Tà i liệu nà y chôm trên Diá»…n Ä‘Ã n Văn hoá PhÆ°Æ¡ng Äông.
Võ thuáºt Nga Mi
Núi Nga Mi nằm ở phÃa Tây Nam- Trung Quốc, thuá»™c tỉnh Tứ Xuyên. Dãy Nga Mi vốn có đỉnh núi đối nhau nhÆ° đôi lông mà y nên được đặt tên là Nga Mi. Núi chÃnh có đỉnh Vạn Pháºt, cao 3099 mét so vá»›i má»±c nÆ°á»›c biển. Dãy Nga Mi thẳng đứng cheo leo,khe hẹp lÅ©ng sâu, tùng xanh bách biếc , thác nÆ°á»›c tung bay, xÆ°a nay vẫn ca tụng:â€Nga Mi thiên hạ túâ€. Thế ká»· thứ hai, Ä‘á»i Äông Hán, bắt đầu xây dá»±ng chùa chiá»n. Cả Äạo giáo và Pháºt giáo Ä‘á»u có ở đây. SÆ° sãi và đạo sÄ© khi tham thiá»n, tÄ©nh tá»a, niệm kinh lạy Pháºt xong lại múa thÆ°Æ¡ng, múa gáºy, luyện táºp đấm đá, dần dà hình thà nh nên võ thuáºt Nga Mi nổi tiếng thiên hạ. Võ thuáºt Nga Mi thâu tóm sở trÆ°á»ng của Pháºt giáo lẫn Äạo giáo, vừa hấp thụ Ä‘á»™ng công của Äạo gia lại vừa có cả cÆ¡ sở tu thiá»n của Pháºt gia, sáng tạo riêng ra má»™t phÆ°Æ¡ng pháp luyện công đầy đủ cả Ä‘á»™ng lẫn tÄ©nh. PhÆ°Æ¡ng pháp nà y cùng các lá»ai quyá»n thuáºt, khà giá»› cùng kỹ thuáºt tán đả tổ hợp thà nh võ thuáºt phái Nga Mi.
Theo nhÆ° ghi chép trong “Nga Mi quyá»n phổ†thá»i Thanh thì quyá»n thuáºt Nga Mi là :
“Nhất thụ khai ngũ hoa,
Ngũ hoa bát diệp phù,
Giao giao Nga Mi nguyệt,
Quang huy mãn giang hồâ€.
“Ngũ mai†ở đây là chỉ 5 đại chi phái của Nga Mi :
1) Hoà ng Lăng Phái, nguyên được truyá»n từ tỉnh Thiểm Tây và o.
2) Äiểm dị phái, được mang tên từ Äiểm Dị Ä‘á»™ng thuá»™c Bồi Lăng,thịnh hà nh tại vùng phÃa đông Tứ Xuyên.
3) Thanh Thà nh phái: được mang tên từ thắng cảnh Thanh Thà nh, thịnh hà nh tại vùng phÃa đông Tứ Xuyên.
4) Thiết Pháºt phái (còn gá»i là Vân Äỉnh phái), thịnh hà nh tại vùng phÃa bắc Tứ Xuyên.
5) Thanh NgÆ°u phái: lấy tên từ núi Thanh NgÆ°u, thuá»™c phÃa đông Tứ Xuyên.
“Bát diệp†là nói đến 8 loại quyá»n thuáºt của Nga Mi, hay còn gá»i là “Nga Mi Bát Äại Mônâ€, đó là :
1) Tăng môn: theo truyá»n thuyết là được mang tên từ má»™t nhà sÆ° Thiếu Lâm, còn gá»i là “Thâm mônâ€. Äặc Ä‘iểm là : xảo, diệu, linh(hoạt), Ä‘á»™ng.
2) KhÆ°u môn: Do Nhạc Phi truyá»n, đặc Ä‘iểm trang thấp, thủ pháp thÆ°á»ng khoát thà nh Ä‘Æ°á»ng tròn.
