Tôi vội vã về nhà như khi nãy vội vã ra đi, với một cảm giác bồn chồn, phấn khích muốn gây gổ, ngăn cản tôi suy nghĩ một cách bình tĩnh về những gì đã xảy ra. Quả thật, khi tôi rảo bước trên con đường nhỏ hẹp, chạy dài như một dải ruy băng bằng xi măng dưới ánh nắng thiêu đốt, tôi không nghĩ đến một điều gì cả. Sự bế tắc trong một tình trạng không chịu đựng nổi đã kéo dài quá lâu, và bây giờ , tôi biết tôi đã phá vỡ nó. Tôi biết chỉ trong giây lát ngắn ngủi nữa thôi, tôi sẽ biết được tại sao Emilia không còn yêu tôi nữa, nhưng sau đó mọi chuyện sẽ ra sao thì tôi chịu. Sự suy tưởng chỉ có trước hoặc sau hành động. Trong lúc hành động, chúng ta được hướng dẫn bởi những suy tưởng đã qua và đã quên đi, nay đã trở thành những xúc cảm. Tôi đang hành động, vì vậy, tôi không suy nghĩ, tôi biết tôi sẽ suy nghĩ sau khi đã hành động xong.
Khi về đến biệt thự, tôi chạy lên các bậc cấp cao đến thềm đât trước nhà và bước vào phòng khách.
Gian phòng vắng tanh, những tờ tạp chí lật sẵn nằm trên một chiếc ghế bành, vài mẩu tàn thuốc dính son môi trong chiếc gạt tàn và âm thanh dìu dặt của điệu nhạc khiêu vũ phát ra từ chiếc máy thu thanh cho tôi thấy Emilia vừa mới rời nơi này không lâu. Và rồi, có lẽ do ánh sáng dìu dịu buổi xế trưa, hoặc do tiếng nhạc nhè nhẹ, kín đáo, tôi chợt thấy cơn giận của tôi lắng xuống, cho dù nguyên nhân của cơn giận vẫn còn nguyên vẹn sờ sờ ở đấy. Tôi đặc biệt ngạc nhiên vì cái vẻ tiện nghi rất thanh bình, thân thuộc của căn phòng. Có vẻ như chúng tôi đã sống ở đây hàng tháng, và Emilia đã quen xem nơi đây như nơi cư ngụ cố định của mình. Chiếc máy thu thanh, tờ tạp chí, những mẩu đầu thuốc, tất cả gợi lại cho tôi nỗi niềm tha thiết của Emilia đối với nhà cửa, và ước vọng thiết tha thuộc bản năng và giới tính của nàng về một mái ấm, một cơ ngơi êm đềm, bền vững của riêng nàng. Tôi cho rằng, cho dù đã xảy ra lắm điều chuyện, nàng đang sửa soạn cho một cuộc sống lâu dài ở nơi đây và nàng lấy làm hài lòng được ở lại Capri, trong nhà của Battista. Vậy mà giờ đây tôi sắp bảo nàng rằng chúng ta phải bỏ hết để ra đi.
Một cách tư lự, tôi bước đến cửa phòng Emilia và mở ra. Nàng không ở trong phòng, nhưng ở đây tôi cảm nhận được những dấu hiệu của bản năng nội trợ của nàng – chiếc áo ngủ gấp đặt cẩn thận trên chiếc ghế bành dưới chân giường, đôi giày vải đặt ngay ngắn bên cạnh chiếc ghế, lọ to, lọ nhỏ đủ thứ và các vật linh tinh khác phục vụ sắc đẹp xếp ngăn nắp trên chiếc bàn trang đỉêm, trước tấm kính soi, bên chiếc bàn con, trên chiếc bàn con cạnh giường, một quyển ngữ pháp tiếng Anh , môn học nàng mới bắt đầu mày mò cách đây không lâu, bên cạnh nó là một quyển vở bài tập và một cây bút chì, một cái chai con, và không một dấu vết nào của vô số những chiếc va li nàng mang theo từ Rome. Hầu như theo bản năng, tôi mở tủ áo, những chiếc áo của Emilia – vốn không nhiều lắm – treo trên một dãy móc, và trên một cái giá là những khăn tay lớn, nhỏ, những thắt lưng, ruy băng và ít đôi giày. Vâng, tôi biết đối với Emilia, vấn đề không đặt ra là nàng yêu tôi hay yêu Battista, điều quan trọng trên hết là có một ngôi nhà riêng cho nàng, để có thể xếp đặt một cuộc sống lâu dài, êm thắm, không lo nghĩ về bất kỳ điều gì.
Tôi ra khỏi phòng, và theo một hành lang ngắn đi xuống bếp nằm trong căn nhà phụ phía sau. Đến ngưỡng cửa, tôi nghe thấy tiếng Emilia nói chuyện với người bếp. Tôi thốt nhiên dừng lại sau cánh cửa, và lắng nghe một lúc.
Emilia đang dặn dò người bếp về bữa ăn tối của chúng tôi.
"Ông Molteni thích các món ăn nấu nướng giản dị, không cần nhiều nước xúp và xốt, chỉ cần hầm chín hoặc rán thôi. Như vậy, ít nhọc công cho bà hơn, phải không, Agnesina?"
"Vâng thưa bà, vậy mà vẫn khối việc ra đấy. Nói là giản dị nhưng nào có giản dị đâu. Chiều nay chúng ta sẽ ăn những món gì ạ?"
Im lặng một lát. Hiển nhiên là Emilia đang nghĩ ngợi, rồi nàng hỏi: "Vào giờ này, có thể mua cá được không?"
"Được chứ, nếu đến các tiệm cá phục vụ khách sạn".
"Tốt lắm, bà hãy mua một con khá lớn, khoảng chừng một hoặc một ký rưỡi, hay hơn nữa cũng được…Nhưng bà phải chọn loại ngon ấy, đừng mua loại nhiều xương, loại ngon nhất có thể chọn được và tôi nghĩ tốt nhất là đem đút lò…hay là hấp. Bà biết đánh sốt mayonnaise chứ?"
"Vâng, biết chứ"
"Tốt lắm. Nếu hấp, bà hãy đánh một ít sôt mayonnaise, thêm salad, hiểu vài thứ rau nấu chín, cà tím hay đậu tây…thứ gì cũng được. Và các loại quả, bà mua nhiều vào nhé. Bỏ các quả vào ướp đá ngay khi bà đi chợ về cho kịp lạnh".
"Thế còn món đầu bữa?"
"À phải đấy, còn món đầu bữa nữa. Bà chọn giùm món nào đơn giản thôi. Bà hãy mua ít giăm bông, chọn thứ ngon nhất…ăn kèm với quả vả…mua được cả chứ?"
"Vâng, có thể mua được".
Tôi không hiểu do đâu, nhưng khi lắng nghe mẩu chuyện trò bếp núc ấy, êm đềm, tự nhiên đến thế, tôi chợt nhớ lại những câu cuối cùng tôi đã trao đổi với Rheingold. Hắn nói rằng tôi khao khát một thế giới giống thế giới của Homer, và tôi đã đồng ý với hắn, và hắn cãi tôi rằng tôi sẽ không bao giờ được toại nguyện về khát vọng đó, rằng thế giới hiện đại không phải là thế giới của Odyssey. Và bây giờ đây, tôi nghĩ: "Đây là tình huống hoàn toàn đã có thể xảy ra cách đây hàng ngàn năm, vào thời của Homer, bà chủ nhà đang nói chuyện cùng cô hầu gái về bữa ăn chiều". Ý tưởng này làm tôi nhớ đến làn ánh sáng xanh đáng yêu của buổi chiều hôm nay, rạng rỡ, nhưng dìu dịu, tràn ngập phòng khách, và như do phép tiên, tôi thấy ngôi biệt thự của Battista biến thành ngôi nhà ở Ithaca, và Emilia là Penelope, đang nói chuyện với cô hầu gái. Vâng, đúng thế, mọi thứ đều giống, hoặc, có thể giống như ngày xưa ấy, nhưng vẫn khác biệt một cách cay đắng. Tôi thò đầu vào cửa và gọi: "Emilia!"
Nàng hầu như chẳng quay người, lên tiếng hỏi: "Cái gì thế?"
"Em biết…anh đang muốn nói chuyện với em…"
"Anh hãy vào chờ trong phòng khách ấy…Tôi còn bận chút việc với Agnesina. Tôi sẽ xong ngay đây thôi".
Tôi trở lại phòng khách, ngồi xuống một chiếc ghế bành và chờ đợi. Tôi hơi ân hận về điều tôi sắp làm, Emilia đang sắp đặt để ở lại đây lâu dài, ngược lại, tôi sắp báo cho nàng biết chúng tôi sắp phải ra đi. Tôi nhớ lại cách đây ít hôm, nàng dứt khoát muốn xa tôi, và giờ đây, so sánh vẻ tuyệt vọng của nàng hôm ấy và thái độ thư thái hiện nay của nàng, tôi nghĩ có lẽ sau cùng, nàng hẳn phải quyết định sống với tôi, cho dù vẫn tiếp tục khinh bỉ tôi. Nói cách khác, trước đây, nàng đã cố gắng chống chọi lại một tình thế tuyệt vọng, còn bây giờ nàng đã chấp nhận, sự chấp nhận này đối với tôi còn đáng ngại hơn sự chống chọi của nàng, nó chứng tỏ một sự suy sụp của Emilia, như thể là nàng không những khinh bỉ tôi mà còn tự khinh bỉ chính mình. Ý tưởng này làm chút băn khoăn của tôi tan biến. Vì tôi, và vì cả nàng, chúng tôi phải rời khỏi nơi đây, tôi phải báo cho nàng biết điều đó.
Tôi đợi một lát nữa, Emilia bước vào, nàng đi đến tắt chiếc radio và ngồi xuống: "Anh nói là anh muốn nói chuyện với tôi".
"Em đã soạn các quần áo ra khỏi vali chưa?", đến phiên tôi hỏi lại.
"Rồi, mà anh hỏi thế để làm gì?"
"Anh rất tiếc," tôi nói, "nhưng em phải cho tất cả vào vali lại thôi. Sáng ngày mai, chúng ta về lại Rome".
Nàng ngồi bất động một lát, vẻ tần ngần như chưa hiểu. Đoạn, bằng một giọng gay gắt, nàng hỏi: "Thế thì điều gì đã xảy ra vậy?"
"Điều đã xảy ra", tôi đáp, vừa đi vừa khép cánh cửa mở ra hành lang," là anh đã quyết định không làm kịch bản Odyssey nữa, anh dẹp bỏ hết, chúng ta về lại Rome".
Mẩu tin ngắn ngủi này làm nàng tức tối thật sự, nàng cau mày hỏi: "Tại sao anh quyết định từ chối công việc đó?"
