhân loại. Chúng ta sẽ là gì ngà y mai được quyết định ở hôm nay bởi sá»± lá»±a chá»n của chúng ta. NgÆ°á»i Pháºt Tá» nói, chúng ta sẽ có sá»± lá»±a chá»n tốt nhất khi chúng ta chá»n lá»±a má»™t cách tháºn trá»ng, khắc phục tÃnh Ãch ká»· và những dục vá»ng mãnh liệt.
8. LÀM SAO TÔI CÓ THỂ TÌM THẤY HẠNH PHÚC?
Nếu Äức Pháºt Cồ Äà m chỉ nói, "Chấm dứt những dục vá»ng dẫn đến bất hạnh, thì tức là Ngà i đã không để lại cho các đệ tá» của Ngà i má»™t sá»± giúp đỡ thá»±c sá»± nà o. May mắn là Ngà i không ngừng lại việc dạy bảo bằng lá»i khuyên. Ngà i hiểu hầu hết má»i ngÆ°á»i cần được giúp đỡ để biết cách ngăn chặn thèm muốn. Bà i thuyết giảng đầu tiên của Ngà i kết thúc vá»›i Tứ Diệu Äế quan trá»ng. ÄÆ°a ra lá»i tuyên bố cuối cùng vá» chân lý mà Ngà i đã khám phá ra, Äức Cồ Äà m mô tả phÆ°Æ¡ng pháp mà con ngÆ°á»i có thể ngăn chặn thèm muốn. Từ thá»i Äức Pháºt Cồ Äà m, phÆ°Æ¡ng pháp nà y được gá»i là "Bát Chánh Äạo". Tám bÆ°á»›c nà y là phÆ°Æ¡ng pháp đặc trÆ°ng mà Äức Cồ Äà m Ä‘á» nghị cho con ngÆ°á»i để tá»± giải thoát khá»i những nanh vuốt của dục vá»ng của chÃnh mình.
(1) Chánh Kiến
Äức Cồ Äà m nói, bÆ°á»›c thứ nhất tiến tá»›i hạnh phúc là quan Ä‘iểm đúng (chánh kiến) vá» bất hạnh. TrÆ°á»›c khi có tiến bá»™, ngÆ°á»i ta phải nhìn và o vấn Ä‘á» xem vấn đỠđó là gì. Khi thấy chÃnh sá»± không hiểu biết của mình vá» những sá»± việc có tháºt trong Ä‘á»i mình đã gây ra phiá»n toái, và khi chấp nháºn trách nhiệm vá» phiá»n toái ấy, thì ta đã Ä‘i và o con Ä‘Æ°á»ng đúng. Äức Cồ Äà m không cho rằng Ngà i đã tìm ra con Ä‘Æ°á»ng Ä‘á»™c đáo Ä‘i tá»›i hạnh phúc. Ngà i miêu tả con Ä‘Æ°á»ng đó đã có từ xÆ°a. NhÆ°ng Ngà i cảm thấy Ä‘a số ngÆ°á»i ta không ý thức được con Ä‘Æ°á»ng nà y.
Äức Cồ Äà m nói, chừng nà o chúng ta nhìn Ä‘á»i từ quan Ä‘iểm sai lầm (tà kiến) chúng ta còn tiếp tục tham dục những thứ mà ta tưởng rằng những thứ đó là m chúng ta hạnh phúc. Äó là con Ä‘Æ°á»ng tá»± lừa dối mình. Chúng ta phải há»c cách nhìn cho chÃnh mình tại sao có ảo tưởng. Rồi chúng ta sẵn sà ng Ä‘i và o bÆ°á»›c thứ hai mà Äức Cồ Äà m gá»i là chánh tÆ° duy (khát vá»ng đúng).
(2) Chánh Tư Duy
Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u khao khát má»™t cái gì đó. Cái khó khăn là hầu hết chúng ta, trong hoà n cảnh tinh thần và tình cảm rối rắm, đã khao khát những Ä‘iá»u sai trái. Chúng ta đã không táºp trung khao khát và ná»— lá»±c của chúng ta và o mục tiêu đáng giá. NhÆ°ng khi chúng ta từ bá» những giá trị sai lầm dẫn chúng ta tá»›i bất hạnh, chúng ta sẵn sà ng chá»n giá trị thá»±c sá»±. Äức Pháºt vạch rõ lòng tốt và tình thÆ°Æ¡ng là chân giá trị. Những giá trị ấy chỉ có thể đạt được khi ngÆ°á»i ta vượt qua được vấn Ä‘á» quan tâm đầu tiên của mình là cái "Ta", "Tôi" và "Của Tôi". Chỉ sau khi thôi không còn cho mình là trung tâm thì lòng tốt và tình thÆ°Æ¡ng chân tháºt xuất hiện ở mức tá»± phát và tá»± do.
Hai bÆ°á»›c đầu tiên của Äức Pháºt trên con Ä‘Æ°á»ng Trung đạo nói vá» tầm quan trá»ng của việc cải thiện thái Ä‘á»™. Ba bÆ°á»›c kế tiếp nói vá» loại hạnh kiểm phải bắt nguồn từ thái Ä‘á»™ đúng.
(3) Chánh Ngữ
BÆ°á»›c thứ ba là chánh ngữ. NgÆ°á»i Ä‘i theo con Ä‘Æ°á»ng Bát Chánh Äạo của Äức Pháºt thì không còn thÃch thú thị phi, phỉ báng, và lăng mạ hay chuyện vu vÆ¡. Lá»i nói nặng sẽ được kiểm soát, ân cần và tháºn trá»ng, vì nó xuất phát từ thái Ä‘á»™ tá» tế đối vá»›i ngÆ°á»i khác. Má»™t số ngÆ°á»i phạm tá»™i do Ä‘iá»u mà há» nói còn tồi tệ hÆ¡n cả những kẻ phạm tá»™i chai lì là m. Äức Pháºt công nháºn, giống nhÆ° những nhà tâm lý há»c hiện đại công nháºn, đây là má»™t chÆ°á»›ng ngại cho sá»± trưởng thà nh chân chÃnh.
(4) Chánh Nghiệp (Hà nh Xá» Äúng)
BÆ°á»›c kế tiếp trong Bát Chánh Äạo của Äức Pháºt là bÆ°á»›c quan trá»ng của chánh nghiệp. Äức Pháºt không mô tả tÆ°á»ng táºn phạm vi của bÆ°á»›c nà y. NhÆ°ng những đệ tá» của Ngà i đã từng bÆ°á»›c thảo má»™t danh sách những gì ta không nên là m. Má»™t bản liệt kê tiêu biểu nói không được giết, trá»™m cắp, tà dâm, nói dối hay dùng các chất say. Tuy nhiên, những lá»i dạy bảo cấm Ä‘oán nà y có liên quqn đến tầm quan trá»ng vá» hà nh xá» mà Äức Cồ Äà m nói. Ngà i biết rằng khuyến khÃch ngÆ°á»i ta là m má»™t số Ä‘iá»u quan trá»ng hÆ¡n là ra lệnh cho há» không được là m nà y ná».
Äối vá»›i Äức Cồ Äà m, chánh nghiệp (hà nh xỠđúng) có nghÄ©a là tình thÆ°Æ¡ng. Äức Cồ Äà m dạy rằng "tất cả những gì chúng ta có chÃnh là kết quả những gì mà chúng ta nghÄ©". Cho nên chúng ta không nên chứa chấp những cảm nghÄ© của oán giáºn hay thù háºn. Cảm nghÄ© và tÆ° tưởng là m há»ng cÆ¡ há»™i được hạnh phúc nhÆ° hà nh Ä‘á»™ng. "Nó hà nh hạ tôi, nó đánh bại tôi, nó là m tôi tiêu tan, nó cÆ°á»›p Ä‘oạt tôi -- ở những ngÆ°á»i chứa chấp những tÆ° tưởng ấy, thù háºn không bao giá» chấm dứt," Äức Cồ Äà m cảnh báo chúng ta. Vì Ngà i khám phá ra rằng bất cứ lúc nà o "háºn thù cÅ©ng không chấm dứt háºn thù, háºn thù chỉ chấm dứt bằng tình thÆ°Æ¡ng". Và Ngà i nói trong má»™t dịp khác, "Hãy để cho con ngÆ°á»i vượt qua giáºn dữ bằng tình thÆ°Æ¡ng, hãy để cho con ngÆ°á»i khắc phục tá»™i lá»—i bằng Ä‘iá»u thiện."
Äức Cồ Äà m thÆ°á»ng nói vá»›i bạn bè rằng ngay cả khi bị đánh Ä‘áºp vÅ© phu, hoặc bị lăng mạ hay bị đánh bằng gáºy gá»™c, bị ném đá, cÅ©ng không nên đánh lại hay có những tÆ° tưởng háºn thù. "Nếu ai chá»i rủa bạn, bạn phải dẹp Ä‘i tÆ° tưởng háºn thù, và quyết tâm, 'Tâm ta sẽ không bị xáo trá»™n và không má»™t lá»i giáºn dữ nà o sẽ thoát ra từ môi chúng ta. Tôi vẫn tá» tế và thân hữu và có những tÆ° tưởng thÆ°Æ¡ng yêu và không thù oán giấu giếm nà o.' Nếu bạn bị đánh bằng quả đấm, bằng đá, bằng gáºy gá»™c, bằng gÆ°Æ¡m, bạn phải ném tÆ° tưởng háºn thù và gìn giữ tâm bạn vá»›i lòng thÆ°Æ¡ng yêu không có má»™t thù oán giấu giếm nà o."
(5) Chánh Mạng
Äối vá»›i má»™t ngÆ°á»i thá»±c sá»± tha thiết tìm cầu chân hạnh phúc, bÆ°á»›c thứ năm là má»™t bÆ°á»›c kế tiếp hợp lý. Äó là kế sinh nhai đúng (chánh mạng). Äức Cồ Äà m tin rằng, có má»™t số công việc mà ngÆ°á»i ta là m không thể không là m hại nghiêm trá»ng chÃnh mình và ngÆ°á»i khác. Bất cứ má»™t công việc nà o là m tổn thÆ°Æ¡ng sá»± sống dÆ°á»›i bất cứ hình thức nà o cÅ©ng không nên theo. Vá»›i ngÆ°á»i Pháºt Tá», việc là m ăn nà y gồm có: nghỠđồ tể, ngÆ°á»i bán Ä‘á»™c dược (ma túy, các chất say, và tÆ°Æ¡ng tá»±), buôn bán nô lệ, hay ngÆ°á»i chủ nô lệ. Ta không nên tham gia và o việc cất rượu hay phân phối rượu. CÅ©ng chẳng nên là m quân nhân.
Äiá»u nà y trái ngược hẳn vá»›i giáo lý của Ấn Äá»™ Giáo mà Äức Cồ Äà m rất quen thuá»™c. NgÆ°á»i Ấn Äá»™ Giáo tin rằng má»™t ngÆ°á»i sinh ra để là m nghá» nghiệp thÃch đáng của mình. NhÆ°ng Äức Pháºt tin rằng ta không nên cản trở ngÆ°á»i khác tìm cách thÃch ứng vừa ý nhất vá»›i cuá»™c sống. Vì thế, ngÆ°á»i ta có thể phải thay đổi nghá» nghiệp. ChÃnh Äức Pháºt có chung quanh Ngà i những ngÆ°á»i đã từ bá» Ä‘á»i sống gia đình và nghá» nghiệp thÆ°á»ng lệ để Ä‘i và o lối sống tu viện. Ngà i cho rằng lý tưởng là tất cả những ngÆ°á»i thà nh tháºt tìm cầu đạo lý Ä‘á»u là m nhÆ° váºy. Bằng cách đó, chắc chắn há» sẽ tìm được sá»± thá»a mãn lâu dà i. Tuy nhiên sau nà y má»™t Ä‘oà n thể cÆ° sÄ© được thà nh láºp. Qua nhiá»u năm, ngà y cà ng nhiá»u những ngÆ°á»i Pháºt Tá» tiếp tục sống vá»›i gia đình, tìm những công việc thÃch hợp, hÆ¡n là bá» lại những thứ nhÆ° váºy để và o tu viện.
(6) Chánh Tinh Tấn
BÆ°á»›c thứ sáu là má»™t bÆ°á»›c vượt quá tầm mức hạnh kiểm. Ấy là Chánh Tinh Tấn, và đối vá»›i Äức Pháºt, những từ nà y có má»™t ý nghÄ©a đặc biệt. Chánh Tinh Tấn có nghÄ©a là ta phải tìm cho chÃnh mình má»™t tốc Ä‘á»™ riêng trên con Ä‘Æ°á»ng Bát Chánh Äạo Ä‘i tá»›i chân hạnh phúc. NgÆ°á»i tìm cầu đạo lý không hà nh Ä‘á»™ng quá cháºm chạp hay quá vá»™i và ng. Không có hạnh phúc nà o đạt được trong cố gắng bắt kịp ngÆ°á»i khác. Bạn chÃnh là bạn, có nhu cầu của riêng bạn và nhịp Ä‘á»™ của chÃnh bạn. Nhiệm vụ há»c há»i để biết những cái ngã thá»±c sá»± của chúng ta là há»c cách Ä‘i ở tốc Ä‘á»™ tốt nhất.
(7) Chánh Niệm
BÆ°á»›c Thứ Bẩy của Äức Cồ Äà m là Chánh Niệm. Ngà i tuyên bố rằng chÃnh tâm dẫn con ngÆ°á»i và o hầu hết Ä‘á»i sống bất hòa. Äức Pháºt cho rằng, dục vá»ng thể chất là m quẫn trÃ, nhÆ°ng thÆ°á»ng là vì tưởng tượng mạnh mẽ tạo quá nhiá»u dục vá»ng. Thèm muốn ăn uống tá»± nó không là m ngÆ°á»i ta bất hạnh. Bất hạnh phát triển khi ăn quá nhiá»u hay quá ham muốn ăn uống. Má»™t phần của chánh niệm có nghÄ©a là há»c cách nghiên cứu dục vá»ng thể chất và tất cả má»i thứ khác xem chúng thá»±c sá»± là gì không phải nhÆ° tưởng tượng là m chúng biến thà nh.
Mục Ä‘Ãch của Äức Pháºt là dạy con ngÆ°á»i rằng những đối tượng lôi cuốn giác quan có sức mạnh là m chúng ta không hạnh phúc vì chúng có thể dẫn đến tham dục thái quá. Ngà i thấy rằng những ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông bình thÆ°á»ng có thói quen "lý tưởng hóa" phụ nữ. Ngà i dặn dò các đệ tá» của Ngà i hãy vượt qua thói quen nô lệ vá» bá»™ mặt đẹp. Chuyện được kể lại vá» má»™t ngÆ°á»i lữ khách má»™t lần há»i má»™t nhà sÆ° Pháºt Giáo, "Xin Ngà i cho biết, Ngà i có trông thấy má»™t phụ nữ Ä‘i bá»™ dá»c theo con Ä‘Æ°á»ng nà y không?" Nhà sÆ° trả lá»i, "Tôi không thể nói liệu đó là má»™t phụ nữ hay nam giá»›i Ä‘i qua con Ä‘Æ°á»ng nà y. Äiá»u mà tôi biết là má»™t bá»™ xÆ°Æ¡ng Ä‘i qua con Ä‘Æ°á»ng nà y". Äó là Chánh Niệm Pháºt Giáo dẫn tá»›i chá»— cá»±c Ä‘oan.
Äức Pháºt Cồ Äà m hy vá»ng những ngÆ°á»i hà nh trì Bát Chánh Äạo sẽ phát triển tÃnh bình tÄ©nh trong việc tìm cầu hạnh phúc. Bằng cách đó, má»—i ngÆ°á»i hãy há»c cách lùi xa khá»i chÃnh mình và quan sát những Ä‘am mê của chÃnh mình mà không bị kÃch thÃch nhÆ° khi nhìn các vì sao trên trá»i. Má»—i ngÆ°á»i phải táºp coi những xúc cảm của mình xem chúng là gì, cả bên ngoà i lẫn bên trong. Vấn Ä‘á» nà y nhắc đến cả cảm nghÄ© Ä‘au Ä‘á»›n lẫn cảm nghÄ© vui sÆ°á»›ng. Nhà sÆ° Pháºt Giáo cố gắng luôn nhá»› rằng cảm nghÄ© tồn tại rất ngắn ngủi, nó đến rồi Ä‘i. Bằng cách nà y nhà sÆ° có thể giữ vững mình không bị xáo trá»™n bởi cảm xúc, không thèm muốn, hay bám nÃu và o thứ gì. Những ai có thể chấp nháºn cảm nghÄ© của mình trong má»™t cách khách quan nà y, sẽ Ãt bị xúc Ä‘á»™ng bởi những thứ đó.
(8) Chánh Äịnh
BÆ°á»›c cuối cùng của Bát Chánh Äạo được gá»i là Chánh Äịnh. Äức Cồ Äà m tán thán má»™t số táºp luyện Du Già đang thịnh hà nh và o thá»i Ngà i. Tuy rằng Ngà i không tìm thấy trong Du Già câu trả lá»i đầy đủ trÆ°á»›c câu há»i của Ngà i vá» Bất Hạnh, Ngà i đã được giúp đỡ bởi sá»± tu táºp nà y để "an" tâm. Cho nên Ngà i nói vá»›i các đệ tá» của Ngà i vá» giá trị của sá»± tu táºp nà y.
Sá»± táºp luyện Du Già được dạy cho từng cá nhân. Nó liên quan đến việc há»c cách lắng được những vá»ng tưởng của tâm cho đến khi ngÆ°á»i đó có thể Ä‘i thẳng và o kiến thức vá» nhu cầu thá»±c sá»± của mình. Sá»± định tâm nà y do Äức Cồ Äà m chỉ dạy không phải là má»™t tiến trình láºp luáºn hay lô gic há»c. Nó là má»™t cách hiểu biết khác -- bằng tuệ giác hay trá»±c giác. Vì Äức Cồ Äám công nháºn con ngÆ°á»i thay đổi nhiá»u vá» tÃnh khÃ, Ngà i Ä‘Æ°a ra nhiá»u kiểu huấn luyện tâm để Chánh Äịnh. Những phÆ°Æ¡ng cách nà y được phát triển bởi đệ tá» của Ngà i trong việc tu táºp Du Già vẫn quan trá»ng đối vói những Pháºt Tá» nhiệt tâm ngà y nay.
NIẾT BÀN
Äức Cồ Äà m nhấn mạnh ngÆ°á»i hà nh trì nghiêm túc Bát Chánh Äạo sẽ đạt được Niết Bà n. NghÄ©a hẹp của Niết Bà n là sá»± dáºp tắt thèm muốn, háºn thù và tham lam. NhÆ° chúng ta đã thấy, đối vá»›i Äức Pháºt, sá»± dáºp tắt thèm muốn, và những thái Ä‘á»™ không thÃch hợp là chân hạnh phúc. Niết Bà n có má»™t nghÄ©a khác rất quan trá»ng đối vá»›i hầu hết các Pháºt Tá». Äó là thoát khá»i tất cả luân hồi trong tÆ°Æ¡ng lai, thoát khá»i "Vòng Trở Thà nh".
Vì ngÆ°á»i Pháºt Tá» không nói đến linh hồn hay Cái Ta, cho nên há» ngần ngại nói vá» Äấng Tối Thượng nhÆ° Phạm Thiên. Há» cảm thấy những vấn Ä‘á» nà y không thể xác định chắc chắn được. Há» cho rằng, nói suông không quan trá»ng. Hiểu biết và tìm hiểu má»›i quan trá»ng. NhÆ°ng dù có hay không có má»™t linh hồn hay đấng Tối Thượng ngÆ°á»i Pháºt Tá» tin có tái sanh. Vì những ảnh hưởng và các khuynh hÆ°á»›ng thói quen của kiếp nà y sẽ tiếp tục tá»± tái sinh dÆ°á»›i hình thức nà y hay hình thức khác trong thá»i gian không hạn định của tÆ°Æ¡ng lai.
Niết Bà n không phải là nÆ¡i chốn. Nó là má»™t trạng thái của tâm. Niết bà n đạt được sau những trầm tÆ° nghiêm túc và ná»— lá»±c mãnh liệt. Trầm tÆ° là má»™t trong những công đức chÃnh của NgÆ°á»i Pháºt Tá». Vô tÆ° đáng trách. NgÆ°á»i Pháºt Tá» so sánh ngÆ°á»i vô tÆ° vá»›i con khỉ cuồng nhiệt tìm kiếm thức ăn trong rừng.
Niết Bà n không có nghÄ©a là mất ý thức cá nhân và o lúc chết, vì Äức Cồ Äà m đã đạt niết bà n, và đã bá» nhiá»u năm cố gắng giúp ngÆ°á»i khác đạt Niết Bà n. Tuy nhiên ngÆ°á»i Pháºt Tá» sá»›m thấy cần nói vá» Niết Bà n tối háºu. Niết Bà n nà y có thể đạt được sau khi chết. Há» gá»i đó là Parinirvana (Vô dÆ° niết bà n).
Má»™t ngÆ°á»i thá»±c sá»± hạnh phúc là ngÆ°á»i đã Ä‘em cả tÆ° tưởng và ná»— lá»±c cần thiết để thá»±c hiện Niết Bà n. Äức Pháºt không kÃnh trá»ng chức tÆ°á»›c hay đẳng cấp -- ngay cả đến những đẳng cấp thượng lÆ°u của Ấn Äá»™. Ngà i nói ngÆ°á»i ta không thể tiến tá»›i hạnh phúc bằng dòng dõi gia đình mà ngÆ°á»i ấy được sinh ra. Phải chăng chÃnh Ngà i đã sinh ra không phải là má»™t Thái Tá», thế mà có lúc Ngà i đã từng là ngÆ°á»i bất hạnh nhất trong những ngÆ°á»i bất hạnh? Không phải bởi dÆ¡ng dõi, không phải bởi của cải, mà là ngÆ°á»i ta phải khám phá ra cách vượt qua khổ Ä‘au. Bằng tìm cách vượt qua tham dục bất thiện, bằng cách duy trì việc tu táºp Bát Chánh Äạo, bằng kiến thức của chÃnh mình -- bằng những thứ nà y, ta đạt được hạnh phúc trÆ°á»ng cá»u.