3) Triệu môn: TÆ°Æ¡ng truyá»n do Tống thái tổ Triệu Khoang Âm truyá»n, mang phong cách và quyá»n pháp của TrÆ°á»ng quyá»n Thiếu Lâm (cÅ©ng do Triệu Khoang Âm truyá»n), do chủ yếu luyện Hồng quyá»n nên còn được gá»i là “Hồng mônâ€.
4) Äá»— môn: Theo truyá»n thuyết được lấy tên từ tráºn đồ “Äá»— môn†của Gia Cát Lượng, cho rằng quyá»n pháp truyá»n cho Äõ Quan Ấn -Tá»± Nhiên Môn, đặc Ä‘iểm là phong tá»a cẩn máºt, thiên vá» phòng thủ.
5) Hồng môn: TÆ°Æ¡ng truyá»n được lấy tên từ niên hiệu Hồng Võ - Minh Thái Tổ. Chủ yếu luyện, Äại, Tiểu Hồng Quyá»n, chú trá»ng cÆ°Æ¡ng kình.
6) Hóa môn: Còn gá»i là ‘Tà m bế mônâ€, bao gồm 36 tuyệt kỹ bế thủ nhÆ° tằm nhả tÆ¡, liên tục không ngừng, đòn đánh chủ yếu là khóa tay đối thủ, không cho đối thủ thi triển thủ pháp.
7) Tá»± môn: Còn gá»i là “Trà mônâ€, do thu thức thÆ°á»ng thà nh hình chữ “Chi†hoặc chữ “Nhất†nên được mang tên là Tá»± môn, đặc Ä‘iểm là cao trang trÆ°á»ng thủ.
8) Há»™i môn: Còn gá»i là “Tuệ mônâ€, lấy Thần quyá»n là m đại biểu, chú trá»ng đến quan sÆ° mạc tượng, niệm chú, bá» ngoà i trông rất thần bÃ.
Trừ thÆ°Æ¡ng pháp và quyá»n pháp Nga Mi trứ danh ra còn có Nga Mi Há»a Long Quyá»n, Nga Mi kiá»m quyá»n, Hồng khâu, Lục Trá»u đến NgÅ© giác quyá»n, Phả Tá» quyá»n (phả tá» là ngÆ°á»i Ä‘i kháºp khiá»…ng), Ãp hình quyá»n (quyá»n con vịt - tượng hình quyá»n) v.v…
Hệ quyá»n Nga Mi vá» bá»™ hình chủ yếu có hÆ° bá»™, trÆ°á»ng sÆ¡n bá»™ (thác bá»™), bá»™ pháp chủ yếu có xà hình bá»™ hay chi tá»± bá»™, tiá»…n bá»™ (tiá»…n là cắt) tức hoà n khiêu bá»™ (nhảy đổi), thá» tá» bá»™ (bÆ°á»›c thá») tức chân trÆ°á»›c bÆ°á»›c thống nhất, chân sau chồm lên má»™t bÆ°á»›c, chân trÆ°á»›c lại lên trÆ°á»›c má»™t bÆ°á»›c, tức là loại bá»™ pháp ba bÆ°á»›c nhÆ° trên liá»n nhau, thoa bá»™ (bÆ°á»›c thoi Ä‘Æ°a), lưỡng tÃnh bá»™ (bÆ°á»›c hai chân ngang nhau) v.v…
Thân pháp yêu cầu lên xuống nhÆ° là n sóng, nhÆ° rắn bò, dùng thôn, thổ, phù, trầm, đằng, thiểm, toản v.v… (tức nuốt, nhả, nổi, chìm, lăng, né, chá»c v.v…) để biểu hiện đặc Ä‘iểm “quyá»n rắn luyện nhuâ€.