Tôi trả lời một cách khô khan: "Anh ngạc nhiên sao em lại hỏi thế. Anh nghĩ là sau những gì đã thấy xuyên qua cửa sổ tối hôm qua, anh không thể nào làm khác hơn".
Nàng phản bác lại một cách lạnh lùng: "Tối hôm qua, anh đã có một lập trường khác…tuy rằng anh đã thấy".
"Tối hôm qua, anh đã bị những lý lẽ của em thuyết phục…nhưng sau đó, anh thấy anh không thể dựa vào đó được. Anh không biết vì lý do nào em khuyên anh nên nhận công việc đó. Bây giờ, anh chỉ biết là đối với anh cũng như đối với em, tốt hơn là anh nên từ chối".
"Battista đã biết chưa?", nàng hỏi một cách đột ngột.
"Không, hắn không biết", tôi trả lời, "Nhưng Rheingold biết. Anh nói cho ông ta biết".
"Anh đã phạm một sai lầm lớn".
"Tại sao?"
"Tại vì chúng ta cần khoản tiền đó để trả cho căn hộ. Ngoài ra, anh vẫn thường hay nói đi nói lại rằng phá vỡ một hợp đồng có nghĩa là tự cắt hết mọi đường làm ăn sau này. Anh đã phạm một sai lầm tồi tệ. Lẽ ra, anh không nên hành động như thế"
Đến phiên tôi điên tiết: "Nhưng cô không hiểu à?", tôi kêu lên, "Cô không hiểu là làm sao tôi chịu đựng nổi…Tôi không thể cầm đồng tiền từ tay cái thằng đàn ông…cái thằng đàn ông rình rập, quyến rũ vợ tôi?"
Emilia không nói gì, tôi tiếp tục: "Tôi từ chối công việc ấy rõ ràng vì mọi lẽ như thế, nhưng tôi từ chối công việc ấy cũng là vì cô, để cô thay đổi nhận định của cô về tôi. Tôi không hiểu tại sao cho đến nay, cô vẫn nghĩ là tôi có thể chấp nhận một công việc trong những điều kiện như thế. Tôi không phải là hạng người như thế"
Tôi thấy mắt nàng loé lên một tia nhìn thù hận và hiểm độc.
"Nếu anh làm tất cả mọi điều đó vì những lý do riêng, tôi không biết…nhưng nếu anh bảo là vì tôi thì anh nên suy nghĩ lại. Anh đã làm một việc vô ích, tôi cam đoan với anh như thế. Việc anh làm sẽ chẳng mang lại kết quả gì đâu, có chăng nữa, đó chỉ là để thay đổi bộ mặt của anh đó thôi. Chỉ có thế thôi".
"Cô muốn nói gì?"
"Tôi nói rõ ràng như thế đấy – việc anh làm chẳng đạt được mục đích nào".
Tôi thấy lạnh hai bên thái dương và mặt tôi tái đi.
"Rồi sao nữa?"
"Trước tiên, anh thử nói cho tôi xem thử cái trò hy sinh của anh sẽ làm gì được cho tôi"
Tôi biết rằng cuối cùng, giây phút của sự thật đã đến. Và chính nàng gợi ra trước. Bỗng nhiên tôi cảm thấy sợ. Mặc dù vậy, tôi vẫn bắt đầu: "Cách đây ít lâu, cô bảo rằng ..cô khinh tôi…Vâng, cô đã nói thế. Tôi không hiểu vì sao cô khinh bỉ tôi. Tôi chỉ biết rằng người ta chỉ đáng bị khinh bỉ khi đã làm những việc đáng khinh. Chấp nhận công việc này, vào lúc này, chính là một việc làm đáng khinh. Vậy quyết định của tôi, hơn bất kỳ điều gì khác, sẽ chứng tỏ cho cô thấy tôi không phải như cô nghĩ. Thế thôi".
Emilia trả lời tôi ngay, giọng đắc thắng, hài lòng, có vẻ như thế, vì cuối cùng, đã dụ được tôi rơi vào bẫy: "Trái lại, quyết định của anh sẽ không chứng tỏ được điều gì cả đối với tôi…Đó là lý do tại sao tôi khuyên anh nên nhận công việc đó lại…"
"Cô muốn nói sao? Không chứng tỏ điều gì hết?"
Tôi đã ngồi xuống lại, và, với một cử chỉ vô thức, qua dó, có thể thấy rõ cảnh khốn quẫn của tôi, tôi nắm lấy tay Emilia đang đặt nằm trên tay ghế, "Emilia, hãy nói đi nào!"
Nàng rụt tay lại một cách lúng túng: "Đừng có động vào tôi…đừng cố tình đụng vào tôi nữa. Tôi không yêu anh, và không bao giờ có chuyện tôi lại yêu anh nữa".
Tôi rụt tay lại, và nói với nàng, giọng oán trách: "Đừng nói về tình yêu giữa chúng ta nữa, đừng bận tâm về chuyện đó nữa…hãy nói về…về lòng khinh bỉ của em. Nếu anh từ chối công việc này thì em có vẫn tiếp tục khinh bỉ anh hay không?"
Nàng bỗng dưng đứng bật dậy, như bị thôi thúc bởi một nỗi bực bội không kiềm chế nổi: "Có, tôi sẽ tiếp tục khinh anh. Thôi, bây giờ anh hãy để tôi yên!"
"Nhưng tại sao em khinh anh?"
"Bởi vì tôi khinh anh", nàng kêu lên, "bởi vì anh là thế đấy, và cho dù có cố gắng mấy đi nữa, anh vẫn không thay đổi được".
"Nhưng anh là đấy là thế nào?"
"Tôi không biết bản chất anh là thế nào – điều đó, anh hẳn tự biết lấy. Tôi chỉ biết anh không là một người đàn ông, anh không xử sự xứng đáng như một người đàn ông".
Tôi choáng váng về vẻ chân thành trong giọng nói của nàng và sự khuôn sáo trong câu nói của nàng.
"Nhưng là một người đàn ông nghĩa là thế nào?", tôi hỏi, trong giận dữ có pha chút mỉa mai, "Em không hiểu rằng đó chỉ là một điều vô nghĩa à?"
"Vô nghĩa – vâng, anh biết rõ lắm"
Nàng đã đi đến cạnh bên cửa sổ, và vẫn quay lưng lại tôi trong khi nói. Tôi ôm lấy đầu, tuyệt vọng nhìn theo nàng. Nàng đã quay lưng lại tôi,. Theo nghĩa đen cũng như theo nghĩa bóng. Nàng không muốn, hoặc biết đâu, nàng không thể giải thích được lý do tại sao nàng khinh bỉ tôi. Tôi chợt nghĩ hẳn phải có một lý do nào đó, nhưng vì nó mơ hồ quá nên nàng không nắm bắt được, và gán hết tất cả cho một hành động đáng khinh nào đó của tôi trước đây, một hành động vu vơ nào đó nên nàng không cứu chữa được. Tôi nhớ lại ngay lời diễn giải của Rheingold về mối quan hệ giữa Ulysses và Penelope, và đột nhiên, ánh sáng loé lên làm tôi sửng sốt tự hỏi: "Phải chăng Emilia có ấn tượng trong mấy tháng gần đầy tôi biết Battista đang tán tỉnh nàng, và tôi cố gắng lợi dụng điều đó, thay vì phê phán, tôi đã khuyến khích những ý đồ của Battista để mưu lợi riêng?". Ý tưởng đó làm tôi ngạt thở, hơn nữa, tôi vừa chợt nhớ ra một số những sự kiện hàm hồ có thể đã củng cố mối nghi ngờ của Emilia, trong số những sự kiện đó, có sự chậm trễ của chính tôi vào buổi tối đầu tiên chúng tôi đi chơi với Battista, sự chậm trễ do một chiếc xe taxi gây ra, nhưng theo nàng, có thể là một trò tiểu xảo khéo léo của tôi để Battista có cơ hội đi cùng nàng. Như để xác nhận những suy tưởng của tôi, Emilia bỗng nhiên lên tiếng, trong lúc vẫn không quay lại: "Một người đàn ông đích thực là người đàn ông đã không xử sự như anh tối hôm qua, chẳng hạn, sau khi đã chứng kiến những gì anh đã chứng kiến đấy. Nhưng sau đó, anh lại làm bộ, làm tịch đến hỏi ý kiến tôi, vờ như không trông thấy gì hết, hy vọng rằng tôi sẽ khuyên anh tiếp tục công việc. Tôi đã cho anh lời khuyên anh cần có đó, và anh đã chấp nhận. Thế rồi, hôm nay – có trời mới biết được chuyện gì xảy ra với cái lão đạo diễn người Đức ấy – anh trở lại đây, nói là anh đã từ chối công việc là vì tôi, bởi vì tôi khinh bỉ anh và anh không muốn tôi khinh bỉ anh. Nhưng tôi, tôi biết rõ anh. Không phải anh quyết định từ chối công việc mà chính cái lão người Đức đó đã đẩy anh vào cái thế đó. Dù sao, bây giờ cũng đã quá muộn rồi. Tôi đã dứt khóat với anh và anh có thể từ bỏ mọi công việc trên cõi đời nàt mà không làm tôi mảy may xao động. Vậy nên, anh cũng không nên làm nhặng lên về cái chuyện đó, hãy nhận việc. và đi đi, để tôi yên".
Như vậy, chúng tôi lại trở về điểm xuất phát, tôi không thể tránh khỏi ý nghĩ, nàng khinh bỉ tôi nhưng không cho tôi biết tại sao. Tôi cảm thấy kinh sợ khi phải tự nói ra cái lý do ấy, trước hết vì cái lý do ấy vốn đã đáng kinh tởm đối với tôi, hơn nữa, khi nói ra lý do ấy, tôi buộc phải chấp nhận phần nào tính xác thực của nó. Tuy nhiên, tôi muốn đi đến gốc rễ của vấn đề, không còn cách nào khác. Cố gắng trấn tĩnh lại, tôi nói: "Emilia, em khinh bỉ anh, nhưng em không muốn nói cho anh tại sao…có lẽ chính em cũng không biết tại sao…Nhưng phần anh, anh có quyền được biết, biết để giải thích cho em rằng lý do đó không xác đáng, để anh có thể tự biện minh cho mình. Em hãy nghe đây, nếu anh nói rõ lý do đó ra, em có hứa là em sẽ cho anh biết nó đúng hay sai không?"
Nàng vẫn đứng ở cửa sổ, lưng quay về phía tôi và trong một lát, không nói năng gì. Rồi với giọng mệt mỏi, gắt gỏng, nàng nói: "Tôi không hứa gì cả…thôi, anh đi đi, để tôi yên!"
"Lý do là như thế này", tôi nói một cách chậm rãi, như thể đang đánh vần từng từ một, "Em đã tưởng tượng một cách sai lầm, theo những đánh giá bề ngoài không xác đáng, là anh…anh đã biết về Battista , và rằng, vì lợi riêng, anh đã cố tình nhắm mắt lại…rằng anh đã cố đẩy em vào vòng tay của hắn…có phải như vậy không?"