9. CON ÄƯỜNG NÀO TÔI PHẢI ÄI?
Ngà y nà y má»™t phần năm ngÆ°á»i trên thế giá»›i là Pháºt Tá». Chuyện vá» tôn giáo của há» quay vá» từ ngà y Äức Cồ Äà m ngồi dÆ°á»›i gốc cây Bồ Äá» và đứng lên vá»›i sá»± hiểu biết má»›i vá» Ä‘á»i sống. Pháºt giáo bắt đầu khi năm đệ tá» của Äức Cồ Äà m nghe Ngà i kể vá» kinh nghiệm của Ngà i. Năm ngÆ°á»i nà y lại trở thà nh đệ tá» của Ngà i, lần nà y vá»›i quyết tâm thá»±c sá»±. Nếu há» giữ những tin tức tốt đẹp nà y cho mình há» thôi, thì Pháºt Giáo đã không bao giá» bắt đầu được. Có thể nói là há» vui vẻ kể lại tất cả những gì há» nghe được. Số đệ tá» của "vị Giác Ngá»™" từ từ phát triển
Äức Cồ Äà m đã dà nh phần cuá»™c Ä‘á»i dà i còn lại của Ngà i và o việc giảng dạy và tổ chức các nhóm đệ tá» của Ngà i. Cuối cùng, khi Ngà i trên 80 tuổi, Ngà i từ trần. Những đệ tá» buồn bã của Ngà i tiếp tục há»™i há»p và nghiên cứu, đồng thá»i cùng nhau hà nh thiá»n tưởng nhá»› đến những lá»i dạy và các cuá»™c há»™i há»p của Ngà i. Äầu tiên há» theo sát giáo lý của Ngà i. Há» cho thấy sức mạnh ảnh hưởng của Ngà i bằng cách duy trì những Ä‘iá»u mà há» phải là m giá nhÆ° Ngà i vẫn còn sống vá»›i há».
Dần dà má»™t số bắt đầu thấy và trình bà y những Ä‘iá»u nhắc há» vá» báºc thầy của há». Những Ä‘iá»u nà y trở thà nh các biểu tượng của Pháºt Giáo. Cây Bồ Äá», "Cây Trà Tuệ", nhắc nhở ngÆ°á»i Pháºt Tá» nhá»› đến sá»± giác ngá»™ của Ngà i. Bông sen nở nhắc nhở bất cứ ai cÅ©ng có thể hÆ°á»›ng thượng, tinh khiết trÆ°á»›c bất cứ gì bao quanh. Bánh xe luân hồi Pháºt Giáo là sá»± tưởng nhá»› đến bà i pháp đầu tiên vá» chân lý bất diệt và cái vòng vô táºn của sá»± trở thà nh. Những nhà sÆ° quay bánh xe là biểu tượng để định luáºt của việc Ä‘Æ°a chân lý bất diệt và o sá»± chuyển Ä‘á»™ng.
Có lúc trong những năm đầu Ngà i nháºp diệt, đệ tá» của Äức Cồ Äà m viết những lá»i Ngà i nói và lá»i dạy của Ngà i chia thà nh ba tạng. Kinh sách nà y được gá»i là Tam Tạng Kinh Äiển có nghÄ©a là "ba tạng chứa". Những vị đạo sÆ° Pháºt Giáo quan trá»ng khác giải thÃch má»™t số các kinh tạng nà y. Há» cÅ©ng nói những Ä‘iá»u mà ngÆ°á»i Pháºt Tá» mong Æ°á»›c nhá»› lại. Có những Ä‘iá»u được thêm và o kinh thánh.
Dần dà , những ngÆ°á»i đệ tá» của Äức Cồ Äà m bắt đầu có ý kiến khác nhau vá» những gì là quan trá»ng nhất trong sá»± tìm cầu hiểu biết vá» Ä‘á»i sống. Những sá»± bất đồng ý kiến lúc đầu nảy sinh và phát triển thà nh hai tông phái lá»›n. Tông phái Pháºt Giáo tá»± cho rằng thay đổi Ãt so vá»›i hình thái giáo lý của Äức Pháºt là Tiểu Thừa hay Nam Tông. Tiểu Thừa Pháºt Tá», phần lá»›n cÆ° ngụ tại Thái Lan, Ceylon, và Miến Äiện. Tông Phái lá»›n hÆ¡n là Äại Thừa hay Bắc Tông Pháºt Giáo phát triển tại vùng rá»™ng lá»›n của Trung Hoa, Nháºt Bản, Äại Hà n, và Tây Tạng.
Hai thuáºt ngữ nà y có má»™t ý nghÄ©a lý thú. Tiểu Thừa có nghÄ©a là "cá»— xe nhá»" và má»™t số Ãt ngÆ°á»i có thể thoát khá»i Ä‘á»i sống khổ Ä‘au bằng giá»›i luáºt nghiêm ngặt. Äại Thừa có nghÄ©a "cá»— xe lá»›n" và có nghÄ©a nhiá»u ngÆ°á»i có thể là m tròn nhiệm vụ đòi há»i trên con Ä‘Æ°á»ng giải thoát.
Cả hai tông phái nà y không phải là má»™t lá»±c chÃnh trong Ä‘á»i sống tôn giáo Ấn Äá»™, quê mẹ của Pháºt Giáo. Má»™t thá»i gian dà i sau khi Äức Cồ Äà m nháºp diệt, ngÆ°á»i dân nhìn nháºn Pháºt Giáo nhÆ° má»™t tôn giáo riêng rẽ tách khá»i Ấn Äá»™ Giáo. Sau khi các nhà sÆ° truyá»n giáo mang lý tưởng Pháºt Giáo đến những vùng đất khác, ngÆ°á»i dân Ấn dần Ä‘Ã bắt đầu bác bá» lý tưởng nà y nhÆ° má»™t tôn giáo riêng rẽ, vì hầu hết giáo lý ấy không bao gồm má»™t số khái niệm và tu táºp đã là má»™t phần truyá»n thống và xã há»™i của há» từ nhiá»u thế ká»·. Vì má»™t số khái niệm của Äức Pháºt được hà nh trì bởi má»™t số Ấn Äô Giáo, ảnh hưởng của vị hoà ng tá» cao quý, thâm trầm vẫn tồn tại tại ở Ấn Äá»™ hiện đại. Tuy nhiên sá»± đóng góp của Äức Pháºt và o chân lý tôn giáo phát triển rá»™ng lá»›n ở các vùng đất khác. Và trong những vùng đất khác nà y của Viá»…n Äông, Pháºt Giáo đã đạt được nhiá»u vinh quang trà n đầy.
TIỂU THỪA PHẬT GIÃO: CON ÄƯỜNG CỦA Tá»° Lá»°C
Ở Thái Lan, Ceylon và Miến Äiện, có nhiá»u Pháºt Tá» thuần thà nh, há» tá»± tin và o lối sống dạy bởi vị giáo chủ, Äức Cồ Äà m. Ná»n tảng cÆ¡ bản trong niá»m tin của há» là ta chịu trách nhiệm vá» sá»± cứu Ä‘á»™ của mình. Quá khứ, hiện tại, tÆ°Æ¡ng lai của mình -- tất cả Ä‘á»u do chÃnh mình. NhÆ° Äức Pháºt dạy, há» tin nhÆ° váºy. Không có thần thánh nà o sắp xếp sá»± cứu Ä‘á»™ nà y. Không ai có thể là m việc đó cho mình.
NgÆ°á»i Pháºt Tá» Tiểu Thừa má»™ đạo thá»±c sá»± là A La Hán mà bổn pháºn đầu tiên là tá»± cứu Ä‘á»™. NgÆ°á»i ấy hà nh trì chuyên cần để giải thoát khá»i phiá»n não của nhiá»u kiếp. NgÆ°á»i ấy tá»± mình dấn thân và o sá»± tìm cầu giải thoát bằng cách táºp trung và o lá»i dạy và triết lý từ giáo lý của Äức Cồ Äà m. Những nhu cầu vá» váºt chất nhÆ° ăn, ở, và quần áo Ä‘á»u hạn chế đến mức tối thiểu. Cả đến những thứ nà y cÅ©ng thÆ°á»ng được tiếp tế bởi các tÃn đồ khác, những ngÆ°á»i không thể phá tất cả những rà ng buá»™c theo cách A La Hán là m. Há» hy vá»ng già nh được công đức do sá»± giúp đỡ A La Hán.
Giống nhÆ° tất cả các tôn giáo khác, có má»™t số Ãt ngÆ°á»i có thể và đặt má»i thứ khác đứng sau việc tìm cầu đạo lý. Công nháºn sá»± tháºt nà y, những nhà sÆ° dạy dân chúng không có cách nà o khác hÆ¡n là há»c há»i chân lý mà Äức Pháºt dạy cho há». Không có thầy tu trong cá»™ng đồng Pháºt Giáo Tiểu Thừa nhÆ°ng có má»™t Ä‘oà n thể tăng già tÃch cá»±c. Há» dạy dân chúng Ä‘iá»u há» coi là thiết yếu: phát triển tinh thần hà ng ngà y và bầy tá» lòng khả ái đối vá»›i má»i thứ. Những ngÆ°á»i Pháºt Tá» ngà y nay há»c há»i Ä‘iá»u Äức Cồ Äà m dạy cho ngÆ°á»i cÆ° sÄ© đã táºp trung đông đảo để há»c táºp giáo lý từ Ngà i. HỠđược yêu cầu giữ năm giá»›i đầu tiên của Ä‘oà n thể tăng già cổ xÆ°a. Há» cÅ©ng được dạy tụng lá»i nguyện Pháºt Giáo rất phổ biến vá» "Qui Y "
Tôi qui y Pháºt
Tôi qui y Pháp
Tôi qui y Tăng
Những lá»i dạy của các nhà sÆ° truyá»n bá khắp các vùng đất Tiểu Thừa Pháºt Giáo vì hầu hết tất cả thanh niên trẻ Ä‘á»u tu há»c má»™t thá»i gian trong các tu viện nhÆ° má»™t phần há»c hà nh của há». NÆ¡i đây há» tham dá»± và o phần nghiên cứu và o những buổi lá»… tôn giáo, trong thiá»n hà nh và tất cả các hoạt Ä‘á»™ng khác của tu viện. Những nhà sÆ° dạy há» nhấn mạnh và o khái niệm quan trá»ng nhất trong Pháºt Giáo Tiểu Thừa -- đó là há» phải há»c để chịu trách nhiệm vá» sá»± phát triển đạo lý của mình. HỠđược khuyến khÃch nghiên cứu và đặt thà nh vấn Ä‘á» các truyá»n thống đạo lý. Há» sẽ không chấp nháºn lý thuyết hay tu táºp không giúp Ãch gì cho việc tìm cầu đạt Niết Bà n. Há» há»c há»i những giá trị của sá»± tá»± chủ và ôn hòa trong tất cả má»i sá»± việc.
Sau việc há»c hà nh nhÆ° váºy, má»™t số thiếu niên quyết định xin được thá» giá»›i và sống nhÆ° má»™t nhà sÆ° trong suốt cuá»™c Ä‘á»i còn lại. Má»i ngÆ°á»i vui vá»›i chiá»u hÆ°á»›ng của biến chuyển nà y, vì tất cả các tÃn đồ cảm thấy đó là con Ä‘Æ°á»ng duy nhất bảo đảm sá»± giải thoát khá»i cái vòng vô táºn Ä‘au khổ của kiếp sống. Tuy nhiên, gia đình buồn phiá»n vì rút cục là mất đứa con, tá»± an ủi bằng cách nhá»› rằng không nên bám nÃu quá nhiá»u và o bất cứ thứ gì. Há» biết rằng đứa con trai ấy Ä‘ang là m việc để đạt Niết Bà n. Có những cuá»™c lá»… long trá»ng để đánh dấu những nguyện sống cuá»™c Ä‘á»i tu viện. Các chà ng trai là m lá»›n chuyện Từ Bá» VÄ© Äại mà Äức Cồ Äà m đã là m, từ bá» gia đình và vÆ°Æ¡ng quốc, khoác áo nhà sÆ° và mang bình bát khất thá»±c, quyết tâm Ä‘i tìm sá»± giải thoát.
NgÆ°á»i Pháºt Tá» tin rằng những lá»i dạy của Äức Cồ Äà m vẫn áp dụng cho Ä‘á»i sống ở thế ká»· hai mÆ°Æ¡i vì giáo lý ấy xuất phát thẳng từ sá»± váºt lá»™n vá»›i cuá»™c Ä‘á»i của Äức Cồ Äà m. Vì trà tuệ của Ngà i đạt được trá»±c tiếp từ cái xẩy ra cho Ngà i chứ không phải do sách vở, ngà y nay những ngÆ°á»i Pháºt Tá» Tiểu Thừa được khuyến khÃch Ä‘i theo cùng loại tiến trình há»c táºp Ngà i đã là m. Hầu hết há» xác quyết vị giáo chủ của há» rất đúng vá» sá»± hiểu biết bản chất của phiá»n não và cách để vượt qua nó. Cho nên ngÆ°á»i Pháºt Tá» hết thế nà y đến thế hệ khác thấy giáo lý cổ xÆ°a vẫn giá trị. Äó là lý do tại sao những ngÆ°á»i Pháºt Tá» Tiểu Thừa ngà y nay vẫn rất gần gÅ©i vá»›i tinh thần của những ngÆ°á»i Pháºt Tá» lúc phôi thai ở Ấn Äá»™ cổ xÆ°a.
Giống nhÆ° hầu hết các tôn giáo, Pháºt Giáo Tiểu Thừa đã cùng hòa hợp vá»›i ngÆ°á»i dân lâu Ä‘á»i đến ná»—i má»™t số táºp tục xã há»™i ngà y nà y dÆ°á»ng nhÆ° là má»™t phần của tôn giáo nà y. Cả đến trẻ em cÅ©ng được dạy sá»± cần tá»± chủ, kÃnh trá»ng PhÆ°Æ¡ng Äông và sá»± thá» kÃnh cha mẹ, giản dị trang nhã vá» con ngÆ°á»i và nhà cá»a, sá»± thanh thản vá» xúc cảm và cÆ° xá». Trong má»™t số nhà và chùa có các thần tượng hay những tượng Pháºt, ngoà i ra ngÆ°á»i ta đặt những bông hoa trắng tượng trÆ°ng sá»± tôn kÃnh.
Trà n đầy tất cả những công trình xây dá»±ng nhiá»u mầu sắc nhÆ°ng yên tÄ©nh của Pháºt Giáo Tiểu Thừa là những khái niệm thiết yếu. Con ngÆ°á»i tá»± mình phải hiểu biết vá» sá»± giải thoát của chÃnh mình, hãy bắt đầu ngay từ bây giá». NgÆ°á»i ấy phải tá» ra đồng cảm và hòa thuáºn trong các cuá»™c tiếp xúc vá»›i tất cả chúng sinh. NgÆ°á»i ấy phải há»c cách kiểm soát tất cả tÆ° tưởng và hà nh Ä‘á»™ng của mình, vì đây là những thứ nà y là m thà nh chÃnh con ngÆ°á»i ở cõi Ä‘á»i nà y và chúng ảnh hưởng đến tất cả những kiếp kế tiếp.
Không có hà nh Ä‘á»™ng hay tÆ° tưởng nà o ngăn chặn ta hoà n thà nh việc đó. Nó tiếp tục trong cái nó là nguyên nhân xẩy ra. Nếu bạn trở nên nóng giáºn và sỉ vả má»™t ngÆ°á»i bạn, đó không phải là sá»± chấm dứt của hà nh Ä‘á»™ng và lá»i nói. NgÆ°á»i bạn, bị xúc phạm bởi sá»± nóng giáºn của bạn, có thể phản ứng lại bằng giáºn dữ vá»›i bạn hay cả đến vá»›i ngÆ°á»i khác. Trên phÆ°Æ¡ng diện đó, hà nh Ä‘á»™ng nà y tiếp tục và sống dá»±a và o những hà nh Ä‘á»™ng khác. Con Ä‘Æ°á»ng của hà nh Ä‘á»™ng tá» tế cÅ©ng diá»…n ra nhÆ° váºy. Khi bạn tá» lòng tốt vá»›i má»™t ngÆ°á»i khác hay cả đến má»™t con váºt, khiến ngÆ°á»i nháºn được sá»± tá» tế cÅ©ng hà nh Ä‘á»™ng cùng má»™t cách đối vối bên thứ ba.
Ta gặt cái ta gieo: NgÆ°á»i Pháºt Tá» tin rằng tÃnh nết hình thà nh những tÆ° tưởng và hà nh Ä‘á»™ng mà ta đã gieo. Kết quả của tÆ° tưởng và hà nh Ä‘á»™ng là cái được tái sinh -- không phải cái "tôi tinh thần" hay linh hồn. Ta chỉ nhá»› lại cuá»™c Ä‘á»i mà Ngà i Cồ Äà m sống, Ngà i đã là m gÆ°Æ¡ng hÆ¡n là chỉ bằng lá»i nói. Ngà i đã chứng tá» tất cả con ngÆ°á»i có thể giáo dục lấy mình đến giác ngá»™ và Niết Bà n. cho dù mất hÆ¡n má»™t kiếp sống. Tác Ä‘á»™ng của tÆ° tưởng và hà nh Ä‘á»™ng thiện và nhân ái của Äức Cồ Äà m vẫn tiếp tục cho đến ngà y nay và má»i thá»i đại dù Äức Cồ Äà m đã tá»± giải thoát khá»i vòng tái sinh. Má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u có thể là m những gì nhÆ° Äức Cồ Äà m đã là m.
ÄẠI THỪA PHẬT GIÃO: CON ÄƯỜNG TÆ¯Æ NG TRỢ
Theo Ä‘Æ°á»ng lối riêng, Äại Thừa Pháºt Giáo khác hẳn Tiểu Thừa Pháºt Giáo. Pháºt Giáo Bắc Tông nà y khởi đầu ngay những năm sau cái chết của Äức Cồ Äà m, khi những đệ tá» của Ngà i khao khát những ngà y đã qua lúc Ngà i ở vá»›i há». Lúc nà o há» cÅ©ng tưởng nhá»› đến Ngà i vá»›i lòng tôn kÃnh. Má»™t số đệ tá» sá»›m Ä‘i đến chá»— gắn tầm quan trá»ng đặc biệt và o bất cứ gì là m há» nhá»› đến Ä‘á»i sống của Ngà i. Những nÆ¡i há»™i há»p của há» dần dần bắt đầu giống nhÆ° chùa. Những sá»± thay đổi sâu xa xẩy ra trong sá»± giải thÃch thánh kinh. Những hình thái má»›i nà y của Pháºt Giáo mang tên Äại Thừa. Äại Thừa nảy sinh để đáp ứng nhu cầu tinh thần vá» ngÆ°á»i dân bình thÆ°á»ng bình dị, chăm chỉ là m việc.
Pháºt Tá» Äại Thừa tin là hỠđúng trong ná»— lá»±c giúp đỡ sá»± phát triển tôn giáo. Há» chỉ và o tấm gÆ°Æ¡ng phục vụ không vị ká»· của chÃnh Äức Pháºt trong việc dạy ngÆ°á»i khác cách tìm Ä‘Æ°á»ng tá»›i Niết Bà n cả đến khi Ngà i đã tá»± mình đạt được mục tiêu. Tình thÆ°Æ¡ng yêu nhÆ° Ngà i đã chứng tá» trở thà nh giáo lý tối thượng của các trÆ°á»ng phái và các phái Äại Thừa Pháºt Giáo. Äại Thừa Pháºt Giáo không lý tưởng hóa A La Hán, ngÆ°á»i "nay đây mai đó má»™t mình nhÆ° con tê giác" tìm kiếm Niết Bà n. Thay và o đó, há» tá» lòng kÃnh yêu vị thánh từ bi, má»™t Bồ Tát. Äó là má»™t ngÆ°á»i chia sẻ những khổ Ä‘au và hy vá»ng của tất cả chúng sinh nên đã tá»± mình không và o Niết Bà n cho đến khi tất cả những ngÆ°á»i khác có thể và o Niết Bà n vá»›i Ngà i. Äó là lý tưởng chiếm Æ°u thế trong Pháºt Giáo Trung Hoa và Nháºt Bản.
Chuyện vá» Äức A Di Äà (hay A Mi Äà nhÆ° được gá»i tại Nháºt Bản) minh há»a vị trà của Bồ Tát trong Äại Thừa Pháºt Giáo. Mặc dù A Di Äà nguyên thủy là má»™t Bồ Tát, bây giá» Ngà i đã thà nh Pháºt, vì trong Äại Thừa Pháºt Giáo có rất nhiá»u Pháºt. Äức Pháºt A Di Äà đứng kế Äức Cồ Äà m trong tâm ngÆ°á»i Pháºt Tá» Bắc Tông. (Ở vùng bắc, Äức Cồ Äà m được gá»i là Äức Pháºt ThÃch Ca Mâu Ni có nghÄ©a là "báºc hiá»n triết của dòng há» Sakya" mà gia đình Ngà i thuá»™c dòng hỠấy). Theo huyá»n thoại, A Di Äà là ngÆ°á»i sống vô lượng kiếp trÆ°á»›c. Ngà i phát nguyện Ä‘em cả trà tuệ và công đức để cứu những ngÆ°á»i khác. Qua nhiá»u năm, Ngà i xây đắp cái có thể gá»i là "Kho Tà ng Công Äức", má»™t tà i khoản khổng lồ Ä‘iá»u thiện. Pháºt Tá» Äại Thừa tin rằng bất cứ ai cần công đức có thể rút ra từ tà i khoản ấy bằng cách thiá»n định vá» từ bi của Äức A Di Äà và niệm tên Ngà i.
Trong các tác phẩm Pháºt Giáo, tà i khoản nà y thÆ°á»ng được Ä‘á» cáºp đến nhÆ° chiếc "Thuyá»n chở Nguyện của Äức A Di Äà ". "Chiếc "Thuyá»n chở Nguyện "được trù tÃnh để chở ngÆ°á»i vượt qua lÅ© lụt của cuá»™c Ä‘á»i tá»›i "miá»n đất thanh tịnh" hay Tây PhÆ°Æ¡ng Cá»±c Lạc, nÆ¡i Äức A Di Äà thà nh láºp cho tất cả những ai có niá»m tin nÆ¡i Ngà i. A Di Äà là hình ảnh trung tâm của má»™t số trÆ°á»ng phái và giáo phái trong Äại Thừa Pháºt Giáo. Những nhóm nà y gồm có cái được gá»i là "Miá»n Äất Thanh Tịnh" của Pháºt Giáo, vì há» tin rằng bất cứ ai có niá»m tin ná»›i Äức A Di Äà sẽ và o Tây PhÆ°Æ¡ng Cá»±c Lạc khi chết và , nhÆ° váºy thoát khá»i vÄ©nh viá»…n phiá»n não và tái sinh.