Phép đánh thì có Ä‘iểm, bà n, quan, Ä‘á» (Ä‘iểm, xoay, đóng, nâng) bốn loại. Äặc Ä‘iểm là động tác nhá» biến hóa lá»›n, lấy nhu khắc cÆ°Æ¡ng, mượn sức dùng sức. Khi công phòng thì lấy cánh tay lăn áp tá»›i sau quyá»n, thuáºn thế trÆ°á»›c công và o, mượn sức phản kÃch. Phép đánh trà mạng có phép Ä‘iểm huyệt, phép bẻ xÆ°Æ¡ng…
Bát Quái Chưởng
Äổng Hải Xuyên-NgÆ°á»i sáng láºp ra Bát Quái ChưởngBát Quái Chưởng là má»™t trong những loại quyá»n thuáºt sá» dụng các chiêu thuáºt công, phòng và phÆ°Æ¡ng pháp dẫn đạo dung hợp vá»›i bá»™ pháp di chuyển theo Ä‘Æ°á»ng tròn. Tên gá»i cÅ© của Bát Quái Chưởng là “chuyển chưởng†(Chưởng xoay), ngoà i ra Bát Quái Chưởng còn mang tên là “ Bát quái chuyển chưởng†(chưởng xoay bát quái), “Du thân bát quái chưởng†(Bát quái chưởng Ä‘Æ°a mình), “Nhu thân Bát quái chưởng†(Bát quái chưởng má»m thân), “Âm dÆ°Æ¡ng Bát quái chưởngâ€(Bát quái chưởng âm dÆ°Æ¡ng), “Bát quái liên hoà n chưởng†(Chưởng liên hoà n bát quái). Trên thá»±c tế, bá»™ pháp của Bát quái chưởng chú trá»ng đến ngang dá»c khác nhau, nối liá»n tám phÆ°Æ¡ng vị trong Bát quái. Bát quái tán thủ chú trá»ng đến nguyên tắc “tùy cÆ¡ ứng biếnâ€, gặp thá»i cÆ¡ thì đánh, hợp vá»›i Chu Dịch “cứng má»m mà i nhau, bát quái vẫy Ä‘á»™ngâ€, nghÄ©a là luôn váºn Ä‘á»™ng, biến hóa không ngừng, do đó má»›i gá»i là Bát Quái Chưởng.
Vá» nguồn gốc của Bát Quái Chưởng thì cÅ©ng có nhiá»u truyá»n thuyết khác nhau. Có thuyết cho rằng do đạo nhân BÃch Vân, Thanh Vân ở núi Nga Mi (Tứ Xuyên) truyá»n dạy. CÅ©ng có thuyết cho rằng tiá»n thân của Bát Quái Chưởng là “Âm dÆ°Æ¡ng bát quái chưởng†từng được lÆ°u truyá»n tại vùng Giang Nam. Có ngÆ°á»i lại suy Ä‘oán từ “Lam di ngoại sá»-Tỉnh biên ký†có ghi : “Gia Ngưỡng là m vua từ 1796-1821, có ngÆ°á»i ở Tế Ninh tỉnh SÆ¡n Äông là VÆ°Æ¡ng TÆ°Æ¡ng dạy Mã Khắc Thiện quyá»n pháp†mà quyá»n đó là tiá»n thân của Bát Quái Chưởng. Căn cứ theo các kết quả khảo chứng và o cuối thá»i nhà Thanh thì kết luáºn má»™t cách chÃnh xác là : Bát Quái Chưởng do Äổng Hải Xuyên, ngÆ°á»i thà nh Châu Gia - Văn Anh, tỉnh Hà Bắc (TQ) sáng láºp ra. Hệ quyá»n của Äổng Hải Xuyên cá»±c giống thuáºt đạo dẫn chạy theo Ä‘Æ°á»ng tròn của Äạo giáo kết hợp vá»›i phÆ°Æ¡ng pháp công phòng trong võ thuáºt, đồng thá»i dùng Dịch lý để là m lý luáºn cÆ¡ bản, đó là “lấy Ä‘á»™ng là m gốc, lấy biến là m phépâ€.