Tôi ngẩng lên nhìn về phía nàng, trong lúc nàng vẫn đứng quay lưng lại, và chờ câu trả lời của nàng. Nhưng tôi hoài công chờ đợi, nàng vẫn đang ngắm nhìn cái gì đó bên ngoài cửa sổ và không nói năng gì. Bỗng dưng, tôi cảm thấy người tôi đỏ bừng đến tận mang tai, hốt nhiên, tôi xấu hổ về điều tôi vừa nói ra. Và như tôi đã e sợ, tôi thấy điều tôi vừa nói ra đã được nàng xem như là một bằng cớ khác có cơ sở xác đáng cho lòng khinh bỉ của nàng. Một cách tuyệt vọng, tôi vội vã nói thêm: "Nhưng nếu quả đúng như thế, Emilia, anh thề với em là em đã nghĩ sai rồi. Anh không hề mảy may hay biết gì cho đến tối hôm qua. Tất nhiên, em có quyền tin hoặc không tin anh, nhưng em không tin anh, điều đó có nghĩa là em muốn khinh anh bằng mọi giá, em không muốn thay đổi ý kiến, em không muốn cho anh một cơ hội để biện minh".
Lại một lần nữa, nàng không nói gì. Và tôi nhận thấy tôi đã đánh trúng đích. Có lẽ thật tình nàng không biết tại sao nàng khinh bỉ tôi và trong mọi trường hợp cũng không muốn biết tại sao, mà chỉ muốn tiếp tục xem tôi như một thứ đáng khinh, không cần lý giải, hoặc không cần xét đến tư cách của tôi. Tôi thấy tôi chưa đạt được kết quả mong muốn, nhưng tôi nghĩ rằng sự vô tội không phải lúc nào cũng thuyết phục được lòng tin. Thôi thúc bởi một ước muốn không kìm hãm được, tôi cảm thấy cần có một hành động đi kèm với lời nói. Tôi đứng dậy đi đến bên nàng – Emilia vẫn đang đứng bên cửa sổ nhìn ra ngoài – nắm lấy cánh tay nàng: "Emilia ,tại sao em căm ghét anh đến thế? Tại sao em không chấp nhận sự việc như chuyện đã rồi, cho dù trong chốc lát thôi?"
Tôi thấy nàng quay mặt đi, như để che dấu nó. Nhưng nàng vẫn để tôi nắm lấy tay nàng, và khi tôi đứng sát vào bên nàng, chạm vào người nàng, nàng vẫn không tránh ra. Tôi cảm thấy bạo dạn hơn, quàng một tay ôm lấy eo nàng. Sau cùng, nàng quay lại, tôi thấy khuôn mặt nàng ràn rụa nước mắt, nàng kêu lên: "Tôi sẽ không bao giờ tha thứ cho anh! Không bao giờ tôi sẽ tha thứ cho anh đã làm tan vỡ tình yêu của chúng ta. Tôi đã yêu anh biết bao, tôi chưa yêu ai ngoài anh ra… và tôi sẽ không yêu ai khác nữa… thế mà anh đã làm hỏng, làm tan vỡ hết, chỉ do tính nết của anh…Chúng ta đã sống bên nhau hạnh phúc biết bao…thế mà bây giờ, còn gì nữa? Làm sao tôi có thể chấp nhận được mọi việc như đã rồi? Làm sao tôi không căm ghét anh cho được?"
Một niềm hy vọng mong manh nhen nhóm trong tôi, nàng đã nói rằng nàng yêu tôi, nàng không yêu ai khác ngoài tôi ra, và tôi đề nghị: "Em nghe anh nói đây, em đi sửa soạn hành lý, và sáng ngày mai, chúng ta sẽ đi…khi về đến Rome, anh sẽ giải thích cho em mọi chuyện, em sẽ tin anh, anh bảo đảm như thế".
Đến đây, nàng vùng thoát khỏi tay tôi: "Tôi không đi!", nàng kêu lên, "Tại sao tôi phải về Rome? Tôi sẽ phải rời căn hộ, me tôi cũng không muốn đón tôi về, tôi sẽ phải ra đi và sống trong một căn phòng trọ, và trở lại làm một nhân viên đánh máy. Không, tôi không đi…tôi ở lại đây…tôi cần được yên tĩnh nghỉ ngơi, tôi sẽ ở lại đây…anh cứ đi đi, nếu anh muốn. Phần tôi, tôi ở lại. Battista nói rằng tốt muốn ở lại bao lâu cũng được … vì vậy, tôi ở lại!"
Tôi giận điên lên. Tôi hét: "Cô sẽ đi với tôi, sáng ngày mai!"
"Không, anh nhầm to. Tôi ở lại đây!"
"Nếu thế, tôi cũng ở lại…cho đến khi Battista tống cổ cả hai chúng ta ra khỏi nhà hắn".
"Không, anh không ở lại được"
"Được đấy, tôi sẽ ở lại"
Nàng nhìn tôi một lát, đoạn không nói một lời, đi ra khỏi phòng. Cánh cửa phòng ngủ của nàng đập mạnh và sau đó, tôi nghe tiếng chìa khóa lách cách quay trong ổ.
Và như thế là tôi bị ràng buộc vào lời tuyên bố trong lúc giận dữ: "Tôi sẽ ở lại đây!". Thật ra, sau khi Emilia rời khỏi phòng, tôi hiểu rằng tôi không thể nào ở lại đây nữa, người duy nhất phải ra đi chính là tôi. Tôi đã đoạn giao với Rheingold, tôi đã đoạn giao với Battista, và bây giờ, rất có thể, tôi sắp đoạn giao với chính ngay Emilia nữa. Nói tóm lại, tôi đã trở thành kẻ thữa, và tôi buộc phải đi thôi. Nhưng tôi đã hét lên với Emilia rằng tôi sẽ ở lại, và trong thâm tâm, có thể do một niềm hy vọng cuối cùng, hoặc do giận dữ, tôi cảm thấy tôi muốn ở lại. Một tình huống như thế, trong một hoàn cảnh khác, có thể xem là lố bịch, nhưng trong tâm trí tuyệt vọng của tôi, trông chỉ thấy thảm não. Tôi như một người leo núi, leo đến một điểm thật nguy hiểm, hiểu rằng không thể ở lại, mà leo lên nữa hay tụt xuống đều không xong. Bức xúc vì lo âu và xao xuyến, tôi bỗng rảo bước đi đi, lại lại quanh phòng, tự hỏi sẽ làm gì. Tôi biết rằng tôi sẽ không thể ngồi vào bàn cùng ăn với Emilia và Battista như thể chưa có điều gì xảy ra. Trong một lúc, tôi nghĩ là tôi nên đi ăn tối dưới làng, và đợi đến khuya mới về, nhưng cả ngày hôm nay, tôi đã bốn lần đi về trên con đường ấy, lần thì gần như chạy, lần thì phơi ra dưới ánh nắng như thiêu như đốt, bây giờ, tôi cảm thấy mệt mỏi và không còn muốn đặt chân xuống đó nữa. Tôi nhìn đồng hồ: sáu giờ. Còn ít ra hai tiếng nữa mới đến giờ ăn tối. Tôi sẽ làm gì đây? Sau rốt, tôi có quyết định: về phòng và khoá chặt cửa lại.
Tôi đóng các cánh cửa chớp và trong bóng tối, tôi gieo mình xuống giường. Tôi thật sự mệt mỏi, từ ngay khi tôi ngã lưng xuống, tay chân tôi dã theo bản năng tự chọn lấy những tư thế thoải mái nhất để ngủ. Tôi biết ơn thân xác của tôi, lúc ấy khôn ngoan hơn tâm trí tôi, đã dễ dàng cho tôi câu trả lời thầm lặng cho câu hỏi đau đớn của tôi: "Ta phải làm gì?". Một lát sau tôi đã ngủ li bì.
Tôi ngủ một giấc lâu, không mộng mị, sau đó tôi thức giấc, và căn cứ theo bóng đêm dày đặc vây quanh, tôi đoán đêm đã khuya lắm rồi. Tôi bước xuống giường, đi đến cửa sổ, mở tung ra và nhận thấy đêm đã thật sự buông xuống. Tôi bật đèn và nhìn đồng hồ: chín giờ. Tôi đã ngủ được ba tiếng đồng hồ. Bữa ăn tối, theo tôi biết, được dọn lên bàn lúc tám giờ, hoặc trễ nhất, vào lúc tám giờ rưỡi. Tôi lại đứng trước vấn nạn: ta sẽ làm gì đây? Nhưng giờ đây tôi đã được nghỉ ngơi khoẻ khoắn, tôi tìm ra ngay câu trả lời trơ tráo, hồn nhiên: "Ta đang ở trong biệt thự, ta không việc gì phải ẩn nấp, ta sẽ ra ngồi vào bàn ăn, đến đâu thì đến". Tôi còn cảm thấy hiếu chiến, và sẵn sàng gây sự với Battista, và như tôi đã đe Emilia, cố tình làm cho hắn ta sớm tống cổ hai chúng tôi ra khỏi nhà. Tôi sửa sang lại quần áo và đi ra khỏi phòng.
Nhưng phòng khách vắng hoe, mặc dù bàn ăn đã được dọn sẵn ở góc thường lệ. Tôi thấy bữa ăn được dọn chỉ cho một người. Hầu như ngay tức thì, để giải đáp mối nghi ngờ đang lớn dần của tôi, cô người hầu xuất hiện ở cửa, và nói cho tôi biết Battista và Emilia đã xuống làng dùng bữa tối. Nếu muốn, tôi có thể xuống tìm họ ở nhà hàng Bellavista, hoặc, ngược lại, tôi có thể ăn ở nhà, bữa ăn đã được dọn sẵn từ nửa giờ rồi.
Tôi thấy rằng Battista và Emilia cũng đã tự đặt lấy câu hỏi: phải làm gì? và họ đã giải quyết vấn đề một cách thảnh thơi bằng cách bỏ đi để lại tôi một mình làm chủ chiến trường. Tuy nhiên, tôi không cảm thấy ghen, cũng không cảm thấy bực tức hay chán nản, trái lại – tôi cảm thấy một cách buồn rầu – rằng họ đã phải chọn giải pháp duy nhất đó, và tôi nên cám ơn họ đã tránh cho chúng tôi một cuộc đụng đầu khó chịu. Tôi cũng hiểu rằng chiến thuật vườn không nhà trống đó có mục đích xua đuổi tôi đi khỏi nơi đây, và nếu họ kiên trì áp dụng chiến thuật ấy trong những ngày sắp đến, chắc chắn họ sẽ đạt được mục đích ấy. Nhưng đó là vấn đề của tương lai mù mịt sau này. Tôi bảo người hầu dọn thức ăn lên, tôi sẽ ăn ở nhà, và ngồi vào bàn.