Bồ Tát nổi tiếng nhất là Quán Âm (Nháºt Bản gá»i Kwannon) là vị nữ thần từ bi. Chuyện cổ nói vá»›i ngÆ°á»i Pháºt Tá» Äại Thừa rằng Ngà i sống từ xa xÆ°a. Ngà i trà n ngáºp tình thÆ°Æ¡ng và khả ái đối vá»›i tất cả nhân loại đến mức Ngà i đã phát nguyện giúp đỡ bất cứ ngÆ°á»i nà o bất cứ ở đâu cần tá»›i Ngà i. Thâm chà Ngà i không và o cá»±c lạc lúc nháºp diệt. Thay và o thiên Ä‘Ã ng Ngà i tá»›i sống tại má»™t hòn đảo, nÆ¡i đây hiện có má»™t ngôi chùa tượng trung sá»± có mặt của Ngà i. NgÆ°á»i Pháºt Tá» có thể cầu nguyện Ngà i giúp đỡ trong việc gom góp đủ công đức để tránh khá»i tái sinh. Má»™t số Pháºt Tá» hà nh hÆ°Æ¡ng đến ngôi chùa nà y tại hòn đảo của Ngà i ở Biển Äông Trung Hoa.
Lý tưởng căn bản của cả hai câu chuyện là sá»± tÆ°Æ¡ng trợ. NgÆ°á»i Pháºt Tá» nói cho chúng ta biết những huyá»n thoại nà y được viết bằng truyện tranh. Những huyá»n thoại nà y cho chúng ta thấy chúng ta không Ä‘á»™c láºp. Chúng ta là má»™t phần của sá»± tùy thuá»™c lẫn nhau trong tất cả Ä‘á»i sống. Ảnh hưởng của tÆ° tưởng và hà nh vi của tôi quấn và o ảnh hưởng của bạn. Không ai là má»™t hải đảo riêng biệt, má»™t mình trong biển cả Ä‘á»i sống. Má»—i ngÆ°á»i là má»™t phần của lục địa. Má»™t nghệ sÄ© vẽ bức tranh tượng trÆ°ng Ä‘á»i sống của chúng ta sẽ không vẽ những Ä‘Æ°á»ng thẳng kéo dà i từ má»—i ngÆ°á»i chúng ta đến thiên Ä‘Æ°á»ng nà o đó ở trên. NgÆ°á»i ấy vẽ má»™t mạng lÆ°á»›i, những Ä‘Æ°á»ng thẳng phức tạp, vì má»—i cá nhân đóng góp phần mình và o cho ngÆ°á»i khác. Cho nên, ngÆ°á»i Pháºt Tá» tin rằng Äức A Di Äà và Äức Quán Thế Âm cho công đức của há» cho tất cả.
Má»™t nhà thi sÄ© Pháºt Giáo đã bà y tá» rất đẹp đẽ ý tưởng vá» Bồ Tát là gì và Bồ Tát là m gì:
"Tôi là ngÆ°á»i che chở cho ngÆ°á»i không được che chở, hÆ°á»›ng dẫn viên cho ngÆ°á»i lạc Ä‘Æ°á»ng, là con tà u, bỠđê, cây cầu cho những ngÆ°á»i tìm và o bá»; là ngá»n đèn cho những ai cần đèn, giÆ°á»ng nằm cho những ai cần giÆ°á»ng, thuá»™c hạ cho những ai cần thuá»™c hạ.
Nếu tôi không là m trá»n lá»i nguyện của tôi bằng hà nh Ä‘á»™ng, tôi sẽ là sai vá»›i tất cả chúng sinh. và dù số pháºn của tôi thế nà o... Nếu tôi không ná»— lá»±c ngay hôm nay, tôi sẽ gục ngã."
Bất kỳ ở đâu, Äại Thừa Pháºt Giáo cÅ©ng lôi cuốn má»™t số đông tÃn đồ, có những nhà sÆ°, triết gia và sinh viên. CÅ©ng có má»™t tổ chức tôn giáo có nhiá»u thần, có chùa, thầy tu và các cuá»™c lá»…. Vẫn ham thÃch trở thà nh má»™t nhà sÆ° nếu có thể được nhÆ°ng cÅ©ng có nhiá»u cách để má»™t cÆ° sÄ© tham gia tôn giáo. Có những nghi thức cho sá»± thá» phượng riêng và các thá»i kinh được hÆ°á»›ng dẫn bởi các nhà sÆ°. Má»™t số hệ phái có những bà i thuyết giảng và những âm Ä‘iệu tụng niệm trong các thá»i kinh. Má»™t số có những lá»›p há»c chủ nháºt. Ở má»™t và i nÆ¡i, Há»™i các thiếu niên Pháºt tá» (Gia Äình Pháºt Tá») là nét đặc thù. Má»™t số thà nh phố lá»›n tại Hoa Kỳ có những nhà thá» Pháºt, nÆ¡i đây bạn có thể thấy má»™t số các hình thức thá» phượng má»›i.
Hầu hết Pháºt Tá» Äại Thừa nhấn mạnh Äức Pháºt ThÃch Ca Mâu Ni không phải chỉ là ngÆ°á»i đã sống và o má»™t thá»i gian nà o đó hay ở má»™t nÆ¡i nà o đó. Ngà i nhiá»u hÆ¡n thế nhiá»u. Ngà i khám phá ra chân lý bất diệt. Bất cứ lúc nà o má»™t ngÆ°á»i phụng thá» Äức Pháºt, tức ngÆ°á»i ấy thá»±c sá»± phụng thá» Pháºt Tánh bất diệt mà Äức Cồ Äà m đã khám phá ra. Vạn váºt không phải được sắp đặt đến mức khám phá nà y chỉ xuất hiện ở thá»i đại chúng ta. Pháºt Tá» Äại Thừa tin có nhiá»u Pháºt ở các thá»i đại khác. Há» Ä‘ang mong đợi sá»± thị hiện của Äức Di Lặc, Äức Pháºt vị lai ở thá»i đại kế tiếp. Tóm lại, há» nói vá» vô lượng Äức Pháºt, những Äức Pháºt đã khám phá ra chân lý cho con ngÆ°á»i ở má»i thá»i đại. Há» có cùng Pháºt tánh, cái có thể tìm thấy á» má»i ngÆ°á»i. Tất cả Ä‘á»u có thể đạt giác ngá»™ hay Pháºt Qủa. Nhiá»u ngÆ°á»i nói Bồ Tát là các Äức Pháºt của thá»i đại tÆ°Æ¡ng lai.
Có má»™t khÃa cạnh khác trong Pháºt Giáo Äại Thừa khác hẳn những lý tưởng mà chúng ta đã khảo sát, được gá»i là Thiá»n theo Trung Hoa và Zen ở Nháºt Bản. Ở Nháºt Bản có ngôi nhà thá» hoạt Ä‘á»™ng dá»±a và o triết lý của nó nhÆ°ng chủ yếu nó là má»™t trÆ°á»ng phái vá» tÆ° tưởng thÃch hợp vá»›i nhiá»u nhà sÆ°. Thiá»n không nhấn mạnh bất cứ má»™t ý tưởng nà o vỠđấng cứu tinh, Thiên ÄÆ°á»ng Tây PhÆ°Æ¡ng, niá»m tin hay thượng đế. Các triết gia Thiá»n nói rằng tất cả những ý tưởng và tu táºp giống nhÆ° cái vá» cần phải phá vỡ ra nếu muốn ăn trứng. NgÆ°á»i ta bám nÃu và o các ý tưởng và tu táºp, quên Ä‘i Ä‘iá»u há» muốn giải thÃch và trình bà y. Bám nÃu và o ý tưởng giống nhÆ° bám nÃu và o gió hay giữ gió trong há»™p. Gió tránh bạn. Chân lý cÅ©ng giống nhÆ° váºy, nếu bạn tá»± giá»›i hạn và o má»™t tÆ° tưởng hay má»™t hà nh Ä‘á»™ng.
Äối vá»›i ngÆ°á»i Pháºt Tá» Thiá»n, thầy giáo, sách vở, và kinh thánh chỉ là những lá»i gợi ý -- giống nhÆ° ngón tay chỉ mặt trăng. Trẻ nhá» thÆ°á»ng nhìn và o ngón tay chỉ hÆ¡n là nhìn và o váºt được chỉ. Hầu hết những ngÆ°á»i lá»›n cÅ©ng báºn tâm nhiá»u đến cái chỉ hÆ¡n là đến cái được chỉ. Tâm, miệng, mắt, tai và tay cung cấp cho chúng ta ý kiến, cảm tưởng và hà nh Ä‘á»™ng. NhÆ°ng những thứ nà y chỉ là cách để mô tả hoặc trình bà y Ä‘iá»u đã xẩy ra cho chúng ta. Cái nguy hiểm là chúng ta bị rà ng buá»™c và o ý kiến, ấn tượng và hà nh Ä‘á»™ng, mà quên Ä‘i kinh nghiệm tạo ra chúng. Äó cÅ©ng giống nhÆ° đặt quá nhiá»u giá trị và o khung hình hÆ¡n là và o cái hình được thiết kế để là m cho nổi báºt. Hay cững giống nhÆ° trân quý cái bìa sách và quên Ä‘i câu chuyện trong sách.
NgÆ°á»i Pháºt Tá» tu Thiá»n nói rằng bạn chỉ tìm thấy chân lý bằng kinh nghiệm chứ không phải nghÄ© vá» chân lý hay nghe ai kể vá» kinh nghiệm của ngÆ°á»i ấy. Muốn hiểu ý nghÄ©a cuá»™c Ä‘á»i, ta phải sống, chứ không phải hình thà nh các lý thuyết vá» nó. Má»™t hôm má»™t đạo sÆ° Thiá»n nổi tiếng muốn gây sá»ng sốt cho đệ tá» của Ngà i bằng cách ném tất cả tượng Pháºt và o lá»a để căn phòng được ấm hÆ¡n. Äây là cái mà Thiá»n nói là má»i ngÆ°á»i phải là m vá»›i tất cả khái niệm của mình - đốt chúng Ä‘i để chúng không chứa đầy tâm ta quá mức. Phải Ä‘áºp tan má»i lý thuyết nhÆ° Ä‘áºp tan thần tượng bằng đất sét. NgÆ°á»i tu Thiá»n còn dạy rằng nếu nói đến chữ "Pháºt", phải súc sạch miệng mình.
Các đạo sÆ° Thiá»n biết rằng bằng lá»i nói từ miệng không thể dạy chân lý, Chân lý chỉ có thể tìm thấy bằng kinh nghiệm. Khi ngÆ°á»i trẻ tuổi há»i vá» Niết Bà n hay Pháºt, các đạo sÆ° thiá»n thÆ°á»ng trả lá»i vá»›i bất cứ gì há» thấy trong tâm tuy là ngá»› ngẩn. Hay há» có thể dùng "phép Ä‘á»™t khởi" mà đánh đệ tá». Há» hy vá»ng vá»›i câu trả lá»i bất thần nhÆ° váºy khiến ngÆ°á»i đệ tá» ngá»™ được. Há» thÆ°á»ng nhắc các đệ tá» là táºp trung và o má»™t vấn Ä‘á» không mang lại câu trả lá»i vì chỉ là m cho tâm bạn bối rối trong việc suy nghÄ©. Bạn phải sống cuá»™c Ä‘á»i Ä‘iá»u Ä‘á»™ và khả ái, tiếp tục các công việc hà ng ngà y, há»c cách đặt vấn Ä‘á», các ấn tượng và tÆ° tưởng của bạn. Äá»™t nhiên má»™t ngà y nà o đó, bạn sẽ ngá»™.
TẦM VƯỢT XA CỦA PHẬT GIÃO
Không má»™t vùng đất nà o trên thế giá»›i lại thay đổi nhanh hÆ¡n Viá»…n Äông. Hoà n cảnh trong những xứ sở Pháºt Giáo đã thay đổi nhiá»u lần từ khi Äức Cồ Äà m triển khai lần đầu tiên câu trả lá»i vá» Ä‘iá»u bà ẩn tại sao con ngÆ°á»i Ä‘au khổ. Cả Äại Thừa lẫn Tiểu Thừa Pháºt Giáo đã chứng tá» có thể thÃch ứng vá»›i những hoà n cảnh thay đổi và vá»›i những dân tá»™c khác nhau. Thế giá»›i ngà y mai sẽ phát triển từ thế giá»›i hôm nay. Cho nên Pháºt Giáo chắc chắn sẽ tiếp tục là má»™t ảnh hưởng thá»±c sá»± trong Ä‘á»i sống của những nÆ°á»›c láng giá»ng Viá»…n Äông của chúng ta. Äại Thừa Pháºt Giáo Ä‘ang mở rá»™ng ảnh hưởng bằng cách gá»i các nhà truyá»n giáo tá»›i những vùng đất má»›i vối niá»m tin là điá»u Äức Pháºt khám phá ra có thể giúp đỡ hầu hết má»i ngÆ°á»i.
"Tại sao tôi không hạnh phúc?" Äức Pháºt gợi ý: vì bạn trà n đầy mong muốn, cho đến khi sá»± mong muốn là sá»± khát khao thì nó không thể thá»a mãn được dù bạn đã được thứ bạn muốn.
"Là m thế nà o tôi có hạnh phúc?" Bằng cách chấm dứt mong muốn. Giống nhÆ° ngá»n lá»a tắt khi không thêm dầu thêm và o, cho nên sá»± bất hạnh của bạn chấm dứt khi nhiên liệu của tham dục thái quá bị lấy Ä‘i. Khi bạn chiến thắng được lòng Ãch ká»·, những thói quen và hy vá»ng dại dá»™t, hạnh phúc thá»±c sá»± sẽ hiện ra.
Tà i sản của tarta12a
06-03-2008, 09:20 PM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: Feb 2008
Bà i gởi: 1,035
Thá»i gian online: 35 phút 40 giây
Thanks: 0
Thanked 35 Times in 18 Posts
CHÆ¯Æ NG BA
TÔN GIÃO TRUNG HOA
10. LÃO GIÃO: Lá»I Sá»NG Tá»° NHIÊN KHÔNG ÉP BUỘC
Trong chừng má»±c chúng ta có thể nhá»›, tin tức vá» Trung Hoa đã là những tin vá» sá»± thay đổi cách sống của ngÆ°á»i dân: ná»™i chiến, chiến tranh quốc tế, cách mạng, phát triển chÃnh trị má»›i. Bao giá» những sá»± thay đổi nhÆ° váºy cÅ©ng gây nhiá»u tổn hại đến toà n bá»™ Ä‘á»i sống của ngÆ°á»i dân. Ở Trung Hoa cÅ©ng nhÆ° ở bất cứ nÆ¡i nà o, tôn giáo bị bắt buá»™c phải thay đổi. Nhiá»u truyá»n thống cổ và các lá»… há»™i và các khái niệm không còn được tôn trá»ng và tuân theo hay được hiểu biết bởi ngÆ°á»i Trung Hoa ngà y nay.
NÆ°á»›c Trung Hoa cổ tÆ°Æ¡ng đối không bị đụng chạm bởi khoa há»c hiện đại và những tiến bá»™ giáo dục cho đến đầu thế ká»· thứ hai mÆ°Æ¡i. Tuy nhiên, nhiá»u thế ká»· trÆ°á»›c, có má»™t nhà hiá»n triết tên là Lão Tá», nhà hiá»n triết nà y tin và dạy rằng thế giá»›i chuyển Ä‘á»™ng theo kiểu siêu phà m phản ảnh của sá»± váºn hà nh nhịp nhà ng và tráºt tá»± của thiên nhiên. Lão Tá» nói, toà n bá»™ trà tuệ và hạnh phúc cho con ngÆ°á»i là con ngÆ°á»i phải tá»± mình thÃch ứng vá»›i tráºt tá»± nà y và tá»± suy ngẫm vá» phản ảnh lối sống mà thế giá»›i nà y váºn Ä‘á»™ng.
Äá»i sống và tÆ° tưởng của Lão TỠđã ảnh hưởng sâu Ä‘áºm và o Ä‘á»i sống và tÆ° tưởng của ngÆ°á»i Trung Hoa. Không có Ngà i thế giá»›i sẽ nghèo nà n hÆ¡n. Những lá»i giáo huấn của Ngà i cùng vá»›i lá»i dạy của những đệ tá» sau nà y của Ngà i tin tưởng nhÆ° Ngà i đã là m, tạo thà nh tÆ° tưởng căn bản của Lão Giáo. Tuy nhiên khi ta nhìn lại má»™t cách tháºn trá»ng và o quá khứ Trung Hoa -- và o khoảng 600 năm trÆ°á»›c Công Nguyên -- chúng ta chỉ thấy hình bóng mỠảo nhạt nhòa của nhà hiá»n triết, má»™t nhà hà i hÆ°á»›c, má»™t triết gia và má»™t nhà tiên tri. Hình ảnh của Lão Tá» trở nên gần gÅ©i vá»›i huyá»n thoại. Tuy nhiên nhiá»u há»c giả cho rằng Ngà i thá»±c sá»± đã sống. Chuyện kể rằng Äức Khổng TỠđã đến thăm Ngà i và hai triết gia nà y đã Ä‘Ã m luáºn vá»›i nhau. Lão TỠđược ghi nháºn trong các sách được viết và o thế hệ sau thế hệ Ngà i. Theo truyá»n thống, chÃnh Lão TỠđược cho là tác giả cuốn Äạo Äức Kinh, má»™t cuốn sách nhá» có sức hấp dẫn mà nhiá»u cái Lão Giáo đã dá»±a và o.
TrÆ°á»›c hết Lão Tá» bị thúc đẩy nói ra vì Ngà i nhìn chung quanh Ngà i thấy nhiá»u ngÆ°á»i bối rối bởi những câu há»i không được trả lá»i vá» Ä‘á»i sống. Những câu há»i nầy cÅ©ng không khác nhiá»u vá»›i những câu mà bạn và tôi há»i ngà y nay. Giống nhÆ° má»i câu há»i căn bản của con ngÆ°á»i, những câu há»i nà y được nhắc Ä‘i nhắc lại qua nhiá»u thế hệ. "Tôi là gì? Äá»i sống của tôi là gì? Phải chăng tôi Ä‘ang sống cuá»™c Ä‘á»i đẹp nhất mà tôi có thể? Tôi sẽ ra sao? Là m sao tôi có thể là m tốt hÆ¡n? Kết quả cố gắng là m tốt hÆ¡n nhÆ° thế nà o?"
NgÆ°á»i Trung Hoa nhìn và o thế giá»›i má»™t cách lạc quan và khi há» há»i, há» há»i bằng hy vá»ng và tin tưởng. Ho quan sát thấy thế giá»›i là chá»— tốt cho con ngÆ°á»i. Ta có thể tin cẩn và o thế giá»›i. Tất cả những kinh nghiệm trong các tiếp xúc hà ng ngà y vá»›i thế giá»›i cho há» thấy thế giá»›i có tráºt tá»± và có thể đáng tin cáºy. Thiên nhiên không vân hà nh bằng ý thÃch chợt nảy ra. NgÆ°á»i Trung Hoa dÆ°á»ng nhÆ° cảm thấy há» "thuá»™c vá»" thiên nhiên.
Tuy nhiên Lão Tá» nhìn và o những ngÆ°á»i chung quanh Ngà i và thấy má»™t số ngÆ°á»i tranh đấu vì hạnh phúc mà không nhá»› đến các truyá»n thống đã dạy há». Ngà i thấy ngÆ°á»i dân cố gắng thay đổi cái mà đá»i sống hiến dâng thay vì phải chấp nháºn nó. Và Ngà i nói: "Bạn tìm kiếm sá»± thông thái, tÃnh tốt và sá»± bằng lòng. Những cái mà bạn cố gắng tìm kiếm những thứ ấy lại là mù quáng và khá» dại. Bạn không thể nà o nhìn thấy sá»± thông thái là lòng tin, tÃnh tốt là chấp nháºn và bằng lòng là tÃnh Ä‘Æ¡n giản? Äó là đưá»ng chuyển Ä‘á»™ng của thế giá»›i.
ÄƯỜNG CHUYỂN ÄỘNG CỦA THẾ GIỚI
Và o những ngà y xa xÆ°a hÆ¡n Lão Tá», con Ä‘Æ°á»ng chuyển Ä‘á»™ng của thế giá»›i được đặt tên là Äạo, nghÄ©a Ä‘Æ¡n giản là "con Ä‘Æ°á»ng" hay "Ä‘Æ°á»ng Ä‘i". Nó được dịch là "thiên nhiên" hay "con Ä‘Æ°á»ng của "thiên nhiên". Äó là quỹ đạo mà vÅ© trụ váºn hà nh và có sá»± tồn tại. Con ngÆ°á»i là má»™t phần của vÅ© trụ. Khi con ngÆ°á»i hầu nhÆ° là tá»± nhiên, há» chuyển Ä‘á»™ng theo luáºt tùy thuá»™c và tác Ä‘á»™ng lẫn nhau trên khắp thế giá»›i. Nếu Äạo được phép tá»± do hà nh hoạt trong con ngÆ°á»i thì má»i sá»± Ä‘á»u ở mức tốt nhất, vì Äạo có bản chất hoà n hảo: quân bình toà n hảo, hòa hợp toà n hảo. ChÃnh là Äạo -- không có gì khác.
Äạo là nguồn gốc của tất cả má»i thứ được sáng tạo ra. Nó chịu trách nhiệm Ä‘Æ°a tất cả má»i thứ và o sá»± tồn tại, kể cả thánh thần Trung Hoa. Bản thân Äạo chÃnh không bao giỠđược coi là thượng đế. Äạo là thá»±c tế. Nó có trÆ°á»›c bất cứ má»™t vÅ© trụ nà o. Nó tạo ra tất cả cuá»™c sống và tiếp tục giữ cuá»™c sống hà nh hoạt qua sá»± giải phóng ra năng lượng của nó. Thăng trầm, thủy triá»u lên xuống, tồn tại và suy tà n -- do sá»± luân phiên nhÆ° váºy của năng lượng Äạo, cuá»™c sống bắt đầu và tiếp tục.
Dù váºy, Äạo không bao giá» bắt buá»™c con ngÆ°á»i phải hà nh Ä‘á»™ng theo má»™t Ä‘Æ°á»ng lối nà o đó. Äạo chỉ hà nh hoạt. Chỉ có váºy.