Năm 1866, sau khi Äổng Hải Xuyên láºp ra Bát Quái Chưởng, ông liên tục truyá»n dạy tại Bắc Kinh, Thiên Tân, Hà Bắc. Từ đó đến nay qua bao thế hệ, Bát Quái Chưởng không ngừng hoà n thiện và phát triển má»™t cách nhanh chóng vá» lý luáºn kỹ thuáºt, phÆ°Æ¡ng pháp…
Äặc Ä‘iểm váºn Ä‘á»™ng của Bát Quái Chưởng là thân nhanh bÆ°á»›c linh, tùy bÆ°á»›c tùy biến. Khi giao đấu thì nhô, cúi, vặn , xoay mau lẹ Ä‘a biến. Quyá»n phổ ghi là : “Hình nhÆ° rồng lượn, nhìn nhÆ° vượn dữ, ngồi nhÆ° hổ phục, chuyển nhÆ° Æ°ng liệngâ€. Bát Quái Chưởng lấy trạm trang và bá»™ bÆ°á»›c là m cÆ¡ bản công, lấy bÆ°á»›c xoay chạy vòng tròn là m hình thức váºn Ä‘á»™ng cÆ¡ bản. ÄÆ°á»ng di chuyển của vết chân bÆ°á»›c, xoay được chia ra theo hình cá Âm DÆ°Æ¡ng, theo các phÆ°Æ¡ng vị Bát quái. Vá» thân pháp, yêu cầu vÆ°Æ¡n thân, cổ thẳng, đứng hông hạ mông, lá»ng vai xuôi khuá»·u, háng co, nâng bụng dÆ°á»›i…thân pháp coi trá»ng vặn, xoay , chuyển, láºt tròn vòng, không ngắc ngứ, Bá»™ pháp đòi há»i khi lên xuống phải vững và ng, khép mở rõ rà ng, thá»±c hÆ° rà nh rá»t. Khi bÆ°á»›c vòng tròn, chân trong tiến thẳng, chân ngoà i khép và o trong, hai gối hÆ°á»›ng và o nhau, không mở hạ bá»™. Vá» mặt thủ pháp, chủ yếu có đẩy, nâng, kéo, dẫn, dá»i, chặn, cắt, khép, bắt, tóm, móc , đánh, …yêu cầu là có thể tiến thoái, có thể hóa giải, kết hợp vá»›i hÆ° thá»±c mà biến hóa khôn cùng. Mục Ä‘Ãch là dÄ© tÄ©nh chế Ä‘á»™ng, né thẳng đánh chéo khi giao đấu. Má»—i chưởng khi đánh ra Ä‘á»u phải dùng hông eo là m trục để xoay, toà n thân là má»™t thể thống nhất, ná»™i ngoại tÆ°Æ¡ng hợp, đó là ngoà i thì chú trá»ng đến thủ, nhãn, thân và bá»™ pháp, trong thì luyện tâm, ý, khÃ, thần và lá»±c.
ThÆ°á»ng thì khi luyện Bát Quái Chưởng thì chia là m ba bÆ°á»›c kung fu, đó là : định giá tá» (luyện táºp giá thức, tÆ° thế), hoạt giá tá» (váºn dụng, kết hợp thủ pháp, bá»™ pháp, các tÆ° thế lại vá»›i nhau) và biến hóa (tá»).
Äịnh giá tá» là cÆ¡ bản, yêu cầu má»—i chiêu môi thức phải tháºt qui củ, quen cháºm chứ không quen nhanh, cốt sao tÆ° thế chÃnh xác, bá»™ pháp kiên cố, bÆ°á»›c Ä‘i vững và ng, thiết thá»±c, đạt được chÃn yêu cầu ban đầu là :
- Tạ (xệ, xệ hông)
- Khấu (khép, khép ngực)
- Äế (nâng lên, nâng huyệt Vỹ lÆ°, nâng trong Cốc đạo. Vỹ lÆ° là huyệt nằm dÆ°á»›i thắt lÆ°ng, trên xÆ°Æ¡ng cùng, nÆ¡i táºp trung ná»™i lá»±c. Cốc đạo là đưá»ng tiêu hóa kể từ háºu môn lên).