Tôi ăn ít, một cách miễn cưỡng, nhón lấy một lát giăm bông, và một miếng cá cắt lấy từ con cá lớn mà Emilia đã dặn người bếp chuẩn bị cho cả ba chúng tôi. Bữa tối của tôi chỉ kéo dài trong vài phút. Tôi bảo cô người hầu đi nghỉ vì tôi không cần cô ta nữa. Và tôi bước ra sân.
Có một số ghế xếp trong một góc sân. Tôi bật ra một chiếc và ngồi xuống trước hàng lan can, đối diện với mặt bỉên tối đen không còn nhìn thấy được.
Sáng hôm nay, trên đường quay về biệt thự sau cuộc gặp gỡ với Rheingold, tôi đã tự hứa sẽ suy nghĩ một cách bình tĩnh về mọi điều sau khi đã nói chuyện với Emilia xong. Vào lúc đó, tôi vẫn chưa hay biết gì về lý do khiến nàng không yêu tôi nữa, nhưng chắc chắn tôi không hề nghĩ rằng sau khi đã nói chuyện với Emilia, tôi vẫn mù tịt về mọi chuyện. Trái lại, dù chẳng có một chút cơ sở nào, tôi vẫn tin chắc rằng những giải thích của Emilia sẽ mang lại cho tôi một lối thoát ngoài sự mong ước của tôi, và tất cả cuối cùng đơn giản đến mức độ tôi buột miệng kêu lên: "Chỉ có vậy thôi ư? Chỉ vì một lý do tầm thường đến thế mà em nỡ không yêu anh nữa sao?"
Nhưng thay cho điều đó, mọi việc đã chuyển biến khác hẳn với lòng mong đợi của tôi. Tôi đã nói chuyện xong với Emilia, và tôi vẫn không biết gì nhiều hơn những gì tôi đã biết trước đây. Tệ hơn nữa, tôi phát hiện ra rằng lý do của lòng khinh bỉ của Emilia khó có thể tìm thấy khi xét lại mối quan hệ đã qua giữa nàng và tôi, vậy mà nàng vẫn không nhận ra điều đó, và trong thâm tâm, vẫn muốn tiếp tục khinh bỉ tôi mà không cần có lý do, và như thế, tước đi của tôi mọi khả năng bào chữa, biện minh, và về phần nàng, cắt đứt mọi khả năng yêu tôi trở lại.
Tôi hiểu rằng ,trong lòng Emilia, mối khinh bỉ đã có từ trước khi lối ứng xử vụng về của tôi đã cung cấp cho nàng những lý do để biện minh. Sự khinh bỉ ấy xuất phát từ sự chung đụng hàng ngày giữa hai tính cách của chúng tôi, không qua một cuộc thử nghiệm nào. Quả thật, khi tôi đánh bạo đưa ra giả thuyết rằng việc nàng không yêu tôi nữa có thể bắt nguồn từ một đánh giá sai lầm của nàng về thái độ của tôi đối với Battista, nàng đã không thừa nhận, cũng không phản bác, mà vẫn lẩn trốn trong im lặng. Tôi chợt có ý nghĩ đau đớn là ngay từ đầu, nàng đã xem tôi hoàn toàn có thể có tư cách hèn hạ đến thế, hoặc tệ hơn nữa, nàng đã muốn chứng minh rằng nàng không nhầm. Nói cách khác, trong thái độ của Emilia, có một sự thẩm định về giá trị của con người tôi, một sự đánh giá về tính cách của tôi mà không cần xét đến hành động của tôi. Thật ra, hành động của tôi cũng chỉ củng cố thêm nhận định của nàng và tôi nghĩ dù có hay không có sự phụ hoạ này, nàng vẫn không phán xét tôi theo một cách khác hơn.
Chứng cứ của sự việc là tính kỳ quặc, bí ẩn trong cách ứng xử của nàng. Ngay từ đầu, để đánh tan sự hiểu lầm đã làm tan vỡ tình yêu của chúng tôi, nàng có thể nói với tôi, kể cho tôi nghe, tâm tình với tôi. Nhưng nàng đã không làm thế, vì – như tôi vừa mới hét vào mặt nàng – nàng không muốn thay đổi ý kiến, nàng không muốn bị tôi thuyết phục, và chỉ muốn tiếp tục khinh bỉ tôi.
Từ ban nãy đến bây giờ, tôi vẫn nằm dài trên chiếc ghế xếp. Nhưng, bứt rứt với những ý tưởng đó, tôi thảng thốt đứng lên, và đến đứng tựa vào hàng lan can. Có lẽ, tôi muốn nhờ sự tĩnh mịch của màn đêm giúp tôi bình tĩnh trở lại. Nhưng khi đưa khuôn mặt nóng bừng hứng lấy làn gió nhẹ như hơi thở của biển đưa vào, tôi chợt nghĩ rằng tôi không đáng được hưởng chút ít thư thái đó. Tôi hiểu rằng một người bị khinh bỉ không thể hoặc không nên tìm kiếm sự bình an cho mình, khi nỗi khinh bỉ còn đó. Hắn có thể nói, như những kẻ tội lỗi vào ngày Phán xét cuối cùng, "Hỡi Núi, hãy rơi đè lên chúng tôi, hỡi Đồi, hãy vùi lấp có thể", nhưng mối khinh bỉ sẽ đeo đuổi hắn cho đến tận hang cùng, ngõ hẻm, vì nó đã ngấm sâu vào tâm trí hắn, và hắn mang nỗi khinh bỉ ấy đi khắp chân trời, góc biển, bất kể nơi nào hắn đặt chân đến.
Tôi quay lại, ngã người nằm dài trên chiếc ghế xếp và run rẩy đốt một điếu thuốc. Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng dù tôi có đáng khinh hay không – tôi tin chắc là không – tôi vẫn còn trí thông minh, một phẩm chất mà chính Emilia phải thừa nhận, và nó là niềm tự hào, cũng như chỗ dựa của tôi. Tôi thường nghĩ rằng, cho dù tôi có suy nghĩ về vấn đề gì đi nữa, tôi cần phải duy trì sự luyện tập cho trí thông minh của tôi, vì nếu tôi buông xuôi luôn cả sự luyện tập này, tôi chẳng còn gì nữa, ngoài cái cảm giác não nề về sự khinh bỉ tôi phải gánh lấy một cách oan uổng.
Tôi bắt đầu suy nghĩ trở lại, một cách kiên quyết và sáng suốt, cái tính cách đáng khinh ấy của tôi, nó nằm ở chỗ nào? Tôi chợt nhớ đến câu nói của Rheingold, trong lúc xác định vị trí của Ulysses trong mối quan hệ với Penelope, hắn đã vô tình xác định vị trí của tôi trong mối quan hệ với Emilia: "Ulysses là một người đàn ông văn minh, Penelope là một người phụ nữ cổ sơ". Nói một cách vắn tắt, Rheingold, sau khi đã vô tình thúc đẩy nhanh mối quan hệ giữa tôi và Emilia sớm đi đến chỗ khủng hoảng, đã lại an ủi tôi, giống hệt mũi lao của Achilles có thể chữa lành vết thương do nó gây ra, bằng cách nói rõ cho tôi biết, qua lối diễn giải của hắn về Odysssey, rằng tôi không phải là kẻ đáng khinh, mà chỉ là một con người "văn minh". Tôi biết rằng lời an ủi đó làm tôi khuây khoả, nếu tôi vui lòng chấp nhận nó. Thật thế, tôi là người văn minh, trong tình thế nan giải vì bị xúc phạm, đã từ chối không viện đến lưỡi dao, mà chỉ sử dụng lý trí của mình để đối phó với những vấn đề được xem là thiêng liêng nhất.
Vậy, tại sao Emilia hết còn yêu tôi? Tại sao nàng khinh bỉ tôi? Và quan trọng nhất, tại sao nàng cảm thấy cần thiết phải khinh bỉ tôi?Bỗng nhiên hiện ra trong trí tôi câu nói của Emilia: "Vì anh không phải là một người đàn ông", câu nói ấy làm tôi choáng váng vì cái tính khuôn sáo, bao quát của nó, tương phản với vẻ thành thật trong giọng nói của nàng. Tôi tin có thể tìm thấy ra được trong lời cáo giác của nàng chìa khóa của thái độ của Emilia đối với tôi. Quả thật, trong câu nói đã có những biểu thị về hình ảnh lý tưởng của Emilia về một người đàn ông "đích thực là đàn ông", theo cách nói của nàng, hình ảnh mà tôi không bao giờ đạt đến được. Trái lại, câu nói khuôn sáo cũ mèm của nàng cho tôi thấy rằng hình ảnh ấy không phát xuất từ những chiêm nghiệm của riêng nàng về giá trị của con người, mà từ những ước lệ của thế giới xuất thân của nàng. Trong thế giới ấy, một người đàn ông "đích thực là đàn ông", chẳng hạn, tất nhiên sẽ là Battista với cái sức mạnh súc vật và những thành công bộc phát của hắn. Điều này đã được chứng minh trước mắt tôi qua cái nhìn hầu như là thán phục của Emilia hướng vào hắn ở bàn ăn vào ngày hôm trước, cũng như sự hàng phục của nàng trước những đòi hỏi dục tình của hắn, cho dù, vì thế cùng…nàng phải lâm vào cảnh ấy. Quả thật, Emilia khinh bỉ và chỉ muốn khinh bỉ tôi, vì mặc dù bản chất vốn đơn giản và chân thật, nàng đã bị loé mắt về cái thế giới tầm thường của Battista. Một trong những điều khuôn sáo ấy là người nghèo không thể tránh khỏi bị chi phối bởi người giàu, nói cách khác, hắn khó lòng trở thành được "một người đàn ông". Tôi không biết chắc có phải Emilia thật tình nghi tôi vì lợi riêng mà chiều theo những ý đồ của Battista hay không, nhưng nó điều đó có thật…hẳn nhiên nàng đã suy nghĩ như thế này: "Ricardo phụ thuộc vào Battista, anh ấy được Battista trả tiền, anh ấy hy vọng được Battista giao cho nhiều việc hơn, Battista tán tỉnh mình, vì vậy, Ricardo nghĩ rằng mình có thể trở thành tình nhân của Battista".
Tôi sửng sốt về chuyện trước đây tôi chưa bao giờ nghĩ đến điều này. Thật là lạ lùng rằng chính tôi đã thấy rõ trong những diễn giải của Rheingold và của Battista hai quan niệm sống khác biệt nhau rõ rệt, tôi lại không hiểu ra rằng Emilia, trong lúc tạo dựng nên hình ảnh về tôi một cách rất sai lạc so với thực tế, về cơ bản, đã hành động y hệt hai gã kia. Điều khác biệt duy nhất là Battista v1 Rheingold nhắm tới hai nhân vật hư cấu là Ulysses và Penelope, trong khi Emilia lại áp dụng những quy ước đáng khinh của nàng vào hai sin hvt hiện hữu, chính nàng và tôi. Như thế, sự liên kết giữa tính ngay thẳng, đạo đức với tính thông tục vô thức đã làm phát sinh ý tưởng, mà Emilia không chấp nhận nhưng cũng không phản đối, rằng tôi đã mong muốn đẩy nàng vào vòng tay của Battista.