Äặt tên Lão Giáo nhÆ° váºy vì Lão Tá» và các môn đồ của Ngà i khẳng định Äạo là con Ä‘Æ°á»ng của Ä‘á»i sống. "Trở vá» vá»›i thiên nhiên "là mục tiêu của há» -- "thiên nhiên" được hiểu là con Ä‘Æ°á»ng tá»± nhiên và thÃch hợp của má»i thứ. Những ngÆ°á»i theo đạo Lão lúc phôi thai đã hoà n toà n tin theo Ä‘Æ°á»ng lối nà y đến mức tìm cách kêu gá»i Trung Hoa chấm dứt các nghi lá»…, các táºp tục của con ngÆ°á»i và cả đến ná»n văn minh, vì đấy là kết quả của sá»± can thiệp và o thiên nhiên.
ÄƯỜNG CHUYỂN ÄỘNG CỦA CON NGƯỜI
Những ngÆ°á»i theo Äạo Lão lúc phôi thai thÆ°á»ng Ä‘á» cáºp đến "Thá»i Äại Và ng Son" quá khứ khi con ngÆ°á»i sống trong hòa bình và hòa hợp vì há» sống thiên nhiên, thoát khá»i tÃnh nhân tạo, giản dị -- nói tóm lại, ngÆ°á»i của Äạo. Những thứ tốt đẹp mà con ngÆ°á»i tìm thấy đã bị mất khi thá»i đại nà y qua Ä‘i. Con ngÆ°á»i chỉ có thể tìm lại chúng khi há» trở vá» vá»›i tÃnh Ä‘Æ¡n giản,và tÃnh thiên nhiên hoà n toà n là đặc Ä‘iểm của Thá»i Äại Và ng Son.
"Thiên nhiên" là chìa khóa của tất cả những câu trả lá»i của ngÆ°á»i theo Äạo Lão vá» những vấn Ä‘á» mà đá»i sống khiến chúng ta há»i. Äiá»u thiện cao tá»™t báºc nhất và hạnh phúc chân tháºt của con ngÆ°á»i được tìm thấy do tuân theo lối sống của toà n bá»™ thiên nhiên, Äạo. Khi ngÆ°á»i ta sống tá»± nhiên, ngÆ°á»i ta thấy thoải mái trong ná»™i tâm và có thể chấp nháºn những gì Ä‘á»i sống hiến dâng. Khi ngÆ°á»i ta có tham vá»ng hay xông xáo, ngÆ°á»i ta mâu thuẫn vá»›i bản chất thá»±c sá»± của mình. Trong cuá»™c ná»™i chiến tiếp theo vá»›i chÃnh mình, ngÆ°á»i ta đánh má»™t đòn chà tá» và o hạnh phúc có thể có của mình.
Trong khi Lão Tá» bình tÄ©nh gợi ý là con ngÆ°á»i phải thÆ° giãn và chấp nháºn thế giá»›i nó là nhÆ° thế, thay vì cố gắng thay đổi nó, có nhiá»u ngÆ°á»i đã lá»›n tiếng không đồng ý. Những nhà cải cách và triết gia, Äức Khổng Tá» trong số ngÆ°á»i nà y, Ä‘i khắp nÆ¡i và bảo những ngÆ°á»i nghe rằng con Ä‘Æ°á»ng duy nhất để đạt hạnh phúc và thịnh vượng là đức hạnh. Khi má»—i ngÆ°á»i biết là m bổn pháºn của mình, và là m tròn trách nhiệm của mình, thì đất nÆ°á»›c và dân tá»™c sẽ được phÆ°á»›c là nh. Há» cÅ©ng nói vá» thá»i đại và ng son quá khứ khi hạnh phúc là má»™t luáºt lệ hÆ¡n là má»™t ngoại lệ. NhÆ°ng há» nói rằng giá trị của nó có thể được thá»±c hiện má»™t lần nữa khi ngÆ°á»i dân biết cách đối xá» vá»›i nhau.
"Không phải thế, không phải thế!" Những ngÆ°á»i theo Äạo Lão lúc má»›i hình thà nh kêu lên. Äức hạnh, bổn pháºn -- chỉ đạt được bởi những ai tá»± mình Ä‘i và là m những gì đến má»™t cách tá»± nhiên. Tại sao con ngÆ°á»i tranh đấu vì thiện tÃnh? Thiện tÃnh tá»± nó đến khi tất cả luáºt lệ được quên Ä‘i và ná»— lá»±c chấm dứt. Không bao giỠđạt đức hạnh được bằng cách tìm kiếm nó. Bổn pháºn chỉ có thể thi hà nh khi bạn không cố gắng thi hà nh nó.
Lão Tá» hầu nhÆ° không đồng tình vá»›i những nhà cải cách tiêu biểu chỉ muốn thêm và o hết luáºt lệ nà y đến luáºt lệ khác cho cách sống thÃch hÆ¡n. Ngà i nói, "chỉ sau khi ngÆ°á»i dân đã lầm Ä‘Æ°á»ng lạc lối thì các nhà cải cách má»›i kêu gá»i, hãy tá» tế, hãy ngay thẳng! tôi sẽ nói vá»›i bạn cách là m". Khi má»™t gia đình không yên ấm, cha mẹ bắt đầu nói vá»›i con cái phải biết tôn kÃnh và vâng lá»i. Äiá»u nà y cÅ©ng áp dụng cho các quốc gia, chỉ những lúc quốc gia rối loạn, ngÆ°á»i dân má»›i lo lắng vá» lòng ái quốc.
Thiên nhiên không bao giá» tranh luáºn vá» chiá»u hÆ°á»›ng mà con ngÆ°á»i là m. Thiên nhiên chỉ tiếp tục là thiện. Và láºp luáºn nà o có thể thay đổi Ä‘Æ°á»ng chuyển Ä‘á»™ng của thế giá»›i? Trá»ng lá»±c không bà n thảo hay năn nỉ vá»›i chúng ta, nó chỉ hà nh hoạt. Bằng cách đó, thiên nhiên cho chúng ta thấy Äạo. Lão Tá» chỉ ra rằng Äạo không bao giỠép buá»™c, thế mà không có gì Äạo không hoà n thà nh. ChÃnh xác là vì sá»± hoạt Ä‘á»™ng không ngừng, không tranh đấu, không ép buá»™c của nó, Äạo là sức mạnh duy nhất.
NgÆ°á»i sống theo Äạo sẽ không bao giá» dùng sức mạnh, vì sức mạnh đánh bại mục tiêu cao hÆ¡n của mình. NgÆ°á»i muốn cố gắng là m cho thế giá»›i thà nh cái mình muốn sẽ tá»± mình là m hại mình và những ngÆ°á»i khác trong mÆ°u toan nà y. Ai khăng khăng tranh đấu vì má»™t Ä‘iá»u gì đó liên quan đến cố gắng của mình, chỉ mất gÃa trị của cái mà mình tìm kiếm. NhÆ° váºy ngÆ°á»i ấy là m hại lý tưởng của mình, là m thất bại mục tiêu của mình, và bị thất bại khổ sở.
Con ngÆ°á»i há»c há»i từ ao nÆ°á»›c đục. Dù quấy lên bao nhiêu cÅ©ng không thể là m nó trong lại được. NhÆ°ng khi để mặc nó yên, tá»± nó trở nên trong. CÅ©ng nhÆ° váºy đối vá»›i con ngÆ°á»i và quốc gia. Những ngÆ°á»i cầm quyá»n đặc biệt phải hiểu Ä‘iá»u nà y. Có lần Lão Tá» nói ngÆ°á»i trị vì dân chúng giống nhÆ° nấu má»™t con cá nhá» má»™t cách nhẹ nhà ng. Nấu quá mức, quấy đảo nhiá»u, cá sẽ rá»i thà nh từng miếng nhá» hay mất hÆ°Æ¡ng vị của nó. CÅ©ng nhÆ° váºy vá»›i những ngÆ°á»i được cho là đi dạy ngÆ°á»i khác, những ngÆ°á»i ấy phải nắm khái niệm nà y. NgÆ°á»i nà o nghÄ© rằng mình biết nhiá»u vá» ngÆ°á»i khác có thể nghÄ© rằng mình khôn ngoan. NhÆ°ng chỉ khi ngÆ°á»i nà o biết mình má»›i nắm được sá»± thá»±c và điá»u quan trá»ng.
CON NGƯỜI CÓ ÄẠO
Lão Tá» và Trang Tá», má»™t ngÆ°á»i theo Lão Giáo nổi tiếng sau nà y (và o khoảng 350-275 trÆ°á»›c Công Nguyên), đã miá»…n cưỡng tuyên bố, Chánh Äạo không phải là Äạo có thể bà y tá» bằng lá»i. Không thể miêu tả con ngÆ°á»i của Äạo theo nghÄ©a Ä‘en. Tuy nhiên ngÆ°á»i ta thúc giục hai vị nà y định rõ nghÄ©a. Và Lão TỠđã vẽ má»™t bức tranh bà ng lá»i:
Äó là ngÆ°á»i tháºn trá»ng, giống nhÆ° ngÆ°á»i vượt sông và o mùa đông;
Äó là ngÆ°á»i do dá»±, giống nhÆ° ngÆ°á»i sợ hãi ngÆ°á»i láng giá»ng;
Äó là ngÆ°á»i nhÅ©n nhặn, giống nhÆ° ngÆ°á»i khách;
Äó là ngÆ°á»i má»m má»ng, giống nhÆ° băng tuyết sắp sá»a chảy.
NgÆ°á»i theo Lão Giáo cảm thấy rằng miêu tả nhÆ° váºy của ngÆ°á»i Ä‘Ä©nh đạc và thanh thản nhÆ° váºy là rất đúng, không phải vì Lão Tá» hay ngÆ°á»i nà o đó đã nói nhÆ° váºy -- mà là vì chúng phản ảnh bản chất của sá»± váºt, Äạo.
Má»™t hôm Trang Tá» Ä‘ang câu cá thì má»™t và i viên quan to ở tỉnh Ngà i đến thăm Ngà i. Trong khi Ngà i tiếp tục câu cá, há» tâng bốc Ngà i vá» sá»± thông thái của Ngà i và đỠnghi Ngà i má»™t chức quan cao trong chÃnh phủ, chức vụ nà y sẽ là m cho nhiá»u ngÆ°á»i thừa nháºn và tôn kÃnh Ngà i. Vẫn tiếp tục câu cá Trang Tá» há»i các vị có biết con rùa thần đã chết trên ba nghìn năm mà hoà ng tá» giữ nó chắc chắn trong má»™t cái hòm trên bà n thá» của tổ tiên. Rồi Ngà i há»i tiếp, "Quý vị có nghÄ© rằng con rùa ấy thÃch chết và để cái xác còn lại của nó được tôn sùng hay thÃch sống và ve vẩy cái Ä‘uôi trong ao bùn lầy?"
Há» trả lá»i, "ThÃch sống và ve vẩy cái Ä‘uôi trong ao bùn lầy."
Trang Tá» nói, "Quý vị Ä‘i theo con Ä‘Æ°á»ng của Quý vị, còn tôi, tôi cÅ©ng thÃch ve vẩy cái Ä‘uôi trong bùn lầy ở cái ao của tôi"
CÃI GÃŒ ÄÃNG GIÃ? BA KHO BÃU
Váºy thì cái gì là có giá trị? Và vì cái gì ngÆ°á»i ta nên ná»— lá»±c? Má»™t ngÆ°á»i không thể chỉ ngồi khoanh tay và chỠđợi. Vì khi sống trong má»™t nhóm ngÆ°á»i, ta phải nghÄ© đến ngÆ°á»i khác. Những ngÆ°á»i theo Lão Giáo lúc đầu đã phải Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i khó khăn Ä‘á»i sống hà ng ngà y. Há» biết há» phải sống theo triết lý của há», cÅ©ng nhÆ° phải suy nghÄ© vá» triết lý nà y. Há» quyết định có ba thứ -- ba kho báu, há» gá»i nhÆ° váºy- đó là hÆ°á»›ng dẫn tối thượng của con ngÆ°á»i đối vá»›i Äạo. Ba kho báu nà y là yêu thÆ°Æ¡ng, trung dung và khiêm nhÆ°á»ng. Là m sao ba đức tÃnh nà y giúp ngÆ°á»i có Äạo sống trong thế giá»›i nà y? "Hãy thÆ°Æ¡ng yêu, ta có can đảm nà y; hãy trung dung ta có dÆ° dáºt; không phiêu lÆ°u Ä‘i trÆ°á»›c thế giá»›i ta là ngÆ°á»i đứng đầu các quan".
NgÆ°á»i thấy Äạo trong chÃnh mình, sẽ thấy Äạo nÆ¡i ngÆ°á»i khác và trong tất cả thế giá»›i. ChÃnh ngÆ°á»i nà y thấy phúc lợi thá»±c sá»± của chÃnh mình tốt đẹp cho tất cả má»i ngÆ°á»i. Äiá»u thiện cho tất cả má»i ngÆ°á»i cÅ©ng là điá»u thiện cho chÃnh mình. Äó là điá»u mà Lão Tá» muốn nói vá» hãy thÆ°Æ¡ng yêu. NgÆ°á»i có Äạo sẽ hà nh Ä‘á»™ng bằng thiện tÃnh đối vá»›i tất cả con ngÆ°á»i, đối vá»›i những ngÆ°á»i được gá»i là tốt cÅ©ng nhÆ° đối vá»›i những ngÆ°á»i được gá»i là xấu, tháºm chà đem tình thÆ°Æ¡ng đối vá»›i háºn thù to lá»›n. Nếu không là m được Ä‘iá»u nà y thì dù ta có xả trà háºn thù đứng đắn thì má»™t số háºn thù hay kết quả của nó vẫn tồn tại. "Hãy thÆ°Æ¡ng yêu, ta sẽ trở nên can đảm." Con ngÆ°á»i có Äạo tin thế giá»›i, và thế giá»›i có thể được giao phó cho ngÆ°á»i ấy.
Trong tất cả tÆ° tưởng và hà nh Ä‘á»™ng, con ngÆ°á»i có Äạo phải rất Ä‘iá»u Ä‘á»™. Thái quá vá» bất cứ hÆ°á»›ng nà o cÅ©ng là những chÆ°á»›ng ngại cho sá»± vừa lòng. NgÆ°á»i có Äạo không quyết định trÆ°á»›c sẽ Ä‘i theo Ä‘Æ°á»ng lối hà nh Ä‘á»™ng nà o trong những hoà n cảnh nhất định. NgÆ°á»i có Äạo cÅ©ng không quyết định trÆ°á»›c là sẽ không tá»± mình hà nh xá» theo má»™t Ä‘Æ°á»ng lối nà o đó. NgÆ°á»i có Äạo bao giá» cÅ©ng nhá»› rằng bất cứ cái gì nảy sinh ra khi nó là cách hà nh Ä‘á»™ng hoặc suy nghÄ© Ä‘Æ¡n giản nhất và tá»± nhiên nhất thì đó là đưá»ng lối phải theo. Theo chiá»u hÆ°á»›ng đó, những hà nh Ä‘á»™ng của ngÆ°á»i có Äạo bao giá» cÅ©ng đầy đủ và bao giá» cÅ©ng đúng. "Hãy Ä‘iá»u Ä‘á»™, ta sẽ dÆ° dáºt".
Lão Tá» và các đệ tá» của Ngà i không bao giá» tìm địa vị cao trong cÆ¡ quan chÃnh phủ, vì là m Ä‘iá»u nà y trái ngược vá»›i niá»m tin của há». Ta không thể giúp ngÆ°á»i bằng cách cố gắng chỉ huy những hà nh Ä‘á»™ng của há». Và há» chỉ vạch ra cách ta có thể đạt được mục tiêu tốt hÆ¡n bằng cách tá»± mình giữ mình ở má»™t địa vị tầm thÆ°á»ng. Trong thế giá»›i của chúng ta không có chá»— cho má»™t số ngÆ°á»i vượt xa ngÆ°á»i khác. Chỉ có chá»— cho tất cả sống má»™t cách tá»± nhiên và tÆ°Æ¡ng trợ lẫn nhau. Không để cho ai tìm kiếm lợi Ãch riêng tÆ° hay thắng lợi cá nhân.
Thiên Ä‘Æ°á»ng bất diệt, trái đất trÆ°á»ng cá»u.
Là m sao chúng lại nhÆ° váºy? đó là vì chúng không nuôi nấng Ä‘á»i sống của chÃnh chúng;
Äó là lý do tại sao chúng sống lâu.
Cho nên ngÆ°á»i Hiá»n tá»± đặt mình và o địa vị tầm thÆ°á»ng; nhÆ°ng bao giá» cÅ©ng ở hà ng đầu,
Ở ngoà i thá»i cuá»™c; nhÆ°ng luôn ở đấy.
Không phải chỉ vì ngÆ°á»i Hiá»n không tranh đấu cho bất cứ cứu cánh riêng tÆ° nà o.
Mà là tất cả cứu cánh cá nhân có được hoà n thà nh không?
Những đặc tÃnh nà y là những kho báu không bị chôn vùi ở má»™t nÆ¡i nà o sâu đến mức cần có thầy hoặc bạn hay triết gia Ä‘Ã o lên cho chúng ta. Những kho báu nà y được tìm thấy khi chúng ta trở nên tỉnh thức vá» những Ä‘iá»u nà y mà chúng ta thÆ°á»ng không lÆ°u tâm đến trong bản chất sâu xa của chúng ta. Chỉ cần bóc Ä‘i những lá»›p sợ hãi và thói quen và những khát vá»ng nông cạn, chúng ta sẽ tìm thấy những kho báu ấy. Thiếu những đức tÃnh ấy cho chúng ta thấy má»™t ngÆ°á»i bị ép buá»™c, không thiên nhiên và không hạnh phúc.
TÔI PHẢI LÀM GÌ?
Bổn pháºn phải thi hà nh, không phải vì ngÆ°á»i ta cảm thấy có bổn pháºn phải thi hà nh, mà nhiá»u hÆ¡n là vì không cảm thấy phải thi hà nh. NgÆ°á»i có Äạo tuân theo việc Ä‘á»i tá»›i mức cần đòi há»i nhằm là m cho mình Ãt bị khó khăn nhất trong cách sống hòa hợp vá»›i Äạo. Rõ rà ng là ngÆ°á»i ấy không thể sống hòa hợp nếu lúc nà o cÅ©ng mÆ°u toan tránh trách nhiệm và láºt đổ chÃnh quyá»n và thể chế. CÅ©ng rất rõ rà ng là ngÆ°á»i ấy không sống hòa hợp nếu luôn luôn trù tÃnh già nh lấy phần lá»›n trách nhiệm và cải cách hay củng cố những thứ chung quanh mình. Thế giá»›i giống nhÆ° nÆ°á»›c xuýt lắm thầy nhiá»u ma. NgÆ°á»i khôn ngoan từ chối không thêm gia vị và o hay khuấy nó lên. NgÆ°á»i ấy thÃch đợi loại kết hợp thÃch ứng và tá»± nhiên.
Nhưng là m sao chúng ta có thể chỉ ngồi đợi để sự việc xẩy ra mà không hà nh động gì để giúp đỡ hay cản trở? Rất khó để là m nhưng cũng đơn giản thôi.
Nó cÅ©ng Ä‘Æ¡n giản và khó khăn nhÆ° bải hoải. Trang Tá» Ä‘Æ°a ra lá»i khuyên:
NgÆ°á»i ta cảm thấy má»™t cảm giác vui thÃch trÆ°á»›c khi mỉm cÆ°á»i, và mỉm cÆ°á»i trÆ°á»›c khi nghÄ© đến cách nên mỉm cÆ°á»i. Hãy cam chịu chuá»—i sá»± việc đúng.
Thế giá»›i nà y không phải của chúng ta để mà liá»u. Thế giá»›i nà y là của bạn để sống và hiểu biết. Má»™t hòa âm không sinh ra những nốt nhạc ngang tai, vang lên má»™t mình. Nó sinh ra bằng những nốt nhạc nhÅ©n nhặn, má»m dẻo hòa hợp má»™t cách tá»± tin và thanh thản.
Trang Tá» có lần nói má»™t câu chuyện vá» má»™t ngÆ°á»i bắt đầu cuá»™c sống Ä‘á»™c láºp chứ không sinh ra niá»m tin và o Äạo. Anh ta quá sợ hãi cái bóng của mình và không thÃch tiếng bÆ°á»›c chân mình đến ná»—i quyết định bá» trốn chúng. Tuy nhiên, anh ta cà ng di chuyển thì lại cà ng nhiá»u tiếng bÆ°á»›c chân. Và mặc dù chạy tháºt nhanh, anh ta không bao giá» có thể bá» xa bóng của mình. Cho nên anh ấy nghÄ© mình chạy quá cháºm. Anh ta chạy hết sức nhanh và không nghỉ. Kết quả anh ta yếu Ä‘i và cuối cùng thì chết. Anh ta không biết rằng có thể là m mất bóng mình trong bóng râm và chấm dứt tiếng bÆ°á»›c chân bằng cách đứng nguyên má»™t chá»—. Quả thá»±c anh ta khá» dại. Trang Tá» nói, "Bất hạnh cho những nhà cải cách và luân lý Ä‘i thuyết giảng vá» sá»± trong sạch và lòng tốt là há» chạy trốn cái bóng của chÃnh há»".
CÃI GÃŒ ÄÚNG? CÃI GÃŒ THẬT?
Những ngÆ°á»i theo Lão Giáo nói rằng, khi ta thá»±c sá»± ngÆ°ng không phân tÃch nó, là m sao ta có thể đòi Ä‘Æ°a ra phép tắc vá» cách sống tốt? Là m sao ta có thể cảm thấy đủ tin tưởng và o kiến thức của riêng mình để là m má»™t việc nhÆ° váºy? NgÆ°á»i tá»± phụ là m ra vẻ biết nhiá»u chắc chắn chỉ là vì cái tôi của mình. NgÆ°á»i tháºt sá»± khôn ngoan là ngÆ°á»i không biết mình khôn ngoan. Suy nghÄ© mà chúng ta biết, khi thá»±c sá»± chúng ta không biết, là chứng bệnh đặc biệt mà má»i con ngÆ°á»i Ä‘á»u mắc phải. Chỉ khi chúng ta trở nên chán ngán tÃnh kiêu ngạo và gian dối nhÆ° váºy, chúng ta má»›i có thể chữa cho mình khá»i bệnh.