- Äỉnh (đẩy lên, hÆ°á»›ng đầu lên)
- Khá»a (quấn tròn, cuá»™n tay)
- Tùng (thả lá»ng, buông lá»ng)
- Thùy (xuôi, xuôi khuỷu tay)
- Xúc (co, co khớp hang, bả vai)
- Khởi toản lạc phan, tuyệt đối không ưỡn ngực, phưỡn bụng
Hoạt giá tá» chủ yếu luyện táºp các Ä‘á»™ng tác, phối hợp vá»›i các yếu lÄ©nh cÆ¡ bản kể trên trong khi di chuyển bá»™ pháp, biến hóa phÆ°Æ¡ng vị, cốt trở nên thà nh thạo, thuần thục.Các Ä‘á»™ng tác khi di chuyển phải đạt yêu cầu ná»™i ngoại thống nhất, ý dẫn thân tùy, biến đổi tá»± nhiên, sao để nhẹ nhÆ° lông ngá»—ng, biến nhÆ° chá»›p, vững nhÆ° bà n thạch.
Ná»™i dung cÆ¡ bản của Bát Quái Chưởng là Bát mẫu chưởng (tám chưởng mẹ), hay còn gá»i là Lão bát chưởng, tuy váºy tùy từng nÆ¡i mà ná»™i dung truyá»n dạy có sá»± khác biệt nhất định.Äó là lấy tám hình đại diện là SÆ° (sÆ° tá»), Lá»™c (hÆ°Æ¡u), Xà (rắn), Äiêu (diá»u hâu), Long (rồng), Phụng (phượng), Hầu (khỉ), Hùng (gấu).Äồng thá»i dùng cả Song chà ng chưởng (chưởng đâm bằng hai tay), Dao thân chưởng (chưởng lắc thân), Xuyên chưởng (chưởng xuyên), Khiêu chưởng (chưởng khá»u)….là m ná»™i dung cÆ¡ bản của tám chưởng. Tuy váºy má»—i chưởng kể trên lại biến hóa ra nhiá»u chưởng pháp, theo kiểu cứ má»™t chưởng lại sinh ra tám chưởng, tổng cá»™ng 8x8 thà nh 64 chưởng.
Bát Quái Chưởng có Ä‘Æ¡n luyện , đối luyện và tán đả đấu lôi Ä‘Ã i.Căn cứ theo quyá»n phổ cÅ© ghi lại thì hệ quyá»n của Bát Quái Chưởng thÆ°á»ng có 18 Ä‘Æ°á»ng La Hán thủ, 72 ám cÆ°á»›c (đòn đá ngầm), 72 triệt thoái (chặt chân). Hệ thống binh khà của Bát Quái Chưởng gồm có : Tý ngá» uyên Æ°Æ¡ng việt (búa uyên Æ°Æ¡ng Tý Ngá»), Kê trảo âm dÆ°Æ¡ng nhuệ (vuốt chân gà âm dÆ°Æ¡ng), Phong há»a luân (bánh xe gió lá»a), Phán quan bút…là các loại song binh khÃ, ngắn và nhá», ngoà i ra còn có các khà giá»›i dà i và nặng hÆ¡n là bát quái Ä‘ao, bát quái thÆ°Æ¡ng, bát quái kiếm.
Hiện nay Bát Quái Chưởng chủ yếu được lÆ°u truyá»n rá»™ng rãi tại các tỉnh thà nh thuá»™c miá»n bắc Trung Quốc vá»›i hai hệ phái chÃnh là Bát Quái Chưởng há» Trình (Trình thức Bát Quái Chưởng) và Bát Quái Chưởng há» LÆ°Æ¡ng (LÆ°Æ¡ng thức Bát Quái Chưởng).