Tôi tự nhủ, để chứng thực điều này, ta hãy tưởng tượng trong giây lát tình huống Emilia buộc phải chọn một trong ba lối diễn giải về Odyssey của ba chúng tôi, Rheingold, Battista và tôi. Dĩ nhiên, nàng có thể hiểu được những động cơ thương mãi của Battista khi hắn khăng khăng muốn hiểu Odyssey là một tác phẩm hoành tráng, nàng cũng có thể tánh thưởng quan điểm thuần tâm lý của Rheingold, nhưng chắc chắn do từ tính đơn giản và thiển cận của nàng, Emilia không đạt đến trình độ của lối diễn giải của tôi, hay đúng hơn, của Homer và Dante. Nàng không làm được điều đó không phải chỉ vì nàng dốt, mà còn vì nàng không sống trong một thế giới lý tưởng, nhưng trong một thế giới thực tế của những người như Batitsta và Rheingold. Như vậy vòng tròn đã khép lại. Emilia là người đàn bà trong mơ ước của tôi, đồng thời, nàng cũng là người đàn bà đã phán xét và khinh bỉ tôi trên cơ sở một điều khuôn sáo khốn nạn. Penelope trung thành với chồng trong mười muốn trường, còn cô đánh máy của tôi nhìn đâu cũng thấy những vụ lợi, kể cả ở những nơi không hề có chút hơi hướng ấy. Và để có được cái cô Emilia mà tôi yêu dấu ấy, và để nàng chỉ phán xét tôi theo đúng bản chất của tôi, tôi cần mang nàng ra khỏi cái thế giới nàng đang sống, và đưa nàng vào một thế giới cũng đơn giản như nàng, thuần phác như nàng, một thế giới trong đó tiền bạc không đáng kể tới, và ngôn ngữ vẫn giữ được tính chính trực của nó ,một thế giới – như Rheingold đã vạch rõ cho tôi thấy – mà tôi khao khát, nhưng đó là một thế giới chưa hề hiện hữu.
Tuy thế, tôi vẫn phải tiếp tục sống, nghĩa là vẫn phải đi lại, hoạt động chung cùng trong một thế giới với Battista và Rheingold. Tôi sẽ làm gì đây? Tôi cảm thấy trước tiên, tôi phải tự giải thoát được cái cảm giác tự ti đau đớn đang hành hạ tôi do từ mối nghi hoặc về tư cách hèn hạ bẩm sinh của tôi. Sự hèn hạ ấy, một khi đã bàn cho rốt ráo, là ý tưởng chủ chốt trong thái độ của Emilia đối với tôi, ý tưởng về một sự ti tiện không thuộc về hiện tượng nhưng thuộc về bản chất. Bây giờ đây, tôi tin rằng không ai tự thân có thể bị xem là đáng khinh, khi xét riêng rẽ, không quan hệ với người khác. Nhưng để tự giải phóng khỏi mặc cảm tự ti đó, tôi cần phải thuyết phục Emilia tin vào điều này.
Tôi nhớ lại ba hình ảnh của Ulysses mà kịch bản Odyssey đã tạo dựng nên, qua đó tôi có thể tách ra được ba quan niệm sống, hình ảnh về Ulysses của Battista, của Rheingold và cuối cùng, của chính tôi, mà tôi cho là hình ảnh trung thức duy nhất, và về cơ bản, là hình ảnh mà Homer muốn tạo dựng. Tại sao Batitsta, Rheingold và tôi lại có những quan niệm khác nhau đến thế về hình ảnh của Ulysses? Rõ ràng bởi vì cuộc sống và những lý tưởng nhân sinh của chúng tôi quá khác nhau. Hình ảnh của Battista nông cạn, tầm thường, phô trương, vô nghĩa, giống như cuộc sống và những lý tưởng – hoặc đúng hơn, những lợi lộc – của hắn, hình ảnh của Rheingold thực tế hơn, nhưng hèn mọn, nhỏ nhoi hơn, phù hợp với những khả năng về đạo đức và nghệ thuật của hắn , và sau hết, hình ảnh của tôi, chắc chắn là cao gía nhất, nhưng tự nhiên, nên thơ và thật nhất, được tạo nên do từ khát vọng của tôi, có lẽ yếu đuối nhưng chân thành, phù hợp với cuộc sống chưa bị đồng tiền làm nhơ bẩn, bại họai, và cũng chưa bị hạ thấp xuống ngang tầm sinh lý và vật chất. Tôi cảm thấy được an ủi phần nào vì hình ảnh Ulysses của tôi là đẹp nhất. Tôi phải cố gắng sống theo hình ảnh đó, cho dù tôi đã không đưa nó vào trong kịch bản cũng như trong cuộc sống của tôi. Chỉ có thể bằng cách đó tôi mới thuyết phục được Emilia tin vào lý lẽ của tôi, và chinh phục lại được lòng cảm phục cũng như tình yêu của nàng. Tôi sẽ thực hiện việc đó bằng cách nào? Tôi thấy không có cách nào khác hơn là vẫn yêu nàng, và thêm một lần nữa, hoặc khi cần thiết, chứng tỏ cho nàng thấy rằng tình yêu của tôi là thuần khiết và vô vị lợi.
Tuy vậy, tôi đi đến kết luận là vào lúc này, cố gắng gây sức ép với nàng không phải là thượng sách. Tôi chỉ nên ở lại đây đến ngày mai và tôi sẽ rời nơi đây đi bằng chuyến tàu xế chiều mà không tìm cách nói chuyện hoặc gặp mặt nàng nữa. Sau này, khi đã về Rome, tôi sẽ viết cho nàng một bức thư thật dài để giải thích cho nàng mọi điều mà tôi không thể dùng lời nói để phân giải được.
Vào lúc đó, tôi nghe những tiếng nói bình thản vọng lên từ lối đi bên dưới, và tôi nhận ra ngay giọng nói của Emilia và Battista. Vội vã, tôi rảo bước về phòng, đóng chặt cửa lại. Tôi cảm thấy buồn ngủ, hơn nữa, tôi cảm thấy đau đớn phải thức tỉnh trong căn phòng ngột ngạt này, trong lúc hai kẻ kia chuyện trò, đi lại loanh quanh, chính ngay trong ngôi nhà này. Bởi vì dạo này tôi hay bị mất ngủ, nhất là trong mấy tuần gần đây, tôi đã mang theo từ Rome một loại thuốc ngủ rất mạnh, rất chóng có hiệu quả. Tôi uống một liều đôi và gieo mình xuống giường một cách giận dữ, áo quần để nguyên không thay ra. Hẳn tôi đã thiếp đi ngay vì những tiếng nói của Battista và Emilia chỉ văng vẳng trong tai tôi không hơn vài phút.
Tôi thức giấc khá trưa, tôi biết thế, căn cứ theo những tia nắng lọt vào phòng qua các khe cửa chớp và trong một lúc lâu, tôi nằm lắng nghe cái tĩnh mịch, sâu lắng của miền hải đảo, khác với sự im lặng nơi thành thị, ngay vào lúc trọn vẹn nhất, vẫn còn ngân vang những dư âm của niềm đâu quá vãng. Tôi nằm ngửa, im nghe sự tĩnh mịch nguyên sơ ấy, và tôi chợt nhận ra một cái gì đó thiếu vắng – không phải là những âm thanh thầm lặng như tưởng máy xình xịch bơm nước lên hồ vào buổi sáng, hay tiếng soèn soẹt của những nhát chổi quét nhà của cô người làm, những âm thanh này vốn dĩ như càng làm sự im lặng đầy sức sống mà là một sự im lặng trong đó sinh khí như đã tắt hẳn. Đó là sự im lặng, như tôi đã cố diễn đạt cho thật chính xác, của sự ruồng bỏ. Từ ngữ đó vừa loé lên trong trí, tôi đã bật dậy, bước đến cửa thông sang phòng Emilia. Tôi mở cửa, và điều đầu tiên đập vào mắt tôi là một bức thư nằm trên chiếc gối, trên đầu chiếc giường rộng, chăn mền xô lệch, vắng ngắt.
Bức thư rất ngắn:
"Ricardo thân mến, xét vì anh không muốn rời bỏ nơi này, tôi phải ra đi vậy. Có lẽ, tôi không đủ can đảm đi một mình, tôi đi cùng Battista, nhân chuyến ông ấy trở về Rome. Và vì tôi rất sợ sự cô đơn, sự đồng hành của ông ấy có vẻ dễ chịu đối với tôi hơn là cảnh thui thủi một mình. Nhưng về đến Rome, tôi sẽ xa ông ta và sống một mình. Tuy nhiên, nếu sau này, nghe tin tôi trở thành tình nhân của Battista, anh đừng ngạc nhiên, tôi không phải là đá tảng, và điều đó có nghĩa là tôi đã không xoay sở và chịu đựng được.
Tạm biệt, Emilia".
Đọc xong mấy giòng đó, tôi ngồi phịch xuống giường, tay cầm bức thư, mắt nhìn thẳng trước mặt. Tôi trông thấy cánh cửa sổ mở rộng, và ngoài kia, ở xa xa, đôi cây thông và bức tường đá. Rồi tôi rời mắt khỏi cửa sổ và nhìn quanh phòng. Tất cả chỉ là một sự hỗn độn, một sự lộn xộn trống trải, hoang vắng. Không áo quần, không dày dép, không những vật dụng vệ sinh cá nhân…chỉ toàn là những ngăn kéo trống trơn, há hốc mồm, hoặc kéo ra một nửa, những tủ áo toang hoác với những móc áo lủng lẳng, những chiếc ghế trống trơn. Tôi vẫn thường nghĩ đến chuyện Emilia có thể lìa bỏ tôi với tâm trạng của người nghĩ đến một tai hoạ sắp giáng xuống đầu mình. Tôi cảm thấy một nỗi đau tê cứng xuất phát từ chiều sâu thăm thẳm của tâm hồn tôi, một cái cây bật gốc, nếu có cảm thấy đau đớn, hẳn cũng có cùng cảm giác như thế, nó sẽ cảm thấy nỗi đau đớn ngấm lên từ những chiếc rễ giữ cho thân cây đứng vững trong đất. Tôi bỗng nhiên bị bật gốc, và những chiếc rễ của tôi, giống những chiếc rễ cây, đã đưa thẳng lên không, và đất ngọt ngào, Emilia, vốn từ trước đến nay, nuôi dưỡng chúng bằng tình thương của nàng, bây giờ đã xa cách chúng, những chiếc rễ sẽ không bao giờ được cắm vào trong tình yêu ấy nữa để được nuôi dưỡng, chúng sẽ héo dần đi và tôi cảm thấy chúng đã bắt đầu se lại, và chúng làm tôi đau đớn không cùng.