Mong má»i giúp ngÆ°á»i là m việc nà y, Trang Tá» thÆ°á»ng sá» dụng má»™t chi tiết hà i hÆ°á»›c dá»… hiểu. Ngà i kể má»™t câu chuyện má»™t lần Ngà i mÆ¡ nhÆ° thế nà o khi là má»™t con bÆ°á»›m bay lượn vui chÆ¡i đó đây. Ngà i không còn ý thức mình là con ngÆ°á»i nữa. Rồi Ä‘á»™t nhiên tỉnh dạy và thấy mình nằm dà i trên giÆ°á»ng, vẫn là má»™t con ngÆ°á»i. Tuy nhiên rồi Trang Tá» tá»± há»i mình, "phải chăng tôi là con nguá»i mÆ¡ thà nh bÆ°á»›m hay bây giá» tôi là con bÆ°á»›m mÆ¡ thà nh con ngÆ°á»i?"
Cái gì đúng? Là m sao tôi biết được đó là điá»u tôi biết? Äó là những câu há»i không thể trả lá»i dứt khoát được bởi ngÆ°á»i thá»±c sá»± khôn ngoan, dù rằng có nhiá»u nhà hiá»n triết tá»± cho mình là khôn ngoan đã Ä‘Æ°a ra câu trả lá»i. Tất cả câu trả lá»i tùy thuá»™c và o thá»i gian, nÆ¡i chốn và hoà n cảnh. NgÆ°á»i có Äạo không mà ng tá»›i bản liệt kê câu há»i; không lÆ°u ý đến qui tắc hà nh xá»; vượt lên luân lý và đạo đức. NgÆ°á»i có Äạo không phục tùng quyá»n uy bên ngoà i thuá»™c bất cứ loại gì. Há» chỉ nghe theo bản chất thiên nhiên sâu xa của chÃnh mình. Là m nhÆ° váºy há» không những tìm ra chân lý mà còn sống đúng chân lý. Vì trong bản tÃnh sâu xa nhất của mình, Äạo Ä‘ang hoạt Ä‘á»™ng rõ rà ng và mạnh mẽ. Không Ä‘i khá»i cá»a mà ngÆ°á»i có Äạo vẫn có thể biết toà n bá»™ thế giá»›i.
Những ngÆ°á»i tiá»n phong của Lão Giáo đã nói những lá»i nhÆ° váºy, há» không thÃch nói chút nà o. Há» biết những ấn tượng vá» cuá»™c Ä‘á»i của há» không thể truyá»n đạt bằng lá»i. Những ấn tượng của há» chỉ có thể hiểu thấu hoà n toà n bởi những ai chia sẻ những ấn tượng ấy bằng kinh nghiệm của chÃnh há». Má»—i ngÆ°á»i chúng ta có lúc thất bại khi định Ä‘Æ°a những cảm nghÄ© sâu xa nhất hay trá»±c giác của mình thà nh lá»i. Và o những lúc nhÆ° váºy, chúng ta có thể diá»…n tả bằng thi văn, bằng âm nhạc, hay má»™t dạng thức nghệ thuáºt khác. Äó cÅ©ng đúng nhÆ° váºy đối vá»›i ngÆ°á»i theo Lão Giáo. Nếu chúng ta muốn hiểu há», chúng ta phải nháºn thức là chúng ta Ä‘ang Ä‘á» cáºp đến thi văn vá» những ấn tượng. Những lá»i nói không có nghÄ©a được hiểu theo nghÄ©a Ä‘en, vì lá»i nói không thể chuyển tải những cảm tưởng má»™t cách đầy đủ. NhÆ°ng những lá»i của Lão Giáo có nghÄ©a phải được hiểu má»™t cách nghiêm túc.
LÃO GIÃO, Sá»° SÙNG BÃI ÄẠO LÃ
Sá»± miá»…n cưỡng dùng lá»i là m phÆ°Æ¡ng tiện cho cảm nghÄ© của há» không phải không đúng chá»—. Hầu nhÆ° lá»i nói được thốt ra hay những tÃn hiệu được vẽ trên giấy, khi nhược Ä‘iểm của lá»i bá»™c lá»™ ý tứ của ngÆ°á»i nói và ngÆ°á»i viết. NgÆ°á»i ta hiểu lá»i theo nghÄ©a Ä‘en, Ä‘i theo chúng đến từng chi tiết, giống những qui tắc mà những ngÆ°á»i Lão Giáo lúc phôi thai chế nhạo nhÆ° thế. Bám nÃu và o những miêu tả vá» ngÆ°á»i có Äạo, ngÆ°á»i ta quên mất sá»± hòa hợp bên trong đã được mô tả lúc đầu. Nhá»› "ba kho báu", ngÆ°á»i ta quên việc tìm chúng bị vùi lấp trong chÃnh mình. Cố gắng theo Lão Tá» và Trang Tá», ngÆ°á»i ta quên con Ä‘Æ°á»ng để hiểu Äạo.
Äiá»u nà y không đáng ngạc nhiên chút nà o. NgÆ°á»i ở thá»i thá»i Lão Tá» chÆ°a bao giá» thá»±c sá»± bá» tÃnh dị Ä‘oan do sá»± bầy tá» của Ngà i hay của bất cứ đạo sÆ° nà o. Sá»± đòi há»i của hỠđầy những lo âu hà ng ngà y vá» công việc, bè bạn và gia đình. Tháºt dá»… chịu và yên lòng khi xoa dịu những linh hồn lúc nà o cÅ©ng hiện diện ở má»i nÆ¡i xung quanh há». Những ngÆ°á»i nà y không có thì giá», giáo dục, hay ham thÃch suy nghÄ© tìm tòi vá» Ä‘á»i sống. Hầu hết má»i ngÆ°á»i, má»i nÆ¡i, và ở má»i thá»i đại, sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i không nghÄ© sâu xa vá» cuá»™c Ä‘á»i.
Tuy váºy, hầu hết má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u kÃnh trá»ng những ngÆ°á»i suy nghÄ© sâu xa, và đặc biệt là má»™t Ãt những nhà tÆ° tưởng nổi tiếng mà những lý tưởng của những ngÆ°á»i nà y hấp dẫn há» nhÆ° má»™t phần quan trá»ng của những gì phổ biến là đúng. ThÆ°á»ng thÆ°á»ng, vì lòng tôn trá»ng, hỠđâm ra tôn kÃnh và rồi, hầu nhÆ° không cảm thấy, sùng bái. Vì váºy ngÆ°á»i ta sùng bái Lão Tá». Những thế hệ sau nà y coi Ngà i nhÆ° thánh. Há» quên mất là hạnh phúc mà Lão tá» nói phải đạt được bằng quá trình mà Ngà i Ä‘i theo -- phù hợp vá»›i chiá»u hÆ°á»›ng của má»i sá»± -- Äạo. DÆ°á»ng nhÆ° há» nghÄ© có con Ä‘Æ°á»ng tắt Ä‘i đến sá»± toại nguyện mà Lão TỠđã trải nghiệm.
Dần dà qua nhiá»u năm, tá»± biết mình và kiến thức Ä‘á»i sống đã là những mục tiêu của Lão Giáo bị bá» lại đằng sau. ChÆ°a bao giá» ngÆ°á»i theo Lão Giáo phát triển mạnh mối quan tâm chÃnh của há» nằm trong sá»± xua Ä‘uổi lo âu và phiá»n muá»™n. Äúng, những ngÆ°á»i theo Lão Giáo lúc phôi thai cÅ©ng đã muốn Ä‘iá»u nà y, nhÆ°ng là sản phẩm phụ của sá»± hòa hợp vá»›i bản chất của sá»± váºt. Bây giá» ngÆ°á»i theo Lão Giáo mong muốn biến hạnh phúc thà nh má»™t việc dá»… dà ng hÆ¡n. Và há» bắt đầu Ä‘Æ°a ra linh Ä‘Æ¡n, tiên dược và nghi thức ma thuáºt nhằm giúp đạt được việc đó.
Lão Giáo trở thà nh sá»± tìm tòi linh Ä‘an thần diệu, phÆ°Æ¡ng thuốc chữa khá»i tất cả má»i bệnh táºt, và kéo dà i Ä‘á»i sống thảnh thÆ¡i. Những ngÆ°á»i theo Lão Giáo lúc phôi thai trÆ°á»›c hết rút khá»i cuá»™c sống giả tạo và không thiên nhiên nhằm hiểu biết thá»±c tế. Những thế ká»· sau nà y nối tiếp bởi những ngÆ°á»i theo Lão Giáo ẩn dáºt trÆ°á»›c thá»±c tế nhằm Ä‘i theo những táºp tục dị Ä‘oan mà há» hy vá»ng sẽ thoát khá»i được bất hạnh. Những ngÆ°á»i Lão Giáo lúc phôi thai tán dÆ°Æ¡ng kiến thức và sá»± hiểu biết vá» Äạo, tìm cách hòa hợp vá»›i tÃnh chất của má»i sá»±. Những ngÆ°á»i theo Lão Giáo sau nà y cố gắng can thiệp và o tiến trình thiên nhiên để đạt bất tá» và thoát khá»i lo lắng.
Những ngÆ°á»i theo Lão Giáo khác, thất vá»ng vá» Ä‘á»i sống nà y trở thà nh ngÆ°á»i sống ẩn dáºt, sống chá» chết, theo Ä‘iá»u mà há» tin rằng sá»± giải thÃch đúng giáo lý của Lão Tá» là "không là m gì cả". Những ngÆ°á»i nà y chỉ có má»™t số Ãt, số đông quần chúng bám và o ý nghÄ©a bình dân hÆ¡n của Lão Giáo -- dị Ä‘oan và ma thuáºt. Những ngÆ°á»i theo Lão Giáo chấp nháºn Äạo của há» là nguồn vui mà lúc nà y há» tin và là niá»m hy vá»ng cho há» trong tÆ°Æ¡ng lai sau khi chết.
Lão Tá» dạy rằng con ngÆ°á»i không nên lo lắng hay phục vụ quá»· thần mà nhiá»u ngÆ°á»i tưởng rằng quá»· thần là tất cả. Thay vì, con ngÆ°á»i nên nghiên cứu để biết các chiá»u hÆ°á»›ng của vạn váºt. Không có gì có thể mang lại từ sá»± thá» phượng ngu tối và hãi hùng những quá»· thần nhÆ° váºy. NgÆ°á»i có Äạo không bị khó khăn gì bởi những quá»· thần tốt hay xấu. Những ngÆ°á»i là m ma thuáºt cố gắng bắt thiên nhiên là m theo ý muốn của mình. Và sức mạnh không bao giá» thà nh công. Thiên nhiên sẽ dạy cho há» Ä‘iá»u nà y.
Nhìn và o cách sống hiện tại, chắc chắn Lão Tá» rất Ä‘au buồn là điá»u đó đã Ä‘i đến chấm dứt những gì mà Ngà i đã dạy. Ngà i có thể có đầy cảm giác vô Ãch, Ä‘iá»u có thể xẩy đến vá»›i bất cứ ngÆ°á»i Ä‘á» xÆ°á»›ng nà o nhìn và o những gì đã phát triển do công lao của mình. Äạo, vá»›i tÆ° cách là ngÆ°á»i khai sáng, đầy những thứ mà Ngà i coi là Ãt đáng là m.
Tân Lão Giáo không thể tồn tại nhÆ° má»™t tôn giáo có hiệu quả, cho dù cá»±u Lão Giáo cổ xÆ°a đã không tồn tại lâu dà i. Dần dần, những ngÆ°á»i bị lôi cuốn và o tÆ° tưởng Lão Giáo trở nên chán nản. Những ngÆ°á»i Ä‘i tìm sá»± tốt đẹp của xã há»™i loà i ngÆ°á»i quay vá» vá»›i Äạo Khổng Ä‘Æ°a ra sá»± giúp đỡ trá»±c tiếp và thá»±c tiá»…n trong vấn đỠđó. Những ngÆ°á»i thÃch mặt thiá»n định của Lão Giáo, bắt đầu nghiên cứu Pháºt Giáo. Và Lão Giáo cổ Ä‘iển được dạy bởi Lão Tá», thá»±c tế đã ngừng tồn tại
Tôn Giáo của má»™t ngÆ°á»i Trung Hoa bình thÆ°á»ng ngà y nay là má»™t sá»± pha trá»™n nhiá»u truyá»n thống tôn giáo khác nhau. Vai Trò của Lão Giáo trong sá»± pha trá»™n nà y đã là má»™t khÃa cạnh vô tÆ° và vui vẻ trong Ä‘á»i sống dân tá»™c. Hầu hết những ngà y lá»… tôn giáo, vá»›i những buổi lá»… vui tÆ°Æ¡i bắt nguồn từ Lão Giáo ở quá khứ. Những buổi lá»… nà y gồm có những cuá»™c lá»… vá» sinh nháºt đầy ý nghÄ©a -- nhất là sinh nháºt của các bé trai -- hôn lá»…, sá»± ra Ä‘á»i của đứa trẻ, và vá» má»™t số mùa mà ng trong năm. Bây giá» có má»™t nhóm thầy tu được huấn luyện để Ä‘iá»u hà nh những ngÆ°á»i tá»± gá»i mình là ngÆ°á»i theo Lão Giáo.
Äạo Lão của Lão Tá» và Trang Tá» sống hầu nhÆ° dá»±a và o những thứ mà nó tiến dẫn cho những tôn giáo khác mạnh hÆ¡n và tồn tại lâu hÆ¡n. Khổng Giáo gá»™p niá»m tin Lão Giáo và o lòng tốt căn bản của con ngÆ°á»i. Pháºt Giáo tại Trung Hoa vốn đã nhấn mạnh tầm quan trá»ng vá» hiểu biết ná»™i tâm, được củng cố thêm và thay đổi má»™t chút theo tôn giáo địa phÆ°Æ¡ng. Vá»›i tÆ° cách là má»™t triết lý tôn giáo, Lão Giáo đã phai, nhÆ°ng nó đã gá»i Ä‘i nhiá»u sá»± hiểu biết rằng Ä‘á»i sống ná»™i tâm của mình là đá»i sống quan trá»ng.
-ooOoo-
11. KHá»”NG GIÃO: Lá»I Sá»NG HÃ’A HỢP VÀ KHUÔN PHÉP
Huyá»n thoại kể rằng khi Lão TỠđã rất già thì có má»™t thanh niên há»c rá»™ng ở tỉnh lân cáºn đến thăm. NgÆ°á»i thanh niên trẻ nà y, đã bá» hầu hết ngà y tháng của mình và o việc nghiên cứu, đến để há»i má»™t số câu há»i. Giống nhÆ° Lão Tá», ngÆ°á»i thanh niên nà y quan tâm đến phẩm chất Ä‘á»i sống tại Trung Hoa. Anh ta cÅ©ng tin rằng lùi lại "những ngà y xÆ°a cÅ© tốt đẹp" của thá»i đại và ng son mà ngÆ°á»i ta đã có Ä‘á»i sống tốt đẹp hÆ¡n và xứ sở nà y nói chung sung túc hÆ¡n.
NgÆ°á»i thanh niên trẻ tuổi nà y là Khổng Tá», và Ngà i đã tiến tá»›i niá»m tin nà y qua con Ä‘Æ°á»ng nghiên cứu và tìm tòi những tà i liệu cổ của Trung Hoa. Khi Ngà i thu tháºp và giải thÃch những tác phẩm kinh Ä‘iển, Ngà i đã tìm ra Ä‘iá»u được coi là manh mối của Ä‘á»i sống hạnh phúc hÆ¡n ở những ngà y ban sÆ¡. Äể thá»±c sá»± hiểu triết lý Khổng Tá», chúng ta vẫn phải quay vá» vá»›i những bình luáºn của Ngà i vá» những tác phẩm kinh Ä‘iển nà y. Những sách văn tuyển, các câu chuyện vá» Khổng Tá» và những lá»i bình luáºn của Ngà i vá» tình trạng Ä‘á»i sống cÅ©ng nói vá» những Ä‘á» xuất vì lợi Ãch cho ngÆ°á»i đồng hÆ°Æ¡ng của Ngà i.
Cả Lão Tá» lẫn Khổng Tá» Ä‘á»u quan tâm đến những yếu Ä‘iểm xã há»™i và luân lý của thế hệ các Ngà i. Lão Tá» vấp phải sá»± thách thức của lối sống có quan Ä‘iểm căn bản là những thể chế và phong tục và o thá»i Ngà i không thiên nhiên, do đó cần phải tránh... Khổng Tá», má»™t ngÆ°á»i bảo thủ thá»±c sá»±, dạy rằng Ä‘iá»u tốt nhất trong quá khứ phải được gìn giữ và cải tiến cho thÃch đáng. Trong quá khứ có chìa khóa cho hiện tại và tÆ°Æ¡ng lai. Ngà i không tìm cách thiết láºp má»™t tôn giáo má»›i hay má»™t hệ thống đạo đức má»›i.
Khổng Tá» cÅ©ng đối đầu vá»›i câu há»i căn bản mà Lão Tá» quan tâm. "Äá»i sống là gì? Là m sao tôi có thể sống hòa hợp tốt nhất trong thế giá»›i nà y? Là m sao tôi có thể sống má»™t cuá»™c Ä‘á»i hạnh phúc? Tôi là gì?" Má»™t phần câu trả lá»i Khổng Tá» quay vá» vá»›i thiên nhiên và Äạo cÅ©ng nhÆ° Lão TỠđã là m. Ngà i quan sát thấy tất cả các bá»™ pháºn của thiên nhiên hoạt Ä‘á»™ng hòa hợp vá»›i nhau. Ngà i khẳng định con ngÆ°á»i có thể há»c từ thiên nhiên. Bằng cách theo con Ä‘Æ°á»ng của thiên nhiên và sá»± hòa hợp, con ngÆ°á»i có thể là m Ä‘iá»u tốt nhất mà con ngÆ°á»i có thể là m được trong thế giá»›i nà y.
Hòa hợp là lý tưởng của Khổng Tá», cÅ©ng là lý tưởng của Lão Tá». Khác biệt giữa hai ngÆ°á»i ở chá»— nà o? TrÆ°á»›c hết là cá tÃnh của hai ngÆ°á»i khác hẳn nhau. Trong những vấn Ä‘á» mà hai vị phải đối đầu, tÃnh khác nhau vá» quan Ä‘iểm quyết định sá»± khác biệt trong cách giải quyết mà há» Ä‘Æ°a ra. Trong khi Lão Tá» có khuynh hÆ°á»›ng là "cá nhân chủ nghÄ©a", thì Khổng Tá» tin rằng toà n bá»™ trách nhiệm của con ngÆ°á»i là xã há»™i. Con ngÆ°á»i không phải là ngÆ°á»i sống tách khá»i đồng loại. Cho nên hòa hợp đối vá»›i con ngÆ°á»i có nghÄ©a hòa hợp vá»›i những ngÆ°á»i khác. Lão Tá» tin tưởng rằng trách nhiệm của con ngÆ°á»i là phải hiểu mình và phải trá»±c tiếp hÆ°á»›ng mình và o hòa hợp vá»›i Äạo. NhÆ°ng Äức Khổng Tá» tin rằng trách nhiệm của con ngÆ°á»i là cùng cá»™ng tác vá»›i nhau và thi hà nh nhiệm vụ mà xã há»™i kỳ vá»ng ở nÆ¡i há». DÄ© nhiên sá»± cá»™ng tác nhÆ° thế bám chắc và o Äạo, nhÆ°ng trình Ä‘á»™ kinh nghiệm của con ngÆ°á»i lại là phÆ°Æ¡ng tiện qua đó con ngÆ°á»i bầy tá» há» thống thuá»™c vá» vÅ© trụ. Khi ngÆ°á»i ta phát triển được khả năng hòa hợp vá»›i những ngÆ°á»i đồng loại, thì há» có thể hiểu được sá»± hòa hợp của vạn váºt.
CẦN PHẢI CÓ LUẬT LỆ CHO CUỘC Sá»NG
Khổng Tá» thấy không phải tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»á»¥ cÆ° xá» má»™t cách cá»™ng tác và giúp đỡ lẫn nhau. Äiá»u nà y, đối vá»›i tâm trà thá»±c tiá»…n của Khổng Tá», có nghÄ©a Ä‘Æ¡n giản là há» cần má»™t số tiêu chuẩn nhất định. Trong những tác phẩm của Ngà i, Khổng Tá» nhấn mạnh đến những tiêu chuẩn nhÆ° váºy, Ngà i nhắc lại, và giải thÃch những luáºt lệ truyá»n thống cổ của xã há»™i Trung Hoa. Ngà i thấy không cần thêm những luáºt lệ má»›i. Nhiệm vụ của Ngà i nhÆ° Ngà i đã dá»± tÃnh là soạn thảo và truyá»n đạt cho háºu thế những táºp tục và cách cÆ° xá» trÆ°á»›c đây của xã há»™i Trung Hoa. Ngà i không viết Ä‘iá»u gì má»›i, vì Ngà i tin tưởng và trân quý tổ tiên.
Tại sao những luáºt lệ đó lại cần thiết? Lúc đầu tất cả má»i luáºt lệ Ä‘á»u nảy sinh do nhu cầu của con ngÆ°á»i. Äây là chiá»u hÆ°á»›ng mà tất cả những luáºt pháp có Ãch ra Ä‘á»i. Có những vấn Ä‘á» khi cùng chung sống, và những luáºt lệ được soạn ra để giải quyết vấn Ä‘á». Ở đâu, có nhiá»u ngÆ°á»i chung sống vá»›i nhau thì ở đó có nhiá»u vấn Ä‘á» hÆ¡n những nÆ¡i Ãt ngÆ°á»i. ChÃnh quyá»n của má»™t thà nh phố lá»›n phức tạp hÆ¡n chÃnh quyá»n của má»™t ngôi là ng nhá» nhiá»u. Trung Hoa đã có rất nhiá»u ngÆ°á»i. Nhá» có Khổng Tá» Trung Hoa đã thu tháºp nhiá»u luáºt lệ. Tất cả những luáºt lệ nà y nhằm là m cuá»™c sống suông sẻ hÆ¡n. Những luáºt lệ nà y không bị ép buá»™c nhÆ° luáºt lệ giao thông. Những luáºt lệ nà y giống phép xã giao hÆ¡n.