Cuối cùng tôi đứng dậy và trở về phòng, tôi cảm thấy choáng váng và quẩn trí, giống một kẻ từ trên cao rơi hẫng xuống, cảm thấy đau ê ẩm và biết rằng cơn đau âm ỉ ấy sẽ bộc phát thành một cơn co giật đau đớn, vào một giây lát kinh khủng nào đó. Chiêm nghiệm nỗi đau thầm kín ấy một cách thận trọng giống như một kẻ khiếp sợ nhìn một con mãnh thú đang lăm le nhảy xổ vào xé xác mình vào bất cứ lúc nào, tôi như cái máy, vớ lấy bộ đồ tắm, đi ra khỏi nhà, bước dọc theo lối đi chạy vòng quanh đảo và đến quảng trường của làng. Tôi mua một tờ báo, vào ngồi trong một quán cà phe6, và tôi ngạc nhiên thấy mình, thay vì dẹp bỏ hết mọi chuyện, đã đọc một mạch hết cả tờ báo, từ giống đầu cho đến giòng cuối. Tôi cảm thấy mình giống một con ruồi mà một đứa bé tai ác đã vặt đứt đầu nhưng vẫn không cảm thấy điều đó, và vẫn bước đi loạng choạng, xoa xoa hai chân trước như để chùi rửa, rồi đột nhiên ngã lăn ra chết. Sau cùng, đồng hồ của gác chuông gõ vang rền báo giờ trưa đứng bóng. Một chiếc xe bus chuẩn bị rời đi Piccola Marina, tôi lật đật bước lên.
Sau đó một lát, tôi đến một khoảng đất rộng ngập nắng, bốc mùi khai nồng nặc, với những cỗ xe ngựa nhỏ bé đứng chờ, trong lúc những người đánh xe xúm vào một góc chuyện trò. Tôi theo những bậc cấp bước xuống bãi biển, một bãi sỏi trắng trải dài bên mép nước màu xanh dưới bầu trời êm ả. Mặt bỉên êm, phẳng và láng như sa tanh trải dài đến tận chân trời. Những vệt nước luân chuyển lượn ngoằn ngoèo trên mặt biển dưới ánh nắng chói chang. Tôi nghĩ chèo thuyền ra khơi chơi một chuyến vào chiều nay có lẽ cũng là điều hay, làm tôi khuây lãng, và tôi sẽ được hoàn toàn cô đơn, xa lánh bãi biển giờ đây bắt đầu nhộn nhịp. Tôi đi đến một cái quán, gọi người phục vụ và nhờ anh ta chuẩn bị cho một chiếc thuyền. Đoạn tôi đi vào thay đồ.
Khi trở ra, tôi đi chân không, dạo trên thềm trước các quán, mắt nhìn xuống, cố tránh những tấm ván xù xì, long vênh, xóc vào chân. Mặt trời tháng sáu chiếu chói chang trên đầu tôi, toả làn ánh sáng gay gắt, nóng bỏng lên lưng tôi. Tôi cảm nhận một cảm giác dễ chịu, tương phản với tâm trạng bấn loạn của tôi. Mắt vẫn nhìn xuống, tôi theo những bậc cấp dốc đứng, bước xuống bên mép nước, dẫm lên những khối đá nóng bỏng. Chỉ sau khi đã bơi ra xa bờ, tôi mới ngẩng nhìn lên, và lúc đó, tôi nhìn thấy Emilia.
Người phục vụ, một ông lão gầy gò nhưng cường tráng, nâu như một tấm da thuộc với chiếc mũ rơm kéo sụp xuống tận mắt, đứng bên cạnh chiếc thuyền đã được đẩy một nửa xuống nước. Emilia ngồi ở đàng lái thuyền, mặc bộ đồ tắm hai mảnh mà tôi biết rất rõ, màu xanh nhạt. Nàng ngồi bắt chéo hai chân lại, hai tay soãi chống ra sau, khoảng hông trần thon thả hi vặn lại phía trên bờ mông, trong một tư thế chông chiênh nhưng đầy duyên dáng. Biết tôi ngạc nhiên, nàng mỉm cười và nhìn thẳng vào mắt tôi, như muốn nói: "Em đây…Nhưng anh đừng nói gì cả…Hãy làm như anh biết rằng em đã ngồi ở đây từ lâu rồi".
Tôi tuân theo lời khuyên thầm lặng ấy và lặng lẽ, thẫn thờ, bối rối , tim đập thình thịch, như cái máy, nắm lấy bàn tay người phục vụ đưa ra để đỡ tôi nhảy lên thuyền. Người phục vụ lội nước ra đến ngang đầu gối, đặt hai bơi chèo vào ngàm và đẩy chiếc thuyền ra. Tôi ngồi xuống, cầm lấy bơi chèo, cúi đầu xuống, chèo đi trong ánh nắng nóng như thiêu đốt về phía rặng đá cao vây bọc cái vịnh nhỏ. Tôi chèo mạnh tay, và trong vòng mười phút, đến được rặng đá, vẫn im lặng và không nhìn Emilia. Tôi cảm thấy khó chịu khi nghĩ rằng phải nói chuyện với nàng trong lúc vẫn còn trông thấy bãi biển ở xa trong khia với những lều quán và những người đi tắm. Tôi muốn được hoàn toàn cô quạnh với nàng, như khi ở biệt thự, và như mọi khi tôi có điều gì đó cần nói với nàng.
Nhưng trong lúc chèo thuyền tôi chợt nhận ra rằng trong một cơn xúc cảm rào rạt cay đắng, pha lẫn một niềm vui mới mẻ kỳ lạ, nước mắt bỗng tuôn trào trong mắt tôi. Tôi tiếp tục chèo, cảm thấy mắt nóng bỏng nước mắt, và mặt tôi nóng bừng lên mỗi khi những giọt lệ ấy tràn ra và chảy dài xuống ma. Khi đến trước rặng đá, tôi chèo mạnh hơn để vượt qua giòng nước xiết làm mặt nước nổi sóng và réo sôi lên. Bên phải tôi là một khối đá nhỏ nhô lên khỏi mặt nước, bên trái là vách đá cao sừng sững. Tôi đưa mũi thuyền đâm vào một hành lang hẹp đó, chèo mạnh vượt qua giòng nước cuồn cuộn, và đến được bờ bên kia. Rặng đá, ở chỗ mấp mé chìm xuống nước, đóng muối trắng xoá, và mỗi lần nước rút xuống, ta có thể trông thấy lòng thòng những đám rong biển sáng lóng lánh dưới ánh nắng, điểm lác đác những quả đỏ như cà chua. Phía bên rặng đá là một sườn đồi ngổn ngang đá tảng, tựa lưng vào vách núi dựng đứng, và rải rác cách quãng là những bãi sỏi trắng vắng vẻ. Biển nơi đây vắng lặng, không một bóng thuyền hay một người nào đi tắm, nước biển xanh sẫm, phẳng lì và nhờn như dầu, chứng tỏ là rất sâu. Xa hơn nữa, những mỏm đá khác nổi bật lên trên nền biển xanh rì, chan hoà ánh nắng, giống như những cánh gà của một sân khấu thiên nhiên kỳ quái.
Tôi chèo chậm lại và ngẩng nhìn Emilia. Và dường như cũng có ý đợi cho đến khi chúng tôi đi vòng quanh hết mỏm đá mới chịu lên tiếng, nàng mỉm cười và nhẹ nhàng hỏi tôi :"Tại sao anh khóc?"
"Anh khóc vì vui mừng được gặp em", tôi đáp.
"Anh vui mừng được gặp em?"
"Phải, rất mừng…Anh những tưởng em đã đi luôn…nhưng sau cùng, em đã không đi".
Nàng đưa mắt nhìn xuống và nói: "Em đã quyết định ra đi…và sáng nay, đã xuống bến cảng cùng Battista…Nhưng đến phút cuối, em đã nghĩ kỹ lại và em ở lại".
"Vậy em đã làm gì từ lúc đó đến giờ?"
"Em đi lang thang trên bến cảng…ngồi trong quán cà phê.Em đi xe cáp treo về làng và điện thoại về biệt thự, người ta chỉ bảo là anh đã đi khỏi…em nghĩ có lẽ anh đã đi Piccola Marina, vì vậy, em đến đây…em thay đồ tắm và chờ anh…em thấy anh hỏi người phục vụ để thuê thuyền. Em nằm phơi nắng và anh đã đi qua sát bên em mà không thấy em. Rồi, trong lúc anh thay đồ, em đã leo lên thuyền".
Trong một lúc lâu, tôi không nói gì. Bây giờ, chúng tôi đang ở lưng chừng giữa rặng đá chúng tôi vừa mới vượt qua và một rặng đá khác bọc quanh cái vịnh nhỏ. Nằm về phía bên kia rặng đá, tôi biết đó là Hang Xanh, nơi mà ban nãy tôi có ý định đến tắm. Cuối cùng tôi hạ thấp giọng, hỏi nàng: "Tại sao em không đi với Battista như đã dự định? Tại sao em ở lại?"
"Bởi vì, sáng nay, khi đã nghĩ kỹ lại, em thấy rằng em đã nghĩ sai về anh…và tất cả mọi chuyện chỉ là một sự hiểu nhầm".
"Cái gì đã giúp em nhận ra điều ấy?"
"Em cũng không biết nữa…nhiều thứ…nhất là, có lẽ giọng nói của anh tối hôm qua".
"Vậy em thật tình tin chắc rằng anh chưa bao giờ phạm vào những điều khiếp đảm mà em đã cáo buộc anh ấy?"
"Vâng, em tin chắc"
Tuy nhiên, vẫn còn một điều mà tôi cần biết rõ, và có lẽ, đó là điều quan trọng nhất.
"Nhưng em", tôi nói, "Em không nghĩ anh là kẻ đáng khinh chứ? Ngay cả không làm những việc ấy, anh vẫn không đáng khinh chứ, đáng khinh vì bản chất đáng khinh chứ? Em hãy nói đi, em không tin điều đó chứ, Emilia?"
"Em không bao giờ tin như thế …em nghĩ anh đã xử sự theo cách nào ấy, và đó là điều làm em mất đi lòng quý mến đối với anh…Nhưng bây giờ, em biết tất cả chỉ là sự hiểu nhầm, thôi, chúng ta đừng nhắc đến chuyện đó nữa, anh ạ!"
Lần này tôi không nói gì, và nàng cũng im lặng. Tôi bắt đầu chèo mạnh tay hơn, với một sức mạnh được nhân lên gấp đôi bởi một cảm giác vui sướng càng lúc càng mãnh liệt hơn trong tôi, như mặt trời dần dần lên, sưởi ấm tâm trí tôi, cho đến lúc đó vẫn còn nhức nhối và cóng buốt. Chúng tôi đã đến trước Hang Xanh, tôi lái thuyền về phía cửa hàng, lúc này đã hiện rõ, đen ngòm bên trên một vạt nước trong xanh, lạnh buốt.
"Và em vẫn yêu anh?", tôi hỏi.
Nàng do dự một lát rồi trả lời: "Em vẫn luôn yêu anh…Em sẽ luôn luôn yêu anh…", nhưng giọng nói của nàng nghe buồn rầu đến mức làm tôi ngạc nhiên. Tôi lo ngại, hỏi gặng lại: "Nhưng tại sao giọng em nghe buồn thảm đến thế?"
"Em không biết, có lẽ bởi vì, lẽ ra mọi chuyện qua rồi, chúng ta không nên nghĩ đến những chuyện đó nữa…chúng ta sẽ yêu nhau mãi đến trọn đời". Nàng có vẻ như gật đầu, nhưng vẫn không nhìn lên, và vẫn buồn. Tôi ngưng chèo một lát, cúi người về phía trước, nói thêm: "Bây giờ, chúng ta sẽ đến Hang Đỏ, hang ấy nhỏ hơn, sâu hơn, ở phía bên kia Hang Xanh…Trong hang, có một bãi cát nhỏ, trong bóng tối, chúng ta sẽ yêu nhau ở đó, nhé, Emilia?"
Tôi thấy nàng ngẩng đầu lên và im lặng, khẽ gật đầu đồng ý, mắt đăm đăm nhìn tôi với vẻ dè dặt, kín đáo, đúng hơn, e lệ và đồng loã. Tôi lại bắt đầu chèo mạnh hơn, và con thuyền chui vào hang, bên dưới cái vòm đá cao, lởm chởm, trên đó, nước và ánh sáng phản chiếu đã khảm lên một mạng lưới lung linh những hạt bích ngọc lóng lánh. Xa hơn nữa, giữa những khe đá, sóng biển ì oạp tràn vào từng đợt, nước có màu tối sẫm, với một vài tảng đá nhẵn bóng, đen sì, nhô lên như tấm lưng các loài thuỷ quái. Chúng tôi đã đến cửa Hang Đỏ, nằm cuối một lạch nước hẹp giữa hai vách đá. Emilia vẫn ngồi yên, lẳng lặng nhìn tôi, theo dõi từng động tác của tôi với dáng điệu chờ đợi đầy vẻ lẳng lơ, nhưng vẫn kiên nhẫn, ngoan ngoãn, như một người đàn bà sẵn sàng hiến dâng thân mình và đang chờ đợi…Bằng cách lấy hai bơi chèo lần lượt chống vào hai bên vách đá, dưới cái vòm lung linh thạch nhũ, tôi đẩy được chiếc thuyền vượt qua lạch nước, tiến vào cái mồm há hốc đen ngòm của cửa hang. "Em hãy coi chừng cái đầu!" tôi nói với Emilia và dùng bơi chèo đẩy mạnh, đưa chiếc thuyền rướn qua làn nước phẳng lặng trườn vào trong hang.
Hang Đỏ được chia ra làm hai phần. Phần thứ nhất như một gian tiền sảnh được ngăn với phần thứ hai ở chỗ cái vòm hạ thấp sát xuống. Bên trong chỗ này, hang chạy lệch về phía một bãi cát ở đáy xa. Phần thứ hai của hang hầu như hoàn toàn chìm trong bóng tối, mắt thường phải quen dần với bóng tối lờ mờ mới nhận ra được cảnh vật. Một làn ánh sáng kỳ lạ màu đỏ nhạt nhuộm đỏ toàn thể bãi cát ấy, từ đó người ta dặt cho hang này cái tên Hang Đỏ.
"Bên trong hang này tối lắm", tôi nói tiếp, "nhưng lát nữa, mắt quen dần ,chúng ta sẽ thấy được". Trong lúc đó chiếc thuyền vẫn còn trớn, lướt đi trong bóng tối, bên dưới cái vòm đỏ sà thấp, và tôi không còn nhìn thấy gì nữa. Sau cùng, tôi nghe tiếng mũi thuyền chạm đánh soạt vào bãi cát, trườn lên trên các hòn sỏi với những âm vang ẩm ướt. Tôi buông chèo và lom khom đứng dậy, trong bóng tối, đưa tay về phía dưới thuyền và nói: "Đưa tay đây, anh đỡ em lên bờ". Tôi không nghe thấy tiếng trả lời nào. Ngạc nhiên, tôi vẫn soải tay tới và nhắc lại: "Emilia, đưa tay anh dắt nào!". Lại không một tiếng trả lời. Tôi cố nhoài người về phía trước, và thận trọng, để khỏi chạm vào mặt nàng, tôi sờ soạng tìm nàng trong bóng tối. Nhưng tay tôi không sờ phải một cái gì cả, tất cả chỉ là trống không, và khi hạ thấp tay xuống, ở nơi đáng lẽ Emilia đang ngồi, tôi sờ phải mặt ván nhẵn bóng , trống trơn. Nỗi kinh ngạc của tôi hoà lẫn với cơn sợ hãi khủng khiếp, tôi kêu lên: "Emilia! Emilia!" Đáp lại tiếng kêu của tôi, chỉ có những tiếng vang yếu ớt, buốt giá. Đồng thời mắt tôi quen dần với bóng tối, và tôi đã có thể trông thấy lờ mờ chiếc thuyền ghếch mũi lên bãi cát, tôi trông thấy bãi cát với những viên sỏi màu đen, và trên đầu tôi, cái vòm đá lung linh với những giọt nước long tong nhỏ xuống. Và rồi tôi trông thấy chiếc thuyền hoàn toàn trống trơn, ở đuôi thuyền, không một ai, bãi cát cũng trống trơn, và chung quanh tôi, chẳng một ai, chỉ một mình tôi đứng trơ trọi một mình.
Nhìn về phía đuôi thuyền, tôi sững sờ gọi lại: "Emilia!", nhưng lần này giọng tôi yếu hẳn đi. Tôi lập lại một lần nữa: "Emilia, em ở đâu?", và tôi chợt hiểu ra. Tôi nhảy ra khỏi thuyền, vật mình xuống cát, vùi mặt vào cát sỏi đẫm nước. Tôi nghĩ có lẽ tôi đã ngất đi, bởi vì tôi nằm hoàn toàn bất động, không cảm giác, trong một khoảng thời gian tưởng chừng như vô tận.
Sau đó, tôi đứng dậy, như cái máy, leo lên thuyền, chèo ra khỏi hang. Ở cửa hang, ánh nắng chói chang, phản chiếu lên từ mặt biển làm tôi lảo đảo. Tôi nhìn xuống đồng hồ đeo tay và thấy kim chỉ hai giờ chiều. Như vậy, tôi đã ở trong hang hơn một tiếng đồng hồ. Và tôi nhớ ra rằng buổi trưa là giờ ma hiện. Tôi hiểu ra rằng tôi đã trò chuyện và đã khóc cùng một bóng ma.
Chuyến trở về của tôi rất chậm chạp, từng lúc, tôi ngưng chèo và ngồi yên, hai tay nắm chặt đôi mái dầm, mắt nhìn sững xuống mặt biển xanh, sáng ngời. Rõ ràng tôi đã trải qua một ảo giác. Như lần cách đây hai hôm, khi Emilia nằm dài trần truồng phơi nắng và tôi đã tưởng tượng ra mình đã cúi xuống và hôn nàng, trong khi thật ra, tôi vẫn ở nguyên tại chỗ, thậm chí, không hề đến sát bên nàng. Lần này, ảo giác chính xác và rõ nét hơn, nhưng để chứng minh đó chỉ là một ảo giác không hơn không kém, tôi nghĩ có lẽ không cần chứng cứ nào khác hơn là cuộc trò chuyện mà tôi đã tưởng tượng trao đổi với bóng ma của Emilia – một cuộc trò chuyện trong đó, tôi đã cho Emilia nói những gì tôi ao ước nàng nói, và có những thái độ tôi ao ước nàng có. Mọi điều bắt đầu và chấm dứt ngay nơi tôi. Điều khác biệt duy nhất trong những trường hợp như thế này là tôi đã không tự giới hạn trong phạm vi chỉ tưởng tượng ra những gì tôi ao ước xảy ra, nhưng từ nguồn cảm xúc tràn ngập thôi thúc trong lòng, tôi đã tự đánh lừa mình bằng cách xem những điều mong ước ấy đã thật sự xảy ra. Điều lạ lùng là tôi không lấy làm ngạc nhiên chút nào vì đã có một ảo giác không những kỳ dị, mà có lẽ chưa từng có với bất kỳ ai. Như thế là ảo giác còn tiếp diễn, tôi không để ý đến tính hư vô của nó mà chỉ quan tâm đến những chi tiết, lần lượt tạo dựng lại từng chi tiết một, dừng lại một cách khoái trá ở những tình huống làm tôi sung sướng nhất. Emilia xinh đẹp biết bao khi ngồi ở đuôi thuyền, không thù nghịch, nhưng tình tứ biết bao, những lời nói của nàng ngọt ngào, và những cảm xúc của tôi mãnh liệt biết bao khi tôi ngỏ lời muốn làm tình với nàng và nàng khẽ gật đầu đồng ý. Giống một kẻ vừa trải qua một giấc mơ đầy khóai lạc và sống động, đến khi thức dậy còn vương vấn một cách thú vị với cảnh tượnmg và cảm xúc trong mơ, tôi thật tình còn sống trong ảo giác, tin vào nó, và vui sướng được sống lại với nó trong hồi ức, tôi không bận tâm lắm về vấn đề đó chỉ là ảo giác, vì tôi đã trải qua những cảm giác thật, như người ta cảm thấy được trước một sự việc có xảy ra thật.