Luáºt lệ có nhiá»u ý nghÄ©a hÆ¡n khi nó rõ rà ng rà nh mạch. NgÆ°á»i thÃch sống trong má»™t xã há»™i có tráºt tá»± cảm thấy thoải mái hÆ¡n khi luáºt lệ xã há»™i có ná»™i quy rõ rà ng và khi chúng định rõ thá»i gian và nÆ¡i chốn. Cứ thế, qua nhiá»u năm, những ngÆ°á»i theo Khổng Giáo coi trá»ng nhiá»u bản liệt kê luáºt lệ đặc biệt bao hà m má»i thứ từ chà o há»i và trò chuyện vá»›i bạn bè tá»›i lá»… lạy tổ tiên. Y phục và đà m luáºn được qui định. Cả đến tÆ° thế và bÆ°á»›c Ä‘i cÅ©ng được liệt kê, cho nên không ai cố gắng thà nh tháºt mà lại có thể không là m được Ä‘iá»u phải. Äi theo những luáºt lệ nà y chứng tá» ham thÃch thá»±c sá»± cá»™ng tác vá»›i ngÆ°á»i đồng hÆ°Æ¡ng của mình.
CÃCH Sá»NG HÃ’A HỢP VỚI NGƯỜI KHÃC: QUÂN TỬ
Äể cho ngÆ°á»i dân biết há» phải sống ra sao, Khổng Tá» Ä‘Æ°a ra mô hình "NgÆ°á»i Quân Tá»" hay má»™t ngÆ°á»i cao quý hoặc sang trá»ng. Khổng Tá» gá»i ngÆ°á»i đó là "sang trá»ng" hay quân tá» vì Ngà i có niá»m tin là coi những nhà cầm quyá»n là báºc thầy. Tuy nhiên, bất cứ ai và o bất cứ lúc nà o cÅ©ng có thể sống nhÆ° má»™t ngÆ°á»i Quân Tá».
NgÆ°á»i Quân Tá» phát triển trong nhân cách của mình. Năm Äức Hạnh Kiên Äịnh (NgÅ© ThÆ°á»ng) mà ngÆ°á»i ấy rèn táºp cho đến khi chúng tá»± nhiên nhÆ° hÆ¡i thở. Là m Ä‘iá»u phải là má»™t phần không thể tách rá»i của ngÆ°á»i quân tá». Khi Khổng Tá» nói vá» chÃnh Ngà i rằng chẳng phải cho đến khi Ngà i bẩy mÆ°Æ¡i tuổi Ngà i má»›i Ä‘i theo tiếng gá»i con tim mà vẫn không vượt qua ranh giá»›i của lẽ phải, có lẽ Ngà i quá khiêm tốn hay rất nhún nhÆ°á»ng. Tuy nhiên, ngÆ°á»i theo đạo Khổng chân chÃnh dà nh thì giá» cần thiết tạo nếp sống theo lẽ phải thà nh thói quen đến mức không ngÆ°ng nghỉ nghÄ© đến việc là m Ä‘iá»u phải.
(1) Thái đô chÃnh đáng (Nhân). Äức hạnh thứ nhất trong Năm Äức Hạnh Kiên Äịnh là thái Ä‘á»™ ngÆ°á»i Quân Tá» mong muốn hòa thuáºn vá»›i ngÆ°á»i khác. NgÆ°á»i Quân Tá» biết không thể là m tròn vai trò của mình trong Ä‘á»i sống trừ phi cá»™ng tác và sẵn lòng giúp đỡ. Thái Ä‘á»™ chÃnh đáng biểu lá»™ qua hạnh kiểm. Con ngÆ°á»i có mầm mống thái Ä‘á»™ nhÆ° váºy ngay trong bản thân mình, nhÆ°ng nó phải được giúp phát triển. Äôi khi thái Ä‘á»™ đức hạnh nà y được coi là phép tá»± chủ bên trong.
(2) Thủ Tục ChÃnh Äáng (Lá»…). Äức Hạnh Kiên Äịnh thứ hai là thủ tục thÃch đáng. NgÆ°á»i có má»™t tâm hồn cao thượng đã tiến hà nh nghiên cứu vá» nguyên tắc hạnh kiểm. NgÆ°á»i ấy biết cách áp dụng chúng và o từng sá»± việc xẩy đến. NgÆ°á»i ấy biết tất cả phép tắc xã giao, những phép tắc nà y Ä‘Æ°a ra cái mà má»—i hoà n cảnh xã há»™i qui định cho má»™t ngÆ°á»i có lòng nhân ái đầy đủ. NgÆ°á»i ấy biết tất cả những nghi lá»… và nghi thức táºp trung và o việc tôn thá» tổ tiên. NgÆ°á»i ấy biết cách ngồi, cách đứng, cách nói chuyện, cách Ä‘i và cách biểu lá»™ diện mạo sắc thái của mình trong má»i trÆ°á»ng hợp. Tuy nhiên, những nghi thức và thủ tục nà y không giá trị nếu không có má»™t thái Ä‘á»™ thÃch đáng. "NgÆ°á»i không có lòng nhân ái trong tâm, thì là m gì vá»›i những nghi lá»…?"
(3) Kiến Thức ChÃnh Äáng (TrÃ). Äức Hạnh Kiên Äịnh thứ ba là kiến thức. NgÆ°á»i Quân Tá» là má»™t ngÆ°á»i hiểu biết, vì con ngÆ°á»i phải được giáo dục nhằm ứng phó má»™t cách đứng đắn. Mục tiêu của ngÆ°á»i theo Khổng Giáo là phát triển dần dần những phép tắc đã thuá»™c lòng thà nh thói quen. Những Ä‘á» tà i dạy ngÆ°á»i ta sá»a chữa thói quen tinh thần là lịch sá», văn chÆ°Æ¡ng, và bổn pháºn công dân, đó là những cái hình thà nh những tác phẩm kinh Ä‘iển Trung Hoa. NgÆ°á»i Quân TỠđặt kế hoach giáo dục của mình gồm tất cả những thiết yếu nhÆ° váºy. Qua nhiá»u thế ká»·, những tác phẩm kinh Ä‘iển Trung Hoa là ná»n tảng giáo dục tại Trung Hoa. Thá»i đại tiên tiến đã thay và o những Ä‘á» tà i khác, nhÆ°ng ngÆ°á»i theo Khổng giáo vẫn dà nh cho các tác phẩm Cổ Äiển má»™t sá»± kÃnh trá»ng.
Khi Khổng Tá» nhấn mạnh tầm quan trá»ng của giáo dục, Ngà i không Ä‘á» xuất khái niệm má»›i. Ngà i chỉ nhắc lại và nhấn mạnh và o Ä‘iá»u tổ tiên đã nói. Tráºt tá»± xã há»™i tùy thuá»™c và o luân lý căn bản -- luân lý trong lá»i nói và hà nh Ä‘á»™ng đứng đắn. CÅ©ng giống nhÆ° ngÆ°á»i xÆ°a, Khổng Tá» tin tưởng luân lý phải được áp dụng và o má»i bình diện cuá»™c sống, đồng thá»i nó cÅ©ng rất có ý nghÄ©a trên bình diện chÃnh quyá»n. Vì ngÆ°á»i cầm quyá»n là thầy của tất cả. Những vị thầy nà y dạy luân lý má»™t cách rất hiệu quả khi há» là m tấm gÆ°Æ¡ng tốt vá» luân lý và khi há» cai trị má»™t cách nhân từ. Chỉ qua má»™t quá trình nhÆ° váºy thì cuối cùng thá»i đại và ng son má»›i sẽ đến, khi tất cả má»i ngÆ°á»i đối vá»›i nhau trong sá»± ân cần tá» tế và coi trá»ng nhau.
(4) DÅ©ng Khà Äúng Theo Luân Lý (NghÄ©a). Theo Äức Hạnh Kiên Äịnh thứ tÆ°, ngÆ°á»i Quân Tá» nên phát triển dÅ©ng khà luân lý cần thiết để trung thà nh vá»›i chÃnh mình và đem lòng nhân ái tá»›i xóm giá»ng. Má»i việc ngÆ°á»i Quân Tá» là m bằng chà khà đó đóng góp đáng giá cho xã há»™i. Qua từng hà nh vi của ngÆ°á»i Quân Tá», mà quan hệ con ngÆ°á»i được cải tiến.
(5) Kiên Trì ChÃnh Äáng (TÃn). Äức hạnh cuối cùng của Năm Äức Hạnh Kiên Äịnh là tầm quan trá»ng vá» tÆ° cách của há» -- sá»± kiên định. NgÆ°á»i Quân TỠđã hoà n thà nh bốn đức hạnh, và sẽ kiên quyết hoà n thà nh. NgÆ°á»i Quân Tá» bao giá» cÅ©ng tá» tế và hữu Ãch. NgÆ°á»i Quân Tá» lúc nà o cÅ©ng biết bổn pháºn của mình và bao giá» cÅ©ng biết cách là m bổn pháºn ấy. Vì ngÆ°á»i Quân TỠđã phát triển hạt giống đức hạnh trong bản tÃnh của mình, cho nên sống hòa hợp vá»›i má»i thứ trong vÅ© trụ. Vì ngÆ°á»i Quân Tá» có sá»± hòa hợp trong chÃnh mình, cho nên là má»™t phần của sá»± hòa hợp vÅ© trụ. Äó là lý do tại sao ngÆ°á»i Quân Tá» bao giá» cÅ©ng là m Ä‘iá»u phải đúng lúc.
LÃ’NG NHÂN ÄẠO HOÀN HẢO
NgÆ°á»i theo Khổng Giáo thÆ°á»ng nói vá» "lòng nhân đạo hoà n hảo". Con ngÆ°á»i có thể đạt được lòng nhân nà y vì ngÆ°á»i theo Khổng giáo tin là có cái gì đó trong má»—i ngÆ°á»i, ngay từ khi má»›i lá»t lòng. Äó là má»™t tÃnh thiện bẩm sinh hay tÃnh khả ái có thể được phát triển do những cảm nghÄ© giúp đỡ ngÆ°á»i khác. ChÃnh Mạnh Tá», má»™t ngÆ°á»i theo Khổng Giáo nổi tiếng sau nà y, là ngÆ°á»i nhấn mạnh tÃnh thiện bẩm sinh của con ngÆ°á»i. Khi Mạnh Tá» và Khổng Tá» nói vá» tÃnh thiện của con ngÆ°á»i rút cục có nghÄ©a là con ngÆ°á»i thÃch hợp để sống vá»›i ngÆ°á»i khác. Äúng là có má»™t quá trình sá»a soạn lúc đầu, nhÆ° chúng ta đã nhìn thấy. Cách cÆ° xá», thói quen, kiểu suy nghÄ© và những phán xét phải được cải thiện.
Khi má»™t ngÆ°á»i tá»± giáo dục lấy mình để thà nh ngÆ°á»i Quân Tá», ngÆ°á»i ấy tá» tế, hữu Ãch và có đạo đức. Hạt giống tÃnh tốt trong chÃnh con ngÆ°á»i ấy tạo thà nh các đức tÃnh ấy. Cho nên có thể có nhiá»u hà nh Ä‘á»™ng thiện mà ngÆ°á»i Trung Hoa tháºt hết hy vá»ng từng liệt kê tất cả chúng từng hà nh Ä‘á»™ng má»™t. Khuôn và ng thÆ°á»›c ngá»c của hỠđược nói lên bằng ngôn ngữ tiêu cá»±c. Tuy nhiên, nó trà n đầy mối quan tâm vì ngÆ°á»i khác. "Äừng là m cho ngÆ°á»i khác Ä‘iá»u gì mà bạn không muốn ngÆ°á»i ta là m Ä‘iá»u ấy cho bạn"
QUAN HỆ CHÃNH ÄÃNG
Má»™t phần cố gắng là m cho cách sống chÃnh đáng dá»… dà ng cho má»i ngÆ°á»i, ngÆ°á»i theo Khổng Giáo nhấn mạnh năm quan hệ cá nhân quan trá»ng đòi há»i phải khả ái và lịch thiệp. Những Ä‘iá»u nà y đã từng được dạy cho từng há»c sinh, nhÆ°ng hệ thống giáo dục nà y đã bị gián Ä‘oạn và o đầu thế ká»· nà y. Tuy váºy nhiá»u ngÆ°á»i theo Khổng Giáo vẫn nghÄ© rằng nếu ai nấy Ä‘á»u sá» dụng năm Äức Hạnh Kiên Äịnh trong năm mối quan hệ, thá»i đại và ng son thá»±c sá»± sẽ bắt đầu. Nếu có hạnh phúc hay hòa hợp, mÆ°á»i ngÆ°á»i liên hệ trong những giao tiếp nà y phải sá» dụng thái Ä‘á»™ có đạo đức và đức hạnh đối vá»›i nhau:
(a) Chồng và vợ (Phu thê)
(b) Cha và con (Phụ tá»)
(c) Anh và em (Huynh đệ)
(d) Vua và tôi (Quân thần)
(c) Bạn và bạn (Bằng hữu)
Xin lÆ°u ý rằng cả hai phÃa Ä‘iá»u mong má»i là mối quan hệ. Má»—i phÃa Ä‘á»u chịu trách nhiệm vá» hà nh Ä‘á»™ng, nói năng và suy nghÄ© trên phÆ°Æ¡ng diện khả ái và hữu Ãch.
Má»™t số ngÆ°á»i có thể nói rằng Ä‘iá»u nà y chÆ°a đủ. Những ngÆ°á»i khác trên xứ sở của há» và những vùng đất khác thì sao? NgÆ°á»i theo Khổng Giáo giữ lý tưởng khoan dung và khả ái đối vá»›i tất cả láng giá»ng của mình và tất cả ngÆ°á»i khác trên trái đất. NhÆ°ng cá nhân há» không giao tiếp vá»›i tất cả ngÆ°á»i khác. Phạm vi quen biết của ngÆ°á»i ấy có giá»›i hạn. ChÃnh vì lý do nà y mà năm quan hệ cá nhân được liệt kê. Má»™t ngÆ°á»i hà nh Ä‘á»™ng bằng lòng tốt và quan tâm đến má»™t số Ãt ngÆ°á»i mà ngÆ°á»i ấy tiếp xúc thÆ°á»ng xuyên thì tốt hÆ¡n nhiá»u là chỉ nói miệng vá» "thÆ°Æ¡ng yêu" tất cả con ngÆ°á»i. NgÆ°á»i ấy không bao giá» biết tất cả má»i ngÆ°á»i. Má»™t Ä‘á»i sống thiện là ở chá»— hà nh Ä‘á»™ng thÃch hợp vá»›i những ngÆ°á»i mà ta gặp hà ng ngà y theo những kinh nghiệm hà ng ngà y.
TÃŒNH THÆ¯Æ NG YÊU VÀ HIẾU THẢO TRONG GIA ÄÃŒNH
Từ lâu trÆ°á»›c thá»i Ä‘iểm sách vở lịch sá» bắt đầu, ngÆ°á»i Trung Hoa tin tưởng rằng bổn pháºn đầu tiên của má»™t ngÆ°á»i là đối vá»›i cha mẹ. Trong những gia đình lá»›n theo phong tục Trung Hoa, cha mẹ, ông bà , và các cụ được coi nhÆ° rất khôn ngoan, rất được thÆ°Æ¡ng yêu và rất được tôn kÃnh. Cái chết của há» không giảm Ä‘i lòng kÃnh trá»ng đối vá»›i các báºc ấy. KÃnh trá»ng tổ tiên là con Ä‘Æ°á»ng trải rá»™ng "cảm nghÄ© gia đình" vượt qua cái chết. Khổng Tá» và những ngÆ°á»i theo Khổng Giáo đã góp phần quan trá»ng trong việc giữ hiếu Ä‘á»… táºn tụy vá»›i cha mẹ đứng hà ng đầu trong lý tưởng của Trung Hoa.
Trẻ em tại Trung Hoa không bao giỠđược phép tá»± do lá»±a chá»n và cÆ° xá» nhÆ° trẻ em tại PhÆ°Æ¡ng Tây. Chúng được rèn luyện má»™t cách tá» tế nhÆ°ng rất kiên quyết ngay từ đầu nhằm là m cho chúng có thái Ä‘á»™ và cách cÆ° xá» thÃch đáng. Không vâng lá»i hết sức Ãt có, và bất hiếu lại còn Ãt có hÆ¡n. Trẻ giữ hiếu vá»›i cha mẹ đến mức chấp nháºn những quyết định của cha mẹ vá» chúng, kể cả việc lá»±a chá»n chồng hay vợ. NgÆ°á»i Trung Hoa tin rằng những vấn Ä‘á» nhÆ° thế cha mẹ khôn ngoan hÆ¡n con cái nhiá»u.
ÄÆ°Æ¡ng nhiên, tÃnh trung thà nh vá»›i gia đình đã thay đổi rất nhanh vá»›i những sá»± thay đổi khác và o thế ká»· hai mÆ°Æ¡i. Những phát triển chÃnh trị má»›i đã gây ra sá»± đổ vỡ trong truyá»n thống gia đình cổ và còn có thể gây ra những thay đổi lá»›n hÆ¡n. Tuy nhiên, hiếu thảo là má»™t phần của Ä‘á»i sống Trung Hoa từ lâu và vẫn còn ảnh hưởng tại Trung Hoa.
TÔN KÃNH Tá»” TIÊN
Khổng Tá» khuyến khÃch tôn kÃnh và thá» cúng tổ tiên vì Ngà i tin rằng việc ấy giúp cho con ngÆ°á»i phát triển thái Ä‘á»™ và hạnh kiểm thÃch đáng. Khi má»™t ngÆ°á»i dâng lá»… váºt trÆ°á»›c linh vị ngÆ°á»i quá cố, ngÆ°á»i ấy nhá»› lại nguồn gốc và tình thÆ°Æ¡ng yêu của ngÆ°á»i quá cố. Kinh nghiệm nà y già nh được từ cảm nghÄ© kÃnh trá»ng và trung thà nh. Vì má»™t ngÆ°á»i có hiếu vượt qua cái chết cho thấy mức táºn tụy lá»›n hÆ¡n là chỉ kÃnh trá»ng cha mẹ còn tại thế.
Nhiá»u ngÆ°á»i theo Khổng Giáo dâng lá»… váºt và những váºt bị hiến tế để tưởng niệm ngÆ°á»i chết mà không bao giá» tin rằng thần hồn ngÆ°á»i chết hiện diện. Những ngÆ°á»i theo Khổng Giáo thấy việc là m nà y có giá trị vì việc là m ấy giúp há» xây dá»±ng thói quen tốt vá» sá»± kÃnh trá»ng ngÆ°á»i khác. Äồng thá»i việc ấy là m tăng thêm sức mạnh của xã há»™i. Vì hai lý do đó, Khổng Giáo bao gồm sá»± thá» cúng tổ tiên trong những mặt quan trá»ng vá» sá»± hà nh xá» của con ngÆ°á»i.
CÃCH THỜ PHƯỢNG
Khổng Tá» không tìm cách thay đổi hay nói nhiá»u vá» tÃn ngưỡng tôn giáo và những sá»± tu táºp ở thá»i gian Ngà i. ÄÆ¡n giản là Ngà i chấp nháºn chúng nhÆ° thế -- ở chừng má»±c chúng vẫn phụng sá»± xã há»™i. Ngà i không mà ng tá»›i khái niệm bình dân tôn giáo hay táºp tục những cái bá» qua kinh nghiệm và kiến thức thông thÆ°á»ng. Ngà i không thÃch nói vá» quá»· thần mà nhiá»u ngÆ°á»i thá» cúng vì mê tÃn dị Ä‘oan và sợ hãi. Má»™t lần, Äức Khổng Tá» nói vá»›i má»™t môn đồ há»i Ngà i vá» quá»· thần, "Trong khi bạn không thể phụng sá»± con ngÆ°á»i, là m sao bạn có thể phụng sá»± được quá»· thần?" Äối vối Ngà i, tháºt phà thì giỠđể báºn tâm vá» Ä‘iá»u mà bạn không biết rõ rà ng. Äá»i sống sau khi chết là má»™t thà dụ khác. "Trong khi bạn không biết Ä‘á»i sống, là m sao bạn có thể biết được vá» cái chết". Ta không có thì giá» vá» những Ä‘iá»u ta không thể biết, vì ngay cả biết xóm giá»ng cÅ©ng cần đến má»™t Ä‘á»i ngÆ°á»i.
Khổng Tá» không quan tâm đến khái niệm vá» Thượng Äế và những vấn Ä‘á» khác trong thần há»c. NhÆ°ng Ngà i có má»™t sá»± táºn tụy thá»±c sá»± đối vá»›i những buổi lá»… tôn giáo cổ, vì Ngà i tin những cuá»™c lá»… nà y giúp xây dá»±ng thái Ä‘á»™ và thói quen cần thiết cho má»™t hạnh kiểm thÃch đáng. Tôn giáo cá nhân của Ngà i giá»›i hạn và o sá»± thá» phượng tổ tiên, cách sống luân lý của Năm Äức Hạnh Kiên Äịnh, và sá»± công nháºn tôn thá» Ngá»c Hoà ng trên thiên Ä‘Æ°á»ng. Phần lá»›n, Khổng Tá» chấp nháºn tôn giáo cổ Trung Hoa là sá»± tôn thá» pha trá»™n các thần thiên nhiên và tổ tiên.
Số đông ngÆ°á»i Trung Hoa thá» Trá»i nhÆ° vị thần tối thượng hay má»™t trong nhiá»u thần vá»›i sá»± giải thÃch khác nhau đối vá»›i bất cứ vị thần nà o. Sá»± thá» phượng Ngá»c Hoà ng Thượng Äế đã là má»™t sá»± thá» cúng hoà ng gia, cai quản suốt trong lịch sá» Trung Hoa của các vị hoà ng đế vá»›i những nghi lá»… vá» mùa mà ng. Rất Ãt ngÆ°á»i theo Khổng Giáo cùng vá»›i những nhà trà thức Trung Hoa khác, tham dá»± tÃch cá»±c và o sá»± thá» phượng Ngá»c Hoà ng. Tuy nhiên há» có khuynh hÆ°á»›ng ủng há»™ những cuá»™c lá»… của nhà Vua là có giá trị vì chúng giúp ngÆ°á»i dân nhá»› lại nguồn gốc của há».
Nhiá»u ngÆ°á»i há»i: Khổng Giáo có phải là má»™t tôn giáo không? ChÃnh Khổng Tá» cÅ©ng không cho rằng Ä‘iá»u ngà i dạy là tôn giáo. Ngà i không mong chá» sá»± thiên khải từ Ngá»c Hoà ng nhÆ° má»™t sá»± ủy quyá»n vá» Ä‘iá»u ngà i dạy. Ngà i nói vá»›i đệ tá» của Ngà i kÃnh sợ Ngá»c Hoà ng là tốt vì đó là má»™t thế lá»±c thông minh, sáng tạo chuyển váºn má»™t cách hoà n toà n tá»± nhiên thông qua Äạo. Trá»i vô tÆ° và công bằng. Sau nà y những ngÆ°á»i theo Không Giáo thêm và o niá»m tin nà y là Ngá»c Hoà ng là má»™t vị thần, nhÆ°ng là má»™t vị thần không có ảnh hưởng gì đến con ngÆ°á»i hay thế giá»›i mà Ngà i tạo ra. Tuy váºy, trá»ng tâm chÃnh của Khổng Giáo bao giá» cÅ©ng là lòng nhân đạo. Mạnh Tá» mô tả ý muốn của Trá»i vá» những gì có ý nghÄ©a đối vá»›i con ngÆ°á»i bằng cách nói rằng hãy giữ đúng bản chất của nó là con Ä‘Æ°á»ng của Trá»i. Cố gắng trung thá»±c vá»›i bản chất của Trá»i cÅ©ng là con Ä‘Æ°á»ng của con ngÆ°á»i.
Khổng Tá» coi mình là má»™t nhà cải cách xã há»™i chứ không phải là má»™t nhà lãnh đạo tôn giáo. Ngà i mÆ¡ Æ°á»›c và là m việc cho má»™t xã há»™i trong đó con ngÆ°á»i sống trong sá»± hòa hợp hoà n hảo. Nếu Ä‘iá»u Ngà i dạy không phải là tôn giáo thà Ãt nhất cÅ©ng là sùng đạo. Khổng Tá» dạy niá»m tin của Ngà i vì Ngà i tin là niá»m tin nà y được há»— trợ bởi bản chất của má»i sá»±. Giáo huấn của Ngà i là muốn Ä‘em con ngÆ°á»i và o sá»± phù hợp vá»›i thá»±c tế.
ÄIA VỊ CỦA KHá»”NG TỬ TRONG LỊCH SỬ TRUNG HOA
Trong cuá»™c Ä‘á»i mình, Khổng Tá» là má»™t báºc thầy được kÃnh trá»ng, nhÆ°ng Ngà i chỉ là má»™t trong nhiá»u báºc thầy. Khi Ngà i còn sống, tiếng tăm và sá»± yêu mến của nhân dân đối vá»›i Ngà i không bao giỠđủ dẫn đến việc áp dụng những giáo huấn của Ngà i trong chÃnh quyá»n. Trái lại Ngà i đã bá» ra nhiá»u năm cố thuyết phục hết vị vua nà y đến vị vua khác áp dụng lý tưởng của Ngà i, nhÆ°ng tất cả Ä‘á»u vô Ãch. Ngà i có má»™t số môn đồ trung thà nh tin chắc và o tÃnh hÆ¡n hẳn vá» lý tưởng của Ngà i, nhÆ°ng những ngÆ°á»i khác không hoà n toà n đồng ý vỠý kiến nà y. Mãi cho đến mấy trăm năm sau khi Ngà i chết, giáo huấn của Äức Khổng Tá» vá» luân lý má»›i bắt đầu già nh được má»™t địa vị quan trá»ng trong Ä‘á»i sống ngÆ°á»i Trung Hoa.
Những tác phẩm cổ Ä‘iá»…n Trung Hoa mà Ngà i đã đầu tÆ° quá nhiá»u thá»i gian và tÆ° tưởng và o trở thà nh cÆ¡ sở cho khoa cá» công chÃnh vá» chức vụ chÃnh quyá»n. Việc nà y đánh dấu thá»i buổi toà n bá»™ mẫu hình Ä‘á»i sống Trung Hoa bắt đầu là Khổng Giáo. HÆ¡n hai nghìn năm tÆ° tưởng của Khổng Giáo chi phối giáo dục, chÃnh quyá»n và văn hóa. Việc nà y chÃnh thức bị chấm dứt ngay và o đầu thế ká»· nà y, nhÆ°ng con ngÆ°á»i thay đổi châm hÆ¡n thể chế. Tất cả dân chúng không Ä‘á»™t nhiên quên những truyá»n thống cổ.
Lý tưởng cá nhân của Khổng Tá» chÆ°a bao giá» tiến tá»›i mức phát triển trá»n vẹn, dù những lý tưởng nà y uốn nắn tiến trình văn minh Trung Hoa. Äôi khi vua chúa và các chÃnh trị gia dÆ°á»ng nhÆ° tá» ra thà nh tháºt hÆ¡n trong thá»±c tế khi há» Ä‘i theo giáo huấn vá» luân lý của Ngà i hy vá»ng sá»± trung thà nh bá» ngoà i vá»›i Khổng Tá» của há» có thể già nh được ủng há»™ từ ngÆ°á»i dân. Äôi khi há» truy tặng chức tÆ°á»›c và phẩm hà m cho Ngà i và cho các háºu duệ của Ngà i.
Ngay sau cái chết của Ngà i, Khổng TỠđã được thâu nháºn gia đình tôn thá» thà nh tiên tổ. Những ngÆ°á»i khác cÅ©ng tiếp tay trong việc tôn thá» vì tại Trung Hoa ngÆ°á»i ta kÃnh trá»ng thầy nhÆ° cha mẹ. Giáo huấn của Ngà i bao giá» cÅ©ng là m những ngÆ°á»i hâm má»™ Ngà i quan tâm chứ không bao giá» bằng má»™t hà nh vi phép lạ hay đặc tÃnh siêu phà m. Khổng TỠđược tôn thá» nhÆ° má»™t vị thánh, nhÆ°ng đó chỉ là sá»± thá» phượng của ngÆ°á»i vô há»c tin tưởng rằng Ä‘iá»u quan trá»ng là thá» phượng cho nhiá»u chứ không phải thá» phượng có suy nghÄ©. Có lẽ loại thá» phượng nà y có thể được mô tả nhÆ° sá»± thá» phượng anh hùng đặc biệt. Nói chung, Khổng Tá» là má»™t vị thầy lá»›n tại Trung Hoa và tại Nháºt Bản vá»›i ảnh hưởng Ãt hÆ¡n. Ngà i đã được vinh danh cao hÆ¡n bất cứ ngÆ°á»i nà o khác trong toà n bá»™ quốc gia lịch sá» của Ngà i.
KHá»”NG GIÃO, Sá»° SÙNG BÃI TÔN GIÃO
Äôi khi những cố gắng mạnh mẽ được thá»±c thi để cÅ©ng cố Khổng Giáo thà nh quốc giáo, vá»›i Khổng Tá» hồ nhÆ° là vị cứu tinh. Những ná»— lá»±c nà y bị thất bại vì má»™t số lý do. Thứ nhất, ngÆ°á»i Trung Hoa thÆ°á»ng quen vá»›i tá»± do tôn giáo, và khái niệm chỉ có má»™t tôn giáo quốc gia là m há» khó chịu. Thứ hai, dÆ°á»ng nhÆ° há» không muốn biến Khổng Giáo thà nh tôn giáo nhÆ° Lão Giáo và Pháºt Giáo. Có lẽ vá»›i hỠđã từ lâu đó là cÆ¡ sở chÃnh trong Ä‘á»i sống của hỠđể há» giá»›i hạn nó và o má»™t tôn giáo có tổ chức.
Những phong trà o chÃnh trị má»›i tại Trung Hoa đôi khi đổ lá»—i cho Khổng Giáo và Khổng Tá» vá» nhiá»u Ä‘iá»u xấu xa của xã há»™i Trung Hoa. Việc nà y má»™t phần là do sá»± cố gắng là m mất uy tÃn những truyá»n thống và tÃn ngưỡng cổ, hầu mang lại ý tưởng má»›i cho chÃnh quyá»n và giáo dục. Ngà y nay, Khổng Tá» không còn giữ địa vị được kÃnh trá»ng nhÆ° trÆ°á»›c đây trong ký ức và lịch sá» dân tá»™c của Ngà i.
ÄỜI Sá»NG ÄÃ’I HỎI GÃŒ NÆ I CON NGƯỜI?
Dù giáo huấn của Ngà i chÆ°a bao giỠđạt được thà nh công mà Khổng Tá» mong muốn cho há», song má»™t số khái niệm quan trá»ng của Ngà i tồn tại sau cái chết của Ngà i và những thế ká»· sau nà y. Những ý tưởng nà y đã trở thà nh má»™t sá»± đóng góp đặc biệt cho Trung Hoa và quốc gia láng giá»ng, Nháºt Bản, nÆ¡i ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng thấy giá trị tÆ° tưởng và nghệ thuáºt Trung Hoa được vay mượn. Thá»±c ra, Ä‘á»i sống và tÆ° tưởng của nhà triết gia khả ái nà y đã đóng góp và o kiến thức của toà n thể thế giá»›i.
Trên hết, Khổng Giáo kêu gá»i mối quan tâm mạnh mẽ vá» lòng nhân đạo. Láºp luáºn chÃnh của ngÆ°á»i theo Khổng Giáo vá»›i cả hai Pháºt tá» và ngÆ°á»i theo Lão Giáo đã là há» quay lÆ°ng lại vá»›i ngÆ°á»i đồng loại để Ä‘i tìm những Ä‘iá»u gì tốt nhất cho chÃnh há». Không bao giá», không bao giá» nên coi bản thân quan trá»ng hÆ¡n xã há»™i. Mổi má»™t ngÆ°á»i phải tìm thấy sá»± hoà n thà nh nhiệm vụ trong chÃnh hà nh Ä‘á»™ng giúp đỡ và biết ngÆ°á»i khác.
Khổng giáo đòi há»i những ngÆ°á»i cai trị và các nhà lãnh đạo má»™t sá»± giải thÃch đặc biệt đối vá»›i ngÆ°á»i dân há» trị vì. Lý do duy nhất mà những ngÆ°á»i cai trị tồn tại là giúp dân được tốt hÆ¡n. Nếu khái niệm nà y được chấp nháºn má»™t cách nghiêm chỉnh bởi những nhà lãnh đạo quốc gia, nghệ thuáºt quản lý nhà nÆ°á»›c, sẽ đạt được đỉnh cao má»›i, và đá»i sống của tất cả sẽ được cải thiện. Cuối cùng ngÆ°á»i theo Khổng Giáo nói, cả đến hòa bình thế giá»›i sẽ đạt được.
Ai có thể nói tất cả Ä‘iá»u tốt đẹp có thể dẫn đến kết quả nếu gia đình chấp nháºn trách nhiệm mà Khổng Tá» trao cho há»? Khổng Giáo đặt trÆ°á»›c gia đình tầm quan trá»ng trong công việc gia đình vá» giáo dục luân lý. Nó vạch ra sá»± gắn liá»n luân lý và o Ä‘á»i sống tháºt tá»± nhiên và tÆ°Æ¡i sáng nhÆ° thế nà o.
"Äá»i sống đòi há»i gì nÆ¡i tôi? Theo truyá»n thống Trung Hoa nói: Nó đòi há»i thái Ä‘á»™ và hạnh kiểm tốt. Nó đòi há»i bạn chấp nháºn quyá»n lợi của đồng loại phải được đặt trên hết trong sá»± quan tâm của bạn. Trong cách sống nhÆ° váºy vá»›i ngÆ°á»i khác, bạn sẽ đạt được Ä‘iá»u thiện to lá»›n nhất -- bạn sẽ tìm thấy má»™t địa vị trong thế giá»›i nà y. Bạn sẽ tìm thấy chÃnh bạn.
Tà i sản của tarta12a
06-03-2008, 09:21 PM
Cái Thế Ma Nhân
Tham gia: Feb 2008
Bà i gởi: 1,035
Thá»i gian online: 35 phút 40 giây
Thanks: 0
Thanked 35 Times in 18 Posts
CHÆ¯Æ NG Bá»N
TÔN GIÃO CỦA NHẬT BẢN
12. THẦN GIÃO: CON ÄƯỜNG CỦA NHá»®NG VỊ THẦN
Có nhiá»u ngÆ°á»i nghÄ© rằng Thần Giáo, tôn giáo địa phÆ°Æ¡ng của Nháºt Bản, không còn nữa hay tôn giáo nà y Ä‘ang chết rất nhanh chóng. Há» nghÄ© rằng tôn giáo bắt đầu suy thoái vá»›i sá»± đầu hà ng của Nháºt Bản và o lúc kết liá»…u Thế Chiến Thứ Hai. NhÆ°ng tÃn ngưỡng và táºp tục truyá»n thống vẫn có con Ä‘Æ°á»ng sống. Không bao giá» có thể ban sắc lệnh hay là m luáºt để loại bá» tÃn ngưỡng ra khá»i Ä‘á»i sống. Sá»± thất tráºn của Nháºt Bản trong Thế Chiến Thứ Hai và sá»± chiếm đóng của Mỹ Quốc trong những năm theo sau đó chắc chắn có thay đổi má»™t số lá»… nghi và tu táºp tôn giáo. Dầu váºy vẫn còn má»™t số không thể thay đổi được. Äó là tinh thần tôn giáo cÆ¡ bản của ngÆ°á»i Nháºt. Há» gá»i nó là Thần Giáo, "con Ä‘Æ°á»ng của những Vị Thần".
NgÆ°á»i Nháºt Bản chia sẻ niá»m tôn kÃnh PhÆ°Æ¡ng Äông vá» di sản văn hóa của há». Trong má»™t trăm năm vừa qua, sá»± tôn thá» quá khứ đã bị đặt trÆ°á»›c thá» nghiệm mạnh nhất mà ta không thể tưởng tượng được. Nháºt Bản vẫn tồn tại và tiến tá»›i má»™t cuá»™c cách mạng -- cuá»™c tấn công dữ dá»™i của công nghiệp hóa và quan niệm PhÆ°Æ¡ng Tây, và hai cuá»™c chiến tranh thế giá»›i, má»™t trong hai cuá»™c chiến dẫn đến sá»± thất bại liểng xiểng. Không có má»™t nÆ°á»›c nà o đã phải chuyển từ chế Ä‘á»™ phong kiến thà nh hệ thống công nghiệp qui mô lá»›n quá nhanh nhÆ° váºy. Thế mà hà ng ngà y ngÆ°á»i dân của xứ đó vẫn thưởng thức vẻ đẹp của nó, hết sức tôn trá»ng nhau, và má»™t táºn tụy sâu sắc vá»›i xứ sở của há».
Äúng là quan niệm của ngÆ°á»i Nháºt Ä‘ang thay đổi. NhÆ°ng từ khi lịch sá» Nháºt Bản cho thấy sá»± thay đổi liên tục trong tám mÆ°Æ¡i năm qua hÆ¡n là nghìn năm trÆ°á»›c, tháºt là khó mà láºp biểu sá»± thay đổi. Chúng ta phải nhá»› rằng tÆ°Æ¡ng lai đến từ hiện tại, khi hiện tại bắt nguồn từ quá khứ. Cho nên, có thể chắc chắn cho rằng những giá trị yêu quý nhất đối vá»›i ngÆ°á»i Nháºt Bản sẽ cùng vá»›i há» Ä‘i và o tÆ°Æ¡ng lai.
TÃNH CHẤT GIá»NG THIÊN NHIÊN
Má»™t ngÆ°á»i Nháºt chắc hẳn phải há»i, "Äá»i sống là gì?". NhÆ°ng ngÆ°á»i ấy không đặt câu há»i "Äá»i sống của tôi là gì?". Há» thấy mình là má»™t phần của những Ä‘iá»u kỳ diệu sinh Ä‘á»™ng đầy cảm hứng trong má»i thứ tồn tại. Há» có cảm giác gần gÅ©i vá»›i thiên nhiên mà ngÆ°á»i Âu Châu hay Mỹ Châu bình thÆ°á»ng không có.
NgÆ°á»i Nháºt lúc nà o cÅ©ng cảm thấy sá»± lôi cuốn bởi không gian bên ngoà i -- cát, gió, tinh tú, sóng, tiếng kêu côn trùng, bản nhạc của thác nÆ°á»›c.
NgÆ°á»i Nháºt tin tưởng rằng cùng những lá»±c tuyệt diệu nhÆ° thế váºn chuyển trong thiên nhiên cÅ©ng chuyển Ä‘á»™ng trong chÃnh há». Không có gì khác biệt. Không có ranh giá»›i ngăn cách giữa thần thánh và con ngÆ°á»i. Vì lý do nà y, tôn giáo và đá»i sống của má»™t con ngÆ°á»i đã Ä‘i và o lẫn nhau nên hầu nhÆ° không thể nói nÆ¡i nà o cái nà y bắt đầu và cái kia chấm dứt. Những ai cho rằng Thần Giáo không phải là má»™t tôn giáo chắc hẳn bị bối rối bởi khuynh hÆ°á»›ng nà y. Vá»›i những ngÆ°á»i Nháºt Bản chÃn chắn, tôn giáo là phải nhÆ° váºy. Tại sao tôn giáo phải là cái gì đó "thêm và o" Ä‘á»i sống con ngÆ°á»i?
NgÆ°á»i Nháºt tìm thấy sá»± an ủi và cảm hứng trong cái đẹp của môi trÆ°á»ng chung quanh. HỠđã xây dá»±ng những ngôi Ä‘á»n ở những chá»— có vẻ đẹp rất ngoạn mục. Há» cố gắng giữ mình luôn hòa nhịp vá»›i tất cả vẻ yêu kiá»u hÆ°á»›ng vá» chúng:
Chỉ cần một lá cây,
Hay má»™t cá»ng cá» má»m mại,
Vị Thần kinh hoà ng
Tự hiện ra.
Thói quen vá» cái đẹp dẫn ngÆ°á»i Nháºt tham dá»± những cuá»™c lá»… và liên hoan dÆ°á»ng nhÆ° lạ lùng vá»›i chúng ta. Liên Hoan Nghe Côn Trùng là má»™t thà dụ vá» việc nà y. Và o má»™t buổi tối yên tÄ©nh và o những tuần đầu mùa thu, hoà ng đế và hà ng ngà n thần dân yên lặng ngồi nghe những tiếng Ä‘á»™ng của nhiá»u loại côn trùng. Giống nhÆ° kiểu câu chuyện vá» má»™t đạo sÆ° Thiá»n Pháºt Giáo bÆ°á»›c ra trÆ°á»›c lá»›p há»c để giảng má»™t bà i Pháp. Äạo sÆ° nà y dừng lại để nghe tiếng chim hót ngoà i cá»a sổ, và rồi cho giải tán lá»›p há»c. Có nhiá»u những bà i thuyết giảng vá» thiên nhiên -- và ngÆ°á»i Nháºt tá»± do thưởng thức.
Và o thá»i Ä‘iểm cây anh Ä‘Ã o trổ hoa, ngÆ°á»i Nháºt thÆ°á»ng đóng cá»a tiệm và đi đến các công viên và miá»n quê để thưởng ngoạn vẻ đẹp của hoa anh Ä‘Ã o nở trÆ°á»›c khi chúng tà n héo. Äôi khi há» dà nh những buổi chiá»u tối và o việc ngắm trăng. Hay há» ngồi hà ng giá» ngắm cái đẹp của mảnh vÆ°á»n, hoặc cắm hoa, hoặc cả đến ngắm nhìn má»™t nhà nh cây hay má»™t chiếc lá.
Ngắm cái đẹp của chúng dẫn dắt há» trau dồi cái đẹp tại nha, tại sân của riêng há» và trong tất cả những nghá» thủ công mỹ nghệ. Há» cần cù tìm cảm hứng mà cuá»™c sống và thiên nhiên hiến dâng cho há». Äôi khi há» dùng thÆ¡ để bầy tá» cảm nghÄ© vá» tÃnh cách giống thiên nhiên.
ThÆ°á»ng thÆ°á»ng ngÆ°á»i Nháºt Bản là m thÆ¡ rất ngắn, chỉ diá»…n tả đủ để truyá»n cảm của há». ÄÆ°Æ¡ng nhiên, thÆ°á»ng là thÆ¡ của há» không truyá»n đạt cùng cảm nghÄ© tá»›i má»™t ngÆ°á»i nà o đó, nhất là đối vá»›i các Ä‘á»™c giả ở xứ khác. Mà là ta giải thÃch cho chÃnh ta. Ai có thể nói má»™t thi phẩm phải nói gì?
DÆ°á»›i đây là má»™t và i thà dụ vá» những vần thÆ¡ thiên nhiên của ngÆ°á»i Nháºt có thể là có nhiá»u hoặc Ãt ý nghÄ©a mà ngÆ°á»i Ä‘á»c có thể tìm thấy ở chúng:
Trên cánh hoa máºn nở,
Bông tuyết rơi dà y đặc;
Tôi Æ°á»›c gom má»™t Ãt
Äể trao đến táºn ngÆ°á»i
Nhưng tuyết tan trong tay tôi
Trên những sÆ°á»n đồi dốc
Tuyết vẫn còn nằm đó --
Nhưng dưới chân cây liễu,
Nước lũ chảy à o à o,
Xuân đâm chồi nẩy lộc.
Tôi sẽ so sánh gì
Cuá»™c Ä‘á»i nà y của ta?
Nó giống nhÆ° con thuyá»n
Äi khá»i lúc rạng đông
Không để lại vết tÃch.
Bầu trá»i là biển cả
Nơi sóng mây cuồn cuộn
Mặt trăng là con thuyá»n;
Tiến vỠcác chùm sao
Chèo theo Ä‘Æ°á»ng của nó.
TẦM QUAN TRỌNG CỦA SỰ THANH KHIẾT
Bầu trá»i, hoa lá, cây cối và cảnh đẹp nói vá»›i ngÆ°á»i Nháºt Bản vá» cái đẹp và sá»± thanh khiết. Qua nhiá»u thế ká»·, ngÆ°á»i Nháºt Bản nhìn và o những cảnh nhÆ° váºy vá»›i lòng tôn kÃnh. Há» cảm thấy ná»—i kinh sợ trong sá»± hiện diện của vẻ yêu kiá»u thanh khiết mà hỠý thức sâu xa. Há» mong Æ°á»›c xứng đáng vá»›i nó. Äiá»u nà y đã khiến há» ngÆ°ng không tranh đấu cho sá»± thanh khiết bên trong và bên ngoà i.
NgÆ°á»i Nháºt không lại gần nÆ¡i thá» cúng ở nhà hay nÆ¡i công cá»™ng mà lại không tham dá»± lá»… tẩy uế trÆ°á»›c. Có các máng nÆ°á»›c đặc biệt gần nÆ¡i thá» cúng công cá»™ng để ngÆ°á»i Ä‘i hà nh lá»… có thể dùng nÆ°á»›c đó để rá»a tay và xúc miệng.