Vẫn lưu luyến với những chi tiết của ảo ảnh, tôi chợt nảy ra ý tưởng đối chiếu lại một lần nữa thời gian khi tôi rời Piccola Marina bằng thuyền với thời điểm tôi ra khỏi Hang Đỏ, và tôi sửng sốt nhận ra tôi đã ở lại lâu đến thế trên bãi ngầm trong hang ấy. Trừ đi chừng bốn mươi lăm phút là thời gian tôi đi từ Piccola Marina đến Hang Đỏ, thời gian tôi ở trong hang phải lâu hơn một giờ đồng hồ. Như đã nói ở trên, tôi đã cho thời gian ấy là thời gian tôi ngất đi, hoặc ít ra, thiếp đi. Bây giờ đây, xét lại ảo giác của tôi, xét vì nó kéo dài một cách đầy đủ và đáp ứng một cách thoả đáng những ước nguyện sâu xa nhất của tôi, tôi tự hỏi phải chăng tôi đã nằm mơ hết toàn bộ sự việc. Phải chăng tôi đã lên thuyền một mình từ ở bãi tắm với chẳng một con ma nào trên thuyền, và đã chui vào hang một mình, nằm dài ra bãi và ngủ thiếp đi. Trong giấc ngủ - nếu đúng như thế - tôi đã nằm mơ thấy tôi bắt đầu lên thuyền cùng với Emilia ngồi gần ở cuối thuyền, tôi đã nói chuyện với nàng, nàng đã trả lời tôi, tôi đã ngỏ ý muốn làm tình với nàng và cả hai chúng tôi đã vào hang. Rồi thì tôi cũng đã mơ thấy tôi đã đưa tay để đỡ nàng nhảy ra khỏi thuyền, tôi đã tìm nàng mà không thấy, tôi đã hoảng sợ, tôi đã nghĩ rằng tôi đã đi chung thuyền với một bóng ma, tôi đã nằm phục xuống bãi cát và ngất đi.
Giả thuyết này đối với tôi có thể chấp nhận được nhưng dù sao đó cũng chỉ là giả thuyết. Nhưng bây giờ, trí tưởng tượng của tôi đã làm cho nó trở nên lạc hướng và rối rắm, tôi không thể tìm ra được lằn ranh phân biệt giữa mộng và thực, đường phân ranh ấy hẳn phải ở vào lúc tôi nằm phục trên bãi cát. Điều gì đã thật sự xảy ra đúng vào lúc tôi nằm ở đó? Phải chăng tôi đã ngủ thiếp đi và nằm mơ thấy bóng ma của Emilia hiện lên với tôi? Hoặc nữa, phải chăng tôi đã ngủ thiếp đi và mơ thấy tôi ngủ và mơ thấy giấc mơ này, hoặc giấc mơ kia? Giống như những chiếc hộp của người Trung Hoa, mỗi cái lại chứa một cái khác nhỏ hơn, cát thực hình như chứa đựng cái mộng, cái mộng lại chứa một cái thực khác, cái thực này lại biến thành cái mộng, và cứ thế mãi. Như vậy, cứ từng chốc, tôi lại ngưng chèo và suy nghĩ, tôi tự hỏi phải chăng tôi đã mơ hay đó chỉ là một ảo giác, hay – kỳ quái hơn nữa – phải chăng tôi đã gặp một bóng ma? Cuối cùng tôi đi đến kết luận là tôi chịu không thể nào hiểu nổi, và chắc chắn là tôi sẽ không bao giờ hiểu nổi.
Tôi tiếp tục chèo và về đến cái quán bên bãi. Tôi vội vã mặc áo quần, leo vội lên đường, vừa kịp đón một chuyến xe bus sắp chạy về quảng trường. Tôi vội vã về nhà, vì một lý do mà tôi không hiểu ra được, tôi tin rằng khi về đến biệt thự, có lẽ tôi sẽ tìm ra được chìa khoá của những điều bí ẩn này. Tôi cũng vội trở về vì tôi cũng cần ăn trưa, sửa soạn hành lý để đáp chuyến tàu sáu giờ chiều nay, tôi đã mất quá nhiều thì giờ rồi. Xuống xe, tôi rời quảng trường ngay và bước đi hầu như chạy trên con đường quen thuộc. Tôi về đến biệt thự sau chừng hai mươi phút.
Khi bước vào phòng khách, tôi không có thì giờ để buồn về cái cảnh vắng vẻ, quạnh quẽ. Trên bàn ăn đã dọn sẵn, bên cạnh chiếc đĩa lớn, tôi trông thấy một bức điện tín. Không ngờ vực, nhưng hơi băn khoăn, tôi cầm lấy chiếc phong bì màu vàng và mở ra. Cái tên Battista làm tôi ngạc nhiên, nhưng cũng mang lại cho tôi chút hy vọng về một tin thuận lợi. Nhưng rồi tôi đọc nội dung bức điện; nó báo cho tôi biết một cách vắn tắt rằng do một tai nạn nghiêm trọng, Emilia "đang ở trong tình trạng nguy kịch".
Không còn gì để nói nữa. Cũng như tôi thấy không cần thiết phải kể ra những gì tôi cảm thấy vào chiều hôm đó, khi tôi đến Napoli và được biết là Emilia đã chết trong một tai nạn xe khi gần đến Terracina. Cái chết của nàng cũng là một cái chết lạ lùng. Do vì mệt và khí trời quá nóng nực, nàng đã ngủ thiếp đi, đầu gục xuống, cằm tì vào ngực. Battista, như thường lệ, lái xe rất nhanh. Một chiếc xe bò đột nhiên đâm ra từ một con đường ngang. Battista dận mạnh thắng, sỉ vả người đánh xe bò mấy câu rồi tiếp tục lái đi. Nhưng đầu của Emilia lắc mạnh từ bên này qua bên kia và nàng không nói gì. Battista nói với nàng, nhưng nàng chẳng ư hử, và khi xe qua một khúc quanh, nàng ngã đè lên người hắn. Battista dừng xe lại, và phát hiện là nàng đã chết. Cú dậm thắng đột ngột để tránh chiếc xe bò đã xô mạnh thân nàng vào lúc các cơ bắp đang thả lỏng trong giấc ngủ, và cú nẩy đột ngột của chiếc xe khi thắng gấp đã làm cổ nàng lắc mạnh, gãy lìa cột sống. Nàng đã chết mà không hay biết.
Trời rất oi ả, làm nỗi đau buồn càng nặng nề hơn. Tang lễ cử hành vào một ngày oi bức, ngột ngạt, dưới một bầu trời đầy mây u ám. Không khí ẩm ướt, không một hơi gió. Sau đó, lúc chiều tối, tôi trở về căn hộ của chúng tôi – bây giờ đã mãi mãi trở nên vô dụng và trống vắng – tôi mở cửa, bước vào và khép lại. Bây giờ, tôi hiểu rằng Emilia thật sự đã chết, và không bao giờ tôi có thể trông thấy nàng nữa. Tôi mở toang mọi cửa sổ, hy vọng đón một cơn gió nhẹ nhất, nhưng tôi vẫn cảm thấy ngộp thở khi đi lang thang từ phòng này sang phòng nọ, trên sàn nhà đánh xi bóng loáng, trong làn ánh sáng lờ mờ. Trong lúc đó, những cửa sổ sáng choang của những ngôi nhà lân cận với những bóng người hiện rõ trong phòng làm tôi muốn phát điên lên, ánh sáng yên lành của họ nhắc tôi nhớ đến cái thế giới trong đó, người ta yêu nhau mà không hiểu nhầm nhau, và được yêu, được sống những cuộc sống bình yên, cái thế giới ấy nay đã khép chặt lại đối với tôi. Sự tái hội nhập vào cái thế giới ấy đòi hỏi tôi phải có được sự giải thích của Emilia về thái độ của nàng đối với tôi, lòng tin tưởng của nàng vào sự vô tội của tôi, và sự tái tạo nên phép mầu của tình yêu, mà theo tôi, phải được nhóm lên không phải chỉ trong tim ta mà còn trong tim người khác. Nhưng những chuyện đó đối với tôi nay đã trở thành bất khả , và tôi cảm thấy hóa rồ khi nghĩ rằng tôi nên nhận ra trong cái chết của Emilia một hành vi thù nghịch cuối cùng và quyết liệt nhất nàng dành cho tôi.
Nhưng tôi vẫn phải tiếp tục sống. Ngày hôm sau tôi vớ lấy chiếc va li mà tôi chưa mở ra, khóa cửa căn hộ với cái cảm giác đóng lại một ngôi mộ, giao chìa khoá cho người gác dan, nói cho ông ta biết là tôi muốn bán tống, bán tháo căn hộ ngay sau khi tôi đi nghỉ về. Đoạn tôi đi Capri một lần nữa. Điều lạ lùng là tôi cảm thấy mong ước trở về đó, với hy vọng bằng cách này hay cách khác, ở cùng một nơi nàng đã từng hiện ra với tôi hay ở một nơi nào khác, Emilia sẽ hiện ra lại cùng tôi, và khi đó, tôi sẽ giải thích cho nàng biết mọi chuyện đã xảy ra như thế nào, tôi sẽ thố lộ tình yêu của tôi đối với nàng và tôi sẽ được nàng đoan chắc với tôi ràng nàng hiểu tôi và yêu tôi . Hy vọng này tự nó là một điều điên rồ, tôi biết thế. Chưa bao giờ tôi ở vào một trạng thái gần như điên loạn như thế, bập bềnh giữa lòng ghê sợ thực tế và ao ước cái hư ảo.
May mắn thay, Emilia không hiện ra với tôi một lần nữa, khi ngủ cũng như khi thức. Và khi tôi so sánh thời gian khi nàng hiện ra với khi nàng chết, tôi phát hiện ra chúng khóp với nhau. Emilia hãy còn sống lúc tôi nghĩ là tôi trông thấy nàng ngồi ở cuối đuôi thuyền, nhưng có lẽ nàng đã chết trong thời gian tôi nằm ngất trên bãi cát ở đáy Hang Đỏ. Như vậy giữa cái chết và cái sống, không có sự phù hợp. Và tôi chẳng bao giờ biết được nàng đã là một bóng ma hay là một ảo giác, một giấc mơ hay một ảo tưởng khác. Tính hàm hổ huỷ hoại mối quan hệ giữa chúng tôi khi sống vẫn còn tiếp tục sau cái chết của nàng.
Mơ tưởng đến nàng và tới những chỗ tôi nghĩ tôi đã trông thấy nàng lần chót, một hôm, tôi quay lại bãi biển bên dưới ngôi biệt thự, nơi tôi đã bất chợp bắt gặp nàng nằm trần truồng phơi nắng và có cái ảo tưởng đã hôn nàng. Bãi cát vắng hoe, và khi tôi từ sau những tảng đá bước ra, mắt hướng về khoản biển xanh tươi cười, ý nghĩa về Odyssey hiện ra trong trí tôi, với Ulysses và Penelope, Emilia đang ở trong khoảng biển bao la kia và nàng dã thuộc vào cõi vĩnh hằng, theo dáng dấp của nàng khi sống. Để tìm lại được nàng và tiếp tục câu chuyện trần thế giữa chúng tôi với một sự thanh thản mới mẻ, tôi phải dựa vào chính tôi chứ không phải vào mơ mộng hay ảo giác. Chỉ bằng cách đó, nàng mới được giải thoát khỏi tâm trí tôi, nàng mới thoát được những tình cảm của tôi, và sẽ cúi xuống đời tôi như một hình ảnh an ủi, một hình ảnh của cái đẹp. Và tôi quyết định viết những dòng hồi tưởng này ra với hy vọng thực hiện được lòng mong muốn đó.