Chỉ sau khi ngÆ°á»i ta là m cho chÃnh mình trong sạch theo cách đó ngÆ°á»i ta má»›i nghÄ© mình đáng được lá»… lạy tại Ä‘á»n. Những ngÆ°á»i Nháºt chÃn chắn nháºn thức đây là sá»± tượng trÆ°ng cho sá»± thanh khiết ná»™i tâm không thá»±c sá»± tùy thuá»™c và o sá»± tẩy uế bên ngoà i.
Nhà của ngÆ°á»i Nháºt là kiểu mẫu vá» sạch sẽ và ngăn nắp. Bà n thá» thần -- trung tâm thá» cúng Thần Giáo tại gia được giữ sạch sẽ tinh tÆ°Æ¡m. Bà n thỠở những nÆ¡i thá» cúng thÆ°á»ng xuyên được là m lại để không má»™t tình trạng mục nát nà o là m hại nÆ¡i chốn của vẻ đẹp nà y.
Ở Nháºt Bản xÆ°a, có lá»… bán niên gá»i là Äại Lá»… Tẩy Uế. Tất cả má»i ngÆ°á»i tham gia lá»… nà y bằng cách chà xát những chiếc áo giấy lên trên thân mình rồi Ä‘em đốt hay ném xuống sông, hồ hay biển. Rồi hoà ng đế, nói vá»›i Nữ Thần Mặt Trá»i, tuyên bố tất cả má»i ngÆ°á»i lại trong sạch. Từ xa xÆ°a, ngÆ°á»i Nháºt Bản cổ tin chắc là việc tẩy uế thân xác rất quan trá»ng đối vá»›i các vị thần. Sau nà y, những ngÆ°á»i Nháºt Bản nghÄ© rằng thần cÅ©ng muốn sá»± thanh khiết vỠđạo đức. Äại Lá»… Tẩy Uế tượng trÆ°ng cho cả hai.
Những nghi lá»… nhÆ° váºy khiến ngÆ°á»i dân cảm thấy đúng đối vá»›i chÃnh há» và đối vá»›i thế giá»›i. Những ngÆ°á»i Thần Giáo coi trá»ng việc tổ chức các lá»… nà y thÆ°á»ng xuyên, để há» có thể cảm thấy thoát khá»i sá»± ô uế. Há» không lo lắng vá» những tá»™i lá»—i hay sai lầm cá nhân. Há» quan tâm đến tất cả ngÆ°á»i dân của hỠđến mức há» cảm thấy phải chia sẻ tá»™i lá»—i vì khuyết Ä‘iểm và ô uế chồng chất của bất cứ ngÆ°á»i nà o. Tá»™i lá»—i gá»™p lại nà y khiến há» tìm sá»± thanh khiết cho toà n bá»™ xã há»™i Nháºt.
SỰ TẬN TỤY CỦA NGƯỜI NHẬT BẢN
NgÆ°á»i Nháºt Bản Ä‘á»c truyá»n thuyết cổ Ä‘iển vá» sá»± khởi đầu đất nÆ°á»›c của há» trong "Biên Niên Sá» Nháºt Bản", tá» Nihoiigi, và những "Hồ SÆ¡ vá» Những Sá»± Kiện Cổ", tá» Kojiki. Há» Ä‘á»c Nữ Thần Mặt Trá»i, Amaterasu, cho ngÆ°á»i cháu xuống là m vua đầu tiên tại các hải đảo. Äây là điá»u mà nữ thần nà y nói vá»›i ngÆ°á»i cháu:" Ta nghÄ© rằng đất nÆ°á»›c nà y chắc chắn thÃch hợp cho sá»± mở rá»™ng nhiệm vụ thiên giá»›i để vinh quang có thể trà n đầy vÅ© trụ. Chắc chắn nó là trung tâm của thế giá»›i".
Cùng sá»± đánh giá cao nhÆ° váºy vá» xứ sở đã là sá»± quan tâm đầu tiên của ngÆ°á»i dân Nháºt. Há» táºn tụy say mê vá»›i những hải đảo đẹp đẽ của há». Há» là m ruá»™ng vá»›i lòng kiên nhẫn vô bá» bến. Ho săn sóc vÆ°á»n tược, công viên và trang trại vá»›i sá»± tinh xảo dá»… mến.
Các Dân Tá»™c khác từ lâu đã trở nên quen thuá»™c vá»›i lòng trung thà nh mãnh liệt của ngÆ°á»i dân Nháºt đối vá»›i xứ sở của há», vá»›i đồng hÆ°Æ¡ng của há», và vá»›i hoà ng đế của há». Nó bắt nguồn từ cảm tÃnh há» là con cháu của những vị thần và xứ sở của há» là đất Ä‘ai được các vị thần chá»n, và hoà ng đế của há» là dòng dõi trá»±c tiếp của Amaterasu (Thái DÆ°Æ¡ng Thần Nữ). Truyá»n thống nà y, thêm và o sá»± kiện hà ng nhiá»u thế ká»·, dân Nháºt hầu nhÆ° sống biệt láºp trên các hải đảo của há» nhiá»u thế ká»·, là nguyên nhân chÃnh của "tinh thần Nháºt Bản"
Má»—i má»™t ngÆ°á»i dân Nháºt Ä‘á»u quan tâm đến tất cả ngÆ°á»i Nháºt. Cái gì tốt cho toà n bá»™ nÆ°á»›c Nháºt cÅ©ng là cái mà má»—i ngÆ°á»i dân Nháºt mong muốn cho chÃnh mình. Hạnh phúc của dân tá»™c ảnh hưởng đến toà n thể. Hoà ng Äế nhắc nhở há» vá» dòng dõi thiêng liêng và trách nhiệm của hỠđối vá»›i quốc gia. ChÃnh vì váºy mà ngÆ°á»i dân nháºt hết sức táºn tụy vá»›i hoà ng tá»™c trÆ°á»›c khi Thế Chiến Thứ Hai chấm dứt.
Lòng trung thà nh của ngÆ°á»i Nháºt là má»™t đức hạnh cao đến mức ngÆ°á»i quân nhân thÆ°á»ng hy sinh thân mình không há» do dá»±. Thá»±c ra, đôi khi há» nhiệt tâm là m nhÆ° váºy vì tin rằng linh hồn của há» có thể giúp bảo vệ đất nÆ°á»›c. Má»™t phần, đặt giá trị và o lòng can đảm và trung thà nh bắt nguồn từ quá khứ phong kiến gần đây của Nháºt Bản khi những hiệp sÄ© được giáo dục trở thà nh chiến sÄ© can cÆ°á»ng. Dù chế Ä‘á»™ phong kiến đã bị thay thế nhÆ°ng tinh thần ấy vẫn còn truyá»n lại đến ngà y nay. Trung thà nh và danh dá»± vẫn là những thái Ä‘á»™ thiêng liêng của ngÆ°á»i Nháºt.
SẴN LÒNG HỌC HỎI
Sá»± quan tâm mãnh liệt đến văn hóa riêng của há» không ngăn trở ngÆ°á»i Nháºt há»c há»i nÆ¡i ngÆ°á»i khác. HỠđã vay mượn triết lý và đạo đức từ ngÆ°á»i theo Khổng Giáo, tôn giáo và nghệ thuáºt từ ngÆ°á»i theo Pháºt Giáo, và kỹ thuáºt công nghệ từ ngÆ°á»i PhÆ°Æ¡ng Tây. NhÆ°ng khi sá»± trao đổi hà ng hóa và khái niệm diá»…n ra, Nháºt Bản tiếp nháºn chúng theo cách riêng của mình. Trên đất Nháºt, những thứ đó trở thà nh Nháºt Bản.
Vá» tôn giáo, ngÆ°á»i Nháºt há»c há»i rất nhiá»u từ những gì mà ngÆ°á»i theo Không Giáo và Pháºt Tá» Trung Hoa có thể dạy há». NhÆ°ng Thần Giáo vẫn còn là má»™t tÃnh cách ái quốc cao của dân tá»™c Nháºt. Có thá»i kỳ, Quốc Gia Thần Giáo -- hay Äá»n Äà i Thần Giáo -- được dạy tại các trÆ°á»ng há»c dÆ°á»›i hình thức nghi lá»… và được Ä‘iá»u hà nh bởi má»™t ngà nh đặc biệt của chÃnh phủ. Má»›i đây việc nà y đã thay đổi, và má»™t số liên hoan theo mùa mà ng đã không còn được thá»±c hiện rá»™ng rãi. Ngà y nay, khi má»™t ngÆ°á»i Nháºt tá»± gá»i mình là Thần Giáo, có thể có nghÄ©a là ngÆ°á»i ấy là thà nh viên của má»™t trong số các giáo phái Thần Giáo. Hay có thể có nghÄ©a là ngÆ°á»i ấy kÃnh trá»ng và tôn thá» những truyá»n thống quá khứ nhÆ° "Con Ä‘Æ°á»ng của các thần" ngay dÆ°á»›i Pháºt Giáo hay những tôn giáo khác.
LÒNG HÀO HIỆP CỦA CON NGƯỜI
NgÆ°á»i Nháºt thấy Ä‘á»i sống rất tốt đẹp, và há» sung sÆ°á»›ng chấp nháºn nó nhÆ° thế. Há» không cố ý nghi ngá» Ä‘iá»u đó. Há» chấp nháºn Ä‘á»i sống má»™t cách vui vẻ hÆ¡n má»™t số môn đồ của má»™t số tôn giáo. Ngay cả những ngÆ°á»i Pháºt Tá» tại Nháºt Bản cÅ©ng không quá thiên vá» cái khổ của Ä‘á»i sống. NgÆ°á»i Thần Giáo cảm thấy "Ở Nhà " trong thế giá»›i nà y. Há» tin rằng các thần mong muốn sá»± sung sÆ°á»›ng và hạnh phúc của há». Äá»i sống tốt đẹp và con ngÆ°á»i cÅ©ng tốt đẹp. Là m sao có thể trái ngược lại được khi các thần tạo ra há»?
Thần giáo không có bản liệt kê các Ä‘iểu răn và không có bản Ä‘iá»u luáºt luân lý phải theo. HÆ¡n má»™t trăm năm mÆ°Æ¡i năm trÆ°á»›c, má»™t nhà há»c giả Nháºt viết:" ChÃnh là vì ngÆ°á»i Nháºt thá»±c sá»± đạo đức trong việc thá»±c hà nh nên há» không cần đến lý thuyết đạo đức, và sá»± quan trá»ng hóa của ngÆ°á»i Trung Hoa vá» lý thuyết đạo đức là do thá»±c hà nh không nghiêm của há»."
Má»™t ngÆ°á»i Nháºt khác cùng thá»i vạch ra rằng con ngÆ°á»i được tạo ra "bởi tinh thần của hai Thần Sáng Tạo (Izanagi và Izanami). Cho nên tá»± nhiên là hỠđược phú cho kiến thức vá» những gì há» phải là m và phải tránh. "Há» không cần phải báºn tâm vá»›i hệ thống luân lý ", ông viết thêm và o nhÆ° váºy.
Vì ngÆ°á»i Nháºt cảm thấy con ngÆ°á»i thá»±c sá»± tốt bụng, nên há» không bao giá» lo lắng vá» tá»™i lá»—i. Con ngÆ°á»i có thể gây lầm lá»—i, lầm lá»—i nà y có thể được gá»i là "tá»™i lá»—i", nhÆ°ng không phải là trà n đầy tá»™i lá»—i. NgÆ°á»i Nháºt tôn thá» qua việc tặng lá»i cảm Æ¡n hÆ¡n là kể lể nhược Ä‘iểm của mình và tìm cách xin tha thứ cho há». Không ai dạy ngÆ°á»i thần giáo nghÄ© chÃnh mình là "đồ giun dế trong cát bụi".
NgÆ°á»i Thần Giáo không bao giá» quan tâm đến khái niệm kiếp sau. Không có lá»i dạy nà o vá» cuá»™c Ä‘á»i bên kia ngôi má»™, và ngÆ°á»i Thần Giáo không cầu nguyện cho hạnh phúc tÆ°Æ¡ng lai. Há» cầu nguyện nhiá»u hÆ¡n vá» những thứ rõ rà ng nhÆ° thá»±c phẩm, hạnh phúc, phúc lợi của quốc gia và bầy tá» lá»i cảm Æ¡n. Dù Thần Giáo không nhấn mạnh Ä‘á»i sống sau khi chết, thì Pháºt Giáo đã đáp ứng cho dân tá»™c Nháºt. Dân tá»™c Nháºt Bản cÅ©ng nhÆ° dân tá»™c Trung Hoa, thÃch phối hợp giáo lý từ nhiá»u tôn giáo.
THẦN
Hầu hết ngÆ°á»i Thần Giáo nói vá» "Thần". Äối vá»›i Ä‘a số ngÆ°á»i Thần Giáo, có nhiá»u Thần và Nữ Thần, bà y tá» lợi Ãch của con ngÆ°á»i và má»i mặt của thiên nhiên. Những nhà Thần Giáo tri thức có thể nói vá» "thần thánh". Äối vá»›i há», tÃnh thần thánh có trong má»i thứ hoà n toà n thiên nhiên vì không có gì siêu nhiên. Äặc tÃnh thiêng liêng nà y cÅ©ng ở trong con ngÆ°á»i dù rằng con ngÆ°á»i không hiểu là m sao nó có thể nhÆ° thế. Sá»± tôn kÃnh nhiá»u thần và hồn thiêng các anh hùng, và những ngÆ°á»i nổi tiếng chỉ là công nháºn tÃnh thần thánh hiện diện trong tất cả thảy Ä‘á»i sống.
Những ngÆ°á»i chÃn chắn hÆ¡n trong Nháºt Bản hiện đại tin tưởng và o má»™t Thần. Hay há» có thể giải thÃch Ä‘iá»u đó nhÆ° là niá»m tin và o má»™t nguồn gốc vì đặc tÃnh thần thánh của toà n bá»™ Ä‘á»i sống. NhÆ°ng Thần Giáo phát triển rá»™ng lá»›n nhá» niá»m tin và o nhiá»u thần. Tà i liệu từ năm 901 sau Công Nguyên cho thấy ba nghìn ngôi Ä‘á»n tại Nháºt Bản, có trên ba nghìn thần được thá» cúng. Äến năm 1914 có trên 190,000 ngôi Ä‘á»n tại Nháºt. Có hà ng trăm ngà n ngÆ°á»i thăm viếng các ngôi Ä‘á»n chÃnh hà ng năm. Những ngôi Ä‘á»n khác chỉ là những ngôi Ä‘á»n gần Ä‘Æ°á»ng ở xa quáºn lỵ.
Thái DÆ°Æ¡ng Thần Nữ, là trung tâm của sá»± thá» phượng Thần Giáo. NgÆ°á»i anh em, Thần Dông Tố, được tôn kÃnh rá»™ng rãi, và Nữ Thần Thá»±c Phẩm cÅ©ng váºy. Tất cả thần Ä‘á»u là dòng dõi của cặp thần gốc đã sinh ra những hải đảo của Nháºt cÅ©ng nhÆ° vô số các vị thần khác. Những vị thần nà y được gá»i là Izanagi, Bà u trá»i cha và Izanami, Äất Mẹ. Thần thoại Nháºt Bản đầy những chi tiết vá» chuyện sáng tạo, gồm cả chuyện vá» Izanagi (Trá»i) ra lệnh cho Amaterasu (Thái DÆ°Æ¡ng Thần Nữ) trị vì Miá»n Thượng Giá»›i. Từ nhiá»u năm, Thái DÆ°Æ¡ng Thần Nữ là biểu tượng của má»i thứ quý giá nhất trong sá»± phát triển của dân tá»™c Nháºt.
Khi Thái DÆ°Æ¡ng Thần Nữ phái ngÆ°á»i cháu trai trị vì Nháºt Bản, nữ thần nà y tặng cho ngÆ°á»i cháu ba báu váºt thiêng liêng nhất trong Thần Giáo. Äồ châu báu cho hoà ng đế, được để ở cung vua tại Tokyo, là những biểu tượng của sá»± phục tùng và tÃnh quyá»n quÃ. Thanh gÆ°Æ¡m, giữ tại Ä‘á»n Owari, tượng trÆ°ng cho trà tuệ và công lý và tấm gÆ°Æ¡ng, để tại ngôi Ä‘á»n Ise, tượng trÆ°ng sá»± ngay thẳng và thanh khiết. Những ngÆ°á»i thần giáo tin rằng những huyá»n thoại và báu váºt nà y dùng để nhắc nhở há» vá» quyá»n lá»±c thiêng liêng được trao cho các hoà ng đế dùng để trị vì.
THỜ PHƯỢNG THẦN GIÃO
Từ cuá»™c chiến tranh má»›i đây, đã có những thay đổi mạnh mẽ trong Ä‘á»i sống và táºp quán Nháºt Bản. Không thể nà o có thể tiên Ä‘oán được những nghi lá»… Thần Giáo cổ sẽ tiếp tục ra sao và o những năm tá»›i. Hiệp Æ°á»›c hòa bình ký kết giữa Nháºt và Hoa Kỳ và sá»± rút lui của những lá»±c lượng chiếm đóng có thể đặt lại tầm quan trá»ng trong văn hóa vốn có của Nháºt, hay có thể là không. Hoà ng đế, bằng sắc lệnh của chÃnh mình, đã tuyên bố rằng Ngà i không còn được coi là dòng dõi Thái DÆ°Æ¡ng Thần Nữ. Tuy váºy những táºp quán và cảm tưởng của thần dân trung thà nh Nháºt có thể đã có thể rõ rà ng bị ảnh hưởng bởi lá»i tuyên bố nà y.
NgÆ°á»i Nháºt tiếp tục Ä‘i tá»›i các ngôi Ä‘á»n có những thần và nữ thần khác nhau, để cầu nguyện cho được mùa, thá»±c phẩm, hay sá»± thịnh vượng quốc gia. Há» tá»± tẩy uế theo phong tục và chắp tay cung kÃnh nhÆ° ngÆ°á»i PhÆ°Æ¡ng Äông thÆ°á»ng là m. Rồi há» dâng lá»… váºt, tiá»n bạc, gạo, cởi giầy, và và o phòng cầu nguyện.
NgÆ°á»i thần giáo không sá» dụng hình ảnh của các thần mà sá» dụng biểu tượng của các thần. Trên những kệ thá» thần có những bà i vị hay những mảnh giấy ghi tên những vị thần mà há» muốn tôn kÃnh. Má»™t ngá»n đèn được đốt tại đấy, và gia đình đặt hoa cùng má»™t chút rượu vang hay bánh cốm bá»ng ở đó hà ng ngà y nếu có thể được. Những ngÆ°á»i Thần Giáo trung thà nh cố gắng tổ chức nghi lá»… cầu nguyện ngắn trÆ°á»›c bà n thá» thần má»—i ngà y.
Những thầy tu Thần Giáo, sống nhÆ° thÆ°á»ng dân, hÆ°á»›ng dẫn các buổi lá»… chÃnh thức trong những ngà y lá»… quan trá»ng. Há» không thÆ°á»ng xuyên thuyết giảng và o các buổi lá»… hà ng tuần. Há» chịu trách nhiệm bảo vệ những đồ váºt thiêng liêng trong ngôi Ä‘á»n. ThÆ°á»ng thÆ°á»ng há» có má»™t công việc khác ngoà i việc là m thầy tu.
Những ngôi Ä‘á»n Thần Giáo có má»™t cổng và o đặc biệt, gá»i là torri. Không ai biết chÃnh xác là m sao mà cấu trúc hấp dẫn nà y trở thà nh má»™t phần của ngôi Ä‘á»n; cái nguyên thủy Ä‘Ãch thá»±c của nó đã bị mất từ thá»i cổ. Chắc là nhiá»u năm trÆ°á»›c đây nó dùng để treo chim hiến tế cho Thái DÆ°Æ¡ng Thần Nữ. Tuy nó không còn dùng cho mục Ä‘Ãch nà y, nhÆ°ng cái cổng và o vẫn có ở lối và o tại má»—i ngôi Ä‘á»n Thần Giáo. Äôi khi có má»™t dãy cổng và o. Cổng và o là biểu tượng để phân biệt của Thần Giáo.
CÃC GIÃO PHÃI THẦN GIÃO
Những ngôi Ä‘á»n Thần Giáo hay "nhà thá»" thấy ở các nÆ°á»›c khác không phải là má»™t phần của Thần Giáo Quốc Gia mà là dạng thức giáo phái Thần Giáo. Chúng ta có thể gá»i chúng là giáo phái. Chúng không được nhà nÆ°á»›c há»— trợ và không tùy thuá»™c và o ân sủng của Hoà ng Äế Nháºt Bản. Những ngÆ°á»i Mỹ gốc Nháºt theo giáo phái nà y không thÃch Ä‘á» cáºp đến những phong trà o nà y bằng cùng cái tên Thần Giáo.
Tuy nhiên hầu hết các giáo phái, Ä‘Æ°a và o giáo lý và nghi lá»… của há» nhiá»u yếu tố của Thần Giáo quốc gia cÅ©ng nhÆ° của Pháºt Giáo. Tại Nháºt, mÆ°á»i ba giáo phái nhÆ° váºy được chÃnh thức công nháºn; nhÆ°ng có nhiá»u giáo phái khác không được chÃnh thức liệt kê. Nhiá»u trong những giáo phái nà y áp dụng phÆ°Æ¡ng pháp giáo dục và truyá»n giáo của giáo phái CÆ¡ Äốc. Má»™t số trong giáo phái táºp trung việc thá» phượng và o Thượng Äế chung toà n năng. Má»™t số nhấn mạnh niá»m tin có tác dụng chữa là nh bệnh.
Câu trả lá»i tôn giáo vá» "tinh thần Nháºt Bản" cổ vẫn còn là má»™t sức mạnh đáng kể trong Ä‘á»i sống tôn giáo của thế giá»›i ngà y nay. NgÆ°á»i Nháºt đã tìm thấy sá»± thá»a mãn sâu xa cho chÃnh há». Há» khiến những ngÆ°á»i khác nghÄ© rằng mình cÅ©ng có thể tìm thấy sá»± thá»a mãn tÆ°Æ¡ng tá»± bằng cách hoà n toà n chấp nháºn Ä‘á»i sống là nhÆ° thế và hưởng thụ những vẻ đẹp và sá»± kỳ diệu mà đá»i dâng hiến cho những ngÆ°á»i đã bá» thì giỠđể quan sát và nghe ngóng.
Tà i sản của tarta12a
Từ khóa được google tìm thấy
áåðêîâà , çíàêîìñòâà , êëèïû , êíèãó , ìàãàçèíû , ïëàñòèêîâûå , ïîãîäà , íîâîñòðîéêà , ìîñêâå , íîóòáóê , ôîêóñ